TITUS
Author: Kalidasa
Kālidāsa
Genre: Poems
Poems
Work: Kum.
Kumārasaṃbhava
On
the
basis
of
various
editions
electronically
prepared
by
José
Vigilio
García
Trabazo
,
Dresden
, 1998-1999;
TITUS
version
by
Jost
Gippert
,
Frankfurt
a/M
, 5.4.2000 / 1.6.2000 / 3.12.2008
Sanga: 1
Metre: U
(upajāti)
Strophe: 1
Verse: ab
asty
uttarasyāṃ
diśi
devatātmā
himālayo
nāma
nagādʰirājaḥ
asti
~
uttarasyām
~
diśi
devatā=ātmā
/
hima=ālayas
nāma
naga=adʰirājas
~
Verse: cd
pūrvāparau
toyanidʰī
vagāhya
stʰitaḥ
pr̥tʰivyā
iva
mānadaṇḍaḥ
pūrva=aparau
toya-nidʰī
vagāhya
/
stʰitas
~
pr̥tʰivyās
~
iva
māna-daṇḍas
~
Strophe: 2
Verse: ab
yaṃ
sarvaśailāḥ
parikalpya
vatsaṃ
merau
stʰite
dogdʰari
dohadakṣe
yam
~
sarva-śailās
~
parikalpya
vatsam
~ /
merau
stʰite
dog-dʰari
doha-dakṣe
Verse: cd
bʰāsvanti
ratnāni
mahauṣadʰīś
ca
pr̥tʰūpadiṣṭāṃ
duduhur
dʰaritrīm
bʰāsvanti
ratnāni
mahā=oṣadʰīs
~
ca
/
pr̥tʰu=upadiṣṭām
~
duduhur
dʰaritrīm
Strophe: 3
Verse: ab
anantaratnaprabʰavasya
yasya
himaṃ
na
saubʰāgyavilopi
jātam
ananta-ratna-prabʰavasya
yasya
/
himam
~
na
sau-bʰāgya-vilopi
jātam
Verse: cd
eko
hi
doṣo
guṇasannipāte
nimajjatīndoḥ
kiraṇeṣv
ivāṅkaḥ
ekas
~
hi
doṣas
~
guṇa-sannipāte
/
nimajjati
~
indos
~
kiraṇeṣu
~
iva
~
aṅkas
~
Strophe: 4
Verse: ab
yaś
cāpsarovibʰramamaṇḍanānāṃ
saṃpādayitrīṃ
śikʰarair
bibʰarti
yas
~
ca
~
apsaras=vibʰrama-maṇḍanānām
~ /
saṃpādayitrīm
~
śikʰarais
~
bibʰarti
Verse: cd
balāhakaccʰedavibʰaktarāgām
akālasaṃdʰyām
iva
dʰātumattām
balāhaka=cʰeda-vibʰakta-rāgām
/
akāla-saṃdʰyām
iva
dʰātu-mattām
Strophe: 5
Verse: ab
āmekʰalaṃ
saṃcaratāṃ
gʰanānāṃ
cʰāyām
adʰaḥsānugatāṃ
niṣevya
āmekʰalam
~
saṃcaratām
~
gʰanānām
~ /
cʰāyām
adʰas=sānu-gatām
~
niṣevya
Verse: cd
udvejitā
vr̥ṣṭibʰir
āśrayante
śr̥ṅgāṇi
yasyātapavanti
siddʰāḥ
udvejitās
~
vr̥ṣṭibʰis
~
āśrayante
/
śr̥ṅgāṇi
yasya
~
ātapavanti
siddʰās
~
Strophe: 6
Verse: ab
padaṃ
tuṣārasrutidʰautaraktaṃ
yasminn
adr̥ṣṭvāpi
hatadvipānām
padam
~
tuṣāra-sruti-dʰauta-raktam
~ /
yasmin
~
a-dr̥ṣṭvā
~
api
hata-dvipānām
Verse: cd
vidanti
mārgaṃ
nakʰarandʰramuktair
muktāpʰalaiḥ
kesariṇāṃ
kirātāḥ
vidanti
mārgam
~
nakʰa-randʰra-muktais
~ /
muktā-pʰalais
~
kesariṇām
~
kirātās
~
Strophe: 7
Verse: ab
nyastākṣarā
dʰāturasena
yatra
bʰūrjatvacaḥ
kuñjarabinduśoṇāḥ
nyasta=akṣarās
~
dʰātu-rasena
yatra
/
bʰūrja-tvacas
~
kuñjara-bindu-śoṇās
~
Verse: cd
vrajanti
vidyādʰarasundarīṇām
anaṅgalekʰakriyayopayogam
vrajanti
vidyā-dʰara-sundarīṇām
/
anaṅga-lekʰa-kriyayā
~
upayogam
Strophe: 8
Verse: ab
yaḥ
pūrayan
kīcakarandʰrabʰāgān
darīmukʰottʰena
samīraṇena
yas
~
pūrayan
kīcaka-randʰra-bʰāgān
/
darī-mukʰa=uttʰena
samīraṇena
Verse: cd
udgāsyatām
iccʰati
kinnarāṇāṃ
tānapradāyitvam
ivopagantum
udgāsyatām
iccʰati
kinnarāṇām
~ /
tāna-pradāyitvam
iva
~
upagantum
Strophe: 9
Verse: ab
kapolakaṇḍūḥ
karibʰir
vinetuṃ
vigʰaṭṭitānāṃ
saraladrumāṇām
kapola-kaṇḍūs
~
karibʰis
~
vinetum
~ /
vigʰaṭṭitānām
~
sarala-drumāṇām
Verse: cd
yatra
srutakṣīratayā
prasūtaḥ
sānūni
gandʰaḥ
surabʰīkaroti
yatra
sruta-kṣīratayā
pra-sūtas
~ /
sānūni
gandʰas
~
surabʰī-karoti
Strophe: 10
Verse: ab
vanecarāṇāṃ
vanitāsakʰānāṃ
darīgr̥hotsaṅganiṣaktabʰāsaḥ
vane-carāṇām
~
vanitā-sakʰānām
~ /
darī-gr̥ha=utsaṅga-niṣakta-bʰāsas
~
Verse: cd
bʰavanti
yatrauṣadʰayo
rajanyām
atailapūrāḥ
suratapradīpāḥ
bʰavanti
yatra
~
oṣadʰayas
~
rajanyām
/
a-taila-pūrās
~
surata-pradīpās
~
Strophe: 11
Verse: ab
udvejayaty
aṅgulipārṣṇibʰāgān
marge
śilībʰūtahime
'pi
yatra
udvejayati
~
aṅguli-pārṣṇi-bʰāgān
/
marge
śilī-bʰūta-hime
~api
yatra
Verse: cd
na
durvahaśroṇipayodʰarārtā
bʰindanti
mandāṃ
gatim
aśvamukʰyaḥ
na
durvaha-śroṇi-payas=dʰara=ārtās
~ /
bʰindanti
mandām
~
gatim
aśva-mukʰyas
~
Strophe: 12
Verse: ab
divākarād
rakṣati
yo
guhāsu
līnaṃ
divā
bʰītam
ivāndʰakāram
divā-karāt
~
rakṣati
yas
~
guhāsu
/
līnam
~
divā
bʰītam
iva
~
andʰa-kāram
Verse: cd
kṣudre
'pi
nūnaṃ
śaraṇaṃ
prapanne
mamatvam
uccaiḥśirasāṃ
satīva
kṣudre
~api
nūnam
~
śaraṇam
~
prapanne
/
mamatvam
uccais=śirasām
~
sati
~
iva
Strophe: 13
Verse: ab
lāṅgūlavikṣepavisarpiśobʰair
itastataś
candramarīcigauraiḥ
lāṅgūla-vikṣepa-visarpi-śobʰais
~ /
itas-tatas
~
candra-marīci-gaurais
~
Verse: cd
yasyārtʰayuktaṃ
girirājaśabdaṃ
kurvanti
bālavyajanaiś
camaryaḥ
yasya
~
artʰa-yuktam
~
giri-rāja-śabdam
~ /
kurvanti
bāla-vyajanais
~
camaryas
~
Strophe: 14
Verse: ab
yatrāṃśukākṣepavilajjitānāṃ
yadr̥ccʰayā
kiṃpuruṣāṇganānām
yatra
~
aṃśuka=ākṣepa-vilajjitānām
~ /
yad-r̥ccʰayā
kiṃpuruṣa=aṇganānām
Verse: cd
darīgr̥hadvāravilambibimbās
tiraskariṇyo
jaladā
bʰavanti
darī-gr̥ha-dvāra-vilambi-bimbās
/
tiras-kariṇyas
~
jala-dās
~
bʰavanti
Strophe: 15
Verse: ab
bʰāgīratʰīnirjʰarasīkarāṇāṃ
voḍʰā
muhuḥ
kampitadevadāruḥ
bʰāgīratʰī-nirjʰara-sīkarāṇām
~ /
voḍʰā
muhur
~
kampita-deva-dārus
~
Verse: cd
yadvāyur
anviṣṭamr̥gaiḥ
kirātair
āsevyate
bʰinnaśikʰaṇḍibarhaḥ
yad-vāyus
~
anviṣṭa-mr̥gais
~
kirātais
~ /
āsevyate
bʰinna-śikʰaṇḍi-barhas
~
Strophe: 16
Verse: ab
saptarṣihastāvacitāvaśeṣāṇy
adʰo
vivasvān
parivartamānaḥ
sapta=r̥ṣi-hasta=avacita=avaśeṣāṇi
~ /
adʰas
~
vivasvān
parivartamānas
~
Verse: cd
padmāni
yasyāgrasaroruhāṇi
prabodʰayaty
ūrdʰvamukʰair
mayūkʰaiḥ
padmāni
yasya
~
agra-saras=ruhāṇi
/
pra-bodʰayati
~
ūrdʰva-mukʰais
~
mayūkʰais
~
Strophe: 17
Verse: ab
yajñāṅgayonitvam
avekṣya
yasya
sāraṃ
dʰaritrīdʰaraṇakṣamaṃ
ca
yajña=aṅga-yonitvam
avekṣya
yasya
/
sāram
~
dʰaritrī-dʰaraṇa-kṣamam
~
ca
Verse: cd
prajāpatiḥ
kalpitayajñabʰāgaṃ
śailādʰipatyaṃ
svayam
anvatiṣṭʰat
prajā-patis
~
kalpita-yajña-bʰāgam
~ /
śaila=adʰipatyam
~
svayam
anvatiṣṭʰat
Strophe: 18
Verse: ab
sa
mānasīṃ
merusakʰaḥ
pitr̥̄ṇāṃ
kanyāṃ
kulasya
stʰitaye
stʰitijñaḥ
sa
mānasīm
~
meru-sakʰas
~
pitr̥̄ṇām
~ /
kanyām
~
kulasya
stʰitaye
stʰiti-jñas
~
Verse: cd
menāṃ
munīnām
api
mānanīyām
ātmānurūpāṃ
vidʰinopayeme
menām
~
munīnām
api
mānanīyām
/
ātma=anurūpām
~
vidʰinā
~
upayeme
Strophe: 19
Verse: ab
kālakrameṇātʰa
tayoḥ
pravr̥tte
svarūpayogye
surataprasaṅge
kāla-krameṇa
~
atʰa
tayos
~
pravr̥tte
/
sva-rūpa-yogye
surata-prasaṅge
Verse: cd
manoramaṃ
yauvanam
udvahantyā
garbʰo
'bʰavad
bʰūdʰararājapatnyāḥ
manas=ramam
~
yauvanam
udvahantyās
~ /
garbʰas
~
abʰavat
~
bʰū-dʰara-rāja-patnyās
~
Strophe: 20
Verse: ab
asūta
sā
nāgavadʰūpabʰogyaṃ
mainākam
ambʰonidʰibaddʰasakʰyam
asūta
sā
nāga-vadʰū=upabʰogyam
~ /
mainākam
ambʰas=nidʰi-baddʰa-sakʰyam
Verse: cd
kruddʰe
'pi
pakṣaccʰidi
vr̥traśatrāv
avedanājñaṃ
kuliśakṣatānām
kruddʰe
~api
pakṣa-ccʰidi
vr̥tra-śatrau
~ /
a-vedanā-jñam
~
kuliśa-kṣatānām
Strophe: 21
Verse: ab
atʰāvamānena
pituḥ
prayuktā
dakṣasya
kanyā
bʰavapūrvapatnī
atʰa
~
avamānena
pitur
~
prayuktā
/
dakṣasya
kanyā
bʰava-pūrva-patnī
Verse: cd
satī
satī
yogavisr̥ṣṭadehā
tāṃ
janmane
śailavadʰūṃ
prapede
satī
satī
yoga-visr̥ṣṭa-dehā
/
tām
~
janmane
śaila-vadʰūm
~
prapede
Strophe: 22
Verse: ab
sā
bʰūdʰarāṇām
adʰipena
tasyāṃ
samādʰimatyām
udapādi
bʰavyā
sā
bʰū-dʰarāṇām
adʰipena
tasyām
~ /
samādʰimatyām
udapādi
bʰavyā
Verse: cd
samyakprayogād
aparikṣatāyāṃ
nītāv
ivotsāhaguṇena
saṃpat
samyak-prayogāt
~
a-parikṣatāyām
~ /
nītau
~
iva
~
utsāha-guṇena
saṃpat
Strophe: 23
Verse: ab
prasannadik
pāṃsuviviktavātaṃ
śaṅkʰasvanānantarapuṣpavr̥ṣṭi
prasanna-dik
pāṃsu-vivikta-vātam
~ /
śaṅkʰa-svana=anantara-puṣpa-vr̥ṣṭi
Verse: cd
śarīriṇāṃ
stʰāvarajaṅgamānāṃ
sukʰāya
tajjanmadinaṃ
babʰūva
śarīriṇām
~
stʰāvara-jaṅgamānām
~ /
sukʰāya
tad=janma-dinam
~
babʰūva
Strophe: 24
Verse: ab
tayā
duhitrā
sutarāṃ
savitrī
spʰuratprabʰāmaṇḍalayā
cakāse
tayā
duhitrā
sutarām
~
savitrī
/
spʰurat-prabʰā-maṇḍalayā
cakāse
Verse: cd
vidūrabʰūmir
navamegʰaśabdād
udbʰinnayā
ratnaśalākayeva
vidūra-bʰūmis
~
nava-megʰa-śabdāt
~ /
udbʰinnayā
ratna-śalākayā
~
iva
Strophe: 25
Verse: ab
dine
dine
sā
parivarddʰamānā
labdʰodayā
cāndramasīva
lekʰā
dine
dine
sā
parivarddʰamānā
/
labdʰa=udayā
cāndramasi
~
iva
lekʰā
Verse: cd
pupoṣa
lāvaṇyamayān
viśeṣāñ
jyotsnāntarāṇīva
kalāntarāṇi
pupoṣa
lāvaṇya-mayān
viśeṣān
~ /
jyotsna=antarāṇi
~
iva
kalā=antarāṇi
Strophe: 26
Verse: ab
tāṃ
pārvatīty
ābʰijanena
namnā
bandʰupriyāṃ
bandʰujano
juhāva
tām
~
pārvatī
~
iti
~
ābʰi-janena
namnā
/
bandʰu-priyām
~
bandʰu-janas
~
juhāva
Verse: cd
u
meti
mātrā
tapaso
niṣiddʰā
paścād
umākʰyāṃ
sumukʰī
jagāma
u
mā
~
iti
mātrā
tapasas
~
niṣiddʰā
/
paścāt
~
umā=ākʰyām
~
su-mukʰī
jagāma
Strophe: 27
Verse: ab
mahībʰr̥taḥ
putravato
'pi
dr̥ṣṭis
tasminn
apatye
na
jagāma
tr̥ptim
mahī-bʰr̥tas
~
putravatas
~
api
dr̥ṣṭis
/
tasmin
~
apatye
na
jagāma
tr̥ptim
Verse: cd
anantapuṣpasya
madʰor
hi
cūte
dvirepʰamālā
saviśeṣasaṅgā
ananta-puṣpasya
madʰos
~
hi
cūte
/
dvi-repʰa-mālā
sa-viśeṣa-saṅgā
Strophe: 28
Verse: ab
prabʰāmahatyā
śikʰayeva
dīpas
trimārgayeva
tridivasya
mārgaḥ
prabʰā-mahatyā
śikʰayā
~
iva
dīpas
/
tri-mārgayā
~
iva
tri-divasya
mārgas
~
Verse: cd
saṃskāravatyeva
girā
manīṣī
tayā
sa
pūtaś
ca
vibʰūṣitaś
ca
saṃskāravatyā
~
iva
girā
manīṣī
/
tayā
sa
pūtas
~
ca
vibʰūṣitas
~
ca
Strophe: 29
Verse: ab
mandākinīsaikatavedikābʰiḥ
sā
kandukaiḥ
kr̥trimaputrakaiś
ca
mandākinī-saikata-vedikābʰis
~ /
sā
kandukais
~
kr̥trima-putrakais
~
ca
Verse: cd
reme
muhur
madʰyagatā
sakʰīnāṃ
krīḍārasaṃ
nirviśatīva
bālyam
(Var
.:
bālye
)
reme
muhur
madʰya-gatā
sakʰīnām
~ /
krīḍā-rasam
~
nirviśatī
~
iva
bālyam
Strophe: 30
Verse: ab
tāṃ
haṃsamālāḥ
śaradīva
gaṅgāṃ
mahauṣadʰiṃ
naktam
ivātmabʰāsaḥ
tām
~
haṃsa-mālās
~
śaradi
~
iva
gaṅgām
~ /
mahā=oṣadʰim
~
naktam
iva
~
ātma-bʰāsas
~
Verse: cd
stʰiropadeśām
upadeśakāle
prapedire
prāktanajanmavidyāḥ
stʰira=upadeśām
upadeśa-kāle
/
prapedire
prāktana-janma-vidyās
~
Strophe: 31
Verse: ab
asaṃbʰr̥taṃ
maṇḍanam
aṅgayaṣṭer
anāsavākʰyaṃ
karaṇaṃ
madasya
a-saṃbʰr̥tam
~
maṇḍanam
aṅga-yaṣṭes
~ /
an-āsava=ākʰyam
~
karaṇam
~
madasya
Verse: cd
kāmasya
puṣpavyatiriktam
astraṃ
bālyāt
paraṃ
sātʰa
vayaḥ
prapede
kāmasya
puṣpa-vyatiriktam
astram
~ /
bālyāt
paraṃ
sā
~
atʰa
vayas
~
prapede
Strophe: 32
Verse: ab
unmīlitaṃ
tūlikayeva
citraṃ
sūryāṃśubʰir
bʰinnam
ivāravindam
unmīlitam
~
tūlikayā
~
iva
citram
~ /
sūrya=aṃśubʰis
~
bʰinnam
iva
~
aravindam
Verse: cd
babʰūva
tasyāś
caturasraśobʰi
vapur
vibʰaktaṃ
navayauvanena
babʰūva
tasyās
~
catur-asra-śobʰi
/
vapus
~
vibʰaktam
~
nava-yauvanena
Strophe: 33
Verse: ab
abʰyunnatāṅguṣṭʰanakʰaprabʰābʰir
nikṣepaṇād
rāgam
ivodgirantau
abʰyunnata=aṅguṣṭʰa-nakʰa-prabʰābʰis
~ /
nikṣepaṇāt
~
rāgam
iva
~
udgirantau
Verse: cd
ājahratus
taccaraṇau
pr̥tʰivyāṃ
stʰalāravindaśriyam
avyavastʰām
ājahratur
~
tad=caraṇau
pr̥tʰivyām
~ /
stʰala=aravinda-śriyam
a-vyavastʰām
Strophe: 34
Verse: ab
sā
rājahaṃsair
iva
saṃnatāṅgī
gateṣu
līlāñcitavikrameṣu
sā
rāja-haṃsais
~
iva
saṃnata=aṅgī
/
gateṣu
līla=añcita-vikrameṣu
Verse: cd
vyanīyata
pratyupadeśalubdʰair
āditsubʰir
nūpurasiñjitāni
vyanīyata
pratyupadeśa-lubdʰais
~ /
āditsubʰis
~
nūpura-siñjitāni
Strophe: 35
Verse: ab
vr̥ttānupūrve
ca
na
cātidīrgʰe
jaṅgʰe
śubʰe
sr̥ṣṭavatas
tadīye
vr̥tta=anupūrve
ca
na
ca
~
atidīrgʰe
/
jaṅgʰe
śubʰe
sr̥ṣṭavatas
tadīye
Verse: cd
śeṣāṅganirmāṇavidʰau
vidʰātur
lāvaṇya
utpādya
ivāsa
yatnaḥ
śeṣa=aṅga-nirmāṇa-vidʰau
vidʰātur
/
lāvaṇye
~
utpādye
~
iva
~
āsa
yatnas
~
Strophe: 36
Verse: ab
nāgendrahastās
tvaci
karkaśatvād
ekāntaśaityāt
kadalīviśeṣāḥ
nāga=indra-hastās
tvaci
karkaśatvāt
~ /
eka=anta-śaityāt
kadalī-viśeṣās
~
Verse: cd
labdʰvāpi
loke
pariṇāhi
rūpaṃ
jātās
tadūrvor
upamānabāhyāḥ
labdʰvā
~
api
loke
pariṇāhi
rūpam
~ /
jātās
tad-ūrvor
upamāna-bāhyās
~
Strophe: 37
Verse: ab
etāvatā
nanv
anumeyaśobʰaṃ
kāñcīguṇastʰānam
aninditāyāḥ
etāvatā
nanu
~
anumeya-śobʰam
~ /
kāñcī-guṇa-stʰānam
a-ninditāyās
~
Verse: cd
āropitaṃ
yad
giriśena
paścād
ananyanārīkamanīyam
aṅkam
āropitam
~
yad
giriśena
paścāt
~ /
an-anya-nārī-kamanīyam
aṅkam
Strophe: 38
Verse: ab
tasyāḥ
praviṣṭā
natanābʰirandʰraṃ
rarāja
tanvī
navalomarājiḥ
tasyās
~
praviṣṭā
nata-nābʰi-randʰram
~ /
rarāja
tanvī
nava-loma-rājis
~
Verse: ab
nīvīm
atikramya
sitetarasya
tanmekʰalāmadʰyamaṇer
ivārciḥ
nīvīm
atikramya
sita=itarasya
/
tad=mekʰalā-madʰya-maṇes
~
iva
~
arcis
~
Strophe: 39
Verse: ab
madʰyena
sā
vedivilagnamadʰyā
valitrayaṃ
cāru
babʰāra
bālā
madʰyena
sā
vedi-vilagna-madʰyā
/
vali-trayam
~
cāru
babʰāra
bālā
Verse: cd
ārohaṇārtʰaṃ
navayauvanena
kāmasya
sopānam
iva
prayuktam
ārohaṇa=artʰam
~
nava-yauvanena
/
kāmasya
sopānam
iva
prayuktam
Strophe: 40
Verse: ab
anyonyam
utpīḍayad
utpalākṣyāḥ
stanadvayaṃ
pāṇḍu
tatʰā
pravr̥ddʰam
anyas=anyam
utpīḍayat
~
utpala=akṣyās
~ /
stana-dvayam
~
pāṇḍu
tatʰā
pravr̥ddʰam
Verse: cd
madʰye
yatʰā
śyāmamukʰasya
tasya
mr̥ṇālasūtrāntaram
apy
alabʰyam
madʰye
yatʰā
śyāma-mukʰasya
tasya
/
mr̥ṇāla-sūtra=antaram
api
~
a-labʰyam
Strophe: 41
Verse: ab
śirīṣamālādʰikasaukumāryau
bāhū
tadīyāv
iti
me
vitarkaḥ
(Var
.:
śirīṣapuṣpādhika
-...
)
śirīṣa-mālā=adʰika-sau-kumāryau
/
bāhū
tadīyau
~
iti
me
vitarkas
~
(Var
.:
śirīṣa-puṣpa
=...
)
Verse: cd
parājitenāpi
kr̥tau
harasya
yau
kaṇṭʰapāśo
makaradʰvajena
parājitena
~
api
kr̥tau
harasya
/
yau
kaṇṭʰa-pāśas
~
makara-dʰvajena
Strophe: 42
Verse: ab
nirbʰartsitāśokadalaprasūti
pāṇidvayaṃ
cārunakʰaṃ
tadīyam
nirbʰartsita=aśoka-dala-prasūti
/
pāṇi-dvayam
~
cāru-nakʰam
~
tadīyam
Verse: cd
navoditendupratimasya
śobʰāṃ
vyomnaḥ
pradoṣe
vipʰalīcakāra
nava=udita=indu-pratimasya
śobʰām
~ /
vyomnas
~
pradoṣe
vipʰalī-cakāra
Strophe: 43
Verse: ab
kaṇṭʰasya
tasyāḥ
stanabandʰurasya
muktākalāpasya
ca
nistalasya
kaṇṭʰasya
tasyās
~
stana-bandʰurasya
/
muktā-kalāpasya
ca
nistalasya
Verse: cd
anyonyaśobʰājananād
babʰūva
sādʰāraṇo
bʰūṣaṇabʰūṣyabʰāvaḥ
anyas=anya-śobʰā-jananāt
~
babʰūva
/
sādʰāraṇas
~
bʰūṣaṇa-bʰūṣya-bʰāvas
~
Strophe: 44
Verse: ab
candraṃ
gatā
padmaguṇān
na
bʰuṅkte
padmāśritā
cāndramasīm
abʰikʰyām
candram
~
gatā
padma-guṇān
na
bʰuṅkte
/
padma=āśritā
cāndramasīm
abʰikʰyām
Verse: cd
umāmukʰaṃ
tu
pratipadya
lolā
dvisaṃśrayāṃ
prītim
avāpa
lakṣmīḥ
umā-mukʰam
~
tu
pratipadya
lolā
/
dvi-saṃśrayām
~
prītim
avāpa
lakṣmīs
~
Strophe: 45
Verse: ab
puṣpaṃ
pravālopahitaṃ
yadi
syān
muktāpʰalaṃ
vā
spʰuṭavidrumastʰam
puṣpam
~
pravāla=upahitam
~
yadi
syāt
~ /
muktā-pʰalam
~
vā
spʰuṭa-vidruma-stʰam
Verse: cd
tato
'nukuryād
viśadasya
tasyās
tāmroṣṭʰaparyastarucaḥ
smitasya
tatas
~
anu-kuryāt
~
viśadasya
tasyās
/
tāmra=oṣṭʰa-paryasta-rucas
~
smitasya
Strophe: 46
Verse: ab
svareṇa
tasyām
amr̥tasruteva
prajalpitāyām
abʰijātavāci
svareṇa
tasyām
amr̥ta-srutā
~
iva
/
prajalpitāyām
abʰijāta-vāci
Verse: cd
apy
anyapuṣṭā
pratikūlaśabdā
śrotur
vitantrīr
iva
tāḍyamānā
api
~
anya-puṣṭā
pratikūla-śabdā
/
śrotur
vitantrīs
~
iva
tāḍyamānā
Strophe: 47
Verse: ab
pravātanīlotpalanirviśeṣam
adʰīraviprekṣitam
āyatākṣyā
pravāta-nīla=utpala-nirviśeṣam
/
adʰīra-viprekṣitam
āyata=akṣyā
Verse: cd
tayā
gr̥hītaṃ
nu
mr̥gāṅganābʰyas
tato
gr̥hītaṃ
nu
mr̥gāṅganābʰiḥ
tayā
gr̥hītam
~
nu
mr̥ga=aṅganābʰyas
/
tatas
~
gr̥hītam
~
nu
mr̥ga=aṅganābʰis
~?
Strophe: 48
Verse: ab
tasyāḥ
śalākāñjananirmiteva
kāntir
bʰruvor
āyatalekʰayor
yā
tasyās
~
śalākā=añjana-nirmitā
~
iva
/
kāntis
~
bʰruvos
~
āyata-lekʰayos
~
yā
Verse: cd
tāṃ
vīkṣya
līlācaturām
anaṅgaḥ
svacāpasaundaryamadaṃ
mumoca
tām
~
vīkṣya
līlā-caturām
an-aṅgas
~ /
sva-cāpa-saundarya-madam
~
mumoca
Strophe: 49
Verse: ab
lajjā
tiraścāṃ
yadi
cetasi
syād
asaṃśayaṃ
parvatarājaputryāḥ
lajjā
tiraścām
~
yadi
cetasi
syāt
~ /
a-saṃśayam
~
parvata-rāja-putryās
~
Verse: cd
taṃ
keśapāśaṃ
prasamīkṣya
kuryur
vālapriyatvaṃ
śitʰilaṃ
camaryaḥ
tam
~
keśa-pāśam
~
prasamīkṣya
kuryur
/
vāla-priyatvam
~
śitʰilam
~
camaryas
~
Strophe: 50
Verse: ab
sarvopamādravyasamuccayena
yatʰāpradeśaṃ
viniveśitena
sarva=upamā-dravya-samuccayena
/
yatʰā-pradeśam
~
viniveśitena
Verse: cd
sā
nirmitā
viśvasr̥jā
prayatnād
ekastʰasaundaryadidr̥kṣayeva
sā
nirmitā
viśva-sr̥jā
prayatnāt
~ /
eka-stʰa-saundarya-didr̥kṣayā
~
iva
Strophe: 51
Verse: ab
tāṃ
nāradaḥ
kāmacaraḥ
kadācit
kanyāṃ
kila
prekṣya
pituḥ
samīpe
tām
~
nāradas
~
kāma-caras
~
kadācid
~ /
kanyām
~
kila
prekṣya
pitur
~
samīpe
Verse: cd
samādideśaikavadʰūṃ
bʰavitrīṃ
premṇā
śarīrārdʰaharāṃ
harasya
samādideśa
~
eka-vadʰūm
~
bʰavitrīm
~ /
premṇā
śarīra=ardʰa-harām
~
harasya
Strophe: 52
Verse: ab
guruḥ
pragalbʰe
'pi
vayasy
ato
'syās
tastʰau
nivr̥ttānyavarābʰilāṣaḥ
gurus
~
pra-galbʰe
~api
vayasi
~
atas
~
asyās
/
tastʰau
nivr̥tta=anya-vara=abʰilāṣas
~
Verse: cd
r̥te
kr̥śānor
na
hi
mantrapūtam
arhanti
tejāṃsy
aparāṇi
havyam
r̥te
kr̥śānos
~
na
hi
mantra-pūtam
/
arhanti
tejāṃsi
~
aparāṇi
havyam
Strophe: 53
Verse: ab
ayācitāraṃ
nahi
devadevam
adriḥ
sutāṃ
grāhayituṃ
śaśāka
a-yācitāram
~
na-hi
deva-devam
/
adris
~
sutām
~
grāhayitum
~
śaśāka
Verse: cd
abʰyartʰanābʰaṅgabʰayena
sādʰur
mādʰyastʰyam
iṣṭe
'py
avalambate
'rtʰe
abʰyartʰanā-bʰaṅga-bʰayena
sādʰus
~ /
mādʰya-stʰyam
iṣṭe
~api
~
avalambate
~artʰe
Strophe: 54
Verse: ab
yadaiva
pūrve
janane
śarīraṃ
sā
dakṣaroṣāt
sudatī
sasarja
yadā
~
eva
pūrve
janane
śarīram
~ /
sā
dakṣa-roṣāt
su-datī
sasarja
Verse: cd
tadā
prabʰr̥ty
eva
vimuktasaṅgaḥ
patiḥ
paśūnām
aparigraho
'bʰūt
tadā
prabʰr̥ti
~
eva
vimukta-saṅgas
~ /
patis
~
paśūnām
a-parigrahas
~
abʰūt
Strophe: 55
Verse: ab
sa
kr̥ttivāsās
tapase
yatātmā
gaṇgāpravāhokṣitadevadāru
sa
kr̥tti-vāsās
tapase
yata=ātmā
/
gaṇgā-pravāha=ukṣita-deva-dāru
Verse: cd
prastʰaṃ
himādrer
mr̥ganābʰigandʰi
kiṃcit
kvaṇatkinnaram
adʰyuvāsa
prastʰam
~
hima=adres
~
mr̥ga-nābʰi-gandʰi
/
kim=cit
kvaṇat-kinnaram
adʰyuvāsa
Strophe: 56
Verse: ab
gaṇā
nameruprasavāvataṃsā
bʰūrjatvacaḥ
sparśavatīr
dadʰānāḥ
gaṇās
~
nameru-prasava=avataṃsās
~ /
bʰūrja-tvacas
~
sparśavatīs
~
dadʰānās
~
Verse: cd
manaḥśilāviccʰuritā
niṣeduḥ
śaileyanaddʰeṣu
śilātaleṣu
manas=śilā-viccʰuritās
~
niṣedur
~ /
śaileya-naddʰeṣu
śilā-taleṣu
Strophe: 57
Verse: ab
tuṣārasaṃgʰātaśilāḥ
kʰurāgraiḥ
samullikʰan
darpakalaḥ
kakudmān
tuṣāra-saṃgʰāta-śilās
~
kʰura=agrais
~ /
samullikʰan
darpa-kalas
~
kakudmān
Verse: cd
dr̥ṣṭaḥ
katʰaṃcid
gavayair
vivignair
asoḍʰasiṃhadʰvanir
unnanāda
dr̥ṣṭas
~
katʰam=cid
gavayais
~
vivignais
~ /
a-soḍʰa-siṃha-dʰvanis
~
unnanāda
Strophe: 58
Verse: ab
tatrāgnim
ādʰāya
samitsamiddʰaṃ
svam
eva
mūrtyantaram
aṣṭamūrtiḥ
tatra
~
agnim
ādʰāya
samidh=samiddʰam
~ /
svam
eva
mūrti=antaram
aṣṭa-mūrtis
~
Verse: cd
svayaṃ
vidʰātā
tapasaḥ
pʰalānāṃ
kenāpi
kāmena
tapaś
cacāra
svayam
~
vidʰātā
tapasas
~
pʰalānām
~ /
kena
~
api
kāmena
tapas
~
cacāra
Strophe: 59
Verse: ab
anargʰyam
argʰyeṇa
tam
adrinātʰaḥ
svargaukasām
arcitam
arcayitvā
an-argʰyam
argʰyeṇa
tam
adri-nātʰas
~ /
svarga=okasām
arcitam
arcayitvā
Verse: cd
ārādʰanāyāsya
sakʰīsametāṃ
samādideśa
prayatāṃ
tanūjām
ārādʰanāya
~
asya
sakʰī-sametām
~ /
samādideśa
prayatām
~
tanū-jām
Strophe: 60
Verse: ab
pratyartʰibʰūtām
api
tāṃ
samādʰeḥ
śuśrūṣamāṇāṃ
giriśo
'numene
pratyartʰi-bʰūtām
api
tām
~
samādʰes
~ /
śuśrūṣamāṇām
~
giri-śas
~
anumene
Verse: cd
vikārahetau
sati
vikriyante
yeṣāṃ
na
cetāṃsi
ta
eva
dʰīrāḥ
vikāra-hetau
sati
vikriyante
/
yeṣām
~
na
cetāṃsi
te
~
eva
dʰīrās
~
Metre: M
(mālinī)
Strophe: 61
Verse: a
avacitabalipuṣpā
vedisaṃmārgadakṣā
ava-cita-bali-puṣpā
/
vedi-saṃmārga-dakṣā
Verse: b
niyamavidʰijalānāṃ
barhiṣāṃ
copanetrī
niyama-vidʰi-jalānām
~ /
barhiṣām
~
ca
~
upanetrī
Verse: c
giriśam
upacacāra
pratyahaṃ
sā
sukeśī
giri-śam
upacacāra
/
pratyaham
~
sā
su-keśī
Verse: d
niyamitaparikʰedā
taccʰiraścandrapādaiḥ
niyamita-parikʰedā
/
tad=śiras=candra-pādais
~
This text is part of the
TITUS
edition of
Kalidasa, Kumarasambhava
.
Copyright
TITUS Project
, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.