TITUS
Megrelian-Georgian Dictionary Kajaia
Part No. 6788
Previous part

Lemma: dud-i 
Number: 6788 
დუდ-ი (დუდქ//დუთქ//დუდიქ; დუდის//დუს//დუც) თავი. სი სქანი მანგარი დუდი მიოგი: მ. ხუბ., გვ. 12 -- შენ შენი მაგარი თავი მიარტყი. თქვან დუდქ ვადომღურასჷნი: ქხს, 1, გვ. 80 -- თქვენი თავი არ მომიკვდეს. მუთუნ საქმეშა დუთქ ვეგიადგჷ: მ. ხუბ., გვ. 195 -- ვერაფერ საქმეს თავი ვერ დაადგა. მუშენი რე, თაში დუდქუ გჷგაჯოგჷნი?: ქხს, 2, გვ. 40 -- რატომაა, თავი ასე რომ შეგძულდა? ჩქიმი დუდქჷ ქჷგჷგალუ: ი. ყიფშ., გვ. 145 -- ჩემი თავი შემოგევლოს. უდუდე კოს დუდიში მანგიორო ოსური გეხენია დუსი -- უთავო კაცს თავის მაგივრად ცოლი აზისო თავზე. სქანი ჭირი ჩქიმი დუსუ: ქხს, 1, გვ. 41 -- შენი ჭირი ჩემს თავს. გურსჷ მაჭუ, დუდსჷ მაჭუ: ი. ყიფშ., გვ. 118 -- გულში მტკივა, თავში მტკივა. დუც მუთუნს ვავოხვარჷქ: ქხს, 1, გვ. 73 -- თავს ვერაფერს ვერ ვშველი. დუცუ ჭიჭე ორკე ქიმეჩეს: ი. ყიფშ., გვ. 106 -- თავზე პატარა სარკმელი (სარკე) მისცეს. დუცჷ მერკვათ ნინათია: ხალხ. სიბრ., 1, გვ. 41 -- თავს მოგჭრი ენით. დუდი -- უკუქცევითი ნაცვალსახელი. სი მუთ გაღოლენი, ირფელი სქანი დუდით -- რაც დაგემართება, ყველაფერი შენი თავით. ჯინუათ ისქილიდუანდუ დუს -- ნადირობით ირჩენდა თავს. არძო მუშ დუს უმარდუ -- ყველა თავის თავს უმადლის. ქდუდი დო ბოლო თავი და ბოლო: დუდი დო ბოლოქ ვეგიადგინუ ათე ამბეშა -- თავი და ბოლო ვერ შეძლო დაედგა ამ ამბისათვის. ქდუდი დო დუდი თავი და თავი: ირი საქმეში დუდი დო დუდი თინა რდუ -- ყოველი საქმის თავი და თავი ის იყო. ქდუდ{ი}გიმე ზმნზ. თავდაღმა, თავდაყირა. დუდიგიმე ქითააბუნეს -- თავდაღმა ჩამოკიდეს ქდუდით დათმება თავით დათმობა, დათანხმება, შერიგება. ცხორცხალი დუდით ვადათმენს -- ცოცხალი თავით არ დათმობს: არ შეურიგდება. ქდუდიშა გედგინა თავზე დადგომა. დუს ქიგიოდირთუ დო შურიში აშალაფაშახ ვადარცხიებუ: თავზე დაადგა და სიკვდილამდე (სულის ამოხდომამდე) არ მოშორებია. ქდუდიშა გენთხაფა თავზე დაცემა: დუს ქიგიანთხეს დო გორჩვეს -- თავს დაესხნენ (დაეცნენ) და გაძარცვეს. ქდუდიშა გეხუნა თავზე დაჯდომა, გადატ. გაბრიყვება ვისამე: ნაბეტანი ქიმიირჩქვანუუ დო დუდიშა გეხუნა დუუპირუ -- ნამეტანი შემოიჩვია და გაბრიყვება (თავზე დაჯდომა) დაუპირა. ქდუდიშა გინორღვაფა თავზე გადაყრა, გადატ. ჭარბად, ბლომად, თავსაყრელად ქონა რისამე: ირფელი დუდიშა გინაარღვაფალი უღუ -- ყველაფერი თავზე საყრელი აქვს. ქდუდიშა გინოწუმა თავზე გადასხმა, გადატ. ჭარბად, თავსაყრელად ქონა: დუს გინმააწენს ქონება -- ჭარბად აქვს ქონება -- თავზე გადასდის. ქდუდიშე ბოლოშა{ხჷ} თავიდან ბოლომდე: ოსურს ქეეჩუუ ირფელი დუდიშე ბოლოშ{ახ}: მ. ხუბ., გვ. 17 -- მეუღლეს უამბო ყველაფერი თავიდან ბოლომდე. ქდუდიშე გამართება თავიდან გამართლება: ბაღანაქ დუდიშე ვაგუუმართუ -- ბავშვმა თავიდან არ გაუმართლა. ქდუდიშე ეჩილითაფა თავიდან აცილება. ქდუდიშე მიკოჯინა თავიდან მიხედვა: თე ამბეს დუდიშე ოკოდუ მიკოჯინა -- ამ ამბავს თავიდან უნდოდა მიხედვა. ქდუდიშე მოშორება თავიდან მოცილება, მოშორება: ძიუთ მიიშორუ დუდიშე -- ძლივს მოიცილა თავიდან. ქდუდიშე რჩქინა თავიდან ცოდნა. ქდუდიშე ხეში ეღალა თავიდან ხელის აღება. ქდუდიში ათოლუაფა თავის აღება; გადატ. გადაწყვეტა: ართ დღას ათიბლეე დუდი დო მიდაბრთი -- ერთ დღეს გადავწყვიტე (ავიღე თავი) და წავედი. ქდუდიში არდება თავის აგდება; სხვისთვის ანგარიშის გაუწევლობა, არად ჩაგდება: მა დუდიში არდება ვეითმაჭოფე -- მე თავის აგდება (დაუფასებლობა) არ შემიძლია ავიტანო. ქდუდიში განებება თავის დანებება, -- მიტოვება. ქდუდიში გედგუმა თავის დადაგმა: ჩქიმი ქვიშილი ქიგედგუნს ეს დუს -- ჩემი ქვისლი დაადგამს ამას თავს. ქდუდიში გიწოტყურუა თავის გამოტყუება, გადატ. დაძვრენა: არძას ჯგირი გურით დუდი გეიწოტყურუ: მ. ხუბ., გვ. 27 -- ყველას კარგი გულით თავი დასტყუა (თავი დაიძვრინა). ქდუდიში გიმოდვალა თავის გამოდება. ქდუდიში გიმორჩქინა თავის გამოჩენა: დუდი გიმიირჩქინუ ჯგირო -- თავი გამოიჩინა კარგად. ქდუდიში გინოდვალა თავის გადადება, თავის გაწირვა. ართიდოართიქ გინოდვი დუდი დო ქიდიგურე ქაღარდი: ი. ყიფშ., გვ. 7 -- ერთ-ერთმა გასწირე თავი და ისწავლე წერა-კითხვა (ქაღალდი). ქდუდიში გინორაგვაფა თავის გადაგდება; გადატ. გასვლა: გეგნირაგუუ დუდი დო მიდართუ -- გავიდა და წავიდა. ქდუდიში გინოჸოთამა თავის გადაგდება. ქდუდიში გიშაღალა თავის გამოტანა; დაძვრენა რაიმე საქმიდან: დუდი გეიშეღუ აკობანძღილ საქმეშე -- თავი დაიძვრინა დახლართული საქმიდან. ქდუდიში დიხაშა ბურსაფი თავის მიწაში კვრა, გადატ. დამარხვა: დუდი დიხაშა ქუბურსეს -- დამარხეს (თავი მიწაში უკრეს). ქდუდიში დიხაშა ძაგაფი თავის მიწაში კვრა; გადატ. დამარხვა: დოვჭყენი, ვეიშურთუმუ დიდი ხანსი დო დუდი დიხაშა ქუძაგი -- რომ დავწყევლე, არ გასულა დიდი ხანი და დავმარხე (თავი მიწაში ვუკარი). ქდუდიში გიმე დოკინა თავის დაბლა დაწევა -- დახრა: უწუ უჩაში ვეზირქ დო დუდის გიმე დუკინ: მ. ხუბ., გვ. 18 -- უთხრა უფროსმა ვეზირმა და თავი დაბლა დახარა. ქდუდიში დიხაშა დოჩანაფა თავის დაბლა (მიწაზე) დახრა: ირ კოჩქ ართო დიხას ქჷდააჩანუ დუდი: მ. ხუბ., გვ. 18 -- ყველამ ერთად თავი დახარა. ქდუდიში გოხარცქა თავის გასკდომა, ძალიან დიდი ტკივილი: დუდი გოხარცქას მიღუ -- თავი მისკდება, -- ძლიერ მტკივა. ქდუდიში დაზოგება თავის დაზოგვა: დუს ვაზოგურენს, უდუშვანდებუო მუშენს -- თავს არ ზოგავს, შეუსვენებლად მუშაობს. ქდუდიში დაკება მაღალას თავის მაღლა დაკავება, სხვის არად ჩაგდება. ქდუდიში დაკრება თავის დაკვრა, მისალმება: ეშელჷ (ბოშიქ) დო დუდი დუუკრჷ: ქხს, 2, გვ. 234 -- ამოვიდა (ბიჭი) და მიესალმა (თავი დაუკრა). ქდუდიში დორგუაფა თავის დახრა (საპატივცემლოდ): დუდი თუდო ქიდაარგუუ -- თავი დაბლა დახარა. ქდუდიში ეშქუმალა თავის აშვება. ქდუდიში ეჭოფუა//წიმოჭოფუა თავის აღება, აწევა; ძალიან ცუდად ყოფნა ფიზიკურად. ქდუდიში მერჩქინა თავის მიჩენა. მკვდარს რომ დაასაფლავებენ, თავის მხარეს დაუდებენ დიდ ქვას ნიშნად იმისა, რომ თავი ამ ადგილას (ამ მხარეს) აქვს. ქდუდიში მეჩამა თავის მიცემა, გაქცევა; გადატ. გაგება: დუდი ქიმეჩუ ტყას დო ვიშო ინტუ -- თავი მისცა ტყეს და გაიქცა იქით. იშა სი მეგაჩენო დუდი, მუდოს სო ურსუნი -- იმას შენ გაიგებ (მისცემ თავს), როდის სად წავა. ქდუდიში მიდაღალა თავის წართმევა, დაუმორჩილებლობა: ცხენქ დუდი მიდუღუ -- ცხენი არ დაემორჩილა. ქდუდიში მიკოდვალა თავის მიდება: დუდიში მიკოდვალა დო ქიდარულუ ხათე -- თავის მიდება და დაეძინა მაშინათვე. ქდუდიში მოკირუა თავის მოკვრა; გადატ. მიჩუმათება: ათე ამბეს სი ოკო მუუკირე დუდი -- ეს ამბავი შენ უნდა მიაჩუმო (მოუკრა თავი). ქდუდიში ნწყუალა//ნწყუაფა თავის ყვინთვა (წყალში); გადატ. დაჭერა, დაპატიმრება. ციხეშა დუდი ქოუნწყუეს: ი. ყიფშ., გვ. 157 -- ციხეში უკრეს თავი. ქდუდიში ოსხუნური თავზე უფრო საყვარელი, ძვირფასი: შვიდებით ჩქიმი გრიშა, დუდიში ოსხუნური ჯიმა -- მშვიდობით, ჩემო გრიშა, თავზე უფრო საყვარელო (//გამორჩეულო) ძმაო. ქდუდიში ოხერი თავისთავის ოხერი, უკუღმართი. დუდიში ოხერი ოსეთის გეგმოჩესია: ი. ყიფშ., გვ. 180 -- თავის თავის ოხერი ოსეთში გაყიდესო. ქდუდიში რსიოლი თავბრუ: დუდიში რსიოლი უღუ -- თავბრუ აქვს (ესხმის). ქდუდიში სქილადა თავის მორჩენა: შელორცათ დუდი დიისქილიდუუ -- შელოცვით თავი მოირჩინა. ქდუდიში ჸვილუა თავის მოკვლა: იჸვილუნს დუს, მარა ვაუჩქუ მუშენინი -- ბევრს შრომობს (თავს იკლავს), მაგრამ არ იცის რისთვის. ქდუდიში ღალა თავის მოწონება, ამპარტავნობა: დუდი მეუღუ თეში, ნიტე მუთუნს წარმადგინენდასინი -- თავი ისე მოაქვს, ნეტავი რაიმეს წარმოადგენდეს. ქდუდიში ღვენა თავის ქონა: მუთუნიში დუდი ვაუღუ -- არაფრის თავი არ აქვს (შეუძლია). ქდუდიში შაყარუა თავშეყრა. ქდუდიში წიმოჭოფუა თავის წამოწევა; წამოდგომა: გოღანერიშახ ვამწუჭოფუ დუდი -- გუშინდლამდე არ ამდგარა. ქდუდიში წურაფა გადატ. გაგზავნა: ეიკინეს დო ჩხუბიშა ქომიწურეს დუდი: მ. ხუბ., გვ. 42 -- აიღეს და ჩხუბში გამგზავნეს (მიკრეს თავი). ქდუდიში წყუნაფა თავის ტკენა: იშახ დუდი ვარწყუნაფუდას -- მანამდე თავი არ აგტკივებოდეს. ქდუდიში ჭკირუა თავის მოჭრა, შერცხვენა: დუდი მეჭკირუ -- თავი მოჭრა, -- შეარცხვინა. ქდუს გინულა თავზე გადასვლა: დუს გინმუალე ირფელი -- თავზე გადადის ყველაფერი, -- ჭარბად, უხვად აქვს. ქდუს ქიგიოთანდუ თავზე დაათენდა. ქდუს ქიგიოტირხუ თავს დაატყდა. შდრ. ლაზ. დუდი თხემი, კეფა (ნ. მარი).

Next part


This text is part of the TITUS edition of Megrelian-Georgian Dictionary Kajaia.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 10.2.2010. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.