TITUS
Author: Notker 
Notker der Deutsche

Werke

Book: Boeth.Cat. 
Boethius

Aristotelis Categoriae


Electronic edition
prepared under the direction of Rosemarie Lühr;
TITUS version by Jost Gippert,
Frankfurt a/M, 22.10.1997 / 28.2.1998 / 21.6.1998 / 29.8.1999 / 2.3.2003 / 2.11.2013;
text alignment with the original manuscript
Codex Sang. 818 (B) (Stiftsbibliothek St. Gallen / Codices Electronici Sangallenses), p. 3-143,
by Roland Mittmann, 12.3.2018

Manuscripts:
Cod. Sang. 818 (B), 3-143 ;
Cod. Sang. 825 (A), 275-338




Manuscript: Sang._818 
p. 3    
Page: 3  
Line: 1  
QUID SINT ĘQUIUOCA .


Line: 2     AEQUIUOCA DICUNTUR . QUORUM NO\men
Line: 3     solum commune est . Tîe sínt kenámmen .
Line: 4     déro námo échert keméine . únde gelîh íst . Ratio
Line: 5     uero substantię diuersa . secundum nomen . Unde áber ún\gelîh
Line: 6     zála íst . uuáz sîe sîn . démo námen uólgên\do .
Line: 7     án démo sîe genámmen sínt . Úber stépfist
Line: 8     tû den námen . sô mág sîn gelîh ratio . íro substan\tię .
Line: 9     Ut animal homo . et quod pingitur . Hoc est . Ut
Line: 10     ęquiuoci sunt . homo uerus . et homo pictus . In_la\tina
Line: 11     lingua . sínt kenámmen . homo animal . i .
Line: 12     ter lébendo ménnisco . et quod pingitur . i . sîn gelîh\nisse .
Line: 13     Ratio uero substantię diuersa secundum nomen .

Line: 14     Mán ságet áber úngelîcho uuáz sîe sîn . demo ná\men
Line: 15     uólgendo . dér sîe genámmen máchôt . Si
Line: 16     enim quis assignet . quod est utrumque eorum . propriam ratio\nem
Line: 17     assignabit utrisque . Ságet îo man . dáz îo uué\derez
Line: 18     íst . tér gíbet îo uuédermo súnderiga zála .
Line: 19     Hoc modo . Homo animal . est substantia sensibilis .
Line: 20     Ter lébendo homo . íst éin sínnîg tíng . Qui pin\gitur .
Line: 21     imago insensibilis est . et inanis . Ter ge\mâ/leto .
Line: 22     íst éin sínnelôs pílde . únde lîbelôs .
Line: 23     Sic in euangelio sunt ęquiuoci uterque iohannes .

p. 4    

Page: 4   Line: 1     sed diuersam suę substantię rationem habent secundum
Line: 2     nomen . Iohannes únde áber iohannes sínt kenám\men
Line: 3      . i . hábent kelîchen námen . únde áber únge\lîcha .
Line: 4     únde úngemeina diffinitionem . Diffini\tio
Line: 5     íst . tíu dir ságet . uuáz sîe sîn . Eadem est et ra\tio
Line: 6     substantię . in hunc modum . Alter est iohan\nes
Line: 7     baptista . filius zacharię . et alter est iohannes
Line: 8     euangelista . filius zebedei . Quod si dixeris . ha\bent
Line: 9     et communem diffinitionem . quia uterque iohan\nes
Line: 10     est animal rationale mortale . Uel substan\tia
Line: 11     animata sensibilis . non est hęc diffinitio iohan\nis .
Line: 12     sed hominis uel animalis . et hoc nomen homo .
Line: 13     aut animal . non facit eos ęquiuocos sed uniuocos .
Line: 14     Uuíle dû ín gében gelîcha diffinitionem . dáz nemáht
Line: 15     tû nîeht ketûon uólgendo démo námen iohan\nes .
Line: 16     tér sîe genámmen máchôt . Sîe mág man
Line: 17     bêde héizin homo únde animal . únde dánnân
Line: 18     hábent sîe geméina diffinitionem . sîe nesínt
Line: 19     áber dánnân nîeht ęquiuoci . /sed uniuoci . táz
Line: 20     chît sîe nesínt tánnân gelîhnámîg . súnder éin\námîg .
Line: 21     únde geméinnámîg . Mít témo uuéh\sele
Line: 22     dero diffinitionis . uuérdent ûzer ęquiuo\cis
Line: 23     uniuoca . De quibus mox subditur .

p. 5    

Page: 5   Line: 1     VNIUOCA UERO QUID SINT UNIUOCA .

Line: 2     dicuntur . quorum et nomen commune est . et secundum nomen eadem
Line: 3     substantię ratio . Tíu héizent áber éinnámîg .
Line: 4     únde geméinnamîg . téro námo geméine îst .
Line: 5     únde nâh temo námen . gelîh zála íst uuáz siu
Line: 6     sîn . i . tíu álso sínt . sô man siu héizet . Ut animal
Line: 7     homo . atque animal bos . Hoc est ut uniuoca sunt ho\mo
Line: 8     et bos . Communi enim nomine utrique . i . homo
Line: 9     et bos animalia nuncupantur . et est eadem ratio
Line: 10     substantię . Quę est illa ratio? utrumque esse animal .
Line: 11     sicut et nuncupantur . Sîe héizent keméinlicho
Line: 12     animalia . únde sámo geméine zála íst . táz
Line: 13     sîe dáz sîn . subaudis . táz sîe héizint . Si quis
Line: 14     assignet rationem utriusque quid utrique sint .
Line: 15     assignabit eandem rationem . Úbe îo man zá\la
Line: 16     gíbit pêdero . uuáz îo uuéderiz sî . tér gí\bit
Line: 17     íro gelîcha zála . Uuáz íst tiu zála? Quo
Line: 18     sint animalia . Ér chídit . táz sîe sîn animalia .
Line: 19     álso sîe héizent . Homo únde bos héizent
Line: 20     animalia . únde sínt animalia . / Uuáz íst áber
Line: 21     sélbiz animal? Substantia animata sensi\bilis .
Line: 22     Táz íst óuh homo . dáz íst óuh bos . Ál
Line: 23     dáz animal íst . táz sínt sîniu species . homo

p. 6    

Page: 6   Line: 1     et bos . Uuíle dû chéden animal homo et animal
Line: 2     bos . hábent úngelîcha diffinitionem in hunc
Line: 3     modum . Homo est animal rationale . bos est animal
Line: 4     inrationale . tíu diffinitio neíst animalis nîeht .
Line: 5     táz íro geméine námo íst . únde íro geméine
Line: 6     genus íst . sî íst sélbero specierum hominis et bouis .
Line: 7     Mít témo uuéhsele . uuérdent ûzer uniuocis
Line: 8     ęquiuoca . ITEM QUID INTERSIT .

Line: 9     In_propriis uuérdent ęquiuoca . uuîlôn únge\uuândo
Line: 10      . i . fortuitu et casu . ut duo aiaces . duo
Line: 11     alexandri . duo pirri . uuîlôn uóne gelúbe\do
Line: 12      . i . placito . propter cognationem . ut duo ma\rii
Line: 13     pater et filius . uel propter similitudinem ut ho\mo
Line: 14     pictus et uerus . Tíu múgen sîn béidíu propria
Line: 15     ióh appellatiua . Hic homo uerus et hic homo
Line: 16     pictus sínt propria . Homo uerus et homo pictus .
Line: 17     specialiter et communiter . sínt appellatiua . Tóh
Line: 18     aristotelis châde uóne ęquiuocis . quorum/ no\men
Line: 19     commune est . síu sínt tóh tícchôr propria
Line: 20     dánne appellatiua et communia . Áber uniuo\ca
Line: 21     uuérdent îo in_appellatiuis . Uuîlôn na\tura
Line: 22     ut homo homini uniuocus est . bestia bestię .
Line: 23     Uuîlôn gente uel patria . ut grecus greco . roma\nus

p. 7    

Page: 7   Line: 1     romano . Uuîlôn professione . ut christianus christi\ano .
Line: 2     laicus laico . clericus clerico . Uuîlôn digni\tate .
Line: 3     ut rex regi . consul consuli . Uuîlôn fortuna .
Line: 4     ut seruus seruo . ingenuus ingenuo . Álso máni\giu
Line: 5     appellatiua uuésen múgen . sámo mánigiu
Line: 6     uniuoca múgen uuésen . Sô íst îo díngolîh témo
Line: 7     uniuocum . sáment témo iz hábit . éinen námen
Line: 8     geméinen . únde éina diffinitionem geméina .
Line: 9     Únde áber démo ęquiuocum . témo iz hábet
Line: 10     gelîchen námen . únde uóne dîu úngemei\nen .
Line: 11     uuánda iz éin námo neíst . nóh éin dif\finitio .
Line: 12     Dóh aristoteles châde . quorum nomen com\mune
Line: 13     est . quasi de appellatiuis . DE DENOMI\NATIUIS .

Line: 14     Denominatiua uero dicuntur . quęcumque
Line: 15     habent appellationem ab aliquo secundum nomen .
Line: 16     solo differente casu . Díu héizent denomi\natiua .
Line: 17     tíu nâh ándermo/námen genámôt
Line: 18     sínt . échert ke-uuéhselôte-mo ûzlâze . Nomen
Line: 19     a nomine deriuatum . héizet mít réhte deno\minatiuum .
Line: 20     i . námo uóne námen . Ut a gram\matica
Line: 21     grammaticus . A fortitudine fortis .



Line: 22  
RATIO DE HIS TRIBUS . I . QUARE PRĘMISSA SINT .


Line: 23     Fóne dísên drín diffinitionibus íst ze_uuízen\ne .

p. 8    

Page: 8   Line: 1     dáz decem prędicamenta uóne dîen aristotiles
Line: 2     ságen uuíle . gelîchen námen hábent . únde
Line: 3     áber ún gelîcha diffinitionem . Prędicamenta
Line: 4     únde genera . héizent siu gelîcho . síu sínt áber
Line: 5     éin ánderên úngelîh . Pe_dîu sínt siu ęquiuoce
Line: 6     sô genámôt . náls uniuoce . Tîe sélben námen
Line: 7     gébent siu íro speciebus . i . subalternis generibus .
Line: 8     mít tîen siu geméina diffinitionem hábent . pe
Line: 9     díu sínt siu áber dîen uniuoca . náls ęquiuoca .
Line: 10     Denominatiua uuérdent áber . dánne sub\stantia .
Line: 11     án síh nímit accidens . álde éin án\dera
Line: 12     substantiam . Nímet homo án síh qualita\tem .
Line: 13     sô íst er qualis . nímet er án síh quantitatem .
Line: 14     sô íst er quantus . Léget er án síh indumentum .
Line: 15     sô íst er habens . Fóne dîen állên uuírdit / er
Line: 16     denominatus . únde dîe námen ér dánnân
Line: 17     guuínnet . tîe héizent denominatiua . Álso
Line: 18     iustus fóne iustitia . latus fóne latitudi\ne .
Line: 19     uestitus fóne ueste . QUĘSTIO .

Line: 20     Nóh tánne sínt mánig námigiu . i . pluri\uoca .
Line: 21     ut ensis mucro gladius . marcus
Line: 22     tullius cicero . únde mísse námigiu . i . di\uersiuoca .
Line: 23     ut ignis lapis color . Zíu uer\suîgeta

p. 9    

Page: 9   Line: 1     er déro? Téro nebedórfta er . ze_dísemo bûoche .


Line: 2  
DE SINE COMPLEXIONE DICTIS . ET CUM COMPLEXIONE .


Line: 3     Eorum quę dicuntur . alia quidem dicuntur secundum
Line: 4     complexionem . alia uero sine complexione . Téro uuór\to
Line: 5     díu man spríchet . téro uuérdent súme\lîchiu
Line: 6     gespróchen zesámine gelégitiu . súme\lîchiu
Line: 7     súnderigo . Et ea quę dicuntur secundum com\plexionem
Line: 8     sunt . Tíu man spríchet zesámine ge\légitíu .
Line: 9     díu sínt sús ketân . Ut homo currit
Line: 10     homo uincit . Ea quę sine complexione sunt .

Line: 11     Tíu man súnderîgo spríchet . tíu sínt sús ke\tân .
Line: 12     Ut homo bos currit uincit . Uuáz tiu
Line: 13     súnderigen bezéichenên . dáz uuíle er án_dí\semo
Line: 14     bûoche ságen . Uuáz tíu zesámine ge\légetin
Line: 15     bezéichenên . dáz ságet er/hára nâh
Line: 16     in_periermeniis . DE UNIUERSALI SUBSTANTIA .

Line: 17     Eorum quę sunt . alia de subiecto quodam dicuntur .
Line: 18     in subiecto uero nullo sunt . Súmelichiu dero
Line: 19     uuésentôn díngo . uuérdent kespróchen fó\ne
Line: 20     demo únderen . tíu dóh nesínt án demo
Line: 21     únderen . nóh ín demo únderen . Ut homo de
Line: 22     subiecto quidem aliquo homine dicitur .
Line: 23     in subiecto uero nullo est . Álso ménnisko gespró\chen

p. 10    

Page: 10   Line: 1     uuírdit fóne demo únderen . ételichemo
Line: 2     ménnisken . án démo ér dóh neíst . Uniuersales
Line: 3     substantię . dîe in_grammatica sínt appellati\uę
Line: 4     speciei . dîe uuérdent kespróchen fóne sin\gularibus
Line: 5     substantiis . tîe áber proprię speciei
Line: 6     sínt . Uuér uuíssî uuáz homo uuâre . âne uóne
Line: 7     cicerone catone uarrone . tîe únder démo ná\men
Line: 8     sínt? Fóne dîen uuírdit homo gespróchen .
Line: 9     Áber án ín . nemág ér sîn . Uuîo mág homo sîn
Line: 10     an_cicerone? Ér íst sélbêr homo . Fóne díu íst pro\prium
Line: 11     uniuersalis substantię de subiecto dici .
Line: 12     in subiecto nullo esse . DE PARTICULARI AC\CIDENTE .

Line: 13     Alia autem in subiecto quidem sunt . de subiecto
Line: 14     uero nullo dicuntur . / Tára gágene sínt ánderiu . díu
Line: 15     ána álde ín_demo únderen sínt . s . uuánda
Line: 16     siu accidentia sínt . únde uóne únderô\rên
Line: 17     gespróchen nesínt . s . uuánda siu sínt
Line: 18     sélben diu únderôsten . In subiecto autem esse di\co .
Line: 19     quod cum in aliquo sit . non sicut quędam pars .
Line: 20     inpossibile est esse sine eo in quo est . Facilior
Line: 21     constructio est . Dico autem esse in subiecto quod in ali\quo
Line: 22     sit . cum tamen non sit sicut quędam pars . nec
Line: 23     possit esse sine eo in quo est . Íh chído sô uué\sen

p. 11    

Page: 11   Line: 1     án demo únderen . táz iz târ ána íst . únde
Line: 2     dóh sîn pars neíst . unde iz îo nîenêr uuésen
Line: 3     nemág . nóh sîn nîeht neíst . âne daz úndera .
Line: 4     Ut quędam grammatica in subiecto quidem est in ani\ma .
Line: 5     de subiecto uero nullo dicitur . Álso éines mánnis
Line: 6     grammatica íst in_sînero sêlo . únde dóh fóne
Line: 7     íro gespróchen neuuírdit . Sláh ten ást ába
Line: 8     demo bóume . dés pars er íst . nóh tánne
Line: 9     mág er sîn . ním animę aristarchi íro gram\maticam .
Line: 10     sô neíst sî nîener . uuánda sî âna
Line: 11     sîa uuésen nemág . Ánderiu mág sîn . tísiu
Line: 12     íst zeirgángen . Et quoddam album in subiecto
Line: 13     quidem est in corpore . Omnis enim color in corpo\re
Line: 14     est . Unde éin uuîz fárauua íst án ételîche\mo
Line: 15     dínge . sô alle uárauua sínt . Fóne díu
Line: 16     íst kelâzen éinlúzzên accidentibus . án éin\lúzzên
Line: 17     substantiis uuésen . náls áber dóh
Line: 18     fóne dîen gespróchen uuérden . / DE UNIUER\SALI

Line: 19     Alia uero et de subiecto / ACCIDENTE .

Line: 20     dicuntur . et in subiecto sunt . Ánderiu sínt kespró\chen
Line: 21     fóne demo únderin . s . uuánda siu uniuer\salia
Line: 22     sínt . unde sínt óuh ána . álde ín_demo
Line: 23     únderen . s . uuánda siu accidentia sínt . Ut

p. 12    

Page: 12   Line: 1     scientia in subiecto quidem est in anima . de subiecto uero
Line: 2     dicitur . ut de grammatica . Álso scientia in_anima íst íro
Line: 3     stûole . únde áber gespróchen uuírdit . fóne
Line: 4     grammatica . tíu únder íro námen stât . Taz éina
Line: 5a     subiectum trégit sîa . ut scientiam anima tregit .
Line: 5b     Daz ánder óuget sîa . ut grammatica scientiam . Táz
Line: 6     íst proprium uniuersalis accidentis . Uuâr máhti
Line: 7     iz sîn âne in_substantia? Uuér máhti iz uuízen .
Line: 8     âne uóne sînen speciebus . tíu únder tân sínt
Line: 9     sînemo námin? álso óuh sélbên dien speciebus
Line: 10     áber únder tân sínt íro indiuidua . / DE PARTICULARI SUBSTANTIA .

Line: 11     Alia uero nec in subiecto
Line: 12     sunt . nec de subiecto prędicantur . Áber dára gáge\ne
Line: 13     sínt súmelichiu . tíu dir nesínt án_demo
Line: 14     únderen . s . uuánda síu sínt substantię . nóh
Line: 15     óuh kespróchen fóne dehéinemo íro únderen
Line: 16      . s . uuánda siu particularia sínt . únde sélben
Line: 17     diu únderôsten sínt . Ut aliqui homo . uel equus .

Line: 18     Álso éin mán . álde éin rós . Nihil horum neque
Line: 19     in subiecto est . neque de subiecto dicitur . i . tero éinlúz\zôn
Line: 20     substantiarum . neíst nehéin lígende án
Line: 21     demo únderen . nóh kespróchen fóne demo
Line: 22     únderen . ITEM DE PRĘCEDENTIBVS . IIII . or/

Line: 23     Nû sínt in uîeriu getéilit . tíu er

p. 13    

Page: 13   Line: 1     nóh uuíle téilen in zéeniu . Téro uîero sínt zuéi
Line: 2     uuíderuuártîg . i . uniuersalis substantia . et
Line: 3     particulare accidens . únde áber ánderiu
Line: 4     zuéi . i . uniuersale accidens . et particularis
Line: 5     substantia . PARTICULARIA QUID COMMUNE HA\BEANT

Line: 6     Simpliciter autem / ET NON COMMUNE .

Line: 7     quę sunt indiuidua . et numero singularia . de
Line: 8     nullo subiecto dicuntur . Tíu éinluzziu sínt . sô
Line: 9     aristarchus íst . unde sîn grammatica . tíu ne\uuérdent
Line: 10     kespróchen uóne demo únderen .
Line: 11     tâz íst ín geméine . síu sínt sélben diu únde\rôsten .
Line: 12     In subiecto autem nihil prohibet ea esse . Íro
Line: 13     súmelîh mág áber án demo únderen sîn . náls
Line: 14     áber dóh álliu . Târ ána sínt siu geskéiden .
Line: 15     Uuéliu sint táz? Tie einlúzzen substantię ne\múgen
Line: 16     iz sîn sô aristarchus íst . íz sínt tiu
Line: 17     éinlúzzen accidentia . álso sîn grammatica íst .
Line: 18     Uuélez íst táz úndera . án démo síu sínt? Táz
Line: 19     sínt tie substantię . Tiu éinlúzzen acciden\tia .
Line: 20     lígent án dîen unde ín dîen éinlúzzên
Line: 21     substantiis . Accidens nemág in_accidente
Line: 22     nîeht lígen . íz líget ôo in_substantia . Ideo
Line: 23     sequitur . Quędam enim grammatica . s . ut aristar\chi .

p. 14    

Page: 14   Line: 1     est in subiecto . i . in anima eius . Hábet óuh uni\uersale
Line: 2     accidens . sô scientia íst . under íro
Line: 3     particularia accidentia sô grammatica íst .
Line: 4     unde rhetorica . án dîen nelíget sî nîeht . sî
Line: 5     uuírdet áber geméinlicho gespróchen uóne
Line: 6     ín . / QUOD SUPERIORA TRIBUANT NOMEN SUUM INFERIORIBUS .

Line: 7     Quando alterum de altero prędicatur .
Line: 8     ut de subiecto quęcumque de eo quod prędicatur dicuntur .
Line: 9     omnia etiam de subiecto dicuntur . Sô daz éina ge\spróchen
Line: 10     uuírdet fóne demo ánderen . ál\so
Line: 11     îo daz óbera tûot fóne sînemo únderen .
Line: 12     so uuáz tánne fóne demo óberen gespróchen
Line: 13     uuírdet . táz uuírdet sâr gespróchen fóne
Line: 14     demo únderen . Ut homo . s . daz óbera prędica\tur
Line: 15     de quodam homine . i . aristarcho . demo ún\deren .
Line: 16     Fóne demo óberin . i . de homine uuír\det
Line: 17     kespróchen animal . Ergo et de quodam homi\ne
Line: 18     animal prędicatur . Sâr fóne demo únde\ren
Line: 19      . i . aristarcho . uuírdet óuh animal gespró\chen .
Line: 20     Quidam enim homo . et homo est et animal .

Line: 21     Aristarchus íst péidiu homo ióh animal . Sô
Line: 22     gíbet îo daz óbera sînen námen demo únde\ren .
Line: 23     fóne démo iz kespróchen uuírdet .

p. 15    

Page: 15   Line: 1     QUOD DIUERSA GENERA . DIUERSAS HABEANT DIFFE\RENTIAS .

Line: 2     Diuersorum generum et non subalter/natim
Line: 3     positorum . diuersę secundum speciem diffe\rentię
Line: 4     sunt . Mísselîchero generum unde díu óbe
Line: 5     éinên ánderên nestânt . sínt sámo mísselîche
Line: 6     skídunga . nâh íro specie . s . dáz sie uuúr\chint .
Line: 7     Ut animalis et scientię . s . mísselîche
Line: 8     skídunga sínt . Animalis quidem differentię sunt .
Line: 9     ut gressibile uolatile . Animalia sínt ke\skéiden .
Line: 10     án díu . dáz íro súmelichiu/múgen
Line: 11     gân . súmelichiu ulîgen . Scientię uero . s . differen\tię
Line: 12     nulla horum est . Mít tîen man skéidet
Line: 13     scientiam . táz sínt ándere skídunga . náls
Line: 14     tíse . Neque enim scientia ab scientia differt
Line: 15     in eo quod bipes est . Nóh éin scientia neíst án\derro
Line: 16     an díu nîeht úngelîh dáz sî zuíbei\ne_sî .
Line: 17     balternorum uero generum . nihil prohibet
Line: 18     easdem esse differentias . Óbe éinên ánderên
Line: 19     stântero generum . múgen uuóla sîn éine dif\ferentię .
Line: 20     sîe mág man gelîcho skídôn .
Line: 21     Superiora enim . de subterioribus generibus prędican\tur .

Line: 22     Táz ist fóne díu . uuánda diu óberen
Line: 23     genera gespróchen uuérdint fóne dien

p. 16    

Page: 16   Line: 1     níderên . Substantia íst taz óbera genus . animal
Line: 2     íst taz nídera . Fóne animali chídit mán sub\stantia .
Line: 3     Quare quęcumque prędicati differentię fu\erint .
Line: 4     eędem etiam erunt subiecti . Pe_díu sínt
Line: 5     álle die skídunga des óberin generis . skídun\ga
Line: 6     des níderen . úbe sie specificę sínt . i . úbe
Line: 7     sie speciem uuúrchen múgin . sô díe sínt
Line: 8     rationale mortale . Tíe sínt tes prędicati . i . sub\stantię .
Line: 9     tíe sínt óuh tés de quo prędicatur . i . ani\malis .
Line: 10     Álso súmelîh substantia íst rationalis
Line: 11     mortalis . sô íst óuh súmelih animal rationa\le
Line: 12     mortale . Ándere differentię sínt . tîe di\uisiuę
Line: 13     héizent . tíe nedúrh kânt nîeht fóne
Line: 14     demo óberin genere . ze_demo ní/derin . Uuán\da
Line: 15     animal unde auis . sínt óuh subalterna
Line: 16     genera . Animalis differentię sínt rationa\le
Line: 17     et inrationale . táz íst taz óbera . tîe ne\sínt
Line: 18     tes níderin . i . auis . uuánda nehéin auis
Line: 19     neíst ándermo úngelîh án díu . dáz er ra\tionalis
Line: 20     sî . QUOT GENERALISSIMAS SIGNIFICATIONES .

Line: 21     Singulum eorum HABEANT SINGULĘ UOCES .

Line: 22     quę secundum nullam complexionem dicuntur . aut sub\stantiam
Line: 23     significat aut quantitatem . aut

p. 17    

Page: 17   Line: 1     qualitatem aut ad aliquid aut ubi . aut quan\do .
Line: 2     aut situm . aut habitum . aut facere . aut pati .

Line: 3     Álliu éinlúzzíu uuórt . pezéichenent ételîh
Line: 4     tírro genámdôn zêeno . i . uuáz iz sî . uuîo míchel .
Line: 5     uuîolîh . ze_éteuuiu . uuâre . uuénne . kelége\nî .
Line: 6     ánahábid . tûon . dólên . Est autem substantia
Line: 7     quidem ut figuraliter dicatur homo equus . Sub\stantia
Line: 8     íst specialiter ze_ságenne . ménnisco
Line: 9     únde rós . Quantitas . ut bicubitum . tricubitum .

Line: 10     zuéiélnîg trîélnîg . Qualitas ut album . Ad
Line: 11     aliquid ut duplum . Ubi ut in loco . Quando ut he\ri .
Line: 12     Situs ut sedet iacet . Habere ut calciatus ar\matus .
Line: 13     Facere uero ut secare urere . Pati ut secari
Line: 14     uri . Tíz sínt generalissima genera . i . tíu érche\nôstin
Line: 15     genera . tísiu sínt tiu óberôstin . tísiu
Line: 16     sínt échert genera . tíu únder ín sínt . tíu
Line: 17     múgin béidiu sîn genera ióh species . Tísiu zê\eniu
Line: 18     stîez ér beuóre ze_uîeren . Uuéliu
Line: 19     sínt/tíu uîeriu? Substantia . accidens . uni\uersale .
Line: 20     particulare . SIGNIFICENT .

Line: 21     Singula igitur QUID HĘC SINGULA CONIUNCTA

Line: 22     eorum quę dicta sunt . ipsa quidem secundum se in nulla
Line: 23     affirmatione dicuntur . Tísiu díu nû genémmet

p. 18    

Page: 18   Line: 1     sínt . tíu netûont túrh síh éinlúzziu nehéina
Line: 2     uéstenúnga . Horum autem ad se inuicem complexione
Line: 3     affirmatio fit . Áber uóne ín zesámene gelége\ten .
Line: 4     uuírdet féstenúnga . Uidetur enim omnis af\firmatio
Line: 5     uel falsa esse uel uera . Álliu uéstenunga
Line: 6     sól be_nôte sîn . lúkkiu álde uuâiriu . Eorum autem
Line: 7     quę secundum nullam complexionem dicuntur . neque uerum
Line: 8     quicquam . neque falsum est . Tíu áber súnderîgo
Line: 9     gespróchen uuérdent . tíu nesínt uuâr nóh
Line: 10     lúgi . Ut homo album currit . Únz hára ságe\ta
Line: 11     er geméinlîcho uóne állên prędicamentis . nû
Line: 12     ságet er uóne demo êristin . dáz íst substan\tia .
Line: 13     únde uóne íro skídungo . /


Line: 14  
DIUISIO SUBSTANTIARUM . IN PRIMAS ET SE\CUNDAS .


Line: 15     Substantia autem est . quę proprie et principaliter
Line: 16     et maxime dicitur . quę neque de subiecto prędica\tur
Line: 17     neque in subiecto est . Tíu herôsta substantia .
Line: 18     únde díu mít méisten réhte sô héizit . táz
Line: 19     íst tíu . díu gespróchen neuuírdet fóne de\mo
Line: 20     únderen . nóh án ímo nelíget . uuánda
Line: 21     sî íst tíu níderôsta . fóne déro die óbe/ren
Line: 22     substantię gespróchen uuérdint . tîe secundę
Line: 23     héizint . unde sî trégit álliu accidentia .

p. 19    

Page: 19   Line: 1     Tánnân héizet sî substantia . a subtus stando . Ut a\liqui
Line: 2     homo . uel aliqui equus . Sô éin ménnisco íst .
Line: 3     álde éin rós . Secundę substantię sunt species . in quibus
Line: 4     speciebus insunt illę substantię . quę principaliter dicuntur .
Line: 5     ut aliquis homo in specie quidem est in homine .

Line: 6     Species sínt tie ánderin substantię . ín_dîen áber
Line: 7     éne sínt petân . tíe êristin . die ánasihtîgen . sô
Line: 8     éin ménnisco íst . Hę . s . species et harum specierum
Line: 9     genera . Tísiu species ín_dîen primę substantię petân
Line: 10     sínt . unde íro genera dáz sínt secundę substantię . Ani\mal
Line: 11     uero genus est speciei . i . hominis . Táz íst genus
Line: 12     in_démo diu species pegríffen sínt . álso animal
Line: 13     begrîfet hominem . Secundę ergo substantię dicuntur . ut
Line: 14     homo atque animal . Homo unde animal tíu
Line: 15     in_uernúmste sínt . âne gesíht . tíu héizint
Line: 16     mít réhte secundę substantię . Úbe primę ne\uuârîn .
Line: 17     secundarum negeuvûoge nîoman .


Line: 18   QUOD UNIUOCE PRĘDICANTUR SECUNDĘ SUBSTAN\TIĘ
Line: 19   DE PRIMIS . ACCIDENTIA UERO ĘQUIUOCE .


Line: 20     Manifestum est autem ex his quę prędicta sunt . quoniam eorum
Line: 21     quę de subiecto dicuntur . necesse est et nomen et rati\onem
Line: 22     de subiecto prędicari . Nû skînet uuóla
Line: 23     uóne dîen uóre geságetên . tén námin . unde
Line: 24     dîa/diffinitionem secundarum substantiarum . díe
Line: 25     de subiecto héizint . pe_nôte gespróchen uuér\din
Line: 26     uóne primis substantiis . tíe íro subiec\ta
Line: 27     sínt . Ut homo dicitur et prędicatur de aliquo sub\iecto

p. 20    

Page: 20   Line: 1     homine . s . ut cicero est uel cato . Nominem namque

Line: 2      . s . communem . de aliquo prędicabis . s . indiuiduo ut
Line: 3     est cato . Tû spríchist îo daz appellatiuum . uóne
Line: 4     demo proprio . Ratio quoque hominis . de aliquo
Line: 5     homine prędicatur . Diffinitio appellatiui homi\nis .
Line: 6     uuírdit óuh kespróchen . fóne demo proprio
Line: 7     homine . Quidam enim homo et homo est . Cicero íst
Line: 8     homo álso ér héizit . Quare nomen et ratio prędi\cabitur
Line: 9     de subiecto . Uóne díu uuírdit péidiu .
Line: 10     ióh nomen ióh diffinitio primę substantię kespró\chen
Line: 11     uóne secunda . únder déro námin sî stât . Sô
Line: 12     man chît uóne cicerone . hic homo rhetor est .
Line: 13     sô íst ér écchert kehéizen homo . Sô man áber
Line: 14     chît cicero íst homo . sô íst ér geságet óuh uué\sin
Line: 15     homo . Fóne díu sínt primę substantię secundis
Line: 16     uniuocę . Eorum uero quę sunt in subiecto . in plurimis
Line: 17     quidem neque nomen de subiecto . neque ratio prędicatur .

Line: 18     Áber dero accidentium námo . nâh álle\ro .
Line: 19     unde íro diffinitio . neuuírdit nîeht ke\spróchen
Line: 20     fóne prima substantia . tíu íro sub\iectum
Line: 21     íst . In quibusdam uero nomen quidem/nihil prohibet
Line: 22     prędicari . rationem uero impossibile est . Tér námo
Line: 23     súmelichero accidentium mág iz sîn . . diffinitio
Line: 24     nîomer . Ut album . i . albedo cum in subiecto sit
Line: 25     corpore prędicatur de subiecto . Dicitur enim corpus album .

Line: 26     Álbum héizit man béidiu . ióh sélba dia uáreuua .
Line: 27     ióh tia sácha án déro sî íst . Ratio uero albi numquam

p. 21    

Page: 21   Line: 1     de corpore prędicabitur . Án démo sî áber íst . táz ne\chît
Line: 2     nîoman uuésin táz sî íst . Fóne díu héizit
Line: 3     táz ęquiuocatio . PRIMAS SUBSTAN\TIAS

Line: 4     OMNIBUS CĘTERIS DARE UT SINT .

Line: 5     Cętera uero omnia . s . quę pręter primas substantias sunt .
Line: 6     aut de subiectis eis dicuntur . i . primis substantiis . aut
Line: 7     in subiectis eis sunt . Ál dáz tir íst âne primas substan\tias .
Line: 8     táz uuírdet kespróchen uóne ín . álso secundę
Line: 9     substantię tûont . álde síu lígent án ín . sô ac\cidentia
Line: 10     tûont . Hoc autem manifestum est ex his . s . exem\plis
Line: 11     quę per singula proponentur . Táz skînet uuóla
Line: 12     án dîen exemplis . tíu dés sâr súnderîgo gegében
Line: 13     uuérdent . i . súnderîgo uóne secundis substantiis .
Line: 14     unde súnderîgo uóne accidentibus . Ut animal
Line: 15a     de homine prędicatur . Ergo et de aliquo homine prędicatur .

Line: 15b     Táz íst tíz éina exemplum . Nam
Line: 16     si de nullo aliquorum hominum . nec omnino de homine .

Line: 17     Neuuúrte animal uóne catone gespróchen . sô
Line: 18     neuuúrte iz uóne homine gespróchen . Rursus
Line: 19     color in corpore est . Ergo et in aliquo/ corpore . Táz
Line: 20     íst taz ándera exemplum . Nam si non in aliquo singulorum
Line: 21     nec omnino in corpore . Neuuâre diu uáreuua
Line: 22     án éinlúzzemo dínge . sô diu súnna íst . sô neuuâre
Line: 23     sî án nehéinemo dínge . Quare alia omnia aut
Line: 24     de subiectis principalibus substantiis dicuntur . aut
Line: 25     in subiectis eis sunt . Ál dáz tir íst ânæ die primas
Line: 26     substantias . táz uuírdit kespróchen uóne ín .
Line: 27     álde lígit án ín . únde ín ín . Non ergo existentibus

p. 22    

Page: 22   Line: 1     substantiis . s . primis . impossibile est esse aliquid aliorum .

Line: 2     Âne sîe nemág ánderis nîeht sîn . Omnia enim alia
Line: 3     aut de subiectis eis dicuntur . aut in subiectis eis sunt . Ál
Line: 4     daz ánder . hábit námin uóne ín . álde sízzet án
Line: 5     ín . Úbe primę substantię neuuârin . secundę neuuârîn .
Line: 6     accidentia neuuârin . Sîe sínt únder tân secundis
Line: 7     substantiis . íro námin trágendo . únde únder
Line: 8     tân accidentibus síu sélben trágendo . DE DIF\FERENTIA

Line: 9     SECUNDARUM SUBSTANTIARUM .

Line: 10     Secundarum uero substantiarum . magis substantia est spe\cies
Line: 11     quam genus . Species íst hartor substantia tán\ne
Line: 12     genus . Propinquior est enim primę substantię . Táz
Line: 13     íst uóne díu . uuánda iz náhôr stât tero érche\nôstûn
Line: 14     substantię . Si enim primam substantiam quid
Line: 15     sit quis assignet . euidentius et conuenientius assig\nabit .
Line: 16     speciem proferens quam genus . Úbe diz éinlúz\za
Line: 17     díng îoman zéigôt . tér zéigôt iz páz mít
Line: 18     specie tánne mít genere . Ut quendam hominem assignan\do
Line: 19     manifestius assignabis hominem assignando quam ani\mal .

Line: 20     Álso dû catonem báz zéigôst . hominem/némmindo . tán\ne
Line: 21     animal . Illud quidem proprium magis alicuius est hominis . hoc
Line: 22     autem communis . Éníu zéiga . i . homo . tíu íst catonis .
Line: 23     Tísiu . i . animal . tíu íst hominis . Et cum aliquam ar\borem
Line: 24     reddideris . manifestius assignabis cum ar\borem
Line: 25     assignabis quam arbustum . Zéigôst tû uuáz
Line: 26     éin réba sî . táz tûost tû báz póum chédendo .
Line: 27     tánne dáz in_érdo stât . An érdo stât óuh chrûit

p. 23    

Page: 23   Line: 1     unde spréid . Amplius . Ferním nóh mêr . Primę
Line: 2     substantię propterea quod aliis omnibus subiacent . et
Line: 3     alia omnia de his omnibus prędicentur . aut in eis sunt . idcir\co
Line: 4     maximę substantię dicuntur . Primę substantię
Line: 5     héizint mít méisten réhte substantię . fóne díu
Line: 6     dáz sie állero díngo stóllin sínt . únde álliu
Line: 7     díng kespróchen uuérdint fóne ín . sô secundę sub\stantię
Line: 8     tûont . álde án ín sínt . sô accidentia
Line: 9     sínt . Sicut autem principales substantię ad alia
Line: 10     omnia se habent . sic et species ad genus se habet .
Line: 11     Subiacet enim species generi . Species lígit únder
Line: 12     genere . álso prima substantia únder ín béidên
Line: 13     lígit . únde nóh tánne sub accidentibus . Genera namque
Line: 14     de speciebus prędicantur . species autem de generibus non conuer\tuntur .

Line: 15     Animal spríchit man uóne homine . Ho\mo
Line: 16     neuuírdit kespróchen uóne animali . Qua\re
Line: 17     et ex his species est magis genere proxima substan\tię .

Line: 18     Tánnân skînet óuh . táz homo náhôr stât
Line: 19     primę substantię . i . catoni dánne animal . / Ip\sarum
Line: 20     uero specierum . quęcumque non sunt genera . nihil magis
Line: 21     alia ab alia substantia est . Téro specierum díu
Line: 22     genera nesínt . i . tíu ében nâh stânt primę substan\tię .
Line: 23     téro nehéin neíst mêr substantia . dán\ne
Line: 24     daz ánder . Nihil enim familiarius assig\nabis
Line: 25     de aliquo homine hominem assignando .
Line: 26     quam de aliquo equo equum . Tû nespríchist nîeht
Line: 27     quíssôr hominem uóne catone . dánne rós

p. 24    

Page: 24   Line: 1     uóne rhebo . Similiter autem et principalium substan\tiarum .
Line: 2     nihil magis alterum altero substantia est .

Line: 3     Tero éinlúzzôn substantiarum neíst óuh nehéin
Line: 4     hártôr substantia . dánne diu ánderíu . Nihil
Line: 5     enim magis aliquis homo substantia est . quam aliquis
Line: 6     bos . Cato neíst nîeht hártôr substantia . dán\ne
Line: 7     sîn óhso . Merito ergo post principales sub\stantias .
Line: 8     solę aliorum omnium dicuntur species et genera
Line: 9     secundę substantię . Mít réhte héizent species et
Line: 10     genera ándere substantię . nâh tien êristên . ál\les
Line: 11     tés man genémmen mág âne sîe . i . âne die
Line: 12     êristen . s . uuánda accidentia nemúgin héi\zen
Line: 13     substantię . Solę enim hę indicant principa\lem
Line: 14     substantiam eorum quę prędicantur . Sîe éinen zéi\gônt
Line: 15     primam substantiam . s . âne diu accidentia .
Line: 16     Aliquem enim hominem si quis assignauerit quid est . spe\ciem
Line: 17     quidem quam genus assignando familiarius mon\strabit .
Line: 18     et manifestius faciet hominem assignan\do
Line: 19     quam animal . Catonem zéigôt man báz mít
Line: 20     homine dánne mít animali . i . páz mít specie .
Line: 21     dánne mít genere . / Aliorum uero quicquid assignauerit
Line: 22     quilibet . assignabit extranee . So uuáz îoman án\deris
Line: 23     spríchit fóne catone . dáz tûot ir mísse\némendo .
Line: 24     Uelut album aut currit . aut quodcumque
Line: 25     talium reddens . Álso dér míssenímet . tér ín héizet
Line: 26     album álde currit . álde îeht témo gelîchis . Ergo
Line: 27     merito hae solę substantię dicuntur . Pe_díu héizent

p. 25    

Page: 25   Line: 1     écchert tîe substantię . dîe primę sínt alde secundę . Am\plius .
Line: 2     Primę substantię . propterea quod aliis omnibus sub\iacent .
Line: 3     idcirco proprię substantię dicuntur . Quibus omnibus?
Line: 4     Secundis substantiis et accidentibus . Secundę substantię
Line: 5     lígint óuh únder dien accidentibus . uuánda primę
Line: 6     únder ín lígint . Úbe cato únde cicero . únder ín
Line: 7     ne lâgîn . nóh homo nelâge . Netrûegîn sîe siu . sô
Line: 8     netrûege sie homo . Netrûege siu homo . unde
Line: 9     ánderiu species . sô equus íst unde bos . nóh ani\mal
Line: 10     netrûege siu . Secundis chúmit iz uóne primis .
Line: 11     Nâh primis tîe siu ze_uórderôst trágent . trágent
Line: 12     siu óuh secundę in_secundo loco . Pe_díu sínt îo primę . únder
Line: 13     tân ze_êrist . Únde sélbên dîen únder tânen secundis .
Line: 14     sínt primę úndertân . Fóne díu chídit ér nû uóne ín .
Line: 15     proprię dicuntur substantię . peuóre chád ér maximę
Line: 16     dicuntur substantię . I . uuánda sie trágent . únde
Line: 17     sínt únder_trágentên . pe_díu íst ín dér námo éigen .
Line: 18a     táz sie substantię héizent . Sicut autem primę substantię
Line: 18b     ad alia omnia se habent . i . ad ac\cidentia .
Line: 19     ita species et genera principalium substan\tiarum .
Line: 20     ad reliqua omnia se habent . s . iterum ad ac\cidentia .
Line: 21     Álso primę substantię stânt únder
Line: 22     accidentibus . sô stânt óuh secundę . De his enim . i . primis
Line: 23     et secundis / reliqua omnia prędicantur . s . iterum acciden\tia .
Line: 24     Uuánnân máhtîn qualia únde quanta ge\spróchen
Line: 25     uuérden âne uóne ín? Ideo sequitur . Ali\quem
Line: 26     enim hominem dicis grammaticum esse . ergo et homi\nem
Line: 27     et animal grammaticum dicis . Aristarchum chí\dis

p. 26    

Page: 26   Line: 1     tû uuésin grammaticum . sô tûost tû óuh homi\nem
Line: 2     únde animal . Táz íst quale . íst óuh aristar\chus
Line: 3     bipedalis táz íst quantum . sô íst óuh homo bi\pedalis .
Line: 4     unde animal bipedale . Similiter autem et
Line: 5     in aliis . s . qualibus et quantis . QUOD COMMUNE
Line: 6     SIT SUBSTANTIIS . IN SUBIECTO NON ESSE .

Line: 7     Commune est autem omni substantię in subiecto non esse .

Line: 8     Állên substantiis íst keméine . neuuésin án demo
Line: 9     únderin . s . uuánda sie accidentia nesínt . Pri\ma
Line: 10     enim substantia . nec de subiecto dicitur . nec in sub\iecto
Line: 11     est . Tiu níderôsta substantia nehabit únder
Line: 12     íro ándera . fóne déro sî uuérde gespróchen . nóh
Line: 13     sî nelígit án ánderro . uuánda nehéin substan\tia
Line: 14     nelígit án ánderro . Constat uero etiam sic quidem .
Line: 15     quia nulla secundarum substantiarum est in subiecto .

Line: 16     Tánnân skînet táz nehéin secunda in_subiecto nelígit .
Line: 17      . s . uuánda prima nelígit . Etenim homo de subiecto
Line: 18     quidem aliquo homine dicitur . in subiecto nullo est . Táz éina
Line: 19     hábit homo ânæ daz ánder . kespróchen uuírdit
Line: 20     ér fóne demo únderin . áber án ímo neíst ér . Neque
Line: 21     enim homo est in aliquo homine . Nóh homo neíst án ci\cerone .
Line: 22     Ér íst sélbêr homo . Similiter autem et animal
Line: 23     de subiecto quidem dicitur aliquo homine . non est/autem animal
Line: 24     in aliquo homine . Animal hábit óuh taz éina . Íz
Line: 25     uuírdit kespróchen uóne cicerone . íz neíst áber
Line: 26     án ímo . Cicero trégit íro námin ér netrégit sîe
Line: 27     sélben . Sîe uuérdent fóne ímo prędicati náls por\tati .

p. 27    

Page: 27   Line: 1     Amplius . Ferním îo nóh . s . uuîo substantię
Line: 2     geskéiden sîn . uóne dîen díu in_subiecto sínt .
Line: 3     Eorum quę sunt in subiecto . nomen quidem de subiecto aliquo\ties
Line: 4     nihil prohibet prędicari . rationem uero impossi\bile
Line: 5     est . Secundarum uero substantiarum de subiectis ra\tio
Line: 6     prędicatur et nomen . Téro námo . díu in_subiecto
Line: 7     sínt . i . accidentium . mág uuóla uuîlon gegében
Line: 8     uuérden demo subiecto . sô album tûot albo . dif\finitio
Line: 9     nîomêr . áber dér námo . únde díu dif\finitio
Line: 10     secundarum substantiarum . tíe dóh kelîh sínt
Line: 11     témo in_subiecto . tíu uuérdint péidiu gegében
Line: 12     íro subiecto . i . primę substantię . Rationem uero hominis
Line: 13     et animalis de aliquo homine prędicabis . Diffini\tionem
Line: 14     hominis únde animalis spríchist tû uóne
Line: 15     cicerone . Sensatum corpus . íst íro állero diffinitio .
Line: 16     Quare non erit substantia eorum quę sunt in subiecto . Sen\sus
Line: 17     est . Prima substantia díu neíst in_subiecto .
Line: 18     nóh kelîh temo in_subiecto . Tóh áber secunda hábe
Line: 19     geméine subiectum mít accidentibus tíu der héi\zint
Line: 20     in_subiecto . únde ímo dâr ána gelîh sî . sî
Line: 21     neíst tóh nîeht in_subiecto . Pe_díu neíst nehéin
Line: 22     substantia in_subiecto . Tísa réda tûot ér nû
Line: 23     sûochendo proprium substantię . Állero díngolîh
Line: 24     pechnâet man îo uóne sînemo proprio . Ér hábitî
Line: 25     iz nû/uúndin . úbe iz fúrder ne rúhti . Ideo sequitur .


Line: 26   QUOD NON SOLI SIT SUBSTANTIAE . IN
Line: 27   SUBIECTO NON ESSE .

p. 28    

Page: 28  
Line: 1     Non est autem hoc substantię proprium . sed et differen\tię .
Line: 2     illud est quod in subiecto non est . Táz nemág_nîeht
Line: 3     éigin sîn substantię . dáz sî án_demo únderin
Line: 4     neíst . uuánda iz óuh íst differentię . Bipes enim
Line: 5     et gressibile de subiecto quidem dicitur homine . in subiec\to
Line: 6     autem nullo est . Fóne homine uuírdit kespróchen
Line: 7     îouuederiu differentia . bipes ióh gressibile .
Line: 8     J́ro námin trégit ér . sîa sélbûn netrégit ér . Fó\ne
Line: 9     démo sî uuírdit kespróchen . án démo neíst
Line: 10     sî . Non enim in homine est bipes neque gressibile .

Line: 11     Án homine neíst bipes nóh gressibile . ér íst iz
Line: 12     sélbo . Ratio quoque differentię de eo dicitur . de quo ipsa
Line: 13     differentia prędicatur . Fóne démo sî gespróchen
Line: 14     uuírdit . fóne démo uuírdit óuh íro diffinitio
Line: 15     gespróchen . Uelut si gressibile de homine di\catur .
Line: 16     et ratio gressibilis de homine prędicatur .

Line: 17     Uuírdit tér námo differentię gespróchen uóne
Line: 18     homine . i . gressibile . sô uuírdit óuh íro diffinitio
Line: 19     gespróchen uóne ímo . Gressibilis diffinitio íst . quod per ter\ram
Line: 20     pedibus ambulat . Táz ist homo . Ideo sequitur . Est enim homo gres\sibilis .



Line: 21  
PARTES SVBSTANTIARVM NON ESSE ACCIDENTIA QVAMVIS


Line: 22     Non nos uero conturbent substantiarum SINT IN SVBIECTO .

Line: 23     partes . quę ita sunt in toto quasi in aliquo subiecto .
Line: 24     ne forte cogamur aliquando confiteri . eas/non esse
Line: 25     substantias . Únsih nesúlin trîegin . téil án ál\lemo
Line: 26     stândiu . sámoso siu accidentia sîn . náls
Line: 27     substantię . Uuârîn sie accidentia . sô neuuârîn

p. 29    

Page: 29   Line: 1     sie partes tero substantiae . Hóubit únde hénde
Line: 2     sínt tes lîchámin téil . sô sínt óuh éste des póumis .
Line: 3     uuénde des hûses . pe_díu sínt kelîcho substan\tię
Line: 4     partes unde totum . Non enim sic dicebantur esse
Line: 5     ea quę sunt in subiecto . ut quasi partes essent .

Line: 6     Accidentia nechád nîoman uuésin partes subiecti .

Line: 7     ITEM QUID NON SIT SOLI SUBSTANTIAE .

Line: 8     Inest autem substantiis SED ET DIFFERENTIAE .

Line: 9     et differentiis . ab his omnia uniuoce prędicari . Sub\stantiis
Line: 10      . s . secundis únde differentiis íst keméine .
Line: 11     uóne íro subiectis kespróchen uuérdin uniuoce .
Line: 12     Omnia enim quę ab his prędicata sunt aut de indiuiduis
Line: 13     prędicantur aut de speciebus . Ál dáz tû uóne ín chîst .
Line: 14     táz chîst tû fóne íro únderên . A prima namque
Line: 15     substantia nulla prędicatio est . De nullo enim sub\iecto
Line: 16     dicitur . Cato nehábit únder ímo nehéin sub\iectum .
Line: 17     fóne démo ér múge gespróchen uuérdin .
Line: 18     Secundarum uero substantiarum . species quidem de indiui\duo
Line: 19     prędicatur . Fóne ímo uuírdit homo gespró\chen .
Line: 20     Genus autem de specie et de indiuiduo . Animal
Line: 21     uóne beidên ióh homine ióh catone . Similiter autem
Line: 22     et differentię . de speciebus et de indiuiduis prędi\cantur .

Line: 23     Gressibile chît man óuh fóne béidên .
Line: 24     ióh homine/ióh catone . Táz íst tíu éina prędica\tio
Line: 25      . i . nominis . Rationem quoque suscipiunt primę
Line: 26     substantię specierum et generum . et species generis .

Line: 27     Cato der ze_únderôst lígit . hábit diffinitionem

p. 30    

Page: 30   Line: 1     déro óberôn . i . hominis et animalis . Uuánda ér íst
Line: 2     substantia animata sensibilis . Sô hábit óuh homo
Line: 3     animalis . táz íst tíu sélba . Tia dû chîst fóne démo
Line: 4     óberin . dîa chîst tû uóne demo únderin . Simi\liter
Line: 5     autem et differentiarum rationem suscipiunt spe\cies
Line: 6     et indiuidua . Homo únde cato díu sínt táz .
Line: 7     quod pedibus per terram potest ambulare . Táz íst dif\finitio
Line: 8     gressibilis . Táz íst tíu gemácha prędicatio
Line: 9      . i . diffinitionis . Uniuoca autem erunt quorum et nomen commu\ne
Line: 10     est et ratio . Tíu sínt îo uniuoca . díu béidiu ge\méine
Line: 11     hábint . nomen ióh rationem . i . diffinitionem .
Line: 12     Quare omnia quę a differentiis sunt et substantiis .
Line: 13     uniuoce prędicantur . Fóne díu uuízist . so uuáz man
Line: 14     chîd uóne substantiis secundis . unde differentiis .
Line: 15     táz uuésin geméine . ín únde íro subiectis . Uuí\zîst
Line: 16     óuh differentiam sámint uuésin . substan\tiam
Line: 17     ióh accidens . unde neuuéder dúrh síh .

Line: 18     ITEM QUOD INEST SUBSTANTIAE . SED NON

Line: 19     Omnis autem substantia uidetur hoc aliquid OMNI .

Line: 20     significare . Mánne dúnchit îo substantia
Line: 21     éin díng bezéichenen . Et in primis quidem substantiis .
Line: 22     indubitabile et uerum est . quoniam aliquid hoc significat .
Line: 23     Indiuiduum enim et unum/est numero quod significat .

Line: 24     Án catone únde án cicerone . íst iz quísso uuâr .
Line: 25     dáz sî éin bezéichenet . Íro îo uuéderis námo
Line: 26     bezéichenet éin éinlúzze díng únde únspal\tîg .
Line: 27     In secundis substantiis uidetur quidem similiter

p. 31    

Page: 31   Line: 1     appellationis figura hoc aliquid significare .
Line: 2     quando quis dixerit hominem uel animal . non tamen
Line: 3     uerum est . sed quale aliquid significat . Án homi\ne
Line: 4     unde animali mág mánne dúnchin . uó\ne
Line: 5     déro gelîchi dés éinlúzzen námin . táz siu
Line: 6     bezéichenên éinlúzze díng . táz neíst uuâr
Line: 7     nîeht . síu bezéichenint mêr uuîolîh díng .
Line: 8     Neque enim unum est quod subiectum est . s . secundę substantię .
Line: 9     quemadmodum prima substantia . s . unum est . sed
Line: 10     de pluribus homo dicitur et animal . Táz fóne máne\gên
Line: 11     gespróchen íst . ut homo et animal . táz neíst
Line: 12     éinlúzze nîeht . sô cato íst . Tíu communio . dáz
Line: 13     íst qualitas . Non autem simpliciter qualitatem sig\nificat

Line: 14      . s . secunda substantia . quemadmodum album .
Line: 15     Nihil enim aliud significat album . quam qualita\tem .

Line: 16     Homo únde animal nebezéichenent nîeht .
Line: 17     sô bárlîcho uuîolîchi . sô uuîzî tûot . Uuîzî ne\bezéichenet
Line: 18     nîeht . âne uuîolichi . Genus autem et species
Line: 19     circa substantiam qualitatem determinant . Homo únde animal
Line: 20     sézzent íro qualitatem úmbe dia substantiam . i . úmbe sézzent . únde
Line: 21     úmbe ríngint míte dia substantiam . Quale enim . s . ho\minis
Line: 22     et animalis . quandam substantiam/signifi\cat .
Line: 23     Íro uuîolîchi bezéichenit substantiam .
Line: 24     . s . tíu án íro subiectis íst . Sî neíst nîeht sô ge\tân
Line: 25     sô diu bára . díu lígit án dero substantia .
Line: 26     dísiu úmbe gât sia . Sô getân qualitas . héizit
Line: 27     substantialis qualitas . Plus autem in genere quam

p. 32    

Page: 32   Line: 1     in specie determinatio fit . Dicens enim animal plus
Line: 2     complectitur quam hominem . Mít animali uuírdit uuî\tôr
Line: 3     gemárchôt . tánne mít homine . Tíu már\cha
Line: 4     gât úmbe álliu lében-diu . únz tára ne\márchôt
Line: 5     homo nîeht . Éniu communio íst mê\ra
Line: 6     dánne dísiu . Nóh neíst îo nîeht fúnden
Line: 7     proprium substantię . Pe_díu sûochet ér iz îo nóh .

Line: 8     ITEM QUOD INEST OMNI SUBSTANTIĘ . NON

Line: 9     Inest autem substantiis . et nihil AUTEM SOLI .

Line: 10     illis esse contrarium . Primę enim substantię quid erit
Line: 11     contrarium? Ut alicui homini nihil est contrarium . At uero
Line: 12     nec homini nec animali nihil est contrarium . Állên
Line: 13     substantiis íst keméine uuésin âne uuíder\uuártin .
Line: 14     Uuáz mág catoni sîn uuíderuuártîg .
Line: 15     únde homini únde animali? Tíu héizint contra\ria .
Line: 16     tíu uóne éinemo úrsprínge chómeniu . i .
Line: 17     uóne éinemo genere . állero díngo úngelîchesten
Line: 18     sínt . únde uérristin . únde éin ánderiu tîlegônt .
Line: 19     álso lîb únde tôd . téro genus ad aliquid íst . únde uuîz
Line: 20     únde suárz . téro genus qualitas íst . Tíu nemúgin
Line: 21     sámint sîn . uuánda íro natûra uuíderuuartîg
Line: 22     íst . Sólih neíst substantia nîeht . Non est autem hoc
Line: 23     substantię proprium . sed etiam multorum aliorum ut quan\titatis .

Line: 24     Tíz neíst îo nóh nîeht úréiche substan\tię .
Line: 25     íz íst óuh quantitatis únde/ánderro díngo .
Line: 26     Bicubito enim nihil est contrarium . At uero nec decem . nec
Line: 27     alicui talium . Táz zuéio élnôn láng . álde bréit

p. 33    

Page: 33   Line: 1     íst . álde drîero . álde uîero . uuáz mág témo
Line: 2     uuídere sîn? Álde sélbero zálo . sô zêeniu íst . ún\de
Line: 3     zuéinzig? Nisi quis forte multa paucis dicat
Line: 4     esse contraria . Uel magnum paruo . Éteuuer nestrîte .
Line: 5     mánigiu dien únmánigên . mícheliu dien lúzze\lên
Line: 6     uuíderuuállôn . Táz sî souuîo iz sî . Determinatorum
Line: 7     uero nullum nulli est contrarium . Téro guíssotôn neíst
Line: 8     îo nehéin ándermo uuíderuuártîg . Úmbe díu
Line: 9     úngeuuíssôten mág man strîten . tíu nîeht
Line: 10     úreichis nesínt quantitatis . tíu échert quan\titatis
Line: 11     sínt . tíu nemág nîoman gezîhen dero
Line: 12     uuíderuuártîgi . ITEM QUOD INEST NON

Line: 13     Videtur autem substantia non suscipere magis SOLI .

Line: 14     et minus . Substantia nemág mêr nóh mínnera
Line: 15     sîn dáz sî íst . s . zéinemo mâle dánne ze_ánder\mo .
Line: 16     Dico autem hoc . non quia substantia non est a sub\stantia
Line: 17     magis et minus . Hoc autem dictum est quia est .

Line: 18     Íh neuerságo nîeht . éin substantia nesî hártôr substantia
Line: 19     dánne ánderiu . uuánda íh tés keiégen hábo
Line: 20      . s . sô prima íst hártôr danne secunda . Sed quoniam una\quęque
Line: 21     substantia . hoc ipsum quod est . non dicitur maius
Line: 22     et minus . Súnder dáz éin substantia . dáz sî íst
Line: 23     zéinemo mâle . dáz mêr neíst . dánne ze_án\dermo .
Line: 24     Ut est hęc substantia homo . Álso cato íst .
Line: 25     Non est magis et minus homo . neque ipse . neque/alter ab al\tero .

Line: 26     Ér neuuírdit nîomer mêr ménnisko álde
Line: 27     mínnera . Nóh ér ímo sélbemo . nóh ánderêr

p. 34    

Page: 34   Line: 1     ímo . Cicero neuuírdit nîomer mêr nóh mínnera homo
Line: 2     álde substantia . dánne cato . Non enim est alter altero magis ho\mo .
Line: 3     sicut album altero magis album . et bonum alterum altero magis
Line: 4     bonum . Sô uuîz ándermo uuîzera uuírdit . únde gûot ánder\mo
Line: 5     bézzera uuírdit . sô neuuírdit nîomer ménnisko ánder\mo
Line: 6     hártôr mennisko . Sed et ipsum a se magis et minus
Line: 7     dicitur . Ut corpus cum album sit . magis album esse dicitur quam
Line: 8     prius . Et cum calidum sit . magis et minus calidum dicitur .

Line: 9     Ióh uuîz sélbiz uuírdit mêr únde mín . álso uuîz
Line: 10     tûoh uuîzera uuírdit . tánne íz êr uuâre . Ún\de
Line: 11     uuárm uuázer uuármera uuírdit . ióh chál\tera
Line: 12     uuírdit . tanne iz êr uuâre . Substantia
Line: 13     uero non dicitur . s . se ipsa magis et minus . Substantia nelî\dit
Line: 14     tés nîeht . taz sî uuérde mêr álde mín . dán\ne
Line: 15     si êr uuás . Neque enim homo . magis nunc homo
Line: 16     quam prius dicitur . Neque aliorum quicquam quę substan\tię
Line: 17     sunt . Ménnisko nehéizit îo nû nîeht mêr
Line: 18     ménnisko . dánne êr . Nóh téro díngo nehéin .
Line: 19     díu substantię sínt . Quapropter non recipiet sub\stantia
Line: 20     magis et minus . Pe_díu nemág substan\tia
Line: 21     mêr uuérden álde mín . dáz sî íst . Nóh
Line: 22     circulus nemág nóh duplum . nóh triangulum .
Line: 23     unde ándere quantitates . Tes hábit aristo\tiles
Line: 24     fersuîget/uuánda iz álechúnd íst . Fóne
Line: 25     díu uuírdit îo nóh ze_sûochenne proprium substan\tiae .

Line: 26     ITEM QUOD OMNI ET SOLI .

Line: 27     Maxime autem substantię proprium uidetur esse . quod cum

p. 35    

Page: 35   Line: 1     idem et unum numero sit contrariorum susceptiuum est .

Line: 2     Taz quíssista súnder zéichen substantię íst táz .
Line: 3     táz sî éin uuésintiu . zuéi án síh némen mág uuí\deruuartîgiu .
Line: 4     Et in aliis quidem quęcumque non sunt sub\stantię .
Line: 5     non habebit quis quid proferat . quod cum unum
Line: 6     sit numero susceptibile contrariorum est . Án_dien
Line: 7     accidentibus nemág nîoman dáz eruáren . dáz
Line: 8     éin uuésende zuéi án_síh néme uuíderuuártîgiu .
Line: 9     Uelut colorum quod est idem et unum numero . non erit
Line: 10     album et nigrum . Neque eadem actio et una numero .
Line: 11     erit praua et studiosa . Álso éin uáreuua ne\mág
Line: 12     uuésin uuîz únde suárz . Nóh éin tât . kûot
Line: 13     unde úbel . Similiter autem et in aliis quę non sunt
Line: 14     substantię . Álso íst iz án_dien ánderen acciden\tibus .
Line: 15     Substantia uero cum unum et idem sit numero . ca\pax
Line: 16     contrariorum est . Substantia éiniu . mág trágen
Line: 17     zuéi uuíderuuartîgiu . Ut quidam homo . cum unus
Line: 18     atque idem numero sit . aliquando quidem fit niger .
Line: 19     aliquando albus . et calidus et frigidus . pra\uus
Line: 20     et studiosus . Álso cato uuésin mág ze_êrist
Line: 21     uuîz . únde dára nâh suárz . únde uuîlôn
Line: 22     uuárm . únde uuîlôn chált . uuîlôn réht uuî\lôn/únreht .
Line: 23     In aliis autem nullis aliquid tale uidetur .

Line: 24     Án_dien accidentibus neuíndest tû nîeht sóles .

Line: 25     NON SIC ORATIONEM ET OPINIONEM CONTRARIIS

Line: 26     Nisi forte quis MUTARI SICUT SUBSTANTIAM .

Line: 27     opponat orationem et opinionem esse huiusmodi .


p. 36    

Page: 36   Line: 1     Mán nechéde réda . únde uuân . sô getân uuésin .
Line: 2     Eadem enim oratio et eadem opinio . uerum et falsum esse
Line: 3     uidetur . Uuánda éina réda . únde éinen uuân .
Line: 4     uíndet man béidiu uuésin . uuâr ióh lúgi .
Line: 5     Ueluti si uera sit oratio sedere quendam . surgen\te
Line: 6     eo falsum erit . Álso dánne geskíhet . ube uuâr
Line: 7     íst ze_spréchenne . dáz éin mán sízze . únde
Line: 8     iz sâr lúgi íst . sô ér ûf stât . Similiter autem et de
Line: 9     opinione . Úmbe den uuân so sámo . Si quis
Line: 10     enim uere opinari . uel placere sibi putet sedere
Line: 11     aliquem . surgente eo falsa uidetur ei idem haben\ti
Line: 12     de eo placitum . So uuér uuânin uuíle dán\ne
Line: 13     iz uuâr íst . táz éin mán sízze . stât ér ûf .
Line: 14     uuânit ér is tánne nóh . sô trîugit ín der uuân .
Line: 15     Sed etsi quis hoc suscipiat . sed tamen modo differt .

Line: 16     Uuíle óuh táz îoman sô uernémen . únde uú\re_gelîh
Line: 17     háben . sô negât iz tóh nîeht kelîcho .
Line: 18     Nam ea quę in substantiis sunt . ipsa motata suscep\tibilia
Line: 19     sunt contrariorum . Frigidum enim de calido fac\tum .
Line: 20     motatum est . Alterum enim factum est . Et nigrum
Line: 21     ex albo . et studiosum ex prauo . s . motatum est . et al\terum
Line: 22     factum est . Similiter et in aliis . s . substantiis .
Line: 23     unum quid motationem suscipiens/est susceptibile
Line: 24     contrariorum . Sô die substantię síh uuéhselônt . sô
Line: 25     nément sîe án síh . álde in síh contraria . Cháltiu
Line: 26     sácha uuárm uuórteniu . hábit síh keuuéhse\lôt .
Line: 27     únde íst uuórten ánderiu . Únde suárz

p. 37    

Page: 37   Line: 1a     sácha uuîz uuórteniu . únde gûot . úbel uuórteniu .
Line: 1b     hábit síh ál geuuéhselôt .
Line: 2     Sô uérit iz úmbe éina îo uuélea substantiam . dáz
Line: 3     sî síh uuéhselondo . inpfáhet contraria . Oratio autem
Line: 4     et placitum . ipsa quidem inmobilia omnino perseue/rant .

Line: 5     Áber réda únde uuíllo . netûont nîeht
Line: 6     sô . Síu stânt únuéruuéhselôt selbin . Uuâr ún\de
Line: 7     lúgi . neuuehselônt síh nîeht . sô uuîz únde
Line: 8     suárz tûont tia substantiam . Cum res mouetur contra\rium
Line: 9     circa eam fit . Oratio namque permanet eadem .
Line: 10     eo quod sedeat aliquis . Sô der sízzendo ûf stât .
Line: 11     sô skînet án ímo . der uuéhsil . dóh tíu réda
Line: 12     úngeuuéhselôt sî . tíu dir chît . dáz er sízze .
Line: 13     Cum uero res mota sit . aliquando uera . aliquando falsa fit . s . ora\tio .
Line: 14     Úbe man sízzet . álde stât . únde síh sô
Line: 15     uuéhselôt . sô uuírdit sî úngeuuehselôtiu .
Line: 16     uuâr álde lúgi . Similiter autem et in placito . Sô
Line: 17     uérit iz óuh án demo uuâne . Quapropter modo
Line: 18     solius proprium substantię est . eo / hoc est id quod secundum
Line: 19     suam motationem capabilis sit contrariorum . Pe_díu
Line: 20     íst iz échert éinero déro substantię . dáz sî
Line: 21     síh uuéhselôndo . infáhen mág zuei contraria .


Line: 22   ORATIONEM ET OPINIONEM CONTRA\RIETATIS
Line: 23   NON ESSE SUSCEPTIBILEM .


Line: 24     Si quis autem etiam hęc recipiat . placitum et orati\onem
Line: 25     dicens susceptibilia esse contrariorum . non
Line: 26     est uerum hoc . Úbe iz óuh îoman sô háben uuíle .
Line: 27     daz oratio únde placitum . i . opinio . án síh

p. 38    

Page: 38   Line: 1     némen contraria . dóh siu síh neuuéhselôen . táz neíst
Line: 2     îo uuâr nîeht . Oratio namque et placitum non in
Line: 3     eo quod ipsa aliquid recipiant . contrariorum suscepti\bilia
Line: 4     esse dicuntur . sed eo quod circa alterum aliqua
Line: 5     passio facta sit . Uuân únde réda . dóh man
Line: 6     síu héize contraria . dáz neíst îo be_dîu nîeht
Line: 7     táz síu in_síh álde án síh îeht kenémen mugîn . núbe uó\ne
Line: 8     díu . dáz díu substantia éteuuaz lîdit
Line: 9      . s . uuíderuuartîgis . Nam in eo quod res est aut
Line: 10     non est in eo etiam oratio uera . uel falsa dicitur . non in
Line: 11     eo quod ipsa capabilis sit contrariorum . Álso îo díu
Line: 12     substantia íst álde ne íst . álso uuírdit tíu réda uuâriu
Line: 13     álde lúkkiu . sî nelîdet îo sélbiu nîeht . Sim\pliciter
Line: 14     autem a nullo . s . contrariorum . neque oratio neque
Line: 15     placitum . Quapropter non erunt sus/ceptibilia contra\riorum
Line: 16     cum nulla in eis passio facta sit . Túrh síh ne\infíndit
Line: 17     nîemer uuân únde réda . déro uuí\deruuártigôn .
Line: 18     Fóne díu skînet . dáz síu íro nîeht
Line: 19     infáhen nemúgin . nóh lîden nemúgin . Uerum
Line: 20     substantia in eo quod ipsa contraria recipiat . in hoc
Line: 21     susceptibilis contrariorum esse dicitur . Áber substantia
Line: 22     díu síu . i . contraria nímit án_síh . tíu hábit tén
Line: 23     námen mít réhte . Languorem enim et sanitatem
Line: 24     suscipit . et candorem et nigredinem . Et unum quid
Line: 25     talium ipsa suscipiendo . contrariorum susceptibi\lis
Line: 26     esse dicitur . Sî uuírdit sîehc únde gesúnt . uuîz
Line: 27     únde suárz . Únde déro îo ételîh an_síh láden\de .

p. 39    

Page: 39   Line: 1     héizet sî mít réhte . díu ánanémiga déro con\trariorum .
Line: 2     Quare erit proprium substantię quod cum idem
Line: 3     et unum numero sit . secundum suam motationem . contrariorum
Line: 4     est susceptibilis . Fóne díu íst táz úreiche substan\tię .
Line: 5     dáz sî síh uuéhselônde . contraria inpfáhen mág .
Line: 6     De substantia quidem hęc dicta sint .



Line: 7  
EXPLICIT DE SUBSTANTIA .


Line: 8     Uuîo mág man díutin substantiam únde acci\dens?
Line: 9     Súmelîche chédint substantiam . dáz ter
Line: 10     íst . accidens dáz ter míte íst . Súmelîche ché\dint
Line: 11     substantiam uóne uuésenne/uuíst . accidens
Line: 12     míteuuíst . Súmelîche chédint substantiam êht .
Line: 13     quod intellegitur îeht . i . aliquid . accidens mít êhte .
Line: 14     Uidetur autem esse compositum îeht . et eius negatio nîeht .
Line: 15     quod integre dicitur êin êht . únde nehêin êht . Sicut
Line: 16     et corrupte dicitur îouuíht . et eius negatio nîo\uuíht .
Line: 17     De omni namque re uuíht dicitur . Interrogamus
Line: 18     enim dicentes íst târ îouuíht? quasi diceremus
Line: 19     íst târ éinuuíht . i . aliquid . Respondemus quoque
Line: 20     nîouuíht . i . nehéin uuíht . Unum ergo significant
Line: 21     îouuíht únde îeht . et item nîouuíht únde nîeht .
Line: 22     De homine quoque dicitur úbil uulht . pôse uuíht .
Line: 23     Ergo . uuíht . êht . îeht . uuíst . taz íst . substantiam
Line: 24     significant . Conuenientius tamen uidetur substan\tiam
Line: 25     et accidens dicere . uuíst . únde míte uuíst .
Line: 26     Quid autem genus et speciem? Dicamus si placet genus taz
Line: 27     keméina . species taz súnderîga . In historicis

p. 40    

Page: 40   Line: 1     lectionibus solemus interpretari genus chúnne únde sláh\ta .
Line: 2     speciem bílde únde skôni . únde ána síht . Fa\cile
Line: 3     autem intellegitur generalissimum genus tantum
Line: 4     genus esse . et specialissimam speciem tantum speciem esse .
Line: 5     genus autem subalternum utrumque esse genus et speciem . Idcir\co
Line: 6     dicamus genus generalissimum . állero generum
Line: 7     érchenôsta . et speciem specialissimam állero spe\cierum
Line: 8     érchenôsta . subalternum uero genus/éin genus
Line: 9     únder ándermo . Transire quoque possumus in le\gendo .
Line: 10     eorum interpretacionem quorum patet intel\lectus
Line: 11     et significatio . Maxime si eorum est labo\riosa
Line: 12     interpretatio . Sicut et latini angelos . et ar\changelos .
Line: 13     cherubim . et seraphim . patriarchas .
Line: 14     et prophetas . quę greca nomina sunt . in usu habent .
Line: 15     Nec eorum alibi quam in expositionibus interpretati\ones
Line: 16     legunt . Transire úber héuen . In usu ha\bent
Line: 17     prûchent . / INCIPIT DE QUANTITATE .

Line: 18     QUANTITATIS PRIMA DIUISIO .

Line: 19     aliud quidem est continuum . aliud discretum .

Line: 20     Súmelîche quantitates hábint síh zesámine .
Line: 21     súmelîche sínt únder skéidin . SECUNDA DIUISIO .
Line: 22     Et aliud quidem constat ex suis partibus . habentibus
Line: 23     positionem ad se inuicem . aliud autem ex non haben\tibus
Line: 24     positionem . Únde súmelîche bestânt fóne
Line: 25     íro stúcchin . éin ánderên éteuuio lígendên .
Line: 26     súmelîche fóne únlígendên . QUĘ IN PRIMA

Line: 27     DIUISIONE SINT DISCRETA . ET CONTINUA .


p. 41    

Page: 41   Line: 1     Est autem discreta quantitas ut numerus et oratio . Con\tinuum
Line: 2     uero . linea . superficies . corpus . Amplius autem pręter
Line: 3     hęc . tempus . et locus . Tíu únderskeidena quantitas .
Line: 4     táz íst zála . únde réda . Tíu síh zesámine hábet .
Line: 5     táz íst ter réiz . únde díu óbeslíhtî . únde diu
Line: 6     héui . Únde nóh tánne âne díu . zît . únde stát .
Line: 7     Partium etenim numeri . RATIO DE DISCRETIS .

Line: 8     nullus est communis terminus ad quem copules parti\culas
Line: 9     eius . Tíu téil dero zálo . nehábint nehéina
Line: 10     geméina márcha . tíu siu zesámine héfte . Ut quinque
Line: 11     et quinque . si est ad decem particula . Álso uínuiu . ún\de
Line: 12     áber uínuiu . zesámene neháftênt . úbe díu
Line: 13     téil zêniu máchônt . i . úbe denarius tar ûz uuír\dit .
Line: 14     Ad nullum communem terminum copulat . i . co\pulantur .
Line: 15     quinque/et quinque sed semper discreta et
Line: 16     separata sunt . Nehéin geméine márcha nehéftit
Line: 17     zesamine uínuiu únde áber uínuiu . síu sínt
Line: 18     îomer geskéiden . Quare numerus discretorum
Line: 19     est . Fóne díu íst îo numerus únderskéidin . Simi\liter
Line: 20     autem et oratio discretorum est . Oratio íst óuh ún\derskéiden .
Line: 21     Quia et quantitas est oratio . mani\festum
Line: 22     est . Mensuratur syllaba breuis et longa . Táz
Line: 23     oratio quantitas íst . dáz skînet án déro mâzo
Line: 24     dero syllabarum . día man lánge héizet únde
Line: 25     chúrze . s . uuánda láng únde chúrz quantita\tes
Line: 26     sint . táz fóne dîen bestât . táz íst óuh quanti\tas .
Line: 27     Dico autem cum uoce orationem prolatam . Íh méino

p. 42    

Page: 42   Line: 1     día gespróchenun orationem . s . Nemísse uáh nîeht
Line: 2     án_demo uuórte . Uuánda logos pezéichenit apud
Line: 3     grecos pêdiu . rationem ióh orationem . Álso óuh tûot
Line: 4     réda in_díutiscun . Ad nullum enim communem terminum
Line: 5     particulę eius copulantur . Partes orationis nebíndit
Line: 6     nehéin geméine márchunga zesámine . Non enim
Line: 7     communis terminus est . ad quem syllabę copulantur . sed
Line: 8     unaquęque diuisa est . ipsa secundum se ipsam . Tû neuín\dest
Line: 9     nehéina márcha geméina . tíu zesámine
Line: 10     héfte dîe syllabas . tíe partes orationis sínt .
Line: 11     Síe sínt álle geskéidin . îouuéliu stât túrh síh . /
Line: 12     Linea uero continuum est . RATIO DE CONTINUIS .

Line: 13     Potest enim sumere communem terminum . ad quem par\ticulę
Line: 14     eius copulentur . i . punctum . Ter rêiz hábit
Line: 15     síh áber zesámine . uuánda ér mág úndir stúpfit
Line: 16     uuérdin . únde dér stúpf íst tánne geméine
Line: 17     márcha des zéseuuin téilis . unde des uuínste\rin .
Line: 18     in hunc modum . . sinistra pars dextera pars
Line: 19     Uuírdit ter réiz ferzórn in_míttemin . sô sínt tán\ne
Line: 20     uuórtin zuêne réiza ûzer éinemo . sô sínt
Line: 21     óuh fóne díu uuórtin zuêne órtstúpfa déro
Line: 22     réizo . ûzer démo éinen stúpfe . dér beuóre
Line: 23     uuás keméine .
Line: 24     in hunc modum . Stúpf neíst nehéin téil des réizes .
Line: 25     ér íst échirt órt únde márcha . Mít temo stúpfe
Line: 26     sólst tû îo zeigôn dîe téila des réizes . uuíle
Line: 27     dû den hálben . uuíle dû den drítten . uuíle

p. 43    

Page: 43   Line: 1     dû den uîerden . Âne stúpf nemáht tû . Ter
Line: 2     réiz hábit léngi âne bréiti . stúpf nehábit ne\uuéder .
Line: 3     Ten réiz máht tû getéilen mít té\mo
Line: 4     stúpfe . áber sélben den stúpf . nemáht tû
Line: 5     getéilen . Fóne díu neíst nehéin díng in_quan\titate .
Line: 6     chléinera stúpfe . et nec quantitas . sed
Line: 7     initium et terminus quantitatis . Et superficies lineam

Line: 8      . s . potest sumere communem terminum . Plani namque/
Line: 9     particulę ad quendam communem terminum copu\lantur .

Line: 10     Tiu uéld slíhtî . mág únder márchôt
Line: 11     uuérden mít_temo réize . uuánda íro téil
Line: 12     hábent síh îo be_nôte zesámine . án ételîchero
Line: 13     geméinero márcho . tíu geméina márcha
Line: 14     íst ter réiz . Sô daz uéld únder rízen uuír\dit .
Line: 15     sô íst îogelîh réiz keméine márcha . dero
Line: 16     stúccho . díu dâr in_ében lígent . in hunc modum .
Line: 17     Fáld óuh taz tûoh
Line: 18     in_zuéi . sô dúrhkât
Line: 19     ter uáld in_réizis
Line: 20     uuîs álla día bréi\ti
Line: 21     des tûochis . ún\de
Line: 22     íst geméine márcha péidero déro téilo .
Line: 23     díu dâr in_ében sínt . Uuíle dû iz án_déro stéte
Line: 24     in_zuéi scrôtin . sô sínt sâr uuórtin zuéi tûoh
Line: 25     ûzer éinemo . únde ûzer éinero slíhti zuô .
Line: 26     únde sínt uuórtin zuêne dúrhkánga . ûzer
Line: 27     démo éinemo . dér dâr beuóre uuás . Dîe síhet

p. 44    

Page: 44   Line: 1     man dánne . án_dîen scrôtin . in hunc modum .
Line: 5     Slíhti hábit îo léngi sámint tero bréiti . íro márcha
Line: 6     hábit léngi âne bréiti . dáz íst ter réiz . tér már\chôt
Line: 7     sia in_míttemin . dér órtôt sia óuh an_dîen
Line: 8     énden . túrh táz neíst er nehéin téil dero slíhti .
Line: 9     Similiter autem et in corpore poteris sumere com\munem
Line: 10     terminum lineam aut superficiem . quę corporis
Line: 11     particulas copulet . Álsô máht tû óuh án_de\ro
Line: 12     héui némin ze_geméinero márcho dén réiz .
Line: 13     álde dîa slíhti . tíu zesámine héfte dâr in_ébin
Line: 14     lígen-dîu téil déro heui . Héui dáz íst tiu díc\chî
Line: 15     sámint tero bréiti . álsô dû síhest án_éinemo
Line: 16     stéine . álde án_éinemo blóche . Fíndest tû de\héina
Line: 17     ídun in_réizis uuîs kâenda . án_demo hól\ze .
Line: 18     álde án_demo stéine . tiu íst keméin mér\che .
Line: 19     déro in_ébin lígendôn téilo . Spáltet síh
Line: 20     án_dero ídun der stéin in_zuéi . álde daz hólz .
Line: 21     sô séhên uuír zuêne dúrhkánga in_réizis uuîs
Line: 22     ze_uórnahtîgemo spálte . dîe beuóre uuâren
Line: 23     éin dúrhkáng . únde éin réiz . Únde âne dáz .
Line: 24     séhên uuír zuéi níuuiu superficies . tíu álsô bréi\tit
Line: 25     sínt . sô díg daz corpus uuás . Uuánda man
Line: 26     díu níuuin superficies fóre nesáh . pe_díu skînet .
Line: 27     táz tiz corpus peuóre continuum uuás . Uuîo uuír\dit

p. 45    

Page: 45   Line: 1     áber superficies keméin mérche? Táz tûot
Line: 2     iz . úbe dû uíndest áber an_stéine . álde án
Line: 3     hólze . strîmen/gâende in_strâzo uuîs . tîe héi\zent
Line: 4     superficies . uuánda dâr bréiti sámint
Line: 5     téro léngi íst . Tîe strîmen . únde die strâzâ .
Line: 6     sínt óuh sâr únder mérche déro in_ében lígen\dôn
Line: 7     téilo . Uuír séhên ófto ába óbenahtîgemo
Line: 8     bérge níder gân strâzâ . dâr sléipfa álde uuég
Line: 9     íst . Uuír séhên uuîza strâza uuóla bréita án
Line: 10     demo hímele . quę lacteus circulus dicitur . dáz sínt
Line: 11     ál únder mérche geméiníu . déro in_ében lígen\dôn
Line: 12     téilo . dés hímelis ióh tero érdo . Úbe án_mít\ten
Line: 13     dîen strîmôn . únde dîen strâzôn . der bérg
Line: 14     scríndet . álde hólz . álde stéin . sô sínt zuéi
Line: 15     corpora uuórtin ûzer éinemo . únde ûzer
Line: 16     éinero strâzo zuô . dîe dánne skînent án_dîen
Line: 17     brúchin . in hunc modum .

p. 46    

Page: 46   Line: 1     Únde áber âne dáz pegínnent skînen zuéi níuuiu
Line: 2     superficies . tíu man beuóre nesáh . tô iz éin corpus uuás .
Line: 3     Uuíle dû chédin dáz keskíhet án substantia .
Line: 4     náls in_quantitate . sô uerním dáz uuóla . târ
Line: 5     síh tiu corpora téilent . táz sih târ téilent íro
Line: 6     quantitates . réiz . únde slíhtî . únde héui .
Line: 7     Únde uerním óuh nóh mêr . Úbe díu corpo\ra
Line: 8     sô stárh sínt . táz síu uuîchen nemúgen .
Line: 9     er-uuéget man íro éin téil . só uuágônt álliu
Line: 10     íro téil . álso éin stéin tûot . âlde éin chórn . Tán\nân
Line: 11     skînet îo dáz íro quantitates continuę sínt .
Line: 12     Úbe iz áber íst éin hûfo stéino . álde éin mútte
Line: 13     chórnis . iruuágôt íro éin . túrh táz neuuá\gônt
Line: 14     síu álliu . Târ skînet táz síu . únde íro
Line: 15     quantitates únder skéiden sínt . Est autem talium .
Line: 16     et tempus . et locus . Sólih íst óuh zît . únde stát
Line: 17      . i . continua sunt . Pręsens enim tempus copulatur . et ad
Line: 18     pręteritum . et ad futurum . Taz kágenuuérta zît .
Line: 19     háftêt zû demo feruárenên . únde demo chúmf\tîgin .
Line: 20     Únde íst keméin mérche íro zuéio . íst
Line: 21     ûz lâz pręteriti . ána uáng futuri . Rursus locus
Line: 22     continuorum est . Stát íst óuh téro zesámine háf\tentôn .
Line: 23     Locum enim quendam corporis particulę
Line: 24     obtinent . s . quia ipsum corpus quendam locum
Line: 25     obtinet . Uuánda sélbiz corpus pehábit éina
Line: 26     stát . fóne díu
Line: 27     pehábent óuh sîniu téil éina stát . Quę par\ticulę

p. 47    

Page: 47   Line: 1     ad quen/dam communem terminum copulantur .

Line: 2     Tíu téil háftênt zû ételîchero geméinero már\cho .
Line: 3     Ergo loci particulę quę obtinent singu\las
Line: 4     corporis particulas . ad eundem terminum co\pulantur .
Line: 5     ad quem et corporis particulę . Qua\propter
Line: 6     continuus erit et locus . Ad unum enim commu\nem
Line: 7     terminum suas particulas copulat . Tíu téil
Line: 8     dero stéte . díu dés corporis téil úmbe hábint .
Line: 9     tíu háftênt târ zesámine . târ díu téil dés
Line: 10     corporis zesámine háftênt . Pe_díu íst óuh
Line: 11     tíu stát zesámine hábîg . uuánda síu fûo\get
Line: 12     íro téil zû geméinero márcho . táz chît
Line: 13     íro téil uuérdent zesámine gefûoget . mít
Line: 14     keméinero márcho . álso daz hûs éin corpus
Line: 15     íst . álso hábit iz óuh éina hûs stát . Únde
Line: 16     álso die uuénde téil sínt tes hûses . sô sínt
Line: 17     óuh tie uuánt stéte . téil dero hûs stéte . Ún\de
Line: 18     dâr die uuénde zesámine háftênt . târ
Line: 19     háftênt óuh tie uuánt stéte zesamine . Uuáz
Line: 20     íst sélbiu diu stát? Tíu séhsiu . díu állero dín\golîh
Line: 21     úmbe hábint . únde úmbe grîfint .
Line: 22     Uuéliu sínt tíu? Taz únder . únde daz óbe .
Line: 23     daz fóre . únde daz áfter . daz in_ében ze_zé\seuûn .
Line: 24     únde daz in_ében ze_uuínsterûn . Uuáz
Line: 25     íst áber zît? Álter dírro uuérelte . fóne êrist
Line: 26     únz in_énde . ITEM RATIO DE SECUNDA DIFFEREN\TIA

Line: 27     QUANTITATUM . QUAE EST HABEN\TIUM

p. 48    

Page: 48   Line: 1     POSITIONEM ET NON HABENTIUM .

Line: 2     Amplius autem . Ferním áber nóh mêr . Ferním dáz
Line: 3     íh nû téilta síben quantitates in_uínuiu . únde
Line: 4     in_zuéi . nû sól íh sîe ánderêst téilen in_uîeriu .
Line: 5     únde in_dríu . / Alia quidem constant ex particulis
Line: 6     quę in eis sunt . positionem ad se inuicem haben\tibus .
Line: 7     alia autem ex non habentibus positionem .

Line: 8     Súmelîche quantitates pestânt . fóne íro téi\lin
Line: 9     éin ánderên éteuuîo lígendên . sumelîche
Line: 10     fóne únlígendên . Ut est . Lineę quidem particu\lę
Line: 11     positionem habent ad se inuicem . Tíu téil des
Line: 12     réizis . lígent éin ánderên éteuuîo . s . geórto .
Line: 13     náls kesîto . in hunc modum .
Line: 14     Singulum namque eorum
Line: 15     situm est alicubi . îogelîh íro téil . líget éteuuâr .
Line: 16     Et habes unde sumas unum quid . et assignes ubi
Line: 17     situm est in plano . Únde hábist tû geuuís . uuâr
Line: 18     dû sûchêst téile gelîchin . únde zéigôst uuâr
Line: 19     er líge án demo uélde . Et ad quam particulam
Line: 20     cęterarum copuletur . Únde án uuélez iz stôze
Line: 21     déro ánderro téilo . s . álso daz zéseuua téil
Line: 22     stôzit án daz uuínstera . únde îo geórto náls
Line: 23a     gesîto . Similiter autem et particulę plani quandam habent positionem .

Line: 23b     Tíu téil dero slíhtî lígent óuh éteuuâr . únde lígent péidiu
Line: 23c     geórto ióh gesîto . Similiter namque ostenditur unum quid ubi
Line: 24     iacet . Táz skînet . uuánda man zéigôn mág .
Line: 25     uuâr îo gelîchez líge . Et quę copulantur ad se
Line: 26     inuicem . Únde man zéigôn mág uuéliu án
Line: 27     ánderíu stôzên . Sô díu tûont tíu gelégo

p. 49    

Page: 49   Line: 1     únde gesîto éin ánderên bechómint . álde ge\órto .
Line: 2     in hunc modum . /
Line: 3     Sed et soliditatis quoque
Line: 4     similiter et loci . s . par\ticulę
Line: 5     ostenduntur .
Line: 6     Sô mág man óuh ze\igôn .
Line: 7     tíu téil dero heui . únde dero stéte . Tiu
Line: 8     héui dáz íst tiu hôi . únde diu dícchî ut dic\tum
Line: 9     est . Díu gât îo nídenân ûf . Fóne díu íst quís\síu
Line: 10     stát . únde geuuíssêr téil dero hôi . ióh tero
Line: 11     dícchî . éin élna fóne érdo . álde zuô . Únde uuîo
Line: 12     lígent síu éin ánderên? Îo éin óbe ándermo in
Line: 13     hunc modum .
Line: 14     Áber díu stát . úmbe gât
Line: 15     díu corpora . Fóne díu
Line: 16     íst quíssêr téil dero
Line: 17     stéte . ze_zéigônne .
Line: 18     quíssen téil des cor\poris .
Line: 19     Sô dáz íst . Án
Line: 20     demo áste des póu\mis .
Line: 21     án_déro uuén\de
Line: 22     des hûsis . án_dero ékko des pérgis . án_demo
Line: 23     hóubete des mánnis . án_dero pórto déro búrg .
Line: 24     Únde uuîo lígent siu éin ánderên? Súmiu ge\órto .
Line: 25     sô díu geléiche tûont des fíngeris . Sú\miu
Line: 26     gelégo . sô sélbin die fíngera tûont . Súm
Line: 27     éin óbe ándermo . sô daz hóubet tûot . óbe

p. 50    

Page: 50   Line: 1     demo hálse . / Uuîo hôo iz sî . dáz zéigôt quíssin
Line: 2     téil dero héui . Uuâr iz tar ána sî . án uuélemo
Line: 3     téile . án uuélemo líde . únde nóh tánne in_uué\lemo
Line: 4     énde . uuélês síndes . uuéder óbenân .
Line: 5     álde nídenân . fóre . álde áfter . álde in_ében .
Line: 6     ôster hálb . álde uuéster hálb . nórdenân . ál\de
Line: 7     súndenân . táz zéigôt quíssen téil dero stéte .


Line: 8   HUCUSQUE DE HABENTIBUS POSITIONEM .
Line: 9   RESTAT DE NON HABENTIBUS .


Line: 10     In numero non potest quis respicere tamquam
Line: 11     particulę eius positionem aliquam ad se inuicem
Line: 12     habeant . aut sit situm alicubi . aut aliquę
Line: 13     particulę ad se inuicem conectantur . Án dîen
Line: 14     téilen dero zálo . neuíndest tû neuuéder .
Line: 15     nóh uuîo síu lígên éin ánderên . s . geórto .
Line: 16     álde gesîto . álde óbe éin ánderên . nóh uuâr
Line: 17     síu lígên . s . ze_zéseuûn . álde ze_uuínsterûn .
Line: 18     nóh táz sîu îenêr zesámine háfteên .
Line: 19     Sed neque ea . i . eę partes quę temporis sunt . s . positionem
Line: 20     habent . Nóh téil des zîtis nehábent nehéina
Line: 21     kelégeni . Nihil enim permanet ex partibus temporis .

Line: 22     Táz íst fóne díu . uuánda sîniu téil nîo stíllo ne\gestânt .
Line: 23     síu rínnent hína sámoso uuázer . Táz
Line: 24     nû pręsens íst . táz uuírdit sâr pręteritum . únde dáz
Line: 25     futurum nû íst . táz uuírdit sâr pręsens . Quod autem non
Line: 26     est permanens . quomodo hoc positionem aliquam
Line: 27     habebit? Táz nehéina uuîla úngeuuéhselôt

p. 51    

Page: 51   Line: 1     neíst . uuîo mág táz háben státa . álde kelé\genî .
Line: 2     álde sképfeda? Uuér mág chéden . sús líget
Line: 3     tíz téil énemo téile . sîd sîu îo ána in_uérte/sínt?
Line: 4     únde nîomêr negestátônt? Sed magis ordinem
Line: 5     quendam particularum dicis habere . Tû máht
Line: 6     mêr chéden ételîcha órdinháftigî uuésen de\ro
Line: 7     teilo . Idcirco quod temporis hoc quidem prius est .
Line: 8     illud uero posterius . Fóne díu dáz éin téil des zî\tis
Line: 9     êr íst . ánderiz tára nâh . Sed et de nume\ro
Line: 10     similiter . Sô máht tû óuh chéden fóne
Line: 11     dero zálo . táz sî ordinem hábe . Eo quod privs
Line: 12     numeretur unus quam duo . et duo quam tres .

Line: 13     Uuánda éin in_zálo êr îst tánne zuéi . únde
Line: 14     êr zuéi dánne dríu . Et ita ordinem quendam
Line: 15     habebunt . positionem uero non multum . i . non omni\no
Line: 16     accipies . Únde îo sô hábint sîe ordinem .
Line: 17     léger stát nehéina . Sed et oratio similiter .

Line: 18     Sólih íst óuh oratio . Particulę enim eius nihil
Line: 19     partiuntur . i . nequaquam permanent . Íro téil
Line: 20     nestânt in_stéte nîeht . s . dánne síu gespróchen
Line: 21     uuérdent . Sed dictum est et non potest hoc am\plius
Line: 22     sumi . Núbe hína íst . sô iz kespró\chen
Line: 23     uuírdet . nóh tánne nîeht mêr ne\mág
Line: 24     kezéigót uuérden . uuâr iz sî dáz
Line: 25     târ kespróchen uuárd . Quapropter non erit po\sitio
Line: 26     particularum eius . si quidem nihil par\tiuntur .

Line: 27     Pe_díu neíst nehéin gelégenî íro téi\lo .

p. 52    

Page: 52   Line: 1     sîd síu neuuérênt . CONCLUSIO SENTENTIĘ .

Line: 2     Alia itaque constant ex particulis quę in eis sunt po\sitionem
Line: 3     ad se inuicem habentibus . Alia autem ex
Line: 4     non habentibus . Fóne díu íst áleuuâr . dáz sú\melîche
Line: 5     quantitates pestânt fóne íro téilin .
Line: 6     éin ánderên éteuuîo lígendên . súmelîche fó\ne
Line: 7     únlígendên . / QUĘ QUANTITATES NON

Line: 8     Proprie autem quan\titates PROPRIE DICANTUR .

Line: 9     . hę solę sunt . Échert tíse síbene sínt fú\renómis
Line: 10     quantitates . Alia uero omnia secundum ac\cidens .

Line: 11     Álliu díu ánderiu . s . díu in_ánderên
Line: 12     cathegoriis míchelíu álde lúzelíu héizent .
Line: 13     tíu héizent nâh tísên . Tísên síbenên sínt keméi\ne
Line: 14     námen . magnum . paruum . multum . exiguum .
Line: 15     longum . breue . Spríchet man dîe námen . fóne
Line: 16     ánderên díngen . dîen nesínt síu nîeht éigin .
Line: 17     síu sínt nâh tísên dánne sô gehéizen . Ad hęc
Line: 18     enim aspicientes . et alias dicimus esse quantitates .

Line: 19     Tísiu síbeniu méinende . spréchên uuír dîe
Line: 20     námen . óuh fóne ánderên díngen . díu quan\titates
Line: 21     nîeht nesínt . Ut multum dicimus album .
Line: 22     eo quod superficies multa sit . Álsô uuír chédên
Line: 23     míchelâ uuîzi . dâr daz féld mícheliz íst .
Line: 24     Et actio longa . eo quod tempus longum et multum
Line: 25     sit . Únde uuir chédên . lángiz uuérh . uuánda
Line: 26     díu uríst lángiu íst . únde des zîtis fílo íst .
Line: 27     Et motus multus . Únde chédên míchel rûra .

p. 53    

Page: 53   Line: 1     dáz íst lángêr lóuft . uuánda daz zît lángiz
Line: 2     íst . Neque enim horum singulum per se quantitas dicitur .

Line: 3     Nehéin déro díngo nehéizit túrh síh míchel ál\de
Line: 4     láng . Ut si quis assignet quanta sit actio .
Line: 5     tempore diffiniet . annuam . uel sic aliquo modo as\signans .

Line: 6     Álso dâr ána skînet . táz tér dia láng\seimi
Line: 7     des uuérchis zéigôt . sîa zéigôt mít temo
Line: 8     zîte . únde chît iz éin iâr uuérh sî . álde sô éte\uuîo .
Line: 9     Et album quantum sit assignans . superficiem
Line: 10     definiet . Únde uuîo fílo dero uuîzi sî ságen\de .
Line: 11     knôt mézôt er daz uéld . Quanta enim/
Line: 12     superficies fuerit . tantum esse album dicet . Sô mí\chel
Line: 13     daz uéld íst . sî míchela ságêt er uué\sen
Line: 14     dia uuîzî . CONCLUSIO .

Line: 15     Quare solę proprie . et secundum se . ipsę quantita\es
Line: 16     dicuntur . quę dictę sunt . Fóne dîu héizet
Line: 17     man sîe síbene dúrh síh quantitates . Aliorum
Line: 18     uero nihil per se . sed dicuntur forte per accidens . Ánde\iu
Line: 19     díng nehábint íro námen . únde íro
Line: 20     adiectiua nîeht túrh síh . síu hábint sîe fó\ne
Line: 21     ín . Sîe sínt íro accidentia . sîe sínt íro
Line: 22     geuérten . Ánderiu díng nemúgen âna
Line: 23     sîe sîn . Álso an substantiis sínt quantitates .
Line: 24     sô sínt án quantitatibus qualitates . únde ac\tiones .
Line: 25     únde passiones . Uuíle dû chéden .
Line: 26     úbe dáz sô íst . tánne neíst ín quantitas
Line: 27     accidens . sîe sínt mêr íro accidentia . táz

p. 54    

Page: 54   Line: 1     íst ál uuâr . Áber dáz fóne ándermo úngeskéi\den
Line: 2     íst . táz mág îo héizen sîn accidens . Mán
Line: 3     chît óuh in_grammatica . dáz persona sî accidens
Line: 4     uerbi . uuánda sî fóne ímo úngeskéiden íst .
Line: 5     Áfter uuârhéite . sô íst actio . únde passio .
Line: 6     dero personę accidens . pe_díu íst óuh uerbum
Line: 7     accidens personę . Nû éigin gelírnet táz lon\ga
Line: 8     actio . multa ęgritudo . motus multus .
Line: 9     calor magnus . album multum . multa patien\tia .
Line: 10     magna sapientia . timor magnus . fle\tus
Line: 11     multus . únde dára gágene . i . e contrario .
Line: 12     parua scientia . exiguum munus . modicus gus\tus .
Line: 13     breuis delectatio . pauca retributio . ún\de
Line: 14     ál dáz sô getâna . síhet ze_dîen gezáltên
Line: 15     síben quantitatibus . Uuánda sîe sínt magnę
Line: 16     paruę . multę paucę . breues et longę . pe_díu
Line: 17     gébent sîe iz ánderên . HINC IAM PROPRIUM
Line: 18     QUANTITATIS REQUIRITUR . /PRIMUM
Line: 19     EX EO QUOD NIHIL EI EST CONTRARIUM .

Line: 20     Amplius . Lírne nóh páz pechénnen quantitatem .
Line: 21     Quantitati nihil est contrarium . Nîeht neíst uuíder\uuártigis
Line: 22     quantitati . In diffinitis enim manifestum
Line: 23     est . quoniam nihil est contrarium . Án dîen geuuíssôtên síbe\nin .
Line: 24     íst iz óffen . Ut bicubito et tricubito . uel superficiei .
Line: 25     uel alicui talium nihil est contrarium . Álso zuéio élne méze
Line: 26     álde drîo élne méze . álde dero óbeslíhti . ún\de
Line: 27     dîen sô getânên . uuíderuuártîgis nîeht neíst .


p. 55    
Page: 55  
Line: 1  
ADIECTIUA NON ESSE QUANTITATES .


Line: 2     Nisi multa paucis dicat quis esse contraria . uel magnum
Line: 3     paruo . Mán nechéde mánig únde únmanig .
Line: 4     míchel únde lúzzel . uuésen uuíderuuártîg .
Line: 5     Horum autem nihil est quantitas . sed magis ad aliquid sunt . Tíu
Line: 6     nesínt áber nîeht quantitas . síu sínt ad aliquid .
Line: 7     Nihil enim per se ipsum magnum dicitur . sed ad aliquid refertur .

Line: 8     Nehéin díng nehéizet túrh síh míchel . íz síhet
Line: 9     îo ze éinemo ándermo . Nam mons quidem par\uus
Line: 10     dicitur . milium uero magnum . Táz skînet . uuánda
Line: 11     man den bérg chît lúzzelin . éin hírse chórn
Line: 12     mícheliz . Eo quod hoc quidem . s . milium sui generis ma\ius
Line: 13     sit . illud uero . s . mons sui generis minus . Táz íst fó\ne
Line: 14     díu . uuánda der bérg uuíder ánderên lúz\zelêr
Line: 15     íst . taz hírse chórn uuíder ánderên
Line: 16     déro sláhto chórnin mícheliz íst . Ergo ad aliud
Line: 17     est eorum relatio . Târ skînet táz man sie mízet
Line: 18     ze_ándermo . Nam si per se ipsum . paruum uel magnum
Line: 19     diceretur . numquam mons paruus . milium uero mag\num
Line: 20     diceretur . Uuánda úbe míchel únde lúz\zel
Line: 21     dúrh síh kespróchen uuúrtîn . sô neuuúrte
Line: 22     nîomer bérg ke/héizen lúzzelêr . hírse chórn
Line: 23     mícheliz . Rursus in uico quidem plures esse ho\mines
Line: 24     dicimus . in ciuitate uero paucos . cum sint eorum
Line: 25     multiplices . Áber chédên uuír mánige uuésen
Line: 26     in_demo dórf . únmanige in_dero búrg . dánne
Line: 27     íro dóh dára uuídere mánigfált íst . Et in domo

p. 56    

Page: 56   Line: 1     quidem multos . in theatro autem paucos . cum sint plures .

Line: 2     Álso chédên uuír mánige sîn in_demo hûs . ún\mánige
Line: 3     in_uuárt hûs . sô íro dóh mánigeren
Line: 4     sínt . Amplius . Lóse nóh mêr . Bicubitum uel tricubitum
Line: 5     et unumquodque talium quantitatem significat . Mag\num
Line: 6     uero uel paruum non significat quantitatem . sed ma\gis
Line: 7     ad aliquid . quoniam ad aliud spectat magnum et
Line: 8     paruum . Quare manifestum est . quoniam hęc sunt ad aliquid .

Line: 9     Zuéio élnîg álde drîo élnîg . únde ál dáz sô
Line: 10     getân . únde sô geuuís íst . táz pezéichenit
Line: 11     quantitatem . táz netûot áber nîeht míchel
Line: 12     únde lúzzel . Uuîo dánne? Síu bezéichenint
Line: 13     mêr ad aliquid . Táz íst fóne díu óffen . uuánda
Line: 14     síu séhint án ándir . Tíu án ánder séhent . tíu ne\uuérdint
Line: 15     nîeht túrh síh fernómen . ADIECTI\UA

Line: 16     Amplius . Siue ali\quis UIDERI ET NON ESSE CONTRARIA .

Line: 17     ponat hęc esse quantitates . siue non ponat .
Line: 18     nihil eis erit contrarium . Mán chéde . álde nechéde
Line: 19     síu uuésen quantitates . ín ne íst îo dóh nîeht
Line: 20     contrarium . Quod enim non potest sumere per se ipsum . sed
Line: 21     ad solam rationem alterius refert . quomodo huic
Line: 22     erit aliquid contrarium? Táz er dúrh síh fernémen
Line: 23     nemág . ér ne chêre iz . únde rérte iz ze_éinemo
Line: 24     ándermo . uuáz mág témo sîn contrarium?/ Amplivs autem .


Line: 25     PROPOSITIO . Si autem erunt magnum et paruum contraria .
Line: 26     continget idem ipsum simul contraria recipere . et ea
Line: 27     ipsa sibimet esse contraria . Súlen síu be_nôte sîn

p. 57    

Page: 57   Line: 1     contraria . sô uuírdit îo uuéderiz ímo sélbemo uuíder\uuártîg .

Line: 2     ASSUMPTIO . Contingit enim simul
Line: 3     idem paruvm esse et magnum . Éin díng uuírdet ófto
Line: 4     eruáren . táz péidíu íst ióh míchel ióh lúzzel .
Line: 5     Est enim aliquid ad hoc quidem paruum . ad aliud uero
Line: 6     hoc idem magnum . s . ut mons . Uuánda ételîh tíng
Line: 7     íst míchel gágen éinemo . lúzzel gágen ándermo .
Line: 8     Quare idem paruum et magnum . et in CONCLUSIO .

Line: 9     eodem esse tempore contingit . Fóne díu geskíhet tán\ne .
Line: 10     éin sámint sîn míchel únde lúzzel . Quare
Line: 11     simul contraria suscipit . Sô nímet iz óuh án síh
Line: 12     zuéi contraria . REFRAGATIO CONCLUSIONIS .

Line: 13     Sed nihil est quod uideatur simul contraria posse sus\cipere .

Line: 14     Uuîo mág áber dáz sîn? nîouuíht ne\uuírdet
Line: 15     fúnden . dáz zuéi contraria sámint
Line: 16     tráge . Ut substantia susceptibilis quidem con\trariorum
Line: 17     esse uidetur . sed nullus et sanus et ęger
Line: 18     est . nec albus et niger simul . Álso iz skînet án
Line: 19     substantia . Sî mág trágen zuéi contraria . áber
Line: 20     dóh sámint neíst nîoman sîeh únde gesún\de .
Line: 21     uuîz únde suárz . Nihilque aliud simul
Line: 22     contraria suscipiet . et eadem . i . nec eadem sibi ip\si
Line: 23     contingit esse contraria . Nóh âne substantiam
Line: 24     neuuírdit fúnden . dáz sámint tráge zuéi
Line: 25     contraria . nóh nîomêr negeskíhet éin uué\sen
Line: 26     péidiu . ITEM PROPOSITIO .

Line: 27     Nam si est magnum paruo contrarium . ipsum autem idem

p. 58    

Page: 58   Line: 1     simul est paruum/et magnum . ipsum sibi erit contrarium .

Line: 2     Íst míchel únde lúzzel uuíderuuártîg . únde
Line: 3     mág éin uuésen béidiu . sô íst éin ímo sélbemo
Line: 4     uuíderuuártîg . ASSUMPTIO .

Line: 5     Sed impossibile est ipsum sibi esse contrarium . Nû nemág
Line: 6     táz sîn . dáz éin díng uuídir ímo sélbemo sî .
Line: 7     Non est igitur magnum paruo contrarium . CONCLUSIO .

Line: 8     neque multum exiguo . Pe_díu neíst contrarium míchel
Line: 9     únde lúzzel . fílo demo gôregin . Quare si non rela\tiuorum
Line: 10     hęc quilibet dicat . tamen quantitatis
Line: 11     nihil contrarium habebit . Fóne díu . uuíle óuh îo\man
Line: 12     strîtin . táz tísiu adiectiua nesîn relatiua .
Line: 13     nóh tánne nehábit îo quantitas . nehéinin uuíder\uuárten .


Line: 14  
LOCUM FALSO CONTRARIUM SIBI UIDERI .


Line: 15     Maxime autem circa locum uidetur esse contrarietas quan\titatis .

Line: 16     Íst tehéin uuíderuuártigî quantitatis .
Line: 17     tíu sól án loco sîn . sî íst íro gelîchista . Sursum enim
Line: 18     ad id quod deorsum est . contrarium ponunt . s . phi\losophi .
Line: 19     quod in medio est deorsum dicentes . eo quod
Line: 20     multa medii distantia ad terminos mundi sit .

Line: 21     Tîe uuîse gérnen chédint . uuíderuuártîg uué\sen
Line: 22     dáz óbenân íst . témo dáz nídenân íst . ní\denân
Line: 23     héizende dáz in_míttemo hímele íst .
Line: 24     târ díu érda líget . Táz chédint sie fóne díu .
Line: 25     uuánda míchel uérri íst tes mítten . dâr díu
Line: 26     érda stíllo líget . ûf ze_énde dírro uuérlte . târ
Line: 27     dir hímel suéibôt . Uidentur autem et aliorum contrari\orum

p. 59    

Page: 59   Line: 1     diffinitionem ab his proferre . Sîe uuéllen
Line: 2     óuh ánderro contrariorum pechénneda némin fó\ne
Line: 3     dísên contrariis . / Quomodo? Quę enim multum
Line: 4     a se inuicem distant eorum quę de eo genere sunt .
Line: 5     contraria determinant . Tíu síh fílo hérto skéident .
Line: 6     únde îo dóh chómen sínt fóne éinero mûoter .
Line: 7     álso uuîz únde suárz sínt . fáreuua íst íro mûo\ter .
Line: 8     díu héizent sie contraria . Uuánda áber lo\cus
Line: 9     genus neíst . nóh sursum únde deorsum sîniu
Line: 10     species nesínt . pe_díu neuuírdit nîomer locus
Line: 11     loco contrarius . Sursum únde deorsum pezéichenint
Line: 12     ín stéte . náls sélbûn dia stát . i . in loco . et non locum .
Line: 13     Fóne díu íst íro genus ubi . dáz tir chît uuâr . álde
Line: 14     in_uuélero stéte . táz íst éin ándir cathegoria .


Line: 15  
QUĘRITUR ADHUC PROPRIUM IN EO QUOD INEST OMNI SED NON SOLI .


Line: 16     Sed non uidetur quantitas suscipere magis et minus .
Line: 17     Ut bicubitum . Quantitas nemág óuh nîeht uuérden
Line: 18     dáz sî íst . mêr álde mín . álso daz zuéi élne méz
Line: 19     nemág . Neque enim est aliud alio magis bicubi\tum .

Line: 20     Uuánda éin neuuírdit mêr dáz iz íst .
Line: 21     tánne daz ánder . Uuîo mág éin bicubitum
Line: 22     mêr bicubitum sîn . dánne ánderiz? Neque in nu\mero .

Line: 23     Nóh in_zalo neuíndest tû is mêr . dán\ne
Line: 24     in_méze . Id est non recipit numerus compa\rationem .
Line: 25     sicut nec mensura . Ut ternarius qui\nario .

Line: 26     Álsô dríu . mín nóh mêr nehéizint
Line: 27     zála . dánne uínuiu . Nihil enim magis tria

p. 60    

Page: 60   Line: 1     dicentur . Mêr dríu nechídit nîoman . Nec poti\us
Line: 2     tria . quam tria . Nóh éiniu dríu . mêr dánne án\deriu
Line: 3     dríu . Nec tempus aliud alio magis et mi\nus
Line: 4     dicitur . Nóh éin zît nechí/dit man uuésen mêr
Line: 5     zît álde mín . dánne daz ánder . Nec in his
Line: 6     quę dicta sunt . i . septem quantitatibus omnino magis
Line: 7     et minus dicitur . Nóh in_állen síbenen nechídit man
Line: 8     mêr álde mín . Quare non suscipit quantitas
Line: 9     magis et minus . Pe_díu neuuírdit quantitas
Line: 10     mêr nóh mín . Síu uuírdit áber mínnera ún\de
Line: 11     mêra . i . maior et minor . ut ternarius nu\merus
Line: 12     maior est binario . et bicubitum minus est
Line: 13     tricubito . et annus longior est mense . Idem quo\que
Line: 14     euenit in substantia . quia et homo ma\ior
Line: 15     est homine . non autem magis . ECCE PRO\PRIUM .

Line: 16     QUOD INEST SOLI ET OMNI ET SEMPER .

Line: 17     Proprium autem maxime quantitatis est . quod ęqua\le
Line: 18     et inęquale dicitur . Táz íst áller éigin háftista
Line: 19     quantitatis . táz man chît ébin míchel únde
Line: 20     únébin míchel . álde gemâze únde úngemâze .
Line: 21     Singulum enim earum quę dictę sunt quantita\tum .
Line: 22     et ęquale dicitur et inęquale . Téro síbin quanti\tatum
Line: 23     îogelîcha chît man ében míchel únde
Line: 24     únében míchel . Ut corpus ęquale et inęqua\le .
Line: 25     et numerus ęqualis et inęqualis dicitur . et
Line: 26     tempus ęquale et inęquale . Álso man chît .
Line: 27     ében míchel únde únében míchel héui . ún\de

p. 61    

Page: 61   Line: 1     zála . únde zît . Sed pro his nos dicimus . íz íst
Line: 2     ében héuîg . íro íst ében mánig . íz íst nû ében
Line: 3     láng . álde neíst . Similiter autem et in aliis quę dic\ta
Line: 4     sunt singulis . et ęquale et inęquale dicitur . Ze_déro
Line: 5     sélbûn uuîs chídit man ęquale et inęquale .
Line: 6     óuh án dîen ánderên quantitatibus dîe geném\mit
Line: 7     sínt . In cęteris uero quæ/quantitates non sunt .
Line: 8     non multum . i . non omnino uidetur ęquale et inęqua\le
Line: 9     dici . Án ánderên díngin . díu quantita\tes
Line: 10     nesínt . nechídit man bóre uuéigiro .
Line: 11     id est nesól man chédin ęquale et inęquale .
Line: 12     Namque affectio ęqualis et inęqualis non multum
Line: 13     dicitur . sed magis similis . Et album ęquale et in\ęquale
Line: 14     non multum sed simile . Qualitates . sô
Line: 15     affectio . únde album íst . dîe héizent réhtôr
Line: 16     similes . tánne ęquales . Quare quantitatis
Line: 17     proprium est ęquale et inęquale dici . Pe_díu íst
Line: 18     éigin quantitatis . kemâze únde úngemâze .


Line: 19  
EXPLICIT .


Line: 20     Linea uuírdit ke díutit réiz únde zîla . ún\de
Line: 21     rîga . únde stríh . únde dúrhkáng . Super\ficies
Line: 22     héizit óbe slíhti . únde ûzenáhtîgi .
Line: 23     Corpus siue solidum . mág héizin héuî . únde
Line: 24     dícchî . Si autem fit adiectiuum . dicimus solidum .
Line: 25     erháueniz . dícchiz . ólangiz . dáz chît ále gán\ziz .
Line: 26     únhóliz . féstiz . Linea subalternum genus est . eius
Line: 27     species sunt . recta . curua . torta . in hunc modum .

p. 62    

Page: 62   Line: 1     Superficies quoque subalternum genus est . Cuius species sunt . circu\lus .
Line: 2     trigonum . tetragonum . pentagonum . exagonum .
Line: 5     et deinceps in hunc modum .
Line: 6     Harum quoque figurarum sunt plurimę species . ut trian\guli
Line: 7     species sunt . rectum . acutum . obtunsum . /in hunc modum .
Line: 11     Quę in geometrica discendę sunt . Solidum corpus sub\alternum
Line: 12     similiter est . Species eius sunt . spera . i . species
Line: 13     rotunda . piramida . cubus . in hunc modum .
Line: 16     Locus non uidetur genus esse . Dubitatur quoque an speci\es
Line: 17     dici debeat . Nam si totus mundus unum corpus
Line: 18     est . locum quoque tantum unum habet . omnia deinde quę
Line: 20     inueniuntur in eo . i . in mundo . partes eius sunt . in
Line: 21     quibus et partes loci sunt . Ad hunc modum .
Line: 22     locus quoddam indiuiduum est . et non potest species
Line: 23     dici . Si autem tot loca sunt quot corpora . magis
Line: 24     uidetur locus esse species . et habere indiuidua
Line: 25     singulorum corporum loca . Quid autem tempus? Tem\pus
Line: 26     est protractum spacium ab initio mundi . usque
Line: 27     ad finem . quod quia continuum est . non potest speci\es
Line: 28     dici . sed quoddam indiuiduum . cuius partes sunt

p. 63    

Page: 63   Line: 1     pręteritum . et futurum . Pręsens autem . ut aristotiles
Line: 2     docuit . in modum puncti . terminus quidam est
Line: 3     pręteriti et futuri . et non pars . Partes autem pręteri\ti
Line: 4     et futuri sunt . sęcula . et ętates . et anni . et
Line: 5     menses . dies et noctes . Quę sicut in pręterito fuerunt
Line: 6     ita et in futuro erunt . Et si pręsens in eis requi\ris .
Line: 7     pręsentem annum et pręsentem diem reperies . ipsum
Line: 8     pręsens in eis minime/comprehendis . Nume\rus
Line: 9     uero maxime subalternum genus esse dinos\citur .
Line: 10     quia et sub ipso sunt genera . Sunt enim eius
Line: 11     primę species . par et impar . i . kerád únde
Line: 12     úngerád . Deinde paris sunt species tres .
Line: 13     et item imparis tres . quę in arithmetica dis\cendę
Line: 14     sunt . Oratio non minus subalternum genus di\cenda
Line: 15     est . Eius sunt principales species . v .
Line: 16     Enuntiatiua oratio . Depręcatiua . Imperatiua .
Line: 17     Optatiua . Vocatiua . Item earum sunt plurimę
Line: 18     species . ut in periermeniis legitur . ut enunti\atiuę
Line: 19     sunt . affirmatio et negatio .

Line: 20     INCIPIT AD ALIQUID . ET DE RE\LATIUIS

Line: 21     Ad aliquid uero / QUANTITATIBUS .

Line: 22     talia dicuntur . quęcumque aliorum dicuntur id quod sunt .

Line: 23     Sóliu uuórt héizent ze éteuuíu . tíu ánderro
Line: 24     sínt . táz síu sínt . únde ánderro héizent .
Line: 25     Uel quomodolibet ad aliquid aliud . Álde
Line: 26     éteuuío gespróchin uuérdent ze_éinemo
Line: 27     ándermo . Ut maius alterius dicitur id quod est .

p. 64    

Page: 64   Line: 1     Aliquo enim maius dicitur . Álso daz mêrôra . éines
Line: 2     ánderis mêrôra héizet . íz chît man îo éteuués
Line: 3     mêrôra . Táz iz íst . únde dáz iz héizet . táz íst
Line: 4     éines án/deris . Et duplum alterius dicitur . id quod
Line: 5     est . Alicuius enim duplum dicitur . Táz óuh zuíuált
Line: 6     héizet . táz héizet éines ánderis zuíuált . Táz
Line: 7     iz íst . táz chit man sî éines ánderis . Íz íst éte\uués
Line: 8     zuíuált . íz héizet óuh éteuués zuíuált .
Line: 9     Similiter autem et alia quęcumque sunt eiusmodi . id est
Line: 10     quęcumque per se non possunt intellegi . relatiua sunt .
Line: 11     Tíu dúrh síh nemúgin uernómen uuérden . díu
Line: 12     séhint ze ánderên . ze_dîen síu gespróchen uuér\dint .


Line: 13  
QUARE DICTUM SIT QUOMODOLIBET .


Line: 14     Zíu chád er . aliorum dicuntur . uel quomodolibet
Line: 15     ad aliud? Uuánda relatiua súmelichíu séhent
Line: 16     ze_genitiuo . ut duplum simpli . Súm ze_dati\uo .
Line: 17     ut par pari . Súm ze ablatiuo sine prępositio\ne .
Line: 18     qui septimus dicitur . vt maior minore . Áber ze
Line: 19     accusatiuo neséhent siu . âne prępositionem ad .
Line: 20     Uuélih gágen síht . i . uuélih relatio íst án zuéin
Line: 21     accusatiuis . sô man chît magnum paruum? Séz\ze
Line: 22     prępositionem ad . úndir zuískên . únde chíd
Line: 23     magnum ad paruum . táz íst réhtiu relatio . Târ
Line: 24     míte hûte gnôto . uuénne díu conuersio sî ge\lîchero
Line: 25     casuum . uuénne úngelîchero . Pater
Line: 26     filii . filius patris . dominus serui . seruus domini . du\plum
Line: 27     simpli . simplum dupli . chúmit kelîcho

p. 65    

Page: 65   Line: 1     án demo úmbêchere . uuánda béidin hálb ge\nitiuus
Line: 2     in-chît nominatiuo . Sensus uero sensibi\lis
Line: 3     rei sensus est . et sensibilis res sensu sensibilis
Line: 4     est . item . scientia scibilis rei scientia est . et scibi\lis
Line: 5     res scientia scibilis est . hábint úngelîchen
Line: 6     úmbechêr . uuánda dîe zuêne nominatiui .
Line: 7     sensus únde scientia . éiscônt genitiuum . /áber
Line: 8     dîe ánderen zuêne nominatiui . sensibilis
Line: 9     únde scibilis . éiscónt septimum casum . Nû chît
Line: 10     man óuh latine . duplum ad simplum . simplum
Line: 11     ad duplum . únde duplum simplo . únde sim\plum
Line: 12     duplo . Tára nâh múgin uuír teuto\nes
Line: 13     chéden dés scálchis hêrro . des hêrren
Line: 14     scálhc . des fátir sún . des súnis fátir . ze_gelî\chero
Line: 15     uuîs . Áber zuíuált nemúgin uuír
Line: 16     nîeht spréchin . ze_démo genitiuo sînis op\positi .
Line: 17     uuánda nîoman nechît . lége zuí\uált
Line: 18     hálblîchis . ér chît áber . lége zuíuált
Line: 19     gágin hálblîh . únde hálblîh gágen zuíuált .
Line: 20     Fer stántníssedo . únde uuízenthéite . i . sensui
Line: 21     et scientię . nesínt opposita nomina nîeht in
Line: 22     díutiscûn fúnden . zû dîen man síu spréche .
Line: 23     uuír múgin dóh fernémen án ín relationem .
Line: 24     Sîd uuír chéden . íh ferstân des tíngis . sô mú\gen
Line: 25     uuír uuízen . dáz ferstánt nisseda íst .
Line: 26     tés man ferstân mág . álso uuír latine ché\dên .
Line: 27     sensus est sensibilis rei . i . quę potest sen\tiri .

p. 66    

Page: 66   Line: 1     Únde dára gágene . dés man uerstân
Line: 2     mág . uuánnan íst táz? mít uuíu mág man
Line: 3     is ferstân? Mít ferstánt níssedo . Álso iz óuh
Line: 4     latine chît sensibilis res . sensu sensibilis est .
Line: 5     Uuízent héit íst óuh . tés man uuízen mág .
Line: 6     únde dáz man uuízen mág . táz íst sólih
Line: 7     fóne uuízent héite . Sequitur . DE RELATI\UIS

Line: 8     At uero sunt etiam / UERBALIBUS .

Line: 9     et hęc ad aliquid . ut ha/bi tus . affectus . disci\plina .
Line: 10     positio . Hába únde ána gehéfteda .
Line: 11     únde zúht . únde sézzi . tíu séhent óuh ze
Line: 12     ánderên díngin . Féstiu hába . dáz íst habi\tus .
Line: 13     únuéstiu . dáz íst affectus . Hęc enim om\nia
Line: 14     quę dicta sunt . hoc ipsum quod sunt aliorum
Line: 15     dicuntur . et non aliter . Tísiu állíu sínt sô ge\námôt .
Line: 16     táz síu ánderro sîn . táz síu sínt .
Line: 17     náls túrh síh . Habitus enim alicuius est habi\tus .
Line: 18     et disciplina alicuius disciplina . et po\sitio
Line: 19     alicuius positio . Hába nemág sîn . sî
Line: 20     nesî éteuués hába . nóh zúht . nóh sézzi .
Line: 21     Hába íst hábemáhtîgis tínges . únde daz
Line: 22     hábe máhtîga . íst fóne hábo hábe máhtîg .
Line: 23     Sic latine dicitur . habitus habilis rei habitus est .
Line: 24     et habilis res . habitu habilis est . Zúht íst
Line: 25     zúhtîgis . Taz zúhtîga . íst fóne zúhte zúh\tîg .
Line: 26     Sicut latine disciplina disciplinati
Line: 27     disciplina est . et disciplinatum disciplina disciplinatum est .

p. 67    

Page: 67   Line: 1     Sézzî íst gesáztis . Táz kesázta íst fóne sézzi
Line: 2     kesázt . Ut positio positę rei positio est . et positum posi\tione
Line: 3     positum est . Sed et alia similiter . s . alicuius sunt .
Line: 4     vt affectio et dispositio . Fóne dîen tûot man
Line: 5     súmelîcha conuersionem . Ána gehéfteda íst ánage\háftis
Line: 6     tíngis . Taz ánageháfta . íst fóne ánage\héftedo
Line: 7     ánageháft . Sicut et latine affectus
Line: 8     uel affectio affectę rei est . Affectum autem . affectu
Line: 9     uel affectione affectum est . Affectio únde dispo\sitio .
Line: 10     íst ál éin . sô únsih boetius lêrit . Áber
Line: 11     dóh zuéi partici/pia affectus et dispositus .
Line: 12     nehábint nîeht kelîcha constructionem . apud
Line: 13     latinos . Sîe chédint dispositus ad illam rem .
Line: 14     affectus illa re . dispositus ad grammaticam .
Line: 15     affectus grammatica . Uuír múgen chéden .
Line: 16     dára zû beskértêr . dára zû geháftêr . ze
Line: 17     gramátiche beskértêr . ze_gramátiche
Line: 18     keháftêr . Áber déro díutiskûn uuírdit sâr
Line: 19     uuéhsal . sô uuír chédên dispositus ad calo\rem .
Line: 20     affectus calore . Târ múgin uuír fóne
Line: 21     béiden gelîcho chéden . uuármentêr . álde
Line: 22     éteuuáz uuárm uuórtenêr . álde sámo uuárm\dêr .
Line: 23     Similiter dispositus ad nigredinem .
Line: 24     affectus nigredine . suárzentêr . éteuuáz
Line: 25     suárzêr . sámo suárztêr . Ad aliquid ergo sunt .
Line: 26     quęcumque id quod sunt . aliorum dicuntur . uel quomo\dolibet
Line: 27     aliter ad aliud sunt . Nû sínt îo

p. 68    

Page: 68   Line: 1     díu ad aliquid . díu ánderro sínt . táz siu sínt .
Line: 2     álde ze ánderên éteuuîo séhent . Ut mons mag\nus
Line: 3     dicitur . ad montem alium . Álso míchel bérg ke\namôt
Line: 4     uuírdit . éin gágen ándermo . uuán\da
Line: 5     míchel bérg . neíst nîeht lúzzelis . núbe
Line: 6     gágen lúzzelmo . Magnum enim ad aliquid dicitur .
Line: 7     et simile alicuius simile . et omnia talia similiter
Line: 8     ad aliquid dicuntur . Míchel únde gelîh . únde
Line: 9     álliu sô getâniu uuórt . sint îo ad aliquid . /
Line: 10     Est autem accubitvs . DE SPECIEBUS POSITIONIS .

Line: 11     et statio . et sessio . positiones quędam . Táz lígin .
Line: 12     únde daz stân . únde daz sízzen . tíu sínt
Line: 13     species positionis . Álso dispositio íst appli\catio .
Line: 14     sô íst áber positio collocatio . Éniz íst
Line: 15     zûo bîetunga . únde zûo fûogi . tíz íst ke\stélleda .
Line: 16     únde sézzi . Tér díu species nebechén\ne
Line: 17     fóne ín sélbên . dér bechénne siu fóne íro
Line: 18     genere . i . positione . Positio uero ad aliquid est .

Line: 19     Álso dáz genus íst . sô sínt óuh tiu species . La\tini
Line: 20     chédent . statio stantis est . et qui stat . stati\one
Line: 21     stat . Témo gelîcho múgen uuír chéden
Line: 22     teutonice . Taz stân íst tes stânten . únde der
Line: 23     stânto . íst fóne stânne der stânto . Sô íst óuh
Line: 24     léger lígentes . únde sízzen sízzentes . Únde
Line: 25     dára gágene . lígendêr . únde sízzentêr . íst
Line: 26     fóne lígenne . únde fóne sízzenne . Iacere
Line: 27     autem . uel stare . uel sedere . ipsę quidem non sunt posi\tiones .

p. 69    

Page: 69   Line: 1     denominatiue uero ab his quę dictę sunt
Line: 2     positiones nominantur . Lígen . stân . sízzen .
Line: 3     sô siu uerba sínt . infinitiui modi . tánne ne\sínt
Line: 4     siu nîeht positiones . sîu sínt áber genámôt
Line: 5     fóne dîen positionibus . únde bezéi/chenint si\tum .
Line: 6     náls ad aliquid . INCIPIT QUĘRERE PROPRIUM .

Line: 7     Inest autem et contrarietas in EX CONTRARIETATE .

Line: 8     relatione . Án dien relatiuis íst óuh contrarie\tas .
Line: 9     Ut uirtus uitio contrarium est . cum sit utrumque
Line: 10     ad aliquid . Álso túgid âchustin uuíderuuár\tîg
Line: 11     íst . tánne síu béidiu sîn relatiua . Et dis\ciplina
Line: 12     ignorantię . únde gelírnúnga ún\chúnnôn .
Line: 13     Non autem omnibus relatiuis inest con\trarietas .

Line: 14     Tóh neíst iz ín állen nîeht geméine .
Line: 15     Duplici enim nihil est contrarium . neque uero triplici .
Line: 16     neque ulli talium . Zuíuáltemo únde dríuáltemo .
Line: 17     únde ánderên sólên nemág nîeht uuíder\uuártîgis
Line: 18     sîn . DE MAGIS ET DE MINUS .

Line: 19     Videtur autem et magis et minus relatiua susci\pere .

Line: 20     Nû íst óuh quís relatiua múgin uuáh\sen
Line: 21     únde suînen . Simile enim magis et minus
Line: 22     dicitur . et inęquale magis et minus dicitur . Kelîche\ra
Line: 23     únde úngelîchera . únde úngemâzera
Line: 24     díz tánne éniz chît man . dánne siu béidiu
Line: 25     sîn ad aliquid . Simile enim alicui simile dicitur .
Line: 26     et inęquale alicui inęquale . Uuánda síu
Line: 27     relatiua sínt . pe_díu chît/man . kelîh íst

p. 70    

Page: 70   Line: 1     kelîchemo gelîh . únde úngemâze íst éteuué\mo
Line: 2     úngemâze . Non autem omnia relatiua sus\cipiunt
Line: 3     magis et minus . Táz neíst ín óuh nîeht
Line: 4     állên geméine . Duplex enim non dicitur magis et mi\nus
Line: 5     duplex . nec aliquid talium . Uuánda zuí\uáltera
Line: 6     únde únzuíuáltera nechît nîoman .
Line: 7     nóh sólchês nîeht . QUOD NON SEMPER IDEM

Line: 8     CASUS RESPONDEAT IN CONUERSIONE .

Line: 9     Omnia autem relatiua ad conuertentia dicuntur . ut ser\uus
Line: 10     domini seruus dicitur . et dominus serui dominus . et duplum
Line: 11     dimidii duplum . et dimidium dupli dimidium .
Line: 12     et maius minore maius . et minus maiore minus .
Line: 13     Similiter autem et in aliis . Álliu relatiua uuérdint
Line: 14     kespróchen gágen dîen . mít tîen síu úmbe
Line: 15     gânt . álso án_dîen genámdên exemplis skî\net .
Line: 16     únde állên sô_getânen . Sed casu aliquo\tiens
Line: 17     differt . secundum locutionem . Áber án_de\mo
Line: 18     gechôse . míssehíllet ófto der casus .
Line: 19     téro conuersionis . Ut disciplina disciplina\ti
Line: 20     dicitur disciplina . et disciplinatum disciplina
Line: 21     disciplinatum . et sensus sensati sensus . et sensa\tum
Line: 22     sensu sensatum . Tíu uóre gespróchenen . séhent
Line: 23     ze_genitiuo . Án_demo úmbechêre . stât áber
Line: 24     septimus casus . fv́re geniti/uum . Tés íst târ
Line: 25     uóre gnûege geságet . QUOMODO RELATIUĘ

Line: 26     At uero aliquotiens SUBSTANTIĘ ASSIGNANDĘ SINT .

Line: 28     non uidebitur conuerti . i . non potest conuerti .
Line: 30     nisi conuenienter ad quod

p. 71    

Page: 71   Line: 1     dicitur assignetur . hoc est . si non conuenienter ad quod dicitur
Line: 2     de opposito suo prędicetur . Relatiuum nemág
Line: 3     nehéinest úmbegan . íz neuuérde uóne sînemo
Line: 4     réht scúldîgin opposito gespróchen . Si peccet
Line: 5     is qui assignat . Úbe dér mísse grîfet . tér iz
Line: 6     hína ságet . ze_démo únscúldîgen . sô negât iz
Line: 7     úmbe nîeht . Ut si ala assignetur auis . non con\uertitur .
Line: 8     ut sit auis alę . Álso der úmbegáng
Line: 9     nîomer uuâr neuuírdit . úbe man chît .
Line: 10     fétâh fógeles . táz óuh fógal . fétâchis sî . Neque
Line: 11     enim prius conuenienter assignatum est ala auis .

Line: 12     Fóne díu negât iz úmbe . uuánda úbelo geuál\let
Line: 13     fóre ze_chédenne . fétâh íst fógales . sámo so
Line: 14     er ánderes nesî . âne uógales . Neque enim in eo quod
Line: 15     auis est . in eo ala eius dicitur . Uuánda in_dîen uuórten
Line: 16     uéttâh kespróchen neuuírdet . tára zûo séhen\do .
Line: 17     dáz fógal íst . Sed in eo quod alata est . Núbe
Line: 18     in_dîen uuórten . i . tára zûo séhendo . dáz er
Line: 19     geuéttachôter íst . Chédên sô . dóh iz kénge nesî .
Line: 20     Multorum enim et aliorum alę sunt . quę non sunt aues .

Line: 21     Fóne díu neíst nîeht ze_chédenne . féttâh fóga/les .
Line: 22     uuánda fétâcha óuh sínt ánderro animalium .
Line: 23     tíu uógela nîeht nesínt . Quare . si assignetur
Line: 24     conuenienter . et conuertitur . Fóne díu . úbe iz réh\to
Line: 25     gespróchen uuírdet . sô gât iz óuh úmbe .
Line: 26     Uuîo sól man chéden? Ala alati ala est . et alatum
Line: 27     ala alatum est . Féttâh íst îo geuéttachôtes . únde

p. 72    

Page: 72   Line: 1     daz keuéttachôta íst fóne uéttâche geuéttachôt .
Line: 2     Aliquotiens autem forte . LICENTIA FINGENDI NOMINA .

Line: 3     et nomina fingere necesse erit . si non fuerit positum
Line: 4     nomen . ad quod conuenienter assignetur . Uuóla mág
Line: 5     kebúrren . dáz ióh uuîlôn dúrft uuírdet . níuuen
Line: 6     námen ze_uíndenne . úbe dér êr uúnden neuuárd .
Line: 7     ze_démo iz kelímflicho gespróchen uuérde . Ut non
Line: 8     erit conueniens assignatio . si remus nauis assig\netur .

Line: 9     Álso dáz úngelímflîh íst . táz man chéde .
Line: 10     daz rûoder íst îo skéfis . Neque enim . in eo quod est na\uis .
Line: 11     in eo eius remus dicitur . Uuánda dára zûo séhen\do .
Line: 12     dáz iz skéf íst . nechídit nîoman dáz iz sîn
Line: 13     rûoder sî . sámo so síu zuéi îo sámint sîn . Sunt
Line: 14     enim naues . quarum remi non sunt . Skéf sínt cnûegíu .
Line: 15     âne rûoder . tíu man drîbet mít scáltôn . i . con\to
Line: 16     subigun/tur . Quare non conuertitur . Nauis
Line: 17     enim non dicitur remi nauis . Fóne díu nemág iz úmbe
Line: 18     gân . uuánda sô getân skéf . nehéizet nîeht rûoder
Line: 19     skéf . íz héizet . scáltskéf . Sed forte conuenientior
Line: 20     assignatio erit . si sic quodammodo assignetur .
Line: 21     remus remitę . aut quoquo modo aliter dictum
Line: 22     sit . i . dictum fuerit . Íz keuállet áber báz . úbe man
Line: 23     chît . rûoder des kerûoderôtin . álde so uuîo iz
Line: 24     ánderis mág kespróchen uuérden . Nomen enim
Line: 25     non est positum . Ímo neíst námo uúndenêr_na . Con\uertitur
Line: 26     enim si conuenienter assignetur . Íz kât
Line: 27     îo dánne úmbe . úbe iz bíldlîcho gespróchen

p. 73    

Page: 73   Line: 1     uuírdet . Remitum enim remo remitum est . Uuánda ge\rûoderôtiz .
Line: 2     íst îo uóne rûodere gerûoderôt . Simi\liter
Line: 3     autem et in aliis . Sô uérit iz óuh án_dîen ánderên
Line: 4     relatiuis substantiis . Ut caput conuenientius as\signabitur
Line: 5     capitati . quam si animalis assignetur .

Line: 6     Álso báz keuállet ze_chédenne . hóubet tes hóube\táhten .
Line: 7     dánne animalis . Uuánda dóh iz uuâr sî .
Line: 8     íz negât sô úmbe nîeht . Neque enim/in eo quod ani\mal
Line: 9     est . caput habet . Nóh iz nehábet nîeht hóu\bet .
Line: 10     fóne déro nôte . dáz iz animal íst . Multa enim
Line: 11     sunt animalia capita non habentia . Animalia
Line: 12     sínt cnûogíu hóubet lôsiu . NOUA NOMINA UN\DE

Line: 13     Sic autem facilius fortasse / SINT TRAHENDA .

Line: 14     sumitur nomen . quibus non est positum . Nû uuâno
Line: 15     íh sképfet man bechâmost námen . tîen er uóre
Line: 16     geskáffen neuuás . Si ponantur nomina . ab his
Line: 17     quę prima sunt . i . primitiua . et ab his ad quę
Line: 18     conuertuntur . Úbe sîe ín_geskáffen uuérdent .
Line: 19     fóne dien primitiuis . íh méino dîen . zû dîen
Line: 20     sîe bechéret uuérdent . Ut in his quę prędicta sunt .
Line: 21     ab ala alatum . a remo remitum . Álso alatum uuír\det
Line: 22     fóne ala deriuatum . únde remitum uuírdet
Line: 23     fóne remo deriuatum . Omnia ergo quę ad aliquid
Line: 24     dicuntur . si conuenienter assignentur . ad conuertentia
Line: 25     dicuntur . Állíu relatiua sínt tánne gespróchen
Line: 26     ze_íro gágen chêrtên . úbe siu réhto gespró\chen
Line: 27     uuérdent . Nam si ad quodlibet aliud assig\netur .

p. 74    

Page: 74   Line: 1     et non ad aliud dicatur . non conuertuntur . Úbe
Line: 2     iz kespróchen uuírdet ze_ándermo . dánne ze_demo
Line: 3     scúldigen . sô negânt siu nîeht úmbe . DE INCON\UENIENTIA

Line: 4     Dico autem . / RELATIUĘ PRĘDICA/TIONIS .

Line: 5     quoniam neque eorum . quę indubitanter conuertibilia dicuntur .
Line: 6     et nomina eis posita sunt . nihil conuertitur . si ad
Line: 7     aliquid eorum quę sunt accidentia assignetur .
Line: 8     et non ad ea ad quę dicuntur . Ferním uuóla . dáz nóh téro
Line: 9     nehéin . neuuírdet peuuéndet . tíu guísse uuénde\línga
Line: 10     sínt . únde ín námen uúndene sínt . úbe man
Line: 11     síu spríchet . ze_dîen míte gâendên . náls ze_sélben dîen .
Line: 12     ze_dîen síu séhent . Ut seruus non conuertitur . si non assig\netur
Line: 13     seruus domini . sed hominis aut bipedis . aut ali\cuius
Line: 14     talium . Álso seruus íst éin guíssêr uuéndelíng .
Line: 15     únde dóh nîeht neuuírdet úmbe beuuéndet . úbe
Line: 16     er geságêt neuuírdet uuésen domini . únde er áber
Line: 17     geságêt uuírdet uuésen hominis . aut bipedis . Ho\mo
Line: 18     únde bipes . tíu gânt îo míte . So uuâr seruus
Line: 19     ist . târ íst óuh homo . únde bipes . únde rationa\bile .
Line: 20     únde risibile . únde mánigíu sô getâníu .
Line: 21     mít téro nehéinemo neuuírdet er úmbe be\uuéndet .
Line: 22     tóh er guís relatiuum sî . Uuîo mág tánne
Line: 23     remus únde ala . díu zuîuelîgerin sínt háben conuer\sionem .
Line: 24     úbe siu neuuérdent kespróchen . ze_íro/
Line: 25     gegátên? Sequitur . Non enim erit conueniens assig\natio .

Line: 26     Sólih assignatio negeuállet nîeht . s . pe
Line: 27     díu negât si úmbe . ITEM DE REQUIRENDA CON\UENIENTIA

p. 75    

Page: 75   Line: 1     ASSIGNATIONIS .

Line: 2     Amplius . Si conuenienter assignetur quod dicitur . ad id . s .
Line: 3     cum quo conuertitur . V́be áber dáz kespróchena .
Line: 4     dára gespróchen uuírdet . únde ge zéichenit . tára
Line: 5     iz sól . omnibus aliis circumscriptis . i . pereuntibvs quę\cumque
Line: 6     accidentia sunt . tîen míte gâendên állên
Line: 7     uertîligôtên . relicto solo illo ad quod assignatum est .

Line: 8     támo éinen v́n uertîligôtemo zû démo iz gezéiche\nit
Line: 9     íst . ad ipsum dicetur . gágen démo uuírdet
Line: 10     iz kespróchen . únde mít témo éinen bestât tiu
Line: 11     relatio . Ut si seruus ad dominum dicatur . Álsô îo
Line: 12     dánne nóh tiu relatio stât . úbe seruus gágen do\mino
Line: 13     gespróchen uuírdet . circumscriptis omnibvs
Line: 14     quę sunt accidentia . mit_állo zegángenên dîen .
Line: 15     tíu ímo uólgênt . Ut esse bipedem . uel scientię susce\ptibilem .
Line: 16     uel hominem . Álsô ímo uólget uuésen mén\nisken .
Line: 17     únde zuíbeinen . únde gelírnîgen . / Reli\cto
Line: 18     uero solo domino . semper seruus ad illum dicitur . Ne\bestânde
Line: 19     seruo nîeht mêr . âne dominus . ze_dé\mo
Line: 20     íst er îo relatus . Si uero seruus . s . e contrario
Line: 21     non conuenienter dicatur ad id . ad quod dicitur .

Line: 22     Úbe áber dára gágene seruus kespróchen uuír\det .
Line: 23     ze éinemo ímo úngegátemo . sô homo íst . cir\cumscriptis
Line: 24     aliis omnibus . ánderên díngen állên
Line: 25     uertîligôtên . relicto hoc solo ad quod assigna\tus
Line: 26     est . âne dáz eina . ze_démo er gespróchen íst .
Line: 27     íh méino homine . non dicetur ad ipsum . ze_ímo

p. 76    

Page: 76   Line: 1     nehábet er îo dóh nehéina relationem . Álso dû chîe\sen
Line: 2     máht . tûe man échert sô . Assignetur seruus
Line: 3     hominis . et ala auis . Seruus sî hominis . únde
Line: 4     ala auis . Circumscribatur ad dominum esse
Line: 5     seruum . Ferságee man seruum uuésen gespróche\nen
Line: 6     gágen domino . Non enim seruus ad hominem
Line: 7     dicitur . Túrh táz ne uuírdet îo seruus nîeht re\latus
Line: 8     gágen homine . Cum enim dominus non sit . seruus
Line: 9     non est . Sô láng îo der dominus ne íst . seruus
Line: 10     târ míte neíst . Similiter et de aui . Sô uéret iz
Line: 11     óuh úmbe auem . Circumscribatur alatam esse .
Line: 12     et amplius non erit ala ad aliud . Ferságe auem
Line: 13     uuésen alatam . i . chît táz alatum nesî . nóh nîo\mêr
Line: 14     ala ne uuírdet relatiua . Uuîo mág? Cum enim
Line: 15     non sit alatum . nec ala erit alicuius . / Fétâh ne mág
Line: 16     sîn . só dér_neíst . tés er sî . Quare oportet assignari ad
Line: 17     id quod conuenienter dicitur . Fóne díu sól îo daz relati\uum
Line: 18     gespróchen uuérden . dára iz zûo keuállet . Et
Line: 19     si sit nomen positum . facilis erit assignatio . Si autem
Line: 20     non sit . fortasse erit necessarium nomen fingere .

Line: 21     Únde íst tér námo uúndenêr . dára iz síhet . sô íst iz lîeht .
Line: 22     Úbe dáz neíst . sô sól man ín uínden . Si autem sic red\dantur .
Line: 23     manifestum est . quoniam omnia relatiua con\uersim
Line: 24     dicuntur . Tûot man dáz . sô gânt siu grécho úmbe .


Line: 25  
QUOD RELATIUA FERE SIMUL SINT .


Line: 26     Uidetur autem ad aliquid simul esse natura . Uuóla
Line: 27     gelîh íst óuh relatiua îo sáment sîn . Et in aliis quidem

p. 77    

Page: 77   Line: 1     pluribus uerum est . Íz íst óuh uuâr án állên mé\istîgên .
Line: 2     Simul enim est duplum . et dimidium . et cum sit
Line: 3     duplum . dimidium est . Zuíuált únde hálblîh sínt îo
Line: 4     sáment . únde sô daz éina íst . sô íst óuh taz ánder .
Line: 5     Et cum sit seruus . dominus est . Similiter autem his et
Line: 6     alia . Únde sô seruus íst . sô íst óuh dominus . Sô uérit
Line: 7     iz óuh úmbe ánderíu . Simul autem hęc auferunt se
Line: 8     inuicem . Síu tîlegônt óuh éin ánderíu . Tíu sámint
Line: 9     uuérdent . tíu zegânt óuh sámint . Si enim non sit du\plum .
Line: 10     non est dimidium . et si non sit dimidium . non est duplum .

Line: 11     V́be díz ne íst . nóh éniz ne íst . únde úbe éniz neíst .
Line: 12     nóh tíz neíst . Similiter autem et in aliis . quęcumque talia sunt .

Line: 13     Sô uérit iz . án sô getânen . / EXCIPITUR SCIENTIA

Line: 14     Non autem in omnibus relatiuis uerum ET SCIBILE .

Line: 15     uidetur . simul esse natura . Nû neíst tóh nîeht uuâre
Line: 16     gelîh . állíu relatiua îo sáment sîn natûrlicho . Scibi\le
Line: 17     enim scientia . prius esse uidetur . Êr íst táz man
Line: 18     uuízen mág . tánne uuízenthéit . Namque in pluribus
Line: 19     subsistentibus rebus . scientias accepimus . Án dîen uó\re
Line: 20     uuórtenên díngin méistigên . uuúrten sîd únsere
Line: 21     bechénneda . i . êr uuâren állíu díng méistigíu . êr
Line: 22     uuír íro uuúrtîn ánt chúnde . Artes tîe_man chún\nin
Line: 23     máhtî . uuâren êr . êr man sie chóndî . In pau\cis
Line: 24     enim uel nullis hoc quis reperiet . simul cum scibili
Line: 25     scientiam factam . Táz kescáh nóh sélten . álde nehé\inêst .
Line: 26     táz sámint témo . dáz man uuízen mág .
Line: 27     uuízent héit châme . Úbe der man chimęram

p. 78    

Page: 78   Line: 1     êr dâhtâ . dâr míte uuíssa er sîa óuh . Uuîo máhta er
Line: 2     sîa áber uuízen . sîd sî neuuás . Fóne díu chît er . uel nul\lis .
Line: 3     uuánda er is zuíuelôt . Úbe er sia uuíssi . sô uuâre
Line: 4     sî . Amplius . Chîesen iz nóh cnôtôr . Scibile sublatum .
Line: 5     simul aufert scientiam . scientia uero non aufert sci\bile .

Line: 6     Tár ána skînet . táz síu îo nîeht sáment nesínt .
Line: 7     uuánda úbe scibile zegât . târ míte zegât sâr sci\entia .
Line: 8     zegât áber scientia . túrh_táz ne zegât scibile .
Line: 9     Nam si scibile non sit . non est scientia . Scientia uero
Line: 10     si non sit . nihil prohibet esse sci/bile . Úbe scibile neíst .
Line: 11     nóh scientia neíst . Úbe scientia neíst . uuóla mág
Line: 12     tóh scibile sîn . Ut si circuli quadratura scibilis est .
Line: 13     scientia quidem eius nondum est . illud uero scibile
Line: 14     est . Álsô díu sô gehéizéna geometricalis figura .
Line: 15     chún-ne-máhtîg íst . tîa nîoman nóh nechán . únde
Line: 16     sî dóh chún-nemáhtîg íst . Tô aristotiles tísa scríft
Line: 17     téta . nóh tô nechóndôn nîeht geometrici geuuâ\ren .
Line: 18     uuîo man circulum quadrato . ében míchel ge\tâte .
Line: 19     Sîd uuárd iz fúnden . Uuér máhtî iz áber uín\den .
Line: 20     úbe iz tíu natura nehábeti geháltin . hínder
Line: 21     íro? Natura hábeta iz êr . ratio uánt iz sîd . Táz íst
Line: 22     láng ze_ságenne chît boetius . uuîo man sia má\chôn
Line: 23     súle . Sî uuírdet îo dóh sô geuuórht . táz cir\culus .
Line: 24     únde quadratum . péidiu ín éin ánderên
Line: 25     stânt . únde îo uuéderiz ében uílo gât . ûzer demo
Line: 26     ándermo . In hunc modum .

p. 79    

Page: 79   Line: 6     Tíu figura héizet tánne circulus quadratus . Amplivs .
Line: 7     Animali quidem sublato . non est scientia . scibilium
Line: 8     uero plurima esse contingit . / Târ scientia íst . târ íst
Line: 9     animal . Úbe scientia zegât . sô íst animal zegán\gen .
Line: 10     túrh_táz nezegât nîeht scibile . álsô numeri
Line: 11     sínt . únde figurę . ITEM EXCIPITUR SENSUS

Line: 12     Similiter autem his sese habent et ea . ET SENSIBILE .

Line: 13     quę de sensu sunt . Sô iz ketân íst . úmbe scientiam .
Line: 14     sô íst iz óuh ketân úmbe sensum . Sensatum enim uel
Line: 15     sensibile . prius quam sensus uidetur esse . Tés man uer\stan
Line: 16     mág séhendo . hórendo . stínchendo . sméchen\do .
Line: 17     crîfendo . táz íst êr . er sélbíu uer stánt nisseda .
Line: 18     Nam sensatum interemptum . simul interimet et sen\sum .
Line: 19     Sensus autem . sensatum non simul interimet . Zegânt
Line: 20     álliu corpora . dé-ro man uerstân mág . séhendo .
Line: 21     crîfendo . sméchendo . só_zegéngent siu dîe quinque
Line: 22     sensus animalium . Áber quinque sensus zegángene .
Line: 23     ne zegéngent álliu corpora nîeht . Úbe álliu cor\pora
Line: 24     zegîengin . uuâr uuârîn sensus tánne? Sensvs
Line: 25     uero circa corpus . et in corpore sunt . Sensus sínt
Line: 26     îo mít corpore . únde in_corpore . s . animalium .
Line: 27     Sensato autem perempto . peremptum est et corpus . s . ani\malium .

p. 80    

Page: 80   Line: 1     Sensatorum enim est corpus . s . illorum . Zegânt
Line: 3     sensata . i . corporalia . sô zegânt animalia .
Line: 5     uuánda síu ín íro zálo stânt . i . corporalium . /
Line: 6     Ánderis nemáhtî síu nîoman séhen . únde grîfen . Cum
Line: 7     uero corpus non sit . s . sensatum . perimitur et sensus . Qua\re
Line: 5     simul perimit sensatus sensum . Sensus uero sensatum
Line: 6     non simul perimit . Sô gesíunlîchiu nesínt . sô neíst sél\biu
Line: 7     gesíht . pe_díu tîlegônt síu dia gesíht . kesíht ne\tîlegôt
Line: 8     áber kesíunlîchiu . Fóne uuíu íst táz? Ani\mali
Line: 9     enim perempto . sensus quidem peremptus est . Sensatum
Line: 10     uero erit . ut corpus calidum . dulce amarum . et alia
Line: 11     omnia . quęcumque talia sunt . Só animal ne íst . só neíst
Line: 12     óuh kesíht . áber gesíhtîgíu . únde infúndenlîchíu
Line: 13     sínt nóh tánne . Sô uuármíu sínt . únde sûezíu . únde
Line: 14     bítteríu . únde állíu dîen gelîchíu . Amplius . Sensus
Line: 15     quidem cum sensato fit . simul enim animal fit et sensvs .

Line: 16     Ét-elîchemo sensato íst sensus ébenált . táz sensatum
Line: 17     íst animal . sáment témo uuírdet ér . Sensibile uero
Line: 18     ante est . quam esset sensus . Sô íst áber ánder sensatum
Line: 19     únde sensibile . áltera dánne sensus . Uuéliz íst táz?
Line: 20     Ignis et aqua . et alia huiusmodi ex quibus ipsum ani\mal
Line: 21     constat . ante sunt quam animal sit omnino uel
Line: 22     sensus . Elementa uóne dîen animal uuórten íst . sínt
Line: 23     álteren dánne animal álde sensus . Quare prius quam
Line: 24     sensus sensibile esse uidetur . Fóne díu íst áltera sen\sibile .
Line: 25     dánne sensus . Porphirius platonicus tér isa\gogas
Line: 26     sîd scréib/tér ne iíhet ímo nîeht . Uuémo
Line: 27     uuás iz sensibile chît er . dô sensus ne uuás? Fóne

p. 81    

Page: 81   Line: 1     sensu íst iz sensibile . uuîo mág iz áber dáz sîn . êr sensos
Line: 2     uuírdet? Elementa uuârin . mel únde ánderíu dulcia
Line: 3     ióh amara uuârin . únde ne uuâren áber nîeht sensi\bilia .
Line: 4     nóh scibilia . êr sensus únde scientia châmin . Fó\ne
Line: 5     díu sínt állíu relatiua ébenált íro oppositis . sô
Line: 6     ímo dúnchit . UERENE SIT ULLA SUBSTANTIA AD ALIQUID .

Line: 7     Habet autem guestionem an ulla substantia ad aliquid
Line: 8     dicatur . quemadmodum uidetur . an hoc contingat
Line: 9     secundum quasdam secundarum substantiarum . Nû íst
Line: 10     áber gnôto ze_urágenne úbe dehéin substantia
Line: 11     ad aliquid sî . só man uuânit . únde úbe iz tóh keské\he
Line: 12     dehéinero déro secundarum substantiarum . Nam
Line: 13     in primis substantiis uerum est . Án primis substan\tiis
Line: 14     flígo íh míh . tés íh ságo . Uuáz íst táz? Nam neque
Line: 15     totę . neque partes ad aliquid dicuntur . Nóh sîe sélben mí\t_állo .
Line: 16     nóh íro téil . neséhent án ánder . Nam aliquis
Line: 17     homo . s . ut cato . non dicitur alicuius aliquis homo .

Line: 18     Cato nehéizet nîomannis cato . nóh relatiue . nóh
Line: 19     possessiue . Neque aliquis bos . s . ut est catonis . alicu\ius
Line: 20     aliqui bos . Nóh catonis rínt nehéizet sîn rínt
Line: 21     relatiue . súnder possessiue . Uuíle dû chéden rela\tiue
Line: 22     catonis rínt . sô sólst/tû sâr chéden . ríndes
Line: 23     cato . Similiter autem et partes . Táz án állemo . dáz
Line: 24     án téile . Quędam enim manus . s . ut catonis . non
Line: 25     dicitur alicuius quędam manus . sed alicuius manvs .

Line: 26     Catonis hánt nehéizet nîeht relatiue . éin éte\uues
Line: 27     hánt . sî héizet possessiue sîn hánt . Et quod\dam

p. 82    

Page: 82   Line: 1     caput . non dicitur alicuius quoddam caput .
Line: 2     sed alicuius caput . Únde catonis hóubet . nehéizet
Line: 3     relatiue nîeht . éin éteuues hóubet . núbe catonis
Line: 4     hóubet possessiue . Similiter autem et in secundis
Line: 5     substantiis . Álsô uérit iz in_generibus et speciebvs .
Line: 6     Atque hoc quidem in pluribvs . Íz íst sô án máni\gên
Line: 7      . i . án ín sélbên . náls án íro partibus . Ut homo
Line: 8     non dicitur . alicuius homo . nec bos alicuius bos .
Line: 9     nec lignum . sed alicuius dicitur possessio . Álsô ménnis\ko .
Line: 10     únde rínt . únde hólz . nîehtes neíst . âne in
Line: 11     dîen uuórten . dáz iz éteuues êht sî . Atque in huivs\modi
Line: 12     quidem manifestum est . quoniam non est ad ali\quid .

Line: 13     Án sô getânen . íst óffen . dáz íro ne héin
Line: 14     ne íst ad aliquid . In aliquibus uero secundis
Line: 15     substantiis . habet aliquam dubitationem . Án dîen
Line: 16     partibus . mág is zuîuel sîn . Ut caput alicuius
Line: 17     caput dicitur . et manus alicuius manus dicitur .
Line: 18     et singula eiusmodi . Álsô hóubet . únde hánt .
Line: 19     únde ándere líde . éteuues héizent . Quare .
Line: 20     hęc esse fortasse ad aliquid uidentur . Uuánda
Line: 21     síu éteuues héizent . pe_díu sínt siu/gelîh tien
Line: 22     relatiuis . NON CAUTE DIFFINITA ESSE RELATIUA .

Line: 23     Si igitur sufficienter eorum quę sunt ad ali\quid
Line: 24     diffinitio assignata est . s . quam ego acce\pi
Line: 25     a platone . Úbe relatiuorum diffinitio . dâr
Line: 26     uóre réhto getân íst . Aut nimis difficile . aut
Line: 27     inpossibile est soluere . Sô íst únsémfte . álde

p. 83    

Page: 83   Line: 1     ióh ún máht lîh ze_uerságenne . Quoniam nulla
Line: 2     substantia eorum quę sunt ad aliquid dicitur .

Line: 3     Táz nehéin substantia ad aliquid kespróchen nesî .
Line: 4     Si autem non sufficienter . s . dictum est a platone . ad a\liquid
Line: 5     esse quę hoc ipsum quod sunt aliorum dicun\tur .
Line: 6     Úbe áber nîeht negnûegta ze_chédenne . tíu
Line: 7     uuésen ad aliquid . tíu ánderro héizent . táz siu
Line: 8     sínt . Hic suspende uocem . Sed sunt ad aliquid . Núbe
Line: 9     geuuârôr díu sínt ad aliquid . Quibus hoc ipsum esse
Line: 10     est . Tîen dáz essentia íst . Ad aliquid quodammodo
Line: 11     se habere . Síh háben ze éteuuíu . Et hic suspende .
Line: 12     Fortasse aliquid contra ista dicetur . Sô uuírdet
Line: 13     mág keskéhen bespróchen tíu diffinitio . Hic
Line: 14     depone . Prior uero diffinitio sequitur quidem
Line: 15     omnia relatiua . Tíu álta platonis diffinitio . dîa
Line: 16     íh fóre dírro spráh . tíu geréichôt ze állên re\latiuis
Line: 17      . s . keréichôt ióh férrôr . Tamen hoc quod
Line: 18     ea ipsa quę sunt . s . relatiua . aliorum dicuntur . non est
Line: 19     eis esse . quod sunt ad aliquid . Táz îo dóh sélben
Line: 20     diu relatiua ánderro gehéi/zen uuérdent . târ
Line: 21     in diffinitione . táz ne íst ín nîeht uuésen . táz
Line: 22     siu sínt . Uuáz sínt siu? Ad aliquid . J́ro essentia íst .
Line: 23     ad aliquid esse . tía negíbit ín nîeht mít tîen uuór\tin .
Line: 24     díu platonis diffinitio . Uuánda díu dir ad a\liquid
Line: 25     nîeht nesínt . tíu uuérdent óuh kehéizen
Line: 26     ánderro . álsô catonis bos tûot . Fóne díu neíst
Line: 27     táz nîeht réhto genôt mezôt . id est . bene dif\finitum .

p. 84    

Page: 84   Line: 1     dés mêr . álde mínnera uuírdet . Nû neíst
Line: 2     nâh tírro níuuûn diffinitione nîeht ánderis re\latio .
Line: 3     âne dés éinen hába . zû demo ándermo . Id est
Line: 4     quędam habitudo dupli ad simplum . serui ad do\minum .
Line: 5     patris ad filium . DE PROPRIO PER QUOD

Line: 6     Ex his ergo manifestum est . EX\CLUDUNTUR SUBSTANTIĘ .

Line: 7     Hínnân íst óffen . Uuánnân? Táz síh relatiua há\bent
Line: 8     zû éin ánderên . únde îo uuéderiz infáhet
Line: 9     sîna essentiam . uóne demo ándermo . Uuáz íst
Line: 10     óffen? Quod si quis aliquid eorum quę sunt ad
Line: 11     aliquid diffinite sciet . et illud ad quod dicitur
Line: 12     diffinite sciturus est . Táz tér daz éina uuéiz
Line: 13     quísso . táz ánder uuéiz sámo guísso . Quod est
Line: 14     eorum proprium . quę sunt ad aliquid . Táz íst íro
Line: 15     súndera . tés ne uer míssist tû án ín . Esse enim re\latiuis
Line: 16     est . ad aliquid quodammodo se habere .
Line: 17     Palam uero et ex hoc est . Táz kíbet tîen relatiuis
Line: 18     íro uuésen . únde dâr ána . íst íro uuésen . Uuâr
Line: 19     ána? Síh háben zû éteuuíu . Tánnân íst óffen . /îo
Line: 20     béidíu uuésen ében guíssíu . Si enim aliquis nouit
Line: 21     quiddam . quia ad aliquid est . Uuéiz îo man daz
Line: 22     éina uuésen ad aliquid . hic suspende uocem .
Line: 23     quia pendet sensus . Est autem esse quę ad ali\quid
Line: 24     sunt . quomodo se habet idem ad aliquid .

Line: 25     Sîd nû daz íro uuésen íst . uuîo daz éina síh
Line: 26     hábe zu ándermo . táz íst interposita ratio .
Line: 27     Et illud nouit ad quod hoc quoquo modo se

p. 85    

Page: 85   Line: 1     habet . Sô uuéiz er óuh táz ánder . zû démo iz síh
Line: 2     éteuuío hábit . per genitiuum aut per alios casus . Si enim
Line: 3     non nouit omnino ad quod hoc quoquo modo se
Line: 4     habet . Úbe er áber ne uuéiz uuára zû síh taz éina
Line: 5     hábit . Neque si ad aliquid quoquo modo se habet .

Line: 6     Sô ne uuéiz er sâr . úbe iz síh hábe ze îo uuíhte .


Line: 7  
EXEMPLUM DE PARTICULARIBUS . I . FINITIS .


Line: 8     Sed in singulis hoc palam est . Nû íst táz óffen án
Line: 9     dien indiuiduis . Ut si quis hoc nouit diffinite quia
Line: 10     duplum est . et cuius duplum est mox diffinite no\uit .

Line: 11     Táz tér quaternarium duplum guísso be chénnet .
Line: 12     sámo guísso bechénnet táz er binarii duplus íst .
Line: 13     Si uero nihil diffinitiuorum nouit . Úbe er áber án ímo
Line: 14     nîeht quíssis ne uuéiz . Ipsum cum duplum sit . neque
Line: 15     si est duplum omnino nouit . Sô neuuéiz er sâr . dóh
Line: 16     er zuíuált sî . úbe er zuíuált sî . Similiter autem
Line: 17     et si nouit diffinite quia hoc aliquid melius est .
Line: 18     et quo melius est nouit . Sô íst óuh táz . Uuéiz er
Line: 19     guísso dáz tíser mán bézero íst . sámo guísso uué\iz
Line: 20     er . uués pézero ér íst . Álso man æneam ságet
Line: 21     uué/sen pé-zeren . dánne mezentium . Diffinite autem
Line: 22     nosse necessarium est . propter hęc . s . indiuidua . Án
Line: 23     dien indiuiduis . íst iz pe_nôte sús quís . NON SIMI\LITER

Line: 24     Indiffinite autem sciet . i . / IN INFINITIS .

Line: 25     si indiffinite sciet . quia est peiore melius . Uué\iz
Line: 26     er áber æneam pézeren sô únguísso . táz er dén
Line: 27     nebechénnet . tés pézero ér sî . Opinione id tale

p. 86    

Page: 86   Line: 1     fit non disciplina . Táz íst mêr uuân . dánne gelírn .
Line: 2     únde uuízent héit . Non enim sciuit subtiliter . quia
Line: 3     est peiore melior . Táz íst fóne díu . uuánda er réh\to
Line: 4     ne uuéiz . táz er bézero sî . demo uuírseren . sîd er
Line: 5     ín kezéigôn nechán . Si enim sic contingit . nihil est
Line: 6     peius eo . Târ bézero sô únguís íst . târ neuuírdet
Line: 7     fúnden uuírsero . Quapropter palam est . quia necessa\rium
Line: 8     est . quod quis nouerit relatiuorum diffinite . et illud
Line: 9     ad quod dicitur diffinite nosse . Fóne dív íst óffen .
Line: 10     dáz pe_nôte dér mán . tér daz éina uuéiz quísso .
Line: 11     sámo guísso uuéiz taz ánder . REUERTITUR

Line: 12     Caput uero et manum et horum AD SUBSTANTIAS .

Line: 13     singula quę substantię sunt . hoc ipsum quod sunt
Line: 14     potest sciri diffinite . Éin hóubet . álde éin hánt .
Line: 15     álde éin ánder líd . pechénnet man uuóla . uuáz
Line: 16     siu sínt . s . dâr man siu síhet . âne den ánderen lî\chamen .
Line: 17     Ad quod autem dicantur . /non necesse est sciri .

Line: 18     Mán nebechénnet áber be_nôte nîeht uuára
Line: 19     íro námen séhên . Cuius enim hoc caput . uel cuius hęc
Line: 20     manus . non est dicere diffinite . Uuánda man guísso
Line: 21     nîeht ne uuéiz . uués táz hóubet sî . álde diu
Line: 22     hánt . s . úbe man des lîchamen mêr nesíhet .
Line: 23     Quare non erunt hęc ad aliquid . Pe_díu nesínt síu
Line: 24     ad aliquid . Uuélíu síu? Tíu membra . únde díu
Line: 25     partes primarum substantiarum . Uuârîn síu ad
Line: 26     aliquid . sô uuíssî man sámint ín . uués síu uuâ\rîn .
Line: 27     mán uuéiz . táz síu éteuués sínt . uuér áber

p. 87    

Page: 87   Line: 1     dáz sî . dáz íst unguís . Si uero non sunt relatiuorum .
Line: 2     uerum erit dicere . quia nulla substantia relatiuorum
Line: 3     est . Sîd partes primarum nesínt ad aliquid . nîeht
Line: 4     mêr nesínt partes secundarum . Sîd tiu ánasíhtîgen
Line: 5     hóubet primarum substantiarum . únsih zuíuelint
Line: 6     uués síu sîn . uuîo uílo mêr díu únánasíhtîgen se\cundarum
Line: 7     substantiarum? Fóne díu neíst nehéin sub\stantia
Line: 8     ad aliquid . Uuâre sî ad aliquid . sô uuâre
Line: 9     sî béidiu . ióh accidens . ióh substantia . dáz íst in\possibile .
Line: 10     Fortasse autem difficile sit . de huius\modi
Line: 11     rebus confidenter declarare . nisi sępe per\tractata
Line: 12     sint . J́h neuuâno óuh îeht sémfte sî . fó\ne
Line: 13     sús ketânân díngen báldo ze_uéstenônne .
Line: 14     mán nebedénche síu díccho . Dubitare autem de
Line: 15     singulis . non erit inu/tile . Úbe mán dár ána zuî\uelôt .
Line: 16     táz íst núzze . uuánda sô chúmet iz ze
Line: 17     guíshéite . EXPLICIT .

Line: 18     Species huius cathegorię certas . aristotilis aucto\ritate
Line: 19     non habemus . Plura tamen exempla de\dit .
Line: 20     ut sunt duplum ad simplum . magnum ad paruum .
Line: 21     et cętera . quę sequendo ad inueniendas species
Line: 22     facilis uia est . Duplum namque sub inęqualitate est .
Line: 23     Hanc primam ponamus . Est enim inęqualitas .
Line: 24     quę subalternum genus dicenda est . quia sub ea
Line: 25     quinque species in arithmetica numerantur .
Line: 26     Multiplex . superparticularis . superpartiens . multi\plex
Line: 27     superparticularis . multiplex superpartiens .

p. 88    

Page: 88   Line: 1     Harum quoque sub se singulę comprehendunt infini\tas
Line: 2     species . Nec minus ipsę dicendę sunt . subalter\na
Line: 3     genera . Prima multiplicis species est . duplum .
Line: 4     deinde triplum . quadruplum . quincuplum . ses\cuplum .
Line: 5     septuplum . et deinceps . quę ad simplum om\nes
Line: 6     referuntur . Superparticularis species a sesqualte\ro
Line: 7     incipiunt . qui refertur ad subsesqualterum .
Line: 8     deinde sesquitertius ad subsesquitertium . sesquiquar\tus
Line: 9     ad subsesquiquartum . et deinceps . Sic sunt et cę\teris
Line: 10     tribus generibus ad hunc modum certę spe\cies
Line: 11     singulis uocabulis . Est quoque relatiuorum speci\es
Line: 12     comparatio . quę tribus fit modis . Per comparati\uum .
Line: 13     ut maior minore . Per superlatiuum . ut maiorum ma\ximus .
Line: 14     Et si dicas magnorum maximus . minus ta\men
Line: 15     magni/intelleguntur . Per ad prępositionem .
Line: 16     ut magnus ad paruum . magnus rex ad regulum .
Line: 17     Non solum autem comparamus magnum ad paruum . longum
Line: 18     ad breuem . sed et magnitudinem ad paruitatem .
Line: 19     et longitudinem ad breuitatem . et talia cętera .
Line: 20     Ordo quoque relatiuorum species est . Ut primus . secun\dus .
Line: 21     tertius . quartus . quintus . Ad primum enim re\feruntur
Line: 22     omnes post illum sequentes . quia secun\dus
Line: 23     a primo . et tertius a primo . et quartus . et
Line: 24     quintus . a primo dicuntur et deinceps . Cogna\ti
Line: 25     quoque . uel coniugati . uel affines . speciem faciunt
Line: 26     relatiuorum . Ut pater est filii . uxor mariti . fra\ter
Line: 27     fratris . uel sororis . auus nepotis . proauus pronepo\tis .

p. 89    

Page: 89   Line: 1     abauus abnepotis . gener soceri . auunculus sororis
Line: 2     filię . patruus fratris filii . consobrinus consobrini . fra\truelis
Line: 3     alterius fratruelis . sponsus sponsę . procus procae .
Line: 4     riualis alterius riualis . competitor competitoris .
Line: 5     concors concordi . socius socio . amicus amico . simi\lis
Line: 6     simili . ęqualis ęquali . par pari . affinis affini . uicinvs
Line: 7     uicino . proximvs proximo . ęquiuocus ęquiuoco . uni\uocus
Line: 8     uniuoco . cooperator cooperatori . conlacta\neus
Line: 9     conlactanei . coętaneus coętaneo . coheres co\heredis .
Line: 10     particeps participis . Eorum autem sunt . quę ex
Line: 11     eis fiunt . Ut concordia non concordis est . sed concor\dium .
Line: 12     et concordes concordia concordes sunt .
Line: 13     Sic et societas est sociorum . et amicitia est amicorum . et si\militudo
Line: 14     similium . et ęqualitas ęqualium . paritas pa\rium .
Line: 15     affinitas affi/nium . et propinquitas propinquorum . uel pro\ximorum .
Line: 16     et ęquiuocatio ęquiuocorum . et uniuocatio
Line: 17     uniuocorum . et cooperatio cooperatorum . Similiter
Line: 18     fraternitas fratrum . coniugatio coniugum . et cęte\ra .
Line: 19     Respondent autem sibi dissimilibus casibus . quia
Line: 20     ęqualitas dicitur esse ęqualium . ęquales autem . ęqua\litate
Line: 21     ęquales dicuntur . Jdem modus est et in aliis .
Line: 22     Discrepantia quoque . uel quę eorum sunt speciem faci\unt .
Line: 23     Ut obuius obuio . oppositus opposito . aduer\sus
Line: 24     aduerso . congressor congressori . discors dis\cordi .
Line: 25     rebellis rebelli . renitens renitenti . dissonvs
Line: 26     dissono . inimicus inimico . impar impari . dis\par
Line: 27     dispari . dissimilis dissimili . inęqualis inęqua\li .

p. 90    

Page: 90   Line: 1     disiunctus a disiuncto . distans a distante . distin\ctus
Line: 2     a distincto . differens a differente . dissidens a dis\sidente .
Line: 3     Sunt autem eorum . quę generantur ex eis . Ut
Line: 4     obuiatio . non obuii . sed obuiorum . et oppositio oppositorum .
Line: 5     et aduersitas aduersariorum . congressio congressorum . et dis\cordia
Line: 6     discordium . et rebellio rebellium . renisus reni\tentium .
Line: 7     et dissonantia dissonorum . et inimicitia inimi\corum .
Line: 8     et imparitas imparium . disparitas disparium . dissimilitudo dissimi\lium .
Line: 9     inęqualitas inęqualium . disiunctio disiunctorum .
Line: 10     distantia distantium . distinctio distinctorum . differen\tia
Line: 11     differentium . dissidentia dissidentium . Sic et pug\na
Line: 12     non pugnan/tis . sed pugnantium . et bellum bellantium . et
Line: 13     proelium proeliantium . et certamen certantium . et con\tentio
Line: 14     contendentium . et lîs litigantium . disceptatio dis\ceptantium .
Line: 15     Omnia namque huivsmodi incorporalia . non
Line: 16     unius partis sunt . Si autem disceptatio disceptantium
Line: 17     est disceptatio . etiam disceptantes . disceptatione sunt
Line: 18     disceptantes . sic et cętera . Sunt et dignitatum nomi\na .
Line: 19     et officiorum . inter species relatiuorum . Ut primâs pri\matus .
Line: 20     princeps et principatvs . rex et regnum . Nam
Line: 21     quos regit . ipsi sunt regnum eius . Similiter pręfectus
Line: 22     et pręfectura . uel pręfectus et suffectvs . pręses et prę\sidatus .
Line: 23     pręsul et pręsulatus . consul et consulatvs . censor
Line: 24     et censura . prętor et prętura . ędilis et ędilitas .
Line: 25     dux et comes . prępositvs et subiectus . magister et
Line: 26     discipulvs . imperator et imperium . nam cęsar et au\gustus .
Line: 27     agnomina sunt . i . propria nomina . ab euentu tra\cta .

p. 91    

Page: 91   Line: 1     tribunus et tribunatvs . dictator et dictatura .
Line: 2     Namque dictatura dictatoris dictatura est . dictator autem di\ctatura
Line: 3     dictator est . ita et in cęteris . Sunt et posses\siua
Line: 4     quę respiciunt ad genitiuum primitiui . et cum eo
Line: 5     conuertuntur . Ut meus est semper mei . et noster est nostri . euan\drius
Line: 6     est euandri . regius est regis . ciuilis est ciuium . fraternvs
Line: 7     est fratrum . diuinus est diui . uel dei . Qui enim est nostri . s . seruvs .
Line: 8     est et noster . Et qui est nostri . s . seruus est et noster . Nostri possessorem
Line: 9     significat . /noster possessionem . sic et in cęteris . Hęc
Line: 10     et donatus in pronomine ad aliquid esse testatus est .
Line: 11     Uerbalia quoque transitiua . speciem relatiuam faciunt .
Line: 12     Deriuantur autem uerbalia nomina a uerbis transiti\uis .
Line: 13     Ut sunt . doceo illum . uideo illum . sentio illum . laudo illum .
Line: 14     colo illum . diligo illum . capio illum . scio illum . cędo illum .
Line: 15     honoro illum . credo illi . indulgeo illi . permitto illi .
Line: 16     medeor illi . tego illam rem . rego illam rem . tutor illam
Line: 17     rem . recordor illam rem . incipio illam rem . suscipio illam
Line: 18     rem . intellego illam rem . inuenio illam rem . Horum uer\balia
Line: 19     diriguntur semper eodem modo . ut uerba
Line: 20     ab agentibus in patientes . et non sua dicuntur esse .
Line: 21     sed aliorum in quos transeunt . Est enim sicut discipli\na
Line: 22     disciplinati . ita et doctrina docti . potivs quam
Line: 23     docentis . et sensus sensibilis rei . et laus laudabilis
Line: 24     rei . et cultura cultę rei . et dilectio dilectę rei . et
Line: 25     captio captę rei . et scientia scibilis rei . et cęsura
Line: 26     cęsę rei . et honor honorabilis rei . et credulitas cre\dibilis
Line: 27     rei . et indulgentia indultę rei . et permissio

p. 92    

Page: 92   Line: 1     permissę rei . et medela remediabilis rei . et tegmen te\ctę
Line: 2     rei . et regimen . uel regula regularis rei . et tutela
Line: 3     tutatę rei . et recordatio recordatę rei . inceptio
Line: 4     inceptę rei . susceptio susceptę rei . intellectus in\tellectę
Line: 5     rei . inuentio inuentę rei . Sunt similiter
Line: 6     quę speciem faciunt relatiuam . illa uerbalia . quę
Line: 7     non transeunt ad alias personas . sicut nec uerba a quibus
Line: 8     deriuantur . Intransitiua enim uerba sunt . Ut uiuo . /
Line: 9     spiro . dormio . sterto . sudo . frigeo . caleo . ualeo . me\reo .
Line: 10     torpeo . gaudeo . madeo . rideo . laboro . langueo .
Line: 11     doleo . deficio . sedeo . stô . curro . orior . morior . Ín\transitiua
Line: 12     quoque sunt eorum uerbalia . quia uita uitalis rei
Line: 13     est . uel uiuentis . spiritus spiritalis est . uel spirantis . dormi\tus
Line: 14     dormientis . stertio stertentis . sudor sudantis .
Line: 15     frigus frigidi . calor calidi . ualitudo ualidi . quam\uis
Line: 16     per contrarium dicatur . ualitudo infirmi . meror
Line: 17     mesti . torpor torpidi . risus risibilis . gaudium
Line: 18     gaudentis . mador madentis . labor laborantis . lan\guor
Line: 19     languidi . dolor dolentis . defectus deficien\tis .
Line: 20     sessio sedentis . statio stantis . cursus currentis .
Line: 21     ortus orientis . mors mortui . Quod si dixeris calidvs .
Line: 22     frigidus . mestus . languidus . torpidus . quę de af\fectionibus
Line: 23     sunt . qualia nuncupanda sunt . non relatiua . scias
Line: 24     a genere species habere . ut sint utriusque cathego\rię .
Line: 25     Namque aristotiles affectionem quę genus est .
Line: 26     caloris et frigoris . et talium . utrique prędicamen\to
Line: 27      . i . qualitati . et ad aliquid . ęque supposuit .

p. 93    

Page: 93   Line: 1     Sic et ipse stationem . sessionem . et accubitum . relatiua esse dixit
Line: 2     secundum genus suum . quod est positio . Infinita quoque . et illa quę
Line: 3     pręscianus uocat diuidua . inter has species sumuntur .
Line: 4     Ínfinita sunt . ut qualis . talis . quantus . tantus . quot .
Line: 5     tot . Diuidua sunt . ut quisque . singuli . uter . uterque . alteruter .
Line: 6     ambo . bini . terni . centeni . plures . pauci . Conuertuntur
Line: 7     autem quędam . ad dissimiles casus . Est enim uterque/duorum . et duo
Line: 8     sunt utroque . Sic et alteruter . duorum dicitur alteruter . et duo al\terutris
Line: 9     duo esse dicuntur . Similes autem casus seruant . cum di\cimus .
Line: 10     ambo duobus sunt ambo . et duo ambobus sunt duo .
Line: 11     Ítem dissimiles sunt . ad hunc modum . Singuli plurium sunt singu\li .
Line: 12     plures autem singulis plures sunt . Bini . terni . centeni . plu\rium
Line: 13     parium sunt . sicut mille sunt . et duo . uel decem milia . Et plures
Line: 14     pares . singulis paribus sunt . sicut singuli pares sunt . bini . terni .
Line: 15     centeni . Nam et plures . comparatiuam relationem habent
Line: 16     ad paucos . et pauci ad plures . Item quisque plurium est
Line: 17     quisque . et plures quibusque plures sunt . Item qualis alicui est
Line: 18     qualis . Propterea qualis tali qualis est . et talis quali ta\lis
Line: 19     est . Similiter quantvs tanto . et tantus quanto . et
Line: 20     quot tot . et tot quot . Ad hunc modum et cętera .
Line: 21     Patronomica etiam quis dicat non esse ad aliquid? Quid est
Line: 22     enim ęneades . nisi filius ęneę? Filius autem ęneę . non dice\retur .
Line: 23     nisi prius diceretur . pater ęneas . Propterea horum relatiuorum
Line: 24     prędicatio noua inuenienda est . Ut dicamvs . pater
Line: 25     ęneas est ęneadę . et ęneades est patris ęneę . et pater
Line: 26     athlas est athlantidis . et athlantides est patris athlan\tis .
Line: 27     In hunc modum et cętera . Forte et alię species

p. 94    

Page: 94   Line: 1     reperiuntur . eorum quę sunt ad aliquid . / INCIPIT

Line: 2     DE QUALI . ET DE QVALITATE .

Line: 3     Qualitatem uero dico . secundum quam quales dicimur . Uuîolichi
Line: 4     héi zo íh . nâh téro uuír gehéizen uuérden uuîoliche .
Line: 5     Jn_latina lingua . sô boetius lêrit . kíbet quale sînen ná\min
Line: 6     qualitati . áber qualitas . negíbit íro námin quali .
Line: 7     Justus héizet quale . sô tûot óuh iustitia . Áber iustitia
Line: 8     héizet qualitas . iustus nemag sô nîeht héizin . Est autem
Line: 9     qualitas eorum quę multipliciter dicuntur . Qualitas íst má\nigfálte .
Line: 10     Et una quidem species qualitatis . habi\tus
Line: 11     dispositioque dicuntur . Éin sláhta qualitatis héizet
Line: 12     hába . ióh peskérida . DE HABITU .

Line: 13     Distat autem habitus dispositione . quod permanentior et di\uturnior
Line: 14     est . Hába íst féstera ióh uuírigôra . dánne
Line: 15     beskérida sî . Tales uero sunt scientię . uel uirtutes . Sólchero
Line: 16     uésti sínt chúnna . únde túgede . Scientia enim uidetur
Line: 17     esse permanentium . et eorum quę difficile mouentur . Chúnna
Line: 18     sínt îo uuírîg . únde infárent mánne únsámfto .
Line: 19     Ut si quis uel mediocriter scientiam sumat . Álsô dáz ún\sámfto
Line: 20     inférit mánne . úbe er îeht ióh ze_méze ge\lírnêt .
Line: 21     Nisi forte grandis permutatio facta sit . i . nisi
Line: 22     grandis euersio mentis fiat . Sînis sínnis neuuérde
Line: 23     míchel uuéhsal getân . Uel ab ęgritudine . uel ab aliquo/
Line: 24     huiusmodi . Fóne sîechelhéite . álde uóne ételîche\ro
Line: 25     geskíhte . Álsô démo mán geskáh . fóne démo
Line: 26     solinus ságet . tér nâh súhte ánderis síndis kenése\nêr .
Line: 27     nóh sînes námen uuóla negehúgita . Simul

p. 95    

Page: 95   Line: 1     autem et uirtus . ut iustitia . et castitas . et singula talium . non
Line: 2     uidentur posse moueri neque facile permutari . Sámint
Line: 3     chúnnôn sínt íz túgede . sô réht íst . únde uúrebúrt .
Line: 4     únde dîen gelîchíu . tíu sámfto ne múgen . eruuéget
Line: 5     únde geuuéhselôt uuérden . DE AFFECTIONE .

Line: 6     Affectiones uero dicuntur . quę sunt faciles et cito permutabi\les .

Line: 7     Ána uúndeda . únde ánachóminina héizent .
Line: 8     tíu únuéste sínt . únde síh snéllo uuéhselônt .
Line: 9     tîe hîez er uóre dispositiones . Ut calor et frigidi\tas .
Line: 10     et ęgritudo . et sanitas . et alia huiusmodi . Álso
Line: 11     uuármi . únde chálti . sîechi únde gesúndi . únde
Line: 12     dîen gelîchíu . Afficitur enim quodammodo circa eas
Line: 13     homo . Ter ménnisko uuírdet échert fóne ín geá\nauúndôt .
Line: 14     Cito autem permutatur . Ér uuírdet íro áber
Line: 15     snéllo in-dânôt . Et ex calido frigidus fit . et ex sani\tate
Line: 16     in ęgritudinem transit . Únde uuírdet er nâh
Line: 17     uuármi chált . nâh kesúndedo sîeh . Similiter autem et in
Line: 18     aliis . Sô uérit iz óuh in_ánderên dîen gelîchen . Nisi
Line: 19     forte in his quoque contingat . per temporis longitudi\nem
Line: 20     in naturam cuiusque transferri . Síu nebegínnên óuh
Line: 21     fóre áltî . án éteuuémo/geuéstenôt uuérden . Et in\sanabilis .
Line: 22     uel difficile mobilis existat affectvs . Únde
Line: 23     ímo díu sô getâna ánachómeni .
Line: 24     úbel sî ze_gebûezenne . únde ába_ze_gené\ménne .
Line: 25     Quem iam quilibet habitudinem uocet . Únde
Line: 26     man sia be_díu héizen múge hába . QUID INTERSIT

Line: 27     Manifestum est autem quoniam INTER HABITUM ET AFFECTIONEM .


p. 96    

Page: 96   Line: 1     hęc uolunt habitudines nominari . quę sunt diuturni\ora .
Line: 2     uel difficile mobilia . Nû skînet táz tíu mít réh\to
Line: 3     héizent hábâ . tíu uuírîg sínt . únde únsámfto ába
Line: 4     gánt . Namque in disciplinis non multum retinentes . i . non me\moriter
Line: 5     tenentes . sed facile mobiles . i . obliuiosos . di\cunt
Line: 6     habitum non habere . Tîe âgezelen án dien bûo\chen .
Line: 7     chédent sie âne hába sîn . Quamuis sint ad disci\plinas .
Line: 8     peius meliusue dispositi . Tóh tára zûo éine
Line: 9     sîn báz ke ánaléitôt . dánne ándere . Quare differt
Line: 10     habitus dispositione . quod hoc quidem facile mobile
Line: 11     est . illud uero diuturnius . et difficile mobile . Fóne
Line: 12     díu skéidet síh hába uóne_beskérido . dâr ána . dáz
Line: 13     sî stâtera íst . NON CONUERTI HABITUM ET DISPOSITIONEM .

Line: 14     Sunt autem habitus etiam dispositiones . dispositiones uero .
Line: 15     non necesse est habitus esse . Hába sínt îo beskérida . áber
Line: 16     beskérida . nesínt nîeht îo hába . Qui enim retinent
Line: 17     habitum . et quodammodo dispositi sunt ad ea . quę ha\bent .
Line: 18     uel peius . uel melius . Tîe dir hábent . tîe sínt tára zûo beskérit . táz sîe hábint .
Line: 19     álde uuóla . álde úbe\lo .
Line: 20     Qui autem dispositi sunt . non omnino retinent habitum . Tîe
Line: 21     áber beskérit . únde beskîbet sínt zû éteuuíu . tîen
Line: 22     ne íst iz sâr dés mézis nîeht hába . Úns uuírdet cnûo\giz
Line: 23     kespírre . ióh peskérit . táz uuír
Line: 24     dóh nîeht ne uólle hábeên . II .
Line: 25     Aliud uero genus qualitatis est . Tíu ánderíu sláhta qua\litatis
Line: 26     íst . Secundum quod pugillatores . uel cursores . uel salu\bres .
Line: 27     uel insalubres dicimus . Nâh téro uuír némmen

p. 97    

Page: 97   Line: 1     fûst chémfen únde strît lóupfen . álde gánze álde
Line: 2     ún ganze . Et quęcumque simpliciter secundum potentiam natu\ralem
Line: 3     uel inpotentiam dicuntur . Únde álliu díu dir be_ún scúl\din
Line: 4     genámot uuérdent . áfter máhte . álde áfter
Line: 5     ún máhte . âne tât . Non enim quod sunt dispositi aliquo
Line: 6     modo unumquodque huiusmodi dicitur . Ín negíbet man
Line: 7     nîeht tîe námen . dúrh táz sîe dára zû beskîpte
Line: 8     sîn . únde án_dero tâte skînen . Sed quod habeant poten\tiam
Line: 9     naturalem . uel facere quid facile . uel nihil pati . Sún\der
Line: 10     dáz sie máht éigin . únde ín_gelâzen sî . dáz ún\de
Line: 11     dáz sámfto ze_tûonne . álde sîeh . álde
Line: 12     gesúnt/ze_sînne . Ut pugillatores . uel cursores dicuntur . non quod sint
Line: 13     dispositi . sed quod habeant potentiam hoc facile facien\di .

Line: 14     Álsô dîe genémmet uuérdent chnúttelchémfen .
Line: 15     únde strît lóupfin . tîe iz nîo netâten . únde áber
Line: 16     uuóla tûon mahtîn . Sanatiui autem dicuntur . eo quod habeant
Line: 17     potentiam naturalem . ut nihil a quibuslibet accidentibus
Line: 18     patiantur . Únde áber ándere gánze . kehéizen uuér\dent .
Line: 19     túrh táz sîe dîa uéstî hábint . táz ín_ána uál\lungâ
Line: 20     nîeht neuuégên . sô uróst . únde hízza íst .
Line: 21     únde slége . Ęgrotatiui uero . quod habeant inpotentiam .
Line: 22     nihil patiendi . Únde úngánze héizent . tîe uóre
Line: 23     sêr hálzi . nîeht fertrágen nemúgen . Similiter autem
Line: 24     his et molle et durum se habet . Tîen íst kelîh . uuélh .
Line: 25     únde hérte . Durum enim dicitur . quod habeat potentiam non
Line: 26     citivs secari . Táz héizet hérte . dáz ún spûetigo
Line: 27     mág ingúnnen uuérden . Molle uero . quod eiusdem ipsivs

p. 98    

Page: 98   Line: 1     habeat inpotentiam . Táz íst uuélh . dáz unmáhtîg íst . té\ro
Line: 2     sélbûn únspûete . III .
Line: 3     Tertia uero species qualitatis est . passibiles qualitates . et pas\siones .

Line: 4     Tíu drítta sláhta qualitatis . héizet passibilis qua\litas .
Line: 5     únde passio . Tîe námen lêrit er únsih hína uúrder
Line: 6     ze_zuéin uuîsôn uernémin . Sunt autem huiusmodi . ut dul\cedo .
Line: 7     et amaritudo . et austeritas . et omnia his cognata .

Line: 8     Tîe sínt iz . sûozi . pítteri . éiueri . únde álliu dîen gelê\geníu .
Line: 9     Amplius autem . Íz sínt óuh ándere . Calor et frigvs .
Line: 10     et albedo et nigredo . Uuármi únde uróst . uuîzi únde
Line: 11     suárzî . Et quoniam hę qualitates sunt . manifestum est . Nû íst táz
Line: 12     óffen . dáz tísíu qualitates sínt . Quęcumque enim ista susce\perint .
Line: 13     qualia dicuntur secundum se . Fóne díu íst iz óffen .
Line: 14     uuánda án dîen siu sínt . tíu héizent túrh síh qualia .
Line: 15     Ut mel dulce dicitur . quoniam suscipit dulcedinem . Álsô hónang
Line: 16     sûeze héizet . uuánda diu sûezi ín ímo íst . Et corpvs
Line: 17     album . eo quod albedinem suscipiat . Únde álsô snê uuîzer
Line: 18     héizet . uuánda ér dia uuîzi án ímo hábit . Similiter
Line: 19     sese habet etiam in cęteris . Sô íst iz óuh án_dien ánderên .


Line: 20   QUOD NON UNO MODO PASSIBILES QUALITA\TES
Line: 21   ET PASSIONES DICANTUR .


Line: 22     Passibiles uero qualitates . et passiones dicuntur . s . dulcedo
Line: 23     et calor . et omnia ad gustum . uel ad tactum pertinentia . non quod
Line: 24     ea . s . corpora . quę susceperint illas passiones . aliquid
Line: 25     patiantur . Tíse qualitates nehéizent nîeht pe_díu pas\sibiles .
Line: 26     nóh pe_díu passiones . táz tíu corpora án_dîen
Line: 27     sie sínt . fóne ín îeht tóleên . Neque enim mel idcirco dul\ce

p. 99    

Page: 99   Line: 1     dicitur . quoniam aliquid passum sit . Hónang nehéizet/nîeht túrh
Line: 2     táz sûeze . táz iz sînero sûezi îeht infínde . Nec aliquid
Line: 3     aliud huiusmodi . Nóh téro sámelîchôn corporum ne\héin
Line: 4      . i . quę ad gustum pertinent . Similiter autem his et calor
Line: 5     et frigvs . s . quę ad tactum pertinent . passibiles qualitates
Line: 6     dicuntur . non quod ipsa . s . corpora . quę susceperint ea . aliquid
Line: 7     passa sint . sed passibiles qualitates dicuntur . quoniam singulum eorum

Line: 8      . i . ipsorum corporum . quę dicta sunt . perfectiua sunt passionis .
Line: 9     secundum sensus . Nóh óuh uuármi únde chálti . nehéizent
Line: 10     nîeht pe_díu passibiles qualitates . táz íro îeht infín\den .
Line: 11     díu íro corpora . án dîen síu sínt . uuánda diu
Line: 12     súnna neinfíndet nîeht íro hêizi . nóh taz îs sînero
Line: 13     chálti . súnder uuír infínden íro . V́nserên sensibus sínt
Line: 14     siu máchârra dólungo . Mel uero per se passionem efficit .
Line: 15     secundum gustum . et calor secundum tactum . Chórondo infín\dên
Line: 16     uuír des hónangis sûezî . crîfendo infíndên
Line: 17     uuír des zánderin héizî . Similiter autem et alię . Sô tû\ont
Line: 18     óuh úns tólunga ándere qualitates . tísên ge\lîche .
Line: 19     Únde fóne díu súlen uuír héizen díse pas\sibiles
Line: 20     qualitates . únde díse passiones . tôlemáchî\ge
Line: 21     qualitates . Albedo autem et nigredo . s . quę ad
Line: 22     uisum pertinent . et alii colores . non similiter his quę dicta
Line: 23     sunt passibiles qualitates dicuntur . Uuîzî únde suárzî . ún\de
Line: 24     ándere uáreuua . nehéizent nîeht tísên ge\lîchô
Line: 25     passibiles qualitates . Sed hoc quod ipsę in\nascuntur
Line: 26     ab aliquibus passionibus . Sîe héizent túrh táz
Line: 27     sô . uuánda sîe uuérdent fóne dólungôn .


p. 100    
Page: 100  
Line: 1     SIGNUM UNDE COLORES FIANT .


Line: 2     Quoniam ergo sunt per aliquam passionem multę colorum mutationes . ma\nifestum
Line: 3     est . Uuír séhên óftô . dáz síh fáreuua uuéhselônt .
Line: 4     fóne ételîchero dólungo . Erubescens enim aliquis . rubevs
Line: 5     factvs est . et timens pallidus . et unumquodque talium . s . contin\git
Line: 6     passione . Mán irrôtêt óftô uóne scámo . únde ir\bléichêt
Line: 7     uóne uórhtôn . Únde ál_démo gelîh . s . chú\met
Line: 8     îo fóne dólungo . Quare uel si quis naturaliter ali\quid
Line: 9     talium passionum passus est . similem colorem oportet
Line: 10     eum habere . Fóne díu mûoz óuh tér sámelîcha uáre\uua
Line: 11     háben . démo natûrlîcho îeht sóleês kescáh . Quę
Line: 12     enim affectio nunc ad uerecundiam circa corpus facta
Line: 13     est . et secundum naturalem affectionem . eadem fiet affectio .
Line: 14     ita ut naturaliter et color similis sit . Tíu ánachóme\ni .
Line: 15     mánne geskíhet fóne scámôn . tíu geskíhet
Line: 16     ímo óuh natûrlîcho êr er gebóren uuérde . sô hárto .
Line: 17     dáz er óuh natûrlicho sô uáro uuérde . Quęcumque igitur
Line: 18     talium casuum ab aliquibus passionibus difficile mobilibvs
Line: 19     et permanentibus principium sumpserint . passibiles qualita\tes
Line: 20     dicuntur . So uuélche sô_getâne geskíhte . s . sô uáreuuâ
Line: 21     sínt/únde ánderiu mâl . fóne dehéinên dólungôn .
Line: 22     stétîgên únde uuírigên dîe héizent îo passibiles
Line: 23     qualitates . INUETERATOS COLORES QUA\LITATES

Line: 24     Siue enim secundum naturalem substantiam . / ESSE .

Line: 25     pallor aut nigredo facta est . qualitates dicuntur . quales
Line: 26     enim secundum eas dicimur . Úbe uóne ánabúrte . pléichi
Line: 27     álde suárzi geskíhet . táz sínt qualitates . únde

p. 101    

Page: 101   Line: 1     héizên uuír nâh ín quales . i . pléiche álde suárze . Siue
Line: 2     propter ęgritudinem longam . aut propter æstum . aut aliquid tale .
Line: 3     uel nigredo uel pallor contingit . et non facile pręterit . et
Line: 4     in uita permanet . qualitates et istę dicuntur . similiter . Qua\les
Line: 5     et secundum eas dicimur . Álde úbe iz keskíhet . fóne ál\tero
Line: 6     súhte . álde uóne hízzo . únde iz tánne uuérêt .
Line: 7     únde án_demo mán skînet . táz sínt óuh qualitates . únde
Line: 8     héizên îo uuír nâh ín quales . MOMENTANEOS

Line: 9     AUTEM COLORES NON ESSE QUALITATES .

Line: 10     Quęcumque uero . s . mutationes . ex his quę facile soluuntur . et cito
Line: 11     transeuntes fiunt . passiones dicuntur . Souuélche uuéhsela
Line: 12     áber úns keskéhent . téro dîe síh sámfto gelóubent .
Line: 13     únde spûetigo zegânt . tîe héizent passiones . i . tólun\ga
Line: 14      . s . álso óuh tólunga héizent . scáma únde uórhta .
Line: 15     fóne dîen sie uuérdent . Non enim dicimur secundum eas
Line: 16     quales . Táz íst fóne díu . uuánda uuír nâh ín quales ne\héizên .
Line: 17     Neque enim qui propter uerecundiam rubeus factvs est .
Line: 18     rubeus dicitur . Uuánda dér dúrh scáma irrótêt . tér
Line: 19     nehéizet nîeht túrh táz rótendêr . Nec cui pallor
Line: 20     propter timorem uenit . pallidus est . Nóh tér uóne uórh\tôn
Line: 21     ir bléichêt . ne íst úmbe dáz nîeht îo bléih . Sed
Line: 22     magis . s . dicendus est . quod aliquid passus sit . Uuír súln
Line: 23     mêr chéden . ér uuárd pléih . ér uuárd rôt . Quare pas\siones
Line: 24     huiusmodi dicuntur . qualitates uero minime .

Line: 25     Fóne díu héizent sîe dólunga . náls uuîolichîna . ESSE QUALITATES .

Line: 26     ANIMĘ QUOQUE INUETERATAS PASSIONES

Line: 27     Similiter autem his . et secundum animam passibiles qualitates

p. 102    

Page: 102   Line: 1     et passiones dicuntur . Náh tísên qualitatibus des lîchamen .
Line: 2     héizent óuh tîe qualitates tero sêlo . Quęcumque enim mox
Line: 3     innascendo ab aliquibus passionibus fiunt . qualitates di\cuntur .

Line: 4     So uuélíu díng mánne geskéhent sâr án_de\ro
Line: 5     gebúrte . táz héizent qualitates . Ut dementia . uel
Line: 6     ira . et alia huiusmodi . Álso sínne lôsî íst . álde zórn
Line: 7     mûotigî . únde dîen gelîchíu . Quales enim secundum eas dicimur .

Line: 8     Qualitates héizent sie . uuánda uuír nâh ín quales héi\zên .
Line: 9     Id est iracundi et dementes . Zórn mûo/tige únde
Line: 10     sínnelôsê . Similiter autem et quęcumque alienationes non natura\liter .
Line: 11     sed ab aliquibus casibus factę sunt . difficile prętereuntes .
Line: 12     et omnino immobiles . etiam huivsmodi qualitates sunt .

Line: 13     Úbe óuh nâh tero gebúrte . uóne dehéinên geskíhten
Line: 14     mánne únsínnigîna chóment . stétîge únde uuírî\ge .
Line: 15     táz sínt îo sô sámo qualitates . Quales enim et secundum
Line: 16     eas dicimur . Táz skînet târ ána . uuánda uuír óuh nâh
Line: 17     tîen héizen quales . MOMENTANEAS AUTEM ANI\MĘ

Line: 18     PASSIONES NON ESSE QUALITATES .

Line: 19     Quęcumque enim ex his quę citivs prętereunt fiunt . passiones
Line: 20     dicuntur . Áber dîe mûotegîna . dîe snéllo zegânt . tîe
Line: 21     héizent échert tólúnga . únde stúngeda . Ut si quis
Line: 22     contristatvs iracundior sit . Álso dáz héizet . úbe
Line: 23     mán geléidegôter . éteuuáz síh pílget . Non enim dicitur
Line: 24     iracundus . qui in huivsmodi passione . iracundior est .
Line: 25     sed magis aliquid passvs . Tér síh sô bílget . tér nehéizet
Line: 26     úmbe dáz nîeht âbólgigêr . mán sól chéden . ér uuás
Line: 27     erbólgen . únde zórneg . Quare passiones huivsmo\di .

p. 103    

Page: 103   Line: 1     dicuntur . qualitates uero minime . Fóne díu héizent táz .
Line: 2     uuórtene stúngedâ . náls uuónente uuîolîchîna . Tîe sô
Line: 3     uerlóufenten passiones sínt téro cathegorię . tíu pati héi\zet .
Line: 4     álso óuh álliu participia passiua sint . IIII .
Line: 5     Quartum uero genus qualitatis est forma . et circa aliquid con\stans
Line: 6     figura . Tíu uîerda sláhta qualitatis íst . tiu getât .
Line: 7     únde dáz pílde . dáz án îo uuélemo dínge íst . Amplivs
Line: 8     autem ad hęc . Ferním nóh hára zû . s . uuáz pílde sî . Rectitu\do .
Line: 9     uel curuitas . et quicquid his simile est . Táz íst créhti . álde
Line: 10     chrúmbî . únde dáz tîen gelîh íst . sô slímbî íst . únde
Line: 11     scrégehôri . Secundum enim unumquodque eorum quale quid dicitur .

Line: 12     Nâh tîen állân chît man quale . Triangulum enim uel quadra\tum
Line: 13     esse quale quid dicitur . et rectum aut curuum . Tríscôziz ál\de
Line: 14     uîerscôziz . héizet uuîolîh iz sî . únde geréhtiz álde
Line: 15     chrúmbez . Et secundum figuram uero . unumquodque quale quid dicitur .

Line: 16     Únde nâh sînemo bílde . héizet uuíhtelîh quale . QUĘ

Line: 17     FALSO UIDEANTUR ESSE QUALIA .

Line: 18     Rarum uero . et spissum . et asperum . et lene . putabuntur quidem
Line: 19     qualitatem significare . Skéterez únde gedrúngenez .
Line: 20     rûoz únde sléhtez . uuânent sîe qualitatem bezéichenen .
Line: 21     Sed aliena huivsmodi putentur esse a diuisione quę circa
Line: 22     qualitatem est . Mán sól siu dóh uuânen úngehaftîu dîen
Line: 23     speciebus qualitatis . tíu án íro geskídôt sínt . Quandam
Line: 24     enim positionem quodammodo uidentur partium utrimque
Line: 25     monstrare . Síu zéichenint uuîo téilelîh líge . án_de\mo
Line: 26     corpore . náls uuîolîh iz sélbez sî . Spissum quidem est .
Line: 27     eo quod partes sibi ipse propinque sint . Íz íst fóne díu

p. 104    

Page: 104   Line: 1     gedrúngen . dáz sîniu téil ín_sélbên náhô lîgent . Rarum uero .
Line: 2     quod distent a se inuicem . Skéteriz . táz síu/ín sélbên uér\ro
Line: 3     lígent . Et lene quidem . quod in rectum sibi partes iaceant .

Line: 4     Únde sléht . fóne díu . dáz sîniu téil ében hóho lígent .
Line: 5     Asperum uero . quod hęc quidem pars superet . illa uero sit inferior .

Line: 6     Rûoz fóne díu . dáz éin téil gât hôor . ánder téil níde\rôr .
Line: 7     Sîd táz sô íst . sô sínt siu ad aliquid . álso óuh íro
Line: 8     genvs íst positio . EXPLICIT DE QUARTA SPECIE .

Line: 9     Et fortasse alii quoque appareant qualitatis modi . Nîeht
Line: 10     ne íst ze_uerchúnnínne . núbe óuh ánderíu qualitatis
Line: 11     species síh óugên . Sed maxime dicuntur . hę qualitates .

Line: 12     Tíse sínt tóh tie géngesten . QUALIA DENOMINA\TIUE

Line: 13     Jtaque sunt quę predicta sunt . Nû sínt iz tîe / DICI .

Line: 14     uóre geságeten . Qualia uero . quę secundum hęc denomina\tiue
Line: 15     dicuntur . Únde sínt táz íro qualia . díu uóne
Line: 16     ín gespróchen únde genámôt uuérdent . Ut a can\dore
Line: 17     candidus . et a grammatica grammaticus . et a iusti\tia
Line: 18     iustus . Álsô uuîzêr uóne uuîzi . gramátichâre
Line: 19     uóne gramátiche . réhtêr uóne réhte . genámôte
Line: 20     sínt . Similiter et aliis . Sô uérit iz óuh án ánderên . i . sô
Line: 21     uuérdent îo quales . kenámôt fóne qualitatibus .
Line: 22     In aliquibus uero . s . qualibus . eo quod non sint EXCIPITUR .

Line: 23     posita qualitatibus nomina . non contingit ea quę di\cuntur
Line: 24     ab eis . denominatiue dici . Áber dánne námen uúnde\ne
Line: 25     nesínt tien qualitatibus . tánne neuuérdent
Line: 26     óuh nîeht fóne ín geskáfôt tîe námen dero qua\lium .
Line: 27     Ut cursor aut pugillator . qui secundum ualitudinem

p. 105    

Page: 105   Line: 1     naturalem dicuntur . a nulla qualitate denominatiue dicitur .

Line: 2     Álsô déro námo nîeht kescáfôt neíst fóne qualitate . tîe
Line: 3     áfter máhtin genémmet uuérdent lóupfen únde chém\phin .
Line: 4     Non enim posita nomina sunt ualitudinibus . secun\dum
Line: 5     quas isti quales dicuntur . Táz íst fóne díu . uuánda
Line: 6     nehéine námen nesínt tîen máhtin uúndene . náh
Line: 7     tîen sîe genámôt sint . Sicut in disciplinis . secundum quas .
Line: 8     uel pugillatores . uel palęstrici secundum affectionem dicuntur .

Line: 9     Sô áber démo líste íst fóne dés pegúnste . únde uóne
Line: 10     dés áneuuírtedo . die scúldîgen uéhtârra . únde rín\gârra
Line: 11     héizent . Pugillatoria enim disciplina dicitur .

Line: 12     Tér geûobte líst héizet latine pugillatoria . Quales
Line: 13     uero ab his denominatiue hi qui afficiuntur dicuntur . Tán\nân
Line: 14     scáfônt síh téro námen . dîe ín ûobent . ITEM

Line: 15     Aliquando autem et posito nomine . s . EXCIPITUR .

Line: 16     qualitatis . denominatiue non dicitur . quod secundum eam quale
Line: 17     dicitur . Ióh táz keskíhet . táz tíu qualitas námen há\bet .
Line: 18     únde dóh íro quale uóne íro genámôt neíst .
Line: 19     Ut a uirtute studiosvs . Álsô îligêr uóne túgede íst . ún\de
Line: 20     dóh nâh íro nehéizet . Uirtutem enim habendo . stu\diosus
Line: 21     dicitur . sed non denominatiue a uirtute . Sélbûn/
Line: 22     dia túged hábendo . héizet er îlîg . tóh neíst sîn ná\mo
Line: 23     nîeht nâh íro námen geskáfôt . Non autem in plu\rimis
Line: 24     hoc tale est . In_únmánigên uíndet man dóh
Line: 25     tîa úngelîchî . Quę ergo dicuntur . aut denominatiue
Line: 26     a prędictis qualitatibus dicuntur . aut aliquo modo aliter
Line: 27     ab eis . Tíu îo qualia héizent . téro námen sínt fóne

p. 106    

Page: 106   Line: 1     qualitatibus keskáfôt . álde éteuuío gespróchen uóne
Line: 2     ín . âne skáfunga . INCIPIT QUĘRERE PROPRI\UM

Line: 3     EX CONTRARIETATE .

Line: 4     Inest autem et contrarietas secundum quod quale est . i . secun\dum
Line: 5     qualitatem . Án qualitate uuírdet óuh fúnden
Line: 6     contrarietas . Ut iustitia iniustitię contraria est .
Line: 7     et albedo nigredini . et alia . Álsô réht uuíderuuár\tîg
Line: 8     íst únréhte . únde uuîzi dero suárzî . únde
Line: 9     ánderiu . Similiter autem . et ea quę secundum eas . s . qualita\tes .
Line: 10     qualia dicuntur . ut iniustum iusto . et album nigro .

Line: 11     Tíu fóne ín_gespróchen uuérdent . tíu sínt sámo
Line: 12     uuíder uuártîg . Álsô únréhtez réhtemo . uuîziz
Line: 13     suárzemo . Non autem in omnibvs hoc est . Íz negeskíhet
Line: 14     tóh nîeht in_állên qualitatibus . Rubeo et pallido .
Line: 15     aut huiusmodi coloribvs qualitatibvs existentibvs .
Line: 16     nihil est contrarium . Rôtemo únde bléichemo . únde
Line: 17     sólên uáreuuôn îo sámo guíssên qualitatibvs . neíst
Line: 18     nîeht uuíderuuártîgis . SUB UNO SEMPER

Line: 19     GENERE CONTRARIA STARE .

Line: 20     Amplivs . Ferním óuh ánder . Si ex contrariis unum fue\rit
Line: 21     quale . et reliquum erit quale . Úbe zuéio contra\riorum
Line: 22     daz éina quale íst . taz ánder sô sámo íst .
Line: 23     Sicut est iustitia iniustitię contrarium . Álsô án dîen
Line: 24     skînet . Quale autem est iustitia . quale igitur et iniustitia .

Line: 25     Taz éina íst quale . i . qualitas . sô sámo íst taz ánder .
Line: 26     Hoc palam est proponenti . alia predicamenta ex singulis .
Line: 27     s . cathegoriis . Táz uuírdet sâr démo skîn . dér fóne

p. 107    

Page: 107   Line: 1     állên cathegoriis . fúre zíhet ánderíu exempla . Nul\lum
Line: 2     igitur . aliorum prędicamentorum aptabitur . i . opponitur in\iustitię .

Line: 3     Nehéin uuídersácho . neuuírdet târ uún\den
Line: 4     iniustitię . Neque quantitas . neque ad aliquid . neque
Line: 5     ubi . nec omnino aliud quicquam . nisi quale . Nóh quan\titas .
Line: 6     nóh nehéin ánder prędicamentum . ne uuérit
Line: 7     síh iniustitię . âne îo qualitas . i . iustitia . Sic et in aliis .
Line: 8     quę secundum quale . Sô uérit iz óuh án ánderên qualitatibus .


Line: 9  
QUOD ET MAGIS ET MINUS RECIPIAT QUALITAS .


Line: 10     Suscipit autem qualitas et magis et minvs . Album enim ma\gis
Line: 11     et minvs . alterum altero dicitur . et iustum alterum altero
Line: 12     magis et minvs . Qualia ládent síh ána úngelîcho íro
Line: 13     qualitatem . súmiu mêr . súmiu mín . Álso éin/réhtera
Line: 14     íst . tánne ánder . uuánda iz án ímo mêr réhtis há\bit .
Line: 15     Únde éin uuîzera íst . dánne ánder . uuánda án
Line: 16     ímo mêr uuîzi íst . Sed et ipsa crementum suscipiunt .

Line: 17     Ióh síu sélben . uuáh-sint túrh síh . Cum candidum namque
Line: 18     sit . amplius contingit candidum fieri . Uuîz uuírdet
Line: 19     uuîzera . EXCIPITUR .

Line: 20     Non tamen omnia . sed plura . Íz netûont nîeht álliu
Line: 21     díu qualitatis sínt . mánigíu tûont iz . Iustitia namque
Line: 22     a iustitia . si dicatur magis et minus . potest quilibet
Line: 23     ambigere . Uuánda úbe sélbíu iustitia . uuáhse álde
Line: 24     suîne . dés mág man zuî-uelôn . Similiter et in aliis af\fectibvs .

Line: 25     Sô mág man óuh zuî-uelôn án ánderên
Line: 26     hábôn . Quidam enim dubitant de talibvs . Cnûege zuî\uelônt
Line: 27     ís . Iustitiam namque a iustitia . non multum

p. 108    

Page: 108   Line: 1     aiunt magis et minvs dici . nec sanitatem a sanitate .

Line: 2     Sîe uerságent sélbun dia iustitiam mêrhéite únde
Line: 3     mínnerhéite . únde sanitatem . Uuánda brístet
Line: 4     réhte . sô neíst iz réht . Íst íz úbere . sô ne íst íz
Line: 5     áber réht . Minvs autem habere alterum altero sani\tatem
Line: 6     aiunt . et iustitiam minvs alterum altero habere .

Line: 7     Téro qualium súmelîchiz . iéhent sie mín gánzi . únde
Line: 8     mín réhtis háben . dánne daz ánder . i . úngánze\ra
Line: 9     uuésen . únde únréhtera . Sic autem et grammatica .
Line: 10     et alii affectvs . s . non recipiunt magis et minvs . Sed
Line: 11     tamen ea quę secundum eos affectvs dicuntur . indubi\tanter
Line: 12     recipiunt magis et minvs . Álso iustitia únde
Line: 13     sanitas síh uuérrent conparationis . sô tûot óuh
Line: 14     grammatica . únde so tûont álle hábâ . Áber díu
Line: 15     qualia . díu uóne ín_gespróchen uuérdent . tíu
Line: 16     hábint conparationem . Grammaticior enim alter ab
Line: 17     altero dicitur . et iustior et sanior . Táz skînet târ
Line: 18     ána . dáz éiner réhtero . únde gánzero . únde gra\matichis
Line: 19     chúnnigôro . gehéizen uuírdet . tánne
Line: 20     ánderêr . Sic et in aliis . Sô íst iz óuh án ánderên
Line: 21     dísen gelîchên . ITEM EXCIPITUR .

Line: 22     Triangulus uero et quadrangulus . non uidetur magis
Line: 23     minusue suscipere . nec aliquid aliarum figurarum .

Line: 24     Áber dríórtêr . únde uîerórtêr . nemág éinêr nî\eht
Line: 25     mêr sîn . dánne ánderêr . nóh nehéines píldes
Line: 26     kescáft habendêr . Quęcumque diffinitionem trian\guli
Line: 27     recipiunt . et circuli . omnia similiter triangu\la

p. 109    

Page: 109   Line: 1     uel circuli sunt . So uuélíu îo dríscozis . úunde ríngis
Line: 2     nôt méz in-fángen hábint . tíu sínt óuh pe_nôte drís\côze
Line: 3     únde rínga . Eorum uero quę non recipiunt .
Line: 4     nihil magis alterum altero dicitur . Tíu íro nôt méz
Line: 5     nehábint . téro nehéin ne íst mêr . dáz síu sínt dán\ne
Line: 6     ánderiz . Nihil/enim quadratum magis quam
Line: 7     parte altera longior figura circulus est . Ében
Line: 8     láng sîtíu uîera .
Line: 9     neíst nîeht mêr circulus .
Line: 10     dánne díu dir únében
Line: 11     lánge sîta hábit . Nullam enim
Line: 12     recipit circuli rationem . Íro ne\uuéder
Line: 13     negât in_dîa zála dis circuli . Simpliciter
Line: 14     autem . Áber óffeno ze_ságenne . Si utraque non re\cipiunt
Line: 15     huius propositi . i . circuli rationem . non
Line: 16     dicetur alterum altero magis . Úbe íro neuué\der .
Line: 17     ríngis nôt mez nehábit . sô ne héizet óuh
Line: 18     neuuéder mêr ríng . dánne daz ánder . Non er\go
Line: 19     omnia qualia recipiunt magis et minus .

Line: 20     Fóne díu nesínt nîeht álliu qualia mêr únde
Line: 21     mín . i . non omnia recipiunt comparationem .


Line: 22  
QUID SIT EI PROPRIUM .


Line: 23     Horum itaque quę prędicta sunt . nihil est proprium
Line: 24     qualitatis . Téro uóre genámdôn nehéin . ne íst úréi\che
Line: 25     qualitatis . Simile autem et dissimile secun\dum
Line: 26     solas dicitur qualitates . Kelîh únde únge\lîh .
Line: 27     uuérdent fóne qualitate éigenháfto gespró\chen .

p. 110    

Page: 110   Line: 1     Simile autem alterum alteri . non est secun\dum
Line: 2     aliud . nisi secundum id quod quale est . Éin gelîh án\dermo .
Line: 3     neuuírdet nîeht fóne ánderên díngen
Line: 4     gespróchen . âne uóne quali . Quare proprium
Line: 5     erit qualitatis . secundum eam simile et dissimile
Line: 6     dici . Fóne díu íst qualitatis tíu súndera . fóne
Line: 7     íro gelîh . únde úngelih ze_chédenne . RATIO

Line: 8     DE COMMUNIONE CATHEGORIARUM .

Line: 9     At uero non decet conturbari . ne quis nos dicat . i .
Line: 10     reprehendat . de qualitate propositionem facientes .
Line: 11     multa de relatiuis interposuisse . Nû zímet
Line: 12     tien lectoribvs in_gûotemo ze_sînne . nîo íro ne\héin
Line: 13     únsih ne inchúnne . ze_êrist fóne qualita\te
Line: 14     erhéuen . únde áber dára nâh gnûogez fóne
Line: 15     relatiuis ságen . Habitvs enim et dispositio horum
Line: 16     quę ad aliquid sunt esse dicebantur . Tés fúrhto íh
Line: 17     fóne díu . uuánda habitvs únde dispositio . hína
Line: 18     ze_relatiuis kezélet uuúrtin . únde man íro án\derêst
Line: 19     hîer geuuûog . Pęne enim in omnibus talibus .
Line: 20     genera ad aliquid dicuntur . Sîe súlen uuízen . dáz
Line: 21     genera qualitatis . álméistîg sínt ad aliquid . Nihil
Line: 22     autem horum quę singularia sunt . Táz nesínt
Line: 23     áber nîeht íro species . Nam cum disciplina genvs
Line: 24     sit . ipsum quod est alterius dicitur . Alicuius enim di\sciplina
Line: 25     dicitur . Disciplina uuánda sî genvs íst .
Line: 26     pe_díu íst sî ad aliquid . Éteuués íst îo disciplina .
Line: 27     Eorum quę singularia sunt . nihil ipsum quod est al\terius

p. 111    

Page: 111   Line: 1     dicitur . Íro specierum nehéinez nechît man
Line: 2     éteuués sín . Ut grammatica non dicitur alterius gram\matica .
Line: 3     nec musica alicuius musica . Álsô nîo man
Line: 4     nechît/relatiue . éteuués grammatica . éteuués mu\sica .
Line: 5     Sed forte secundum genus . et hęc ad aliquid
Line: 6     dicuntur . Ut grammatica dicitur alicuius di\sciplina .
Line: 7     non alicuius grammatica . Taz genus
Line: 8     ána séhendo . mág man uuóla chéden . gramma\tica
Line: 9     íst éteuués kelírn . Ér ne chît nîeht éteuués
Line: 10     grammatica . Et musica alicuius disciplina . non
Line: 11     alicuius musica . Sô mág ér óuh chéden . musica
Line: 12     íst éteuués kelírn . náls éteuués musica . Quapropter
Line: 13     quę per se quidem singularia sunt . non sunt
Line: 14     ad aliquid . Pe_díu nesínt tíu species keskído\tíu
Line: 15     ad aliquid . tóh síu án_demo genere úngeskí\dotíu
Line: 16     sîn ad aliquid . Dicimur enim quales .
Line: 17     secundum singula . Táz skînet târ ána . táz
Line: 18     uuír quales héizên nâh tîen speciebus . Hęc
Line: 19     enim et habemus . Sîe sínt únsere hába . Scien\tes
Line: 20     enim dicimur . quod habemus singulas sci\entias .

Line: 21     Uuír héizên chúnnîge . fóne dero hábo
Line: 22     dero specierum . Quare hęc erunt etiam qualita\tes
Line: 23     quę singillatim sunt . secundum quas et qua\les
Line: 24     dicimur . Fóne díu sínt tíu species qualitatis .
Line: 25     nâh tîen uuír óuh héizen quales . Hęc autem non erunt
Line: 26     eorum . quę sunt ad aliquid . Áber ad aliquid
Line: 27     ne sínt síu nîeht . Amplius . Firním nóh táz .

p. 112    

Page: 112   Line: 1     Si contingat hoc ipsum quale . et relatiuum esse . nihil est
Line: 2     inconueniens in utrisque hoc generibus annumerare .

Line: 3     Keskíhet óuh éin uuórt péidíu bezéichenen .
Line: 4     qualitatem ióh ad aliquid . sô neuuírret tír nîeht
Line: 5     táz sélba ze_zéllenne . ze_béidên cathegoriis .


Line: 6  
EXPLICIT .


Line: 7     Recipit autem DE FACERE ET PATI .

Line: 8     facere et pati contrarietates . et magis et minus .

Line: 9     Tíu dir bezéichenent tûon álde dólên . díu sínt
Line: 10     ófto éin ánderên uuíderuuártîg . Únde mág
Line: 11     uuérden îo uuéderes . mêr ióh mín . Calefacere
Line: 12     enim ad frigidum facere contrarium est . et calidum fieri
Line: 13     ad frigidum fieri . et delectari ad contristari . Uuár\min
Line: 14     únde chûelin sínt uuíderuuártîg . sô sínt
Line: 15     óuh uuármên únde cháltên . frô sîn únde
Line: 16     léideg sîn . Sed et magis et minus . Sô uuírdet
Line: 17     óuh án ín . mêr únde mín . Calefacere enim
Line: 18     magis et minus est . et calefieri magis et minus .
Line: 19     et contristari magis et minus . Mán mág uuó\la
Line: 20     uuármin mêr ióh mín . únde uuármên
Line: 21     mêr ióh mín . únde trûrên mêr ióh mín .
Line: 22     Recipit ergo magis et minus . facere et pati . Fó\ne
Line: 23     díu íst uuâr . táz tûonnis únde dólennis .
Line: 24     mêr únde mínnera sîn mág . Pro his itaque tan\ta
Line: 25     dicantur . Fóne ín sî is sús cnûege . DE SITU .
Line: 26     Dictum est autem et de situ in his quę ad aliquid sunt .
Line: 27     quia denominatiue a positionibus dicitur . Fó\ne

p. 113    

Page: 113   Line: 1     ad aliquid ságendo . uuárt óuh keságet . táz
Line: 2     tíu uerba sedere . únde stare . díu situm bezéi\chenent .
Line: 3     kespróchen sínt fóne nominibus sessio .
Line: 4     statio . /díu positionem bezéichenent . DE QUANDO .

Line: 5     Pro reliquis autem . quando . ET UBI . ET HABERE .

Line: 6     et ubi . et habere . eo quod manifesta sunt . nihil
Line: 7     de eis aliud dicitur . quam quę in principio
Line: 8     dicta sunt . Fóne uuénne . únde uóne uuâr .
Line: 9     únde uóne hábenne . neíst nîeht nû ze_ságen\ne .
Line: 10     uuánda síu sémfte sínt . âne dáz fóre
Line: 11     geságet íst . Uuáz íst táz? Quia habere qui\dem
Line: 12     significat calciatum esse . armatum esse . Taz
Line: 13     ána háben . bezéichenet keskúhen uuésen .
Line: 14     álde gesáreuuit uuésen . Ubi uero . ut in lo\co .

Line: 15     Uuâr bezéichenet . in_uuélero stéte . Quan\do .
Line: 16     ut quo tempore . Uuénne . in_uuélemo
Line: 17     zîte . De propositis itaque generibus quę dic\ta
Line: 18     sunt . sufficiunt . Fóne dîen generibus
Line: 19     íh pedêh ze_ságenne . hábo íh cnûoge geságet .


Line: 20  
QUOT MODIS OPPOSITA DICANTUR .


Line: 21     Dicitur autem alterum alteri opponi quadrupli\citer .

Line: 22     Ze_uîer uuîsôn chît man éin gágen án\dermo
Line: 23     gestéllit uuérden . Aut ut ad aliquid .

Line: 24     Álde sô díu gágen síhtîgen . Aut ut contraria .

Line: 25     Álde sô díu uuíderuuártîgen . Aut ut habitus
Line: 26     et priuatio . Álde sô hába únde dárba . Aut
Line: 27     ut affirmatio et negatio . Álde sô néin únde

p. 114    

Page: 114   Line: 1     iáh . Opponitur autem unumquodque istorum . Tírro îo ge\lîh
Line: 2     uuírdet ingágen stéllet . Ut sit figuratim dicere .

Line: 3     Mít exemplo ze_ságenne . Ut relatiua . Sô relatiua
Line: 4     tûont . Ut duplum dimidio . Sô zuíualt íst temo
Line: 5     hálblîh . Ut contraria . Sô uuíderuuártigíu tûont .
Line: 6     Ut malum bono . Álsô úbel íst kûotemo . Ut secundum pri\uationem
Line: 7     et habitum . Sô man chît hába únde dárba .
Line: 8     Ut est cęcitas uisui . Álsô blíndi íst temo kesíune .
Line: 9     Ut affirmatio et negatio . Sô uéstenúnga únde lóu\gen
Line: 10     tûont . Ut sedet . non sedet . Álso díu sínt . sízzet .
Line: 11     nesízzet . DE RELATIUIS .

Line: 12     Quęcumque igitur ut relatiua opponuntur . Tíu
Line: 13     relatiue gágen stéllet uuérdent . Ea ipsa quę
Line: 14     sunt . oppositorum dicuntur . Tíu héizent ánderro . Aut
Line: 15     quomodolibet aliter ad ea . Álde éteuuîo séhent siu zu ín . Ut
Line: 16     duplum dimidii ipsum quod est . alterius dicitur . Álsô zuíuált éte\uués
Line: 17     zuíuált héizet . táz iz íst . Alicuius enim du\plum
Line: 18     dicitur . Íz sól îo be_nôte héizen zuíuált . tán\ne
Line: 19     des hálben téiles sî . Sed et disciplina disciplina\to
Line: 20     tamquam relatiua opposita est . Lêra íst óuh
Line: 21     gágen stéllet temo gelêrtin . sámo zû ímo séhen\tíu .
Line: 22     Et dicitur disciplina ipsum quod est discipli\nati .

Line: 23     únde dáz tíu lêra íst . táz uuírt kehéizen
Line: 24     des kelêrtin . Sed et disciplinatum ipsum quod est . ad
Line: 25     oppositum dicitur . i . ad disciplinam . Álso uuírdit
Line: 26     óuh táz kelêrta hína gespróchen . /ze_sînero gágen
Line: 27     stáötûn lêro . Disciplinatum enim aliquem dicimus disci\plina

p. 115    

Page: 115   Line: 1     disciplinatum . Uuánda uuír héizên îo den gelêr\tin
Line: 2     fóne dero lêro gelêrtin . Quęcumque ergo opposita
Line: 3     sunt tamquam ad aliquid . Tíu îo mít témo námin déro
Line: 4     gágen síhte gágen stáltiu héizent . Ipsa quę sunt . aliorum
Line: 5     dicuntur . Tíu sínt îo ánderro . táz siu sínt . Aut quo\modocumque
Line: 6     ad inuicem . Álde éteuuîo séhent siu zéi\nên
Line: 7     ánderên . DE CONTRARIIS .

Line: 8     Illa ergo quę ut contraria . Tíu áber dúrh uuíderuuár\tîgi
Line: 9     héizent opposita . Ipsa quidem quę sunt . nullo modo ad se
Line: 10     inuicem dicuntur . Tíu neséhent nîeht zu éinên ánderên .
Line: 11     án díu dáz síu sínt . síu séhent mêr fóne éinên ánderên . Neque
Line: 12     enim bonum mali dicitur bonum . sed contrarium . Uuánda nîeman nechît .
Line: 13     taz cûota íst tes úbelin gûota . ér chît iz ímo sî uuíder\uuártîg .
Line: 14     Neque album nigri album . sed contrarium . Nóh
Line: 15     ér ne chît . taz uuîza íst tes suárzen uuîza . ér chît
Line: 16     iz ímo sî uuíderuuártîg . Quare differunt hę con\trarietates
Line: 17     a se inuicem . Fóne díu sínt contraria ges\kéiden .


Line: 18   DE DIFFERENTIA CONTRARIORUM . I . ME\DIUM
Line: 19   HABENTIUM . ET NON HABENTIUM .


Line: 20     Quęcumque uero contrariorum talia sunt . Tíu contraria
Line: 21     sólih sínt . ut alterum ipsorum necessarium est inesse .
Line: 22     in quibus nata sunt fieri . et de quibus prędicantur . Táz
Line: 23     éin uuéderiz îo be_nôte ána íst . tîen siu gesláht
Line: 24     sínt . únde uóne dîen man siu spríchet . Nihil
Line: 25     eorum medium est . Tíu nehábint nehéin medium . Quo\rum
Line: 26     uero non est necessarium alterum inesse . Téro áber
Line: 27     éin uuéderiz ána be_nôte neíst . Horum omnium est

p. 116    

Page: 116   Line: 1     aliquid medium omnino . Téro állero íst îo ételîh medium .


Line: 2  
EXEMPLA DE NON HABENTIBUS MEDIUM .


Line: 3     Ut languor et sanitas in corpore animalis natu\ram
Line: 4     habet fieri . Álso sîechelhéit únde gánzi lében\dên
Line: 5     corporibus kesláht íst . Et necessarium est alterum
Line: 6     esse in animalis corpore . uel languorem uel sanitatem .

Line: 7     Únde sól îo be_nôte éin uuéder sîn án des lébentin lî\chamen .
Line: 8     sîechi álde gesúndeda . Sed et par et impar
Line: 9     de numero prędicatur . Sô uuírdit óuh fóne dero
Line: 10     numero gespróchen kerád únde úngerád . Et ne\cessarium
Line: 11     est alterum in numero esse . aut habundans

Line: 12      . i . imparem . aut perfectum . i . parem . Únde íst îo diu nume\rus
Line: 13     úber sláhentíu álde geébenôtíu . Et nihil est in
Line: 14     medio horum . neque inter languorem et sanitatem . neque
Line: 15     inter habundantem et perfectum . Únde nîeht neuíndist
Line: 16     tû únder gánzemo únde únganzemo . únébene\mo
Line: 17     únde ébene/mo . EXEMPLA DE HABENTIBUS MEDIUM .

Line: 18     Quorum uero non est necesse alterum inesse . eorum est ali\quid
Line: 19     medium . Téro áber éin uuéderiz pe_nôte ána
Line: 20     neíst . tíu hábint medium . Ut nigrum et album in corpo\re
Line: 21     naturam habet fieri . Álso corpori gesláht íst .
Line: 22     uuîz únde suárz uuérden . Et non est necessarium . alte\rum
Line: 23     horum esse in corpore . Únde dóh nehéin nôt
Line: 24     neíst . éin uuéder ímo ána uuésen . Non enim omne
Line: 25     aut album aut nigrum est . Uuánda uuîz álde suárz
Line: 26     îo gelîh corpus neíst . Sed et prauum et studiosum
Line: 27     prędicatur quidem et de homine et de aliis multis .


p. 117    

Page: 117   Line: 1     Cûot únde úbel chît man óuh fóne ménniscôn únde
Line: 2     fóne ánderên díngen . Sed non est necessarium alterum horum
Line: 3     inesse aliis . de quibus prędicatur . Únde neíst tóh nehéin nôt
Line: 4     íro éin uuéder súmelîchên ána uuésen . Non enim om\nia
Line: 5     uel praua . uel studiosa sunt . Uuánda díngolîh nîeht
Line: 6     pe_nôte neíst úbel álde gûot . Et est horum medium . Pe
Line: 7     díu hábint síu medium . Albi quidem et nigri . fuscum et pal\lidum .
Line: 8     et quicumque sunt alii colores . Suárzis únde uuîzis me\dia
Line: 9     sínt . pléih únde sát crâ . únde álle ándere uáreuuâ .
Line: 10     s . ut rubrum . uiride . flauum . furuum . uenetum . fuluum . cro\ceum
Line: 11      . i . rôt . crûene . fálo . sálo . crâ . cóltfáro . chrûogfáro .
Line: 12     Praui uero et studiosi . Áber úbelis . únde gûotis medium íst .
Line: 13     Quod neque prauum neque studiosum est . Táz neuuéder neíst cûot
Line: 14     nóh úbel . Táz héizent stoici indifferens . álso rîhtûm
Line: 15     íst únde skôni . Tíu sô getânin uuóltôn sîe hábin fúre
Line: 16     neuuéder . In aliquibus itaque nomina sunt his quę media
Line: 17     sunt . In_súmelichên contrariis sínt námen fúndene íro me\diis .
Line: 18     Ut albi et nigri . fuscum et pallidum . Álsô dîen mediis
Line: 19     suárzis únde uuîzis sínt . pléih únde crísil . In aliqui\bus
Line: 20     autem nomina quidem in medio assignare idoneum
Line: 21     non est . In_súmelîchên íst úmbechâme íro mediis ná\min
Line: 22     ze_gébenne . Sed per utrorumque summorum negatio\nem
Line: 23     quod medium est determinatur . Núbe diu ûzeren
Line: 24     ferságendo . uuírdet íro medium geóuget . Ut quod
Line: 25     neque bonum neque malum est . neque iustum neque iniustum .

Line: 26     Álsô díu námelôs sínt . tíu neuuéder sínt cûot .
Line: 27     nóh úbel . réht nóh únréht .

p. 118    

Page: 118   Line: 1     Priuatio uero et habitus dicitur DE HABITU ET PRIUATIONE .

Line: 2     quidem circa idem aliquid . ut uisio et cęcitas circa
Line: 3     oculum . Hába únde dárba uuírt éteuuâr ána gespró\chen .
Line: 4     álso gesíune únde blíndi án_demo óugen
Line: 5     gespróchen uuírt . Uniuersaliter autem dicere est . in quo
Line: 6     nascitur habitus fieri . circa hoc dicitur priuatio . utro\rumque
Line: 7     eorum ordine . Állelicho ze_ságenne . sô uuâr
Line: 8     ána diu/hába uuírt . târ ána uuírt óuh tiu dár\ba .
Line: 9     áfter íro béidero órdeno . dáz chît . áfter déro
Line: 10     órdeno íro béidero zîtes . uuánda sô is únzît íst .
Line: 11     sô nesól man neuuéder spréchen . Priuari autem tunc
Line: 12     dicimus . unumquodque habitus susceptibilium . Dárbên
Line: 13     chéden uuír îo gelîchiz tero hábemáhtigôn .
Line: 14     tánne . Quando in quo natum est habere nullo mo\do
Line: 15     habet . Tánne dáz nehábit . táz háben sólta .
Line: 16     Edentulum enim dicimus . non qui non habet dentes . nec Cę\cum
Line: 17     qui non habet uisum . Uuír nehéizên tén nîeht áfter
Line: 18     réhtemo gechôse zánelôsen . dér zéne nehábit .
Line: 19     nóh tén blínden tér óugen nehábit . Sed qui quan\do
Line: 20     contingit habere non habet . Núbe dén . dér sie
Line: 21     nehábit . sô ér sie hábin sólta . Quędam enim ex gene\ratione
Line: 22     sunt . quę neque dentes . neque uisum habent .

Line: 23     Súmelîchiu sínt tíu uóne ánabúrte . zéne ne\hábint .
Line: 24     nóh óugen . Sed non dicuntur edentati .
Line: 25     neque cęci . Únde dóh nehéizent . zánelôs . nóh
Line: 26     plínt . Uuér mág héizen hólz únde stéin
Line: 27     áfter rédo zánelôs . únde hârlôs . únde plínt .

p. 119    

Page: 119   Line: 1     únde tôt . Nîouuíht neíst tôt . âne dáz îu lé\beta .
Line: 2     nóh plínt . âne dáz îu óugen hábeta . álde
Line: 3     háben sólta . nóh hârlôs . nóh zánelôs . âne dáz
Line: 4     siu háben sólta . únde áber nehábit . OPPOSITA

Line: 5     SUB OPPOSITIS ESSE . ET NON CUM EIS IDEM

Line: 6     Priuari uero et habere habitum . SIGNIFICARE .

Line: 7     non est habitus et priuatio . Tárbên únde éteuuáz
Line: 8     hábin . dáz neíst nîeht hába únde dárba . Ha\bitus
Line: 9     enim est uisus . priuatio uero cęcitas . Kesíune
Line: 10     íst hába . Priuatio uero cęcitas . Plíndi íst tárba . s .
Line: 11     des_kesíunis . Habere autem uisum . non est uisus . nec cę\cum
Line: 12     esse cęcitas . Hábên gesíune . táz neíst kesíu\ne .
Line: 13     nóh plínt uuésen . plíndi . Priuatio enim est
Line: 14     quędam cęcitas . Plíndi . dáz íst dárba . Caecum
Line: 15     uero esse priuari . non priuatio est . Plínt uuésen .
Line: 16     dáz íst dárbên . náls dárba . Nam si idem esset cae\citas .
Line: 17     et cęcum esse . utraque de eodem prędicarentur .

Line: 18     Úbe éin uuâre . blíndi únde blínt uuésen . sô
Line: 19     uuúrtîn siu uóne éinemo dínge gespróchen .
Line: 20     Nunc uero minime . Nû neíst tés nîeht . Sed cęcus
Line: 21     dicitur homo . cęcitas uero homo nullo modo
Line: 22     dicitur . Uuánda der mán héizet plíndêr .
Line: 23     náls áber blíndi . Opposita autem etiam hęc uiden\tur
Line: 24     . i . priuari et habitum habere . tamquam pri\uatio
Line: 25     et habitus . Óuh sínt hábân únde dárbên .
Line: 26     sámo hárto opposita . sô sélbíu hába únde dárba .
Line: 27     Modus enim oppositionis idem est . Íst ter sélbo mo\dus .

p. 120    

Page: 120   Line: 1     táz chît . tísíu oppositio íst álsô getân . sô
Line: 2     diu uórdera . Nam sicut cęcitas uisui opposita est .
Line: 3     sic caecum esse et uisum habere oppositum . Uuánda ál\so
Line: 4     diu blíndi demo gesíune gágen stéllet íst .
Line: 5     sô íst óuh plínt uuésen . únde geséhen . / DE SUB

Line: 6     HABITU . ET SUB PRIUATIONE . SIMILIS RATIO .

Line: 7     Non est autem . neque quod sub affirmatione et nega\tione
Line: 8     iacet . affirmatio et negatio . Táz óuh líget
Line: 9     únder uéstenúngo . únde únder lóugene . táz
Line: 10     neíst nîeht sélbíu diu uéstenúnga . nóh sélbêr
Line: 11     der lóugen . Affirmatio namque . oratio est affirma\tiua

Line: 12      . s . ut sedet . Féstenúnga . dáz íst éin uéstenîg
Line: 13     réda . Et negatio . oratio negatiua . s . ut non sedet . Únde
Line: 14     lóugen . íst éin lóugenîg ráda . Norum uero quę sub affirmati\one
Line: 15     et negatione sunt . nulla est oratio . Tíu únder dîen zuéin
Line: 16     rédôn sínt . s . ut sedere . non sedere . tíu nesínt nîeht
Line: 17     réda . Concedantur autem etiam hęc esse opposita alterutris
Line: 18     tamquam affirmatio negationi . Nû iéhên óuh tíu uuésen op\posita
Line: 19     éin ánderên . álsô lóugen únde uéstenûnga sínt . Nam
Line: 20     in his oppositionis modus idem est . Íst îo der éino modus oppo\sitionis .
Line: 21     Sicut enim affirmatio aduersus negatio\nem
Line: 22     opposita est . ut quod sedet ei quod non sedet .

Line: 23     Álso uéstenúnga gágen stéllet íst lóugene . sô dáz
Line: 24     íst . sízzet nesízzet . Sic et res quę sub utroque po\sita
Line: 25     est . i . sedere ad non sedere . Sô íst óuh táz únder
Line: 26     ín béidên stât . íh méino sízzen . únde dára gáge\ne
Line: 27     nesízzen . AD ALIQUID DISCERNITUR .

p. 121    

Page: 121   Line: 1     AB HABITU ET PRIUATIONE .

Line: 2     Quoniam autem priuatio et habitus non sic opponuntur
Line: 3     ut ad aliquid . manifestum est . Uuír uuízen dáz
Line: 4     hába únde dárba . nîeht sólih gágen stélle nehá\bint
Line: 5     sô ad aliquid . Non enim dicitur hoc ipsum
Line: 6     quod est oppositi . Táz éina nehéizet nîeht tes án\deris .
Line: 7     Visus enim non est caecitatis uisus . Vuánda
Line: 8     diu gesíht neíst tero blíndi . Nec alio ullo modo
Line: 9     ad ipsum dicitur . Nóh ze_ánderro uuîs neuuír\det
Line: 10     si kespróchen ze_íro . Similiter autem neque caeci\tas
Line: 11     dicitur cęcitas uisionis . sed priuatio uisio\nis .

Line: 12     Tána mêr neuuírdet plíndi gehéizen gesíu\nis
Line: 13     plíndi . núbe dárba gesíunis . Caecitas ue\ro
Line: 14     uisionis non dicitur . kesíunis plíndi nechît
Line: 15     nîoman . Amplius . Ferním îo nóh . Ad aliquid
Line: 16     omnia reciprocatiue dicuntur . Álliu ad aliquid
Line: 17     uuérdent kespróchen áfter úmbegange . Quare
Line: 18     cęcitas si esset eorum quę ad aliquid sunt . utique
Line: 19     et conuerteretur . Úbe óuh tánne blíndi uuâre
Line: 20     ad aliquid . sô hábeti si úmbegáng . Neque enim di\citur
Line: 21     ad illud ad quod dicitur . si non conuertitur .

Line: 22     Úbe si úmbe negât . só neuuírdet si óuh nîeht
Line: 23     gágen síhtîgo gespróchen zû_démo si gespróchen
Line: 24     uuírdet . Neque enim dicitur uisus/caecitatis uisus . Uuán\da
Line: 25     nîoman nechît . kesíune íst tero blíndi gesíune .


Line: 26  
HABITUS ET PRIUATIO DISCERNUNTUR A CONTRARIIS .


Line: 27     Quoniam autem neque ut contraria opponuntur . ea

p. 122    

Page: 122   Line: 1     quę secundum priuationem et habitum dicuntur . ex his
Line: 2     manifestum est . Uuîo úngelîcho óuh contrariis hába
Line: 3     únde dárba sîn gespróchen . táz keóffenônt tísiu
Line: 4     uuórt . Quorum enim contrariorum nihil est medium .

Line: 5     Téro contrariorum díu medium nehábint . Necesse
Line: 6     est in quibus nata sunt fieri . aut in quibus prędicari . al\terum
Line: 7     ipsorum inesse semper . Sól îo daz éina be_nôte
Line: 8     ána uuésen dîen . án dîen siu múgen uuérden .
Line: 9     únde uóne dîen uuír siu múgen spréchen . Ho\rum
Line: 10     enim nihil est medium . quorum alterum necessarium
Line: 11     erat inesse susceptibili . Uuánda díu nehábint
Line: 12     medium . téro îo daz éina be_nôte sól ána uuésen
Line: 13     demo hábemáhtîgen . Ut in languore et sanita\te .
Line: 14     et habundanti et perfecto . Álso iz íst in_sîechi .
Line: 15     únde in_gánzi . únde in_únébenemo ióh ébene\mo .
Line: 16     Quorum uero aliquid est medium . numquam
Line: 17     necessitas est omni esse alterum . Tíu áber medium
Line: 18     hábint . tîen neíst nehéin nôt hértôn ána uuésen .
Line: 19     Neque enim necesse est omni susceptibili . candidum . uel
Line: 20     nigrum esse . neque frigidum . uel calidum . Uuánda ne\héin
Line: 21     nôt neíst corpori . táz iz uuîz álde suárz
Line: 22     sî . chált álde uuárm . Horum autem medium aliquid
Line: 23     nihil prohibet esse . Íz mág áber ételîh sîn déro .
Line: 24     díu únder zuískên stânt . Horum autem erat ali\quid
Line: 25     medium . quorum non erat necessarium alterum
Line: 26     inesse susceptibili . Íz sólta óuh pe_nôte sîn daz
Line: 27     mítta . tô iz tero ûzerôn neuuéder uuás . Pręter

p. 123    

Page: 123   Line: 1     quibus naturaliter unum inest . Âne díu lâzo íh
Line: 2     fóre dîen natûrlîcho îo daz éina ána íst . âne
Line: 3     daz ánder . Ut igni calidum esse et niui candi\dum
Line: 4     esse . Álso uíure héizi . únde snéuue îo uuîzi
Line: 5     ána íst . In his autem et determinatiue necessa\rium
Line: 6     alterum esse . et non alterutrum contingit . Án dí\sên
Line: 7     geskíhet îo guíslîcho ána uuésen daz éina
Line: 8     âne hérta . Non enim possibile est ignem frigidum
Line: 9     esse . neque niuem nigram . Uuánda uíur nemág
Line: 10     chált sîn . nóh snê suárz . Quare omni quidem
Line: 11     susceptibili . non est necessarium alterum eorum inesse . Pe
Line: 12     díu neíst nehéin nôt állên corporibus daz éina
Line: 13     ána uuésen . âne uuéhsel . Sed solis quibus na\turaliter
Line: 14     unum inest . Núbe échert tîen daz éi\na
Line: 15     gesláht íst . Et his determinate unum non alter\utrum
Line: 16     contingit . Únde dîen daz éina guísso ún\ueruuéhselôt
Line: 17     íst . In priuatione uero et habitu
Line: 18     nihil horum quę dicta sunt uerum est . Tés álles ne\geskíhet
Line: 19     nîeht in_hábo únde in_dárbo . Nec
Line: 20     enim semper susceptibili necessarium est alterum eorum
Line: 21     inesse . Uuánda dáz íst sâr éin úngelîchi . táz
Line: 22     íro corpori daz éina îo be_nôte ána neíst .
Line: 23     Uuîo mág? Quod enim nondum habet naturam ad ui\dendum .

Line: 24     Éin uuélf taz nóh únzîtig íst ze_séhen\ne .
Line: 25     Neque cęcum neque uisum habens dicitur . Táz ne\héizet
Line: 26     óuh nóh neuuéder . plínt nóh keséhen\de .
Line: 27     Ideoque non erunt hęc contrariorum . quorum nihil

p. 124    

Page: 124   Line: 1     est medium . Pe_díu nesínt nîeht tísiu gelîh tîen con\trariis .
Line: 2     tíu âna medium sínt . Sed neque quorum est
Line: 3     medium . Nîeht kelîcheren nesínt siu . dîen medium
Line: 4     hábentên . Necessarium enim est omni susceptibili al\terum
Line: 5     eorum inesse . Uuánda éin uuéder sô hába sô
Line: 6     dárba sól îo án_demo corpore sîn . Quando enim natum fue\rit .
Line: 7     ad habendam uisionem aut cęcum aut habens uisionem dicetur .

Line: 8     Sô iz êrist zîtîg uuírdet ze_séhenne . sô héizet iz
Line: 9     sâr . plínt álde geséhende . Et horum non intermi\nate
Line: 10     alterum . sed alterum contingit . s . determi\nate .
Line: 11     Únde nîeht únguísso daz éina . núbe guís\so
Line: 12     geskíhet éin uuéderiz . In contrariis autem qui\bus
Line: 13     est medium . numquam necessarium fuit omni
Line: 14     alterum esse . sed quibusdam et his determinate unum .

Line: 15     Áber in_díen contrariis tíu medium hábint . neuuír\det
Line: 16     nîeht pe_nôte daz éina uúnden in_állên .
Line: 17     núbe échert in_súmên . únde óuh taz éina mít
Line: 18     quíssemo námin . s . sô díu héizi íst án_demo uíure .
Line: 19     Únde palam est quia secundum neutrum modum tamquam
Line: 20     contraria opposita sunt ea quę secundum priuationem
Line: 21     et habitum opponuntur . Tánnân skînet táz há\ba
Line: 22     únde dárba án íro gágen stélledo . neuué\dermo
Line: 23     modo contrariorum gelîh nesínt . Amplivs .

Line: 24     Síu skéident síh óuh ze_ánderro uuîs . In contrariis
Line: 25     quidem existente susceptibili . possibile est in alter\utrum
Line: 26     fieri mutationem . Án éinemo lîchamen
Line: 27     mág hért uuéhsel uuérden dero contrariorum .

p. 125    

Page: 125   Line: 1     Nisi alteri naturaliter unum insit . ut igni calidum
Line: 2     esse . Ímo nesî échert taz éina gesláht . sô uíure
Line: 3     íst hízza . Namque quod sanum est . possibile est lan\guere .
Line: 4     et candidum nigrum fieri . et ex studioso
Line: 5     prauum . et ex prauo studiosum possibile est fieri .

Line: 6     Áber gesúnde uuírt sîeh . únde uuîz . suárz .
Line: 7     cûot úbel . úbel gûot . Prauus enim ad meliores
Line: 8     exercitationes deductus . et ad doctrinas . uel ad
Line: 9     modicum aliquid proficiet . ut melior sit . Id est
Line: 10     quamuis procliuior est semita a bono ad malum . et
Line: 11     difficilis transitus a uitiis ad uirtutem . non tamen
Line: 12     est impossibile . quemlibet peccatis obnoxium . per
Line: 13     confabulationem sapientium . et quandam boni consuetu\dinem
Line: 14     paulatim ad meliora procedere donec ad
Line: 15     perfectionem conscendat . Scádel ménnisko ze_fró\môn
Line: 16     únde ze_lêro gezóhter . kerúcchet îo be_dé\ro
Line: 17     uuîlo sô uílo . dáz er bézero uuírdet . Si uero
Line: 18     semper uel modicum crementum sumpserit . palam est quia
Line: 19     aut perfecte mutabitur . aut satis multum cre\mentum
Line: 20     sumat . Úbe er îo éteuuáz zû léget
Line: 21     tánnân uuírdet er éin uuéder uílo gûot .
Line: 22     álde uuóla gûot . Si enim bene mobilior ad
Line: 23     uirtutem fiet . uel quodcumque crementum sumpserit a prin\cipio .

Line: 24     Úbe er uuóla uáhet ze_túgede . álde
Line: 25     er síh zu êrist îeht pézerôt . Ex hoc etiam ueri\simile
Line: 26     est . amplius eum sumere crementum . Tán\nân
Line: 27     mág man ín uuânen óuh férrôr gerúc\chen .

p. 126    

Page: 126   Line: 1     Et hoc dum semper sit . perfecte in contrarium ha\bitum
Line: 2     restitueter . Únde dáz îo ána tûendo . chú\met
Line: 3     er in_ándere chúst . Nisi forte tempore
Line: 4     suspensum sit . Íz neuuérde únder nomen . únde
Line: 5     uóne díu ze_léibo uuérde . Uerum in priuatione
Line: 6     et habitu . possibile est mutationem in alterutrum
Line: 7     fieri . In_hábo únde in_dárbo mág uuóla uuér\den
Line: 8     uuéhsel . des éinen ín daz ander . Et habitu
Line: 9     in priuationem fit mutatio . a priuatione uero in ha\bitum
Line: 10     inpossibile est . Ter uuéhsel mág uuérden
Line: 11     fóne hábo ín dárba náls áber uóne dárbo ín
Line: 12     haba . Neque enim caecus factus . rursus uidit .

Line: 13     Uuánda erblíndetêr . nîo dára nâh neuuárd
Line: 14     keséhentêr . Neque cum esset caluus . rursus coma\tus
Line: 15     est factus . Nóh chálo uuórtenêr . neuuárd
Line: 16     ánderêst keuáhsêr . Neque cum esset sine dentibus .
Line: 17     dentes ei iterum orti sunt . Nóh zánelôs uuórte\nêr
Line: 18     ánderêst nezánta . AFFIRMATIO ET NE\GATIO .


Line: 19  
DISCERNUNTUR A CĘTERIS .


Line: 20     Quęcumque uero tamquam affirmatio et negatio oppo\sita
Line: 21     sunt . palam est . quia nullo prędictorum modo
Line: 22     opposita sunt . Nû íst guís . táz áber lóugen únde
Line: 23     uéstenúnga . ín sélbên gágen stéllet nesínt . nâh
Line: 24     téro uuîsûn dero ánderro . In solis enim istis neces\sarium
Line: 25     est semper . aliud quidem eorum uerum esse . ali\ud
Line: 26     autem falsum . Án dísên éinên . íst îo daz éina uuâr .
Line: 27     daz ánder lúgi . CONTRADICTIO DISCERNITUR

p. 127    

Page: 127   Line: 1     A CONTRARIIS . Neque enim in contrariis neces\sarium
Line: 2     est semper . alterum uerum esse alterum falsum esse .
Line: 3     Neque in his quę ad aliquid sunt . CONTRADICTIO . DISCERNITUR . AB AD ALIQUID .

Line: 4     Neque in habitu et priuatione . CONTRADICTIO . AB HABITU ET PRIUATIONE .

Line: 5     Án dien êrerên drín modis . neuíndet nîoman uuâr
Line: 6     nóh lúgi . Ut sanitas et languor contraria sunt . et neu\trum
Line: 7     neque uerum est . neque falsum est . Similiter autem
Line: 8     et duplum et dimidium . tamquam relatiua opposita
Line: 9     sunt . et non est eorum neque uerum neque falsum . Sed neque
Line: 10     ea quę secundum priuationem et habitum sunt . sicut uisio
Line: 11     et cęcitas . Tísíu dríu exempla sínt âne lóugen .
Line: 12     únde âne uéstenúnga . Omnino autem eorum que se\cundum
Line: 13     nullam complexionem dicuntur . nihil neque ue\rum
Line: 14     neque falsum est . Porro omnia quę dicta sunt . sine
Line: 15     complexione dicuntur . Álliu éin lúzzíu uuórt .
Line: 16     nesínt neuuéder uuâr nóh lúgi . Tísíu nû gespró\chenen
Line: 17     exempla . sínt álliu éin lúzzíu . sô dáz íst sani\tas .
Line: 18     languor . Únde duplum dimidium únde cęcitas
Line: 19     uisus . DE COMPLEXIM DICTIS OPPOSITIS .

Line: 20     Sed et maxime uidebitur hoc tale contingere in
Line: 21     his quę secundum complexionem contraria dicuntur .

Line: 22     Állero guíssôst múgen dóh keskéhen . uuâr únde
Line: 23     lúgi in_contrariis . Uuénne íst táz? Sô man síu
Line: 24     spríchet zesámine geléitero uuórto . Sanum namque
Line: 25     esse socratem . ac languere socratem . contrarium est .

Line: 26     Álso dáz nû in_zesámine gelégetên uuórten contra\rium
Line: 27     íst . sîeh uuésen socratem . únde gesúnde uué\sen

p. 128    

Page: 128   Line: 1     socratem . Sed neque in his contrarium est . semper alterum
Line: 2     uerum aut falsum esse . Ióh nóh tánne . neíst nîeht îo
Line: 3     daz éina uuâr . daz ánder lúgi . Éteuuénne mág
Line: 4     iz sîn . Cum enim sit socrates . erit aliud quidem uerum .
Line: 5     aliud autem falsum . Tia uuîla er lébet . sô íst taz éi\na
Line: 6     uuâr . daz ánder lúgi . Cum uero non sit . ambo fal\sa
Line: 7     sunt . So uuénne ér neíst . sô sínt síu béidiu lúgi .
Line: 8     Neque enim languere neque sanum esse . uerum est . cum ipse
Line: 9     socrates omnino non sit . Uuîo mág er gesúnde . álde
Line: 10     sîeh sîn . tánne ér sélbo neíst? In priuatione uero et
Line: 11     habitu cum non sit . neutrum uerum est . Cum sit non erit alte\rum
Line: 12     uerum . In_hábo únde in_dárbo . úbe ér neíst . uuîo
Line: 13     mág tánne uuâr sîn teuuéder? Táz íst tîen con\trariis
Line: 14     kelîh . Únde úbe ér íst . taz éina dóh uuîlon
Line: 15     uuâr neíst . Táz íst áber úngelîh tien contrariis .
Line: 16     Habere namque uisum socratem . ad id quod est cęcum esse
Line: 17     socratem . oppositum est . sicut priuatio et habitus .

Line: 18     Socratem geséhen . álde socratem plínt uuésen . táz
Line: 19     íst oppositum dero hábo . únde dárbo . Et cum sit . non
Line: 20     necessarium est . alterum uerum uel falsum esse . Únde ímo
Line: 21     lébendemo neíst nehéin nôt ein uuésen uuâr . daz
Line: 22     ánder lúgi . Cum enim nondum natus est habere . utraque
Line: 23     falsa sunt . et uisum eum habere . et cęcum eum esse . Êr
Line: 24     sînemo zîte . sínt péidiu lúgi . socratem geséhen .
Line: 25     ióh plínt uuésen . In affirmatione autem et negati\one
Line: 26     semper siue non sit . siue sit . aliud quidem erit
Line: 27     falsum . aliud autem uerum . Áber uéstenôndo . únde

p. 129    

Page: 129   Line: 1     lóugenendo . socrates sî . álde nesî . uuírdet îo daz
Line: 2     éina uuâr . daz ánder lúgi . Languere namque socra\tem
Line: 3     et non languere socratem . cum ipse sit . palam est . quia
Line: 4     alterum eorum uerum . alterum autem falsum est . Ter zuéio .
Line: 5     socratem sîechelôn únde nesîechelôn . únz er íst . uuír\det
Line: 6     éin uuâr . daz ánder lúgi . Et cum non sit simi\liter .

Line: 7     Únde so er neíst . sô sámo . Languere etenim
Line: 8     cum non sit . falsum est . non languere autem uerum . Sîechên
Line: 9     dóh er nesî . dáz íst kelógen . Nesîechên íst uuâr .
Line: 10     Quare in his solis proprium erit . semper alterum eorum uerum . semper
Line: 11     alterum falsum esse . quęcumque tamquam affirmatio et negatio
Line: 12     opposita sunt . Fóne díu íst îo daz éina uuâr . daz ánder
Line: 13     lúgi . dánne néin únde iáh . éin ánderên begágenent .


Line: 14   HUCUSQUE DE DIFFERENTIIS OPPOSITORUM . SEQUITUR
Line: 15   ADHUC DE CONTRARIIS . QUOD ALIQUANDO QUĘ MA\LA
Line: 16   SUNT . SIMUL MALIS ET BONIS . CONTRARIA SINT .


Line: 17     Contrarium autem est bono quidem ex necessitate
Line: 18     malum . Úbel íst îo be_nôte uuíderuuártîg cûote .
Line: 19     Hoc autem palam est . per singulorum inductionem . Táz
Line: 20     skînet sâr fóne éinzên gegébenên exemplis .
Line: 21     Ut sanitati languor . et iustitię iniustitia . et for\titudini
Line: 22     debilies . Álso sîechelhéit íst kesúndedo .
Line: 23     únde únreht réhte . únde uuéichi dero stárchi .
Line: 24     Malo autem aliquando quidem bonum est contrarium . et a\liquando
Line: 25     malum . Áber úbele íst uuîlôn gûot uuí\deruuártîg .
Line: 26     uuîlôn éin ánder úbel . Ęges\tati
Line: 27     enim cum sit malum . superabundantia contrarium

p. 130    

Page: 130   Line: 1     est . cum etiam ipsa sit malum . Kéisen únde úrgúse .
Line: 2     sínt uuíderuuártîg . únde béidiu dóh úbel .
Line: 3     Sed in paucis hoc tale quilibet inspiciet . s . ut ma\lum
Line: 4     malo sit contrarium . Séltenôr uíndet man dáz
Line: 5     éin skádo sî ándermo uuíderuuártîg . In pluri\bus
Line: 6     uero semper malum bono contrarium est . Óftôr íst úbel
Line: 7     gûote uuíderuuártîg . NON SICUT RELATIUA SEM\PER

Line: 8     Amplius . Contrariorum / SIMUL ESSE CONTRARIA .

Line: 9     non necessarium est si alterum sit . et reliquum esse . Fer\ním
Line: 10     óuh . táz éin contrarium uuóla uuésen mág
Line: 11      . s . in_corporibus . âne daz ánder . Sanis namque
Line: 12     omnibus . sanitas quidem erit . languor quidem
Line: 13     non erit . Uuánda án állên ganzên . íst kesúndeda .
Line: 14     âne sîechel héit . Similiter autem cum omnes sint albi .
Line: 15     álbedo quidem erit . nigredo non erit . Únde dâr
Line: 16     sie álle uuîz sínt . álso álbize . târ neíst
Line: 17     nehéin suárz . Amplius . Ferním nóh . Si socra\tem
Line: 18     sanum esse ad id quod est socratem languere
Line: 19     contrarium est . Úbe uuíderuuártîg íst . ten mán
Line: 20     gesúnde uuésen . únde sîeh uuésen . Cum non sit
Line: 21     possibile utraque simul esse eidem . Sîd siu ímo
Line: 22     béidíu nemúgen sáment ána sîn . Non erit
Line: 23     possibile . cum alterum contrarium sit . et reliquum
Line: 24     esse . Sô íst únmáhtlîh . târ daz éina íst taz
Line: 25     ánder dáz imo uuídere íst . sáment ímo dâr
Line: 26     uuésen . Cum enim sit socratem sanum esse . Sô só\crates
Line: 27     gesúnde íst . Non erit languere sanum

p. 131    

Page: 131   Line: 1     socratem . Sô nemág er gesúndêr . sîeh uuésen .


Line: 2  
QUIBUS INESSE POSSINT CONTRARIA .


Line: 3     Palam uero est quia et circa idem aut specie aut
Line: 4     genere . naturam habent fieri contrarietates .

Line: 5     Án dîen múgen uuérden contrarietates . tíu éin
Line: 6     sínt specie . álde genere . i . tíu éin speciem . álde éin
Line: 7     genus hábint . Languor namque et sanitas in cor\pore
Line: 8     animalis . naturam habet fieri . Kesúndeda
Line: 9     únde sîechi . sínt kesláht tîen corporibus anima\lium .
Line: 10     fóne díu íst animal dero corporum genus .
Line: 11     Álbedo autem et nigredo . simpliciter in corpore . Áber
Line: 12     uuîzi únde suárzi . uuírdet kelîcho . an_lében\temo .
Line: 13     únde únlébentemo corpore . Pe_díu íst
Line: 14     corpus íro állero genus . Iustitia uero et iniustitia
Line: 15     in anima . Réht únde únreht án-dîen sêlôn déro
Line: 16     ménniskôn . Pe_díu íst homo íro species .


Line: 17  
UBI POSSINT INUESTIGARI CONTRARIA .


Line: 18     Necessarium autem est omnia contraria uel in eo\dem
Line: 19     genere esse . uel in contrariis generibus . uel ipsa
Line: 20     genera esse . Nôt íst táz állíu contraria in_éine\mo
Line: 21     genere stándên . álde in_zuéin uuíder\uuártîgên .
Line: 22     álde síu sélben sîn genera . Album
Line: 23     enim uel nigrum in eodem est genere . Color enim ge\nus
Line: 24     eorum est . Uuîz únde suárz sínt in_éinemo
Line: 25     genere . Fáreuua íst íro genus . Iustitia uero et
Line: 26     iniustitia in contrariis generibus . Illius enim
Line: 27     uirtus . huius autem nequitia genus est . Réht

p. 132    

Page: 132   Line: 1     únde únreht . sínt ín uuíderuuártîgen ge\neribus .
Line: 2     álso túged únde árg sínt . Bonum ue\ro
Line: 3     et malum non sunt in genere . sed ipsa sunt ge\nera
Line: 4     aliquorum existentia . Áber gûot únde
Line: 5     úbel . nesínt nîeht ín_demo genere . síu sínt
Line: 6     sélben ánderro genera . DE PRIORE .

Line: 7     Prius autem alterum altero dicitur . quadrupli\citer .

Line: 8     Latine uuírdet prius ze_uîer uuîsôn ge\spróchen
Line: 9      . i . Primo quidem et proprie secundum tempus .

Line: 10     Ze_êrist únde állero réhtôst . zît meinendo .
Line: 11     Secundum quod scilicet antiquius alterum altero
Line: 12     et senius dicitur . Nâh tíu éin díng héizet êre\ra .
Line: 13     únde áltera dánne daz ánder . In eo enim
Line: 14     quod tempus amplius est . in eo antiquius et se\nius
Line: 15     dicitur . Uuánda tes zîtis mêr íst . fó\ne
Line: 16     díu chît man iz sî êrera . únde áltera . . II .
Line: 17     Secundo autem quod non conuertitur secundum subsisten\di
Line: 18     consequentiam . Ánderêst uuírdet táz prius
Line: 19     kespróchen . táz nîeht umbe negât . án dero
Line: 20     nôt fólgúngo des uuésennes . Ut unus duobus prior est . Álso
Line: 21     éin êrera íst . únde êrera héizet . tánne zuéi .
Line: 22     uuánda uóne éinemo choment zuéi . Uuáz sínt
Line: 23     zuéi . âne zuírort éinez? Duobus enim existentibus .
Line: 24     mox est consequens unum esse . Uno autem existente .
Line: 25     non necessarium est duo esse . Úbe zuéi sínt . sô íst éin
Line: 26     be_nôte . íst áber éin . sô neíst zuéio nehéin nôt .
Line: 27     Idcirco non conuertitur ab uno consequen\tia .

p. 133    

Page: 133   Line: 1     ut sit reliquum . Pe_díu negât iz úmbe . so éin íst
Line: 2     sáment zuéin . táz zuéi sîn mít éinemo . Prius autem
Line: 3     uidetur illud esse . a quo non conuertitur in eo
Line: 4     quod est esse consequentiam . Hoc est . prius est . quod non ha\bet
Line: 5     consequentię suę uicissitudinem . Unum consequi\tur
Line: 6     duos . et prius est . Duo uero unum non necessario
Line: 7     consequuntur . Táz íst êrera . des consequentia
Line: 8     nîeht úmbe negât . . III . Tertio uero secundum quendam
Line: 9     ordinem prius dicitur . Ze_déro drítûn uuîs chît
Line: 10     man prius . sô iz ordinem bezéichenit . Quemadmo\dum
Line: 11     in disciplinis et in orationibus . Álso iz féret
Line: 12     in_lírnúngon únde in_rédon . Nam et in demon\stratiuis
Line: 13     disciplinis . est prius et posterius per or\dinem .

Line: 14     Táz man zéigondo lêren sól . án démo íst
Line: 15     éinez êr in órdeno . dánne ánderez . Elementa
Line: 16     enim priora sunt his que describuntur per ordinem .

Line: 17     Ána léita des uuérchis . sínt îo êr in_órdeno . êr sél\bez
Line: 18     táz uuérh . In_geometrica sól man êr lêren .
Line: 19     uuáz punctum sî . únde línea únde figura . êr man
Line: 20     begínne sélbun die figuras scáfôn ûzer dîen lineis .
Line: 21     Sed in grammatica elementa priora sunt sillabis .

Line: 22     Pûoh stába hábint óuh in_gramatiche êrerûn or\dinem
Line: 23     dánne sillabę dîe ûzer ín uuérdent .
Line: 24     Et in oratione similiter . Sô uéret iz óuh in_redo .
Line: 25     Proemium enim prius est narratione per ordinem . Tíu uó\resága
Line: 26      . i . pręfatio . día rehtores héizent exordium .
Line: 27     díu íst êr in_órdeno . dánne sélbíu diu sága . IIII .

p. 134    

Page: 134   Line: 1     Amplius . supra ea quę dicta sunt . quod melius
Line: 2     est et honorabilius . prius naturaliter esse uide\tur .

Line: 3     Úber díu . héizet îo nóh prius . taz pézera .
Line: 4     únde êr háftera íst . Consueuerunt autem et plu\rimi .
Line: 5     priores dicere apud se . honorabiliores
Line: 6     et magis a se dilectos . Cnûoge uuéllen únder ín .
Line: 7     dîe héizen priores . tîe ín uuérderen únde lîe\beren
Line: 8     sínt . tánne ándere . Est quidem et pęne alie\nissimus
Line: 9     horum hic modus . Tér síto íst tóh nâh ter
Line: 10     únréhtesto . Modi qui dicti sunt de priore . sunt
Line: 11     isti . Sús mániga uuîsa spríchet man uóne priore .
Line: 12     Uidetur autem pręter eos qui dicti sunt . . V .
Line: 13     alter esse prioris modus . Âne díse uîere íst
Line: 14     îo nóh éin modus prioris . Eorum enim quę conuer\tuntur
Line: 15     secundum essentię consequentiam . Téro díu
Line: 16     úmbegang hábint íro míteuuíste . íh méino
Line: 17     dáz îo uuéderez nôte mít ándermo íst . Quod
Line: 18     alterius alteri quomodolibet causa est . dig\ne
Line: 19     prius natura dicitur . Sô uuéderez téro
Line: 20     dáz ánder récchet . taz héizet mít réhte na\tûrlîcho
Line: 21     daz êrera . Quia uero sunt huiusmodi .
Line: 22     palam est . Mán bechénnet uuóla sô getâniu . Esse
Line: 23     namque omnem . conuertitur ad ueram de se rationem .

Line: 24     Tes ménnisken . s . únde îo uuéles tínges uuésen .
Line: 25     hábit úmbegáng mit sînes uuésennes keiíhte .
Line: 26     Secundum essentię consequentiam . Áfter sámint uuíste .
Line: 27     s . îo uuéderis mít ándermo . Nam si est homo .

p. 135    

Page: 135   Line: 1     uera oratio est qua dicitur . quia homo est . Úbe
Line: 2     ménnisko íst . sô íst tíu geiíht uuâr . dáz er sî .
Line: 3     Et homo conuertitur . quia est . Nam si uera oratio
Line: 4     est qua dicitur . quia homo est . Únde úbe díu ge\iíht
Line: 5     uuâriu íst . táz er sî . sô gât úmbe dáz óuh
Line: 6     er be_nôte íst . HUCUSQUE DE CONUERSIONE . NUNC

Line: 7     Est autem quidem uera oratio . QUID EORUM PRIUS SIT .

Line: 8     nequaquam causa . quod sit res . Nû neíst tiu uuâr\ra
Line: 9     réda nehéin machúnga des tíngis . Uerum
Line: 10     tamen uidetur quodammodo res causa . ut
Line: 11     sit oratio uera . Áber daz díng . máchôt tia
Line: 12     réda uuârra . Cum enim res est aut non est . ue\ra
Line: 13     oratio aut falsa dicatur necesse est . Úbe
Line: 14     sélbez taz tíng íst . álde neíst . târ áfter uuír\det
Line: 15     tíu réda uuârriu . álde lúkkiu . Ideoque se\cundum
Line: 16     quinque modos . prius alterum altero
Line: 17     dicitur . Fóne díu chît man ze_uínf uuîson . éin de\mo
Line: 18     ándermo uuésen êrera . DE HIS QUĘ SIMUL . SUNT .

Line: 19     Simul autem dicuntur simpliciter quidem et
Line: 20     proprie . quorum generatio est in eodem tempore .

Line: 21     Mán chît uuésen sáment in_álaríhte . únde
Line: 22     guíssôst . in_éinero uríste . mít éin ánderên
Line: 23     uuórteníu . Neutrum uero neque prius neque posterius
Line: 24     est eorum . Téro neuuéder neuerrúcchet taz án\der
Line: 25      . s . álso diu súnna únde íro skîmo . Simul
Line: 26     itaque hęc dicuntur . secundum idem tempus . Tísíu
Line: 27     chît man sáment uuésen . íro éina zît ána se\hendo . .

p. 136    

Page: 136   Line: 1     II . Naturaliter autem simul sunt . quęcum\que
Line: 2     conuertuntur quidem . secundum id quod est esse conse\quentiam .

Line: 3     Tíu sínt áber natûrlicho úngeskéiden .
Line: 4     tíu uóne éin ánderên íro uuésen hábint . Sed
Line: 5     nequaquam causa est alterum alteri . ut sit . Ún\de
Line: 6     doh neuuéderiz máchunga neíst . tes án\deris .
Line: 7     Ut in duplo et medio . Conuertuntur et\enim
Line: 8     hęc . Álso zuíuált unde hálblîh . Tíu gânt
Line: 9     úmbe . Nam cum sit duplum . est medium . et cum sit me\dium .
Line: 10     est duplum . sed neutrum causa est ut sit . Síu sínt
Line: 11     îo sáment . síu nemúgen âne éin ánderíu nîeht .
Line: 12     íro neuuéder . nemáchôt toh taz ánder . III .
Line: 13     Dicuntur simul naturaliter . et quę ex eodem ge\nere
Line: 14     e diuerso diuiduntur ab inuicem . Tíu sínt
Line: 15     óuh sáment natûrlîcho . díu ûzer éinemo ge\nere
Line: 16     dîezent . E diuerso autem diuidi alterutrum
Line: 17     dicuntur . Tíu chît man állên hálbôn ûz tîzen .
Line: 18     Quę secundum eandem diuisionem sunt . Tíu gelîcho skéi\túnga
Line: 19     tûont . Ut gressibile . uolatile . et aqua\tile .

Line: 20     Álso gâendez . flîegendez . suúmmendez .
Line: 21     Haec enim alterutrum e diuerso diuiduntur . quę
Line: 22     sunt ex eodem genere . Tíu skídônt síh kelîcho
Line: 23     fóne éin ánderên . tíu ûzer éinemo genere
Line: 24     sih strángont . Animal namque diuiditur in hęc . in
Line: 25     uolatile . et gressibile . et aquatile . Animal uuír\det
Line: 26     keskídôt . in_ulígendez . gâendez . suúmmen\dez .
Line: 27     Et nihil horum prius uel posterius est . Únde

p. 137    

Page: 137   Line: 1     déro nehéin neuerrúcchet taz ánder . Sed simul
Line: 2     per naturam hęc esse uidentur . Sáment kíbet siu
Line: 3     diu natura . Diuiditur autem et singulum horum
Line: 4     in species rursus . ut gressibile animal . et uolati\le .
Line: 5     et aquatile . Téro îo uuélêz . íh méino gressibi\le .
Line: 6     uolatile . aquatile . kât áber in species . Erunt
Line: 7     ergo et illa simul naturaliter quęcumque ex eodem
Line: 8     genere secundum eandem diuisionem sunt . Tíu uóne
Line: 9     îo uuélemo genere déro drío in_ében choment .
Line: 10     tíu sínt óuh sáment . Genera uero semper priora sunt .

Line: 11     Genera uerskîzent îo diu species . Neque enim conuer\tuntur
Line: 12     secundum quod est esse consequentiam . Nóh úmbe
Line: 13     negânt siu áfter míteuuíste . Ut cum sit aqua\tile .
Line: 14     animal est . Álso animal mít aquatili íst . Cum
Line: 15     uero sit animal . non est necesse ut sit aquatile . Nóh
Line: 16     áber aquatile nîeht pe_nôte neíst mit animali .
Line: 17     Simul ergo per naturam dicuntur . REPETITIO .

Line: 18     quęcumque conuertuntur quidem secundum quod est esse
Line: 19     consequentiam . sed nequaquam causa est alterum
Line: 20     alteri ut sit . Nû sínt réhto díu sáment . éin
Line: 21     ánderên nôt fólgîg sínt . únde neuuéder án\der
Line: 22     nerécchet . Et ea quę ex eodem genere e di\uerso
Line: 23     diuiduntur ab inuicem . Únde óuh tíu
Line: 24     ûzer éinemo genere síh strángont . Et simpli\citer
Line: 25     simul sunt . quorum generatio in eodem est
Line: 26     tempore . Únde sáment sínt sléhto ze_ságenne .
Line: 27     díu sáment uuórteniu sínt . DE MOTU .


p. 138    

Page: 138   Line: 1     Motus autem sunt species sex . Séhs species sínt tero
Line: 2     uuágo álde des uuéhsales . Generatio . kebúrt .
Line: 3     corruptio . uuárteda . Augmentum . Mêrúnga . Di\minutio .

Line: 4     Mínnerúnga . Alteratio . Ánderlîchi .
Line: 5     Secundum locum mutatio . Fúrder rúccheda . Alii
Line: 6     itaque motus palam est . quia alii ab inuicem sunt .

Line: 7     Álle motus skéident síh óffeno fóne éin ánde\rên .
Line: 8     Non est generatio corruptio . Péren . ne\íst
Line: 9     nîeht eruuórteni . Neque augmentum dimi\nutio .

Line: 10     Noh uuáhsen suînen . Neque alteratio se\cundum
Line: 11     locum mutatio . Nóh anderlîchi . neíst
Line: 12     stéte uuéhsel . Similiter autem et alii . Álso únge\lîh
Line: 13     sínt sie álle éin ánderen . QUOD ALTERA\TIO

Line: 14     A CETERIS FALSO UIDEATUR NON DISCREPARE .

Line: 15     In alteratione uero habet quandam quęstionem .

Line: 16     Án_dero ánderlîchi . mág man zuîuelôn . Ne
Line: 17     forte necessarium sit id quod alteratur per aliquam
Line: 18     reliquorum motionem alterari . Úbe óuh pe_nôte
Line: 19     éin ánder uuéhsal . ánderlîchi sî . Hoc autem non est
Line: 20     uerum . Tés nemág áber nîeht sîn . Nam pęne
Line: 21     secundum omnes passiones aut plures alterari ac\cidit .
Line: 22     nulla aliarum motionum communicante .

Line: 23     Uuánda uóne állen passionibus . álde nâh állên .
Line: 24     sô hízza . únde uróst sínt . keskíhet ánderlîchi .
Line: 25     âne ándere uuéhsela . Nam neque augeri neces\sarium
Line: 26     est . quod per passionem mouetur neque immi\nui .

Line: 27     Táz skînet fóne díu . uuánda nehéin nôt

p. 139    

Page: 139   Line: 1     neíst kemêrôt uuérden álde gemínnerôt .
Line: 2     taz síh uuéhselôt fóne passionibus . Similiter
Line: 3     autem et in aliis . Sámo úngeméine íst iz óuh
Line: 4     tien ánderên motibus . Ideoque alia erit pręter
Line: 5     alios motus alteratio . Pe_díu íst alteratio
Line: 6     keskéiden fóne ín állên . Nam si eadem esset opor\tebat
Line: 7     id quod alteratur mox et augeri et minui .

Line: 8     Úbe iz éin uuâre . sô sólti dáz tir keánderlîchôt
Line: 9     uuírdet . sâr uuáhsen . únde suînen . Uel quan\dam
Line: 10     aliarum motionum consequentiam fieri . Álde
Line: 11     ételîcha sámint uuíst hábin dero ánderro
Line: 12     uuéhsalo . Sed non est necesse . Nû neíst tes ne\héin
Line: 13     nôt . Similiter autem et quod augetur aut
Line: 14     aliqua alia motione mouetur . alterari
Line: 15     oportebat . Sô sólti óuh keanderlîchôt
Line: 16     uuérden . táz tir uuáhset . álde ze_dehéine\ro
Line: 17     uuîs síh uuéget . Sed sunt quędam crescen\tia
Line: 18     que non alterantur . Tés nemág nîeht sîn .
Line: 19     uuánda gnûgíu uuáhsent . tíu síh nîeht ne\ánderlîchônt .
Line: 20     Ut quadrangulus circumpo\sito
Line: 21     gnomone creuit quidem . alteratum uero
Line: 22     nihil est factum . Álso quadrangulum uóne
Line: 23     gnomone zû gelégetemo uuáhsit . únde
Line: 24     nîeht keánderlîchôt neuuírdet . Tíz íst
Line: 25     quadrangulum . Sô íst tíz gnomo . Lége
Line: 26     zesámine díu zuéi . so íst iz áber qua\drangulum .
Line: 27     Mêrora íst iz .

p. 140    

Page: 140   Line: 1     náls ánderlichôra . Sic et in aliis huiusmodi .

Line: 2     Sô íst iz óuh keskéiden fóne dîen ánderên mo\tibus .
Line: 3     Quare alii sunt motus ab inuicem . Pe_díu
Line: 4     sínt keskéiden álle motus . DE CONTRARIETA\TE

Line: 5     Est autem simpliciter quidem motui / MOTUUM .

Line: 6     quies contrarium . Keméinlîcho ze_ságênne .
Line: 7     íst stríli uuágo uuíderuuártîg . His autem quę
Line: 8     per singula sunt . generationi quidem corruptio .
Line: 9     augmento autem diminutio . Áber éin-zên ze_sá\genne .
Line: 10     íst iruuérden uuíderuuártîg péren\ne .
Line: 11     Álso án demo bóume éin ást iruuírdet .
Line: 12     ánderer piret . Uuíderuuártîg íst óuh suînen
Line: 13     uuáhsenne . Secundum uero locum motationi . secundum
Line: 14     locum quies maxime uidetur oppositum esse .

Line: 15     Sô íst óuh uuíderuuártîg ín stéte stân . demo
Line: 16     rúcchenne . Et forte in contrarium locum mota\tio .

Line: 17     Únde sélbez rúcchen in_uuíderuuártîge
Line: 18     stéte . Ut ei quę inferius est . ea quę superius est .
Line: 19     et ei quę superius est . ea quę inferius est . Álso ûf
Line: 20     rúcchen . uuíderuuártîg íst temo níder rúc\chen .
Line: 21     únde áber níder rúcchen témo ûf
Line: 22     rúcchen . Reliquorum uero assignatorum motuum .

Line: 23     s . qui sunt in sexta specie . non facile est assignare
Line: 24     quid est contrarium . Uuáz áber uuíderuuár\tîg
Line: 25     sî démo séhsten uuéhsale . dáz íst únsénfte
Line: 26     ze_ságenne . Uidetur autem negue esse aliquid con\trarium .

Line: 27     Ímo neíst sâr nîeht uuíderuuártîg .

p. 141    

Page: 141   Line: 1     Nisi quis et in hoc secundum gualitatem guietem opponat . aut in con\trariam
Line: 2     qualitatis motationem . Mán nechéde óuh hîer
Line: 3     dero qualitatis únuuéhsal . íro uuéhsale uuíderuuártîg sîn .
Line: 4     álde uuéhsal dero éinûn in ándera uuíderuuártîga . Sicut et in
Line: 5     motatione secundum locum . aut in contrarium locum mo\tionem .

Line: 6     Álso iz óuh férit in_stíllo stânne . únde
Line: 7     únstillo . álde in_uuíderuuártîga stát ze
Line: 8     uárenne . sô er uóre chád . Est autem alteratio
Line: 9     motatio secundum qualitatem . Nû íst réhto ánder\lîchi
Line: 10     uuéhsal uuîolichî . Quapropter opposita
Line: 11     erit secundum qualitatem motationi secundum quali\tatem
Line: 12     quies . Pe_díu íst íro uuéhsal . únuuéhsa\le
Line: 13     uuíderuuártîg . Aut in contrarium mota\tio
Line: 14     qualitatis . Álde dero éinûn uuéhsal . in_án\dera
Line: 15     uuíderuuártîga . Ut album fieri . ad id quod
Line: 16     est nigrum fieri . Álsô uuideruuártîg uuéhsal íst uuîz
Line: 17     uuérden . demo suárz uuérden . Alteratur enim .
Line: 18     in contraria qualitatis . motatione facta . Uuán\da
Line: 19     iz ánderlîchôt síh . éinero qualitate fer\uuéhselôtero
Line: 20     in_ándera uuideruuártîga .
Line: 21     Habere autem multis dicitur modis . DE HABERE .

Line: 22     Hábên uuírdet kespróchen . ze_mánegên uuîsôn .
Line: 23     Aut enim . s . dicimur habere . tamquam habitum et
Line: 24     affectum . aut aliam quamlibet qualitatem . Únsih
Line: 25     chît man háben qualitatem . fésta únde únuésta .
Line: 26     álde etelîcha qualitatem . Dicimur enim disci\plinam
Line: 27     habere . atque uirtutem . Uuánda únsih chît

p. 142    

Page: 142   Line: 1     man háben líste . únde túgede . dáz sínt qua\litates .
Line: 2     Aut ut quantitatem . Álde ételîcha ge\uuást .
Line: 3     Ut quod contingit ei qui habet magni\tudinem .

Line: 4     Álso man démo chît . tér mícheli hábit .
Line: 5     Dicitur enim bicubitum . Óuh chît man éteuuáz
Line: 6     háben án ímo zuéio élnôn léngi . Aut ea quę
Line: 7     circa corpus sunt . Álde chît man únsih
Line: 8     ána háben . Ut uestimentum . uel tunicam . Álso uuír
Line: 9     éigen den rógh . únde ándera uuât . Aut in
Line: 10     menbro . ut in manu anulum . Álde án dien lí\den .
Line: 11     sô uuír daz fíngeri éigen . Aut ut men\brum
Line: 12     ut manum uel pedem . Álde die líde án demo
Line: 13     lîchamen . sô uuír hénde únde fûze éigen .
Line: 14     Aut in uase . ut modius grana tritici . aut lan\guena
Line: 15     uinum . Uinum enim habere languena dici\tur .
Line: 16     et modius grana tritici . In_díutiskûn ché\dên
Line: 17     uuír . táz uáz kehébit ten uuîn . ter ság
Line: 18     kehébit táz chórn . Hęc igitur omnia habere
Line: 19     dicuntur . ut in uase . Aut ut possessionem . Ha\bere
Line: 20     enim domum et agrum dicimur . Aut etiam uxo\res
Line: 21     habere . sed et uxor uirum . Uuír chédên ún\sih
Line: 22     háben . dáz in_uázze íst . ióh ál dáz in_ún\serro
Line: 23     geuuálte íst . Hûs únde éigen . únde ché\nûn
Line: 24     ióh sia chédên uuír háben chárel . Sed ui\detur
Line: 25     alienissimus . qui nunc dictus est modus
Line: 26     esse . in eo quod est habere . Nihil enim aliud uxorem
Line: 27     habendo significamus nisi quia cohabitat .


p. 143    

Page: 143   Line: 1     Taz íst tóh uérrôst fóne réhtemo gechôse . táz
Line: 2     man chît chénûn háben . uuánda iz échert
Line: 3     míteuuíst méinet . Forte tamen et alii quidam
Line: 4     apparebunt modi . de eo quod est habere .
Line: 5     Sed qui consuerunt dici . pęne omnes enumera\ti
Line: 6     sunt . Mág keskéhen . táz man óuh ze_án\derro
Line: 7     uuîs chît háben . diz íst tóh kéngesta .


This text is part of the TITUS edition of Notker der Deutsche: Boethius, Aristotelis categoriae.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 15.10.2021. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.