TITUS
Varahamihira, Brhatsamhita
Part No. 2
Chapter: 2
atʰātaḥ
sāṃvatsarasūtraṃ
vyākʰyāsyāmaḥ
/
Paragraph: (1)
tatra
sāṃvatsaro
+abʰijātaḥ
priyadarśano
vinītaveṣaḥ
satyavāg
anasūyakaḥ
samaḥ
susaṃhitā
_upacitagātrasandʰir
avikalaś
cārukaracaraṇanakʰanayanacibukadaśanaśravaṇalalāṭabʰrū
_uttamāṅgo
vapuṣmān
gambʰīra
_udāttagʰoṣaḥ
/
prāyaḥ
śarīra
_ākārānuvarttino
{K
.
-vartino}
hi
guṇā
doṣāś
ca
bʰavanti
/
Paragraph: (2)
tatra
guṇāḥ
-śucir
dakṣaḥ
pragalbʰo
vāggmī
{K
.
vāgmī}
pratibʰānavān
deśakālavit
sāttviko
na
parṣadbʰīruḥ
sahādʰyāyibʰir
anabʰibʰavanīyaḥ
kuśalo
+avyasanī
śāntikapauṣṭikābʰicārasnānavidyābʰijño
vibudʰārcanavrata
_uapavāsanirataḥ
svatantrāś
caryā
_utpāditaprabʰāvaḥ
pr̥ṣṭābʰidʰāyy
anyatra
daivātyayād
grahagaṇitasaṃhitāhorāgrantʰārtʰavettā
_iti
/
Paragraph: (3)
tatra
grahagaṇite
pauliśaromakavāsiṣṭʰasaurapaitāmaheṣu
pañcasv
eteṣu
siddʰānteṣu
yugavarṣāyana
_r̥tumāsapakṣāhorātrayāmamuhūrtanāḍīviṇāḍī
_prāṇatruṭitruṭyādyavayava
_ādikasya(
_ādyasya)
kālasya
kṣetrasya
ca
vetā
/
Paragraph: (4)
caturṇāṃ
ca
mānānāṃ
saurasāvananākṣatracāndrāṇām
adʰimāsakāvamasambʰavasya
ca
kāraṇābʰijñaḥ
/
Paragraph: (5)
ṣaṣṭyabdayugavarṣamāsadinahorā
_adʰipatīnāṃ
pratipatti(vi)ccʰedavit
/
Paragraph: (6)
saurādīnāṃ
ca
mānānām
asadr̥śasadr̥śa
{K
.
sadr̥śāsadr̥śa}
yogyāyogyatvapratipādanapaṭuh
/
Paragraph: (7)
siddʰāntabʰede
+apy
ayananivr̥ttau
pratyakṣaṃ
samamaṇḍalalekʰāsamprayogābʰyuditāṃśakānāṃ
{K
.
ca}
cʰāyājalayantradr̥ggaṇitasāmyena
pratipādanakuśalaḥ
//
Paragraph: (8)
sūryādīnāṃ
ca
grahāṇām
śīgʰramandayāmya
_uttaranīca
_uccagatikāraṇābʰijñaḥ
/
Paragraph: (9)
sūryacandramasoś
ca
grahaṇe
grahaṇa
_ādimokṣakāladikpramāṇastʰitivimardavarṇādeśānām
{K
.
-varṇadeśānām}
anāgatagrahasamāgamayuddʰānām
ādeṣṭā
/
Paragraph: (10)
pratyekagrahabʰramaṇayojanakakṣyāpramāṇaprativiṣayayojanapariccʰedakuśalaḥ
{K
.
-kuśalo}
/
Paragraph: (11)
bʰūbʰagaṇabʰramaṇasaṃstʰānādyakṣāvalambakāharvyāsacaradalakālarāśyudayaccʰāyānāḍīkaraṇaprabʰr̥tiṣu
kṣetrakālakaraṇeṣv
abʰijñaḥ
/
Paragraph: (12)
nānācodyapraśnabʰeda
_upalabdʰijanitavāksāro
nikaṣasantāpābʰiniveśaiḥ
{K
.
viśuddʰasya}
kanakasya
_ivādʰikataram
amalīkr̥tasya
{K
.
śāstrasya}
vaktā
tantrajño
bʰavati
{K
.
uktañ
ca}
/
Strophe: 1
Verse: ab
na
pratibaddʰaṃ
gamayati
vakti
na
ca
praśnam
ekam
api
pr̥ṣṭaḥ
/
Verse: cd
nigadati
na
ca
śiṣyebʰyaḥ
sa
katʰaṃ
śāstrārtʰavij
jñeyaḥ
//
Strophe: 2
Verse: ab
grantʰo
+anyatʰā
_*anyatʰārtʰaṃ
{K
.
anyatʰārtʰaḥ}
karaṇaṃ
yaś
cānyatʰā
karoty
abudʰaḥ
/
Verse: cd
sa
pitāmaham
upagamya
stauti
naro
vaiśikenāryām
//
Strophe: 3
Verse: ab
tantre
suparijñāte
lagne
cʰāyā
_ambuyantrasaṃvidite
/
Verse: cd
horārtʰe
ca
surūḍʰe
nādeṣṭur
bʰāratī
vandʰyā
//
<uktaṃ
cāryaviṣṇuguptena>
Strophe: 4
Verse: a
apy
arṇavasya
puruṣaḥ
prataran
kadācid
Verse: b
āsādayed
anilavegavaśena
pāram
/
Verse: c
na
tv
asya
kālapuruṣa
_ākʰyamahārṇavasya
Verse: d
gaccʰet
kadācid
anr̥ṣir
manasāpi
pāram
//
Strophe:
Verse:
Paragraph: (13)
horāśāstre
+api
ca
rāśihorādreṣkāṇanavāṃśakadvādaśabʰāga
_triṃśadbʰāgabalābalaparigraho
grahāṇāṃ
dikstʰānakālaceṣṭābʰir
anekaprakārabalanirdʰāraṇaṃ
prakr̥tidʰātudravyajāticeṣṭādiparigraho
niṣekajanmakālavismāpanapratyaya
_ādeśasadyomaraṇa
_āyurdāyadaśā
_antardaśā
_aṣṭakavargarājayogacandrayogadvigrahādiyogānāṃ
nābʰasādīnām
ca
yogānām
pʰalāny
āśrayabʰāvāvalokananiryāṇagatyanūkāni
tatkāla
{K
.
kālika}
praśnaśubʰāśubʰanimittāni
vivāhādīnām
ca
karmanāṃ
karaṇam
/
Paragraph: (14)
yātrāyāṃ
tu
{K
.
ca}
titʰidivasakaraṇanakṣatramuhūrtavilagnayogadehaspandana
_svapnavijayasnānagrahayajñagaṇayāgāgniliṅgahastyaśva
_iṅgitasenāpravādaceṣṭādigrahaṣāḍguṇya
_upāyamaṅgalāmaṅgalaśakunasainyaniveśabʰūmayo
+agnivarṇā
mantricaradūtāṭavikānāṃ
yatʰākālaṃ
prayogāḥ
paradurga
{
_upa}
lambʰopāyaś
cety
uktaṃ
ca
_ācāryaiḥ
/
Strophe: 5
Verse: ab
jagati
prasāritam
iva
_ālikʰitam
iva
matau
niṣiktam
iva
hr̥daye
/
Verse: cd
śāstraṃ
yasya
sabʰagaṇaṃ
nādeśā
*niṣpʰalās
{K
.
niḥpʰalās}
tasya
//
Strophe:
Verse:
Paragraph: (15)
saṃhitāpāragaś
ca
daivacintako
bʰavati
/
Paragraph: (16)
yatra
+ete
saṃhitāpadārtʰāḥ
/
Paragraph: (17.1)
dinakarādīnām
grahāṇāṃ
cārās
teṣu
ca
teṣāṃ
prakr̥tivikr̥tipramāṇavarṇakiraṇadyutisaṃstʰānāstamana
_udayamārgamārgāntaravakrānuvakra
_r̥kṣagrahasamāgamacārādibʰiḥ
pʰalāni
nakṣatrakūrmavibʰāgena
deśeṣv
*agastyacāraḥ
{K
.
agasticāraḥ}
/
saptarṣicāraḥ
/grahabʰaktayo
nakṣatravyūhagrahaśr̥ṅgāṭakagrahayuddʰagrahasamāgamagraha
_varṣapʰalagarbʰalakṣaṇarohiṇīsvātyāṣāḍʰīyogāḥ
sadyovarṣakusumalatāparidʰipariveṣaparigʰapavana
_ulkādigdāhakṣiticalanasandʰyārāgagandʰarva
_nagararajonirgʰātārgʰakāṇḍasasyajanma
_indradʰvajaindracāpavāstuvidyā
_aṅgavidyāvāyasavidyā
_antaracakramr̥gacakrāśvacakravātacakra
_prāsādalakṣaṇapratimālakṣaṇapratiṣṭʰāpanavr̥kṣāyurveda
_udagārgalanīrājanakʰañjan
{ak}
a
_utpātaśāntimayūracitrakagʰr̥takambalakʰaḍgapaṭṭakr̥kavākukūrmago
_ajāśva
_ibʰapurūṣa
{K
.
read
:
puruṣa}
strīlakṣaṇāny
Paragraph: (17.2)
antaḥpuracintāpiṭakalakṣaṇa
_upānaccʰedavastraccʰedacāmaradaṇḍa*śayanā
{K
.
śayyā}
_āsanalakṣaṇaratnaparīkṣā
dīpalakṣaṇaṃ
dantakāṣṭʰādyāśritāni
(śuddʰāśuddʰāni)
{K
.
śubʰāśubʰāni}
nimittāni
sāmānyāni
ca
jagataḥ
pratipuruṣaṃ
pārtʰive
ca
pratikṣaṇam
ananyakarmābʰiyuktena
daivajñena
cintayitavyāni
/
na
caikākinā
śakyante
+aharniśam
avadʰārayituṃ
nimittāni
/
tasmāt
subʰr̥tenaiva
daivajñena
_anye
+api
{K
.
omitted}
tadvidaś
catvāraḥ
*kartavyāḥ
{K
.
bʰartavyāḥ}
/tatra
_ekena
_aindrī
ca
_āgneyī
ca
dig
avalokayitavyā
/yāmyā
nairr̥tī
cānyenaivaṃ
vāruṇī
vāyavyā
ca
_uttarā
ca
_eśāni
ceti
/yasmād
*ulkāpātādīni
{K
.
nimittāni}
śīgʰram
*apa
{K
.
upa}
{K
.
read.abʰi}
gaccʰanti
_iti
/tasyāś
{K
.
teṣāṃ}
ca
_ākāravarṇasnehapramāna
_ādigraha
_r̥kṣa
_upagʰātādibʰiḥ
pʰalāni
bʰavanti
/
<uktaṃ
ca
gargeṇa
maharṣiṇā>
Strophe: 6
Verse: ab
kr̥tsnāṅgopāṅgakuśalaṃ
horāgaṇitanaiṣṭʰikam
/
Verse: cd
yo
na
pūjayate
rājā
sa
nāśam
upāgaccʰati
//
Strophe: 7
Verse: ab
vanaṃ
samāśritā
ye
+api
nirmamā
niṣparigrahāḥ
/
Verse: cd
api
te
paripr̥ccʰanti
jyotiṣāṃ
gatikovidam
//
Strophe: 8
Verse: ab
apradīpā
yatʰā
rātrir
anādityaṃ
yatʰā
nabʰaḥ
/
Verse: cd
tatʰā
_asāṃvatsaro
rājā
bʰramyaty
andʰa
ivādʰvani
//
Strophe: 9
Verse: ab
muhūrta
{K
.
muhūrtaṃ}
titʰinakṣatram
r̥tavaś
cāyane
tatʰā
/
Verse: cd
sarvāṇy
evākulāni
syur
na
syāt
sāṃvatsaro
yadi
//
Strophe: 10
Verse: ab
tasmād
rājñādʰigantavyo
vidvān
sāṃvatsaro
+agraṇīḥ
/
Verse: cd
jayaṃ
yaśaḥ
śriyaṃ
bʰogān
śreyaś
ca
samabʰīpsatā
//
Strophe: 11
Verse: ab
na
_asāṃvatsarike
deśe
vastavyaṃ
bʰūtim
iccʰatā
/
Verse: cd
cakṣurbʰūto
hi
yatraiṣa
pāpaṃ
tatra
na
vidyate
//
Strophe: 12
Verse: ab
na
sāṃvatsarapāṭʰī
ca
narakeṣu
_upapadyate
/
Verse: cd
brahmalokapratiṣṭʰāṃ
ca
labʰate
daivacintakaḥ
//
Strophe: 13
Verse: ab
grantʰataś
cārtʰataś
caitat
kr̥tsnaṃ
jānati
yo
dvijaḥ
/
Verse: cd
agrabʰuk
sa
bʰavet
_śrāddʰe
pūjitaḥ
paṅktipāvanaḥ
/
Strophe: 14
Verse: ab
mleccʰā
hi
yavanās
teṣu
samyak
śāstram
idaṃ
stʰitam
/
Verse: cd
r̥ṣivat
te
+api
pūjyante
kiṃ
punar
daivavid
dvijaḥ
//
Strophe: 15
Verse: ab
kuhakāveśapihita
{iḥ}
_karṇopaśrutihetubʰiḥ
/
Verse: cd
kr̥tādeśo
na
sarvatra
praṣṭavyo
na
sa
daivavit
//
Strophe: 16
Verse: ab
aviditvaiva
yat
{K
.
yaḥ}
_śāstraṃ
daivajñatvaṃ
prapadyate
/
Verse: cd
sa
paṅktidūṣakaḥ
pāpo
jñeyo
nakṣatrasūcakaḥ
//
{K
.
adds}
<nakṣatrasūcakoddiṣṭam
upahāsaṃ
karoti
yaḥ
/
sa
vrajaty
andʰatāmisraṃ
sārdʰam
r̥kṣaviḍambinā
//>
Strophe: 17
Verse: ab
nagaradvāraloṣṭasya
yadvat
syād
upayācitam
/
Verse: cd
ādeśas
tadvad
ajñānāṃ
yaḥ
satyaḥ
sa
vibʰāvyate
//
Strophe: 18
Verse: ab
sampattyā
yojitādeśas
tadviccʰinnakatʰāpriyaḥ
/
Verse: cd
mattaḥ
śāstra
_ekadeśena
tyājyas
tādr̥g
_mahīkṣitā
//
Strophe: 19
Verse: ab
yas
tu
samyagvijānāti
horāgaṇitasaṃhitāḥ
/
Verse: cd
abʰyarcyaḥ
sa
narendreṇa
svīkartavyo
jayaiṣaṇā
//
Strophe: 20
Verse: ab
na
tat
sahasraṃ
kariṇāṃ
vājināṃ
ca
caturguṇam
/
Verse: cd
karoti
deśakālajño
*yatʰā
_eko
{K
.
yad
eko}
daivacintakaḥ
//
Strophe: 21
Verse: ab
duḥsvapnadurvicintitaduṣprekṣitaduṣkr̥tāni
karmāṇi
/
Verse: cd
kṣipraṃ
prayānti
nāśam
śaśinaḥ
śrutvā
bʰasaṃvādam
//
Strophe: 22
Verse: ab
na
tatʰā
_iccʰati
bʰūpateḥ
pitā
jananī
vā
svajano
+atʰavā
suhr̥t
/
Verse: cd
svayaśo
_abʰivivr̥ddaye
yatʰā
hitam
āptaḥ
sabalasya
daivavit
//
Strophe:
Verse:
This text is part of the
TITUS
edition of
Varahamihira, Brhatsamhita
.
Copyright
TITUS Project
, Frankfurt a/M, 22.4.2012. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.