უაღრესად შეძრწუნებული ვარ ჩემი კოლეგისა და მეგობრის ზურაბ სარჯველაძის გარდაცვალების გამო. ჩემთვის ეს უდიდესი დანაკარგია არა მხოლოდ ერთობლივი სამეცნიერო მოღვაწეობის თვალსაზრისით, იმ სამუშაოს თვალსაზრისით, რომელსაც უკანასკნელი წლების განმავლობაში ვახორციელებდით ერთად, არამედ ადამიანური თვალსაზრისითაც - უსაზღვრო იყო ჩემი სიმპათია მისი პიროვნების მიმართ; მისი სახით დავკარგე კოლეგა, მეგობარი და ჭეშმარიტი ადამიანი.

პატივს მივაგებ მას, როგორც არაჩვეულებრივ ქართველოლოგს, რომელიც საქართველოსათვის უმძიმეს პერიოდშიც კი მუხლჩაუხრელი შრომობდა და მიუხედავად ავადმყოფობისა, სათავეში ედგა ქართული ენათმეცნიერული აზროვნების წინსვლას. მისმა ნაყოფიერმა სამეცნიერო მოღვაწეობამ არა მარტო განსაზღვრა ქართული ენათმეცნიერული კვლევის დონე, არამედ მნიშვნელოვანი კვალი დაამჩნია ევროპულ კავკასიოლოგიასაც.

მარად შევინახავთ არაჩვეულებრივი კოლეგისა და კეთილშობილი პიროვნების, ზურაბ სარჯველაძის ხსოვნას.

იოსტ გიპერტი

Curriculum Vitae

Die akademische Laufbahn von Surab Sardschweladse begann 1957, als er nach dem Besuch der Mittelschule ein Studium der Kaukasologie an der Abteilung für Kaukasische Sprachen der Philologischen Fakultät der Universität Tbilisi aufnahm. Nach Beendigung des Studiums übte Sardschweladse eine Fernaspirantur am von Akaki Schanidse geleiteten Lehrstuhl für Altgeorgische Sprache an der Universität Tbilisi aus, während er zugleich als Oberlehrer am Pädagogischen Institut in Gori tätig war. Im Jahre 1968 verteidigte er seine (erste) Dissertation mit einer Arbeit über "Orthographische und phonetische Besonderheiten der georgischen Schriftdenkmäler des 11.-13. Jahrhunderts". Auch in seiner sich daran anschließenden Tätigkeit als wissenschaftlicher Mitarbeiter des Handschriften-Instituts der Georgischen Akademie sowie als Oberlehrer am Puschkin-Institut in Tbilisi Fragen der georgischen Sprachgeschichte im Vordergrund seiner Interessen; seine 1973 verteidigte (zweite) Dissertation mit dem Titel "Grundfragen der historischen Lautlehre und Grammatik der georgischen Sprache" spiegelt dies unmittelbar wider. Nachdem Sardschweladse 1975 zum Professor ernannt worden war, hatte er verschiedene Positionen am Lehrstuhl für georgische Sprache des Puschkin-Instituts sowie am Lehrstuhl für Altgeorgische Sprache der Universität Tbilisi inne; ab 1986 gehörte er diesem Lehrstuhl als Professor an. Gleichzeitig war er seit 1993 Prorektor der Sulchan-Saba-Orbeliani-Universität in Tbilisi.

Surab Sardschweladse galt als einer der besten Kenner der altgeorgischen Sprache und Überlieferung in Georgien. Dies manifestiert sich u.a. darin, daß ihm für zwei seiner monographischen Veröffentlichungen hochrangige Preise verliehen wurden, nämlich zum einen für die "Einführung in die Geschichte der georgischen Literatursprache" (Erster Preis des Hochschulministeriums Georgiens, 1987) und zum anderen für das "Etymologische Wörterbuch der Kartwelsprachen", das Sardschweladse in Zusammenarbeit mit Heinz Fähnrich (Jena) verfaßte (Akaki-Schanidse-Preis, 1993; das Wörterbuch ist in einer deutschen Ausgabe innerhalb der Reihe "Handbuch der Orientalistik" bei Brill erschienen). Die Arbeitsschwerpunkte Sardschweladses lagen zuletzt in einer historischen Aufarbeitung der ältesten verfügbaren georgischen Sprachdenkmäler, der sogenannten Chanmeti- und Haemeti-Texte, darüber hinaus weiterhin in allen auf die Geschichte der georgischen Sprache bezogenen Fragestellungen.

Im Jahre 1995 war Surab Sardschweladse erstmalig für einen längeren Zeitraum an einer deutschen Universität tätig, als er im Rahmen eines Stipendiums der Alexander-von-Humboldt-Gesellschaft für einige Monate in Jena weilte. Während dieses Aufenthalts nahm er nicht nur die Gelegenheit wahr, an der von Winfried Boeder organisierten Tagung "Kaukasische Sprachprobleme VI" in Oldenburg teilzunehmen, sondern er konnte auch für einen Gastvortrag an der Universität Frankfurt gewonnen werden, in dem er vor einem größeren Publikum Fragen der georgischen Schriftgeschichte behandelte. Vom 1.11.1997 bis 28.2.1998 nahm er eine Gastprofessur am Institut für Vergleichende Sprachwissenschaft der Johann Wolfgang Goethe-Universität Frankfurt wahr. Hieraus entwickelte sich in der Folgezeit eine stetige intensive Kooperation, die sich u.a. in der erfolgreichen Durchführung des Gemeinschaftsprojekts ARMAZI (Kaukasische Sprachen und Kulturen: Grundlagen ihrer elektronischen Dokumentation) manifestierte.

(Jost Gippert, 20.1.2003)

Bibliographie / Bibliography

Monographien
1. ხანმეტ და ჰაემეტ ტექსტებში დადასტურებულ ზმნის პირიან ფორმათა საძიებლები, თბილისი: მეცნიერება 1971 (Indices der in den Chanmeti-und Haemeti-Texten belegten finiten Verbformen, Tbilisi: Mezniereba 1971).
2. ქართული სალიტერატურო ენის ისტორიის საკითხები, თბილისი: განათლება 1975 (Fragen der Geschichte der georgischen Literatursprache, Tbilisi: Ganatleba 1975).
3. ქართული სალიტერატურო ენის ისტორიის შესავალი, თბილისი: განათლება 1984 (Einführung in die Geschichte der georgischen Literatursprache, Tbilisi: Ganatleba 1984).
4. სავარჯიშო მასალა ძველ ქართულ ენასა და პალეოგრაფიაში, თბილისი: თსუ გამომცემლობა 1985 (Übungsmaterial in der altgeorgischen Sprache und Paläographie, Tbilisi: Verlag der Universität Tbilisi 1985).
5. მიხეილ ჯავახიშვილი და ახალი ქართული სალიტერატურო ენის საკითხები, თბილისი: ცოდნა 1985 (Micheil Dshawachischwili und Fragen der neugeorgischen Literatursprache, Tbilisi: Zodna 1985).
6. „შუშანიკის წამება“, „გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება“, თბილისი: განათლება 1986 ("Das Martyrium der Schuschaniki", "Das Leben des Grigol Chandsteli", Tbilisi: Ganatleba 1986, gemeinsam mit K. Danelia und E. Giunaschwili).
7. „ქართლის ცხოვრების“ სიმფონია-ლექსიკონი, I, თბილისი: მეცნიერება 1986 (Synphonie-Lexikon der Chronik "Das Leben Georgiens", I, Tbilisi: Mezniereba 1986, gemeinsam mit M. Kwatschadse, N. Natradse, M. Tschchenkeli und T. Chashonia).
8. „ქართლის ცხოვრების“ სიმფონია-ლექსიკონი, II, თბილისი: მეცნიერება 1986 (Synphonie-Lexikon der Chronik "Das Leben Georgiens", II, Tbilisi: Mezniereba 1986, gemeinsam mit A. Sardshweladse und T. Chashonia).
9. აკაკი შანიძე (ცხოვრება და მოღვაწეობა), თბილისი: თსუ გამომცემლობა 1987 (Akaki Schanidse (Leben und Werk), Tbilisi: Verlag der Universität Tbilisi 1987, gemeinsam mit K. Danelia).
10. „შუშანიკის წამება“, თბილისი: განათლება 1990 ("Das Martyrium der Schuschaniki", Tbilisi: Ganatleba 1990, gemeinsam mit E. Giunaschwili).
11. ქართველურ ენათა ეტიმოლოგიური ლექსიკონი, თბილისი: თსუ გამომცემლობა 1989 (Etymologisches Wörterbuch der Kartwelsprachen, Tbilisi: Verlag der Universität Tbilisi 1989, gemeinsam mit H. Fähnrich).
12. იოანე ოქრროპირის „იოანეს სახარების განმარტება“ ტ. I-II, თბილისი: მერკური 1993 (Die "Kommentare zum Johannes-Evangelium" des Johannes Chrysostomos, Bd. I-II, Tbilisi: Merkur 1993, gemeinsam mit L. Aleksidse, N. Dobordshginidse, D. Twaltwadse, M. Matschchaneli und anderen).
13. ძველი ქართული ენის ლექსიკონი (მასალები), თბილისი: თსუ გამომცემლობა 1995 (Wörterbuch der altgeorgischen Sprache [Materialien], Tbilisi: Verlag der Universität Tbilisi 1995).
14. Etymologisches Wörterbuch der Kartwel-Sprachen, Leiden, New York, Köln: E. J. Brill 1995 (gemeinsam mit H. Fähnrich).

Redaktionen
1. მცხეთური ხელნაწერი, თბილისი: მეცნიერება, ტ. I-V: 1981-1986 (Die Handschrift der Mzcheta-Bibel, Tbilisi: Mezniereba, Bd. I-V: 1981-1986).
2. „ქართლის ცხოვრების“ სიმფონია-ლექსიკონი, თბილისი: მეცნიერება , I-II: 1986 (Synphonie-Lexikon der Chronik "Das Leben Georgiens", Tbilisi: Mezniereba, Bd. I-II: 1986).
3. ჟამთააღმწერელი: „ასწლოვანი მატიანე“, თბილისი: მეცნიერება, ტ. I-II: 1987 (Shamtaaghmzereli: "Hundertjährige Chronik", Tbilisi: Mezniereba 1987).
4. იოანე ოქროპირის „იოანეს სახარების განმარტება“, თბილისი: მერკური, ტ. I-II: 1993 (Die "Kommentare zum Johannes-Evangelium" des Johannes Chrysostomos, Tbilisi: Merkur, Bd. I-II: 1993, gemeinsam mit M. Schanidse).

Lexika
1. ქართული მწერლობა, ტ. I, თბილისი: ნაკადული 1987 (Georgisches Schrifttum, Bd. I, Tbilisi: Nakaduli 1987).
2. ქართული მწერლობა, ტ. II, თბილისი: ნაკადული 1987 (Georgisches Schrifttum, Bd. II, Tbilisi: Nakaduli 1987).
3. ქართული მწერლობა, ტ. III, თბილისი: ნაკადული 1988 (Georgisches Schrifttum, Bd. III, Tbilisi: Nakaduli 1988).
4. ქართული მწერლობა, ტ. V, თბილისი: ნაკადული 1988 (Georgisches Schrifttum, Bd. V, Tbilisi: Nakaduli 1988).
5. ქართული მწერლობა, ტ. VI, თბილისი: ნაკადული 1989 (Georgisches Schrifttum, Bd. VI, Tbilisi: Nakaduli 1989).
6. ქართული მწერლობა, ტ. VII, თბილისი: ნაკადული 1989 (Georgisches Schrifttum, Bd. VII, Tbilisi: Nakaduli 1989).
7. ქართული მწერლობა, ტ. VIII, თბილისი: ნაკადული 1990 (Georgisches Schrifttum, Bd. VIII, Tbilisi: Nakaduli 1990).

Texteditionen
1. “ქებაჲ ქებათაჲ” (ქართული მწერლობა, ტ. I, თბილისი: ნაკადული 1987) ("Das Hohelied", in: Georgisches Schrifttum, Bd. I, Tbilisi: Nakaduli 1987).
2. “ეკლესიასტე” (ქართული მწერლობა, ტ. I, თბილისი: ნაკადული 1987) ("Der Prediger", in: Georgisches Schrifttum, Bd. I, Tbilisi: Nakaduli 1987).

Wissenschaftliche Aufsätze
1. ქართული ძირკ- ფუძის ზანური შესატყვისისათვის, გორის პედ. ინსტ. შრომები XI, 1963 ( Zur säuischen Entsprechung des georgischen Stammes ʒirk-, in: Arbeiten des Pädagogischen Instituts Gori IX, 1963).
2. ზანიზმები გურულში, გორის პედ. ინსტ. შრომები X, 1965 (Sanismen im Gurischen, in: Arbeiten des Pädagogischen Instituts Gori X, 1965).
3. მეტათეზისი XI-XIII საუკუნეთა ქართულ წერილობით ძეგლებში, გორის პედ. ინსტ. შრომები XI, 1967 (Metathese in den georgischen Schriftdenkmälern des 11.-13. Jahrhunderts, in: Arbeiten des Pädagogischen Instituts Gori XI, 1967).
4. ჰაემეტობის გადმონაშთები X საუკუნის სინურ ხელნაწერებში, საქ. მეცნ. აკად. მოამბე 1968, ტ. 52, Nr. l (Überreste von Haemeti-Schreibung in den Sinai-Handschriften des 10. Jahrhunderts, in: Moambe 1968, Bd. 52, Nr. l).
5. ჲ-ს შემცველ დამავალ დიფთონგთა მოშლის გზები, გორის პედ. ინსტ. შრომები XII, 1968 (Wege zur Tilgung der [j]-haltigen fallenden Diphthonge, in: Arbeiten des Pädagogischen Instituts Gori XII, 1968).
6. ჴ და ხ გრაფემათა და /ჴ/ და /ხ/ ფონემათა ურთიერთმიმართებისათვის, „ორიონი“ 1967 (Zum Wechselverhältnis zwischen den Graphemen q und x und den Phonemen /q/ und /x/, in: "Orioni" 1967).
7. ზანურიდან ნასესხები ერთი სიტყვა ძველ ქართულში, საქ. მეცნ. აკად. მოამბე 1968, ტ. 52, Nr. 2 (Ein aus dem Säuischen entlehntes Wort im Altgeorgischen, in: Moambe 1968, Bd. 52, Nr. 2).
8. ნ სუფიქსით გამოხატულ მრავლობით რიცხვში დასმული სახელის ზმნასთან შეუთანხმებლობის შემთხვევები ძველ ქართულში, მაცნე 1969, Nr. 3 (Fälle von Nichtkongruenz des mit dem Suffix n bezeichneten, im Plural stehenden Nomens mit dem Verb im Altgeorgischen, in: Mazne 1969, Nr. 3).
9. ძველი და საშუალი ქართულის ფონეტიკის ზოგი საკითხი, მაცნე 1969, Nr. 6 (Einige Fragen der Phonetik des Alt- und des Mittelgeorgischen, in: Mazne 1969, Nr. 6).
10. თანამედროვე ქართული სალიტერატურო ენის ერთი საჭირბოროტო საკითხი, ლიახვი 1969 (Eine brennende Frage der modernen georgischen Literatursprache, in: Liachwi 1969).
11. თი *თე *თა ნაწილაკები ზანურში, მაცნე 1970, Nr. 6 (Die Partikeln ti, *te, *ta im Sanischen,.in: Mazne 1970, Nr. 6).
12. ორი ზანური ზმნური ძირის ძველქართული შესატყვისებისათვის, საქ. მეცნ. აკად. მოამბე 1970, ტ. 58, Nr. l (Zu den altgeorgischen Entsprechungen zweier sanischer Verbalwurzeln, in: Moambe, 1970, Bd. 58, Nr. l).
13. Пpотив изврaщения вопросов грузинской топонимии, მაცნე 1971, Nr. 3 (Gegen die Entstellung von Fragen der georgischen Toponymie, in: Mazne 1971, Nr. 3).
14. სულ- და სუნ- ლექსემათა ურთიერთმიმართებისათვის, საქ. მეცნ. აკად. მოამბე 1971, ტ. 62, Nr. l (Zum WechselverhältQis der Lexeme sul-und sun-, in: Moambe 1971, Bd. 62, Nr. l).
15. წყალ- ფუძესთან დაკავშირებული ზოგი საკითხისათვის, საქ. მეცნ. აკად. მოამბე 1972, ტ. 65, Nr. 2 (Zu einigen Fragen im Zusammenhang mit dem Stamm c̣q̣al-, in: Moambe 1972, Bd. 65, Nr. 2).
16. ახალი მასალები მესამე ხოლმეობითის შესახებ, მაცნე 1972, Nr. 3 (Neue Materialien zum Iterativ der Perfektgruppe, in: Mazne 1972, Nr. 3).
17. მროველი თუ მრუველი, “მრავალთავი“ II, 1973 (Mroweli oder Mruweli, in: "Mrawaltawi" II, 1973).
18. [ვა], [უა], [უე] და /ო/ სეგმენტთა ურთიერმიმართებისათვის ძველ ქართულში, „მრავალთავი“ III, 1973 (Zu den Wechselbeziehungen der Segmente [va], [wa], [ve], {we] und /o/ im Altgeorgischen, in: "Mrawaltawi" ffl, 1973).
19. Rezension zu H. Vogts Arbeit "Grammaire de la langue georgienne, Вопросы языкознания 1973, Nr. 4.
20. სუბიექტი მოთხრობით ბრუნვაში ზოგ გარდაუვალ ზმნასთან, ქaრთული ენა და ლიტერატურა სკოლაში 1973, Nr. 2 (Das Subjekt im Ergativ bei einigen transitiven Verben, in: Kartuli ena da literatura skolaschi 1973, Nr. 2).
21. -დ / -ედ და -ნ ნიშნებიანი მე-3 სუბ. პირის იშვიათი ფორმები ძველ ქართულში, მაცნე 1973, Nr. 2 (Seltene Formen mit dem Subjektszeichen der 3. Person -d/-ed und -n im Altgeorgischen, in: Mazne 1973, Nr. 2).
22. ქართული კუარცხლ- ძირის სვანური შესატყვისისათვის, საქ. მეცნ. აკად. მოამბე 1974, ტ. 73, Nr. l (Zur swanischen Entsprechung der georgischen Wurzel kuarcxl-, in: Moambe 1974, Bd. 73, Nr. l).
23. დარღვევები სუბიექტური მე-2 და ობიექტური მე-3 პირთა ნიშნების ხმარებისას ძველ ქართულში, საქ. პედ. ინსტიტუტების შრომები I, 1974 (Verstöße beim Gebrauch der Zeichen der 2. Subjekts- und der 3. Objektsperson im Altgeorgischen, in: Arbeiten der Pädagogischen Institute Georgiens I, 1974).
24. ბგერათშესატყვისობა ქართ. ლ : სვან. შ, „თსუ გიორგი ახვლედიანს“ 1969 (Die Lautentsprechung georg. l : swan. §, in: "Die Universität Tbilisi für Giorgi Achwiediani" 1969).
25. ქართული სალიტერატურო ენა და ქართველური ენები, „მრავალ თავი“ IV, 1975 (Die georgische Literatursprache und die Kartwelsprachen, in: "Mrawaltawi" IV, 1975).
26. სიტყვათგანლაგების ზოგიერთი მოდელი ძველსა და საშუალ ქართულში, მაცნე 1975, Nr. 3 (Einige Modelle der Wortanordnung im Alt-und Mittelgeorgischen, in: Mazne 1975, Nr. 3).
27. XI-XV საუკუნეთა ქართული ისტორიული დოკუმენტების ძირითადი მორფოლოგიური და სინტაქსური თავისებურებანი, „მრავალთავი“ V, 1975 (Die grundlegenden morphologischen und syntaktischen Besonderheiten der georgischen historischen Dokumente des 11.-15. Jahrhunderts, in: "Mrawaltawi" V, 1975).
28. XI-XV საუკუნეთა ქართული ისტორიული დოკუმენტების ძირითადი ორთოგრაფიული და სინტაქსური თავისებურებანი, მაცნე 1976, Nr. 2 (Die grundlegenden orthographischen und syntaktischen Besonderheiten der georgischen historischen Dokumente des 11.-15. Jahrhunderts, in: Mazne 1976, Nr. 2).
29. ორი ზანური ზმნური ძირის ქართული შესატყვისებისათვის, საქ. მეცნ. აკად. მოამბე 1976, ტ. 81, Nr. l (Zu den georgischen Entsprechungen zweier sanischer Verbalwurzeln, in: Moambe 1976, Bd. 81, Nr. l).
30. დავით აღმაშენებლის ისტორიკოსის თხზულების ერთი ადგილის იდენტიფიკაციისათვის, მაცნე (ისტ. სერია) 1976, Nr. l (Zur Identifizierung einer Stelle aus dem Werk des Chronisten Dawit des Erbauers, in: Mazne (Hist. Serie) 1976, Nr. l).
31. მეტყველი ღვიძლი სიტყვისათვის (ი. ჭავჭავაძე), ქართული ენა და ლიტერატურა სკოლაში 1977, Nr. 3 (Zum aussagekräftigen, kernigen Wort (I. Tschawtschawadse), in: Kartuli ena da literatura skolaschi 1977, Nr. 3).
32. ნანათესაობითარი მიმართულებითისა და ნანათესაობითარი დანიშნულებითის ადგილი ძველი ქართულისა და ქართველური ენების ბრუნვათა სისტემაში, „მრავალთავი“ VI, 1978 (Die Stellung des vom Genitiv abgeleiteten Adessivs und des vom Genitiv abgeleiteten Adverbials im Kasussystem des Altgeorgischen und der Kartwelsprachen, in: "Mrawaltawi" VI, 1978, gemeinsam mit B. Gigineischwili).
33. Вопросы изучения грузинской топонимии, Вопросы языкознания 1978, Nr. 2.
34. საზოგადო სახელად გაგებული ერთი ტოპონიმისათვის საბას ლექსიკონში, მაცნე 1979, Nr. 2 (Zu einem als nomen appellativum aufgefaßten Toponym im Wörterbuch von Saba Orbeliani, in: Mazne 1979, Nr. 2).
35. „შუშანიკის წამების“ ტექსტის ისტორიისათვის, ცისკარი 1979, Nr. 8 (Zur Textgeschichte des "Martyriums der Schuschaniki", in: Ziskari 1979, Nr. 8).
36. წყვეტილისა და მეორე ხოლმეობითის ფორმათა ურთიერთშენაცვლებისათვის, საენათმეცნიერო კრებული 1979 (Zum gegenseitigen Ersatz der Formen von Aorist und Zweitem Iterativ, in: Saenatmezniero Krebuli 1979).
37. ვით თანდებულის ისტორიისათვის, ქართული ენა და ლიტერატურა სკოლაში 1979, Nr. 3 (Zur Geschichte der Postposition vit, in: Kartuli ena da literatura skolaschi 1979, Nr. 3).
38. ძველი ქართული წერილობითი ძეგლების მნიშვნელობა ქართული ენის ისტორიული დიალექტოლოგიისათვის, „მრავალთავი“ VIII, 1980 (Die Bedeutung der altgeorgischen Schriftdenkmäler für die historische Dialektologie der georgischen Sprache, in: "Mrawaltawi" VIII, 1980).
39. უბისის ერთი წარწერა და მისი მნიშვნელობა ქართული ენის ისტორიისათვის, საქ. მეცნ. აკად. მოამბე 1980, ტ. 99, Nr. 3 (Eine Inschrift von Ubisi und ihre Bedeutung für die Geschichte der georgischen Sprache, in: Moambe 1980, Bd. 99, Nr. 3).
40. რატომ იცვლებოდა „შუშანიკის წამების“ ტექსტი?, ქართული ენა და ლიტერატურა სკოლაში 1980, Nr. 2 (Warum wandelte sich der Text des "Martyriums der Schuschaniki"?, in: Kartuli ena da literatura skolaschi 1980, Nr. 2).
41. ძიებანი ძველი ქართული ენის ლექსიკიდან, მაცნე 1981, Nr. l (Forschungen zur Lexik der altgeorgischen Sprache, in: Mazne 1981, Nr. l).
42. სასწაულებრივ გადარჩენილი (ძველი ქართული ხელნაწერების შესახებ), საბჭოთა ხელოვნება 1981, Nr. 8 (Wie durch ein Wunder gerettet (über altgeorgische Handschriften), in: Sabtschota Chelowneba 1981, Nr. 8).
43. Rezension zu der Arbeit von ა. ონიანი: ქaრთველურ ენათა ისტორიული მორფოლოგიის ზოგი საკითხი, Вопросы языкознания 1981, Nr. 6.
44. „გიორგი მთაწმიდელის ცხოვრების“ ტექსტის ისტორიისათვის, მნათობი 1981, Nr. 6 (Zur Textgeschichte des "Lebens des Giorgi Mtazmideli", in: Mnatobi 1981, Nr. 6).
45. ზოგი საერთოქართველური ლექსემის ისტორიისათვის, მაცნე 1981, Nr. 4 ( Zur Geschichte einiger gemeinkartwelischer Lexeme, in: Mazne 1981, Nr. 4).
46. ძველი ქართული ენის მონაცემთა მნიშვნელობა მეგრულ-ჭანურში მომხდარი ზოგი კომბინატორული ცვლილების დათარიღებისათვის, საქ. მეცნ. აკად. მოამბე 1980, ტ. 98, Nr. l (Die Bedeutung der Daten der altgeorgischen Sprache für die Datierung einiger kombinatorischer Veränderungen im Mingrelisch-Lasischen, in: Moambe 1980, Bd. 98, Nr. l).
47. ერთი სტილისტური ხერხის ისტორიისათვის, „მრავალთავი“ IX, 1981 (Zur Geschichte eines stilistischen Künstgriffs, in: "Mrawaltawi" IX, 1981).
48. მ. ჯავახიშვილი ილიასა და აკაკის ენის შესახებ, ქართული ენა და ლიტერატურა სკოლაში 1981, Nr. 3 (M. Dshawachischwili über die Sprache von Ilia und Akaki, in: Kartuli ena da literatura skolaschi 1981, Nr. 3).
49. “შლა წიგნების მიყვარს ძველის“, ქართული ენა და ლიტერატურა სკოლაში 1981, Nr. 4 ("Ich liebe es, in alten Büchern zu blättern" (Galaktion Tabidse und die altgeorgische Sprache),in: Kartuli ena da literatura skolaschi 1981, Nr. 4).
50. სიტყვათა განმარტების მდგომარეობა სასკოლო ქრესტომათიებში, ქართული ენა და ლიტერატურა სკოლაში 1982, Nr. 2 (Die Situation der Worterklärung in den Schulchrestomathien, in: Kartuli ena da literatura skolaschi 1982, Nr. 2, gemeinsam mit K. Danelia).
51. ძველი ქართული ენის მონაცემების მნიშვნელობა ქართული ანთროპონიმიისა და ტოპონიმიის ისტორიისათვის, მაცნე 1982, Nr. 3 (Die Bedeutung der Daten der altgeorgischen Sprache für die Geschichte der georgischen Anthroponymie und Toponymie, in: Mazne 1982, Nr. 3).
52. ვენაში დაცული „ქებაჲ ქებათაჲს“ ტექსტისათვის, „მრავალთავი“ X, 1983 (Zum Text des in Wien aufbewahrten "Hohenliedes", in: "Mrawaltawi" X, 1983).
53. ერთი ზმნური ფორმის შესახებ, საქ. მეცნ. აკად. მოამბე 1982, ტ. 108, Nr. 2 (Über eine Verbform, in: Moambe 1982, Bd. 108, Nr. 2).
54. У истоков грузинской лингвистической мысли, Вопросы языкознания 1983, Nr. l.
55. Rezension zu ლ. ქალდანი: ხანმეტი ტექსტები I; in: Mnatobi 1984, Nr. 7.
56. უნახაობის გამოხატვისათვის ძველ ქართულ წერილობით ძეგლებში, მაცნე 1985, Nr. l (Zum Ausdruck des Nichtgesehenhabens in den altgeorgischen Schriftdenkmälern, in: Mazne 1985, Nr. l, gemeinsam mit G. Ninua).
57. უმლაუტის კვალი ძველ ქართულში, საქ. მეცნ. აკად. მოამბე 1985, ტ. 120, Nr. l (Die Spur des Umlauts im Georgischen, in: Moambe 1985, Bd. 120, Nr. 1).
58. О лингвистической концепции А. Г. Шанидзе, Вопросы языкознания 1987, Nr. l, gemeinsam mit K. Danelia.
59. ზოგი დიალექტური ფორმა ძველ ქართულ ხელნაწერებში, თსუ შრომები 1985, ტ. 262 (Einige Dialektformen in altgeorgischen Handschriften, in : Arbeiten der Universität Tbilisi 1985, Bd. 262).
60. სამხარ- სიტყვის ეტიმოლოგიის ცდა, ქართული ენა 1983 (Versuch einer Etymologie des Wortes samxar-, in: Kartuli ena 1983).
61. აკაკი შანიძე - საერთოქართველური ლექსიკის მკვლევარი, პირველი საერთაშორისო ქართველოლოგიური სიმპოზიუმის მასალები 1988 (Akaki Schanidse - Erforscher der gemeinkartwelischen Lexik, in: Materialien des ersten internationalen kartwelologischen Symposiums 1988).
62. მოწაფე ფუძის ეტიმოლოგიისათვის, თსუ ძველი ქართ. ენის კათედრის შრომები 27, 1988 (Zur Etymologie des Stammes mocape, in: Arbeiten des Lehrstuhls für Altgeorgische Sprache der Universität Tbilisi 27, 1988).
63. Rezension zu ა. ონიანი: ქaრთველურ ენათა შედარებითი გრამატიკის საკითხები, Вопросы языкознания 1991, Nr. 3, gemeinsam mit G. A. Klimow.
64. Картвельские этимологии, «Историческая лингвистика и типология”, Москва 1991.
65. Zur Geschichte einer syntaktischen Erscheinung, in: Georgica 4, 1981.
66. Die Frage der Geschichtsperiodisierung der georgischen Literatursprache, in: Georgica 7, 1984.
67. Kartwelische Etymologien, in: Georgica 8, 1985.
68. Forschungen zur Lexik der Kartwelsprachen, in: Georgica 10, 1987.
69. Rezension zu ზ. ჭუმბურიძე: ქართული ხელნაწერების კვალდაკვალ, in: Georgica 10, 1987.
70. Rezension zu კ. დანელია: ქaრთული სამწერლო ენის ისტორიის საკითხები, in: Georgica 10, 1987.
71. Rezension zu მ. მაჩხანელი: იოანე, ეფთვიმე და გიორგი ათონელების ბერძნული ცხოვრება, in: Georgica 10, 1987.
72. Aus der Geschichte des georgischen sprachwissenschaftlichen Denkens, in: Georgica 12, 1989.
73. Rezension zu ა. ონიანი: ქართველურ ენათა შედარებითი გრამატიკის საკითხები, in: Georgica 13-14, 1990-91.
74. ძველი ქართული ენის გრამატიკა (Grammatik der altgeorgischen Sprache, Monographie).
75. ძველი ქართული ენის ლექსიკონის მასალები (Materialien für ein Wörterbuch der altgeorgischen Sprache, Monographie).

Stand: 1996; wird ergänzt