TITUS
Vagbhata, Astangahrdayasamhita
Part No. 3
Sutra: 3
Adhyaya: 1
Nidānastʰāna
1
Verse: 1
Halfverse: ab
rogaḥ
pāpmā
jvaro
vyādʰir
vikāro
duḥkʰam
āmayaḥ
\
Halfverse: cd
yakṣmātaṅka
-gadābādʰāḥ
śabdāḥ
paryāya
-vācinaḥ
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
nidānaṃ
pūrva
-rūpāṇi
rūpāṇy
upaśayas
tatʰā
\
Halfverse: cd
saṃprāptiś
ceti
vijñānaṃ
rogāṇāṃ
pañca
-dʰā
smr̥tam
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
nimitta
-hetv
-āyatana
-pratyayottʰāna
-kāraṇaiḥ
\
Halfverse: cd
nidānam
āhuḥ
paryāyaiḥ
prāg
-rūpaṃ
yena
lakṣyate
\\ 3 \\
Verse: 4
Halfverse: ab
utpitsur
āmayo
doṣa
-viśeṣeṇān
-adʰiṣṭʰitaḥ
\
Halfverse: cd
liṅgam
a
-vyaktam
alpa
-tvād
vyādʰīnāṃ
tad
yatʰā
-yatʰam
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
tad
eva
vyakta
-tāṃ
yātaṃ
rūpam
ity
abʰidʰīyate
\
Halfverse: cd
saṃstʰānaṃ
vyañjanaṃ
liṅgaṃ
lakṣaṇaṃ
cihnam
ākr̥tiḥ
\\ 5 \\
Verse: 6
Halfverse: ab
hetu
-vyādʰi
-viparyasta
-viparyastārtʰa
-kāriṇām
\
Halfverse: cd
auṣadʰānna
-vihārāṇām
upayogaṃ
sukʰāvaham
\\ 6 \\
Verse: 7
Halfverse: ab
vidyād
upaśayaṃ
vyādʰeḥ
sa
hi
sātmyam
iti
smr̥taḥ
\
Halfverse: cd
viparīto
'n
-upaśayo
vyādʰy
-a
-sātmyābʰisaṃjñitaḥ
\\ 7 \\
Verse: 8
Halfverse: ab
yatʰā
-duṣṭena
doṣeṇa
yatʰā
cānuvisarpatā
\
Halfverse: cd
nirvr̥ttir
āmayasyāsau
saṃprāptir
jātir
āgatiḥ
\\ 8 \\
Verse: 9
Halfverse: ab
saṃkʰyā
-vikalpa
-prādʰānya
-bala
-kāla
-viśeṣataḥ
\
Halfverse: cd
sā
bʰidyate
yatʰātraiva
vakṣyante
'ṣṭau
jvarā
iti
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
doṣāṇāṃ
samavetānāṃ
vikalpo
'ṃśāṃśa
-kalpanā
\
Halfverse: cd
svātantrya
-pāratantryābʰyāṃ
vyādʰeḥ
prādʰānyam
ādiśet
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
hetv
-ādi
-kārtsnyāvayavair
balā
-bala
-viśeṣaṇam
\
Halfverse: cd
naktan
-dinartu
-bʰuktāṃśair
vyādʰi
-kālo
yatʰā
-malam
\\ 11 \\
Verse: 12
Halfverse: ab
iti
prokto
nidānārtʰas
taṃ
vyāsenopadekṣyati
\
Halfverse: cd
sarveṣām
eva
rogāṇāṃ
nidānaṃ
kupitā
malāḥ
\\ 12 \\
Halfverse: aV
iti
prokto
nidānārtʰaḥ
Halfverse: bV2
taṃ
vyāsenopadekṣyate
Halfverse: bV3
taṃ
vyāsenopadiśyate
Halfverse: bV
sa
vyāsenopadekṣyati
Halfverse: bV2
sa
vyāsenopadekṣyate
Halfverse: bV3
sa
vyāsenopadiśyate
Verse: 13
Halfverse: ab
tat
-prakopasya
tu
proktaṃ
vividʰā
-hita
-sevanam
\
Halfverse: cd
a
-hitaṃ
tri
-vidʰo
yogas
trayāṇāṃ
prāg
udāhr̥taḥ
\\ 13 \\
Halfverse: cV
a
-hitas
tri
-vidʰo
yogas
Verse: 14
Halfverse: ab
tiktoṣaṇa
-kaṣāyālpa
-rūkṣa
-pramita
-bʰojanaiḥ
\
Halfverse: cd
dʰāraṇodīraṇa
-niśā
-jāgarāty
-ucca
-bʰāṣaṇaiḥ
\\ 14 \\
Verse: 15
Halfverse: ab
kriyāti
-yoga
-bʰī
-śoka
-cintā
-vyāyāma
-maitʰunaiḥ
\
Halfverse: cd
grīṣmāho
-rātri
-bʰuktānte
prakupyati
samīraṇaḥ
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
pittaṃ
kaṭv
-amla
-tīkṣṇoṣṇa
-paṭu
-krodʰa
-vidāhibʰiḥ
\
Halfverse: cd
śaran
-madʰyāhna
-rātry
-ardʰa
-vidāha
-samayeṣu
ca
\\ 16 \\
Halfverse: dV
-nidāgʰa
-samayeṣu
ca
Verse: 17
Halfverse: ab
svādv
-amla
-lavaṇa
-snigdʰa
-gurv
-abʰiṣyandi
-śītalaiḥ
\
Halfverse: cd
āsyā
-svapna
-sukʰā
-jīrṇa
-divā
-svapnāti
-br̥ṃhaṇaiḥ
\\ 17 \\
Halfverse: cV
ati
-svapna
-sukʰā
-jīrṇa
-
Verse: 18
Halfverse: ab
praccʰardanādya
-yogena
bʰukta
-mātra
-vasantayoḥ
\
Halfverse: cd
pūrvāhṇe
pūrva
-rātre
ca
śleṣmā
dvandvaṃ
tu
saṃkarāt
\\ 18 \\
Verse: 19
Halfverse: ab
miśrī
-bʰāvāt
samastānāṃ
saṃnipātas
tatʰā
punaḥ
\
Halfverse: cd
saṃkīrṇā
-jīrṇa
-viṣama
-viruddʰādʰyaśanādibʰiḥ
\\ 19 \\
Verse: 20
Halfverse: ab
vyāpanna
-madya
-pānīya
-śuṣka
-śākāma
-mūlakaiḥ
\
Halfverse: cd
piṇyāka
-mr̥d
-yava
-surā
-pūti
-śuṣka
-kr̥śāmiṣaiḥ
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
doṣa
-traya
-karais
tais
tais
tatʰānna
-parivartanāt
\
Halfverse: cd
r̥tor
duṣṭāt
puro
-vātād
grahāveśād
viṣād
garāt
\\ 21 \\
Halfverse: bV
tatʰānna
-parivartataḥ
Halfverse: bV2
tatʰānna
-parivr̥ttitaḥ
Verse: 22
Halfverse: ab
duṣṭānnāt
parvatāśleṣād
grahair
janmarkṣa
-pīḍanāt
\
Halfverse: cd
mitʰyā
-yogāc
ca
vividʰāt
pāpānāṃ
ca
niṣevaṇāt
\\ 22 \\
Halfverse: aV
duṣṭāmāt
parvatāśleṣād
Verse: 23
Halfverse: ab
strīṇāṃ
prasava
-vaiṣamyāt
tatʰā
mitʰyopacārataḥ
\
Halfverse: cd
prati
-rogam
iti
kruddʰā
rogādʰiṣṭʰāna
-gāminīḥ
\\ 23 \\
Verse: 23x
Halfverse: ab
rasāyanīḥ
prapadyāśu
doṣā
dehe
vikurvate
\\
23xab
\\
Adhyaya: 2
Nidānastʰāna
2
Verse: 1
Halfverse: ab
jvaro
roga
-patiḥ
pāpmā
mr̥tyur
ojo
-'śano
'ntakaḥ
\
Halfverse: cd
krodʰo
dakṣādʰvara
-dʰvaṃsī
rudrordʰva
-nayanodbʰavaḥ
\\ 1 \\
Halfverse: bV
mr̥tyus
tejo
-'śano
'ntakaḥ
Verse: 2
Halfverse: ab
janmāntayor
moha
-mayaḥ
saṃtāpātmāpacāra
-jaḥ
\
Halfverse: cd
vividʰair
nāmabʰiḥ
krūro
nānā
-yoniṣu
vartate
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
sa
jāyate
'ṣṭa
-dʰā
doṣaiḥ
pr̥tʰaṅ
miśraiḥ
samāgataiḥ
\
Halfverse: cd
āgantuś
ca
malās
tatra
svaiḥ
svair
duṣṭāḥ
pradūṣaṇaiḥ
\\ 3 \\
Verse: 4
Halfverse: ab
āmāśayaṃ
praviśyāmam
anugamya
pidʰāya
ca
\
Halfverse: cd
srotāṃsi
pakti
-stʰānāc
ca
nirasya
jvalanaṃ
bahiḥ
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
saha
tenābʰisarpantas
tapantaḥ
sakalaṃ
vapuḥ
\
Halfverse: cd
kurvanto
gātram
aty
-uṣṇaṃ
jvaraṃ
nirvartayanti
te
\\ 5 \\
Halfverse: cV
kurvanto
gātram
ā
-śuṣkaṃ
Verse: 6
Halfverse: ab
sroto
-vibandʰāt
prāyeṇa
tataḥ
svedo
na
jāyate
\
Halfverse: cd
tasya
prāg
-rūpam
ālasyam
a
-ratir
gātra
-gauravam
\\ 6 \\
Verse: 7
Halfverse: ab
āsya
-vairasyam
a
-ruci
-jr̥mbʰā
sāsrākulākṣi
-tā
\
Halfverse: cd
aṅga
-mardo
'
-vipāko
'lpa
-prāṇa
-tā
bahu
-nidra
-tā
\\ 7 \\
Halfverse: bV
-jr̥mbʰā
sāsrākulākṣa
-tā
Verse: 8
Halfverse: ab
roma
-harṣo
vinamanaṃ
piṇḍikodveṣṭanaṃ
klamaḥ
\
Halfverse: cd
hitopadeśeṣv
a
-kṣāntiḥ
prītir
amla
-paṭūṣaṇe
\\ 8 \\
Verse: 9
Halfverse: ab
dveṣaḥ
svāduṣu
bʰakṣyeṣu
tatʰā
bāleṣu
tr̥ḍ
bʰr̥śam
\
Halfverse: cd
śabdāgni
-śīta
-vātāmbu
-ccʰāyoṣṇeṣv
a
-nimittataḥ
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
iccʰā
dveṣaś
ca
tad
anu
jvarasya
vyakta
-tā
bʰavet
\
Halfverse: cd
āgamāpagama
-kṣobʰa
-mr̥du
-tā
-vedanoṣmaṇām
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
vaiṣamyaṃ
tatra
tatrāṅge
tās
tāḥ
syur
vedanāś
calāḥ
\
Halfverse: cd
pādayoḥ
supta
-tā
stambʰaḥ
piṇḍikodveṣṭanaṃ
śamaḥ
\\ 11 \\
Halfverse: dV
piṇḍikodveṣṭanaṃ
klamaḥ
Verse: 12
Halfverse: ab
viśleṣa
iva
saṃdʰīnāṃ
sāda
ūrvoḥ
kaṭī
-grahaḥ
\
Halfverse: cd
pr̥ṣṭʰaṃ
kṣodam
ivāpnoti
niṣpīḍyata
ivodaram
\\ 12 \\
Verse: 13
Halfverse: ab
cʰidyanta
iva
cāstʰīni
pārśva
-gāni
viśeṣataḥ
\
Halfverse: cd
hr̥dayasya
grahas
todaḥ
prājaneneva
vakṣasaḥ
\\ 13 \\
Verse: 14
Halfverse: ab
skandʰayor
matʰanaṃ
bāhvor
bʰedaḥ
pīḍanam
aṃsayoḥ
\
Halfverse: cd
a
-śaktir
bʰakṣaṇe
hanvor
jr̥mbʰaṇaṃ
karṇayoḥ
svanaḥ
\\ 14 \\
Verse: 15
Halfverse: ab
nistodaḥ
śaṅkʰayor
mūrdʰni
vedanā
vi
-rasāsya
-tā
\
Halfverse: cd
kaṣāyāsya
-tvam
atʰa
-vā
malānām
a
-pravartanam
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
rūkṣāruṇa
-tvag
-āsyākṣi
-nakʰa
-mūtra
-purīṣa
-tā
\
Halfverse: cd
prasekā
-rocakā
-śraddʰā
-vipākā
-sveda
-jāgarāḥ
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
kaṇṭʰauṣṭʰa
-śoṣas
tr̥ṭ
śuṣkau
cʰardi
-kāsau
viṣādi
-tā
\
Halfverse: cd
harṣo
romāṅga
-danteṣu
vepatʰuḥ
kṣavatʰor
grahaḥ
\\ 17 \\
Halfverse: dV
śvayatʰuḥ
kṣavatʰor
grahaḥ
Verse: 18
Halfverse: ab
bʰramaḥ
pralāpo
gʰarmeccʰā
vināmaś
cānila
-jvare
\
Halfverse: cd
yuga
-pad
vyāptir
aṅgānāṃ
pralāpaḥ
kaṭu
-vaktra
-tā
\\ 18 \\
Verse: 19
Halfverse: ab
nāsāsya
-pākaḥ
śīteccʰā
bʰramo
mūrcʰā
mado
'
-ratiḥ
\
Halfverse: cd
viṭ
-sraṃsaḥ
pitta
-vamanaṃ
rakta
-ṣṭʰīvanam
amlakaḥ
\\ 19 \\
Verse: 20
Halfverse: ab
rakta
-koṭʰodgamaḥ
pīta
-harita
-tvaṃ
tvag
-ādiṣu
\
Halfverse: cd
svedo
niḥśvāsa
-vaigandʰyam
ati
-tr̥ṣṇā
ca
pitta
-je
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
viśeṣād
a
-rucir
jāḍyaṃ
sroto
-rodʰo
'lpa
-vega
-tā
\
Halfverse: cd
praseko
mukʰa
-mādʰuryaṃ
hr̥l
-lepa
-śvāsa
-pīnasāḥ
\\ 21 \\
Verse: 22
Halfverse: ab
hr̥l
-lāsaś
cʰardanaṃ
kāsaḥ
stambʰaḥ
śvaityaṃ
tvag
-ādiṣu
\
Halfverse: cd
aṅgeṣu
śīta
-piṭikās
tandrodardaḥ
kapʰodbʰave
\\ 22 \\
Verse: 23
Halfverse: ab
kāle
yatʰā
-svaṃ
sarveṣāṃ
pravr̥ttir
vr̥ddʰir
eva
vā
\\
23ab
\\
Halfverse: cd
nidānoktān
-upaśayo
viparītopaśāyi
-tā
\\
23cd
\\
Halfverse: ef
yatʰā
-svaṃ
liṅga
-saṃsarge
jvaraḥ
saṃsarga
-jo
'pi
ca
\\
23ef
\\
Verse: 24
Halfverse: ab
śiro
-'rti
-mūrcʰā
-vami
-dāha
-moha
-kaṇṭʰāsya
-śoṣā
-rati
-parva
-bʰedāḥ
\
Halfverse: cd
unnidra
-tā
-tr̥ḍ
-bʰrama
-roma
-harṣā
jr̥mbʰāti
-vāk
-tvaṃ
ca
calāt
sa
-pittāt
\\ 24 \\
Verse: 25
Halfverse: ab
tāpa
-hāny
-a
-ruci
-parva
-śiro
-ruk
-pīnasa
-śvasana
-kāsa
-vibandʰāḥ
\
Halfverse: cd
śīta
-jāḍya
-timira
-bʰrama
-tandrāḥ
śleṣma
-vāta
-janita
-jvara
-liṅgam
\\ 25 \\
Verse: 26
Halfverse: ab
śīta
-stambʰa
-sveda
-dāhā
-vyavastʰā
tr̥ṣṇā
-kāsa
-śleṣma
-pitta
-pravr̥ttiḥ
\
Halfverse: cd
mohas
tandrā
lipta
-tiktāsya
-tā
ca
jñeyaṃ
rūpaṃ
śleṣma
-pitta
-jvarasya
\\ 26 \\
Halfverse: bV
tr̥ṣṇā
kāsaḥ
śleṣma
-pitta
-pravr̥ttiḥ
Verse: 27
Halfverse: ab
sarva
-jo
lakṣaṇaiḥ
sarvair
dāho
'tra
ca
muhur
muhuḥ
\
Halfverse: cd
tad
-vac
cʰītaṃ
mahā
-nidrā
divā
jāgaraṇaṃ
niśi
\\ 27 \\
Verse: 28
Halfverse: ab
sadā
vā
naiva
vā
nidrā
mahā
-svedo
'ti
naiva
vā
\
Halfverse: cd
gīta
-nartana
-hāsyādi
-vikr̥tehā
-pravartanam
\\ 28 \\
Halfverse: bV
mahān
svedo
'ti
naiva
vā
Verse: 29
Halfverse: ab
sāśruṇī
kaluṣe
rakte
bʰugne
lulita
-pakṣmaṇī
\
Halfverse: cd
akṣiṇī
piṇḍikā
-pārśva
-mūrdʰa
-parvāstʰi
-rug
-bʰramaḥ
\\ 29 \\
Verse: 30
Halfverse: ab
sa
-svanau
sa
-rujau
karṇau
kaṇṭʰaḥ
śūkair
ivācitaḥ
\
Halfverse: cd
paridagdʰā
kʰarā
jihvā
guru
-srastāṅga
-saṃdʰi
-tā
\\ 30 \\
Halfverse: dV
guruḥ
srastāṅga
-saṃdʰi
-tā
Verse: 31
Halfverse: ab
rakta
-pitta
-kapʰa
-ṣṭʰīvo
lolanaṃ
śiraso
'ti
-ruk
\
Halfverse: cd
koṭʰānāṃ
śyāva
-raktānāṃ
maṇḍalānāṃ
ca
darśanam
\\ 31 \\
Halfverse: bV
lolanaṃ
śiraso
'ti
-tr̥ṭ
Verse: 32
Halfverse: ab
hr̥d
-vyatʰā
mala
-saṃsaṅgaḥ
pravr̥ttir
vālpa
-śo
'ti
vā
\
Halfverse: cd
snigdʰāsya
-tā
bala
-bʰraṃśaḥ
svara
-sādaḥ
pralāpi
-tā
\\ 32 \\
Halfverse: aV
hr̥d
-vyatʰā
mala
-saṃsargaḥ
Verse: 33
Halfverse: ab
doṣa
-pākaś
cirāt
tandrā
pratataṃ
kaṇṭʰa
-kūjanam
\
Halfverse: cd
saṃnipātam
abʰinyāsaṃ
taṃ
brūyāc
ca
hr̥taujasam
\\ 33 \\
Halfverse: dV
taṃ
brūyāc
ca
hataujasam
Verse: 33+1
Halfverse: ab
vāyunā
kapʰa
-ruddʰena
pittam
antaḥ
prapīḍitam
\
Halfverse: cd
vyavāyi
-tvāc
ca
sūkṣma
-tvād
bahir
-mārgaṃ
pravartate
\\ 33+1 \\
Verse: 33+2
Halfverse: ab
tena
hāridra
-netra
-tvaṃ
saṃnipātodbʰave
jvare
\\
33+2ab
\\
Verse: 34
Halfverse: ab
doṣe
vibaddʰe
naṣṭe
'gnau
sarva
-saṃpūrṇa
-lakṣaṇaḥ
\
Halfverse: cd
a
-sādʰyaḥ
so
'nya
-tʰā
kr̥ccʰro
bʰaved
vaikalya
-do
'pi
vā
\\ 34 \\
Verse: 35
Halfverse: ab
anyac
ca
saṃnipātottʰo
yatra
pittaṃ
pr̥tʰak
stʰitam
\
Halfverse: cd
tvaci
koṣṭʰe
'tʰa
-vā
dāhaṃ
vidadʰāti
puro
'nu
vā
\\ 35 \\
Halfverse: aV
anyaś
ca
saṃnipātottʰo
Verse: 36
Halfverse: ab
tad
-vad
vāta
-kapʰau
śītaṃ
dāhādir
dus
-taras
tayoḥ
\
Halfverse: cd
śītādau
tatra
pittena
kapʰe
syandita
-śoṣite
\\ 36 \\
Verse: 37
Halfverse: ab
śīte
śānte
'mlako
mūrcʰā
madas
tr̥ṣṇā
ca
jāyate
\
Halfverse: cd
dāhādau
punar
ante
syus
tandrā
-ṣṭʰīva
-vami
-klamāḥ
\\ 37 \\
Verse: 38
Halfverse: ab
āgantur
abʰigʰātābʰiṣaṅga
-śāpābʰicārataḥ
\
Halfverse: cd
catur
-dʰātra
kṣata
-ccʰeda
-dāhādyair
abʰigʰāta
-jaḥ
\\ 38 \\
Verse: 39
Halfverse: ab
śramāc
ca
tasmin
pavanaḥ
prāyo
raktaṃ
pradūṣayan
\
Halfverse: cd
sa
-vyatʰā
-śopʰa
-vaivarṇyaṃ
sa
-rujaṃ
kurute
jvaram
\\ 39 \\
Verse: 40
Halfverse: ab
grahāveśauṣadʰi
-viṣa
-krodʰa
-bʰī
-śoka
-kāma
-jaḥ
\
Halfverse: cd
abʰiṣaṅgād
graheṇāsminn
a
-kasmād
dʰāsa
-rodane
\\ 40 \\
Verse: 41
Halfverse: ab
oṣadʰi
-gandʰa
-je
mūrcʰā
śiro
-rug
vamatʰuḥ
kṣavaḥ
\
Halfverse: cd
viṣān
mūrcʰātisārāsya
-śyāva
-tā
-dāha
-hr̥d
-gadāḥ
\\ 41 \\
Halfverse: bV
śiro
-ruk
śvayatʰuḥ
kṣavaḥ
Halfverse: bV2
śiro
-rug
vepatʰuḥ
kṣavaḥ
Halfverse: dV3
-śyāva
-tā
-dāha
-hr̥d
-grahāḥ
Verse: 42
Halfverse: ab
krodʰāt
kampaḥ
śiro
-ruk
ca
pralāpo
bʰaya
-śoka
-je
\
Halfverse: cd
kāmād
bʰramo
'
-rucir
dāho
hrī
-nidrā
-dʰī
-dʰr̥ti
-kṣayaḥ
\\ 42 \\
Halfverse: dV
bʰī
-nidrā
-dʰī
-dʰr̥ti
-kṣayaḥ
Verse: 43
Halfverse: ab
grahādau
saṃnipātasya
bʰayādau
marutas
traye
\
Halfverse: cd
kopaḥ
kope
'pi
pittasya
yau
tu
śāpābʰicāra
-jau
\\ 43 \\
Halfverse: cV
kopaḥ
kope
tu
pittasya
Halfverse: cV2
kopaḥ
krodʰe
tu
pittasya
Verse: 44
Halfverse: ab
saṃnipāta
-jvarau
gʰorau
tāv
a
-sahya
-tamau
matau
\
Halfverse: cd
tatrābʰicārikair
mantrair
hūyamānasya
tapyate
\\ 44 \\
Halfverse: bV
tāv
a
-sādʰya
-tamau
matau
Verse: 45
Halfverse: ab
pūrvaṃ
cetas
tato
dehas
tato
vispʰoṭa
-tr̥ḍ
-bʰramaiḥ
\
Halfverse: cd
sa
-dāha
-mūrcʰair
grastasya
praty
-ahaṃ
vardʰate
jvaraḥ
\\ 45 \\
Verse: 46
Halfverse: ab
iti
jvaro
'ṣṭa
-dʰā
dr̥ṣṭaḥ
samāsād
vividʰas
tu
saḥ
\
Halfverse: cd
śārīro
mānasaḥ
saumyas
tīkṣṇo
'ntar
-bahir
-āśrayaḥ
\\ 46 \\
Verse: 47
Halfverse: ab
prākr̥to
vaikr̥taḥ
sādʰyo
'
-sādʰyaḥ
sāmo
nir
-āmakaḥ
\
Halfverse: cd
pūrvaṃ
śarīre
śārīre
tāpo
manasi
mānase
\\ 47 \\
Verse: 48
Halfverse: ab
pavane
yoga
-vāhi
-tvāc
cʰītaṃ
śleṣma
-yute
bʰavet
\
Halfverse: cd
dāhaḥ
pitta
-yute
miśraṃ
miśre
'ntaḥ
-saṃśraye
punaḥ
\\ 48 \\
Verse: 49
Halfverse: ab
jvare
'dʰikaṃ
vikārāḥ
syur
antaḥ
kṣobʰo
mala
-grahaḥ
\
Halfverse: cd
bahir
eva
bahir
-vege
tāpo
'pi
ca
su
-sādʰya
-tā
\\ 49 \\
Verse: 50
Halfverse: ab
varṣā
-śarad
-vasanteṣu
vātādyaiḥ
prākr̥taḥ
kramāt
\
Halfverse: cd
vaikr̥to
'nyaḥ
sa
duḥ
-sādʰyaḥ
prāyaś
ca
prākr̥to
'nilāt
\\ 50 \\
Verse: 51
Halfverse: ab
varṣāsu
māruto
duṣṭaḥ
pitta
-śleṣmānvito
jvaram
\
Halfverse: cd
kuryāt
pittaṃ
ca
śaradi
tasya
cānu
-balaṃ
kapʰaḥ
\\ 51 \\
Halfverse: dV
tasya
cānu
-balaḥ
kapʰaḥ
Verse: 52
Halfverse: ab
tat
-prakr̥tyā
visargāc
ca
tatra
nān
-aśanād
bʰayam
\
Halfverse: cd
kapʰo
vasante
tam
api
vāta
-pittaṃ
bʰaved
anu
\\ 52 \\
Halfverse: aV
tat
-prakr̥tyā
visargasya
Verse: 53
Halfverse: ab
bala
-vatsv
alpa
-doṣeṣu
jvaraḥ
sādʰyo
'n
-upadravaḥ
\
Halfverse: cd
sarva
-tʰā
vikr̥ti
-jñāne
prāg
a
-sādʰya
udāhr̥taḥ
\\ 53 \\
Verse: 54
Halfverse: ab
jvaropadrava
-tīkṣṇa
-tvam
a
-glānir
bahu
-mūtra
-tā
\
Halfverse: cd
na
pravr̥ttir
na
viḍ
jīrṇā
na
kṣut
sāma
-jvarākr̥tiḥ
\\ 54 \\
Verse: 55
Halfverse: ab
jvara
-vego
'dʰikaṃ
tr̥ṣṇā
pralāpaḥ
śvasanaṃ
bʰramaḥ
\
Halfverse: cd
mala
-pravr̥ttir
utkleśaḥ
pacyamānasya
lakṣaṇam
\\ 55 \\
Halfverse: aV
jvara
-vego
'dʰikas
tr̥ṣṇā
Verse: 56
Halfverse: ab
jīrṇa
-tāma
-viparyāsāt
sapta
-rātraṃ
ca
laṅgʰanāt
\
Halfverse: cd
jvaraḥ
pañca
-vidʰaḥ
prokto
mala
-kāla
-balā
-balāt
\\ 56 \\
Verse: 57
Halfverse: ab
prāya
-śaḥ
saṃnipātena
bʰūyasā
tūpadiśyate
\
Halfverse: cd
saṃtataḥ
satato
'nye
-dyus
tr̥tīyaka
-caturtʰakau
\\ 57 \\
Halfverse: aV
prāyaḥ
sa
saṃnipātena
Verse: 58
Halfverse: ab
dʰātu
-mūtra
-śakr̥d
-vāhi
-srotasāṃ
vyāpino
malāḥ
\
Halfverse: cd
tāpayantas
tanuṃ
sarvāṃ
tulya
-dūṣyādi
-vardʰitāḥ
\\ 58 \\
Verse: 59
Halfverse: ab
balino
guravaḥ
stabdʰā
viśeṣeṇa
rasāśritāḥ
\
Halfverse: cd
saṃtataṃ
niṣ
-prati
-dvandvā
jvaraṃ
kuryuḥ
su
-duḥ
-saham
\\ 59 \\
Verse: 60
Halfverse: ab
malaṃ
jvaroṣmā
dʰātūn
vā
sa
śīgʰraṃ
kṣapayet
tataḥ
\
Halfverse: cd
sarvākāraṃ
rasādīnāṃ
śuddʰyā
-śuddʰyāpi
vā
kramāt
\\ 60 \\
Halfverse: aV
malāñ
jvaroṣmā
dʰātūn
vā
Verse: 61
Halfverse: ab
vāta
-pitta
-kapʰaiḥ
sapta
daśa
dvā
-daśa
vāsarān
\
Halfverse: cd
prāyo
'nuyāti
maryādāṃ
mokṣāya
ca
vadʰāya
ca
\\ 61 \\
Halfverse: dV
vimokṣāya
vadʰāya
vā
Verse: 62
Halfverse: ab
ity
agniveśasya
mataṃ
hārītasya
punaḥ
smr̥tiḥ
\
Halfverse: cd
dvi
-guṇā
saptamī
yāvan
navamy
ekā
-daśī
tatʰā
\\ 62 \\
Verse: 63
Halfverse: ab
eṣā
tri
-doṣa
-maryādā
mokṣāya
ca
vadʰāya
ca
\
Halfverse: cd
śuddʰy
-a
-śuddʰau
jvaraḥ
kālaṃ
dīrgʰam
apy
anuvartate
\\ 63 \\
Halfverse: cV
śuddʰy
-a
-śuddʰyor
jvaraḥ
kālaṃ
Verse: 64
Halfverse: ab
kr̥śānāṃ
vyādʰi
-muktānāṃ
mitʰyāhārādi
-sevinām
\
Halfverse: cd
alpo
'pi
doṣo
dūṣyāder
labdʰvānya
-tamato
balam
\\ 64 \\
Verse: 65
Halfverse: ab
sa
-vipakṣo
jvaraṃ
kuryād
viṣamaṃ
kṣaya
-vr̥ddʰi
-bʰāk
\
Halfverse: cd
doṣaḥ
pravartate
teṣāṃ
sve
kāle
jvarayan
balī
\\ 65 \\
Halfverse: dV
sva
-kāle
jvarayan
balī
Verse: 66
Halfverse: ab
nivartate
punaś
caiṣa
praty
-anīka
-balā
-balaḥ
\
Halfverse: cd
kṣīṇe
doṣe
jvaraḥ
sūkṣmo
rasādiṣv
eva
līyate
\\ 66 \\
Verse: 67
Halfverse: ab
līna
-tvāt
kārśya
-vaivarṇya
-jāḍyādīn
ādadʰāti
saḥ
\
Halfverse: cd
āsanna
-vivr̥tāsya
-tvāt
srotasāṃ
rasa
-vāhinām
\\ 67 \\
Verse: 68
Halfverse: ab
āśu
sarvasya
vapuṣo
vyāptir
doṣeṇa
jāyate
\
Halfverse: cd
saṃtataḥ
satatas
tena
viparīto
viparyayāt
\\ 68 \\
Verse: 69
Halfverse: ab
viṣamo
viṣamārambʰa
-kriyā
-kālo
'nuṣaṅga
-vān
\
Halfverse: cd
doṣo
raktāśrayaḥ
prāyaḥ
karoti
satataṃ
jvaram
\\ 69 \\
Verse: 70
Halfverse: ab
aho
-rātrasya
sa
dviḥ
syāt
sakr̥d
anye
-dyur
āśritaḥ
\
Halfverse: cd
tasmin
māṃsa
-vahā
nāḍīr
medo
-nāḍīs
tr̥tīyake
\\ 70 \\
Halfverse: cV
asmin
māṃsa
-vahā
nāḍīr
Verse: 71
Halfverse: ab
grāhī
pittānilān
mūrdʰnas
trikasya
kapʰa
-pittataḥ
\
Halfverse: cd
sa
-pr̥ṣṭʰasyānila
-kapʰāt
sa
caikāhāntaraḥ
smr̥taḥ
\\ 71 \\
Halfverse: dV
sa
vaikāhāntaraḥ
smr̥taḥ
Verse: 72
Halfverse: ab
caturtʰako
male
medo
-majjāstʰy
-anya
-tama
-stʰite
\
Halfverse: cd
majja
-stʰa
evety
apare
prabʰāvaṃ
sa
tu
darśayet
\\ 72 \\
Verse: 73
Halfverse: ab
dvi
-dʰā
kapʰena
jaṅgʰābʰyāṃ
sa
pūrvaṃ
śiraso
'nilāt
\
Halfverse: cd
astʰi
-majjobʰaya
-gate
caturtʰaka
-viparyayaḥ
\\ 73 \\
Halfverse: dV
cāturtʰika
-viparyayaḥ
Verse: 74
Halfverse: ab
tri
-dʰā
dvy
-ahaṃ
jvarayati
dinam
ekaṃ
tu
muñcati
\
Halfverse: cd
balā
-balena
doṣāṇām
anna
-ceṣṭādi
-janmanā
\\ 74 \\
Halfverse: aV
try
-ahād
dvy
-ahaṃ
jvarayati
Halfverse: bV2
dinam
ekaṃ
vimuñcati
Verse: 75
Halfverse: ab
jvaraḥ
syān
manasas
tad
-vat
karmaṇaś
ca
tadā
tadā
\
Halfverse: cd
doṣa
-dūṣyartv
-aho
-rātra
-prabʰr̥tīnāṃ
balāj
jvaraḥ
\\ 75 \\
Verse: 76
Halfverse: ab
manaso
viṣayāṇāṃ
ca
kālaṃ
taṃ
taṃ
prapadyate
\
Halfverse: cd
dʰātūn
prakṣobʰayan
doṣo
mokṣa
-kāle
vilīyate
\\ 76 \\
Verse: 77
Halfverse: ab
tato
naraḥ
śvasan
svidyan
kūjan
vamati
ceṣṭate
\
Halfverse: cd
vepate
pralapaty
uṣṇaiḥ
śītaiś
cāṅgair
hata
-prabʰaḥ
\\ 77 \\
Verse: 78
Halfverse: ab
vi
-saṃjño
jvara
-vegārtaḥ
sa
-krodʰa
iva
vīkṣate
\
Halfverse: cd
sa
-doṣa
-śabdaṃ
ca
śakr̥d
dravaṃ
sr̥jati
vega
-vat
\\ 78 \\
Verse: 79
Halfverse: ab
deho
lagʰur
vyapagata
-klama
-moha
-tāpaḥ
pāko
mukʰe
karaṇa
-sauṣṭʰavam
a
-vyatʰa
-tvam
\
Halfverse: cd
svedaḥ
kṣavaḥ
prakr̥ti
-yogi
mano
'nna
-lipsā
kaṇḍūś
ca
mūrdʰni
vigata
-jvara
-lakṣaṇāni
\\ 79 \\
Adhyaya: 3
Nidānastʰāna
3
Verse: 1
Halfverse: ab
bʰr̥śoṣṇa
-tīkṣṇa
-kaṭv
-amla
-lavaṇādi
-vidāhibʰiḥ
\
Halfverse: cd
kodravoddālakaiś
cānnais
tad
-yuktair
ati
-sevitaiḥ
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
kupitaṃ
pittalaiḥ
pittaṃ
dravaṃ
raktaṃ
ca
mūrcʰite
\
Halfverse: cd
te
mitʰas
tulya
-rūpa
-tvam
āgamya
vyāpnutas
tanum
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
pittaṃ
raktasya
vikr̥teḥ
saṃsargād
dūṣaṇād
api
\
Halfverse: cd
gandʰa
-varṇānuvr̥tteś
ca
raktena
vyapadiśyate
\\ 3 \\
Halfverse: aV
pittaṃ
raktasya
vikr̥tiḥ
Verse: 4
Halfverse: ab
prabʰavaty
asr̥jaḥ
stʰānāt
plīhato
yakr̥taś
ca
tat
\
Halfverse: cd
śiro
-guru
-tvam
a
-ruciḥ
śīteccʰā
dʰūmako
'mlakaḥ
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
cʰardiś
cʰardita
-baibʰatsyaṃ
kāsaḥ
śvāso
bʰramaḥ
klamaḥ
\
Halfverse: cd
loha
-lohita
-matsyāma
-gandʰāsya
-tvaṃ
svara
-kṣayaḥ
\\ 5 \\
Verse: 6
Halfverse: ab
rakta
-hāridra
-harita
-varṇa
-tā
nayanādiṣu
\
Halfverse: cd
nīla
-lohita
-pītānāṃ
varṇānām
a
-vivecanam
\\ 6 \\
Verse: 7
Halfverse: ab
svapne
tad
-varṇa
-darśi
-tvaṃ
bʰavaty
asmin
bʰaviṣyati
\
Halfverse: cd
ūrdʰvaṃ
nāsākṣi
-karṇāsyair
meḍʰra
-yoni
-gudair
adʰaḥ
\\ 7 \\
Verse: 8
Halfverse: ab
kupitaṃ
roma
-kūpaiś
ca
samastais
tat
pravartate
\
Halfverse: cd
ūrdʰvaṃ
sādʰyaṃ
kapʰād
yasmāt
tad
virecana
-sādʰanam
\\ 8 \\
Verse: 9
Halfverse: ab
bahv
-auṣadʰaṃ
ca
pittasya
vireko
hi
varauṣadʰam
\
Halfverse: cd
anubandʰī
kapʰo
yaś
ca
tatra
tasyāpi
śuddʰi
-kr̥t
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
kaṣāyāḥ
svādavo
'py
asya
viśuddʰa
-śleṣmaṇo
hitāḥ
\
Halfverse: cd
kim
u
tiktāḥ
kaṣāyā
vā
ye
nisargāt
kapʰāpahāḥ
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
adʰo
yāpyaṃ
calād
yasmāt
tat
praccʰardana
-sādʰanam
\
Halfverse: cd
alpauṣadʰaṃ
ca
pittasya
vamanaṃ
na
varauṣadʰam
\\ 11 \\
Verse: 12
Halfverse: ab
anubandʰī
calo
yaś
ca
śāntaye
'pi
na
tasya
tat
\
Halfverse: cd
kaṣāyāś
ca
hitās
tasya
madʰurā
eva
kevalam
\\ 12 \\
Verse: 13
Halfverse: ab
kapʰa
-māruta
-saṃsr̥ṣṭam
a
-sādʰyam
ubʰayāyanam
\
Halfverse: cd
a
-śakya
-prātilomya
-tvād
a
-bʰāvād
auṣadʰasya
ca
\\ 13 \\
Verse: 14
Halfverse: ab
na
hi
saṃśodʰanaṃ
kiñ
-cid
asty
asya
pratiloma
-gam
\
Halfverse: cd
śodʰanaṃ
pratilomaṃ
ca
rakta
-pitte
bʰiṣag
-jitam
\\ 14 \\
Halfverse: bV
asty
asya
pratilomanam
Halfverse: bV2
asty
asya
pratilomakam
Verse: 15
Halfverse: ab
evam
evopaśamanaṃ
sarva
-śo
nāsya
vidyate
\
Halfverse: cd
saṃsr̥ṣṭeṣu
hi
doṣeṣu
sarva
-jic
cʰamanaṃ
hitam
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
tatra
doṣānugamanaṃ
sirāsra
iva
lakṣayet
\
Halfverse: cd
upadravāṃś
ca
vikr̥ti
-jñānatas
teṣu
cādʰikam
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
āśu
-kārī
yataḥ
kāsas
tam
evātaḥ
pravakṣyati
\
Halfverse: cd
pañca
kāsāḥ
smr̥tā
vāta
-pitta
-śleṣma
-kṣata
-kṣayaiḥ
\\ 17 \\
Halfverse: bV
tam
evātaḥ
pracakṣyate
Halfverse: bV2
tam
evātaḥ
pracakṣate
Verse: 18
Halfverse: ab
kṣayāyopekṣitāḥ
sarve
balinaś
cottarottaram
\
Halfverse: cd
teṣāṃ
bʰaviṣyatāṃ
rūpaṃ
kaṇṭʰe
kaṇḍūr
a
-rocakaḥ
\\ 18 \\
Halfverse: bV
balinaś
ca
yatʰottaram
Verse: 19
Halfverse: ab
śūka
-pūrṇābʰa
-kaṇṭʰa
-tvaṃ
tatrādʰo
vihato
'nilaḥ
\
Halfverse: cd
ūrdʰvaṃ
pravr̥ttaḥ
prāpyoras
tasmin
kaṇṭʰe
ca
saṃsajan
\\ 19 \\
Verse: 20
Halfverse: ab
śiraḥ
-srotāṃsi
saṃpūrya
tato
'ṅgāny
utkṣipann
iva
\
Halfverse: cd
kṣipann
ivākṣiṇī
pr̥ṣṭʰam
uraḥ
pārśve
ca
pīḍayan
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
pravartate
sa
vaktreṇa
bʰinna
-kāṃsyopama
-dʰvaniḥ
\
Halfverse: cd
hetu
-bʰedāt
pratīgʰāta
-bʰedo
vāyoḥ
sa
-raṃhasaḥ
\\ 21 \\
Verse: 22
Halfverse: ab
yad
rujā
-śabda
-vaiṣamyaṃ
kāsānāṃ
jāyate
tataḥ
\
Halfverse: cd
kupito
vātalair
vātaḥ
śuṣkoraḥ
-kaṇṭʰa
-vaktra
-tām
\\ 22 \\
Halfverse: cV
kupito
vātalair
vāyuḥ
Verse: 23
Halfverse: ab
hr̥t
-pārśvoraḥ
-śiraḥ
-śūlaṃ
moha
-kṣobʰa
-svara
-kṣayān
\
Halfverse: cd
karoti
śuṣkaṃ
kāsaṃ
ca
mahā
-vega
-rujā
-svanam
\\ 23 \\
Halfverse: cV
karoti
śuṣka
-kāsaṃ
ca
Verse: 24
Halfverse: ab
so
'ṅga
-harṣī
kapʰaṃ
śuṣkaṃ
kr̥ccʰrān
muktvālpa
-tāṃ
vrajet
\
Halfverse: cd
pittāt
pītākṣi
-kapʰa
-tā
tiktāsya
-tvaṃ
jvaro
bʰramaḥ
\\ 24 \\
Verse: 25
Halfverse: ab
pittāsr̥g
-vamanaṃ
tr̥ṣṇā
vaisvaryaṃ
dʰūmako
'mlakaḥ
\
Halfverse: cd
pratataṃ
kāsa
-vegena
jyotiṣām
iva
darśanam
\\ 25 \\
Halfverse: bV
vaisvaryaṃ
dʰūmako
madaḥ
Verse: 26
Halfverse: ab
kapʰād
uro
'lpa
-ruṅ
mūrdʰa
-hr̥dayaṃ
stimitaṃ
guru
\
Halfverse: cd
kaṇṭʰopalepaḥ
sadanaṃ
pīnasa
-ccʰardy
-a
-rocakāḥ
\\ 26 \\
Halfverse: cV
kaṇṭʰāsya
-lepaḥ
sadanaṃ
Verse: 27
Halfverse: ab
roma
-harṣo
gʰana
-snigdʰa
-śveta
-śleṣma
-pravartanam
\
Halfverse: cd
yuddʰādyaiḥ
sāhasais
tais
taiḥ
sevitair
a
-yatʰā
-balam
\\ 27 \\
Verse: 28
Halfverse: ab
urasy
antaḥ
-kṣate
vāyuḥ
pittenānugato
balī
\
Halfverse: cd
kupitaḥ
kurute
kāsaṃ
kapʰaṃ
tena
sa
-śoṇitam
\\ 28 \\
Verse: 29
Halfverse: ab
pītaṃ
śyāvaṃ
ca
śuṣkaṃ
ca
gratʰitaṃ
kutʰitaṃ
bahu
\
Halfverse: cd
ṣṭʰīvet
kaṇṭʰena
rujatā
vibʰinneneva
corasā
\\ 29 \\
Halfverse: aV
pītaṃ
śyāmaṃ
ca
śuṣkaṃ
ca
Verse: 30
Halfverse: ab
sūcībʰir
iva
tīkṣṇābʰis
tudyamānena
śūlinā
\
Halfverse: cd
parva
-bʰeda
-jvara
-śvāsa
-tr̥ṣṇā
-vaisvarya
-kampa
-vān
\\ 30 \\
Verse: 31
Halfverse: ab
pārāvata
ivākūjan
pārśva
-śūlī
tato
'sya
ca
\
Halfverse: cd
kramād
vīryaṃ
ruciḥ
paktā
balaṃ
varṇaś
ca
hīyate
\\ 31 \\
Verse: 32
Halfverse: ab
kṣīṇasya
sāsr̥ṅ
-mūtra
-tvaṃ
syāc
ca
pr̥ṣṭʰa
-kaṭī
-grahaḥ
\
Halfverse: cd
vāyu
-pradʰānāḥ
kupitā
dʰātavo
rāja
-yakṣmiṇaḥ
\\ 32 \\
Verse: 33
Halfverse: ab
kurvanti
yakṣmāyatanaiḥ
kāsaṃ
ṣṭʰīvet
kapʰaṃ
tataḥ
\
Halfverse: cd
pūti
-pūyopamaṃ
pītaṃ
visraṃ
harita
-lohitam
\\ 33 \\
Verse: 34
Halfverse: ab
lucyete
iva
pārśve
ca
hr̥dayaṃ
patatīva
ca
\
Halfverse: cd
a
-kasmād
uṣṇa
-śīteccʰā
bahv
-āśi
-tvaṃ
bala
-kṣayaḥ
\\ 34 \\
Halfverse: aV
lupyete
iva
pārśve
ca
Verse: 35
Halfverse: ab
snigdʰa
-prasanna
-vaktra
-tvaṃ
śrī
-mad
-darśana
-netra
-tā
\
Halfverse: cd
tato
'sya
kṣaya
-rūpāṇi
sarvāṇy
āvir
-bʰavanti
ca
\\ 35 \\
Halfverse: bV
śrī
-mad
-daśana
-netra
-tā
Verse: 36
Halfverse: ab
ity
eṣa
kṣaya
-jaḥ
kāsaḥ
kṣīṇānāṃ
deha
-nāśanaḥ
\
Halfverse: cd
yāpyo
vā
balināṃ
tad
-vat
kṣata
-jo
'bʰinavau
tu
tau
\\ 36 \\
Verse: 37
Halfverse: ab
sidʰyetām
api
sānātʰyāt
sādʰyā
doṣaiḥ
pr̥tʰak
trayaḥ
\
Halfverse: cd
miśrā
yāpyā
dvayāt
sarve
jarasā
stʰavirasya
ca
\\ 37 \\
Halfverse: aV
sidʰyetām
api
sāmartʰyāt
Verse: 38
Halfverse: ab
kāsāc
cʰvāsa
-kṣaya
-ccʰardi
-svara
-sādādayo
gadāḥ
\
Halfverse: cd
bʰavanty
upekṣayā
yasmāt
tasmāt
taṃ
tvarayā
jayet
\\ 38 \\
Adhyaya: 4
Nidānastʰāna
4
Verse: 1
Halfverse: ab
kāsa
-vr̥ddʰyā
bʰavec
cʰvāsaḥ
pūrvair
vā
doṣa
-kopanaiḥ
\
Halfverse: cd
āmātīsāra
-vamatʰu
-viṣa
-pāṇḍu
-jvarair
api
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
rajo
-dʰūmānilair
marma
-gʰātād
ati
-himāmbunā
\
Halfverse: cd
kṣudrakas
tamakaś
cʰinno
mahān
ūrdʰvaś
ca
pañcamaḥ
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
kapʰoparuddʰa
-gamanaḥ
pavano
viṣvag
-āstʰitaḥ
\
Halfverse: cd
prāṇodakānna
-vāhīni
duṣṭaḥ
srotāṃsi
dūṣayan
\\ 3 \\
Verse: 4
Halfverse: ab
uraḥ
-stʰaḥ
kurute
śvāsam
āmāśaya
-samudbʰavam
\
Halfverse: cd
prāg
-rūpaṃ
tasya
hr̥t
-pārśva
-śūlaṃ
prāṇa
-viloma
-tā
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
ānāhaḥ
śaṅkʰa
-bʰedaś
ca
tatrāyāsāti
-bʰojanaiḥ
\
Halfverse: cd
preritaḥ
prerayet
kṣudraṃ
svayaṃ
saṃśamanaṃ
marut
\\ 5 \\
Verse: 6
Halfverse: ab
pratilomaṃ
sirā
gaccʰann
udīrya
pavanaḥ
kapʰam
\
Halfverse: cd
parigr̥hya
śiro
-grīvam
uraḥ
pārśve
ca
pīḍayan
\\ 6 \\
Verse: 7
Halfverse: ab
kāsaṃ
gʰurgʰurakaṃ
moham
a
-rucim
pīnasaṃ
tr̥ṣam
\
Halfverse: cd
karoti
tīvra
-vegaṃ
ca
śvāsaṃ
prāṇopatāpinam
\\ 7 \\
Verse: 8
Halfverse: ab
pratāmyet
tasya
vegena
niṣṭʰyūtānte
kṣaṇaṃ
sukʰī
\
Halfverse: cd
kr̥ccʰrāc
cʰayānaḥ
śvasiti
niṣaṇṇaḥ
svāstʰyam
r̥ccʰati
\\ 8 \\
Verse: 9
Halfverse: ab
uccʰritākṣo
lalāṭena
svidyatā
bʰr̥śam
arti
-mān
\
Halfverse: cd
viśuṣkāsyo
muhuḥ
-śvāsī
kāṅkṣaty
uṣṇaṃ
sa
-vepatʰuḥ
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
megʰāmbu
-śīta
-prāg
-vātaiḥ
śleṣmalaiś
ca
vivardʰate
\
Halfverse: cd
sa
yāpyas
tamako
sādʰyo
navo
vā
balino
bʰavet
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
jvara
-mūrcʰā
-yutaḥ
śītaiḥ
śāmyet
pratamakas
tu
saḥ
\
Halfverse: cd
cʰinnāc
cʰvasiti
viccʰinnaṃ
marma
-ccʰeda
-rujārditaḥ
\\ 11 \\
Verse: 12
Halfverse: ab
sa
-sveda
-mūrcʰaḥ
sānāho
vasti
-dāha
-nirodʰa
-vān
\
Halfverse: cd
adʰo
-dr̥g
viplutākṣaś
ca
muhyan
raktaika
-locanaḥ
\\ 12 \\
Verse: 13
Halfverse: ab
śuṣkāsyaḥ
pralapan
dīno
naṣṭa
-ccʰāyo
vi
-cetanaḥ
\
Halfverse: cd
mahatā
mahatā
dīno
nādena
śvasiti
kratʰan
\\ 13 \\
Halfverse: cV
mahato
mahatā
dīno
Verse: 14
Halfverse: ab
uddʰūyamānaḥ
saṃrabdʰo
mattarṣabʰa
ivā
-niśam
\
Halfverse: cd
praṇaṣṭa
-jñāna
-vijñāno
vibʰrānta
-nayanānanaḥ
\\ 14 \\
Verse: 15
Halfverse: ab
vakṣaḥ
samākṣipan
baddʰa
-mūtra
-varcā
viśīrṇa
-vāk
\
Halfverse: cd
śuṣka
-kaṇṭʰo
muhur
muhyan
karṇa
-śaṅkʰa
-śiro
-'ti
-ruk
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
dīrgʰam
ūrdʰvaṃ
śvasity
ūrdʰvān
na
ca
pratyāharaty
adʰaḥ
\
Halfverse: cd
śleṣmāvr̥ta
-mukʰa
-srotāḥ
kruddʰa
-gandʰa
-vahārditaḥ
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
ūrdʰva
-dr̥g
vīkṣate
bʰrāntam
akṣiṇī
paritaḥ
kṣipan
\
Halfverse: cd
marmasu
ccʰidyamāneṣu
paridevī
niruddʰa
-vāk
\\ 17 \\
Verse: 18
Halfverse: ab
ete
sidʰyeyur
a
-vyaktā
vyaktāḥ
prāṇa
-harā
dʰruvam
\
Halfverse: cd
śvāsaika
-hetu
-prāg
-rūpa
-saṃkʰyā
-prakr̥ti
-saṃśrayāḥ
\\ 18 \\
Halfverse: dV
-saṃkʰyā
-prakr̥ti
-saṃśrayā
Verse: 19
Halfverse: ab
hidʰmā
bʰaktodbʰavā
kṣudrā
yamalā
mahatīti
ca
\
Halfverse: cd
gambʰīrā
ca
marut
tatra
tvarayā
-yukti
-sevitaiḥ
\\ 19 \\
Verse: 20
Halfverse: ab
rūkṣa
-tīkṣṇa
-kʰarā
-sātmyair
anna
-pānaiḥ
prapīḍitaḥ
\
Halfverse: cd
karoti
hidʰmām
a
-rujāṃ
manda
-śabdāṃ
kṣavānugām
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
śamaṃ
sātmyānna
-pānena
yā
prayāti
ca
sānna
-jā
\
Halfverse: cd
āyāsāt
pavanaḥ
kṣudraḥ
kṣudrāṃ
hidʰmāṃ
pravartayet
\\ 21 \\
Halfverse: cV
āyāsāt
pavanaḥ
kruddʰaḥ
Verse: 22
Halfverse: ab
jatru
-mūla
-pravisr̥tām
alpa
-vegāṃ
mr̥duṃ
ca
sā
\
Halfverse: cd
vr̥ddʰim
āyāsyato
yāti
bʰukta
-mātre
ca
mārdavam
\\ 22 \\
Verse: 23
Halfverse: ab
cireṇa
yamalair
vegair
āhāre
yā
pravartate
\
Halfverse: cd
pariṇāmon
-mukʰe
vr̥ddʰiṃ
pariṇāme
ca
gaccʰati
\\ 23 \\
Verse: 24
Halfverse: ab
kampayantī
śiro
-grīvam
ādʰmātasyāti
-tr̥ṣyataḥ
\
Halfverse: cd
pralāpa
-ccʰardy
-atīsāra
-netra
-vipluti
-jr̥mbʰiṇaḥ
\\ 24 \\
Halfverse: aV
kampayantī
śiro
-grīvām
Verse: 25
Halfverse: ab
yamalā
veginī
hidʰmā
pariṇāma
-vatī
ca
sā
\
Halfverse: cd
stabdʰa
-bʰrū
-śaṅkʰa
-yugmasya
sāsra
-vipluta
-cakṣuṣaḥ
\\ 25 \\
Halfverse: cV
dʰvasta
-bʰrū
-śaṅkʰa
-yugmasya
Halfverse: dV2
sāśru
-vipluta
-cakṣuṣaḥ
Verse: 26
Halfverse: ab
stambʰayantī
tanuṃ
vācaṃ
smr̥tiṃ
saṃjñāṃ
ca
muṣṇatī
\
Halfverse: cd
rundʰatī
mārgam
annasya
kurvatī
marma
-gʰaṭṭanam
\\ 26 \\
Verse: 27
Halfverse: ab
pr̥ṣṭʰato
namanaṃ
śoṣaṃ
mahā
-hidʰmā
pravartate
\
Halfverse: cd
mahā
-mūlā
mahā
-śabdā
mahā
-vegā
mahā
-balā
\\ 27 \\
Verse: 28
Halfverse: ab
pakvāśayād
vā
nābʰer
vā
pūrva
-vad
yā
pravartate
\
Halfverse: cd
tad
-rūpā
sā
muhuḥ
kuryāj
jr̥mbʰām
aṅga
-prasāraṇam
\\ 28 \\
Verse: 29
Halfverse: ab
gambʰīreṇānunādena
gambʰīrā
tāsu
sādʰayet
\
Halfverse: cd
ādye
dve
varjayed
antye
sarva
-liṅgāṃ
ca
veginīm
\\ 29 \\
Verse: 30
Halfverse: ab
sarvāś
ca
saṃcitāmasya
stʰavirasya
vyavāyinaḥ
\
Halfverse: cd
vyādʰibʰiḥ
kṣīṇa
-dehasya
bʰakta
-ccʰeda
-kṣatasya
vā
\\ 30 \\
Verse: 31
Halfverse: ab
sarve
'pi
rogā
nāśāya
na
tv
evaṃ
śīgʰra
-kāriṇaḥ
\
Halfverse: cd
hidʰmā
-śvāsau
yatʰā
tau
hi
mr̥tyu
-kāle
kr̥tālayau
\\ 31 \\
Adhyaya: 5
Nidānastʰāna
5
Verse: 1
Halfverse: ab
aneka
-rogānugato
bahu
-roga
-puro
-gamaḥ
\
Halfverse: cd
rāja
-yakṣmā
kṣayaḥ
śoṣo
roga
-rāḍ
iti
ca
smr̥taḥ
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
nakṣatrāṇāṃ
dvi
-jānāṃ
ca
rājño
'bʰūd
yad
ayaṃ
purā
\
Halfverse: cd
yac
ca
rājā
ca
yakṣmā
ca
rāja
-yakṣmā
tato
mataḥ
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
dehauṣadʰa
-kṣaya
-kr̥teḥ
kṣayas
tat
-saṃbʰavāc
ca
saḥ
\
Halfverse: cd
rasādi
-śoṣaṇāc
cʰoṣo
roga
-rāṭ
teṣu
rājanāt
\\ 3 \\
Halfverse: dV
roga
-rāṭ
roga
-rājanāt
Verse: 4
Halfverse: ab
sāhasaṃ
vega
-saṃrodʰaḥ
śukraujaḥ
-sneha
-saṃkṣayaḥ
\
Halfverse: cd
anna
-pāna
-vidʰi
-tyāgaś
catvāras
tasya
hetavaḥ
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
tair
udīrṇo
'nilaḥ
pittaṃ
kapʰaṃ
codīrya
sarvataḥ
\
Halfverse: cd
śarīra
-saṃdʰīn
āviśya
tān
sirāś
ca
prapīḍayan
\\ 5 \\
Verse: 6
Halfverse: ab
mukʰāni
srotasāṃ
ruddʰvā
tatʰaivātivivr̥tya
vā
\
Halfverse: cd
sarpann
ūrdʰvam
adʰas
tiryag
yatʰā
-svaṃ
janayed
gadān
\\ 6 \\
Verse: 7
Halfverse: ab
rūpaṃ
bʰaviṣyatas
tasya
pratiśyāyo
bʰr̥śaṃ
kṣavaḥ
\
Halfverse: cd
praseko
mukʰa
-mādʰuryaṃ
sadanaṃ
vahni
-dehayoḥ
\\ 7 \\
Verse: 8
Halfverse: ab
stʰāly
-amatrānna
-pānādau
śucāv
apy
a
-śucīkṣaṇam
\
Halfverse: cd
makṣikā
-tr̥ṇa
-keśādi
-pātaḥ
prāyo
'nna
-pānayoḥ
\\ 8 \\
Verse: 9
Halfverse: ab
hr̥l
-lāsaś
cʰardir
a
-rucir
aśnato
'pi
bala
-kṣayaḥ
\
Halfverse: cd
pāṇyor
avekṣā
pādāsya
-śopʰo
'kṣṇor
ati
-śukla
-tā
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
bāhvoḥ
pramāṇa
-jijñāsā
kāye
baibʰatsya
-darśanam
\
Halfverse: cd
strī
-madya
-māṃsa
-priya
-tā
gʰr̥ṇi
-tvaṃ
mūrdʰa
-guṇṭʰanam
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
nakʰa
-keśāti
-vr̥ddʰiś
ca
svapne
cābʰibʰavo
bʰavet
\
Halfverse: cd
pataṅga
-kr̥kalāsāhi
-kapi
-śvāpada
-pakṣibʰiḥ
\\ 11 \\
Halfverse: dV
-kapi
-śvāpada
-pattribʰiḥ
Verse: 12
Halfverse: ab
keśāstʰi
-tuṣa
-bʰasmādi
-rāśau
samadʰirohaṇam
\
Halfverse: cd
śūnyānāṃ
grāma
-deśānāṃ
darśanaṃ
śuṣyato
'mbʰaso
\\ 12 \\
Verse: 13
Halfverse: ab
jyotir
girīṇāṃ
patatāṃ
jvalatāṃ
ca
mahī
-ruhām
\
Halfverse: cd
pīnasa
-śvāsa
-kāsāṃsa
-mūrdʰa
-svara
-rujo
'
-ruciḥ
\\ 13 \\
Verse: 14
Halfverse: ab
ūrdʰvaṃ
viḍ
-bʰraṃśa
-saṃśoṣāv
adʰaś
cʰardiś
ca
koṣṭʰa
-ge
\
Halfverse: cd
tiryak
-stʰe
pārśva
-rug
-doṣe
saṃdʰi
-ge
bʰavati
jvaraḥ
\\ 14 \\
Halfverse: aV
ūrdʰvaṃ
viṭ
-sraṃsa
-saṃśoṣāv
Halfverse: bV2
adʰaś
cʰardis
tu
koṣṭʰa
-ge
Verse: 15
Halfverse: ab
rūpāṇy
ekā
-daśaitāni
jāyante
rāja
-yakṣmiṇaḥ
\
Halfverse: cd
teṣām
upadravān
vidyāt
kaṇṭʰoddʰvaṃsam
uro
-rujam
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
jr̥mbʰāṅga
-marda
-niṣṭʰīva
-vahni
-sādāsya
-pūti
-tāḥ
\
Halfverse: cd
tatra
vātāc
cʰiraḥ
-pārśva
-śūlam
aṃsāṅga
-mardanam
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
kaṇṭʰoddʰvaṃsaḥ
svara
-bʰraṃśaḥ
pittāt
pādāṃsa
-pāṇiṣu
\
Halfverse: cd
dāho
'tīsāro
'sr̥k
-cʰardir
mukʰa
-gandʰo
jvaro
madaḥ
\\ 17 \\
Verse: 18
Halfverse: ab
kapʰād
a
-rocakaś
cʰardiḥ
kāso
mūrdʰāṅga
-gauravam
\
Halfverse: cd
prasekaḥ
pīnasaḥ
śvāsaḥ
svara
-sādo
'lpa
-vahni
-tā
\\ 18 \\
Halfverse: dV
svara
-bʰedo
'lpa
-vahni
-tā
Verse: 19
Halfverse: ab
doṣair
mandānala
-tvena
sopalepaiḥ
kapʰolbaṇaiḥ
\
Halfverse: cd
sroto
-mukʰeṣu
ruddʰeṣu
dʰātūṣmasv
alpakeṣu
ca
\\ 19 \\
Verse: 20
Halfverse: ab
vidahyamānaḥ
sva
-stʰāne
rasas
tāṃs
tān
upadravān
\
Halfverse: cd
kuryād
a
-gaccʰan
māṃsādīn
asr̥k
cordʰvaṃ
pradʰāvati
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
pacyate
koṣṭʰa
evānnam
anna
-paktraiva
cāsya
yat
\
Halfverse: cd
prāyo
'smān
mala
-tāṃ
yātaṃ
naivālaṃ
dʰātu
-puṣṭaye
\\ 21 \\
Verse: 22
Halfverse: ab
raso
'py
asya
na
raktāya
māṃsāya
kuta
eva
tu
\
Halfverse: cd
upastabdʰaḥ
sa
śakr̥tā
kevalaṃ
vartate
kṣayī
\\ 22 \\
Halfverse: cV
upaṣṭabdʰaḥ
sa
śakr̥tā
Verse: 23
Halfverse: ab
liṅgeṣv
alpeṣv
api
kṣīṇaṃ
vyādʰy
-auṣadʰa
-balā
-kṣamam
\
Halfverse: cd
varjayet
sādʰayed
eva
sarveṣv
api
tato
'nya
-tʰā
\\ 23 \\
Halfverse: cV
varjayet
sādʰayed
evaṃ
Verse: 23+1
Halfverse: ab
kṣīṇa
-māṃsa
-balaṃ
jahyāt
pūrva
-liṅgair
upadrutam
\
Halfverse: cd
pratyākʰyāya
naraṃ
cāśu
dravya
-vantam
upācaret
\\ 23+1 \\
Verse: 24
Halfverse: ab
doṣair
vyastaiḥ
samastaiś
ca
kṣayāt
ṣaṣṭʰaś
ca
medasā
\
Halfverse: cd
svara
-bʰedo
bʰavet
tatra
kṣāmo
rūkṣaś
calaḥ
svaraḥ
\\ 24 \\
Halfverse: bV
kṣayāt
ṣaṣṭʰaś
ca
medasaḥ
Verse: 25
Halfverse: ab
śūka
-pūrṇābʰa
-kaṇṭʰa
-tvaṃ
snigdʰoṣṇopaśayo
'nilāt
\
Halfverse: cd
pittāt
tālu
-gale
dāhaḥ
śoṣa
uktāvasūyanam
\\ 25 \\
Verse: 26
Halfverse: ab
limpann
iva
kapʰāt
kaṇṭʰaṃ
mandaḥ
kʰurakʰurāyate
\
Halfverse: cd
svaro
vibaddʰaḥ
sarvais
tu
sarva
-liṅgaḥ
kṣayāt
kaṣet
\\ 26 \\
Verse: 27
Halfverse: ab
dʰūmāyatīva
cāty
-artʰaṃ
medasā
śleṣma
-lakṣaṇaḥ
\
Halfverse: cd
kr̥ccʰra
-lakṣyākṣaraś
cātra
sarvair
antyaṃ
ca
varjayet
\\ 27 \\
Verse: 28
Halfverse: ab
a
-rocako
bʰaved
doṣair
jihvā
-hr̥daya
-saṃśrayaiḥ
\
Halfverse: cd
saṃnipātena
manasaḥ
saṃtāpena
ca
pañcamaḥ
\\ 28 \\
Halfverse: bV
jihvā
-hr̥daya
-saṃśritaiḥ
Verse: 29
Halfverse: ab
kaṣāya
-tikta
-madʰuraṃ
vātādiṣu
mukʰaṃ
kramāt
\
Halfverse: cd
sarvottʰe
vi
-rasaṃ
śoka
-krodʰādiṣu
yatʰā
-malam
\\ 29 \\
Verse: 30
Halfverse: ab
cʰardir
doṣaiḥ
pr̥tʰak
sarvair
dviṣṭair
artʰaiś
ca
pañcamī
\
Halfverse: cd
udāno
vikr̥to
doṣān
sarvāsv
apy
ūrdʰvam
asyati
\\ 30 \\
Verse: 31
Halfverse: ab
tāsūtkleśāsya
-lāvaṇya
-prasekā
-rucayo
'gra
-gāḥ
\
Halfverse: cd
nābʰi
-pr̥ṣṭʰaṃ
rujan
vāyuḥ
pārśve
cāhāram
utkṣipet
\\ 31 \\
Verse: 32
Halfverse: ab
tato
viccʰinnam
alpālpaṃ
kaṣāyaṃ
pʰenilaṃ
vamet
\
Halfverse: cd
śabdodgāra
-yutaṃ
kr̥ṣṇam
accʰaṃ
kr̥ccʰreṇa
vega
-vat
\\ 32 \\
Verse: 33
Halfverse: ab
kāsāsya
-śoṣa
-hr̥n
-mūrdʰa
-svara
-pīḍā
-klamānvitaḥ
\
Halfverse: cd
pittāt
kṣārodaka
-nibʰaṃ
dʰūmraṃ
harita
-pītakam
\\ 33 \\
Verse: 34
Halfverse: ab
sāsr̥g
amlaṃ
kaṭūṣṇaṃ
ca
tr̥ṇ
-mūrcʰā
-tāpa
-dāha
-vat
\
Halfverse: cd
kapʰāt
snigdʰaṃ
gʰanaṃ
śītaṃ
śleṣma
-tantu
-gavākṣitam
\\ 34 \\
Halfverse: bV
tr̥ṇ
-mūrcʰā
-tāpa
-dāha
-vān
Verse: 35
Halfverse: ab
madʰuraṃ
lavaṇaṃ
bʰūri
prasaktaṃ
roma
-harṣaṇam
\
Halfverse: cd
mukʰa
-śvayatʰu
-mādʰurya
-tandrā
-hr̥l
-lāsa
-kāsa
-vān
\\ 35 \\
Verse: 36
Halfverse: ab
sarva
-liṅgā
malaiḥ
sarvai
riṣṭoktā
yā
ca
tāṃ
tyajet
\
Halfverse: cd
pūty
-a
-medʰyā
-śuci
-dviṣṭa
-darśana
-śravaṇādibʰiḥ
\\ 36 \\
Verse: 37
Halfverse: ab
tapte
citte
hr̥di
kliṣṭe
cʰardir
dviṣṭārtʰa
-yoga
-jā
\
Halfverse: cd
vātādīn
eva
vimr̥śet
kr̥mi
-tr̥ṇāma
-daurhr̥de
\\ 37 \\
Verse: 38
Halfverse: ab
śūla
-vepatʰu
-hr̥l
-lāsair
viśeṣāt
kr̥mi
-jāṃ
vadet
\
Halfverse: cd
kr̥mi
-hr̥d
-roga
-liṅgaiś
ca
smr̥tāḥ
pañca
tu
hr̥d
-gadāḥ
\\ 38 \\
Verse: 39
Halfverse: ab
teṣāṃ
gulma
-nidānoktaiḥ
samuttʰānaiś
ca
saṃbʰavaḥ
\
Halfverse: cd
vātena
śūlyate
'ty
-artʰaṃ
tudyate
spʰuṭatīva
ca
\\ 39 \\
Halfverse: bV
samuttʰānaiḥ
samudbʰavaḥ
Verse: 40
Halfverse: ab
bʰidyate
śuṣyati
stabdʰaṃ
hr̥dayaṃ
śūnya
-tā
dravaḥ
\
Halfverse: cd
a
-kasmād
dīna
-tā
śoko
bʰayaṃ
śabdā
-sahiṣṇu
-tā
\\ 40 \\
Halfverse: bV
hr̥dayaṃ
śūnya
-tā
-dravam
Verse: 41
Halfverse: ab
vepatʰur
veṣṭanaṃ
mohaḥ
śvāsa
-rodʰo
'lpa
-nidra
-tā
\
Halfverse: cd
pittāt
tr̥ṣṇā
bʰramo
mūrcʰā
dāhaḥ
svedo
'mlakaḥ
klamaḥ
\\ 41 \\
Verse: 42
Halfverse: ab
cʰardanaṃ
cāmla
-pittasya
dʰūmakaḥ
pīta
-tā
jvaraḥ
\
Halfverse: cd
śleṣmaṇā
hr̥dayaṃ
stabdʰaṃ
bʰārikaṃ
sāśma
-garbʰa
-vat
\\ 42 \\
Halfverse: bV
tamakaḥ
pīta
-tā
jvaraḥ
Verse: 43
Halfverse: ab
kāsāgni
-sāda
-niṣṭʰīva
-nidrālasyā
-ruci
-jvarāḥ
\
Halfverse: cd
sarva
-liṅgas
tribʰir
doṣaiḥ
kr̥mibʰiḥ
śyāva
-netra
-tā
\\ 43 \\
Halfverse: cV
sarva
-liṅgaṃ
tribʰir
doṣaiḥ
Verse: 44
Halfverse: ab
tamaḥ
-praveśo
hr̥l
-lāsaḥ
śoṣaḥ
kaṇḍūḥ
kapʰa
-srutiḥ
\
Halfverse: cd
hr̥dayaṃ
pratataṃ
cātra
krakaceneva
dāryate
\\ 44 \\
Verse: 45
Halfverse: ab
cikitsed
āmayaṃ
gʰoraṃ
taṃ
śīgʰraṃ
śīgʰra
-kāriṇam
\
Halfverse: cd
vātāt
pittāt
kapʰāt
tr̥ṣṇā
saṃnipātād
rasa
-kṣayāt
\\ 45 \\
Verse: 46
Halfverse: ab
ṣaṣṭʰī
syād
upasargāc
ca
vāta
-pitte
tu
kāraṇam
\
Halfverse: cd
sarvāsu
tat
-prakopo
hi
saumya
-dʰātu
-praśoṣaṇāt
\\ 46 \\
Verse: 47
Halfverse: ab
sarva
-deha
-bʰramotkampa
-tāpa
-tr̥ḍ
-dāha
-moha
-kr̥t
\
Halfverse: cd
jihvā
-mūla
-gala
-kloma
-tālu
-toya
-vahāḥ
sirāḥ
\\ 47 \\
Verse: 48
Halfverse: ab
saṃśoṣya
tr̥ṣṇā
jāyante
tāsāṃ
sāmānya
-lakṣaṇam
\
Halfverse: cd
mukʰa
-śoṣo
jalā
-tr̥ptir
anna
-dveṣaḥ
svara
-kṣayaḥ
\\ 48 \\
Verse: 49
Halfverse: ab
kaṇṭʰauṣṭʰa
-jihvā
-kārkaśyaṃ
jihvā
-niṣkramaṇaṃ
klamaḥ
\
Halfverse: cd
pralāpaś
citta
-vibʰraṃśas
tr̥ḍ
-grahoktās
tatʰāmayāḥ
\\ 49 \\
Verse: 50
Halfverse: ab
mārutāt
kṣāma
-tā
dainyaṃ
śaṅkʰa
-todaḥ
śiro
-bʰramaḥ
\
Halfverse: cd
gandʰā
-jñānāsya
-vairasya
-śruti
-nidrā
-bala
-kṣayāḥ
\\ 50 \\
Halfverse: cV
gandʰā
-jñānāsya
-vairasyaṃ
Halfverse: dV2
-śruti
-nidrā
-bala
-kṣayaḥ
Halfverse: dV3
śruti
-nidrā
-bala
-kṣayaḥ
Verse: 51
Halfverse: ab
śītāmbu
-pānād
vr̥ddʰiś
ca
pittān
mūrcʰāsya
-tikta
-tā
\
Halfverse: cd
raktekṣaṇa
-tvaṃ
pratataṃ
śoṣo
dāho
'ti
-dʰūmakaḥ
\\ 51 \\
Verse: 52
Halfverse: ab
kapʰo
ruṇaddʰi
kupitas
toya
-vāhiṣu
mārutam
\
Halfverse: cd
srotaḥsu
sa
kapʰas
tena
paṅka
-vac
cʰoṣyate
tataḥ
\\ 52 \\
Verse: 53
Halfverse: ab
śūkair
ivācitaḥ
kaṇṭʰo
nidrā
madʰura
-vaktra
-tā
\
Halfverse: cd
ādʰmānaṃ
śiraso
jāḍyaṃ
staimitya
-ccʰardy
-a
-rocakāḥ
\\ 53 \\
Verse: 54
Halfverse: ab
ālasyam
a
-vipākaś
ca
sarvaiḥ
syāt
sarva
-lakṣaṇā
\
Halfverse: cd
āmodbʰavā
ca
bʰaktasya
saṃrodʰād
vāta
-pitta
-jā
\\ 54 \\
Verse: 55
Halfverse: ab
uṣṇa
-klāntasya
sahasā
śītāmbʰo
bʰajatas
tr̥ṣam
\
Halfverse: cd
ūṣmā
ruddʰo
gataḥ
koṣṭʰaṃ
yāṃ
kuryāt
pitta
-jaiva
sā
\\ 55 \\
Verse: 56
Halfverse: ab
yā
ca
pānāti
-pānottʰā
tīkṣṇāgneḥ
sneha
-jā
ca
yā
\
Halfverse: cd
snigdʰa
-gurv
-amla
-lavaṇa
-bʰojanena
kapʰodbʰavā
\\ 56 \\
Halfverse: bV
tīkṣṇāgni
-sneha
-jā
ca
yā
Verse: 57
Halfverse: ab
tr̥ṣṇā
rasa
-kṣayoktena
lakṣaṇena
kṣayātmikā
\
Halfverse: cd
śoṣa
-meha
-jvarādy
-anya
-dīrgʰa
-rogopasargataḥ
\\ 57 \\
Halfverse: cV
śoṣa
-moha
-jvarādy
-anya
-
Verse: 57x
Halfverse: ab
yā
tr̥ṣṇā
jāyate
tīvrā
sopasargātmikā
smr̥tā
\\
57xab
\\
Adhyaya: 6
Nidānastʰāna
6
Verse: 1
Halfverse: ab
tīkṣṇoṣṇa
-rūkṣa
-sūkṣmāmlaṃ
vyavāyy
āśu
-karaṃ
lagʰu
\
Halfverse: cd
vikāṣi
viśadaṃ
madyam
ojaso
'smād
viparyayaḥ
\\ 1 \\
Halfverse: aV
tīkṣṇoṣṇa
-rūkṣa
-sūkṣmāmla
-
Halfverse: bV2
-vyavāyy
āśu
-karaṃ
lagʰu
Halfverse: cV3
vikāśi
viśadaṃ
madyam
Verse: 2
Halfverse: ab
tīkṣṇādayo
viṣe
'py
uktāś
cittopaplāvino
guṇāḥ
\
Halfverse: cd
jīvitāntāya
jāyante
viṣe
tūtkarṣa
-vr̥ttitaḥ
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
tīkṣṇādibʰir
guṇair
madyaṃ
mandādīn
ojaso
guṇān
\
Halfverse: cd
daśabʰir
daśa
saṃkṣobʰya
ceto
nayati
vi
-kriyām
\\ 3 \\
Verse: 4
Halfverse: ab
ādye
made
dvitīye
tu
pramādāyatane
stʰitaḥ
\
Halfverse: cd
dur
-vikalpa
-hato
mūḍʰaḥ
sukʰam
ity
adʰimucyate
\\ 4 \\
Halfverse: aV
ādye
made
dvitīye
ca
Halfverse: aV2
ādye
made
dvitīye
sa
Halfverse: dV3
sukʰam
ity
abʰimucyate
Halfverse: dV
sukʰam
ity
abʰimanyate
Halfverse: dV2
sukʰam
ity
avamanyate
Verse: 5
Halfverse: ab
madʰyamottamayoḥ
saṃdʰiṃ
prāpya
rājasa
-tāmasaḥ
\
Halfverse: cd
nir
-aṅkuśa
iva
vyālo
na
kiñ
-cin
nācarej
jaḍaḥ
\\ 5 \\
Halfverse: dV
na
kiṃ
kiṃ
vācarej
jaḍaḥ
Verse: 6
Halfverse: ab
iyaṃ
bʰūmir
a
-vadyānāṃ
dauḥśīlyasyedam
āspadam
\
Halfverse: cd
eko
'yaṃ
bahu
-mārgāya
dur
-gater
deśikaḥ
param
\\ 6 \\
Halfverse: aV
iyaṃ
bʰūmir
a
-vidyānāṃ
Verse: 7
Halfverse: ab
niś
-ceṣṭaḥ
śava
-vac
cʰete
tr̥tīye
tu
made
stʰitaḥ
\
Halfverse: cd
maraṇād
api
pāpātmā
gataḥ
pāpa
-tarāṃ
daśām
\\ 7 \\
Verse: 8
Halfverse: ab
dʰarmā
-dʰarmaṃ
sukʰaṃ
duḥkʰam
artʰān
-artʰaṃ
hitā
-hitam
\
Halfverse: cd
yad
āsakto
na
jānāti
katʰaṃ
tac
cʰīlayed
budʰaḥ
\\ 8 \\
Verse: 9
Halfverse: ab
madye
moho
bʰayaṃ
śokaḥ
krodʰo
mr̥tyuś
ca
saṃśritāḥ
\
Halfverse: cd
sonmāda
-mada
-mūrcʰāyāḥ
sāpasmārāpatānakāḥ
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
yatraikaḥ
smr̥ti
-vibʰraṃśas
tatra
sarvam
a
-sādʰu
yat
\
Halfverse: cd
a
-yukti
-yuktam
annaṃ
hi
vyādʰaye
maraṇāya
vā
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
madyaṃ
tri
-varga
-dʰī
-dʰairya
-lajjāder
api
nāśanam
\
Halfverse: cd
nātimādyanti
balinaḥ
kr̥tāhārā
mahāśanāḥ
\\ 11 \\
Verse: 12
Halfverse: ab
snigdʰāḥ
sat
-tva
-vayo
-yuktā
madya
-nityās
tad
-anvayāḥ
\
Halfverse: cd
medaḥ
-kapʰādʰikā
manda
-vāta
-pittā
dr̥ḍʰāgnayaḥ
\\ 12 \\
Verse: 13
Halfverse: ab
viparyaye
'timādyanti
viśrabdʰāḥ
kupitāś
ca
ye
\
Halfverse: cd
madyena
cāmla
-rūkṣeṇa
sā
-jīrṇe
bahunāti
ca
\\ 13 \\
Halfverse: dV
sā
-jīrṇe
bahunāpi
ca
Verse: 14
Halfverse: ab
vātāt
pittāt
kapʰāt
sarvaiś
catvāraḥ
syur
madātyayāḥ
\
Halfverse: cd
sarve
'pi
sarvair
jāyante
vyapadeśas
tu
bʰūyasā
\\ 14 \\
Verse: 15
Halfverse: ab
sāmānyaṃ
lakṣaṇaṃ
teṣāṃ
pramoho
hr̥daya
-vyatʰā
\
Halfverse: cd
viḍ
-bʰedaḥ
pratataṃ
tr̥ṣṇā
saumyāgneyo
jvaro
'
-ruciḥ
\\ 15 \\
Halfverse: bV
pramoho
hr̥daye
vyatʰā
Verse: 16
Halfverse: ab
śiraḥ
-pārśvāstʰi
-ruk
-kampo
marma
-bʰedas
trika
-grahaḥ
\
Halfverse: cd
uro
-vibandʰas
timiraṃ
kāsaḥ
śvāsaḥ
prajāgaraḥ
\\ 16 \\
Halfverse: aV
śiraḥ
-pārśvāstʰi
-ruk
-stambʰo
Verse: 17
Halfverse: ab
svedo
'ti
-mātraṃ
viṣṭambʰaḥ
śvayatʰuś
citta
-vibʰramaḥ
\
Halfverse: cd
pralāpaś
cʰardir
utkleśo
bʰramo
duḥ
-svapna
-darśanam
\\ 17 \\
Verse: 18
Halfverse: ab
viśeṣāj
jāgara
-śvāsa
-kampa
-mūrdʰa
-rujo
'nilāt
\
Halfverse: cd
svapne
bʰramaty
utpatati
pretaiś
ca
saha
bʰāṣate
\\ 18 \\
Verse: 19
Halfverse: ab
pittād
dāha
-jvara
-sveda
-mohātīsāra
-tr̥ḍ
-bʰramāḥ
\
Halfverse: cd
deho
harita
-hāridro
rakta
-netra
-kapola
-tā
\\ 19 \\
Verse: 20
Halfverse: ab
śleṣmaṇā
cʰardi
-hr̥l
-lāsa
-nidrodardāṅga
-gauravam
\
Halfverse: cd
sarva
-je
sarva
-liṅga
-tvaṃ
muktvā
madyaṃ
pibet
tu
yaḥ
\\ 20 \\
Halfverse: aV
śleṣmaṇaś
cʰardi
-hr̥l
-lāsa
-
Verse: 21
Halfverse: ab
sahasān
-ucitaṃ
vānyat
tasya
dʰvaṃsaka
-vikṣayau
\
Halfverse: cd
bʰavetāṃ
mārutāt
kaṣṭau
dur
-balasya
viśeṣataḥ
\\ 21 \\
Halfverse: aV
sahasān
-ucitaṃ
cānyat
Halfverse: bV2
tasya
dʰvaṃsaka
-viṭ
-kṣayau
Verse: 22
Halfverse: ab
dʰvaṃsake
śleṣma
-niṣṭʰīvaḥ
kaṇṭʰa
-śoṣo
'ti
-nidra
-tā
\
Halfverse: cd
śabdā
-saha
-tvaṃ
tandrā
ca
vikṣaye
'ṅga
-śiro
-'ti
-ruk
\\ 22 \\
Halfverse: dV
viṭ
-kṣaye
'ṅga
-śiro
-'ti
-ruk
Verse: 23
Halfverse: ab
hr̥t
-kaṇṭʰa
-rogaḥ
saṃmohaḥ
kāsas
tr̥ṣṇā
vamir
jvaraḥ
\
Halfverse: cd
nivr̥tto
yas
tu
madyebʰyo
jitātmā
buddʰi
-pūrva
-kr̥t
\\ 23 \\
Halfverse: aV
hr̥t
-kaṇṭʰa
-rodʰaḥ
saṃmohaḥ
Verse: 24
Halfverse: ab
vikāraiḥ
spr̥śyate
jātu
na
sa
śārīra
-mānasaiḥ
\
Halfverse: cd
rajo
-mohā
-hitāhāra
-parasya
syus
trayo
gadāḥ
\\ 24 \\
Verse: 25
Halfverse: ab
rasāsr̥k
-cetanā
-vāhi
-sroto
-rodʰa
-samudbʰavāḥ
\
Halfverse: cd
mada
-mūrcʰāya
-saṃnyāsā
yatʰottara
-balottarāḥ
\\ 25 \\
Verse: 26
Halfverse: ab
mado
'tra
doṣaiḥ
sarvaiś
ca
rakta
-madya
-viṣair
api
\
Halfverse: cd
saktān
-alpa
-drutābʰāṣaś
calaḥ
skʰalita
-ceṣṭitaḥ
\\ 26 \\
Verse: 27
Halfverse: ab
rūkṣa
-śyāvāruṇa
-tanur
made
vātodbʰave
bʰavet
\
Halfverse: cd
pittena
krodʰano
rakta
-pītābʰaḥ
kalaha
-priyaḥ
\\ 27 \\
Halfverse: bV
made
vāta
-kr̥te
bʰavet
Verse: 28
Halfverse: ab
sv
-alpa
-saṃbaddʰa
-vāk
pāṇḍuḥ
kapʰād
dʰyāna
-paro
'lasaḥ
\
Halfverse: cd
sarvātmā
saṃnipātena
raktāt
stabdʰāṅga
-dr̥ṣṭi
-tā
\\ 28 \\
Halfverse: aV
sv
-alpā
-saṃbaddʰa
-vāk
pāṇḍuḥ
Verse: 29
Halfverse: ab
pitta
-liṅgaṃ
ca
madyena
vikr̥teha
-svarāṅga
-tā
\
Halfverse: cd
viṣe
kampo
'ti
-nidrā
ca
sarvebʰyo
'bʰyadʰikas
tu
saḥ
\\ 29 \\
Halfverse: cV
viṣāt
kampo
'ti
-nidrā
ca
Halfverse: dV2
sarvebʰyo
'bʰyadʰikaś
ca
saḥ
Verse: 30
Halfverse: ab
lakṣayel
lakṣaṇotkarṣād
vātādīn
śoṇitādiṣu
\
Halfverse: cd
aruṇaṃ
kr̥ṣṇa
-nīlaṃ
vā
kʰaṃ
paśyan
praviśet
tamaḥ
\\ 30 \\
Verse: 31
Halfverse: ab
śīgʰraṃ
ca
pratibudʰyeta
hr̥t
-pīḍā
vepatʰur
bʰramaḥ
\
Halfverse: cd
kārśyaṃ
śyāvāruṇā
cʰāyā
mūrcʰāye
mārutātmake
\\ 31 \\
Halfverse: cV
kārśyaṃ
śyāvāruṇa
-ccʰāye
Verse: 32
Halfverse: ab
pittena
raktaṃ
pītaṃ
vā
nabʰaḥ
paśyan
viśet
tamaḥ
\
Halfverse: cd
vibudʰyeta
ca
sa
-svedo
dāha
-tr̥ṭ
-tāpa
-pīḍitaḥ
\\ 32 \\
Verse: 33
Halfverse: ab
bʰinna
-viṇ
nīla
-pītābʰo
rakta
-pītākulekṣaṇaḥ
\
Halfverse: cd
kapʰena
megʰa
-saṃkāśaṃ
paśyann
ākāśam
āviśet
\\ 33 \\
Verse: 34
Halfverse: ab
tamaś
cirāc
ca
budʰyeta
sa
-hr̥l
-lāsaḥ
praseka
-vān
\
Halfverse: cd
gurubʰiḥ
stimitair
aṅgair
ārdra
-carmāvanaddʰa
-vat
\\ 34 \\
Verse: 35
Halfverse: ab
sarvākr̥tis
tribʰir
doṣair
apasmāra
ivāparaḥ
\
Halfverse: cd
pātayaty
āśu
niś
-ceṣṭaṃ
vinā
bībʰatsa
-ceṣṭitaiḥ
\\ 35 \\
Halfverse: dV
vinā
baibʰatsya
-ceṣṭitaiḥ
Verse: 36
Halfverse: ab
doṣeṣu
mada
-mūrcʰāyāḥ
kr̥ta
-vegeṣu
dehinām
\
Halfverse: cd
svayam
evopaśāmyanti
saṃnyāso
nauṣadʰair
vinā
\\ 36 \\
Verse: 37
Halfverse: ab
vāg
-deha
-manasāṃ
ceṣṭām
ākṣipyāti
-balā
malāḥ
\
Halfverse: cd
saṃnyāsaṃ
saṃnipatitāḥ
prāṇāyatana
-saṃśrayāḥ
\\ 37 \\
Verse: 38
Halfverse: ab
kurvanti
tena
puruṣaḥ
kāṣṭʰī
-bʰūto
mr̥topamaḥ
\
Halfverse: cd
mriyeta
śīgʰraṃ
śīgʰraṃ
cec
cikitsā
na
prayujyate
\\ 38 \\
Halfverse: bV
kāṣṭʰa
-bʰūto
mr̥topamaḥ
Verse: 39
Halfverse: ab
a
-gādʰe
grāha
-bahule
salilaugʰa
ivāṭate
\
Halfverse: cd
saṃnyāse
vinimajjantaṃ
naram
āśu
nivartayet
\\ 39 \\
Halfverse: cV
abʰinyāse
ca
majjantaṃ
Verse: 40
Halfverse: ab
mada
-māna
-roṣa
-toṣa
-prabʰr̥tibʰir
aribʰir
nijaiḥ
pariṣvaṅgaḥ
\
Halfverse: cd
yuktā
-yuktaṃ
ca
samaṃ
yukti
-viyuktena
madyena
\\ 40 \\
Verse: 41
Halfverse: ab
bala
-kāla
-deśa
-sātmya
-prakr̥ti
-sahāyāmaya
-vayāṃsi
\
Halfverse: cd
pravibʰajya
tad
-anurūpaṃ
yadi
pibati
tataḥ
pibaty
amr̥tam
\\ 41 \\
Adhyaya: 7
Nidānastʰāna
7
Verse: 1
Halfverse: ab
ari
-vat
prāṇino
māṃsa
-kīlakā
viśasanti
yat
\
Halfverse: cd
arśāṃsi
tasmād
ucyante
guda
-mārga
-nirodʰataḥ
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
doṣās
tvaṅ
-māṃsa
-medāṃsi
saṃdūṣya
vividʰākr̥tīn
\
Halfverse: cd
māṃsāṅkurān
apānādau
kurvanty
arśāṃsi
tān
jaguḥ
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
saha
-janmottarottʰāna
-bʰedād
dve
-dʰā
samāsataḥ
\
Halfverse: cd
śuṣka
-srāvi
-vibʰedāc
ca
gudaḥ
stʰūlāntra
-saṃśrayaḥ
\\ 3 \\
Verse: 4
Halfverse: ab
ardʰa
-pañcāṅgulas
tasmiṃs
tisro
'dʰy
-ardʰāṅgulāḥ
stʰitāḥ
\
Halfverse: cd
balyaḥ
pravāhiṇī
tāsām
antar
madʰye
visarjanī
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
bāhyā
saṃvaraṇī
tasyā
gudauṣṭʰo
bahir
aṅgule
\
Halfverse: cd
yavādʰy
-ardʰaḥ
pramāṇena
romāṇy
atra
tataḥ
param
\\ 5 \\
Halfverse: aV
bāhyā
saṃvaraṇī
tasyāṃ
Halfverse: cV2
yavādʰy
-ardʰa
-pramāṇena
Verse: 6
Halfverse: ab
tatra
hetuḥ
sahottʰānāṃ
valī
-bījopatapta
-tā
\
Halfverse: cd
arśasāṃ
bīja
-taptis
tu
mātā
-pitr
-apacārataḥ
\\ 6 \\
Halfverse: bV
valī
-bījopatapti
-tā
Verse: 7
Halfverse: ab
daivāc
ca
tābʰyāṃ
kopo
hi
saṃnipātasya
tāny
ataḥ
\
Halfverse: cd
a
-sādʰyāny
evam
ākʰyātāḥ
sarve
rogāḥ
kulodbʰavāḥ
\\ 7 \\
Verse: 8
Halfverse: ab
saha
-jāni
viśeṣeṇa
rūkṣa
-dur
-darśanāni
ca
\
Halfverse: cd
antar
-mukʰāni
pāṇḍūni
dāruṇopadravāṇi
ca
\\ 8 \\
Verse: 9
Halfverse: ab
ṣo
-ḍʰānyāni
pr̥tʰag
doṣa
-saṃsarga
-nicayāsrataḥ
\
Halfverse: cd
śuṣkāṇi
vāta
-śleṣmabʰyām
ārdrāṇi
tv
asra
-pittataḥ
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
doṣa
-prakopa
-hetus
tu
prāg
uktas
tena
sādite
\
Halfverse: cd
agnau
male
'ti
-nicite
punaś
cāti
-vyavāyataḥ
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
yāna
-saṃkṣobʰa
-viṣama
-kaṭʰinotkaṭakāsanāt
\
Halfverse: cd
vasti
-netrāśma
-loṣṭorvī
-tala
-cailādi
-gʰaṭṭanāt
\\ 11 \\
Verse: 12
Halfverse: ab
bʰr̥śaṃ
śītāmbu
-saṃsparśāt
pratatāti
-pravāhaṇāt
\
Halfverse: cd
vāta
-mūtra
-śakr̥d
-vega
-dʰāraṇāt
tad
-udīraṇāt
\\ 12 \\
Verse: 13
Halfverse: ab
jvara
-gulmātisārāma
-grahaṇī
-śopʰa
-pāṇḍubʰiḥ
\
Halfverse: cd
karśanād
viṣamābʰyaś
ca
ceṣṭābʰyo
yoṣitāṃ
punaḥ
\\ 13 \\
Verse: 14
Halfverse: ab
āma
-garbʰa
-prapatanād
garbʰa
-vr̥ddʰi
-prapīḍanāt
\
Halfverse: cd
īdr̥śaiś
cāparair
vāyur
apānaḥ
kupito
malam
\\ 14 \\
Verse: 15
Halfverse: ab
pāyor
valīṣu
taṃ
dʰatte
tāsv
abʰiṣyaṇṇa
-mūrtiṣu
\
Halfverse: cd
jāyante
'rśāṃsi
tat
-pūrva
-lakṣaṇaṃ
manda
-vahni
-tā
\\ 15 \\
Halfverse: aV
pāyu
-valīṣu
taṃ
dʰatte
Halfverse: aV2
pāyor
valīṣu
saṃdʰatte
Verse: 16
Halfverse: ab
viṣṭambʰaḥ
saktʰi
-sadanaṃ
piṇḍikodveṣṭanaṃ
bʰramaḥ
\
Halfverse: cd
sādo
'ṅge
netrayoḥ
śopʰaḥ
śakr̥d
-bʰedo
'tʰa
-vā
grahaḥ
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
mārutaḥ
pracuro
mūḍʰaḥ
prāyo
nābʰer
adʰaś
caran
\
Halfverse: cd
sa
-ruk
sa
-parikartaś
ca
kr̥ccʰrān
nirgaccʰati
svanam
\\ 17 \\
Verse: 18
Halfverse: ab
antra
-kūjanam
āṭopaḥ
kṣāma
-todgāra
-bʰūri
-tā
\
Halfverse: cd
prabʰūtaṃ
mūtram
alpā
viḍ
a
-śraddʰā
dʰūmako
'mlakaḥ
\\ 18 \\
Halfverse: cV
prabʰūta
-mūtra
-tālpā
viḍ
Verse: 19
Halfverse: ab
śiraḥ
-pr̥ṣṭʰorasāṃ
śūlam
ālasyaṃ
bʰinna
-varṇa
-tā
\
Halfverse: cd
tandrendriyāṇāṃ
daurbalyaṃ
krodʰo
duḥkʰopacāra
-tā
\\ 19 \\
Verse: 20
Halfverse: ab
āśaṅkā
grahaṇī
-doṣa
-pāṇḍu
-gulmodareṣu
ca
\
Halfverse: cd
etāny
eva
vivardʰante
jāteṣu
hata
-nāmasu
\\ 20 \\
Halfverse: cV
etāny
eva
ca
vardʰante
Verse: 21
Halfverse: ab
nivartamāno
'pāno
hi
tair
adʰo
-mārga
-rodʰataḥ
\
Halfverse: cd
kṣobʰayann
anilān
anyān
sarvendriya
-śarīra
-gān
\\ 21 \\
Verse: 22
Halfverse: ab
tatʰā
mūtra
-śakr̥t
-pitta
-kapʰān
dʰātūṃś
ca
sāśayān
\
Halfverse: cd
mr̥dnāty
agniṃ
tataḥ
sarvo
bʰavati
prāya
-śo
'rśasaḥ
\\ 22 \\
Verse: 23
Halfverse: ab
kr̥śo
bʰr̥śaṃ
hatotsāho
dīnaḥ
kṣāmo
'ti
-niṣ
-prabʰaḥ
\
Halfverse: cd
a
-sāro
vigata
-ccʰāyo
jantu
-juṣṭa
iva
drumaḥ
\\ 23 \\
Verse: 24
Halfverse: ab
kr̥tsnair
upadravair
grasto
yatʰoktair
marma
-pīḍanaiḥ
\
Halfverse: cd
tatʰā
kāsa
-pipāsāsya
-vairasya
-śvāsa
-pīnasaiḥ
\\ 24 \\
Verse: 25
Halfverse: ab
klamāṅga
-bʰaṅga
-vamatʰu
-kṣavatʰu
-śvayatʰu
-jvaraiḥ
\
Halfverse: cd
klaibya
-bādʰirya
-taimirya
-śarkarāśmari
-pīḍitaḥ
\\ 25 \\
Verse: 26
Halfverse: ab
kṣāma
-bʰinna
-svaro
dʰyāyan
muhuḥ
ṣṭʰīvan
a
-rocakī
\
Halfverse: cd
sarva
-parvāstʰi
-hr̥n
-nābʰi
-pāyu
-vaṅkṣaṇa
-śūla
-vān
\\ 26 \\
Verse: 27
Halfverse: ab
gudena
sravatā
piccʰāṃ
pulākodaka
-saṃnibʰām
\
Halfverse: cd
vibaddʰa
-muktaṃ
śuṣkārdraṃ
pakvāmaṃ
cāntarāntarā
\\ 27 \\
Verse: 28
Halfverse: ab
pāṇḍu
pītaṃ
harid
raktaṃ
piccʰilaṃ
copaveśyate
\
Halfverse: cd
gudāṅkurā
bahv
-anilāḥ
śuṣkāś
cimicimānvitāḥ
\\ 28 \\
Verse: 29
Halfverse: ab
mlānāḥ
śyāvāruṇāḥ
stabdʰā
viṣamāḥ
paruṣāḥ
kʰarāḥ
\
Halfverse: cd
mitʰo
vi
-sadr̥śā
vakrās
tīkṣṇā
vispʰuṭitānanāḥ
\\ 29 \\
Verse: 30
Halfverse: ab
bimbī
-karkandʰu
-kʰarjūra
-kārpāsī
-pʰala
-saṃnibʰāḥ
\
Halfverse: cd
ke
-cit
kadamba
-puṣpābʰāḥ
ke
-cit
siddʰārtʰakopamāḥ
\\ 30 \\
Verse: 31
Halfverse: ab
śiraḥ
-pārśvāṃsa
-kaṭy
-ūru
-vaṅkṣaṇābʰyadʰika
-vyatʰāḥ
\
Halfverse: cd
kṣavatʰūdgāra
-viṣṭambʰa
-hr̥d
-grahā
-rocaka
-pradāḥ
\\ 31 \\
Halfverse: dV
-hr̥d
-ravā
-rocaka
-pradāḥ
Verse: 32
Halfverse: ab
kāsa
-śvāsāgni
-vaiṣamya
-karṇa
-nāda
-bʰramāvahāḥ
\
Halfverse: cd
tair
ārto
gratʰitaṃ
stokaṃ
sa
-śabdaṃ
sa
-pravāhikam
\\ 32 \\
Verse: 33
Halfverse: ab
ruk
-pʰena
-piccʰānugataṃ
vibaddʰam
upaveśyate
\
Halfverse: cd
kr̥ṣṇa
-tvaṅ
-nakʰa
-viṇ
-mūtra
-netra
-vaktraś
ca
jāyate
\\ 33 \\
Verse: 34
Halfverse: ab
gulma
-plīhodarāṣṭʰīlā
-saṃbʰavas
tata
eva
ca
\
Halfverse: cd
pittottarā
nīla
-mukʰā
rakta
-pītāsita
-prabʰāḥ
\\ 34 \\
Verse: 35
Halfverse: ab
tanv
-asra
-srāviṇo
visrās
tanavo
mr̥davaḥ
ślatʰāḥ
\
Halfverse: cd
śuka
-jihvā
-yakr̥t
-kʰaṇḍa
-jalauko
-vaktra
-saṃnibʰāḥ
\\ 35 \\
Verse: 36
Halfverse: ab
dāha
-pāka
-jvara
-sveda
-tr̥ṇ
-mūrcʰā
-ruci
-moha
-dāḥ
\
Halfverse: cd
soṣmāṇo
drava
-nīloṣṇa
-pīta
-raktāma
-varcasaḥ
\\ 36 \\
Verse: 37
Halfverse: ab
yava
-madʰyā
harit
-pīta
-hāridra
-tvaṅ
-nakʰādayaḥ
\
Halfverse: cd
śleṣmolbaṇā
mahā
-mūlā
gʰanā
manda
-rujaḥ
sitāḥ
\\ 37 \\
Halfverse: aV
yava
-madʰyā
harit
-pītā
Halfverse: bV2
hāridra
-tvaṅ
-nakʰādayaḥ
Verse: 38
Halfverse: ab
uccʰūnopācitāḥ
snigdʰāḥ
stabdʰa
-vr̥tta
-guru
-stʰirāḥ
\
Halfverse: cd
piccʰilāḥ
stimitāḥ
ślakṣṇāḥ
kaṇḍv
-āḍʰyāḥ
sparśana
-priyāḥ
\\ 38 \\
Verse: 39
Halfverse: ab
karīra
-panasāstʰy
-ābʰās
tatʰā
go
-stana
-saṃnibʰāḥ
\
Halfverse: cd
vaṅkṣaṇānāhinaḥ
pāyu
-vasti
-nābʰi
-vikartinaḥ
\\ 39 \\
Verse: 40
Halfverse: ab
sa
-kāsa
-śvāsa
-hr̥l
-lāsa
-prasekā
-ruci
-pīnasāḥ
\
Halfverse: cd
meha
-kr̥ccʰra
-śiro
-jāḍya
-śiśira
-jvara
-kāriṇaḥ
\\ 40 \\
Verse: 41
Halfverse: ab
klaibyāgni
-mārdava
-ccʰardir
-āma
-prāya
-vikāra
-dāḥ
\
Halfverse: cd
vasābʰa
-sa
-kapʰa
-prājya
-purīṣāḥ
sa
-pravāhikāḥ
\\ 41 \\
Halfverse: cV
vasābʰāḥ
sa
-kapʰa
-prājya
-
Verse: 42
Halfverse: ab
na
sravanti
na
bʰidyante
pāṇḍu
-snigdʰa
-tvag
-ādayaḥ
\
Halfverse: cd
saṃsr̥ṣṭa
-liṅgāḥ
saṃsargān
nicayāt
sarva
-lakṣaṇāḥ
\\ 42 \\
Verse: 43
Halfverse: ab
raktolbaṇā
gude
-kīlāḥ
pittākr̥ti
-samanvitāḥ
\
Halfverse: cd
vaṭa
-praroha
-sadr̥śā
guñjā
-vidruma
-saṃnibʰāḥ
\\ 43 \\
Verse: 44
Halfverse: ab
te
'ty
-artʰaṃ
duṣṭam
uṣṇaṃ
ca
gāḍʰa
-viṭ
-pratipīḍitāḥ
\
Halfverse: cd
sravanti
sahasā
raktaṃ
tasya
cāti
-pravr̥ttitaḥ
\\ 44 \\
Verse: 45
Halfverse: ab
bʰekābʰaḥ
pīḍyate
duḥkʰaiḥ
śoṇita
-kṣaya
-saṃbʰavaiḥ
\
Halfverse: cd
hīna
-varṇa
-balotsāho
hataujaḥ
kaluṣendriyaḥ
\\ 45 \\
Verse: 46
Halfverse: ab
mudga
-kodrava
-jūrṇāhva
-karīra
-caṇakādibʰiḥ
\
Halfverse: cd
rūkṣaiḥ
saṃgrāhibʰir
vāyuḥ
sve
stʰāne
kupito
balī
\\ 46 \\
Halfverse: dV
sva
-stʰāne
kupito
balī
Verse: 47
Halfverse: ab
adʰo
-vahāni
srotāṃsi
saṃrudʰyādʰaḥ
praśoṣayan
\
Halfverse: cd
purīṣaṃ
vāta
-viṇ
-mūtra
-saṅgaṃ
kurvīta
dāruṇam
\\ 47 \\
Verse: 48
Halfverse: ab
tena
tīvrā
rujā
koṣṭʰa
-pr̥ṣṭʰa
-hr̥t
-pārśva
-gā
bʰavet
\
Halfverse: cd
ādʰmānam
udarāveṣṭo
hr̥l
-lāso
parikartanam
\\ 48 \\
Verse: 49
Halfverse: ab
vastau
ca
su
-tarāṃ
śūlaṃ
gaṇḍa
-śvayatʰu
-saṃbʰavaḥ
\
Halfverse: cd
pavanasyordʰva
-gāmi
-tvaṃ
tataś
cʰardy
-a
-ruci
-jvarāḥ
\\ 49 \\
Verse: 50
Halfverse: ab
hr̥d
-roga
-grahaṇī
-doṣa
-mūtra
-saṅga
-pravāhikāḥ
\
Halfverse: cd
bādʰirya
-timira
-śvāsa
-śiro
-ruk
-kāsa
-pīnasāḥ
\\ 50 \\
Verse: 51
Halfverse: ab
mano
-vikāras
tr̥ṣṇāsra
-pitta
-gulmodarādayaḥ
\
Halfverse: cd
te
te
ca
vāta
-jā
rogā
jāyante
bʰr̥śa
-dāruṇāḥ
\\ 51 \\
Verse: 52
Halfverse: ab
dur
-nāmnām
ity
udāvartaḥ
paramo
'yam
upadravaḥ
\
Halfverse: cd
vātābʰibʰūta
-koṣṭʰānāṃ
tair
vināpi
sa
jāyate
\\ 52 \\
Verse: 53
Halfverse: ab
saha
-jāni
tri
-doṣāṇi
yāni
cābʰyantare
valau
\
Halfverse: cd
stʰitāni
tāny
a
-sādʰyāni
yāpyante
'gni
-balādibʰiḥ
\\ 53 \\
Verse: 54
Halfverse: ab
dvandva
-jāni
dvitīyāyāṃ
valau
yāny
āśritāni
ca
\
Halfverse: cd
kr̥ccʰra
-sādʰyāni
tāny
āhuḥ
pari
-saṃvatsarāṇi
ca
\\ 54 \\
Verse: 55
Halfverse: ab
bāhyāyāṃ
tu
valau
jātāny
eka
-doṣolbaṇāni
ca
\
Halfverse: cd
arśāṃsi
sukʰa
-sādʰyāni
na
cotpatitāni
ca
\\ 55 \\
Verse: 56
Halfverse: ab
meḍʰrādiṣv
api
vakṣyante
yatʰā
-svaṃ
nābʰi
-jāni
tu
\
Halfverse: cd
gaṇḍū
-padāsya
-rūpāṇi
piccʰilāni
mr̥dūni
ca
\\ 56 \\
Verse: 57
Halfverse: ab
vyāno
gr̥hītvā
śleṣmāṇaṃ
karoty
arśas
tvaco
bahiḥ
\
Halfverse: cd
kīlopamaṃ
stʰira
-kʰaraṃ
carma
-kīlaṃ
tu
taṃ
viduḥ
\\ 57 \\
Verse: 58
Halfverse: ab
vātena
todaḥ
pāruṣyaṃ
pittād
asita
-rakta
-tā
\
Halfverse: cd
śleṣmaṇā
snigdʰa
-tā
tasya
gratʰita
-tvaṃ
sa
-varṇa
-tā
\\ 58 \\
Verse: 59
Halfverse: ab
arśasāṃ
praśame
yatnam
āśu
kurvīta
buddʰi
-mān
\
Halfverse: cd
tāny
āśu
hi
gudaṃ
baddʰvā
kuryur
baddʰa
-gudodaram
\\ 59 \\
Adhyaya: 8
Nidānastʰāna
8
Verse: 1
Halfverse: ab
doṣair
vyastaiḥ
samastaiś
ca
bʰayāc
cʰokāc
ca
ṣaḍ
-vidʰaḥ
\
Halfverse: cd
atīsāraḥ
sa
su
-tarāṃ
jāyate
'ty
-ambu
-pānataḥ
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
kr̥śa
-śuṣkāmiṣā
-sātmya
-tila
-piṣṭa
-virūḍʰakaiḥ
\
Halfverse: cd
madya
-rūkṣāti
-mātrānnair
arśobʰiḥ
sneha
-vibʰramāt
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
kr̥mibʰyo
vega
-rodʰāc
ca
tad
-vidʰaiḥ
kupito
'nilaḥ
\
Halfverse: cd
visraṃsayaty
adʰo
'b
-dʰātuṃ
hatvā
tenaiva
cānalam
\\ 3 \\
Verse: 4
Halfverse: ab
vyāpadyānu
-śakr̥t
koṣṭʰaṃ
purīṣaṃ
drava
-tāṃ
nayan
\
Halfverse: cd
prakalpate
'tisārāya
lakṣaṇaṃ
tasya
bʰāvinaḥ
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
todo
hr̥d
-guda
-koṣṭʰeṣu
gātra
-sādo
mala
-grahaḥ
\
Halfverse: cd
ādʰmānam
a
-vipākaś
ca
tatra
vātena
viḍ
-jalam
\\ 5 \\
Verse: 6
Halfverse: ab
alpālpaṃ
śabda
-śūlāḍʰyaṃ
vibaddʰam
upaveśyate
\
Halfverse: cd
rūkṣaṃ
sa
-pʰenam
accʰaṃ
ca
gratʰitaṃ
vā
muhur
muhuḥ
\\ 6 \\
Verse: 7
Halfverse: ab
tatʰā
dagdʰa
-guḍābʰāsaṃ
sa
-piccʰā
-parikartikam
\
Halfverse: cd
śuṣkāsyo
bʰraṣṭa
-pāyuś
ca
hr̥ṣṭa
-romā
viniṣṭanan
\\ 7 \\
Halfverse: dV
hr̥ṣṭa
-romā
vinaṣṭa
-vāk
Verse: 8
Halfverse: ab
pittena
pītam
asitaṃ
hāridraṃ
śādvala
-prabʰam
\
Halfverse: cd
sa
-raktam
ati
-dur
-gandʰaṃ
-tr̥ṇ
-mūrcʰā
-sveda
-dāha
-vān
\\ 8 \\
Halfverse: dV
-tr̥ṇ
-mūrcʰā
-sveda
-dāha
-vat
Verse: 9
Halfverse: ab
sa
-śūlaṃ
pāyu
-saṃtāpa
-pāka
-vāñ
cʰleṣmaṇā
gʰanam
\
Halfverse: cd
piccʰilaṃ
tantu
-mac
cʰvetaṃ
snigdʰam
āmaṃ
kapʰānvitam
\\ 9 \\
Halfverse: bV
-pāka
-vac
cʰleṣmaṇā
gʰanam
Verse: 10
Halfverse: ab
abʰīkṣṇam
guru
dur
-gandʰaṃ
vibaddʰam
anubaddʰa
-ruk
\
Halfverse: cd
nidrālur
alaso
'nna
-dviḍ
alpālpaṃ
sa
-pravāhikam
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
sa
-roma
-harṣaṃ
sotkleśo
guru
-vasti
-gudodaraḥ
\
Halfverse: cd
kr̥te
'py
a
-kr̥ta
-saṃjñaś
ca
sarvātmā
sarva
-lakṣaṇaḥ
\\ 11 \\
Halfverse: bV
guru
-vastir
gurūdaraḥ
Verse: 12
Halfverse: ab
bʰayena
kṣobʰite
citte
sa
-pitto
drāvayec
cʰakr̥t
\
Halfverse: cd
vāyus
tato
'tisāryeta
kṣipram
uṣṇaṃ
dravaṃ
plavam
\\ 12 \\
Verse: 13
Halfverse: ab
vāta
-pitta
-samaṃ
liṅgair
āhus
tad
-vac
ca
śokataḥ
\
Halfverse: cd
atīsāraḥ
samāsena
dvi
-dʰā
sāmo
nir
-āmakaḥ
\\ 13 \\
Halfverse: dV
dve
-dʰā
sāmo
nir
-āmakaḥ
Verse: 14
Halfverse: ab
sāsr̥ṅ
nir
-asras
tatrādye
gauravād
apsu
majjati
\
Halfverse: cd
śakr̥d
dur
-gandʰam
āṭopa
-viṣṭambʰārti
-prasekinaḥ
\\ 14 \\
Verse: 15
Halfverse: ab
viparīto
nir
-āmas
tu
kapʰāt
pakvo
'pi
majjati
\
Halfverse: cd
atīsāreṣu
yo
nāti
-yatna
-vān
grahaṇī
-gadaḥ
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
tasya
syād
agni
-vidʰvaṃsa
-karair
anyasya
sevitaiḥ
\
Halfverse: cd
sāmaṃ
śakr̥n
nir
-āmaṃ
vā
jīrṇe
yenātisāryate
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
so
'tīsāro
'ti
-saraṇād
āśu
-kārī
sva
-bʰāvataḥ
\
Halfverse: cd
sāmaṃ
sānnam
a
-jīrṇe
'nne
jīrṇe
pakvaṃ
tu
naiva
vā
\\ 17 \\
Verse: 18
Halfverse: ab
a
-kasmād
vā
muhur
baddʰam
a
-kasmāc
cʰitʰilaṃ
muhuḥ
\
Halfverse: cd
cira
-kr̥d
grahaṇī
-doṣaḥ
saṃcayāc
copaveśayet
\\ 18 \\
Verse: 19
Halfverse: ab
sa
catur
-dʰā
pr̥tʰag
doṣaiḥ
saṃnipātāc
ca
jāyate
\
Halfverse: cd
prāg
-rūpaṃ
tasya
sadanaṃ
cirāt
pacanam
amlakaḥ
\\ 19 \\
Verse: 20
Halfverse: ab
praseko
vaktra
-vairasyam
a
-rucis
tr̥ṭ
klamo
bʰramaḥ
\
Halfverse: cd
ānaddʰodara
-tā
cʰardiḥ
karṇa
-kṣveḍo
'ntra
-kūjanam
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
sāmānyaṃ
lakṣaṇaṃ
kārśyaṃ
dʰūmakas
tamako
jvaraḥ
\
Halfverse: cd
mūrcʰā
śiro
-rug
viṣṭambʰaḥ
śvayatʰuḥ
kara
-pādayoḥ
\\ 21 \\
Verse: 22
Halfverse: ab
tatrānilāt
tālu
-śoṣas
timiraṃ
karṇayoḥ
svanaḥ
\
Halfverse: cd
pārśvoru
-vaṅkṣaṇa
-grīvā
-rujābʰīkṣṇaṃ
viṣūcikā
\\ 22 \\
Verse: 23
Halfverse: ab
raseṣu
gr̥ddʰiḥ
sarveṣu
kṣut
tr̥ṣṇā
parikartikā
\
Halfverse: cd
jīrṇe
jīryati
cādʰmānaṃ
bʰukte
svāstʰyaṃ
samaśnute
\\ 23 \\
Verse: 24
Halfverse: ab
vāta
-hr̥d
-roga
-gulmārśaḥ
-plīha
-pāṇḍu
-tva
-śaṅkitaḥ
\
Halfverse: cd
cirād
duḥkʰaṃ
dravaṃ
śuṣkaṃ
tanv
āmaṃ
śabda
-pʰena
-vat
\\ 24 \\
Verse: 25
Halfverse: ab
punaḥ
punaḥ
sr̥jed
varcaḥ
pāyu
-ruk
-śvāsa
-kāsa
-vān
\
Halfverse: cd
pittena
nīla
-pītābʰaṃ
pītābʰaḥ
sr̥jati
dravam
\\ 25 \\
Halfverse: cV
pittena
nīlaṃ
pītābʰaṃ
Halfverse: cV2
pittena
pīta
-nīlābʰaṃ
Verse: 26
Halfverse: ab
pūty
-amlodgāra
-hr̥t
-kaṇṭʰa
-dāhā
-ruci
-tr̥ḍ
-arditaḥ
\
Halfverse: cd
śleṣmaṇā
pacyate
duḥkʰam
annaṃ
cʰardir
a
-rocakaḥ
\\ 26 \\
Verse: 27
Halfverse: ab
āsyopadeha
-niṣṭʰīva
-kāsa
-hr̥l
-lāsa
-pīnasāḥ
\
Halfverse: cd
hr̥dayaṃ
manyate
styānam
udaraṃ
stimitaṃ
guru
\\ 27 \\
Halfverse: aV
āsyopadeha
-mādʰurya
-
Halfverse: bV2
-kāsa
-ṣṭʰīvana
-pīnasāḥ
Verse: 28
Halfverse: ab
udgāro
duṣṭa
-madʰuraḥ
sadanaṃ
strīṣv
a
-harṣaṇam
\
Halfverse: cd
bʰinnāma
-śleṣma
-saṃsr̥ṣṭa
-guru
-varcaḥ
-pravartanam
\\ 28 \\
Verse: 29
Halfverse: ab
a
-kr̥śasyāpi
daurbalyaṃ
sarva
-je
sarva
-saṃkaraḥ
\
Halfverse: cd
vibʰāge
'ṅgasya
ye
coktā
viṣamādyās
trayo
'gnayaḥ
\\ 29 \\
Verse: 30
Halfverse: ab
te
'pi
syur
grahaṇī
-doṣāḥ
samas
tu
svāstʰya
-kāraṇam
\\
30ab
\\
Halfverse: cd
vāta
-vyādʰy
-aśmarī
-kuṣṭʰa
-mehodara
-bʰagandarāḥ
\\
30cd
\\
Halfverse: ef
arśāṃsi
grahaṇīty
aṣṭau
mahā
-rogāḥ
su
-dus
-tarāḥ
\\
30ef
\\
Adhyaya: 9
Nidānastʰāna
9
Verse: 1
Halfverse: ab
vasti
-vasti
-śiro
-meḍʰra
-kaṭī
-vr̥ṣaṇa
-pāyavaḥ
\
Halfverse: cd
eka
-saṃbandʰanāḥ
proktā
gudāstʰi
-vivarāśrayāḥ
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
adʰo
-mukʰo
'pi
vastir
hi
mūtra
-vāhi
-sirā
-mukʰaiḥ
\
Halfverse: cd
pārśvebʰyaḥ
pūryate
sūkṣmaiḥ
syandamānair
an
-āratam
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
yais
tair
eva
praviśyainaṃ
doṣāḥ
kurvanti
viṃśatim
\
Halfverse: cd
mūtrāgʰātān
pramehāṃś
ca
kr̥ccʰrān
marma
-samāśrayān
\\ 3 \\
Verse: 4
Halfverse: ab
vasti
-vaṅkṣaṇa
-meḍʰrārti
-yukto
'lpālpaṃ
muhur
muhuḥ
\
Halfverse: cd
mūtrayed
vāta
-je
kr̥ccʰre
paitte
pītaṃ
sa
-dāha
-ruk
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
raktaṃ
vā
kapʰa
-je
vasti
-meḍʰra
-gaurava
-śopʰa
-vān
\
Halfverse: cd
sa
-piccʰaṃ
sa
-vibandʰaṃ
ca
sarvaiḥ
sarvātmakaṃ
malaiḥ
\\ 5 \\
Verse: 6
Halfverse: ab
yadā
vāyur
mukʰaṃ
vaster
āvr̥tya
pariśoṣayet
\
Halfverse: cd
mūtraṃ
sa
-pittaṃ
sa
-kapʰaṃ
sa
-śukraṃ
vā
tadā
kramāt
\\ 6 \\
Verse: 7
Halfverse: ab
saṃjāyate
'śmarī
gʰorā
pittād
gor
iva
rocanā
\
Halfverse: cd
śleṣmāśrayā
ca
sarvā
syād
atʰāsyāḥ
pūrva
-lakṣaṇam
\\ 7 \\
Verse: 8
Halfverse: ab
vasty
-ādʰmānaṃ
tad
-āsanna
-deśeṣu
parito
'ti
-ruk
\
Halfverse: cd
mūtre
ca
basta
-gandʰa
-tvaṃ
mūtra
-kr̥ccʰraṃ
jvaro
'
-ruciḥ
\\ 8 \\
Halfverse: cV
mūtre
basta
-sa
-gandʰa
-tvaṃ
Verse: 9
Halfverse: ab
sāmānya
-liṅgaṃ
ruṅ
nābʰi
-sevanī
-vasti
-mūrdʰasu
\
Halfverse: cd
viśīrṇa
-dʰāraṃ
mūtraṃ
syāt
tayā
mārga
-nirodʰane
\\ 9 \\
Halfverse: dV
tatʰā
mārga
-nirodʰane
Verse: 10
Halfverse: ab
tad
-vyapāyāt
sukʰaṃ
mehed
accʰaṃ
gomedakopamam
\
Halfverse: cd
tat
-saṃkṣobʰāt
kṣate
sāsram
āyāsāc
cāti
-rug
bʰavet
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
tatra
vātād
bʰr̥śārty
-ārto
dantān
kʰādati
vepate
\
Halfverse: cd
mr̥dnāti
mehanaṃ
nābʰiṃ
pīḍayaty
a
-niśaṃ
kvaṇan
\\ 11 \\
Verse: 12
Halfverse: ab
sānilaṃ
muñcati
śakr̥n
muhur
mehati
bindu
-śaḥ
\
Halfverse: cd
śyāvā
rūkṣāśmarī
cāsya
syāc
citā
kaṇṭakair
iva
\\ 12 \\
Verse: 13
Halfverse: ab
pittena
dahyate
vastiḥ
pacyamāna
ivoṣma
-vān
\
Halfverse: cd
bʰallātakāstʰi
-saṃstʰānā
raktā
pītāsitāśmarī
\\ 13 \\
Halfverse: dV
rakta
-pītāsitāśmarī
Verse: 14
Halfverse: ab
vastir
nistudyata
iva
śleṣmaṇā
śītalo
guruḥ
\
Halfverse: cd
aśmarī
mahatī
ślakṣṇā
madʰu
-varṇātʰa
-vā
sitā
\\ 14 \\
Verse: 15
Halfverse: ab
etā
bʰavanti
bālānāṃ
teṣām
eva
ca
bʰūyasā
\
Halfverse: cd
āśrayopacayālpa
-tvād
grahaṇāharaṇe
sukʰāḥ
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
śukrāśmarī
tu
mahatāṃ
jāyate
śukra
-dʰāraṇāt
\
Halfverse: cd
stʰānāc
cyutam
a
-muktaṃ
hi
muṣkayor
antare
'nilaḥ
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
śoṣayaty
upasaṃgr̥hya
śukraṃ
tac
cʰuṣkam
aśmarī
\
Halfverse: cd
vasti
-ruk
-kr̥ccʰra
-mūtra
-tva
-muṣka
-śvayatʰu
-kāriṇī
\\ 17 \\
Verse: 18
Halfverse: ab
tasyām
utpanna
-mātrāyāṃ
śukram
eti
vilīyate
\
Halfverse: cd
pīḍite
tv
avakāśe
'sminn
aśmary
eva
ca
śarkarā
\\ 18 \\
Verse: 19
Halfverse: ab
aṇu
-śo
vāyunā
bʰinnā
sā
tv
asminn
anuloma
-ge
\
Halfverse: cd
nireti
saha
mūtreṇa
pratilome
vibadʰyate
\\ 19 \\
Verse: 20
Halfverse: ab
mūtra
-saṃdʰāriṇaḥ
kuryād
ruddʰvā
vaster
mukʰaṃ
marut
\
Halfverse: cd
mūtra
-saṅgaṃ
rujaṃ
kaṇḍūṃ
kadā
-cic
ca
sva
-dʰāmataḥ
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
pracyāvya
vastim
udvr̥ttaṃ
garbʰābʰaṃ
stʰūla
-viplutam
\
Halfverse: cd
karoti
tatra
rug
-dāha
-spandanodveṣṭanāni
ca
\\ 21 \\
Verse: 22
Halfverse: ab
bindu
-śaś
ca
pravarteta
mūtraṃ
vastau
tu
pīḍite
\
Halfverse: cd
dʰārayā
dvi
-vidʰo
'py
eṣa
vāta
-vastir
iti
smr̥taḥ
\\ 22 \\
Verse: 23
Halfverse: ab
dus
-taro
dus
-tara
-taro
dvitīyaḥ
prabalānilaḥ
\
Halfverse: cd
śakr̥n
-mārgasya
vasteś
ca
vāyur
antaram
āśritaḥ
\\ 23 \\
Verse: 24
Halfverse: ab
aṣṭʰīlābʰaṃ
gʰanaṃ
grantʰiṃ
karoty
a
-calam
unnatam
\
Halfverse: cd
vātāṣṭʰīleti
sādʰmāna
-viṇ
-mūtrānila
-saṅga
-kr̥t
\\ 24 \\
Verse: 25
Halfverse: ab
vi
-guṇaḥ
kuṇḍalī
-bʰūto
vastau
tīvra
-vyatʰo
'nilaḥ
\
Halfverse: cd
āvidʰya
mūtraṃ
bʰramati
sa
-stambʰodveṣṭa
-gauravaḥ
\\ 25 \\
Halfverse: cV
āviśya
mūtraṃ
bʰramati
Verse: 26
Halfverse: ab
mūtram
alpālpam
atʰa
-vā
vimuñcati
śakr̥t
sr̥jan
\
Halfverse: cd
vāta
-kuṇḍalikety
eṣā
mūtraṃ
tu
vidʰr̥taṃ
ciram
\\ 26 \\
Verse: 27
Halfverse: ab
na
nireti
vibaddʰaṃ
vā
mūtrātītaṃ
tad
alpa
-ruk
\
Halfverse: cd
vidʰāraṇāt
pratihataṃ
vātodāvartitaṃ
yadā
\\ 27 \\
Verse: 28
Halfverse: ab
nābʰer
adʰas
-tād
udaraṃ
mūtram
āpūrayet
tadā
\
Halfverse: cd
kuryāt
tīvra
-rug
ādʰmānam
a
-paktiṃ
mala
-saṃgraham
\\ 28 \\
Verse: 29
Halfverse: ab
tan
mūtra
-jaṭʰaraṃ
cʰidra
-vaiguṇyenānilena
vā
\
Halfverse: cd
ākṣiptam
alpaṃ
mūtraṃ
tad
vastau
nāle
'tʰa
-vā
maṇau
\\ 29 \\
Halfverse: cV
ākṣiptam
alpaṃ
mūtrasya
Verse: 30
Halfverse: ab
stʰitvā
sravec
cʰanaiḥ
paścāt
sa
-rujaṃ
vātʰa
nī
-rujam
\
Halfverse: cd
mūtrotsaṅgaḥ
sa
viccʰinna
-tac
-cʰeṣa
-guru
-śepʰasaḥ
\\ 30 \\
Halfverse: bV
sa
-rujaṃ
vātʰa
-vā
-rujam
Halfverse: cV2
mūtrotsaṅgaḥ
sa
viccʰinnas
Halfverse: cV3
mūtrotsaṅgaḥ
sa
viccʰinnaṃ
Halfverse: dV
tac
-cʰeṣa
-guru
-śepʰasaḥ
Verse: 31
Halfverse: ab
antar
vasti
-mukʰe
vr̥ttaḥ
stʰiro
'lpaḥ
sahasā
bʰavet
\
Halfverse: cd
aśmarī
-tulya
-rug
grantʰir
mūtra
-grantʰiḥ
sa
ucyate
\\ 31 \\
Verse: 32
Halfverse: ab
mūtritasya
striyaṃ
yāto
vāyunā
śukram
uddʰatam
\
Halfverse: cd
stʰānāc
cyutaṃ
mūtrayataḥ
prāk
paścād
vā
pravartate
\\ 32 \\
Verse: 33
Halfverse: ab
bʰasmodaka
-pratīkāśaṃ
mūtra
-śukraṃ
tad
ucyate
\
Halfverse: cd
rūkṣa
-dur
-balayor
vātād
udāvartaṃ
śakr̥d
yadā
\\ 33 \\
Halfverse: dV
udāvr̥ttaṃ
śakr̥d
yadā
Verse: 34
Halfverse: ab
mūtra
-sroto
'nuparyeti
saṃsr̥ṣṭaṃ
śakr̥tā
tadā
\
Halfverse: cd
mūtraṃ
viṭ
-tulya
-gandʰaṃ
syād
viḍ
-vigʰātaṃ
tam
ādiśet
\\ 34 \\
Verse: 35
Halfverse: ab
pittaṃ
vyāyāma
-tīkṣṇoṣṇa
-bʰojanādʰvātapādibʰiḥ
\
Halfverse: cd
pravr̥ddʰaṃ
vāyunā
kṣiptaṃ
vasty
-upastʰārti
-dāha
-vat
\\ 35 \\
Verse: 36
Halfverse: ab
mūtraṃ
pravartayet
pītaṃ
sa
-raktaṃ
raktam
eva
vā
\
Halfverse: cd
uṣṇaṃ
punaḥ
punaḥ
kr̥ccʰrād
uṣṇa
-vātaṃ
vadanti
tam
\\ 36 \\
Verse: 37
Halfverse: ab
rūkṣasya
klānta
-dehasya
vasti
-stʰau
pitta
-mārutau
\
Halfverse: cd
mūtra
-kṣayaṃ
sa
-rug
-dāhaṃ
janayetāṃ
tad
-āhvayam
\\ 37 \\
Verse: 38
Halfverse: ab
pittaṃ
kapʰo
dvāv
api
vā
saṃhanyete
'nilena
cet
\
Halfverse: cd
kr̥ccʰrān
mūtraṃ
tadā
pītaṃ
raktaṃ
śvetaṃ
gʰanaṃ
sr̥jet
\\ 38 \\
Verse: 39
Halfverse: ab
sa
-dāhaṃ
rocanā
-śaṅkʰa
-cūrṇa
-varṇaṃ
bʰavec
ca
tat
\
Halfverse: cd
śuṣkaṃ
samasta
-varṇaṃ
vā
mūtra
-sādaṃ
vadanti
tam
\\ 39 \\
Verse: 40
Halfverse: ab
iti
vistarataḥ
proktā
rogā
mūtrā
-pravr̥tti
-jāḥ
\
Halfverse: cd
nidāna
-lakṣaṇair
ūrdʰvaṃ
vakṣyante
'ti
-pravr̥tti
-jāḥ
\\ 40 \\
Adhyaya: 10
Nidānastʰāna
10
Verse: 1
Halfverse: ab
pramehā
viṃśatis
tatra
śleṣmato
daśa
pittataḥ
\
Halfverse: cd
ṣaṭ
catvāro
'nilāt
teṣāṃ
medo
-mūtra
-kapʰāvaham
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
anna
-pāna
-kriyā
-jātaṃ
yat
prāyas
tat
pravartakam
\
Halfverse: cd
svādv
-amla
-lavaṇa
-snigdʰa
-guru
-piccʰila
-śītalam
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
nava
-dʰānya
-surānūpa
-māṃsekṣu
-guḍa
-go
-rasam
\
Halfverse: cd
eka
-stʰānāsana
-ratiḥ
śayanaṃ
vidʰi
-varjitam
\\ 3 \\
Verse: 4
Halfverse: ab
vastim
āśritya
kurute
pramehān
dūṣitaḥ
kapʰaḥ
\
Halfverse: cd
dūṣayitvā
vapuḥ
-kleda
-sveda
-medo
-rasāmiṣam
\\ 4 \\
Halfverse: dV
-sveda
-medo
-vasāmiṣam
Verse: 5
Halfverse: ab
pittaṃ
raktam
api
kṣīṇe
kapʰādau
mūtra
-saṃśrayam
\
Halfverse: cd
dʰātūn
vastim
upānīya
tat
-kṣaye
'pi
ca
mārutaḥ
\\ 5 \\
Verse: 6
Halfverse: ab
sādʰya
-yāpya
-parityājyā
mehās
tenaiva
tad
-bʰavāḥ
\
Halfverse: cd
samāsam
a
-kriya
-tayā
mahātyaya
-tayāpi
ca
\\ 6 \\
Verse: 7
Halfverse: ab
sāmānyaṃ
lakṣaṇaṃ
teṣāṃ
prabʰūtāvila
-mūtra
-tā
\
Halfverse: cd
doṣa
-dūṣyā
-viśeṣe
'pi
tat
-saṃyoga
-viśeṣataḥ
\\ 7 \\
Halfverse: bV
prabʰūtākula
-mūtra
-tā
Verse: 8
Halfverse: ab
mūtra
-varṇādi
-bʰedena
bʰedo
meheṣu
kalpyate
\
Halfverse: cd
accʰaṃ
bahu
sitaṃ
śītaṃ
nir
-gandʰam
udakopamam
\\ 8 \\
Verse: 9
Halfverse: ab
mehaty
udaka
-mehena
kiñ
-cic
cāvila
-piccʰilam
\
Halfverse: cd
ikṣo
rasam
ivāty
-artʰaṃ
madʰuraṃ
cekṣu
-mehataḥ
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
sāndrī
-bʰavet
paryuṣitaṃ
sāndra
-mehena
mehati
\
Halfverse: cd
surā
-mehī
surā
-tulyam
upary
accʰam
adʰo
gʰanam
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
saṃhr̥ṣṭa
-romā
piṣṭena
piṣṭa
-vad
bahalaṃ
sitam
\
Halfverse: cd
śukrābʰaṃ
śukra
-miśraṃ
vā
śukra
-mehī
pramehati
\\ 11 \\
Halfverse: bV
piṣṭa
-vad
bahulaṃ
sitam
Verse: 12
Halfverse: ab
mūrtāṇūn
sikatā
-mehī
sikatā
-rūpiṇo
malān
\
Halfverse: cd
śīta
-mehī
su
-bahu
-śo
madʰuraṃ
bʰr̥śa
-śītalam
\\ 12 \\
Halfverse: aV
mūtrāṇūn
sikatā
-mehī
Halfverse: aV2
mūtre
'ṇūn
sikatā
-mehī
Verse: 13
Halfverse: ab
śanaiḥ
śanaiḥ
śanair
-mehī
mandaṃ
mandaṃ
pramehati
\
Halfverse: cd
lālā
-tantu
-yutaṃ
mūtraṃ
lālā
-mehena
piccʰilam
\\ 13 \\
Verse: 14
Halfverse: ab
gandʰa
-varṇa
-rasa
-sparśaiḥ
kṣāreṇa
kṣāra
-toya
-vat
\
Halfverse: cd
nīla
-mehena
nīlābʰaṃ
kāla
-mehī
maṣī
-nibʰam
\\ 14 \\
Verse: 15
Halfverse: ab
hāridra
-mehī
kaṭukaṃ
haridrā
-saṃnibʰaṃ
dahat
\
Halfverse: cd
visraṃ
māñjiṣṭʰa
-mehena
mañjiṣṭʰā
-salilopamam
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
visram
uṣṇaṃ
sa
-lavaṇaṃ
raktābʰaṃ
rakta
-mehataḥ
\
Halfverse: cd
vasā
-mehī
vasā
-miśraṃ
vasāṃ
vā
mūtrayen
muhuḥ
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
majjānaṃ
majja
-miśraṃ
vā
majja
-mehī
muhur
muhuḥ
\
Halfverse: cd
hastī
matta
ivājasraṃ
mūtraṃ
vega
-vivarjitam
\\ 17 \\
Halfverse: aV
majjābʰaṃ
majja
-miśraṃ
vā
Verse: 18
Halfverse: ab
sa
-lasīkaṃ
vibaddʰaṃ
ca
hasti
-mehī
pramehati
\
Halfverse: cd
madʰu
-mehī
madʰu
-samaṃ
jāyate
sa
kila
dvi
-dʰā
\\ 18 \\
Halfverse: cV
madʰu
-mehe
madʰu
-samaṃ
Verse: 19
Halfverse: ab
kruddʰe
dʰātu
-kṣayād
vāyau
doṣāvr̥ta
-patʰe
'tʰa
-vā
\
Halfverse: cd
āvr̥to
doṣa
-liṅgāni
so
'
-nimittaṃ
pradarśayet
\\ 19 \\
Halfverse: bV
doṣāvr̥ta
-patʰe
'pi
vā
Verse: 20
Halfverse: ab
kṣīṇaḥ
kṣaṇāt
kṣaṇāt
pūrṇo
bʰajate
kr̥ccʰra
-sādʰya
-tām
\
Halfverse: cd
kālenopekṣitāḥ
sarve
yad
yānti
madʰu
-meha
-tām
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
madʰuraṃ
yac
ca
sarveṣu
prāyo
madʰv
iva
mehati
\
Halfverse: cd
sarve
'pi
madʰu
-mehākʰyā
mādʰuryāc
ca
tanor
ataḥ
\\ 21 \\
Verse: 22
Halfverse: ab
a
-vipāko
'
-ruciś
cʰardir
nidrā
kāsaḥ
sa
-pīnasaḥ
\
Halfverse: cd
upadravāḥ
prajāyante
mehānāṃ
kapʰa
-janmanām
\\ 22 \\
Verse: 23
Halfverse: ab
vasti
-mehanayos
todo
muṣkāvadaraṇaṃ
jvaraḥ
\
Halfverse: cd
dāhas
tr̥ṣṇāmlako
mūrcʰā
viḍ
-bʰedaḥ
pitta
-janmanām
\\ 23 \\
Verse: 24
Halfverse: ab
vātikānām
udāvarta
-kampa
-hr̥d
-graha
-lola
-tāḥ
\
Halfverse: cd
śūlam
unnidra
-tā
śoṣaḥ
kāsaḥ
śvāsaś
ca
jāyate
\\ 24 \\
Halfverse: bV
-kaṇṭʰa
-hr̥d
-graha
-lola
-tāḥ
Verse: 25
Halfverse: ab
śarāvikā
kaccʰapikā
jālinī
vinatālajī
\
Halfverse: cd
masūrikā
sarṣapikā
putriṇī
sa
-vidārikā
\\ 25 \\
Halfverse: dV
putriṇī
ca
vidārikā
Verse: 26
Halfverse: ab
vidradʰiś
ceti
piṭikāḥ
pramehopekṣayā
daśa
\
Halfverse: cd
saṃdʰi
-marmasu
jāyante
māṃsaleṣu
ca
dʰāmasu
\\ 26 \\
Verse: 27
Halfverse: ab
antonnatā
madʰya
-nimnā
śyāvā
kleda
-rujānvitā
\
Halfverse: cd
śarāva
-māna
-saṃstʰānā
piṭikā
syāc
cʰarāvikā
\\ 27 \\
Verse: 28
Halfverse: ab
avagāḍʰārti
-nistodā
mahā
-vastu
-parigrahā
\
Halfverse: cd
ślakṣṇā
kaccʰapa
-pr̥ṣṭʰābʰā
piṭikā
kaccʰapī
matā
\\ 28 \\
Verse: 29
Halfverse: ab
stabdʰā
sirā
-jāla
-vatī
snigdʰa
-srāvā
mahāśayā
\
Halfverse: cd
rujā
-nistoda
-bahulā
sūkṣma
-ccʰidrā
ca
jālinī
\\ 29 \\
Halfverse: bV
snigdʰa
-srāvā
mahāśrayā
Verse: 30
Halfverse: ab
avagāḍʰa
-rujā
-kledā
pr̥ṣṭʰe
vā
jaṭʰare
'pi
vā
\
Halfverse: cd
mahatī
piṭikā
nīlā
vinatā
vinatā
smr̥tā
\\ 30 \\
Verse: 31
Halfverse: ab
dahati
tvacam
uttʰāne
bʰr̥śaṃ
kaṣṭā
visarpiṇī
\
Halfverse: cd
rakta
-kr̥ṣṇāti
-tr̥ṭ
-spʰoṭa
-dāha
-moha
-jvarālajī
\\ 31 \\
Verse: 32
Halfverse: ab
māna
-saṃstʰānayos
tulyā
masūreṇa
masūrikā
\
Halfverse: cd
sarṣapā
-māna
-saṃstʰānā
kṣipra
-pākā
mahā
-rujā
\\ 32 \\
Verse: 33
Halfverse: ab
sarṣapī
sarṣapā
-tulya
-piṭikā
-parivāritā
\
Halfverse: cd
putriṇī
mahatī
bʰūri
-su
-sūkṣma
-piṭikācitā
\\ 33 \\
Halfverse: aV
sarṣapā
sarṣapā
-tulya
-
Halfverse: dV2
-su
-sūkṣma
-piṭikāvr̥tā
Halfverse: dV3
-su
-sūkṣma
-piṭikānvitā
Verse: 34
Halfverse: ab
vidārī
-kanda
-vad
vr̥ttā
kaṭʰinā
ca
vidārikā
\
Halfverse: cd
vidradʰir
vakṣyate
'nya
-tra
tatrādyaṃ
piṭikā
-trayam
\\ 34 \\
Verse: 35
Halfverse: ab
putriṇī
ca
vidārī
ca
duḥ
-sahā
bahu
-medasaḥ
\
Halfverse: cd
sahyāḥ
pittolbaṇās
tv
anyāḥ
saṃbʰavanty
alpa
-medasaḥ
\\ 35 \\
Verse: 36
Halfverse: ab
tāsu
meha
-vaśāc
ca
syād
doṣodreko
yatʰā
-yatʰam
\\
36ab
\\
Halfverse: cd
prameheṇa
vināpy
etā
jāyante
duṣṭa
-medasaḥ
\\
36cd
\\
Halfverse: ef
tāvac
ca
nopalakṣyante
yāvad
vastu
-parigrahaḥ
\\
36ef
\\
Verse: 37
Halfverse: ab
hāridra
-varṇaṃ
raktaṃ
vā
meha
-prāg
-rūpa
-varjitam
\
Halfverse: cd
yo
mūtrayen
na
taṃ
mehaṃ
rakta
-pittaṃ
tu
tad
viduḥ
\\ 37 \\
Halfverse: dV
rakta
-pittaṃ
tu
taṃ
viduḥ
Halfverse: dV2
rakta
-pittaṃ
ca
tad
viduḥ
Verse: 38
Halfverse: ab
svedo
'ṅga
-gandʰaḥ
śitʰila
-tvam
aṅge
śayyāsana
-svapna
-sukʰābʰiṣaṅgaḥ
\
Halfverse: cd
hr̥n
-netra
-jihvā
-śravaṇopadeho
gʰanāṅga
-tā
keśa
-nakʰāti
-vr̥ddʰiḥ
\\ 38 \\
Halfverse: bV
śayyāsana
-stʰāna
-sukʰābʰilāṣaḥ
Verse: 39
Halfverse: ab
śīta
-priya
-tvaṃ
gala
-tālu
-śoṣo
mādʰuryam
āsye
kara
-pāda
-dāhaḥ
\
Halfverse: cd
bʰaviṣyato
meha
-gaṇasya
rūpaṃ
mūtre
'bʰidʰāvanti
pipīlikāś
ca
\\ 39 \\
Verse: 40
Halfverse: ab
dr̥ṣṭvā
pramehaṃ
madʰuraṃ
sa
-piccʰaṃ
madʰūpamaṃ
syād
vividʰo
vicāraḥ
\
Halfverse: cd
saṃpūraṇād
vā
kapʰa
-saṃbʰavaḥ
syāt
kṣīṇeṣu
doṣeṣv
anilātmako
vā
\\ 40 \\
Halfverse: cV
saṃtarpaṇād
vā
kapʰa
-saṃbʰavaḥ
syāt
Verse: 41
Halfverse: ab
sa
-pūrva
-rūpāḥ
kapʰa
-pitta
-mehāḥ
krameṇa
ye
vāta
-kr̥tāś
ca
mehāḥ
\
Halfverse: cd
sādʰyā
na
te
pitta
-kr̥tās
tu
yāpyāḥ
sādʰyās
tu
medo
yadi
nāti
-duṣṭam
\\ 41 \\
Halfverse: dV
sādʰyāś
ca
medo
yadi
nāti
-duṣṭam
Adhyaya: 11
Nidānastʰāna
11
Verse: 1
Halfverse: ab
bʰuktaiḥ
paryuṣitāty
-uṣṇa
-rūkṣa
-śuṣka
-vidāhibʰiḥ
\
Halfverse: cd
jihma
-śayyā
-viceṣṭābʰis
tais
taiś
cāsr̥k
-pradūṣaṇaiḥ
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
duṣṭa
-tvaṅ
-māṃsa
-medo
-'stʰi
-snāyv
-asr̥k
-kaṇḍarāśrayaḥ
\
Halfverse: cd
yaḥ
śopʰo
bahir
antar
vā
mahā
-mūlo
mahā
-rujaḥ
\\ 2 \\
Halfverse: aV
duṣṭas
tvaṅ
-māṃsa
-medo
-'stʰi
-
Verse: 3
Halfverse: ab
vr̥ttaḥ
syād
āyato
yo
vā
smr̥taḥ
ṣo
-ḍʰā
sa
vidradʰiḥ
\
Halfverse: cd
doṣaiḥ
pr̥tʰak
samuditaiḥ
śoṇitena
kṣatena
ca
\\ 3 \\
Verse: 4
Halfverse: ab
bāhyo
'tra
tatra
tatrāṅge
dāruṇo
gratʰitonnataḥ
\
Halfverse: cd
āntaro
dāruṇa
-taro
gambʰīro
gulma
-vad
gʰanaḥ
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
valmīka
-vat
samuccʰrāyī
śīgʰra
-gʰāty
agni
-śastra
-vat
\
Halfverse: cd
nābʰi
-vasti
-yakr̥t
-plīha
-kloma
-hr̥t
-kukṣi
-vaṅkṣaṇe
\\ 5 \\
Verse: 6
Halfverse: ab
syād
vr̥kkayor
apāne
ca
vātāt
tatrāti
-tīvra
-ruk
\
Halfverse: cd
śyāvāruṇaś
cirottʰāna
-pāko
viṣama
-saṃstʰitiḥ
\\ 6 \\
Halfverse: aV
syād
vr̥kkayor
apāne
vā
Verse: 7
Halfverse: ab
vyadʰa
-ccʰeda
-bʰramānāha
-spanda
-sarpaṇa
-śabda
-vān
\
Halfverse: cd
rakta
-tāmrāsitaḥ
pittāt
tr̥ṇ
-moha
-jvara
-dāha
-vān
\\ 7 \\
Verse: 8
Halfverse: ab
kṣiprottʰāna
-prapākaś
ca
pāṇḍuḥ
kaṇḍū
-yutaḥ
kapʰāt
\
Halfverse: cd
sotkleśa
-śītaka
-stambʰa
-jr̥mbʰā
-rocaka
-gauravaḥ
\\ 8 \\
Verse: 9
Halfverse: ab
cirottʰāna
-vipākaś
ca
saṃkīrṇaḥ
saṃnipātataḥ
\
Halfverse: cd
sāmartʰyāc
cātra
vibʰajed
bāhyābʰyantara
-lakṣaṇam
\\ 9 \\
Halfverse: aV
cirottʰāna
-prapākaś
ca
Verse: 10
Halfverse: ab
kr̥ṣṇa
-spʰoṭāvr̥taḥ
śyāvas
tīvra
-dāha
-rujā
-jvaraḥ
\
Halfverse: cd
pitta
-liṅgo
'sr̥jā
bāhyaḥ
strīṇām
eva
tatʰāntaraḥ
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
śastrādyair
abʰigʰātena
kṣate
vā
-patʰya
-kāriṇaḥ
\
Halfverse: cd
kṣatoṣmā
vāyu
-vikṣiptaḥ
sa
-raktaṃ
pittam
īrayan
\\ 11 \\
Halfverse: dV
sa
-raktaṃ
pittam
īrayet
Verse: 12
Halfverse: ab
pittāsr̥g
-lakṣaṇaṃ
kuryād
vidradʰiṃ
bʰūry
-upadravam
\
Halfverse: cd
teṣūpadrava
-bʰedaś
ca
smr̥to
'dʰiṣṭʰāna
-bʰedataḥ
\\ 12 \\
Verse: 13
Halfverse: ab
nābʰyāṃ
hidʰmā
bʰaved
vastau
mūtraṃ
kr̥ccʰreṇa
pūti
ca
\
Halfverse: cd
śvāso
yakr̥ti
rodʰas
tu
plīhny
uccʰvāsasya
tr̥ṭ
punaḥ
\\ 13 \\
Verse: 14
Halfverse: ab
gala
-grahaś
ca
klomni
syāt
sarvāṅga
-pragraho
hr̥di
\
Halfverse: cd
pramohas
tamakaḥ
kāso
hr̥daye
gʰaṭṭanaṃ
vyatʰā
\\ 14 \\
Verse: 15
Halfverse: ab
kukṣi
-pārśvāntarāṃsārtiḥ
kukṣāv
āṭopa
-janma
ca
\
Halfverse: cd
saktʰnor
graho
vaṅkṣaṇayor
vr̥kkayoḥ
kaṭi
-pr̥ṣṭʰayoḥ
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
pārśvayoś
ca
vyatʰā
pāyau
pavanasya
nirodʰanam
\
Halfverse: cd
āma
-pakva
-vidagdʰa
-tvaṃ
teṣāṃ
śopʰa
-vad
ādiśet
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
nābʰer
ūrdʰvaṃ
mukʰāt
pakvāḥ
prasravanty
adʰare
gudāt
\
Halfverse: cd
gudāsyān
nābʰi
-jo
vidyād
doṣaṃ
kledāc
ca
vidradʰau
\\ 17 \\
Halfverse: cV
ubʰābʰyāṃ
nābʰi
-jo
vidyād
Verse: 18
Halfverse: ab
yatʰā
-svaṃ
vraṇa
-vat
tatra
vivarjyaḥ
saṃnipāta
-jaḥ
\
Halfverse: cd
pakvo
hr̥n
-nābʰi
-vasti
-stʰo
bʰinno
'ntar
bahir
eva
vā
\\ 18 \\
Verse: 19
Halfverse: ab
pakvaś
cāntaḥ
sravan
vaktrāt
kṣīṇasyopadravānvitaḥ
\
Halfverse: cd
evam
eva
stana
-sirā
vivr̥tāḥ
prāpya
yoṣitām
\\ 19 \\
Verse: 20
Halfverse: ab
sūtānāṃ
garbʰiṇīnāṃ
vā
saṃbʰavec
cʰvayatʰur
gʰanaḥ
\
Halfverse: cd
stane
sa
-dugdʰe
'
-dugdʰe
vā
bāhya
-vidradʰi
-lakṣaṇaḥ
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
nāḍīnāṃ
sūkṣma
-vaktra
-tvāt
kanyānāṃ
na
sa
jāyate
\
Halfverse: cd
kruddʰo
ruddʰa
-gatir
vāyuḥ
śopʰa
-śūla
-karaś
caran
\\ 21 \\
Halfverse: bV
kanyānāṃ
tu
na
jāyate
Halfverse: cV2
kruddʰo
'n
-ūrdʰva
-gatir
vāyuḥ
Verse: 22
Halfverse: ab
muṣkau
vaṅkṣaṇataḥ
prāpya
pʰala
-kośābʰivāhinīḥ
\
Halfverse: cd
prapīḍya
dʰamanīr
vr̥ddʰiṃ
karoti
pʰala
-kośayoḥ
\\ 22 \\
Verse: 23
Halfverse: ab
doṣāsra
-medo
-mūtrāntraiḥ
sa
vr̥ddʰiḥ
sapta
-dʰā
gadaḥ
\
Halfverse: cd
mūtrāntra
-jāv
apy
anilād
dʰetu
-bʰedas
tu
kevalam
\\ 23 \\
Verse: 24
Halfverse: ab
vāta
-pūrṇa
-dr̥ti
-sparśo
rūkṣo
vātād
a
-hetu
-ruk
\
Halfverse: cd
pakvodumbara
-saṃkāśaḥ
pittād
dāhoṣma
-pāka
-vān
\\ 24 \\
Verse: 25
Halfverse: ab
kapʰāc
cʰīto
guruḥ
snigdʰaḥ
kaṇḍū
-mān
kaṭʰino
'lpa
-ruk
\
Halfverse: cd
kr̥ṣṇa
-spʰoṭāvr̥taḥ
pitta
-vr̥ddʰi
-liṅgaś
ca
raktataḥ
\\ 25 \\
Halfverse: cV
kr̥ṣṇaḥ
spʰoṭāvr̥taḥ
pitta
-
Verse: 26
Halfverse: ab
kapʰa
-van
medasā
vr̥ddʰir
mr̥dus
tāla
-pʰalopamaḥ
\
Halfverse: cd
mūtra
-dʰāraṇa
-śīlasya
mūtra
-jaḥ
sa
tu
gaccʰataḥ
\\ 26 \\
Verse: 27
Halfverse: ab
ambʰobʰiḥ
pūrṇa
-dr̥ti
-vat
kṣobʰaṃ
yāti
sa
-ruṅ
mr̥duḥ
\
Halfverse: cd
mūtra
-kr̥ccʰram
adʰas
-tāc
ca
valayaṃ
pʰala
-kośayoḥ
\\ 27 \\
Verse: 28
Halfverse: ab
vāta
-kopibʰir
āhāraiḥ
śīta
-toyāvagāhanaiḥ
\
Halfverse: cd
dʰāraṇeraṇa
-bʰārādʰva
-viṣamāṅga
-pravartanaiḥ
\\ 28 \\
Verse: 29
Halfverse: ab
kṣobʰaṇaiḥ
kṣubʰito
'nyaiś
ca
kṣudrāntrāvayavaṃ
yadā
\
Halfverse: cd
pavano
vi
-guṇī
-kr̥tya
sva
-niveśād
adʰo
nayet
\\ 29 \\
Halfverse: cV
pavano
dvi
-guṇī
-kr̥tya
Verse: 30
Halfverse: ab
kuryād
vaṅkṣaṇa
-saṃdʰi
-stʰo
grantʰy
-ābʰaṃ
śvayatʰuṃ
tadā
\\
30ab
\\
Halfverse: cd
upekṣyamāṇasya
ca
muṣka
-vr̥ddʰim
ādʰmāna
-ruk
-stambʰa
-vatīṃ
sa
vāyuḥ
\\
30cd
\\
Halfverse: ef
prapīḍito
'ntaḥ
svana
-vān
prayāti
pradʰmāpayann
eti
punaś
ca
muktaḥ
\\
30ef
\\
Verse: 31
Halfverse: ab
antra
-vr̥ddʰir
a
-sādʰyo
'yaṃ
vāta
-vr̥ddʰi
-samākr̥tiḥ
\\ 31 \\
Verse: 31+1
Halfverse: ab
iti
vr̥ddʰi
-nidānam
atʰa
gulma
-nidānam
\\ 31+1 \\
Verse: 32
Halfverse: ab
rūkṣa
-kr̥ṣṇāruṇa
-sirā
-tantu
-jāla
-gavākṣitaḥ
\
Halfverse: cd
gulmo
'ṣṭa
-dʰā
pr̥tʰag
doṣaiḥ
saṃsr̥ṣṭair
nicayaṃ
gataiḥ
\\ 32 \\
Verse: 33
Halfverse: ab
ārtavasya
ca
doṣeṇa
nārīṇāṃ
jāyate
'ṣṭamaḥ
\
Halfverse: cd
jvara
-ccʰardy
-atisārādyair
vamanādyaiś
ca
karmabʰiḥ
\\ 33 \\
Verse: 34
Halfverse: ab
karśito
vātalāny
atti
śītaṃ
vāmbu
bubʰukṣitaḥ
\
Halfverse: cd
yaḥ
pibaty
anu
cānnāni
laṅgʰana
-plavanādikam
\\ 34 \\
Halfverse: bV
śītaṃ
cāmbu
bubʰukṣitaḥ
Verse: 35
Halfverse: ab
sevate
deha
-saṃkṣobʰi
ccʰardiṃ
vā
samudīrayet
\
Halfverse: cd
an
-udīrṇām
udīrṇān
vā
vātādīn
na
vimuñcati
\\ 35 \\
Verse: 36
Halfverse: ab
sneha
-svedāv
an
-abʰyasya
śodʰanaṃ
vā
niṣevate
\
Halfverse: cd
śuddʰo
vāśu
vidāhīni
bʰajate
syandanāni
vā
\\ 36 \\
Verse: 37
Halfverse: ab
vātolbaṇās
tasya
malāḥ
pr̥tʰak
kruddʰā
dvi
-śo
'tʰa
-vā
\
Halfverse: cd
sarve
vā
rakta
-yuktā
vā
mahā
-sroto
-'nuśāyinaḥ
\\ 37 \\
Verse: 38
Halfverse: ab
ūrdʰvādʰo
-mārgam
āvr̥tya
kurvate
śūla
-pūrvakam
\
Halfverse: cd
sparśopalabʰyaṃ
gulmākʰyam
utplutaṃ
grantʰi
-rūpiṇam
\\ 38 \\
Halfverse: dV
unnataṃ
grantʰi
-rūpiṇam
Verse: 39
Halfverse: ab
karśanāt
kapʰa
-viṭ
-pittair
mārgasyāvaraṇena
vā
\
Halfverse: cd
vāyuḥ
kr̥tāśrayaḥ
koṣṭʰe
raukṣyāt
kāṭʰinyam
āgataḥ
\\ 39 \\
Verse: 40
Halfverse: ab
sva
-tantraḥ
svāśraye
duṣṭaḥ
para
-tantraḥ
parāśraye
\
Halfverse: cd
piṇḍita
-tvād
a
-mūrto
'pi
mūrta
-tvam
iva
saṃśritaḥ
\\ 40 \\
Verse: 41
Halfverse: ab
gulma
ity
ucyate
vasti
-nābʰi
-hr̥t
-pārśva
-saṃśrayaḥ
\
Halfverse: cd
vātān
manyā
-śiraḥ
-śūlaṃ
jvara
-plīhāntra
-kūjanam
\\ 41 \\
Verse: 42
Halfverse: ab
vyadʰaḥ
sūcyeva
viṭ
-saṅgaḥ
kr̥ccʰrād
uccʰvasanaṃ
muhuḥ
\
Halfverse: cd
stambʰo
gātre
mukʰe
śoṣaḥ
kārśyaṃ
viṣama
-vahni
-tā
\\ 42 \\
Verse: 43
Halfverse: ab
rūkṣa
-kr̥ṣṇa
-tvag
-ādi
-tvaṃ
cala
-tvād
anilasya
ca
\
Halfverse: cd
a
-nirūpita
-saṃstʰāna
-stʰāna
-vr̥ddʰi
-kṣaya
-vyatʰaḥ
\\ 43 \\
Verse: 44
Halfverse: ab
pipīlikā
-vyāpta
iva
gulmaḥ
spʰurati
tudyate
\
Halfverse: cd
pittād
dāho
'mlako
mūrcʰā
-viḍ
-bʰeda
-sveda
-tr̥ḍ
-jvarāḥ
\\ 44 \\
Verse: 45
Halfverse: ab
hāridra
-tvaṃ
tvag
-ādyeṣu
gulmaś
ca
sparśanā
-sahaḥ
\
Halfverse: cd
dūyate
dīpyate
soṣmā
sva
-stʰānaṃ
dahatīva
ca
\\ 45 \\
Verse: 46
Halfverse: ab
kapʰāt
staimityam
a
-ruciḥ
sadanaṃ
śiśira
-jvaraḥ
\
Halfverse: cd
pīnasālasya
-hr̥l
-lāsa
-kāsa
-śukla
-tvag
-ādi
-tāḥ
\\ 46 \\
Verse: 47
Halfverse: ab
gulmo
'vagāḍʰaḥ
kaṭʰino
guruḥ
suptaḥ
stʰiro
'lpa
-ruk
\
Halfverse: cd
sva
-doṣa
-stʰāna
-dʰāmānaḥ
sve
sve
kāle
ca
ruk
-karāḥ
\\ 47 \\
Verse: 48
Halfverse: ab
prāyas
trayas
tu
dvandvottʰā
gulmāḥ
saṃsr̥ṣṭa
-lakṣaṇāḥ
\
Halfverse: cd
sarva
-jas
tīvra
-rug
-dāhaḥ
śīgʰra
-pākī
gʰanonnataḥ
\\ 48 \\
Verse: 49
Halfverse: ab
so
'
-sādʰyo
rakta
-gulmas
tu
striyā
eva
prajāyate
\
Halfverse: cd
r̥tau
vā
nava
-sūtā
vā
yadi
vā
yoni
-rogiṇī
\\ 49 \\
Verse: 50
Halfverse: ab
sevate
vātalāni
strī
kruddʰas
tasyāḥ
samīraṇaḥ
\
Halfverse: cd
niruṇaddʰy
ārtavaṃ
yonyāṃ
prati
-māsam
avastʰitam
\\ 50 \\
Verse: 51
Halfverse: ab
kukṣiṃ
karoti
tad
-garbʰa
-liṅgam
āviṣ
-karoti
ca
\
Halfverse: cd
hr̥l
-lāsa
-daurhr̥da
-stanya
-darśana
-kṣāma
-tādikam
\\ 51 \\
Verse: 52
Halfverse: ab
krameṇa
vāyu
-saṃsargāt
pitta
-yoni
-tayā
ca
tat
\
Halfverse: cd
śoṇitaṃ
kurute
tasyā
vāta
-pittottʰa
-gulma
-jān
\\ 52 \\
Verse: 53
Halfverse: ab
ruk
-stambʰa
-dāhātīsāra
-tr̥ḍ
-jvarādīn
upadravān
\
Halfverse: cd
garbʰāśaye
ca
su
-tarāṃ
śūlaṃ
duṣṭāsr̥g
-āśraye
\\ 53 \\
Verse: 54
Halfverse: ab
yonyāś
ca
srāva
-daurgandʰya
-toda
-spandana
-vedanāḥ
\
Halfverse: cd
na
cāṅgair
garbʰa
-vad
gulmaḥ
spʰuraty
api
tu
śūla
-vān
\\ 54 \\
Halfverse: bV
-toda
-spʰuraṇa
-vedanāḥ
Halfverse: bV2
-kleda
-svedana
-vedanāḥ
Verse: 55
Halfverse: ab
piṇḍī
-bʰūtaḥ
sa
evāsyāḥ
kadā
-cit
spandate
cirāt
\
Halfverse: cd
na
cāsyā
vardʰate
kukṣir
gulma
eva
tu
vardʰate
\\ 55 \\
Verse: 56
Halfverse: ab
sva
-doṣa
-saṃśrayo
gulmaḥ
sarvo
bʰavati
tena
saḥ
\
Halfverse: cd
pākaṃ
cireṇa
bʰajate
naiva
vā
vidradʰiḥ
punaḥ
\\ 56 \\
Verse: 57
Halfverse: ab
pacyate
śīgʰram
aty
-artʰaṃ
duṣṭa
-raktāśraya
-tvataḥ
\
Halfverse: cd
ataḥ
śīgʰra
-vidāhi
-tvād
vidradʰiḥ
so
'bʰidʰīyate
\\ 57 \\
Verse: 58
Halfverse: ab
gulme
'ntar
-āśraye
vasti
-kukṣi
-hr̥t
-plīha
-vedanāḥ
\
Halfverse: cd
agni
-varṇa
-bala
-bʰraṃśo
vegānāṃ
cā
-pravartanam
\\ 58 \\
Halfverse: bV
-kukṣi
-hr̥t
-pārśva
-vedanāḥ
Verse: 59
Halfverse: ab
ato
viparyayo
bāhye
koṣṭʰāṅgeṣu
tu
nāti
-ruk
\
Halfverse: cd
vaivarṇyam
avakāśasya
bahir
unnata
-tādʰikam
\\ 59 \\
Verse: 60
Halfverse: ab
sāṭopam
aty
-ugra
-rujam
ādʰmānam
udare
bʰr̥śam
\
Halfverse: cd
ūrdʰvādʰo
-vāta
-rodʰena
tam
ānāhaṃ
pracakṣate
\\ 60 \\
Verse: 61
Halfverse: ab
gʰano
'ṣṭʰīlopamo
grantʰir
aṣṭʰīlordʰvaṃ
samunnataḥ
\
Halfverse: cd
ānāha
-liṅgas
tiryak
tu
pratyaṣṭʰīlā
tad
-ākr̥tiḥ
\\ 61 \\
Halfverse: cV
ānāha
-liṅgas
tiryak
ca
Verse: 62
Halfverse: ab
pakvāśayād
gudopastʰaṃ
vāyus
tīvra
-rujaḥ
prayān
\
Halfverse: cd
tūṇī
pratūṇī
tu
bʰavet
sa
evāto
viparyaye
\\ 62 \\
Verse: 63
Halfverse: ab
udgāra
-bāhulya
-purīṣa
-bandʰa
-tr̥pty
-a
-kṣama
-tvāntra
-vikūjanāni
\
Halfverse: cd
āṭopam
ādʰmānam
a
-pakti
-śaktim
āsanna
-gulmasya
vadanti
cihnam
\\ 63 \\
Halfverse: cV
āṭopam
ādʰmānam
a
-pakty
-a
-śaktim
Adhyaya: 12
Nidānastʰāna
12
Verse: 1
Halfverse: ab
rogāḥ
sarve
'pi
mande
'gnau
su
-tarām
udarāṇi
tu
\
Halfverse: cd
a
-jīrṇān
malinaiś
cānnair
jāyante
mala
-saṃcayāt
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
ūrdʰvādʰo
dʰātavo
ruddʰvā
vāhinīr
ambu
-vāhinīḥ
\
Halfverse: cd
prāṇāgny
-apānān
saṃdūṣya
kuryus
tvaṅ
-māṃsa
-saṃdʰi
-gāḥ
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
ādʰmāpya
kukṣim
udaram
aṣṭa
-dʰā
tac
ca
bʰidyate
\
Halfverse: cd
pr̥tʰag
doṣaiḥ
samastaiś
ca
plīha
-baddʰa
-kṣatodakaiḥ
\\ 3 \\
Verse: 4
Halfverse: ab
tenārtāḥ
śuṣka
-tālv
-oṣṭʰāḥ
śūna
-pāda
-karodarāḥ
\
Halfverse: cd
naṣṭa
-ceṣṭā
-balāhārāḥ
kr̥śāḥ
pradʰmāta
-kukṣayaḥ
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
syuḥ
preta
-rūpāḥ
puruṣā
bʰāvinas
tasya
lakṣaṇam
\
Halfverse: cd
kṣun
-nāśo
'nnaṃ
cirāt
sarvaṃ
sa
-vidāhaṃ
ca
pacyate
\\ 5 \\
Halfverse: dV
sa
-vidāhaṃ
vipacyate
Verse: 6
Halfverse: ab
jīrṇā
-jīrṇaṃ
na
jānāti
sauhityaṃ
sahate
na
ca
\
Halfverse: cd
kṣīyate
balataḥ
śaśvac
cʰvasity
alpe
'pi
ceṣṭite
\\ 6 \\
Verse: 7
Halfverse: ab
vr̥ddʰir
viṣo
'
-pravr̥ttiś
ca
kiñ
-cic
cʰopʰaś
ca
pādayoḥ
\
Halfverse: cd
rug
-vasti
-saṃdʰau
tata
-tā
lagʰv
-alpā
-bʰojanair
api
\\ 7 \\
Halfverse: aV
vr̥ddʰir
viṣo
'
-pravr̥ttir
vā
Verse: 8
Halfverse: ab
rājī
-janma
valī
-nāśo
jaṭʰare
jaṭʰareṣu
tu
\
Halfverse: cd
sarveṣu
tandrā
sadanaṃ
mala
-saṅgo
'lpa
-vahni
-tā
\\ 8 \\
Verse: 9
Halfverse: ab
dāhaḥ
śvayatʰur
ādʰmānam
ante
salila
-saṃbʰavaḥ
\
Halfverse: cd
sarvaṃ
tv
a
-toyam
aruṇam
a
-śopʰaṃ
nāti
-bʰārikam
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
gavākṣitaṃ
sirā
-jālaiḥ
sadā
guḍaguḍāyate
\
Halfverse: cd
nābʰim
antraṃ
ca
viṣṭabʰya
vegaṃ
kr̥tvā
praṇaśyati
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
māruto
hr̥t
-kaṭī
-nābʰi
-pāyu
-vaṅkṣaṇa
-vedanāḥ
\
Halfverse: cd
sa
-śabdo
niścared
vāyur
viḍ
baddʰā
mūtram
alpakam
\\ 11 \\
Halfverse: bV
-pāyu
-vaṅkṣaṇa
-vedanā
Verse: 12
Halfverse: ab
nāti
-mando
'nalo
laulyaṃ
na
ca
syād
vi
-rasaṃ
mukʰam
\
Halfverse: cd
tatra
vātodare
śopʰaḥ
pāṇi
-pān
-muṣka
-kukṣiṣu
\\ 12 \\
Verse: 13
Halfverse: ab
kukṣi
-pārśvodara
-kaṭī
-pr̥ṣṭʰa
-ruk
parva
-bʰedanam
\
Halfverse: cd
śuṣka
-kāso
'ṅga
-mardo
'dʰo
-guru
-tā
mala
-saṃgrahaḥ
\\ 13 \\
Verse: 14
Halfverse: ab
śyāvāruṇa
-tvag
-ādi
-tvam
a
-kasmād
vr̥ddʰi
-hrāsa
-vat
\
Halfverse: cd
sa
-toda
-bʰedam
udaraṃ
tanu
-kr̥ṣṇa
-sirā
-tatam
\\ 14 \\
Halfverse: dV
tanu
kr̥ṣṇa
-sirā
-tatam
Verse: 15
Halfverse: ab
ādʰmāta
-dr̥ti
-vac
cʰabdam
āhataṃ
prakaroti
ca
\
Halfverse: cd
vāyuś
cātra
sa
-ruk
-śabdo
vicaret
sarvato
-gatiḥ
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
pittodare
jvaro
mūrcʰā
dāhas
tr̥ṭ
kaṭukāsya
-tā
\
Halfverse: cd
bʰramo
'tīsāraḥ
pīta
-tvaṃ
tvag
-ādāv
udaraṃ
harit
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
pīta
-tāmra
-sirānaddʰaṃ
sa
-svedaṃ
soṣma
dahyate
\
Halfverse: cd
dʰūmāyati
mr̥du
-sparśaṃ
kṣipra
-pākaṃ
pradūyate
\\ 17 \\
Halfverse: cV
dʰūmāyate
mr̥du
-sparśaṃ
Verse: 18
Halfverse: ab
śleṣmodare
'ṅga
-sadanaṃ
svāpaḥ
śvayatʰu
-gauravam
\
Halfverse: cd
nidrotkleśā
-ruci
-śvāsa
-kāsa
-śukla
-tvag
-ādi
-tā
\\ 18 \\
Halfverse: bV
svāpa
-śvayatʰu
-gauravam
Verse: 19
Halfverse: ab
udaraṃ
stimitaṃ
ślakṣṇaṃ
śukla
-rājī
-tataṃ
mahat
\
Halfverse: cd
cirābʰivr̥ddʰi
kaṭʰinaṃ
śīta
-sparśaṃ
guru
stʰiram
\\ 19 \\
Halfverse: aV
udaraṃ
stimitaṃ
snigdʰaṃ
Verse: 20
Halfverse: ab
tri
-doṣa
-kopanais
tais
taiḥ
strī
-dattaiś
ca
rajo
-malaiḥ
\
Halfverse: cd
gara
-dūṣī
-viṣādyaiś
ca
sa
-raktāḥ
saṃcitā
malāḥ
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
koṣṭʰaṃ
prāpya
vikurvāṇāḥ
śoṣa
-mūrcʰā
-bʰramānvitam
\
Halfverse: cd
kuryus
tri
-liṅgam
udaraṃ
śīgʰra
-pākaṃ
su
-dāruṇam
\\ 21 \\
Verse: 22
Halfverse: ab
bādʰate
tac
ca
su
-tarāṃ
śīta
-vātābʰra
-darśane
\
Halfverse: cd
aty
-āśitasya
saṃkṣobʰād
yāna
-yānādi
-ceṣṭitaiḥ
\\ 22 \\
Halfverse: bV
śīta
-vātābʰra
-darśanaiḥ
Verse: 23
Halfverse: ab
ati
-vyavāya
-karmādʰva
-vamana
-vyādʰi
-karśanaiḥ
\
Halfverse: cd
vāma
-pārśvāśritaḥ
plīhā
cyutaḥ
stʰānād
vivardʰate
\\ 23 \\
Verse: 24
Halfverse: ab
śoṇitaṃ
vā
rasādibʰyo
vivr̥ddʰaṃ
taṃ
vivardʰayet
\
Halfverse: cd
so
'ṣṭʰīlevāti
-kaṭʰinaḥ
prāk
tataḥ
kūrma
-pr̥ṣṭʰa
-vat
\\ 24 \\
Halfverse: dV
prākr̥taḥ
kūrma
-pr̥ṣṭʰa
-vat
Verse: 25
Halfverse: ab
krameṇa
vardʰamānaś
ca
kukṣāv
udaram
āvahet
\
Halfverse: cd
śvāsa
-kāsa
-pipāsāsya
-vairasyādʰmāna
-rug
-jvaraiḥ
\\ 25 \\
Verse: 26
Halfverse: ab
pāṇḍu
-tva
-mūrcʰā
-cʰardībʰir
dāha
-mohaiś
ca
saṃyutam
\
Halfverse: cd
aruṇābʰaṃ
vi
-varṇaṃ
vā
nīla
-hāridra
-rāji
-mat
\\ 26 \\
Halfverse: aV
pāṇḍu
-tva
-mūrcʰāti
-cʰardi
-
Halfverse: bV2
-dāha
-mohaiś
ca
saṃyutam
Verse: 27
Halfverse: ab
udāvarta
-rujānāhair
moha
-tr̥ḍ
-dahana
-jvaraiḥ
\
Halfverse: cd
gauravā
-ruci
-kāṭʰinyair
vidyāt
tatra
malān
kramāt
\\ 27 \\
Halfverse: aV
udāvarta
-rug
-ānāhair
Verse: 28
Halfverse: ab
plīha
-vad
dakṣiṇāt
pārśvāt
kuryād
yakr̥d
api
cyutam
\
Halfverse: cd
pakṣma
-vālaiḥ
sahānnena
bʰuktair
baddʰāyane
gude
\\ 28 \\
Verse: 29
Halfverse: ab
dur
-nāmabʰir
udāvartair
anyair
vāntropalepibʰiḥ
\
Halfverse: cd
varcaḥ
-pitta
-kapʰān
ruddʰvā
karoti
kupito
'nilaḥ
\\ 29 \\
Halfverse: bV
annair
vāntropalepibʰiḥ
Verse: 30
Halfverse: ab
apāno
jaṭʰaraṃ
tena
syur
dāha
-jvara
-tr̥ṭ
-kṣavāḥ
\
Halfverse: cd
kāsa
-śvāsoru
-sadanaṃ
śiro
-hr̥n
-nābʰi
-pāyu
-ruk
\\ 30 \\
Halfverse: bV
syur
dāha
-jvara
-tr̥ṭ
-kṣudʰāḥ
Halfverse: bV2
syur
dāha
-jvara
-tr̥ṭ
-kṣutaḥ
Verse: 31
Halfverse: ab
mala
-saṅgo
'
-ruciś
cʰardir
udaraṃ
mūḍʰa
-mārutam
\
Halfverse: cd
stʰiraṃ
nīlāruṇa
-sirā
-rājī
-naddʰam
a
-rāji
vā
\\ 31 \\
Verse: 32
Halfverse: ab
nābʰer
upari
ca
prāyo
go
-puccʰākr̥ti
jāyate
\
Halfverse: cd
astʰy
-ādi
-śalyaiḥ
sānnaiś
ced
bʰuktair
aty
-aśanena
vā
\\ 32 \\
Halfverse: cV
astʰy
-ādi
-śalyaiḥ
sānnaiś
ca
Verse: 33
Halfverse: ab
bʰidyate
pacyate
vāntraṃ
tac
-cʰidraiś
ca
sravan
bahiḥ
\
Halfverse: cd
āma
eva
gudād
eti
tato
'lpālpaṃ
sa
-viḍ
-rasaḥ
\\ 33 \\
Halfverse: aV
bʰidyate
pacyate
cāntraṃ
Halfverse: dV2
'lpālpaḥ
sa
-viḍ
-rasaḥ
Verse: 34
Halfverse: ab
tulyaḥ
kuṇapa
-gandʰena
piccʰilaḥ
pīta
-lohitaḥ
\
Halfverse: cd
śeṣaś
cāpūrya
jaṭʰaraṃ
jaṭʰaraṃ
gʰoram
āvahet
\\ 34 \\
Verse: 35
Halfverse: ab
vardʰayet
tad
adʰo
nābʰer
āśu
caiti
jalātma
-tām
\
Halfverse: cd
udrikta
-doṣa
-rūpaṃ
ca
vyāptaṃ
ca
śvāsa
-tr̥ḍ
-bʰramaiḥ
\\ 35 \\
Halfverse: aV
vardʰate
tad
adʰo
nābʰer
Halfverse: dV2
vyāptaṃ
ca
śvāsa
-tr̥ḍ
-jvaraiḥ
Verse: 36
Halfverse: ab
cʰidrodaram
idaṃ
prāhuḥ
parisrāvīti
cāpare
\
Halfverse: cd
pravr̥tta
-sneha
-pānādeḥ
sahasāmāmbu
-pāyinaḥ
\\ 36 \\
Verse: 37
Halfverse: ab
aty
-ambu
-pānān
mandāgneḥ
kṣīṇasyāti
-kr̥śasya
vā
\
Halfverse: cd
ruddʰvāmbu
-mārgān
anilaḥ
kapʰaś
ca
jala
-mūrcʰitaḥ
\\ 37 \\
Verse: 38
Halfverse: ab
vardʰayetāṃ
tad
evāmbu
tat
-stʰānād
udarāśritau
\
Halfverse: cd
tataḥ
syād
udaraṃ
tr̥ṣṇā
-guda
-sruti
-rujānvitam
\\ 38 \\
Halfverse: dV
-guda
-sruti
-rujā
-yutam
Verse: 39
Halfverse: ab
kāsa
-śvāsā
-ruci
-yutaṃ
nānā
-varṇa
-sirā
-tatam
\
Halfverse: cd
toya
-pūrṇa
-dr̥ti
-sparśa
-śabda
-prakṣobʰa
-vepatʰu
\\ 39 \\
Halfverse: bV
nānā
-varṇa
-sirānvitam
Halfverse: bV2
nānā
-varṇa
-sirācitam
Halfverse: bV3
nānā
-varṇa
-sirāvr̥tam
Verse: 40
Halfverse: ab
dakodaraṃ
mahat
snigdʰaṃ
stʰiram
āvr̥tta
-nābʰi
tat
\
Halfverse: cd
upekṣayā
ca
sarveṣu
doṣāḥ
sva
-stʰānataś
cyutāḥ
\\ 40 \\
Verse: 41
Halfverse: ab
pākād
dravā
dravī
-kuryuḥ
saṃdʰi
-sroto
-mukʰāny
api
\
Halfverse: cd
svedaś
ca
bāhya
-srotaḥsu
vihatas
tiryag
-āstʰitaḥ
\\ 41 \\
Halfverse: aV
pākād
dravād
dravī
-kuryuḥ
Verse: 42
Halfverse: ab
tad
evodakam
āpyāyya
piccʰāṃ
kuryāt
tadā
bʰavet
\
Halfverse: cd
gurūdaraṃ
stʰiraṃ
vr̥ttam
āhataṃ
ca
na
śabda
-vat
\\ 42 \\
Verse: 43
Halfverse: ab
mr̥du
vyapeta
-rājīkaṃ
nābʰyāṃ
spr̥ṣṭaṃ
ca
sarpati
\
Halfverse: cd
tad
anūdaka
-janmāsmin
kukṣi
-vr̥ddʰis
tato
'dʰikam
\\ 43 \\
Verse: 44
Halfverse: ab
sirāntardʰānam
udaka
-jaṭʰaroktaṃ
ca
lakṣaṇam
\
Halfverse: cd
vāta
-pitta
-kapʰa
-plīha
-saṃnipātodakodaram
\\ 44 \\
Verse: 45
Halfverse: ab
kr̥ccʰraṃ
yatʰottaraṃ
pakṣāt
paraṃ
prāyo
'pare
hataḥ
\
Halfverse: cd
sarvaṃ
ca
jāta
-salilaṃ
riṣṭoktopadravānvitam
\\ 45 \\
Verse: 46
Halfverse: ab
janmanaivodaraṃ
sarvaṃ
prāyaḥ
kr̥ccʰra
-tamaṃ
matam
\
Halfverse: cd
balinas
tad
a
-jātāmbu
yatna
-sādʰyaṃ
navottʰitam
\\ 46 \\
Adhyaya: 13
Nidānastʰāna
13
Verse: 1
Halfverse: ab
pitta
-pradʰānāḥ
kupitā
yatʰoktaiḥ
kopanair
malāḥ
\
Halfverse: cd
tatrānilena
balinā
kṣiptaṃ
pittaṃ
hr̥di
stʰitam
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
dʰamanīr
daśa
saṃprāpya
vyāpnuvat
sakalāṃ
tanum
\
Halfverse: cd
śleṣma
-tvag
-rakta
-māṃsāni
pradūṣyāntaram
āśritam
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
tvaṅ
-māṃsayos
tat
kurute
tvaci
varṇān
pr̥tʰag
-vidʰān
\
Halfverse: cd
pāṇḍu
-hāridra
-haritān
pāṇḍu
-tvaṃ
teṣu
cādʰikam
\\ 3 \\
Verse: 4
Halfverse: ab
yato
'taḥ
pāṇḍur
ity
uktaḥ
sa
rogas
tena
gauravam
\
Halfverse: cd
dʰātūnāṃ
syāc
ca
śaitʰilyam
ojasaś
ca
guṇa
-kṣayaḥ
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
tato
'lpa
-rakta
-medasko
niḥ
-sāraḥ
syāc
cʰlatʰendriyaḥ
\
Halfverse: cd
mr̥dyamānair
ivāṅgair
nā
dravatā
hr̥dayena
ca
\\ 5 \\
Halfverse: bV
niḥ
-sāraḥ
śitʰilendriyaḥ
Halfverse: dV2
dravatā
hr̥dayena
vā
Verse: 6
Halfverse: ab
śūnākṣi
-kūṭaḥ
sadanaḥ
kopanaḥ
ṣṭʰīvano
'lpa
-vāk
\
Halfverse: cd
anna
-dviṭ
śiśira
-dveṣī
śīrṇa
-romā
hatānalaḥ
\\ 6 \\
Halfverse: aV
śūnākṣi
-kūṭa
-vadanaḥ
Halfverse: bV2
kopanaḥ
svedano
'lpa
-vāk
Halfverse: bV3
kopanaḥ
sadano
'lpa
-vāk
Verse: 7
Halfverse: ab
sanna
-saktʰo
jvarī
śvāsī
karṇa
-kṣveḍī
bʰramī
śramī
\
Halfverse: cd
sa
pañca
-dʰā
pr̥tʰag
doṣaiḥ
samastair
mr̥ttikādanāt
\\ 7 \\
Halfverse: aV
sanna
-saktʰī
jvarī
śvāsī
Verse: 8
Halfverse: ab
prāg
-rūpam
asya
hr̥daya
-spandanaṃ
rūkṣa
-tā
tvaci
\
Halfverse: cd
a
-ruciḥ
pīta
-mūtra
-tvaṃ
svedā
-bʰāvo
'lpa
-vahni
-tā
\\ 8 \\
Verse: 9
Halfverse: ab
sādaḥ
śramo
'nilāt
tatra
gātra
-ruk
-toda
-kampanam
\
Halfverse: cd
kr̥ṣṇa
-rūkṣāruṇa
-sirā
-nakʰa
-viṇ
-mūtra
-netra
-tā
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
śopʰānāhāsya
-vairasya
-viṭ
-śoṣāḥ
pārśva
-mūrdʰa
-ruk
\
Halfverse: cd
pittād
dʰarita
-pītābʰa
-sirādi
-tvaṃ
jvaras
tamaḥ
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
tr̥ṭ
-sveda
-mūrcʰā
-śīteccʰā
daurgandʰyaṃ
kaṭu
-vaktra
-tā
\
Halfverse: cd
varco
-bʰedo
'mlako
dāhaḥ
kapʰāc
cʰukla
-sirādi
-tā
\\ 11 \\
Verse: 12
Halfverse: ab
tandrā
lavaṇa
-vaktra
-tvaṃ
roma
-harṣaḥ
svara
-kṣayaḥ
\
Halfverse: cd
kāsaś
cʰardiś
ca
nicayān
miśra
-liṅgo
'ti
-duḥ
-sahaḥ
\\ 12 \\
Halfverse: bV
harṣo
romṇāṃ
svara
-kṣayaḥ
Verse: 13
Halfverse: ab
mr̥t
kaṣāyānilaṃ
pittam
ūṣarā
madʰurā
kapʰam
\
Halfverse: cd
dūṣayitvā
rasādīṃś
ca
raukṣyād
bʰuktaṃ
virūkṣya
ca
\\ 13 \\
Verse: 14
Halfverse: ab
srotāṃsy
a
-pakvaivāpūrya
kuryād
ruddʰvā
ca
pūrva
-vat
\
Halfverse: cd
pāṇḍu
-rogaṃ
tataḥ
śūna
-nābʰi
-pādāsya
-mehanaḥ
\\ 14 \\
Verse: 15
Halfverse: ab
purīṣaṃ
kr̥mi
-man
muñced
bʰinnaṃ
sāsr̥k
kapʰaṃ
naraḥ
\
Halfverse: cd
yaḥ
pāṇḍu
-rogī
seveta
pittalaṃ
tasya
kāmalām
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
koṣṭʰa
-śākʰāśrayāṃ
pittaṃ
dagdʰvāsr̥ṅ
-māṃsam
āvahet
\
Halfverse: cd
hāridra
-netra
-mūtra
-tvaṅ
-nakʰa
-vaktra
-śakr̥t
-tayā
\\ 16 \\
Halfverse: aV
koṣṭʰa
-śākʰāśrayaṃ
pittaṃ
Verse: 17
Halfverse: ab
dāhā
-vipāka
-tr̥ṣṇā
-vān
bʰekābʰo
dur
-balendriyaḥ
\
Halfverse: cd
bʰavet
pittolbaṇasyāsau
pāṇḍu
-rogād
r̥te
'pi
ca
\\ 17 \\
Verse: 18
Halfverse: ab
upekṣayā
ca
śopʰāḍʰyā
sā
kr̥ccʰrā
kumbʰa
-kāmalā
\
Halfverse: cd
harita
-śyāva
-pīta
-tvaṃ
pāṇḍu
-roge
yadā
bʰavet
\\ 18 \\
Verse: 19
Halfverse: ab
vāta
-pittād
bʰramas
tr̥ṣṇā
strīṣv
a
-harṣo
mr̥dur
jvaraḥ
\
Halfverse: cd
tandrā
balānala
-bʰraṃśo
loḍʰaraṃ
taṃ
halīmakam
\\ 19 \\
Verse: 20
Halfverse: ab
alasaṃ
ceti
śaṃsanti
teṣāṃ
pūrvam
upadravāḥ
\
Halfverse: cd
śopʰa
-pradʰānāḥ
katʰitāḥ
sa
evāto
nigadyate
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
pitta
-rakta
-kapʰān
vāyur
duṣṭo
duṣṭān
bahiḥ
-sirāḥ
\
Halfverse: cd
nītvā
ruddʰa
-gatis
tair
hi
kuryāt
tvaṅ
-māṃsa
-saṃśrayam
\\ 21 \\
Verse: 22
Halfverse: ab
utsedʰaṃ
saṃhataṃ
śopʰaṃ
tam
āhur
nicayād
ataḥ
\
Halfverse: cd
sarvaṃ
hetu
-viśeṣais
tu
rūpa
-bʰedān
navātmakam
\\ 22 \\
Verse: 23
Halfverse: ab
doṣaiḥ
pr̥tʰag
dvayaiḥ
sarvair
abʰigʰātād
viṣād
api
\
Halfverse: cd
dvi
-dʰā
vā
nijam
āgantuṃ
sarvāṅgaikāṅga
-jaṃ
ca
tam
\\ 23 \\
Verse: 24
Halfverse: ab
pr̥tʰūnnata
-gratʰita
-tā
-viśeṣaiś
ca
tri
-dʰā
viduḥ
\
Halfverse: cd
sāmānya
-hetuḥ
śopʰānāṃ
doṣa
-jānāṃ
viśeṣataḥ
\\ 24 \\
Verse: 25
Halfverse: ab
vyādʰi
-karmopavāsādi
-kṣīṇasya
bʰajato
drutam
\
Halfverse: cd
ati
-mātram
atʰānyasya
gurv
-amla
-snigdʰa
-śītalam
\\ 25 \\
Halfverse: bV
-kṣīṇasya
bʰajato
dravam
Halfverse: cV2
ati
-mātram
atʰānnaṃ
ca
Verse: 26
Halfverse: ab
lavaṇa
-kṣāra
-tīkṣṇoṣṇa
-śākāmbu
svapna
-jāgaram
\
Halfverse: cd
mr̥d
-grāmya
-māṃsa
-vallūram
a
-jīrṇa
-śrama
-maitʰunam
\\ 26 \\
Verse: 27
Halfverse: ab
padāter
mārga
-gamanaṃ
yānena
kṣobʰiṇāpi
vā
\
Halfverse: cd
śvāsa
-kāsātisārārśo
-jaṭʰara
-pradara
-jvarāḥ
\\ 27 \\
Verse: 28
Halfverse: ab
viṣūcy
-alasaka
-ccʰardi
-garbʰa
-visarpa
-pāṇḍavaḥ
\
Halfverse: cd
anye
ca
mitʰyopakrāntās
tair
doṣā
vakṣasi
stʰitāḥ
\\ 28 \\
Halfverse: bV
-garbʰa
-visarpa
-pāṇḍu
-tā
Verse: 29
Halfverse: ab
ūrdʰvaṃ
śopʰam
adʰo
vastau
madʰye
kurvanti
madʰya
-gāḥ
\
Halfverse: cd
sarvāṅga
-gāḥ
sarva
-gataṃ
pratyaṅgeṣu
tad
-āśrayāḥ
\\ 29 \\
Verse: 30
Halfverse: ab
tat
-pūrva
-rūpaṃ
davatʰuḥ
sirāyāmo
'ṅga
-gauravam
\
Halfverse: cd
vātāc
cʰopʰaś
calo
rūkṣaḥ
kʰara
-romāruṇāsitaḥ
\\ 30 \\
Verse: 31
Halfverse: ab
saṃkoca
-spanda
-harṣārti
-toda
-bʰeda
-prasupti
-mān
\
Halfverse: cd
kṣiprottʰāna
-śamaḥ
śīgʰram
unnamet
pīḍitas
tanuḥ
\\ 31 \\
Verse: 32
Halfverse: ab
snigdʰoṣṇa
-mardanaiḥ
śāmyed
rātrāv
alpo
divā
mahān
\
Halfverse: cd
tvak
ca
sarṣapa
-lipteva
tasmiṃś
cimicimāyate
\\ 32 \\
Verse: 33
Halfverse: ab
pīta
-raktāsitābʰāsaḥ
pittād
ā
-tāmra
-roma
-kr̥t
\
Halfverse: cd
śīgʰrānusāra
-praśamo
madʰye
prāg
jāyate
tanuḥ
\\ 33 \\
Verse: 34
Halfverse: ab
sa
-tr̥ḍ
-dāha
-jvara
-sveda
-dava
-kleda
-mada
-bʰramaḥ
\
Halfverse: cd
śītābʰilāṣī
viḍ
-bʰedī
gandʰī
sparśā
-saho
mr̥duḥ
\\ 34 \\
Verse: 35
Halfverse: ab
kaṇḍū
-mān
pāṇḍu
-roma
-tvak
kaṭʰinaḥ
śītalo
guruḥ
\
Halfverse: cd
snigdʰaḥ
ślakṣṇaḥ
stʰiraḥ
styāno
nidrā
-cʰardy
-agni
-sāda
-kr̥t
\\ 35 \\
Verse: 36
Halfverse: ab
ākrānto
nonnamet
kr̥ccʰra
-śama
-janmā
niśā
-balaḥ
\
Halfverse: cd
sraven
nāsr̥k
cirāt
piccʰāṃ
kuśa
-śastrādi
-vikṣataḥ
\\ 36 \\
Verse: 37
Halfverse: ab
sparśoṣṇa
-kāṅkṣī
ca
kapʰād
yatʰā
-svaṃ
dvandva
-jās
trayaḥ
\
Halfverse: cd
saṃkarād
dʰetu
-liṅgānāṃ
nicayān
nicayātmakaḥ
\\ 37 \\
Verse: 38
Halfverse: ab
abʰigʰātena
śastrādi
-ccʰeda
-bʰeda
-kṣatādibʰiḥ
\
Halfverse: cd
himāniloda
-dʰy
-anilair
bʰallāta
-kapikaccʰu
-jaiḥ
\\ 38 \\
Halfverse: cV
himānaloda
-dʰy
-anilair
Verse: 39
Halfverse: ab
rasaiḥ
śūkaiś
ca
saṃsparśāc
cʰvayatʰuḥ
syād
visarpa
-vān
\
Halfverse: cd
bʰr̥śoṣmā
lohitābʰāsaḥ
prāya
-śaḥ
pitta
-lakṣaṇaḥ
\\ 39 \\
Verse: 40
Halfverse: ab
viṣa
-jaḥ
sa
-viṣa
-prāṇi
-parisarpaṇa
-mūtraṇāt
\
Halfverse: cd
daṃṣṭrā
-danta
-nakʰāpātād
a
-viṣa
-prāṇinām
api
\\ 40 \\
Halfverse: cV
daṃṣṭrā
-danta
-nakʰāgʰātād
Verse: 41
Halfverse: ab
viṇ
-mūtra
-śukropahata
-mala
-vad
-vastra
-saṃkarāt
\
Halfverse: cd
viṣa
-vr̥kṣānila
-sparśād
gara
-yogāvacūrṇanāt
\\ 41 \\
Halfverse: bV
-mala
-vad
-vastra
-dʰāraṇāt
Verse: 42
Halfverse: ab
mr̥duś
calo
'valambī
ca
śīgʰro
dāha
-rujā
-karaḥ
\
Halfverse: cd
navo
'n
-upadravaḥ
śopʰaḥ
sādʰyo
'
-sādʰyaḥ
pureritaḥ
\\ 42 \\
Verse: 43
Halfverse: ab
syād
visarpo
'bʰigʰātāntair
doṣair
dūṣyaiś
ca
śopʰa
-vat
\
Halfverse: cd
try
-adʰiṣṭʰānaṃ
ca
taṃ
prāhur
bāhyāntar
-ubʰayāśrayāt
\\ 43 \\
Verse: 44
Halfverse: ab
yatʰottaraṃ
ca
duḥ
-sādʰyās
tatra
doṣā
yatʰā
-yatʰam
\
Halfverse: cd
prakopaṇaiḥ
prakupitā
viśeṣeṇa
vidāhibʰiḥ
\\ 44 \\
Verse: 45
Halfverse: ab
dehe
śīgʰraṃ
visarpanti
te
'ntar
antaḥ
-stʰitā
bahiḥ
\
Halfverse: cd
bahiḥ
-stʰā
dvitaye
dvi
-stʰā
vidyāt
tatrāntar
-āśrayam
\\ 45 \\
Verse: 46
Halfverse: ab
marmopatāpāt
saṃmohād
ayanānāṃ
vigʰaṭṭanāt
\
Halfverse: cd
tr̥ṣṇāti
-yogād
vegānāṃ
viṣamaṃ
ca
pravartanāt
\\ 46 \\
Halfverse: aV
marmopagʰātāt
saṃmohād
Halfverse: dV2
viṣamāc
ca
pravartanāt
Verse: 47
Halfverse: ab
āśu
cāgni
-bala
-bʰraṃśād
ato
bāhyaṃ
viparyayāt
\
Halfverse: cd
tatra
vātāt
parīsarpo
vāta
-jvara
-sama
-vyatʰaḥ
\\ 47 \\
Verse: 48
Halfverse: ab
śopʰa
-spʰuraṇa
-nistoda
-bʰedāyāmārti
-harṣa
-vān
\
Halfverse: cd
pittād
druta
-gatiḥ
pitta
-jvara
-liṅgo
'ti
-lohitaḥ
\\ 48 \\
Verse: 49
Halfverse: ab
kapʰāt
kaṇḍū
-yutaḥ
snigdʰaḥ
kapʰa
-jvara
-samāna
-ruk
\
Halfverse: cd
sva
-doṣa
-liṅgaiś
cīyante
sarve
spʰoṭair
upekṣitāḥ
\\ 49 \\
Verse: 50
Halfverse: ab
te
pakva
-bʰinnāḥ
svaṃ
svaṃ
ca
bibʰrati
vraṇa
-lakṣaṇam
\
Halfverse: cd
vāta
-pittāj
jvara
-ccʰardi
-mūrcʰātīsāra
-tr̥ḍ
-bʰramaiḥ
\\ 50 \\
Verse: 51
Halfverse: ab
astʰi
-bʰedāgni
-sadana
-tamakā
-rocakair
yutaḥ
\
Halfverse: cd
karoti
sarvam
aṅgaṃ
ca
dīptāṅgārāvakīrṇa
-vat
\\ 51 \\
Verse: 52
Halfverse: ab
yaṃ
yaṃ
deśaṃ
visarpaś
ca
visarpati
bʰavet
sa
saḥ
\
Halfverse: cd
śāntāṅgārāsito
nīlo
rakto
vāśu
ca
cīyate
\\ 52 \\
Verse: 53
Halfverse: ab
agni
-dagdʰa
iva
spʰoṭaiḥ
śīgʰra
-ga
-tvād
drutaṃ
ca
saḥ
\
Halfverse: cd
marmānusārī
vīsarpaḥ
syād
vāto
'ti
-balas
tataḥ
\\ 53 \\
Verse: 54
Halfverse: ab
vyatʰetāṅgaṃ
haret
saṃjñāṃ
nidrāṃ
ca
śvāsam
īrayet
\
Halfverse: cd
hidʰmāṃ
ca
sa
gato
'vastʰām
īdr̥śīṃ
labʰate
na
nā
\\ 54 \\
Verse: 55
Halfverse: ab
kva
-cic
cʰarmā
-rati
-grasto
bʰūmi
-śayyāsanādiṣu
\
Halfverse: cd
ceṣṭamānas
tataḥ
kliṣṭo
mano
-deha
-śramodbʰavām
\\ 55 \\
Verse: 56
Halfverse: ab
duṣ
-prabodʰo
'śnute
nidrāṃ
so
'gni
-visarpa
ucyate
\
Halfverse: cd
kapʰena
ruddʰaḥ
pavano
bʰittvā
taṃ
bahu
-dʰā
kapʰam
\\ 56 \\
Verse: 57
Halfverse: ab
raktaṃ
vā
vr̥ddʰa
-raktasya
tvak
-sirā
-snāva
-māṃsa
-gam
\
Halfverse: cd
dūṣayitvā
ca
dīrgʰāṇu
-vr̥tta
-stʰūla
-kʰarātmanām
\\ 57 \\
Verse: 58
Halfverse: ab
grantʰīnāṃ
kurute
mālāṃ
raktānāṃ
tīvra
-rug
-jvarām
\
Halfverse: cd
śvāsa
-kāsātisārāsya
-śoṣa
-hidʰmā
-vami
-bʰramaiḥ
\\ 58 \\
Verse: 59
Halfverse: ab
moha
-vaivarṇya
-mūrcʰāṅga
-bʰaṅgāgni
-sadanair
yutām
\
Halfverse: cd
ity
ayaṃ
grantʰi
-vīsarpaḥ
kapʰa
-māruta
-kopa
-jaḥ
\\ 59 \\
Verse: 60
Halfverse: ab
kapʰa
-pittāj
jvaraḥ
stambʰo
nidrā
-tandrā
-śiro
-rujaḥ
\
Halfverse: cd
aṅgāvasāda
-vikṣepa
-pralāpā
-rocaka
-bʰramāḥ
\\ 60 \\
Verse: 61
Halfverse: ab
mūrcʰāgni
-hānir
bʰedo
'stʰnāṃ
pipāsendriya
-gauravam
\
Halfverse: cd
āmopaveśanaṃ
lepaḥ
srotasāṃ
sa
ca
sarpati
\\ 61 \\
Verse: 62
Halfverse: ab
prāyeṇāmāśaye
gr̥hṇann
eka
-deśaṃ
na
cāti
-ruk
\
Halfverse: cd
piṭikair
avakīrṇo
'ti
-pīta
-lohita
-pāṇḍuraiḥ
\\ 62 \\
Verse: 63
Halfverse: ab
mecakābʰo
'sitaḥ
snigdʰo
malinaḥ
śopʰa
-vān
guruḥ
\
Halfverse: cd
gambʰīra
-pākaḥ
prājyoṣmā
spr̥ṣṭaḥ
klinno
'vadīryate
\\ 63 \\
Halfverse: aV
mecakābʰo
'sita
-snigdʰo
Verse: 64
Halfverse: ab
paṅka
-vac
-cʰīrṇa
-māṃsaś
ca
spaṣṭa
-snāyu
-sirā
-gaṇaḥ
\
Halfverse: cd
śava
-gandʰiś
ca
vīsarpaṃ
kardamākʰyam
uśanti
tam
\\ 64 \\
Verse: 65
Halfverse: ab
sarva
-jo
lakṣaṇaiḥ
sarvaiḥ
sarva
-dʰātv
-atisarpaṇaḥ
\
Halfverse: cd
bāhya
-hetoḥ
kṣatāt
kruddʰaḥ
sa
-raktaṃ
pittam
īrayan
\\ 65 \\
Halfverse: bV
sarva
-dʰātv
-abʰisarpaṇaḥ
Verse: 66
Halfverse: ab
visarpaṃ
mārutaḥ
kuryāt
kulattʰa
-sadr̥śaiś
citam
\
Halfverse: cd
spʰoṭaiḥ
śopʰa
-jvara
-rujā
-dāhāḍʰyaṃ
śyāva
-lohitam
\\ 66 \\
Verse: 67
Halfverse: ab
pr̥tʰag
doṣais
trayaḥ
sādʰyā
dvandva
-jāś
cān
-upadravāḥ
\
Halfverse: cd
a
-sādʰyau
kṣata
-sarvottʰau
sarve
cākrānta
-marmakāḥ
\\ 67 \\
Verse: 67x
Halfverse: ab
śīrṇa
-snāyu
-sirā
-māṃsāḥ
praklinnāḥ
śava
-gandʰayaḥ
\\
67xab
\\
Adhyaya: 14
Nidānastʰāna
14
Verse: 1
Halfverse: ab
mitʰyāhāra
-vihāreṇa
viśeṣeṇa
virodʰinā
\
Halfverse: cd
sādʰu
-nindā
-vadʰānya
-sva
-haraṇādyaiś
ca
sevitaiḥ
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
pāpmabʰiḥ
karmabʰiḥ
sadyaḥ
prāktanair
veritā
malāḥ
\
Halfverse: cd
sirāḥ
prapadya
tiryag
-gās
tvag
-lasīkāsr̥g
-āmiṣam
\\ 2 \\
Halfverse: bV
prāktanaiḥ
preritā
malāḥ
Verse: 3
Halfverse: ab
dūṣayanti
ślatʰī
-kr̥tya
niścarantas
tato
bahiḥ
\
Halfverse: cd
tvacaḥ
kurvanti
vaivarṇyaṃ
duṣṭāḥ
kuṣṭʰam
uśanti
tat
\\ 3 \\
Halfverse: aV
dūṣayantaḥ
ślatʰī
-kr̥tya
Verse: 4
Halfverse: ab
kālenopekṣitaṃ
yasmāt
sarvaṃ
kuṣṇāti
tad
vapuḥ
\
Halfverse: cd
prapadya
dʰātūn
vyāpyāntaḥ
sarvān
saṃkledya
cāvahet
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
sa
-sveda
-kleda
-saṃkotʰān
kr̥mīn
sūkṣmān
su
-dāruṇān
\
Halfverse: cd
roma
-tvak
-snāyu
-dʰamanī
-taruṇāstʰīni
yaiḥ
kramāt
\\ 5 \\
Verse: 6
Halfverse: ab
bʰakṣayec
cʰvitram
asmāc
ca
kuṣṭʰa
-bāhyam
udāhr̥tam
\
Halfverse: cd
kuṣṭʰāni
sapta
-dʰā
doṣaiḥ
pr̥tʰaṅ
miśraiḥ
samāgataiḥ
\\ 6 \\
Halfverse: dV
pr̥tʰag
dvandvaiḥ
samāgataiḥ
Verse: 7
Halfverse: ab
sarveṣv
api
tri
-doṣeṣu
vyapadeśo
'dʰika
-tvataḥ
\
Halfverse: cd
vātena
kuṣṭʰaṃ
kāpālaṃ
pittād
audumbaraṃ
kapʰāt
\\ 7 \\
Verse: 8
Halfverse: ab
maṇḍalākʰyaṃ
vicarcī
ca
r̥kṣākʰyaṃ
vāta
-pitta
-jam
\
Halfverse: cd
carmaika
-kuṣṭʰa
-kiṭibʰa
-sidʰmālasa
-vipādikāḥ
\\ 8 \\
Halfverse: bV
r̥kṣākṣaṃ
vāta
-pitta
-jam
Verse: 9
Halfverse: ab
vāta
-śleṣmodbʰavāḥ
śleṣma
-pittād
dadrū
-śatāruṣī
\
Halfverse: cd
puṇḍarīkaṃ
sa
-vispʰoṭaṃ
pāmā
carma
-dalaṃ
tatʰā
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
sarvaiḥ
syāt
kākaṇaṃ
pūrvaṃ
trikaṃ
dadru
sa
-kākaṇam
\
Halfverse: cd
puṇḍarīkarkṣa
-jihve
ca
mahā
-kuṣṭʰāni
sapta
tu
\\ 10 \\
Halfverse: bV
trikaṃ
dadrūḥ
sa
-kākaṇā
Halfverse: cV2
puṇḍarīkarśya
-jihve
ca
Verse: 11
Halfverse: ab
ati
-ślakṣṇa
-kʰara
-sparśa
-kʰedā
-sveda
-vi
-varṇa
-tāḥ
\
Halfverse: cd
dāhaḥ
kaṇḍūs
tvaci
svāpas
todaḥ
koṭʰonnatiḥ
śramaḥ
\\ 11 \\
Verse: 12
Halfverse: ab
vraṇānām
adʰikaṃ
śūlaṃ
śīgʰrotpattiś
cira
-stʰitiḥ
\
Halfverse: cd
rūḍʰānām
api
rūkṣa
-tvaṃ
nimitte
'lpe
'pi
kopanam
\\ 12 \\
Verse: 13
Halfverse: ab
roma
-harṣo
'sr̥jaḥ
kārṣṇyam
kuṣṭʰa
-lakṣaṇam
agra
-jam
\
Halfverse: cd
kr̥ṣṇāruṇa
-kapālābʰaṃ
rūkṣaṃ
suptaṃ
kʰaraṃ
tanu
\\ 13 \\
Verse: 14
Halfverse: ab
vistr̥tā
-sama
-pary
-antaṃ
hr̥ṣitair
romabʰiś
citam
\
Halfverse: cd
todāḍʰyam
alpa
-kaṇḍūkaṃ
kāpālaṃ
śīgʰra
-sarpi
ca
\\ 14 \\
Halfverse: bV
dūṣitair
romabʰiś
citam
Verse: 15
Halfverse: ab
pakvodumbara
-tāmra
-tvag
-roma
gaura
-sirā
-citam
\
Halfverse: cd
bahalaṃ
bahala
-kleda
-raktaṃ
dāha
-rujādʰikam
\\ 15 \\
Halfverse: bV
-roma
gaura
-sirā
-tatam
Halfverse: cV2
bahulaṃ
bahula
-kleda
-
Verse: 16
Halfverse: ab
āśūttʰānāvadaraṇa
-kr̥mi
vidyād
udumbaram
\
Halfverse: cd
stʰiraṃ
styānaṃ
guru
snigdʰaṃ
śveta
-raktam
an
-āśu
-gam
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
anyo
-'nya
-saktam
utsannaṃ
bahu
-kaṇḍū
-sruti
-krimi
\
Halfverse: cd
ślakṣṇa
-pītābʰa
-pary
-antaṃ
maṇḍalaṃ
parimaṇḍalam
\\ 17 \\
Halfverse: aV
anyo
-'nya
-saktam
uccʰūnaṃ
Halfverse: aV2
anyo
-'nya
-saktam
utsaṅgaṃ
Verse: 18
Halfverse: ab
sa
-kaṇḍū
-piṭikā
śyāvā
lasīkāḍʰyā
vicarcikā
\
Halfverse: cd
paruṣaṃ
tanu
raktāntam
antaḥ
-śyāvaṃ
samunnatam
\\ 18 \\
Verse: 19
Halfverse: ab
sa
-toda
-dāha
-ruk
-kledaṃ
karkaśaiḥ
piṭikaiś
citam
\
Halfverse: cd
r̥kṣa
-jihvākr̥ti
proktam
r̥kṣa
-jihvaṃ
bahu
-krimi
\\ 19 \\
Halfverse: cV
r̥śya
-jihvākr̥ti
proktam
Halfverse: dV2
r̥śya
-jihvaṃ
bahu
-krimi
Verse: 20
Halfverse: ab
hasti
-carma
-kʰara
-sparśaṃ
carmaikākʰyaṃ
mahāśrayam
\
Halfverse: cd
a
-svedaṃ
matsya
-śakala
-saṃnibʰaṃ
kiṭibʰaṃ
punaḥ
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
rūkṣaṃ
kiṇa
-kʰara
-sparśaṃ
kaṇḍū
-mat
paruṣāsitam
\
Halfverse: cd
sidʰmaṃ
rūkṣaṃ
bahiḥ
snigdʰam
antar
gʰr̥ṣṭaṃ
rajaḥ
kiret
\\ 21 \\
Verse: 22
Halfverse: ab
ślakṣṇa
-sparśaṃ
tanu
śveta
-tāmraṃ
daugdʰika
-puṣpa
-vat
\
Halfverse: cd
prāyeṇa
cordʰva
-kāye
syād
gaṇḍaiḥ
kaṇḍū
-yutaiś
citam
\\ 22 \\
Verse: 23
Halfverse: ab
raktair
alasakaṃ
pāṇi
-pāda
-dāryo
vipādikāḥ
\
Halfverse: cd
tīvrārtyo
manda
-kaṇḍvaś
ca
sa
-rāga
-piṭikācitāḥ
\\ 23 \\
Verse: 24
Halfverse: ab
dīrgʰa
-pratānā
dūrvā
-vad
atasī
-kusuma
-ccʰaviḥ
\
Halfverse: cd
utsanna
-maṇḍalā
dadrūḥ
kaṇḍū
-maty
anuṣaṅgiṇī
\\ 24 \\
Verse: 25
Halfverse: ab
stʰūla
-mūlaṃ
sa
-dāhārti
rakta
-śyāvaṃ
bahu
-vraṇam
\
Halfverse: cd
śatāruḥ
kleda
-jantv
-āḍʰyaṃ
prāya
-śaḥ
parva
-janma
ca
\\ 25 \\
Verse: 26
Halfverse: ab
raktāntam
antarā
pāṇḍu
kaṇḍū
-dāha
-rujānvitam
\
Halfverse: cd
sotsedʰam
ācitaṃ
raktaiḥ
padma
-pattram
ivāṃśubʰiḥ
\\ 26 \\
Verse: 27
Halfverse: ab
gʰana
-bʰūri
-lasīkāsr̥k
-prāyam
āśu
vibʰedi
ca
\
Halfverse: cd
puṇḍarīkaṃ
tanu
-tvagbʰiś
citaṃ
spʰoṭaiḥ
sitāruṇaiḥ
\\ 27 \\
Verse: 28
Halfverse: ab
vispʰoṭaṃ
piṭikāḥ
pāmā
kaṇḍū
-kleda
-rujādʰikāḥ
\
Halfverse: cd
sūkṣmāḥ
śyāvāruṇā
bahvyaḥ
prāyaḥ
spʰik
-pāṇi
-kūrpare
\\ 28 \\
Verse: 29
Halfverse: ab
sa
-spʰoṭam
a
-sparśa
-sahaṃ
kaṇḍūṣā
-toda
-dāha
-vat
\
Halfverse: cd
raktaṃ
dalac
carma
-dalaṃ
kākaṇaṃ
tīvra
-dāha
-ruk
\\ 29 \\
Verse: 30
Halfverse: ab
pūrvaṃ
raktaṃ
ca
kr̥ṣṇaṃ
ca
kākaṇantī
-pʰalopamam
\
Halfverse: cd
kuṣṭʰa
-liṅgair
yutaṃ
sarvair
naika
-varṇaṃ
tato
bʰavet
\\ 30 \\
Verse: 31
Halfverse: ab
doṣa
-bʰedīya
-vihitair
ādiśel
liṅga
-karmabʰiḥ
\
Halfverse: cd
kuṣṭʰeṣu
doṣolbaṇa
-tāṃ
sarva
-doṣolbaṇaṃ
tyajet
\\ 31 \\
Verse: 32
Halfverse: ab
riṣṭoktaṃ
yac
ca
yac
cāstʰi
-majja
-śukra
-samāśrayam
\
Halfverse: cd
yāpyaṃ
medo
-gataṃ
kr̥ccʰraṃ
pitta
-dvandvāsra
-māṃsa
-gam
\\ 32 \\
Verse: 33
Halfverse: ab
a
-kr̥ccʰraṃ
kapʰa
-vātāḍʰyaṃ
tvak
-stʰam
eka
-malaṃ
ca
yat
\
Halfverse: cd
tatra
tvaci
stʰite
kuṣṭʰe
toda
-vaivarṇya
-rūkṣa
-tāḥ
\\ 33 \\
Verse: 34
Halfverse: ab
sveda
-svāpa
-śvayatʰavaḥ
śoṇite
piśite
punaḥ
\
Halfverse: cd
pāṇi
-pādāśritāḥ
spʰoṭāḥ
kledaḥ
saṃdʰiṣu
cādʰikam
\\ 34 \\
Verse: 35
Halfverse: ab
kauṇyaṃ
gati
-kṣayo
'ṅgānāṃ
dalanaṃ
syāc
ca
medasi
\
Halfverse: cd
nāsā
-bʰaṅgo
'stʰi
-majja
-stʰe
netra
-rāgaḥ
svara
-kṣayaḥ
\\ 35 \\
Verse: 36
Halfverse: ab
kṣate
ca
kr̥mayaḥ
śukre
sva
-dārāpatya
-bādʰanam
\
Halfverse: cd
yatʰā
-pūrvaṃ
ca
sarvāṇi
syur
liṅgāny
asr̥g
-ādiṣu
\\ 36 \\
Halfverse: bV
sva
-dārāpatya
-dʰāvanam
Verse: 37
Halfverse: ab
kuṣṭʰaika
-saṃbʰavaṃ
śvitraṃ
kilāsaṃ
dāruṇaṃ
ca
tat
\
Halfverse: cd
nirdiṣṭam
a
-parisrāvi
tri
-dʰātūdbʰava
-saṃśrayam
\\ 37 \\
Halfverse: bV
kilāsaṃ
cāruṇaṃ
ca
tat
Verse: 38
Halfverse: ab
vātād
rūkṣāruṇaṃ
pittāt
tāmraṃ
kamala
-pattra
-vat
\
Halfverse: cd
sa
-dāhaṃ
roma
-vidʰvaṃsi
kapʰāc
cʰvetaṃ
gʰanaṃ
guru
\\ 38 \\
Verse: 39
Halfverse: ab
sa
-kaṇḍu
ca
kramād
rakta
-māṃsa
-medaḥsu
cādiśet
\
Halfverse: cd
varṇenaivedr̥g
ubʰayaṃ
kr̥ccʰraṃ
tac
cottarottaram
\\ 39 \\
Verse: 40
Halfverse: ab
a
-śukla
-romā
-bahalam
a
-saṃsr̥ṣṭaṃ
mitʰo
navam
\
Halfverse: cd
an
-agni
-dagdʰa
-jaṃ
sādʰyaṃ
śvitraṃ
varjyam
ato
'nya
-tʰā
\\ 40 \\
Halfverse: aV
a
-śukla
-romā
-bahulam
Halfverse: bV2
a
-saṃsr̥ṣṭam
atʰo
navam
Verse: 41
Halfverse: ab
guhya
-pāṇi
-talauṣṭʰeṣu
jātam
apy
a
-ciran
-tanam
\
Halfverse: cd
sparśaikāhāra
-śayyādi
-sevanāt
prāya
-śo
gadāḥ
\\ 41 \\
Verse: 42
Halfverse: ab
sarve
saṃcāriṇo
netra
-tvag
-vikārā
viśeṣataḥ
\
Halfverse: cd
kr̥mayas
tu
dvi
-dʰā
proktā
bāhyābʰyantara
-bʰedataḥ
\\ 42 \\
Verse: 43
Halfverse: ab
bahir
-mala
-kapʰāsr̥g
-viḍ
-janma
-bʰedāc
catur
-vidʰāḥ
\
Halfverse: cd
nāmato
viṃśati
-vidʰā
bāhyās
tatrā
-mr̥jodbʰavāḥ
\\ 43 \\
Halfverse: dV
bāhyās
tatra
malodbʰavāḥ
Halfverse: dV2
bāhyās
tatrāsr̥g
-udbʰavāḥ
Verse: 44
Halfverse: ab
tila
-pramāṇa
-saṃstʰāna
-varṇāḥ
keśāmbarāśrayāḥ
\
Halfverse: cd
bahu
-pādāś
ca
sūkṣmāś
ca
yūkā
likṣāś
ca
nāmataḥ
\\ 44 \\
Verse: 45
Halfverse: ab
dvi
-dʰā
te
koṭʰa
-piṭikā
-kaṇḍū
-gaṇḍān
prakurvate
\
Halfverse: cd
kuṣṭʰaika
-hetavo
'ntar
-jāḥ
śleṣma
-jās
teṣu
cādʰikam
\\ 45 \\
Verse: 46
Halfverse: ab
madʰurānna
-guḍa
-kṣīra
-dadʰi
-saktu
-navaudanaiḥ
\
Halfverse: cd
śakr̥j
-jā
bahu
-viḍ
-dʰānya
-parṇa
-śākolakādibʰiḥ
\\ 46 \\
Halfverse: aV
madʰurāmla
-guḍa
-kṣīra
-
Halfverse: dV2
-parṇa
-śākaukulādibʰiḥ
Verse: 47
Halfverse: ab
kapʰād
āmāśaye
jātā
vr̥ddʰāḥ
sarpanti
sarvataḥ
\
Halfverse: cd
pr̥tʰu
-bradʰna
-nibʰāḥ
ke
-cit
ke
-cid
gaṇḍū
-padopamāḥ
\\ 47 \\
Verse: 48
Halfverse: ab
rūḍʰa
-dʰānyāṅkurākārās
tanu
-dīrgʰās
tatʰāṇavaḥ
\
Halfverse: cd
śvetās
tāmrāvabʰāsāś
ca
nāmataḥ
sapta
-dʰā
tu
te
\\ 48 \\
Verse: 49
Halfverse: ab
antrādā
udarāveṣṭā
hr̥dayādā
mahā
-kuhāḥ
\
Halfverse: cd
kuravo
darbʰa
-kusumāḥ
su
-gandʰās
te
ca
kurvate
\\ 49 \\
Halfverse: aV
antrādā
udarāviṣṭā
Halfverse: bV2
hr̥dayādā
mahā
-ruhāḥ
Halfverse: cV3
curavo
darbʰa
-kusumāḥ
Verse: 50
Halfverse: ab
hr̥l
-lāsam
āsya
-sravaṇam
a
-vipākam
a
-rocakam
\
Halfverse: cd
mūrcʰā
-cʰardi
-jvarānāha
-kārśya
-kṣavatʰu
-pīnasān
\\ 50 \\
Verse: 51
Halfverse: ab
rakta
-vāhi
-sirottʰānā
rakta
-jā
jantavo
'ṇavaḥ
\
Halfverse: cd
a
-pādā
vr̥tta
-tāmrāś
ca
saukṣmyāt
ke
-cid
a
-darśanāḥ
\\ 51 \\
Halfverse: aV
rakta
-vāhi
-sirā
-stʰānād
Halfverse: aV2
rakta
-vāhi
-sirā
-stʰānā
Verse: 52
Halfverse: ab
keśādā
roma
-vidʰvaṃsā
roma
-dvīpā
udumbarāḥ
\
Halfverse: cd
ṣaṭ
te
kuṣṭʰaika
-karmāṇaḥ
saha
-saurasa
-mātaraḥ
\\ 52 \\
Halfverse: dC
saha
-jā
rasa
-mātaraḥ
Verse: 53
Halfverse: ab
pakvāśaye
purīṣottʰā
jāyante
'dʰo
-visarpiṇaḥ
\
Halfverse: cd
vr̥ddʰāḥ
santo
bʰaveyuś
ca
te
yadāmāśayon
-mukʰāḥ
\\ 53 \\
Halfverse: cV
vr̥ddʰās
te
syur
bʰaveyuś
ca
Verse: 54
Halfverse: ab
tadāsyodgāra
-niḥśvāsā
viḍ
-gandʰānuvidʰāyinaḥ
\
Halfverse: cd
pr̥tʰu
-vr̥tta
-tanu
-stʰūlāḥ
śyāva
-pīta
-sitāsitāḥ
\\ 54 \\
Verse: 55
Halfverse: ab
te
pañca
nāmnā
kr̥mayaḥ
kakeruka
-makerukāḥ
\
Halfverse: cd
sausurādāḥ
sulūnākʰyā
lelihā
janayanti
ca
\\ 55 \\
Halfverse: aV
sausurādāḥ
śalūnākʰyā
Verse: 56
Halfverse: ab
viḍ
-bʰeda
-śūla
-viṣṭambʰa
-kārśya
-pāruṣya
-pāṇḍu
-tāḥ
\
Halfverse: cd
roma
-harṣāgni
-sadana
-guda
-kaṇḍūr
vinirgamāt
\\ 56 \\
Halfverse: dV
-guda
-kaṇḍūr
vinirgatāḥ
Halfverse: dV2
-guda
-kaṇḍūr
vi
-mārga
-gāḥ
Adhyaya: 15
Nidānastʰāna
15
Verse: 1
Halfverse: ab
sarvārtʰān
-artʰa
-karaṇe
viśvasyāsyaika
-kāraṇam
\
Halfverse: cd
a
-duṣṭa
-duṣṭaḥ
pavanaḥ
śarīrasya
viśeṣataḥ
\\ 1 \\
Verse: 2
Halfverse: ab
sa
viśva
-karmā
viśvātmā
viśva
-rūpaḥ
prajāpatiḥ
\
Halfverse: cd
sraṣṭā
dʰātā
vibʰur
viṣṇuḥ
saṃhartā
mr̥tyur
antakaḥ
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
tad
-a
-duṣṭau
prayatnena
yatitavyam
ataḥ
sadā
\
Halfverse: cd
tasyoktaṃ
doṣa
-vijñāne
karma
prākr̥ta
-vaikr̥tam
\\ 3 \\
Verse: 4
Halfverse: ab
samāsād
vyāsato
doṣa
-bʰedīye
nāma
dʰāma
ca
\
Halfverse: cd
praty
-ekaṃ
pañca
-dʰā
cāro
vyāpāraś
ceha
vaikr̥tam
\\ 4 \\
Verse: 5
Halfverse: ab
tasyocyate
vibʰāgena
sa
-nidānaṃ
sa
-lakṣaṇam
\
Halfverse: cd
dʰātu
-kṣaya
-karair
vāyuḥ
kupyaty
ati
-niṣevitaiḥ
\\ 5 \\
Verse: 5.1+(1)
Halfverse: ab
a
-saṃkʰyam
api
saṃkʰyāya
yad
aśītyā
pureritam
\\
5.1+(1)ab
\\
Halfverse: bV
yatʰāśīty
apareritam
Verse: 6
Halfverse: ab
caran
srotaḥsu
rikteṣu
bʰr̥śaṃ
tāny
eva
pūrayan
\
Halfverse: cd
tebʰyo
'nya
-doṣa
-pūrṇebʰyaḥ
prāpya
vāvaraṇaṃ
balī
\\ 6 \\
Verse: 7
Halfverse: ab
tatra
pakvāśaye
kruddʰaḥ
śūlānāhāntra
-kūjanam
\
Halfverse: cd
mala
-rodʰāśma
-vardʰmārśas
-trika
-pr̥ṣṭʰa
-kaṭī
-graham
\\ 7 \\
Verse: 8
Halfverse: ab
karoty
adʰara
-kāye
ca
tāṃs
tān
kr̥ccʰrān
upadravān
\
Halfverse: cd
āmāśaye
tr̥ḍ
-vamatʰu
-śvāsa
-kāsa
-viṣūcikāḥ
\\ 8 \\
Halfverse: aV
karoty
adʰara
-kāyeṣu
Verse: 9
Halfverse: ab
kaṇṭʰoparodʰam
udgārān
vyādʰīn
ūrdʰvaṃ
ca
nābʰitaḥ
\
Halfverse: cd
śrotrādiṣv
indriya
-vadʰaṃ
tvaci
spʰuṭana
-rūkṣa
-te
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
rakte
tīvrā
rujaḥ
svāpaṃ
tāpaṃ
rāgaṃ
vi
-varṇa
-tām
\
Halfverse: cd
arūṃṣy
annasya
viṣṭambʰam
a
-ruciṃ
kr̥śa
-tāṃ
bʰramam
\\ 10 \\
Halfverse: cV
arūṃṣy
aṅgasya
viṣṭambʰam
Verse: 11
Halfverse: ab
māṃsa
-medo
-gato
grantʰīṃs
todāḍʰyān
karkaśāñ
cʰramam
\
Halfverse: cd
gurv
aṅgaṃ
cāti
-ruk
stabdʰaṃ
muṣṭi
-daṇḍa
-hatopamam
\\ 11 \\
Halfverse: bV
todāḍʰyān
karkaśāñ
cʰramān
Halfverse: bV2
todāḍʰyān
karkaśān
bʰr̥śam
Verse: 12
Halfverse: ab
astʰi
-stʰaḥ
saktʰi
-saṃdʰy
-astʰi
-śūlaṃ
tīvraṃ
bala
-kṣayam
\
Halfverse: cd
majja
-stʰo
'stʰiṣu
sauṣiryam
a
-svapnaṃ
saṃtatāṃ
rujam
\\ 12 \\
Halfverse: dV
a
-svapnaṃ
stabdʰa
-tāṃ
rujam
Verse: 13
Halfverse: ab
śukrasya
śīgʰram
utsargaṃ
saṅgaṃ
vikr̥tim
eva
vā
\
Halfverse: cd
tad
-vad
garbʰasya
śukra
-stʰaḥ
sirāsv
ādʰmāna
-rikta
-te
\\ 13 \\
Verse: 14
Halfverse: ab
tat
-stʰaḥ
snāva
-stʰitaḥ
kuryād
gr̥dʰrasy
-āyāma
-kubja
-tāḥ
\
Halfverse: cd
vāta
-pūrṇa
-dr̥ti
-sparśaṃ
śopʰaṃ
saṃdʰi
-gato
'nilaḥ
\\ 14 \\
Halfverse: bV
gr̥dʰrasy
-āyāma
-kubja
-tām
Verse: 15
Halfverse: ab
prasāraṇākuñcanayoḥ
pravr̥ttiṃ
ca
sa
-vedanām
\
Halfverse: cd
sarvāṅga
-saṃśrayas
toda
-bʰeda
-spʰuraṇa
-bʰañjanam
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
stambʰanākṣepaṇa
-svāpa
-saṃdʰy
-ākuñcana
-kampanam
\
Halfverse: cd
yadā
tu
dʰamanīḥ
sarvāḥ
kruddʰo
'bʰyeti
muhur
muhuḥ
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
tadāṅgam
ākṣipaty
eṣa
vyādʰir
ākṣepakaḥ
smr̥taḥ
\
Halfverse: cd
adʰaḥ
pratihato
vāyur
vrajann
ūrdʰvaṃ
hr̥d
-āśritāḥ
\\ 17 \\
Halfverse: dV
vrajann
ūrdʰvaṃ
hr̥d
-āśrayāḥ
Verse: 18
Halfverse: ab
nāḍīḥ
praviśya
hr̥dayaṃ
śiraḥ
śaṅkʰau
ca
pīḍayan
\
Halfverse: cd
ākṣipet
parito
gātraṃ
dʰanur
-vac
cāsya
nāmayet
\\ 18 \\
Halfverse: bV
śiraḥ
śaṅkʰau
ca
pīḍayet
Verse: 19
Halfverse: ab
kr̥ccʰrād
uccʰvasiti
stabdʰa
-srasta
-mīlita
-dr̥k
tataḥ
\
Halfverse: cd
kapota
iva
kūjec
ca
niḥ
-saṃjñaḥ
so
'patantrakaḥ
\\ 19 \\
Verse: 20
Halfverse: ab
sa
eva
cāpatānākyho
mukte
tu
marutā
hr̥di
\
Halfverse: cd
aśnuvīta
muhuḥ
svāstʰyaṃ
muhur
a
-svāstʰyam
āvr̥te
\\ 20 \\
Halfverse: cV
aśnuvīta
iva
svāstʰyaṃ
Verse: 21
Halfverse: ab
garbʰa
-pāta
-samutpannaḥ
śoṇitāti
-sravottʰitaḥ
\
Halfverse: cd
abʰigʰāta
-samuttʰaś
ca
duś
-cikitsya
-tamo
hi
saḥ
\\ 21 \\
Verse: 22
Halfverse: ab
manye
saṃstabʰya
vāto
'ntar
āyaccʰan
dʰamanīr
yadā
\
Halfverse: cd
vyāpnoti
sakalaṃ
dehaṃ
jatrur
āyamyate
tadā
\\ 22 \\
Halfverse: bV
āgaccʰan
dʰamanīr
yadā
Verse: 23
Halfverse: ab
antar
dʰanur
ivāṅgaṃ
ca
vegaiḥ
stambʰaṃ
ca
netrayoḥ
\
Halfverse: cd
karoti
jr̥mbʰāṃ
daśanaṃ
daśanānāṃ
kapʰodvamam
\\ 23 \\
Verse: 24
Halfverse: ab
pārśvayor
vedanāṃ
vākya
-hanu
-pr̥ṣṭʰa
-śiro
-graham
\
Halfverse: cd
antar
-āyāma
ity
eṣa
bāhyāyāmaś
ca
tad
-vidʰaḥ
\\ 24 \\
Verse: 25
Halfverse: ab
dehasya
bahir
-āyāmāt
pr̥ṣṭʰato
nīyate
śiraḥ
\
Halfverse: cd
uraś
cotkṣipyate
tatra
kandʰarā
cāvamr̥dyate
\\ 25 \\
Halfverse: bV
pr̥ṣṭʰato
hriyate
śiraḥ
Verse: 26
Halfverse: ab
danteṣv
āsye
ca
vaivarṇyaṃ
prasvedaḥ
srasta
-gātra
-tā
\
Halfverse: cd
bāhyāyāmaṃ
dʰanuḥ
-ṣkambʰaṃ
bruvate
veginaṃ
ca
tam
\\ 26 \\
Halfverse: cV
bāhyāyāmaṃ
dʰanuḥ
-stambʰaṃ
Verse: 27
Halfverse: ab
vraṇaṃ
marmāśritaṃ
prāpya
samīraṇa
-samīraṇāt
\
Halfverse: cd
vyāyaccʰanti
tanuṃ
doṣāḥ
sarvām
ā
-pāda
-mastakam
\\ 27 \\
Halfverse: aV
vraṇaṃ
marmāśrayaṃ
prāpya
Verse: 28
Halfverse: ab
tr̥ṣyataḥ
pāṇḍu
-gātrasya
vraṇāyāmaḥ
sa
varjitaḥ
\
Halfverse: cd
gate
vege
bʰavet
svāstʰyaṃ
sarveṣv
ākṣepakeṣu
ca
\\ 28 \\
Halfverse: dV
sarveṣv
ākṣepakeṣu
tu
Verse: 29
Halfverse: ab
jihvāti
-lekʰanāc
cʰuṣka
-bʰakṣaṇād
abʰigʰātataḥ
\
Halfverse: cd
kupito
hanu
-mūla
-stʰaḥ
sraṃsayitvānilo
hanū
\\ 29 \\
Verse: 30
Halfverse: ab
karoti
vivr̥tāsya
-tvam
atʰa
-vā
saṃvr̥tāsya
-tām
\
Halfverse: cd
hanu
-sraṃsaḥ
sa
tena
syāt
kr̥ccʰrāc
carvaṇa
-bʰāṣaṇam
\\ 30 \\
Verse: 31
Halfverse: ab
vāg
-vāhinī
-sirā
-saṃstʰo
jihvāṃ
stambʰayate
'nilaḥ
\
Halfverse: cd
jihvā
-stambʰaḥ
sa
tenānna
-pāna
-vākyeṣv
an
-īśa
-tā
\\ 31 \\
Verse: 32
Halfverse: ab
śirasā
bʰāra
-haraṇād
ati
-hāsya
-prabʰāṣaṇāt
\
Halfverse: cd
uttrāsa
-vaktra
-kṣavatʰoḥ
kʰara
-kārmuka
-karṣaṇāt
\\ 32 \\
Halfverse: cV
uccʰvāsa
-vakra
-kṣavatʰu
-
Halfverse: cV2
uttrāsa
-vaktra
-kṣavatʰu
-
Halfverse: dV3
-kʰara
-kārmuka
-karṣaṇāt
Verse: 33
Halfverse: ab
viṣamād
upadʰānāc
ca
kaṭʰinānāṃ
ca
carvaṇāt
\
Halfverse: cd
vāyur
vivr̥ddʰas
tais
taiś
ca
vātalair
ūrdʰvam
āstʰitaḥ
\\ 33 \\
Verse: 34
Halfverse: ab
vakrī
-karoti
vaktrārdʰam
uktaṃ
hasitam
īkṣitam
\
Halfverse: cd
tato
'sya
kampate
mūrdʰā
vāk
-saṅgaḥ
stabdʰa
-netra
-tā
\\ 34 \\
Halfverse: dV
vāg
-bʰaṅgaḥ
stabdʰa
-netra
-tā
Verse: 35
Halfverse: ab
danta
-cālaḥ
svara
-bʰraṃśaḥ
śruti
-hāniḥ
kṣava
-grahaḥ
\
Halfverse: cd
gandʰā
-jñānaṃ
smr̥ter
mohas
trāsaḥ
suptasya
jāyate
\\ 35 \\
Verse: 36
Halfverse: ab
niṣṭʰīvaḥ
pārśvato
yāyād
ekasyākṣṇo
nimīlanam
\
Halfverse: cd
jatror
ūrdʰvaṃ
rujā
tīvrā
śarīrārdʰe
'dʰare
'pi
vā
\\ 36 \\
Verse: 37
Halfverse: ab
tam
āhur
arditaṃ
ke
-cid
ekāyāmam
atʰāpare
\
Halfverse: cd
raktam
āśritya
pavanaḥ
kuryān
mūrdʰa
-dʰarāḥ
sirāḥ
\\ 37 \\
Verse: 38
Halfverse: ab
rūkṣāḥ
sa
-vedanāḥ
kr̥ṣṇāḥ
so
'
-sādʰyaḥ
syāt
sirā
-grahaḥ
\
Halfverse: cd
gr̥hītvārdʰaṃ
tanor
vāyuḥ
sirāḥ
snāyūr
viśoṣya
ca
\\ 38 \\
Verse: 39
Halfverse: ab
pakṣam
anya
-taraṃ
hanti
saṃdʰi
-bandʰān
vimokṣayan
\
Halfverse: cd
kr̥tsno
'rdʰa
-kāyas
tasya
syād
a
-karmaṇyo
vi
-cetanaḥ
\\ 39 \\
Verse: 40
Halfverse: ab
ekāṅga
-rogaṃ
taṃ
ke
-cid
anye
pakṣa
-vadʰaṃ
viduḥ
\
Halfverse: cd
sarvāṅga
-rogaṃ
tad
-vac
ca
sarva
-kāyāśrite
'nile
\\ 40 \\
Verse: 41
Halfverse: ab
śuddʰa
-vāta
-hataḥ
pakṣaḥ
kr̥ccʰra
-sādʰya
-tamo
mataḥ
\
Halfverse: cd
kr̥ccʰras
tv
anyena
saṃsr̥ṣṭo
vivarjyaḥ
kṣaya
-hetukaḥ
\\ 41 \\
Verse: 42
Halfverse: ab
āma
-baddʰāyanaḥ
kuryāt
saṃstʰabʰyāṅgaṃ
kapʰānvitaḥ
\
Halfverse: cd
a
-sādʰyaṃ
hata
-sarvehaṃ
daṇḍa
-vad
daṇḍakaṃ
marut
\\ 42 \\
Verse: 43
Halfverse: ab
aṃsa
-mūla
-stʰito
vāyuḥ
sirāḥ
saṃkocya
tatra
-gāḥ
\
Halfverse: cd
bāhu
-praspandita
-haraṃ
janayaty
ava
-bāhukam
\\ 43 \\
Verse: 44
Halfverse: ab
talaṃ
praty
aṅgulīnāṃ
yā
kaṇḍarā
bāhu
-pr̥ṣṭʰataḥ
\
Halfverse: cd
bāhu
-ceṣṭāpaharaṇī
viśvācī
nāma
sā
smr̥tā
\\ 44 \\
Halfverse: cV
bāhvoḥ
karma
-kṣaya
-karī
Verse: 45
Halfverse: ab
vāyuḥ
kaṭyāṃ
stʰitaḥ
saktʰnaḥ
kaṇḍarām
ākṣiped
yadā
\
Halfverse: cd
tadā
kʰañjo
bʰavej
jantuḥ
paṅguḥ
saktʰnor
dvayor
api
\\ 45 \\
Verse: 46
Halfverse: ab
kampate
gamanārambʰe
kʰañjann
iva
ca
yāti
yaḥ
\
Halfverse: cd
kalāya
-kʰañjaṃ
taṃ
vidyān
mukta
-saṃdʰi
-prabandʰanam
\\ 46 \\
Verse: 47
Halfverse: ab
śītoṣṇa
-drava
-saṃśuṣka
-guru
-snigdʰair
niṣevitaiḥ
\
Halfverse: cd
jīrṇā
-jīrṇe
tatʰāyāsa
-saṃkṣobʰa
-svapna
-jāgaraiḥ
\\ 47 \\
Verse: 48
Halfverse: ab
sa
-śleṣma
-medaḥ
-pavanam
āmam
aty
-artʰa
-saṃcitam
\
Halfverse: cd
abʰibʰūyetaraṃ
doṣam
ūrū
cet
pratipadyate
\\ 48 \\
Verse: 49
Halfverse: ab
saktʰy
-astʰīni
prapūryāntaḥ
śleṣmaṇā
stimitena
tat
\
Halfverse: cd
tadā
skabʰnāti
tenorū
stabdʰau
śītāvacetanau
\\ 49 \\
Halfverse: cV
tadā
skandati
tenorū
Halfverse: cV2
tadā
skannāti
tenorū
Verse: 50
Halfverse: ab
parakīyāv
iva
gurū
syātām
ati
-bʰr̥śa
-vyatʰau
\
Halfverse: cd
dʰyānāṅga
-marda
-staimitya
-tandrā
-cʰardy
-a
-ruci
-jvaraiḥ
\\ 50 \\
Verse: 51
Halfverse: ab
saṃyutau
pāda
-sadana
-kr̥ccʰroddʰaraṇa
-suptibʰiḥ
\
Halfverse: cd
tam
ūru
-stambʰam
ity
āhur
āḍʰya
-vātam
atʰāpare
\\ 51 \\
Halfverse: aV
saṃyuktau
pāda
-sadana
-
Verse: 52
Halfverse: ab
vāta
-śoṇita
-jaḥ
śopʰo
jānu
-madʰye
mahā
-rujaḥ
\
Halfverse: cd
jñeyaḥ
kroṣṭuka
-śīrṣaś
ca
stʰūlaḥ
kroṣṭuka
-śīrṣa
-vat
\\ 52 \\
Halfverse: dV
stʰūlaḥ
kroṣṭuka
-mūrdʰa
-vat
Verse: 53
Halfverse: ab
ruk
pāde
viṣama
-nyaste
śramād
vā
jāyate
yadā
\
Halfverse: cd
vātena
gulpʰam
āśritya
tam
āhur
vāta
-kaṇṭakam
\\ 53 \\
Verse: 54
Halfverse: ab
pārṣṇiṃ
praty
aṅgulīnāṃ
yā
kaṇḍarā
mārutārditā
\
Halfverse: cd
saktʰy
-utkṣepaṃ
nigr̥hṇāti
gr̥dʰrasīṃ
tāṃ
pracakṣate
\\ 54 \\
Verse: 55
Halfverse: ab
viśvācī
gr̥dʰrasī
coktā
kʰallis
tīvra
-rujānvite
\
Halfverse: cd
hr̥ṣyete
caraṇau
yasya
bʰavetāṃ
ca
prasupta
-vat
\\ 55 \\
Halfverse: bV
kʰallis
tīvra
-rujānvitā
Verse: 56
Halfverse: ab
pāda
-harṣaḥ
sa
vijñeyaḥ
kapʰa
-māruta
-kopa
-jaḥ
\
Halfverse: cd
pādayoḥ
kurute
dāhaṃ
pittāsr̥k
-sahito
'nilaḥ
\\ 56 \\
Verse: 56x
Halfverse: ab
viśeṣataś
caṅkramite
pāda
-dāhaṃ
tam
ādiśet
\\
56xab
\\
Halfverse: aV
viśeṣataś
caṅkramataḥ
Adhyaya: 16
Nidānastʰāna
16
Verse: 1
Halfverse: ab
vidāhy
annaṃ
viruddʰaṃ
ca
tat
tac
cāsr̥k
-pradūṣaṇam
\
Halfverse: cd
bʰajatāṃ
vidʰi
-hīnaṃ
ca
svapna
-jāgara
-maitʰunam
\\ 1 \\
Halfverse: bV
tat
tatʰāsr̥k
-pradūṣaṇam
Verse: 2
Halfverse: ab
prāyeṇa
su
-kumārāṇām
a
-caṅkramaṇa
-śīlinām
\
Halfverse: cd
abʰigʰātād
a
-śuddʰeś
ca
nr̥ṇām
asr̥ji
dūṣite
\\ 2 \\
Verse: 3
Halfverse: ab
vātalaiḥ
śītalair
vāyur
vr̥ddʰaḥ
kruddʰo
vi
-mārga
-gaḥ
\
Halfverse: cd
tādr̥śaivāsr̥jā
ruddʰaḥ
prāk
tad
eva
pradūṣayet
\\ 3 \\
Halfverse: cV
tādr̥śenāsr̥jā
ruddʰaḥ
Verse: 4
Halfverse: ab
āḍʰya
-rogaṃ
kʰuḍaṃ
vāta
-balāsaṃ
vāta
-śoṇitam
\
Halfverse: cd
tad
āhur
nāmabʰis
tac
ca
pūrvaṃ
pādau
pradʰāvati
\\ 4 \\
Halfverse: bV
-palāśaṃ
vāta
-śoṇitam
Verse: 5
Halfverse: ab
viśeṣād
yāna
-yānād
yaiḥ
pralambau
tasya
lakṣaṇam
\
Halfverse: cd
bʰaviṣyataḥ
kuṣṭʰa
-samaṃ
tatʰā
sādaḥ
ślatʰāṅga
-tā
\\ 5 \\
Verse: 6
Halfverse: ab
jānu
-jaṅgʰoru
-kaṭy
-aṃsa
-hasta
-pādāṅga
-saṃdʰiṣu
\
Halfverse: cd
kaṇḍū
-spʰuraṇa
-nistoda
-bʰeda
-gaurava
-supta
-tāḥ
\\ 6 \\
Verse: 7
Halfverse: ab
bʰūtvā
bʰūtvā
praṇaśyanti
muhur
āvir
-bʰavanti
ca
\
Halfverse: cd
pādayor
mūlam
āstʰāya
kadā
-cid
dʰastayor
api
\\ 7 \\
Verse: 8
Halfverse: ab
ākʰor
iva
viṣaṃ
kruddʰaṃ
kr̥tsnaṃ
dehaṃ
vidʰāvati
\
Halfverse: cd
tvaṅ
-māṃsāśrayam
uttānaṃ
tat
pūrvaṃ
jāyate
tataḥ
\\ 8 \\
Verse: 9
Halfverse: ab
kālāntareṇa
gambʰīraṃ
sarvān
dʰātūn
abʰidravat
\
Halfverse: cd
kaṇḍv
-ādi
-saṃyutottāne
tvak
tāmrā
śyāva
-lohitā
\\ 9 \\
Verse: 10
Halfverse: ab
sāyāmā
bʰr̥śa
-dāhoṣā
gambʰīre
'dʰika
-pūrva
-ruk
\
Halfverse: cd
śvayatʰur
gratʰitaḥ
pākī
vāyuḥ
saṃdʰy
-astʰi
-majjasu
\\ 10 \\
Verse: 11
Halfverse: ab
cʰindann
iva
caraty
antar
vakrī
-kurvaṃś
ca
vega
-vān
\
Halfverse: cd
karoti
kʰañjaṃ
paṅguṃ
vā
śarīre
sarvataś
caran
\\ 11 \\
Halfverse: aV
cʰindann
iva
carann
antar
Verse: 12
Halfverse: ab
vāte
'dʰike
'dʰikaṃ
tatra
śūla
-spʰuraṇa
-todanam
\
Halfverse: cd
śopʰasya
raukṣya
-kr̥ṣṇa
-tva
-śyāva
-tā
-vr̥ddʰi
-hānayaḥ
\\ 12 \\
Verse: 13
Halfverse: ab
dʰamany
-aṅguli
-saṃdʰīnāṃ
saṃkoco
'ṅga
-graho
'ti
-ruk
\
Halfverse: cd
śīta
-dveṣān
-upaśayau
stambʰa
-vepatʰu
-suptayaḥ
\\ 13 \\
Verse: 14
Halfverse: ab
rakte
śopʰo
'ti
-ruk
todas
tāmraś
cimicimāyate
\
Halfverse: cd
snigdʰa
-rūkṣaiḥ
śamaṃ
naiti
kaṇḍū
-kleda
-samanvitaḥ
\\ 14 \\
Verse: 15
Halfverse: ab
pitte
vidāhaḥ
saṃmohaḥ
svedo
mūrcʰā
madaḥ
sa
-tr̥ṭ
\
Halfverse: cd
sparśā
-kṣama
-tvaṃ
rug
rāgaḥ
śopʰaḥ
pāko
bʰr̥śoṣma
-tā
\\ 15 \\
Verse: 16
Halfverse: ab
kapʰe
staimitya
-guru
-tā
-supti
-snigdʰa
-tva
-śita
-tāḥ
\
Halfverse: cd
kaṇḍūr
mandā
ca
rug
dvandva
-sarva
-liṅgaṃ
ca
saṃkare
\\ 16 \\
Verse: 17
Halfverse: ab
eka
-doṣānugaṃ
sādʰyaṃ
navaṃ
yāpyaṃ
dvi
-doṣa
-jam
\
Halfverse: cd
tri
-doṣa
-jaṃ
tyajet
srāvi
stabdʰam
arbuda
-kāri
ca
\\ 17 \\
Halfverse: cV
tri
-doṣaṃ
tat
tyajet
srāvi
Verse: 18
Halfverse: ab
rakta
-mārgaṃ
nihatyāśu
śākʰā
-saṃdʰiṣu
mārutaḥ
\
Halfverse: cd
niviśyānyo
-'nyam
āvārya
vedanābʰir
haraty
asūn
\\ 18 \\
Halfverse: aV
rakta
-mārgaṃ
nihanty
āśu
Verse: 19
Halfverse: ab
vāyau
pañcātmake
prāṇo
raukṣya
-vyāyāma
-laṅgʰanaiḥ
\
Halfverse: cd
aty
-āhārābʰigʰātādʰva
-vegodīraṇa
-dʰāraṇaiḥ
\\ 19 \\
Halfverse: bV
rūkṣa
-vyāyāma
-laṅgʰanaiḥ
Verse: 20
Halfverse: ab
kupitaś
cakṣur
-ādīnām
upagʰātaṃ
pravartayet
\
Halfverse: cd
pīnasārdita
-tr̥ṭ
-kāsa
-śvāsādīṃś
cāmayān
bahūn
\\ 20 \\
Verse: 21
Halfverse: ab
udānaḥ
kṣavatʰūdgāra
-ccʰardi
-nidrā
-vidʰāraṇaiḥ
\
Halfverse: cd
guru
-bʰārāti
-rudita
-hāsyādyair
vikr̥to
gadān
\\ 21 \\
Halfverse: bV
-ccʰardi
-nidrāvadʰāraṇaiḥ
Verse: 22
Halfverse: ab
kaṇṭʰa
-rodʰa
-mano
-bʰraṃśa
-ccʰardy
-a
-rocaka
-pīnasān
\
Halfverse: cd
kuryāc
ca
gala
-gaṇḍādīṃs
tāṃs
tāñ
jatrūrdʰva
-saṃśrayān
\\ 22 \\
Verse: 23
Halfverse: ab
vyāno
'ti
-gamana
-dʰyāna
-krīḍā
-viṣama
-ceṣṭitaiḥ
\
Halfverse: cd
virodʰi
-rūkṣa
-bʰī
-harṣa
-viṣādādyaiś
ca
dūṣitaḥ
\\ 23 \\
Halfverse: aV
vyāno
'ti
-gamana
-stʰāna
-
Verse: 24
Halfverse: ab
puṃs
-tvotsāha
-bala
-bʰraṃśa
-śopʰa
-cittotplava
-jvarān
\
Halfverse: cd
sarvāṅga
-roga
-nistoda
-roma
-harṣāṅga
-supta
-tāḥ
\\ 24 \\
Halfverse: dV
-roma
-harṣāṅga
-supti
-tāḥ
Verse: 25
Halfverse: ab
kuṣṭʰaṃ
visarpam
anyāṃś
ca
kuryāt
sarvāṅga
-gān
gadān
\
Halfverse: cd
samāno
viṣamā
-jīrṇa
-śīta
-saṃkīrṇa
-bʰojanaiḥ
\\ 25 \\
Verse: 26
Halfverse: ab
karoty
a
-kāla
-śayana
-jāgarādyaiś
ca
dūṣitaḥ
\
Halfverse: cd
śūla
-gulma
-grahaṇy
-ādīn
pakvāmāśaya
-jān
gadān
\\ 26 \\
Verse: 27
Halfverse: ab
apāno
rūkṣa
-gurv
-anna
-vegāgʰātāti
-vāhanaiḥ
\
Halfverse: cd
yāna
-yānāsana
-stʰāna
-caṅkramaiś
cāti
-sevitaiḥ
\\ 27 \\
Halfverse: bV
-vega
-gʰātāti
-vāhanaiḥ
Verse: 28
Halfverse: ab
kupitaḥ
kurute
rogān
kr̥ccʰrān
pakvāśayāśrayān
\
Halfverse: cd
mūtra
-śukra
-pradoṣārśo
-guda
-bʰraṃśādikān
bahūn
\\ 28 \\
Verse: 29
Halfverse: ab
sarvaṃ
ca
mārutaṃ
sāmaṃ
tandrā
-staimitya
-gauravaiḥ
\
Halfverse: cd
snigdʰa
-tvā
-rocakālasya
-śaitya
-śopʰāgni
-hānibʰiḥ
\\ 29 \\
Verse: 30
Halfverse: ab
kaṭu
-rūkṣābʰilāṣeṇa
tad
-vidʰopaśayena
ca
\
Halfverse: cd
yuktaṃ
vidyān
nir
-āmaṃ
tu
tandrādīnāṃ
viparyayāt
\\ 30 \\
Verse: 31
Halfverse: ab
vāyor
āvaraṇaṃ
cāto
bahu
-bʰedaṃ
pravakṣyate
\
Halfverse: cd
liṅgaṃ
pittāvr̥te
dāhas
tr̥ṣṇā
śūlaṃ
bʰramas
tamaḥ
\\ 31 \\
Halfverse: bV
bahu
-bʰedaṃ
pracakṣyate
Verse: 32
Halfverse: ab
kaṭukoṣṇāmla
-lavaṇair
vidāhaḥ
śīta
-kāma
-tā
\
Halfverse: cd
śaitya
-gaurava
-śūlāni
kaṭv
-ādy
-upaśayo
'dʰikam
\\ 32 \\
Verse: 33
Halfverse: ab
laṅgʰanāyāsa
-rūkṣoṣṇa
-kāma
-tā
ca
kapʰāvr̥te
\
Halfverse: cd
raktāvr̥te
sa
-dāhārtis
tvaṅ
-māṃsāntara
-jā
bʰr̥śam
\\ 33 \\
Verse: 34
Halfverse: ab
bʰavec
ca
rāgī
śvayatʰur
jāyante
maṇḍalāni
ca
\
Halfverse: cd
māṃsena
kaṭʰinaḥ
śopʰo
vi
-varṇaḥ
piṭikās
tatʰā
\\ 34 \\
Verse: 35
Halfverse: ab
harṣaḥ
pipīlikānāṃ
ca
saṃcāra
iva
jāyate
\
Halfverse: cd
calaḥ
snigdʰo
mr̥duḥ
śītaḥ
śopʰo
gātreṣv
a
-rocakaḥ
\\ 35 \\
Halfverse: aV
harṣaḥ
pipīlikādīnāṃ
Verse: 36
Halfverse: ab
āḍʰya
-vāta
iti
jñeyaḥ
sa
kr̥ccʰro
medasāvr̥te
\
Halfverse: cd
sparśam
astʰy
-āvr̥te
'ty
-uṣṇaṃ
pīḍanaṃ
cābʰinandati
\\ 36 \\
Verse: 37
Halfverse: ab
sūcyeva
tudyate
'ty
-artʰam
aṅgaṃ
sīdati
śūlyate
\
Halfverse: cd
majjāvr̥te
vinamanaṃ
jr̥mbʰaṇaṃ
pariveṣṭanam
\\ 37 \\
Verse: 38
Halfverse: ab
śūlaṃ
ca
pīḍyamānena
pāṇibʰyāṃ
labʰate
sukʰam
\
Halfverse: cd
śukrāvr̥te
'ti
-vego
vā
na
vā
niṣ
-pʰala
-tāpi
vā
\\ 38 \\
Halfverse: aV
śūlaṃ
ca
pīḍyamāne
ca
Halfverse: aV2
śūlaṃ
ca
pīḍyamāne
tu
Halfverse: dV3
na
vā
niṣ
-pʰala
-tāpi
ca
Verse: 39
Halfverse: ab
bʰukte
kukṣau
rujā
jīrṇe
śāmyaty
annāvr̥te
'nile
\
Halfverse: cd
mūtrā
-pravr̥ttir
ādʰmānaṃ
vaster
mūtrāvr̥te
bʰavet
\\ 39 \\
Halfverse: dV
vastau
mūtrāvr̥te
bʰavet
Verse: 40
Halfverse: ab
viḍ
-āvr̥te
vibandʰo
'dʰaḥ
sva
-stʰāne
parikr̥ntati
\
Halfverse: cd
vrajaty
āśu
jarāṃ
sneho
bʰukte
cānahyate
naraḥ
\\ 40 \\
Halfverse: aV
viḍ
-āvr̥te
'ti
-viḍ
-rodʰaḥ
Halfverse: bV
sve
stʰāne
parikr̥ntati
Verse: 41
Halfverse: ab
śakr̥t
pīḍitam
annena
duḥkʰaṃ
śuṣkaṃ
cirāt
sr̥jet
\
Halfverse: cd
sarva
-dʰātv
-āvr̥te
vāyau
śroṇi
-vaṅkṣaṇa
-pr̥ṣṭʰa
-ruk
\\ 41 \\
Verse: 42
Halfverse: ab
vilomo
māruto
'
-svastʰaṃ
hr̥dayaṃ
pīḍyate
'ti
ca
\
Halfverse: cd
bʰramo
mūrcʰā
rujā
dāhaḥ
pittena
prāṇa
āvr̥te
\\ 42 \\
Halfverse: aV
vilomo
māruto
'
-svāstʰyaṃ
Halfverse: cV2
bʰramo
mūrcʰā
rujānāhaḥ
Verse: 43
Halfverse: ab
vidagdʰe
'nne
ca
vamanam
udāne
'pi
bʰramādayaḥ
\
Halfverse: cd
dāho
'ntar
ūrjā
-bʰraṃśaś
ca
dāho
vyāne
ca
sarva
-gaḥ
\\ 43 \\
Halfverse: dV
dāho
vyāne
tu
sarva
-gaḥ
Verse: 44
Halfverse: ab
klamo
'ṅga
-ceṣṭā
-saṅgaś
ca
sa
-saṃtāpaḥ
sa
-vedanaḥ
\
Halfverse: cd
samāna
ūṣmopahatir
ati
-svedo
'
-ratiḥ
sa
-tr̥ṭ
\\ 44 \\
Halfverse: aV
klamo
'ṅga
-ceṣṭā
-bʰaṅgaś
ca
Verse: 45
Halfverse: ab
dāhaś
ca
syād
apāne
tu
male
hāridra
-varṇa
-tā
\
Halfverse: cd
rajo
-'tivr̥ttis
tāpaś
ca
yoni
-mehana
-pāyuṣu
\\ 45 \\
Halfverse: cV
rajo
-'ti
-vr̥ddʰis
tāpaś
ca
Verse: 46
Halfverse: ab
śleṣmaṇā
tv
āvr̥te
prāṇe
sādas
tandrā
-rucir
vamiḥ
\
Halfverse: cd
ṣṭʰīvanaṃ
kṣavatʰūdgāra
-niḥśvāsoccʰvāsa
-saṃgrahaḥ
\\ 46 \\
Verse: 47
Halfverse: ab
udāne
guru
-gātra
-tvam
a
-rucir
vāk
-svara
-grahaḥ
\
Halfverse: cd
bala
-varṇa
-praṇāśaś
ca
vyāne
parvāstʰi
-vāg
-grahaḥ
\\ 47 \\
Halfverse: dV
vyāne
pārśvāstʰi
-vāg
-grahaḥ
Verse: 48
Halfverse: ab
guru
-tāṅgeṣu
sarveṣu
skʰalitaṃ
ca
gatau
bʰr̥śam
\
Halfverse: cd
samāne
'ti
-himāṅga
-tvam
a
-svedo
manda
-vahni
-tā
\\ 48 \\
Verse: 49
Halfverse: ab
apāne
sa
-kapʰaṃ
mūtra
-śakr̥taḥ
syāt
pravartanam
\
Halfverse: cd
iti
dvā
-viṃśati
-vidʰaṃ
vāyor
āvaraṇaṃ
viduḥ
\\ 49 \\
Halfverse: aV
apāne
sa
-kapʰaṃ
mūtraṃ
Halfverse: bV2
śakr̥taḥ
syāt
pravartanam
Verse: 50
Halfverse: ab
prāṇādayas
tatʰānyo
-'nyam
āvr̥ṇvanti
yatʰā
-kramam
\
Halfverse: cd
sarve
'pi
viṃśati
-vidʰaṃ
vidyād
āvaraṇaṃ
ca
tat
\\ 50 \\
Halfverse: bV
āvr̥ṇvanti
yatʰā
-yatʰam
Verse: 51
Halfverse: ab
niḥśvāsoccʰvāsa
-saṃrodʰaḥ
pratiśyāyaḥ
śiro
-grahaḥ
\
Halfverse: cd
hr̥d
-rogo
mukʰa
-śoṣaś
ca
prāṇenodāna
āvr̥te
\\ 51 \\
Halfverse: cV
hr̥d
-rogo
mukʰa
-rogaś
ca
Verse: 52
Halfverse: ab
udānenāvr̥te
prāṇe
varṇaujo
-bala
-saṃkṣayaḥ
\
Halfverse: cd
diśānayā
ca
vibʰajet
sarvam
āvaraṇaṃ
bʰiṣak
\\ 52 \\
Verse: 53
Halfverse: ab
stʰānāny
avekṣya
vātānāṃ
vr̥ddʰiṃ
hāniṃ
ca
karmaṇām
\
Halfverse: cd
prāṇādīnāṃ
ca
pañcānāṃ
miśram
āvaraṇaṃ
mitʰaḥ
\\ 53 \\
Verse: 54
Halfverse: ab
pittādibʰir
dvā
-daśabʰir
miśrāṇāṃ
miśritaiś
ca
taiḥ
\
Halfverse: cd
miśraiḥ
pittādibʰis
tad
-van
miśraṇābʰir
aneka
-dʰā
\\ 54 \\
Verse: 55
Halfverse: ab
tāratamya
-vikalpāc
ca
yāty
āvr̥tir
a
-saṃkʰya
-tām
\
Halfverse: cd
tāṃ
lakṣayed
avahito
yatʰā
-svaṃ
lakṣaṇodayāt
\\ 55 \\
Verse: 56
Halfverse: ab
śanaiḥ
śanaiś
copaśayād
gūḍʰām
api
muhur
muhuḥ
\
Halfverse: cd
viśeṣāj
jīvitaṃ
prāṇa
udāno
balam
ucyate
\\ 56 \\
Verse: 57
Halfverse: ab
syāt
tayoḥ
pīḍanād
dʰānir
āyuṣaś
ca
balasya
ca
\
Halfverse: cd
āvr̥tā
vāyavo
'
-jñātā
jñātā
vā
vatsaraṃ
stʰitāḥ
\\ 57 \\
Verse: 58
Halfverse: ab
prayatnenāpi
duḥ
-sādʰyā
bʰaveyur
vān
-upakramāḥ
\
Halfverse: cd
vidradʰi
-plīha
-hr̥d
-roga
-gulmāgni
-sadanādayaḥ
\\ 58 \\
Verse: 58x
Halfverse: ab
bʰavanty
upadravās
teṣām
āvr̥tānām
upekṣaṇāt
\\
58xab
\\
Verse: 58x+1
Halfverse: ab
vyādʰīnāṃ
saṃśayaṃ
cʰettum
anyato
yo
'
-pramatta
-vān
\
Halfverse: cd
nidānaṃ
satataṃ
tena
cintanīyaṃ
vipaścitā
\\
58x+1
\\
This text is part of the
TITUS
edition of
Vagbhata, Astangahrdayasamhita
.
Copyright
TITUS Project
, Frankfurt a/M, 22.4.2012. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.