[The subdivision of chapters into sentences is provisional. JG.]
Line: 7 Sentence: 1 Ա՜. Պատասխանի թղթոյն Սահակայ, եւ խոստումն կատարեալ զհայցուածս նորա։
Line: 8 Sentence: 2 Բ՜. Թէ ընդէր, վասն զի Քաղդէացւոց եւ Ասորեստանեայց մատենից ցանկագոյն
Line: 9 են մեր իրք, ի յունականէն կամեցաք մեք ցուցանել։
Line: 10 Sentence: 3 Գ՜. Յաղագս անիմաստասէր բարուց առաջնոցն մերոց թագաւորաց եւ իշխանաց։
Line: 11 Sentence: 4 Դ՜. Յաղագս զի ոչ սակս Ադամայ եւ այլոց նահապետացն միաբանեցան այլքն ի
Line: 12 պատմագրաց։
Page: 2 Line: 1 Sentence: 5 Ե՜. Յաղագս հաւասար գալոյ ազգաբանութեան երից որդւոցն Նոյի ցԱբրահամ
Line: 2 եւ ցՆինոս եւ ցԱրամ. եւ թէ Նինոս ոչ է Բէլ եւ ոչ որդի Բելայ։
Line: 3 Sentence: 6 Զ՜. Յաղագս թէ է ինչ՝ որ հաւասար, եւ է ինչ՝ որ օտար ի Մովսիսէ պատմեն
Line: 4 այլքն հնախօսք. եւ յաղագս Ոլոմպիոդորայ փիլիսոփայի անգիր հին
Line: 5 զրուցացն։
Line: 6 Sentence: 7 Է՜. Յայտարարութիւն սակաւուք, թէ ըստ արտաքնոցն ասացեալ Բէլդ՝ ըստ
Line: 7 աստուածային բանից ճշմարտութեամբ է Նեբրովթ։
Line: 8 Sentence: 8 Ը՜. Թէ ով կամ ուստի զայնպիսիս եգիտ զրուցաբանութիւնս։
Line: 9 Sentence: 9 Թ՜. Թուղթ Վաղարշակայ արքայի Հայոց առ մեծն Արշակ արքայ Պարսից։
Line: 10 Sentence: 10 Ժ՜. Յաղագս ապստամբութեան Հայկայ։
Line: 11 Sentence: 11 Ժ՜Ա. Յաղագս պատերազմին եւ մահուան բելայ։
Line: 12 Sentence: 12 Ժ՜Բ. Յաղագս որ ի Հայկայ ազգք եւ ծնունդք, եւ թէ զինչ իւրաքանչիւր ոք ի
Line: 13 նոցանէ գործեաց։
Line: 14 Sentence: 13 Ժ՜Գ. Յաղագս ընդ արեւելեայս պատերազմին եւ յաղթութեանն, եւ մահուան
Line: 15 Նիւքարն Մադեսայ։
Line: 16 Sentence: 14 Ժ՜Դ. Յաղագս ընդ Ասորեստանեայս կռուոյն եւ յաղթութեանն, եւ Պայապայն
Line: 17 Քաաղեայն, եւ կեսարու, եւ առաջին եւ այլոց անուանեալ Հայոց։
Line: 18 Sentence: 15 Ժ՜Ե. Յաղագս Արայի եւ մահուան նորա պատերազմաւ ի Շամիրամայ։
Line: 19 Sentence: 16 Ժ՜Զ. Թէ որպէս յետ մահուանն Արայի Շամիրամ շինէ զքաղաքն եւ զամբարտակ
Line: 20 գետոյն եւ զիւր տունն։
Line: 21 Sentence: 17 Ժ՜Է. Յաղագս Շամիրամայ, թէ էր աղագաւ կոտորեաց զորդիս իւր, եւ թէ որպէս
Line: 22 փախստական լինի ի Զրադաշտէ մոգէ ի Հայս եւ մեռանի ի Նինուասայ
Line: 23 որդւոյ իւրմէ։
Page: 3 Line: 1 Sentence: 18 Ժ՜Ը. Յաղագս թէ հաւաստի նախ լեալ պատերազմն Շամիրամայ ի Հնդիկս, եւ զկնի
Line: 2 մահ նորա ի Հայս։
Line: 3 Sentence: 19 Ժ՜Թ. Որ ինչ զկնի մահուանն Շամիրամայ։
Line: 4 Sentence: 20 Ի՜. Վասն Արայեանն Արայի, եւ եթէ սորա որդի Անուշաւան Սօսանուէր։
Line: 5 Sentence: 21 Ի՜Ա. Որ ի Սկայորդւոյն Պարոյր՝ առաջին Ի Հայս թագաւորէ. օգնական լինի
Line: 6 Վարբակայ Մարի, բառնալով զթագաւորութիւնն ի Սարդանապաղղայ։
Line: 7 Sentence: 22 Ի՜Բ. Կարգ թագաւորաց մերոց եւ համար նոցունց, որդի ի հօրէ առնելով։
Line: 8 Sentence: 23 Ի՜Գ. Յաղագս որդւոցն Սենեքերիմայ, եւ թէ Արծրունիք եւ Գնունիք եւ
Line: 9 բդեաշխն անուանեալ Աղձնեաց ի նոցանէ ես սերեալք. եւ ի նոյն ճառի՝
Line: 10 եթէ Անգեղ տունն ի Պասքամայ։
Line: 11 Sentence: 24 Ի՜Դ. Յաղագս Տիգրանայ, թէ որպիսի ամենայնիւ։
Line: 12 Sentence: 25 Ի՜Ե. Վասն երկիւղի կասկածանացն Աժդահակայ՝ ի միաբանութենէ սիրոյն
Line: 13 Կիւրոսի եւ Տիգրանայ։
Line: 14 Sentence: 26 Ի՜Զ. Թէ որպէս ի խիթի լինելով Աժդահակայ՝ զառաջիկայ իւր դիպուածն տեսանէ
Line: 15 սքանչելի երազով։
Page: 4 Line: 1 Sentence: 27 Ի՜Է. Յաղագս որ ի խորհրդակցացն բան. զկնի ապա եւ որ ինչ իւր մտածութիւն,
Line: 2 եւ ի նոյն հետայն գործն։
Line: 3 Sentence: 28 Ի՜Ը. Թուղթ Աժդահակայ, յետ որոյ եւ յօժարութիւն Տիգրանայ, եւ
Line: 4 յուղարկումն Տիգրանուհեայ ի Մարս։
Line: 5 Sentence: 29 Ի՜Թ. Եթէ որպէս յայտնեցաւ նենգութիւնն եւ գրգռեցաւ մարտն, յորում եւ
Line: 6 մահն Աժդահակայ։
Line: 7 Sentence: 30 Լ՜. Յաղագս թէ յուղարկեաց զքոյր իւր Տիգրանուհի ի Տիգրանակերտ, եւ վասն
Line: 8 Անուշայ առաջին կնոջն Աժդահակայ եւ բնակութեան գերւոյն։
Line: 9 Sentence: 31 Լ՜Ա. Թէ ոյք ոմանք սորա զարմք եւ ոյք ի սմանէ որոշեալ ցեղք։
Line: 10 Sentence: 32 Լ՜Բ. Թէ Եղիական պատերազմն առ Տետամաւ. եւ մեր Զայրմայր ընդ Եթովպացի
Line: 11 զօրուն լինել սակաւուք, եւ ի նոյն մահ։
Line: 12 Sentence: 33 Կ՜ատարեցան ցանկք Առաջին գրոց ծննդաբանութեան Հայոց Մեծաց։
Line: 13 Sentence: 34 Ի՜ Պարսից առասպելաց։ Յաղագս Բիւրասպեայ Աժդահակայ։
Line: 14 Sentence: 35 Ստորագրութիւն, որ ինչ սակս Բիւրասպեայ հաւաստին։
Line: 4 Sentence: 1 Պատասխանի թղթոյն Սահակայ, եւ խոստումն կատարել զհայցուածս նորա
Line: 5 Մովսէս Խորենացի յաղագս մերոյս ի սկզբան յայսմ բանիցս
Line: 6 Սահակայ Բագրատունւոյ խնդալ։
Line: 7 Sentence: 2 Զանսպառ խաղացումս ի քեզ աստուածայնոցն շնորհացն եւ զանդուլ
Line: 8 հոգւոյն ի վերայ քոց իմացուածոցդ զշարժմունս ծանեայ ի ձեռն
Line: 9 գեղեցիկ խնդրոյս, յառաջ քան զմարմնոյդ՝ զհոգւոյդ ընկալեալ զծանօթութիւն.
Line: 10 Sentence: 3 որ եւ սիրելի իսկ իմոց ախորժակացս է, առաւել եւս սովորութեանցս։
Line: 11 Sentence: 4 Վասն որոյ ոչ միայն գովել արժան է զքեզ, այլ եւ ի վերայ
Line: 12 քո աղօթել՝ առ ի լինել քեզ միշտ այսպիսի։
Page: 6 Line: 1 Զի եթէ վասն բանին մեք, որպէս ասի, պատկեր Աստուծոյ, եւ
Line: 2 դարձեալ՝ Առաքինութիւն բանականին է խոհականութիւն, եւ քո յայսոսիկ
Line: 3 անհատ ցանկութիւն՝ ապա ուրեմն գեղեցիկ մտածութեամբ
Line: 4 զխոհականութեանդ քո վառ եւ բորբոք պահելով զկայծակն՝ զարդարես
Line: 5 զբանն, որով մնաս առ ի լինելն պատկեր. Sentence: 5 ի ձեռն որոյ եւ զայսորիկ
Line: 6 զսկզբնատիպն ասիս ուրախացուցանել, գեղեցիկ եւ չափաւոր մոլութեամբ
Line: 7 յայսոսիկ մոլեալ եւ զակատեալ։
Line: 8 Sentence: 6 Առ որով տեսանեմ եւ զայս, զի եթէ որք յառաջ քան զմեզ եւ կամ
Line: 9 առ մեօք եղեն հարուստք եւ իշխանք աշխարհիս Հայոց, ոչ ընդ ձեռամբ
Line: 10 անկելոց իւրեանց արդեօք գտելոց իմաստնոց զայսպիսեացս հրամայեցին
Line: 11 կարգել զյիշատակս բանից, եւ ոչ արտաքուստ ուստեք այսոցիկ ի ներքս
Line: 12 ածել խորհեցան օժանդակութիւնս իմաստից, եւ զքեզ այժմ այսպիսի
Line: 13 եղեալ ծանեաք, -ապա ուրեմն յայտ է, թէ ամենեցուն քան զքեզ
Line: 14 նախագունիցն ճանաչիս վեհագոյն, եւ բարձրագունից արժանաւոր գովութեանց,
Line: 15 եւ յայնպիսի պատկանաւոր դնիլ յարձանագրութիւնս բանից։
Line: 16 Sentence: 7 Յաղագս որոյ հեշտարար ընկալեալ զքո խնդրիդ՝ աշխատասիրեցայց
Line: 17 ածել ի կատարումն, յանմահ յիշատակ թողուլ զայս քեզ եւ
Line: 18 որ զկնի քո գալոց են ազգք. Sentence: 8 զի եւ ազգի ես նախնականի, եւ քաջ եւ
Page: 7 Line: 1 արգասաւոր՝ ոչ միայն ի բանս եւ ի պիտանաւոր խոհականութիւնս, այլ
Line: 2 եւ ի մեծամեծս եւ ի բազում գործս արժանափառս. Sentence: 9 զորս յիշատակեսցուք
Line: 3 ի կարգի պատմութեանս, յորժամ զորդի ի հօրէ ծննդաբանելով ազգաբանիցեմք
Line: 4 զբովանդակն. Sentence: 10 իսկ զՀայաստանեայցս նախարարութիւնս,
Line: 5 զամենեցուն զուստն եւ զզիարդն յայտնելով համառօտ եւ հաւաստի,
Line: 6 որպէս ի յունականս ոմանս կայ ի պատմութիւնս։
Line: 10 Sentence: 2 Եւ ընդ այս մի ոք զարմասցի, եթէ բազում ազգաց լեալ մատենագիրք,
Line: 11 որպէս ամենեցուն է յայտնի, մանաւանդ Պարսից եւ Քաղդէացւոց,
Line: 12 յորս առաւել ազգիս մերոյ գտանին բազում ինչք իրաց յիշատակք,
Line: 13 մեք զՅունացն միայն յիշեցաք զպատմագիրս, եւ անտի զյայտարարութիւն
Line: 14 մերոյ ազգաբանութեանս խոստացաք յանդիման կացուցանել։
Line: 15 Sentence: 3 Քանզի ոց թագաւորք Յունաց միայն՝ որպէս զաշխարհակալութիւնն,
Page: 8 Line: 1 այսպէս եւ որ ինչ իմաստութեան ջանք՝ փոյթ յանձին կալան աւանդել
Line: 2 Յունաց, յետ զառտնին իւրեանց յամարել իրս, - որպէս եւ Պտղոմէոսն,
Line: 3 որ եւ Եղբայրասէր, պէտ արարեալ զամենայն ազգաց զմատեանս եւ
Line: 4 զվէպս ի յոյն լեզու փոխարկեաց. Sentence: 4 -
Line: 5 (Բայց մի ոք աստանոր զմեզ անուսումն համարեալ բամբասիցէ
Line: 6 իբրեւ զանվարժս ոմանս եւ զտգէտս, որպէս թէ Եգիպտացւոց լեալ թագաւոր՝
Line: 7 մեք այժմ զնա Յունաց գրեցաք։ Sentence: 5 Քանզի նուաճեալ նորա եւ
Line: 8 զՅոյնս ընդ իւրով ձեռամբ՝ անուանեցաւ Աղեքսանդրի եւ Յունաց
Line: 9 թագաւոր, որպէս եւ ոչ մի ոք ի Պտղոմեանցն կամ յայլոցն տիրելոցն
Line: 10 Եգիպտացւոց
Line: 11 անուանեցաւ ոք երբէք. Sentence: 6 որ վասն առաւել յունասէր բարս
Line: 12 ունելոյ՝ ի յոյն լեզու զաշխատութիւն իւր ժողովեաց։ Sentence: 7 Է եւ այլ բազում
Line: 13 այսպիսի ինչ պատճառ վասն ասելոյն մեր զնա Յունաց թագաւոր. Sentence: 8 այլ
Line: 14 վասն համառօտելոյ զճառս՝ բաւական լիցի ասացեալս վասն նորա։
Line: 15 այլ եւ բազում արք անուանիք եւ իմաստութեան պարապեալք ի Յունաց
Line: 16 աշխարհէն՝ հոգացան ոչ միայն զգիրս դիւանացն այլոց ազգաց թագաւորացն
Line: 17 եւ զմեհենիցն յեղուլ ի յոյն բան, - որպէս գտանեմք զայն, որ
Page: 9 Line: 1 եւ զԲերոսոսն յայս յորդորեաց զայր քաղդէացի եւ զվարժ ամենայն
Line: 2 իմաստութեամբ, -այլ եւ զմեծամեծս եւ զզարմանալոյ արժանաւորս յարուեստից.
Line: 3 Sentence: 9 եւ ուրեք ուրեք գտեալ աշխատութեամբ, հաւաքեալ փոխեցին ի յոյն
Line: 4 լեզու, որպէս զԱ. Sentence: 10 առ Ք. Sentence: 11 եւ զԹ առ Փ. Sentence: 12 եւ զԿ առ Ե. Sentence: 13 եւ զՇ առ Թ.։ Sentence: 14 Եւ
Line: 5 ժողովեալ զայսոսիկ արանց, զորոց եւ մեք զանուանսն հաւաստի գիտեմք՝
Line: 6 նուիրեցին ի փառս Հելլենացւոց աշխարհին։ Sentence: 15 Եւ գովելիք են, որպէս
Line: 7 իմաստասիրեցեալքն, յաղագս ջանին եւ իմաստութեանն առ ի յայլոց
Line: 8 լինելոյ գտակք, առաւել եւս որք ընկալան եւ պատուեցին զայսպիսի
Line: 9 գիւտս իմաստից։ Sentence: 16 Վասն որոյ եւ զբոլոր իսկ զՅոյնս ոչ դանդաղիմ մայր
Line: 10 կամ դայեակ ասել իմաստից։
Line: 11 Sentence: 17 Եւ վասն առ ի Յունաց զրուցաբանսն զակնարկութիւն մերոյ պիտոյիցս
Line: 12 առնելոյ ՝ բաւական է այսչափ։
Line: 15 Sentence: 2 Կամիմ զանիմաստասէր բարս առաջնոցն մերոց նախնեացն ոչ
Line: 16 առանց յիշատակի բանբասաբաց թողուլ, այլ աստէն իսկ, ի սկզբան
Page: 10 Line: 1 մերոյ գործարութեանս, զվասն նոցա կշտամբութեան յարմարել զբանս։
Line: 2 Sentence: 3 Զի թէարդարեւ արժանի գովութեան այնք ի թագաւորաց իցեն, որք
Line: 3 գրով եւ պատմութեամբ զիւրեանցն հաստատեալ կարգեցին զժամանակս,
Line: 4 եւ զգործս իմաստութեան եւ զքաջութիւն իւրաքանչիւր արձանացուցին
Line: 5 ի վէպս եւ ի պատմութիւնս՝ ըստ նոցանէ եւ պարապեալքն այսպիսում
Line: 6 ճգնութեան դիւանագիրք մատենից՝ ներբողականաց ի մէնջ արժանի
Line: 7 եղեն ասից. Sentence: 4 ի ձեռն որոց եւ մեք յընթեռնուլն զառ ի նոցանէ շարածս
Line: 8 բանից՝ ըստ աշխարհօրէն կարդաց իմաստնանալ ասիմք, եւ քաղաքականս
Line: 9 ուսանել կարգս, յորժամ զայսպիսիս ընթերցասիրիցեմք իմաստութեան
Line: 10 ճառս եւ զրուցատրութիւնս, որք են Քաղդէացւոց եւ Ասորեստանեայց,
Line: 11 Եգիպտացւոց եւ Հելլենացւոց. Sentence: 5 առ այսոքիւք եւ փափագիցեմք եւս արդեօք
Line: 12 իմաստութեան արանցն այնոցիկ, որ զայսպիսի փոյթ յանձին կալան. Sentence: 6 -
Line: 13 ապա ուրեմն ամենեցուն մեզ յայտնի է թագաւորացն մերոց եւ այլոց
Line: 14 առաջնոցն առ ի յիմաստն տխմարութիւն, եւ անկատարութիւն ոգւոյն
Line: 15 բանականի։ Sentence: 7 Զի թէպէտ եւ եմք ածու փոքր եւ թուով յոյժ ընդ փոքու
Line: 16 սահմանեալ, եւ զօրութեամբ տկար, եւ ընդ այլով յոլով անգամ նուաճեալ
Line: 17 թագաւորութեամբ՝ սակայն բազում գործք արութեան գտանին գործեալ
Line: 18 եւ ի մերում աշխարհիս, եւ արժանի գրոյ յիշատակի, զոր եւ ոչ մի ոք
Line: 19 ի նոցանէ պէտ յանձին կալաւ մատենագրել։ Sentence: 8 Արդ՝ այնոքիկ, որ եւ ոչ
Page: 11 Line: 1 անձանց խորհեցան բարի առնել, եւ անուն յիշատակի յաշխարհի թողուլ,
Line: 2 զի արդօք եւ մեղադրութիւն մեր այնպիսեացն ի ճահ պատահիցէ,
Line: 3 զեւս մեծագոյնս ի նոցանէ պահանջել եւ որ ինչ հնագոյն քան զնոսա։
Line: 4 Sentence: 9 Այլ ասիցէ ոք արդեօք. Sentence: 10 վասն ոչ լինելոյ գիր եւ դպրութիւն ի ժամանակին,
Line: 5 կամ վասն պէս պէս պատերազմացն, որ կուռ զմիմեանց զկնի
Line: 6 ի վերայ գային։ Sentence: 11 Այլ ոչ արդարեւ այսոքիկ կարծեցեալ լինի. Sentence: 12 քանզի գտանին
Line: 7 եւ միջոցք լրալ պատերազմացն, եւ գիր Պարսից եւ Յունաց, որովք
Line: 8 այժմ գիւղից եւ գաւառաց, եւս եւ իւրաքանչիւր տանց առանձնականութեանց,
Line: 9 եւ հանուրց հակառակութեանց եւ դաշանց այժմ առ մեզ գտանին
Line: 10 անբաւ զրուցաց մատեանք, մանաւանդ որ ի սեպհական ազատութեան
Line: 11 պայազատութիւն։ Sentence: 13 Այլ ինձ թուի, որպէս այժմ՝ եւ առ հինսն Հայաստանեայցս
Line: 12 լեալ անսիրելութիւն իմաստութեան եւ երգարանաց բանաւորաց։
Line: 13 Sentence: 14 Վասն որոյ աւելորդ է մեզ եւ այլ յաղագս արանց անբանից,
Line: 14 թուլամտաց, վայրենեաց ճառել։
Line: 15 Sentence: 15 Բայց ընդ քո յոյժ զարմացեալ եմ ընդ մտացն ծննդականութիւն,
Line: 16 որ ի սկզբանցն մերոց ազգաց մինչեւ ցայժմուսս միայն գտար զայսպիսւոյ
Line: 17 մեծէ իրէ բուռն հարկանել, եւ մեզ խոյզ խնդրոյ առաջի արկանել - երկար
Line: 18 եւ շահաւոր գործով զազգիս մերոյ կարգել զպատմութիւնն ճշդիւ՝
Page: 12 Line: 1 զթագաւորացն եւ զնախարարականաց ազգաց եւ տոհմից, թէ ով յումմէ,
Line: 2 եւ զինչ իւրաքանչիւր ոք ի նոցանէ գործեաց, եւ ով ոք ի ցեղիցս որոշելոց
Line: 3 ընտանի եւ մերազնեայ, եւ ոյք ոմանք եկք ընտանեցեալք եւ մերազնացեալք.
Line: 4 Sentence: 16 եւ զգործս եւ զժամանակս իւրաքանչիւր գրով դրոշմել, ի ժամանակէ
Line: 5 անկարգ ամբարտակին շինուածոյ մինչեւ ցայժմ. Sentence: 17 - գեղեցիկ զայս քեզ համարեալ
Line: 6 ի փառս եւ անջան հեշտութիւն։
Line: 7 Sentence: 18 Առ որ այսչափ միայն ասացից. Sentence: 19 միթէ մատեան մերձ կայցէ ինձ,
Line: 8 որպէս ասի ի Յովբ, կամ դպրութիւն քոց հայրենեացն, որով նմանագոյնս
Line: 9 արդեօք Եբրայեցւոցն պատմագրեաց՝ ի վերուստ ի քեզ իջուցանիցեմ
Line: 10 անսխալ, կամ ի քէն եւ յայլոց սկսեալ՝ անդ ի վեր հանիցեմ ի սկիզբն։
Line: 11 Sentence: 20 Բայց սակայն սկսայց, թէպէտ եւ ջանիւ. Sentence: 21 միայն թէ շնորհակալ ոք մերոցս
Line: 12 գտանիցի աշխատութեանցս։ Sentence: 22 Եւ սկսայց՝ յորոց եւ այլքն, որք յեկեղեցւոջ
Line: 13 եւ ոյք ըստ Քրիստոսի, աւելորդ համարելով զարտաքնոցն երկրորդել
Line: 14 յաղագս սկզբանն առասպելս, բայց եթէ զկնիսն՝ ժամանակս ինչ
Line: 15 արդեօք եւ զարս յայտնիս, որում եւ աստուածայինքն ի ճահ գայցեն
Line: 16 պատմութիւնք բանիշծ. Sentence: 23 մինչեւ ի հարկէ երթալ հասանիցեմք ի հեթանոսկանսն
Line: 17 զրուցատրութիւնս. Sentence: 24 սակայն եւ ի նոցանէ՝ զոր ինչ հաւաստին
Line: 18 կարծեմք, առնուլ։
Line: 4 Sentence: 1 Յաղագս Արմատոյն հանուր մարդկութեանս, կամ թէ հաճոյ ումեք
Line: 5 թուիցի ասել ծայրին, պարտ էր մեզ սակաւ ինչ անցանել բանիւ, թէ
Line: 6 ընդէր հակառակ Հոգւոյն խորհեալ՝ անմիաբանեցան այլքն ի պատմագրեաց,
Line: 7 զԲերոսեայ ասեմ, զԲազմավէպէն եւ զԱբիւդենայ. Sentence: 2 կամ զնոյն ինքն
Line: 8 զՆաւակառուցէն եւ զայլոց նահապետացն. Sentence: 3 ոչ միայն անուանց եւ
Line: 9 ժամանակաց, այլ եւ վասն ոչ սկիզբն զառ ի մէնջ հաւատարմացեալս
Line: 10 կարգելոյ ազգի մարդկան։
Line: 11 Sentence: 4 Քանզի ասէ վասն նորա Աբիւդենոս հանգոյն այլոցն այսպէս. Sentence: 5 "Եւ
Line: 12 զնա ամենախնամն Աստուած եցոյց հովիւ եւ առաջնորդ ժողովրդեանն"։
Line: 13 Sentence: 6 Յետ որոյ ասէ. Sentence: 7 "Թագաւորեաց Աղովրոս շարս տասն", որ լինին ամք
Line: 14 երեսուն եւ վեց հազար։ Sentence: 8 Նոյնպէս եւ յաղագս Նոյի այլով անուամբ վարին
Line: 15 եւ ժամանակօք անբաւիք. Sentence: 9 թէպէտ եւ վասն ջրոյն սաստկութեան եւ
Line: 16 վասն ապականութեան երկրի՝ զոյգ հոգեւորացն բարբառին բանից.
Line: 17 Sentence: 10 նոյնգունակ եւ զթիւ նահապետացն տասն՝ Քսիսութրեաւ հանդերձ թուեն։
Line: 18 Sentence: 11 Որ ոչ միայն ըստ բոլորման առ ի յարեգականէ չորեքժամանակեան
Line: 19 ըստ մեզ լինելոյ տարւոյն՝ հեռանայ յամաց մերայնոցն, - մանաւանդ
Line: 20 թէ եւ յաստուածայնոցն, - այլ եւ ոչ որպէս Եգիպտացիքն զլուսնականսն
Page: 14 Line: 1 հաշուեն ծագումս. Sentence: 12 նա եւ ոչ, զառ ի դիցն ոմանց ասացեալս թէ
Line: 2 տարիս ոք վարկցի՝ զուգեալ համեմատէ անհուն թուոց առարկութեանցս առ ի
Line: 3 հաւասարել ճշմարտութեանն, երբեմն նուազ եւ երբեմն սաստիկ
Line: 4 զհաւաքումն գումարելով։ Sentence: 13 Արդ օրէն էր մեզ աստանօր զկարծիս նոցա
Line: 5 յայտնել ըստ կարողութեան, թէ զինչ իւրաքանչիւր ոք ի նոցանէ խորհեցան
Line: 6 այսպէս զայսոսիկ գրել. Sentence: 14 այլ վասն երկարութեան առաջիկայ
Line: 7 գործոյս՝ այլում տեղւոյ եւ ժամանակի զայսոսիկ թողեալ, հատցուք
Line: 8 աստանօր զբանս, սկսանելով յաղագս այսորիկ՝ որպէս հաւատացեալ
Line: 9 եմք։
Line: 10 Sentence: 15 Ադամ նախաստեղծ. Sentence: 16 սա կեցեալ ամս երկերիւր եւ երեսուն՝ ծնանի
Line: 11 զՍէթ. Sentence: 17 Սէթ կացեալ ամս երկերիւր եւ հինգ՝ ծնանի զԵնովս։ Sentence: 18 Սորա երկուքն
Line: 12 յարձանագրութեանցն ընդդէմ երկուց հանդերձելոցն, որպէս ասէ
Line: 13 Յովսեպոս. Sentence: 19 թէպէտ եւ ուրն անյայտ է։ Sentence: 20 Ենովս, որ առաջին յուսացաւ
Line: 14 կոչել զԱստուած։
Line: 15 Sentence: 21 Եւ ընդէր արդեօք այս, եւ կամ վասն որոց պատճառանաց նախ
Line: 16 սա յուսացեալ կոչելոյն զԱստուած, եւ կամ որպէս կոչելն իմանի։ Sentence: 22 Քանզի
Line: 17 է Ադամ ճշմարտապէս աստուածաստեղծ. Sentence: 23 եւ սա ի բերանոյ Աստուծոյ
Line: 18 առեալ ասի պատուէր, այլ եւ յանցուցեալ եւ ի թագստեան եղեալ՝ զՈւր
Line: 19 ես-ն յԱստուծոյ եւ ոչ յայլմէ ումեքէ հարցանի. Sentence: 24 սապէս եւ զվճիռ վարկին
Line: 20 ի նորին բերանոյ լսէ։ Sentence: 25 Իսկ յետոյ եւ Աբէլ մերձաւոր եւ ծանօթ Աստուծոյ
Line: 21 լեալ՝ պատարագս մատուցանէ, եւ ընկալեալ լինի։ Sentence: 26 Արդ՝ սոցա այսպէս
Page: 15 Line: 1 յընդունելութիւն եւ ի ծանօթութիւն Աստուծոյ լեալ՝ ընդէր առաջի սա
Line: 2 ասի կոչել զԱստուած, եւ այս՝ յուսով։ Sentence: 27 Արդ՝ զայլսն վասն սորա ի տեսութեանց
Line: 3 ի հրաւիրեալն մեր յուղարկեսցուք տեղի. Sentence: 28 իսկ որ առ ձեռն
Line: 4 պատրաստն է՝ ասասցուք։
Line: 5 Sentence: 29 Քանզի ի պատուիրանազամցութեան գտեալ առաջինն ի մարդկանէ՝
Line: 6 ի դրախտէն եւ յԱստուծոյ, չարին աղագաւ, որպէս ասացեալ է,
Line: 7 գտանի արտասահմանեալ։ Sentence: 30 Զկնի եւ ընտանելագոյնն Աստուծոյ յորդւոցն
Line: 8 Ադամայ՝ ի հարազատէն իւրմէ սպանանի յեղբօրէ։ Sentence: 31 Յետ որոյ ոչ բանի
Line: 9 ինչ աստուածայնոյ եւ ոչ յայտնութեան ինչ իրիք եղելոյ, ի տարակուսանս
Line: 10 եւ յանյուսութիւն ազգ մարդկան հատեալ լինի, այլ եւ յինքնահաճոյ
Line: 11 արդարեւ գործս. Sentence: 32 որոց միջի սա քաջայոյս եղեալ ուղղութեամբ
Line: 12 հանդերձ կոչէ զԱստուած։ Sentence: 33 Իսկ կոչելդ կրկնակի իմանի. Sentence: 34 կամ անուանել
Line: 13 որպէս զմոռացեալ, կամ յօգնականութիւն կարդալ։ Sentence: 35 Արդ՝ անուանելն
Line: 14 որպէս զմոռացեալ՝ ոչ է ի դէպ. Sentence: 36 զի ոչ բազմութիւն ամաց ընդ մէջ
Line: 15 անցեալ, որ ի մոռացումն նոցա զԱստուածդ ածէր զանուն եւ կամ զնոյն
Line: 16 ինքն՝ որոյ անունն եւ ոչ դարձեալ մահու եւ թաղման դեռ եւս յԱստուծոյ
Line: 17 ստեղծեալն հասեալ էր։ Sentence: 37 Ապա ուրեմն յօգնականութիւն կոչէ սա
Line: 18 զԱստուած։
Line: 19 Sentence: 38 Սա կեցեալ ամս հարիւր եւ իննսուն՝ ծնանի զկայինան. Sentence: 39 Կայինան
Line: 20 կեցեալ ամս հարիւր եւ եօթանասուն՝ ծնանի զմաղաղայէլ.Մաղաղայէլ
Line: 21 կեցեալ ամս հարիւր վաթսուն եւ հինգ՝ ծնանի զՅարեդ. Sentence: 40 Յարեդ կեցեալ
Line: 22 ամս հարիւր վաթսուն եւ երկու՝ ծնանի զԵնովք. Sentence: 41 Ենովք եցեալ ամս
Page: 16 Line: 1 հարիւր վաթսուն եւ հինգ՝ ծնանի զՄաթուսաղայ։ Sentence: 42 Սա յետ ծնանելոյն
Line: 2 զՄաթուսաղայ՝ ամս երկերիւր արժանի եւ հաճոյ վարս ստացեալ որպէս
Line: 3 գիտէ որ հաճեցաւն, փոխեալ ասի ի միջոյ ամբարշտաց. Sentence: 43 զորոյ
Line: 4 զպատճառն յետոյ հատուսցուք։ Sentence: 44 Նաթուսաղայ կեցեալ ամս հարիւր
Line: 5 վաթսուն եւ հինգ՝ ծնանի զՂամեք. Sentence: 45 Ղամեք կեցեալ ամս հարիւր ութսուն
Line: 6 եւ ութ ծնանի որդի, եւ անուանէ զնա Նոյ։
Line: 7 Sentence: 46 ՅԱՂԱԳՍ ՆՈՅԻ
Line: 8 Եւ ընդէր արդեօք զսա միայն որդւոյ անուամբ յորջորջեաց, իսկ
Line: 9 վասն այլոցն ամենեցուն պարզաբար ասաց, թէ ծնան. Sentence: 47 զորմէ ընդդէմ
Line: 10 իմն մարգարէանայ հայրն. Sentence: 48 " Սա, ասէ, հանգուսցէ զմեզ ի գործոց եւ
Line: 11 ի տրտմութենէ ձեռաց եւ յերկրէ՝ զոր անէծ տէր Աստուած"։ Sentence: 49 Որ եղեւ
Line: 12 ոչ հանգիստ, այլ ջնջումն որ ինչ միանգամ ի վերայ երկրի։ Sentence: 50 Ինձ թուի՝
Line: 13 հանգուցանելն դադարեցուցանել է. Sentence: 51 իսկ դադարեցուցանելն՝ զամբարշտութիւն
Line: 14 եւ զչարիս, սատակմամբ մարդկան զազրագործաց դարուն
Line: 15 երկրորդի։ Sentence: 52 Քանզի գեղեցկաբար ասաց, թէ " ի գործոց մերոց" որ
Line: 16 է յանօրէնութեանց, "եւ ի տրտմութենէ ձեռաց", որովք կատարեմք
Line: 17 զպղծութիւնս։ Sentence: 53 Բայց եւ հանգչին արդարեւ պստ այսմ մարգարէութեան
Line: 18 ոչ ամենեքին, այլ կատարեալքն յառաքինութեան ոգիք, յորժամ չարիք
Line: 19 որպէս հեղեղաւ ջնջեալ մաքրին, իբր առ Նոյիւ մոլեալքն ի չարիս։
Line: 20 Sentence: 54 Իսկ որդւոյ անուամբ մեծարեաց զնա Գիր՝ իբրեւ զյայտնի եւ զնշանաւոր
Line: 21 եւ զարժանաւոր ժառանգ հայրենեացն առաքինութեանց։
Line: 4 Sentence: 2 Եւ այս յայտնի է ամենեցուն, զի դժուարահաւաք եւ տաժանելի է
Line: 5 որպէս գիւտ ժամանականցն ի սկզբանէ մինչեւ առ մեզ՝ առաւել եւս գիւտ
Line: 6 նախարարականաց ազգաց ծննդոց յերից որդւոց Նոյի, ցորքան կամք
Line: 7 իցեն խուզել ումեք ըստ իւրաքանչիւր դարուց ։ Sentence: 3 Մանաւանդ զի աստուածայնոյն
Line: 8 գրոյ զիւրսն ի բաց հատեալ յինքն սեպհական ազգ՝ ելիք
Line: 9 զայլոցն իբր զարհամարհելեացն եւ իւրոց անարժան կարգելոց բանից։
Line: 10 Sentence: 4 Զորոց մեք սկսեալ ճառեսցուք՝ որքան է կարողութիւն, որպէս գտաք
Line: 11 զհաւաստին ի հնոց պատմութեանց, մերով մասամբ ամենեւին անսուտ։
Line: 12 Sentence: 5 Իսկ դու, ով ուշիմ ընթերցասէրդ, հայեաց աստանօր ընդ հաւասարութիւն
Line: 13 կարգի երից ազգացդ մինչեւ ցԱբրահամ, ցՆինոս եւ ցԱրամ, եւ
Line: 14 զարմացիր։
Line: 15 Sentence: 6 Սեմ կեցեալ ամս հարիւր, յետ երկուց ամաց ջրհեղեղին, ըստ
Line: 16 աստուածային բանից, ծնանի զԱրփաքսաթ։
Page: 18 Line: 1 Արփաքսաթ ամս հարիւր երեսուն եւ հինգ՝ ծնանի զԿայինան.
Line: 2 Sentence: 7 Կայինան ամս հարիւր եւ քսան՝ ծնանի զՍաղայ.
Line: 3 Sentence: 8 Սաղայ ամս հարիւր եւ երեսուն՝ ծնանի զԵբեր.
Line: 4 Sentence: 9 Եբեր ամս հարիւր երեսուն եւ չորս՝ ծնանի զՓաղեկ.
Line: 5 Sentence: 10 Փաղեկ ամս հարիւր երեսուն եւ երիս ծնանի զՌագաւ.
Line: 6 Sentence: 11 Ռագաւ ամս հարիւր եւ երեսուն՝ ծնանի զ Սերուք.
Line: 7 Sentence: 12 Սերուք ամս հարիւր եւ երեսուն՝ ծնանի զՆաքովր.
Line: 8 Sentence: 13 Նաքովր ամս եօթանասուն եւ ինն՝ ծնանի զԹարայ.
Line: 9 Sentence: 14 Թարայ ամս եօթանասուն՝ ծնանի զԱբրահամ։
Line: 10 Sentence: 15 ՔԱՄ
Line: 11 Քամ ծնանի զքուշ.
Line: 12 Sentence: 16 Քուշ ծնանի զՄեստրայիմ.
Line: 13 Sentence: 17 Մեստրայիմ ծնանի զՆեբրովթ.
Line: 14 Sentence: 18 Նեբրովթ ծնանի զԲար.
Line: 15 Sentence: 19 Բար ծնանի զԱներիս.
Line: 16 Sentence: 20 Աներիս ծնանի զԱրբէլ.
Line: 17 Sentence: 21 Արբել ծնանի զՔայաղ.
Line: 18 Sentence: 22 Քայաղ ծնանի զմիւս Արբէլ.
Line: 19 Sentence: 23 Արբէլ ծնանի զՆինոս.
Line: 20 Sentence: 24 Նինոս ծնանի զՆինուաս։
Page: 19 Line: 1 ՅԱԲԵԹ
Line: 2 Յաբեթ ծնանի զԳամեր.
Line: 3 Sentence: 25 Գամեր ծնանի զԹիրաս.
Line: 4 Sentence: 26 Թիրաս ծնանի զԹորգոմ.
Line: 5 Sentence: 27 Թորգոմ ծնանի զՀայկ.
Line: 6 Sentence: 28 Հայկ ծնանի զԱրամանեակ.
Line: 7 Sentence: 29 Արամանեակ ծնանի զԱրամայիս.
Line: 8 Sentence: 30 Արամայիս ծնանի զԱմասիայ.
Line: 9 Sentence: 31 Ամասիայ ծնանի զԳեղամ.
Line: 10 Sentence: 32 Գեղամ ծնանի զՀարմայ.
Line: 11 Sentence: 33 Հարմայ ծնանի զԱրամ.
Line: 12 Sentence: 34 Արամ ծնանի զԱրայն գեղեցիկ։
Line: 13 Sentence: 35 Արդ զԿայինան չորրորդ ի Նոյէ ամենայնք ի ժամանակագրացն գրեն,
Line: 14 եւ ի Սեմայ երրորդ։ Sentence: 36 Նոյնպէս եւ զԹիրաս՝ չորրորդ ի Նոյէ, իսկ ի Յաբեթայ
Line: 15 երրորդ. Sentence: 37 թէպէտ եւ ըստ մերում թարգմանութեանս ոչ ուրեք
Line: 16 ի բնագրի գտանի։ Sentence: 38 Իսկ զՄեստրայիմ չորրորդ ի Նոյէ եւ երրորդ ի
Page: 20 Line: 1 Քամայ՝ ոչ ի մերում թարգմանութեանս եւ ոչ ի ժամանակագրաց ուրեք
Line: 2 կարգեալ գտանեմք։ Sentence: 39 Այլ այսպէս զսա կարգեալ գտակ ի յուշմագունէ եւ
Line: 3 յընթերցասիրէ ումեմնէ Ասորւոյ. Sentence: 40 եւ հաւատարիմ թուեցաւ մեզ ասացեալն։
Line: 4 Sentence: 41 Քանզի Մեստրայիմդ է մեծրայիմ, որ իմանի Եգիպտոս. Sentence: 42 եւ
Line: 5 բազումք ի ժամանակագրաց զՆերրովթ, որ Բէլ, եթովպացի գոլ
Line: 6 ասելով՝ հաւանեցուցին զմեզ այսպէս հաւաստի լինել, յաղագս բնակութեան
Line: 7 սահմանացն ընդ Եգիպտոս։
Line: 8 Sentence: 43 Յետ որոյ ասասցուք եւ զայս. Sentence: 44 զի թէպէտ եւ ամք ժամանակաց
Line: 9 ծննդոցն Քամայ մինչեւ ցՆինոս ոչ ուրեք գտանին թուեալ, եւ կամ թէ
Line: 10 առ մեզ ոչ հասեալ, այլ հաւաստեաւ եւ ոչ նորին ինքեան Նինոսի, իսկ
Line: 11 մերոյն Յաբեթի ամենեւին ոչ,- սակայն ասացեալ ազգաբանութիւնդ
Line: 12 հաւաստի է, երեցունց ցեղիցն մետասան գոլով ցԱբրահամ եւ ցՆինոս եւ
Line: 13 ցմերն Արամ. Sentence: 45 զի Արայն երկոտասաներորդ՝ է յետ Նինոսի, մանուկ
Line: 14 տիովք վախճանեալ։ Sentence: 46 Եւ է ճշմարիտ, եւ մի ոք յերկուասցի. Sentence: 47 քանզի
Line: 15 պատմէ մեզ զայսոսիկ ի յոլով իրս հաւատարիմն Աբիւդենոս, եւ ասէ
Line: 16 այսպէս."Նինոս Արբեղայ, Քայաղայ, Արբեղայ, Անեբայ, Բաբեայ,
Line: 17 Բելայ" ։ Sentence: 48 Նոյնպէս եւ զմերն՝ ի Հայկայ մինչեւ ցԱրայն գեղեցիկ, զոր
Line: 18 եսպան կաթոտն Շամիրամ՝ թուէ այսպէս. Sentence: 49 Արայն գեղեցիկ՝ Արամայ,
Line: 19 Հարմայ, Գեղամայ, Ամասեայ, Արամայիսայ, Արամանեկայ, Հայկայ, որ
Page: 21 Line: 1 եղեւ հակառակ Բելայ, միանգամայն եւ կենախուզ։ Sentence: 50 եւ զայս մեզ Աբիւդենոս
Line: 2 յիւրում առաջնում առանձնականի իմն մանր ազգաբանութեան
Line: 3 ասէ. Sentence: 51 զոր աստ ուրեմն յետոյ ոմանք բարձին։
Line: 4 Sentence: 52 Այսոցիկ վկայէ եւ Կեփաղիովն. Sentence: 53 քանզի ասէ ի միում գլխոցն այսպէս.
Line: 5 Sentence: 54 "Մանր զամենայն ի սկզբան մերոյ աշխատութեանս սկսաք գրել
Line: 6 զազգաբանութիւնսն ի դիւանացն արքունի. Sentence: 55 այլ առաք հրաման ի թագաւորաց՝
Line: 7 թողուլ զաննշանից եւ զվատաց արանց ի հնոցն զյիշատակն,
Line: 8 եւ գրել միայն զքաջս եւ զիմաստունս եւ զաշխարհակալս նախնիս, եւ մի
Line: 9 յանպէտս զժամանակս մեր ծախել", եւ զայլսն։
Line: 10 Sentence: 56 Այլ այս մեզ ամենեւին օտար եւ արտաքոյ ճշմարտութեան, որք
Line: 11 զՆինոս որդի Բելայ ասեն, կամ թէ նոյն ինքն Բէլ. Sentence: 57 զի ոչ ազգաբանութիւնն
Line: 12 եւ ոչ ամացն ժողովումն այսոցիկ վկայէ։ Sentence: 58 Բայց եթէ ըստ
Line: 13 նշանաւոր եւ անուանի լինելոյ՝ ոք պատեհ համարեալ այսպէս կարգիցէ
Line: 14 զհեռին մօտաւոր։
Line: 15 Sentence: 59 Եւ գտաք զայսոսիկ արդարեւ Յունաց դպրութեամբ. Sentence: 60 զի թէպէտ եւ
Line: 16 Յոյնք ինքեանք ի Քաղդէացւոցն փոխեցին յիւրեանց լեզուն, եւ թէպէտ
Line: 17 եւ Քաղդէացիք ինքնակամ յօժարութեամբ եւ կամ ի հրամանէ թագաւորաց
Line: 18 հարկեալ զայս իրագործել, որպէս Առիոս ոմն, եւ այլք բազումք,
Line: 19 սակայն մեք Յունաց համարիմք, որպէս ի նոցանէ ուսեալք։
Line: 4 Sentence: 1 Զհաւաստին որչափ կարացեալ ի բազմացն ընտրեալ բանից՝ կարգեցաք
Line: 5 զծնունդս երից որդւոցն Նոյի ցԱբրահամ եւ ցՆինոս եւ ցԱրամ
Line: 6 որում ոչ զոք ընդդիմանալ կարծեմ ի միտս ունողացն. Sentence: 2 բայց եթէ
Line: 7 զճշմարտութեանն ոք խորհելով քակել զոճ՝ յառասպելս զճշմարիտ բանս
Line: 8 ախորժելով փոփոխել փութասցէ։ Sentence: 3 Եւ յայսոսիկ իւրաքանչիւր միտք
Line: 9 որպէս կամին՝ ուրախասցին։
Line: 10 Sentence: 4 Այլ եթէ շնորհակալ եւ մերոցս տքնութեանց եւ ջանից լինիցիս, ով
Line: 11 ուսումնասէր դու եւ յայսոսիկ զմեզ աշխատեցուցանօղ, անցից սակաւ
Line: 12 բանիւք յիշատակաց յաղագս որոյ վերագոյնդ կարգեցաք, թէ որպէս
Line: 13 առաջինքն ի վիպասանացն յաղագս այսորիկ հաճեցան շարադրել.թէպէտ
Line: 14 եւ ոչ ունիմ այժմ ասել, յամբարանոցս մատենից թագաւորացն
Line: 15 այսպէս արդեօք գտեալ, եթէ ըստ ախորժելոյ որպէս կամեցան իւրաքանչիւրքն
Line: 16 փոփոխել զանուանս եւ զզրոյցս եւ զժամանակս, եւ կամ վասն
Line: 17 այլ զինչ եւ իցէ պատճառանաց։ Sentence: 5 Բայց որպէս ի սկզբանն երբեմն ճշմարտեն,
Line: 18 երբեմն ստեն - որպէս յաղագս նախաստեղծին, ոչ առաջին մարդ
Page: 23 Line: 1 ասելով զնա, այլ թագաւոր, սոյնպէս անուն խժական նմա եւ աննշանակ
Line: 2 կոչելով, եւ ամս տալով երեսուն եւ վեց հազար. Sentence: 6 իսկ թուով նահապետացն եւ
Line: 3 ջրհեղեղին յիշատակաւ՝ զոյգ եւ հաւասարտ Մովսիսի, - նոյնպէս
Line: 4 եւ յետ ջրհեղեղին երիս կարգելով արս անուանիս յառաջ քան
Line: 5 զաշտարակաշինութիւնն, զկնի նաւարկութեանն Քսիսութրեայ ի Հայս՝
Line: 6 ճշմարտեն. Sentence: 7 իսկ անուանցն փոփոխմամբ եւ բազմօք այլովք ստեն։
Line: 7 Sentence: 8 Բայց ես այժմ ուրախացայց, հաւ առնելով առաջիկայիցս իմոց
Line: 8 բանից ի սիրելւոյն իմմէ եւ քան զշատս արդարախօսողէ, ի Բերոսեանն
Line: 9 Սիրիլլայ։ Sentence: 9 "Յառաջ քան զբուրգն, ասէ, եւ զբազմաբարբառն լինել
Line: 10 ձայնի ազգի մարդկան, եւ զկնի նաւարկութեանն Քսիսութրեայ ի Հայս՝
Line: 11 Զրուանն եւ Տիտանն եւ Յապետոսթէ լինէին իշխանք երկրի"։ Sentence: 10 Որ ինձ
Line: 12 թուի Սեմ, Քամ եւ Յաբեթ։
Line: 13 Sentence: 11 "Եւ ի բաժանել սոցա, ասէ, զամենայն տիեզերս ընդ իւրեանց
Line: 14 իշխանութեամբ՝ հարստացեալ տիրէ ի վերայ երկոցունցն եւս Զրուանն"։
Line: 15 Sentence: 12 Զոր աստ ուրեմն Զրատաշտ մոգ, արքայ Բակարիացւոց, որ է Մեդաց,
Line: 16 սկիզբն եւ հայր աստուածոցն ասաց լինել. Sentence: 13 եւ բազում այլ ինչ զնմանէ
Line: 17 առասպելեաց, զոր անտեղի է մեզ այժմ երկրորդել։
Page: 24 Line: 1 "Արդ՝ ի բռնանալն, ասէ, Զրուանայ՝ ընդդիմացան նմա Տիտանն
Line: 2 եւ Յապետոսոթէ, եւ մարտ պատերազմի ընդ նմա գրգռելով, վասն
Line: 3 զի թագաւորեցուցանել զորդիս իւր ի վերայ ամենեցուն խորհէր։ Sentence: 14 Եւ
Line: 4 յայսպիսում խռան յափշտակեաց, ասէ, Տիտանն զմասն ինչ ի ժառանգգութենէ
Line: 5 սահմանեացն Զրուանայ։ Sentence: 15 Աստ ի մէջ անցեալ քոյր նոցա
Line: 6 Աստղիկ՝ համոզեալ դադարեցուցանէ զաղմուկն. Sentence: 16 եւ յանձն առնուն թագաւորել
Line: 7 Զրուանայ. Sentence: 17 բայց դաշինս ուխտից եւ երդմանց ի միջի հաստատեն,
Line: 8 սպանանել զամենայն արու՝ որ ծնանիցի Զրուանայ. Sentence: 18 զի մի ազգաւ
Line: 9 ի վերայ նոցա թագաւորեսցէ։ Sentence: 19 Ուստի եւ արս հզօրս ի Տիտանացն
Line: 10 ի վերայ ծննդոց կանաց նորա կարգէին։ Sentence: 20 Եւ սպանել զերկուս ոմանս
Line: 11 վասն երդմանն եւ ուխտին հաստատուն կալոյ խորհի այնուհետեւ քոյր
Line: 12 նոցա Աստղիկ հանդերձ կանամբք Զրուանայ, հաւանեցուցանել զոմանս
Line: 13 ի Տիտանացն՝ ապրեցուցանել զայլ մանկունս, եւ յարեւմուտս կոյս յուղարկել
Line: 14 ի լեառնն, որ անուանեալ կարդային Դիւցընկեց, իսկ այժմ
Line: 15 կոչի Ոլիմպոս"։
Line: 16 Sentence: 21 Արդ՝ զայսոսիկ այլ ոք թէպէտ առասպելս, թէպէտ ճշմարտութիւն
Line: 17 հաշուեալ համարեսցի՝ բայց որպէս ես հաւանեալ եմ, բազում ինչ
Line: 18 ճշմարիտ է։ Sentence: 22 Քանզի եւ որ Կիպրացւոց Կոստանդեայ եպիսկոպոս Եպիփանոս
Line: 19 ի Հերձուածոցն Յանդիմանութեան, յորժամ ճշմարիտ եւ արդարադատ
Page: 25 Line: 1 զԱստուած ձեռնարկէ ցուցանել, եւ վասն ջնջելոյ որդւոցն Իսրայէլի
Line: 2 զեօթն ազգսն ասէ այսպէս, եթէ արդարադատապէս Աստուած զազգսն
Line: 3 զայսոսիկ ջնջեաց յերեսաց որդւոցն Իսրայէլի. Sentence: 23 զի ի բաժին որդւոցն
Line: 4 Սեմայ հասեալ էր երկիր կալուածոցս այսոցիկ, եւ բռնութեամբ Քամայ
Line: 5 ի վերայ եկեալ յափշտակեաց զերկիրն։ Sentence: 24 Իսկ Աստուծոյ իրաւունս
Line: 6 պահեալ զերդման ուխտին՝ վրէժ հատուցանէ ազգին Քամայ, ի բաց
Line: 7 դարձուցանելով զժառանգութիւնն՝ որդւոցն Սեմայ։ Sentence: 25 Այլ զՏիտանսն
Line: 8 եւ զՌափայիմսն յիշեն աստուածային Գիրք։
Line: 9 Sentence: 26 Բայց պարտ է մեզ զոմանց անգիր հին զրոյցս, որ պատմեալ
Line: 10 եղեն վաղ ուրեմն ի մէջ իմաստնոցն Յունաց, (եւ հասին մինչեւ ի մեզ
Line: 11 այս զրոյցք ի Գորգի եւ ի Բանան անուն կոչեցելոց, եւս երրորդ ոմն
Line: 12 Դաւիթ), թէպէտ եւ յոյժ սակաւուք՝ երկրորդել։ Sentence: 27 Յորոց մի ոմն ի նոցանէ,
Line: 13 վարժեալ փիլիսոփայութեամբ, ասէր այսպէս, թէ "Ով ծերք, յորժամ
Line: 14 էի ի մէջ Յունաց զիմաստութիւն վարժելով՝ դէպ եղեւ ի միում աւուր,
Line: 15 զի վասն աշխարհագրութեանց եւ բաժանմանց ազգաց ի մէջ արանց
Line: 16 իմաստնոց եւ հմտագունից բան ճառիւր. Sentence: 28 ոմանք այլազգաբար եւ ոմանք
Line: 17 այլաբանաբար զրոյցս մատենից տային. Sentence: 29 իսկ որ կատարելագոյնբ էր
Line: 18 ի նոսա, Ոլիմպիոդորոս անուն, այսպէս ասաց. Sentence: 30 " Պատմեցից ձեզ, ասէ,
Line: 19 եւ զրոյցս անգիրս յաւանդութենէ ի մեզ հասեալ. Sentence: 31 զորս եւ բազումք ի
Line: 20 գեղջկաց զրուցեն մինչեւ ցայժմ։ Sentence: 32 Մատեան լեալ զՔսիսութրեայ եւ զորդւոց
Page: 26 Line: 1 նորա, որ այժմ ոչ ուրեք երեւի, յորում, ասեն, կարգ լեալ բանից
Line: 2 այսպիսի։ Sentence: 33 Յետ նաւելոյն Քսիսութրեայ ի Հայս եւ դիպելոյ ցամաքի,
Line: 3 գնայ, ասէ մի յորդւոց նորա կոչեցեալն Սեմ ընդ արեւմուտս հիւսիսոյ
Line: 4 գիտել զերկիրն, եւ դիպեալ դաշտի միում փոքու առ երկայնանստիւ
Line: 5 միիով լերամբ, գետոյ ընդ մէջ նորա անցանելով, ի կողմանս Ասորեստանի,
Line: 6 դադարէ առ գետովն երկլուսնեայ աւուրս, եւ անուանէ յանուն
Line: 7 իւր զլեառնն Սիմ, եւ դառնայ անդրէն յարեւելս հարաւոյ, ուստի եկն։ Sentence: 34 Իսկ
Line: 8 ի կրտսերագունից որդւոցն նորա Տարբան անուն, երեսուն ուստերօք
Line: 9 եւ հնգատասան դստերօք եւ նոցին արամբք մեկնեալ ի հօրէն՝ բնակէ
Line: 10 անդէն ի նոյն գետեզեր, յորոյ անուն եւ զգաւառն անուանէ Տարաւն, եւ
Line: 11 զանուն տեղւոյն ուր բնակեցաւն՝ կոչէ Ցրօնս. Sentence: 35 զի անդ զառաջինն
Line: 12 սկիզբն եղեւ բաժանելոյ որդւոց նորա ի նմանէ։ Sentence: 36 Նորին դարձեալ եւ առ
Line: 13 եզերբ սահմանացն Բակտրիացւոց ասէին բնակել սակաւ աւուրս, մնացեալ
Line: 14 եւ մի ոմն յորդւոց նորա անդ։ Sentence: 37 Քանզի կողմանք արեւելից Զրուան
Line: 15 զՍեմ կոչեն, եւ Զարուանդ զգաւառն անուանեալ ասեն մինչեւ ցայժմ"։
Page: 27 Line: 1 Բայց առաւել յաճախագոյն հինքն Արամազնեայց ի նուազս փանդռան
Line: 2 եւ յերգս ցցոց եւ պարուց զայսոսիկ ասեն յիշատակաւ։ Sentence: 38 Եւ այսոքիկ
Line: 3 զրոյցք սուտ եւ կամ թէ արդարեւ լեալ՝ մեզ չէ ինչ փոյթ։ Sentence: 39 Այլ
Line: 4 վասն գիտելոյ քեզ զամենայն, որ ինչ ի լրոյ եւ որ ինչ ի գրոց՝ անցանեմ
Line: 5 ընդ բնաւն ի գիրսս յասոսիկ, զի իմասցիս զառ քեզ պարզմտութիւն
Line: 6 իմոց խորհրդոցս։
Line: 10 Sentence: 2 ԶԲելայ, առ որով նախնին մեր Հայկ՝ բազումք բազում ինչ այլ
Line: 11 ընդ այլոց պատմեն. Sentence: 3 բայց ես ասեմ զԿռոնոսդ անուն եւ զԲէլ՝ Նեբրովթ
Line: 12 լեալ. Sentence: 4 որպէս Եգիպտացիք թուեն հաւասար Մովսիսի՝ Հեփեստոս, Արեգակն,
Line: 13 Կռոնոս, որ է Քամ, Քուշ, Նեբրովթ, թողեալ զՄեստրայիմ։ Sentence: 5 Զի
Line: 14 առաջին ասեն իւրեանց մարդ լեալ զՀեփեստոս եւ գտակ հրոյ։ Sentence: 6 (Եւ ընդէր
Line: 15 սա գտակ հրոյ, եւ կամ Պրոմեթէոս գողացեալ առ ի յաստուածոցն
Line: 16 զհուր եւ շնորհեալ մարդկան, - որ է այլաբանութիւն, - ոչ բերէ ասել
Page: 28 Line: 1 կարգ բանիս։) Որում եւ հարստութեանցն Եգիպտացւոց կարգ, եւ ամացն
Line: 2 ժողովումն ի Հովուացն հարստութեմէ մինչեւ ցՀեփեստոս՝ վկայէ հաւասար
Line: 3 Եբրայեցւոցն լեալ, որ է ի Յովսեփայ ժամանակացն մինչեւ ցՍեմ,
Line: 4 Քամ եւ ցՅաբեթ։
Line: 5 Sentence: 7 Եւ այսոքիկ բաւական լիցին ասել այսչափ։ Sentence: 8 Զի եթէ զամենայն
Line: 6 եղեալսն յաշտարակագործութենէն մինչեւ առ մեզ ի հասողութիւն քեզ
Line: 7 ի մերումս ածել ջանասցուք պատմութեան, երբ ապա յըղձալին քո
Line: 8 հասանիցեմք զրուցաց պատմութիւնն. Sentence: 9 մանաւանդ զի եւ զառաջիկայս մեր
Line: 9 երկար է գործ, եւ ժամանակ մահկանացուաց սուղ եւ անյայտ։ Sentence: 10 Այլ սկսեալ
Line: 10 ցուցից քեզ զմերն, թէ ուստի եւ որպէս։
Line: 13 Sentence: 2 ԶԱրշակ մեծ, արքայ Պարսից եւ Պարթեւաց, որ եւ ազգաւ իսկ
Line: 14 Պարթեւ, ապստամբեալ ասեն ի Մակեդոնացւոց եւ թագաւորեալ ի վերայ
Line: 15 ամենայն արեւելից եւ Ասորեստանեայց, եւ սպանեալ զԱնտիոքոս թագաւոր
Line: 16 ի Նինուէ՝ հնազանդեցուցեալ զամենայն տիեզերս ընդ իւրով
Line: 17 ձեռամբ։ Sentence: 3 Սա թագաւորեցուցանէ զեղբայր իւր զՎաղարշակ ի վերայ
Line: 18 աշխարհիս Հայոց, պատեհ համարեալ այսպէս իմն անշարժ իւրոյ
Line: 19 թագաւորութեանն մնալ։ Sentence: 4 Եւ քաղաք թագաւորութեան տայ նմա զմծբին, եւ
Page: 29 Line: 1 սահմանս հատանէ նմա զմասն ինչ յարեւմտեայ Ասորւոց եւ զՊաղեստին
Line: 2 եւ զԱսիա եւ զամենայն միջերկրեայս եւ զԹետալիա, ի ծովէն Պոնտոսի
Line: 3 մինչեւ ի տեղին՝ ուր Կաւկաս յարեւմտեանն յանգի ի ծով, եւ զԱտրպատական.
Line: 4 Sentence: 5 "եւ այլ որչափ միտք քո եւ քաջութիւն հասանիցեն. Sentence: 6 զի սահմանք
Line: 5 քաջաց, ասէ, զէնն իւրեանց, որքան հատանէ՝ այնքան ունի"։
Line: 6 Sentence: 7 Սորա կարգեալ զիշխանութիւն իւր մեծապէս, եւ հաստատեալ
Line: 7 զթագաւորութիւն իւր՝ կամ եղեւ գիտել սորա, թէ ոյք արդեօք եւ որպիսի
Line: 8 արք տիրեալ իցեն ի վերայ աշխարհիս Հայոց մինչեւ ցնա. Sentence: 8 զքաջաց
Line: 9 արդեօք եթէ զվատաց անցեալ ունիցի զտեղի։ Sentence: 9 Եւ գտեալ զոմն ասորի
Line: 10 Մար ԱբաԿատինայ, այր ուշիմ եւ վարժ քաղդէացի եւ յոյն գրով, զոր
Line: 11 յղէ առ եղբայրն իւր Արշակ Մեծ արժանի ընծայիւք, բանալ նմա
Line: 12 զդիւանն արքունի։ Sentence: 10 Եւ գրէ առ նա ձեւ բանից օրինակ զայս. Sentence: 11 -
Line: 15 Sentence: 2 Արշակ թագաւոր երկրի եւ ծովու, որոյ անձն եւ պատկեր - որպէս
Line: 16 եւ է իսկ - մեր աստուածոց, իսկ բախտ եւ պատահումն ի վեր քան զամենայն
Line: 17 թագաւորաց, եւ մտաց լայնութիւն՝ որչափ երկնի ի վերայ
Line: 18 երկրի. Sentence: 3 Վաղարշակ կրտսեր եղբայր քո եւ նիզակակից, որ ի քէն կարգեալ
Line: 19 արքայ Հայոց. Sentence: 4 Ողջ լեր ամենայն յաղթութեամբ։
Page: 30 Line: 1 " Քանզի պատուէր ընկալայ ի քէն՝ քաջութեան եւ ամենայն իմաստութեան
Line: 2 հոգ տանել՝ ոչ երբէք անփոյթ արարեալ զքոյովն անցի
Line: 3 զխրատու, այլ խնամ տարեալ հոգացայ ամենայնի, որչափ միտք եւ հասողութիւն
Line: 4 բաւեցին։ Sentence: 5 Եւ այժմ ի քումմէ խնամակալութենէ զետեղեալ
Line: 5 զթագաւորութիւնս՝ խորհուրդ ի մտի եդի գիտել, թէ ոյք ոմանք յառաջ
Line: 6 քան զիս իցեն տիրեալ աշխարհիս Հայոց, եւ ուստի նախարարութիւնքս
Line: 7 որ աստ կան։ Sentence: 6 Զի ոչ կարգք ինչ աստ լեալ յայտնի, եւ ոչ մեհենից
Line: 8 պաշտամունք, եւ ոչ գլխաւորաց աշխարհիս առաջինն յայտնի է, եւ ոչ վերջինն,
Line: 9 եւ ոչ այլ ինչ օրինաւոր, այլ խառն ի խուռն ամենայն եւ
Line: 10 վայրենի։
Line: 11 Sentence: 7 "Վասն որոյ աղաչեմ զքո տէրութիւնդ, հրամայել բանալ զդիւանդ
Line: 12 արքունի ընդդէմ առնդ եկելոյ առաջի քոյոյ հզօր տէրութեանդ. Sentence: 8 զի
Line: 13 գտեալ զըղձալի եղբօր եւ որդւոյ՝ բերցէ փութապէս. Sentence: 9 եւ զմեր հեշտութիւն,
Line: 14 որ ի կամակատարութենէ լեալ՝ քաջ գիտեմ խնդութիւն քեզ
Line: 15 լեալ։ Sentence: 10 Ողջ լեր երեւելիդ բնակութեամբ ի մէջ դից"։
Line: 16 Sentence: 11 Եւ ընկալեալ Արշակայ Մեծի զգիրն ի ձեռաց Մար Աբայն Կատինայ՝
Line: 17 մեծաւ լրջմտութեամբ հրամայէ առաջի առնել նմա զդիւանն
Line: 18 արքունի որ ի Նինուէ, միանգամայն եւ ուրախացեալ ընդ այսպիսի միտս
Line: 19 ունել եղբօր իւրոյ, որում զկէս թագաւորութեան իւրոյ հաւատացեալ
Line: 20 էր։ Sentence: 12 Եւ խուզեալ նորա զամենայն մատեանսն՝ գտանէ մատեան մի
Line: 21 հելլենացի գրով, յորոյ վերայ էր, ասէ, վերնագիր այսպիսի.
Page: 31 Line: 1 ՍԿԻԶԲՆ ՄԱՏԵՆԻՆ
Line: 2 " Այս մատեան հրամանաւ Աղեքսանդրի ի Քաղդէացւոց բարբառոյ
Line: 3 փոխեալ ի յոյն, որ ունի զբուն հնոցն եւ զնախնեացն բանս։"
Line: 4 Որոյ սկիզբն լեալ ասէ զԶրուանն եւ զՏիտանն եւ զՅապետոսթէ,
Line: 5 յորում եւ զիւրաքանչիւր ոք ի ծննդոց երից նախարարականացս այսոցիկ
Line: 6 արանց, զարս անուանիս, կարգաւ շարադասեալ յիւրաքանչիւր
Line: 7 տեղիս մինչեւ ցբացում ամս։
Line: 8 Sentence: 13 Յայսմ մատենէ Մար Աբաս Կատինայ զմերոյ ազգիս միայն հանեալ
Line: 9 զպատմութիւն հաւաստի՝ բերէ առ Վաղարշակ արքայ ի Մծբին
Line: 10 յոյն եւ ասորի գրով։ Sentence: 14 Զոր առեալ անձնագեղոյն եւ քաջաղեղանն արին
Line: 11 Վաղարշակայ, կորովաբանոյն եւ հանճարեղի, առաջին իւրոյ գանձուն
Line: 12 համարելով՝ դնէ յարքունիսն ի պահեստի մեծաւ զգուշութեամբ, եւ
Line: 13 զմասն ինչ յարձանի հրամայէ դրոշմել։ Sentence: 15 Յորմէ մեր հաւաստի ի վերայ
Line: 14 հասեալ կարգի զրուցացս՝ երկրորդեմք այժմ քում հարցասիրութեանդ,
Line: 15 ձգելով զմեր բնիկ նախարարութիւնս մինչեւ ցՔաղդէացւոց Սարդանապաղղոս,
Line: 16 եւ եւս մօտագոյն։ Sentence: 16 Յորում է սկիզբն բանիցն այսպիսի.
Line: 17 Sentence: 17 "Ահեղք եւ երեւելիք առաջինքն ի դից, եւ աշխարհի մեծամեծ բարեաց
Line: 18 պատճառք, որ սկիզբն աշխարհի եւ բազմամարդութեան։ Sentence: 18 Եւ ի
Line: 19 սոցանէ հատեալ գտան ազգ սկայիցն, անհեդեդք, յաղթանդամք մարմնով
Line: 20 եւ վիթխարիք. Sentence: 19 որք յղացեալ ամբարտաւանութեամբ՝ ծնան զամբարիշտ
Page: 32 Line: 1 խորհուրդ աշտարակաշինութեանն, եւ ի նոյն լինէին ի գործ անկեալք.
Line: 2 Sentence: 20 յոր հողմ ահագին իմն եւ աստուածային շնչեցեալ ի դիցն ցասմանէ
Line: 3 ցրէ զամբարտակն, եւ մարդկանն անլուր բարբառս իւրաքանչիւր ումեք
Line: 4 բաշխեալ, աղմուկ շփոթի ի մէջ արկանէին։ Sentence: 21 Յորոց մի էր եւ Յապետոսթեանն
Line: 5 Հայկ, անուանի եւ քաջ նախարար, կորովաձիգ եւ հաստաղեղն"։
Line: 6 Sentence: 22 Եւ այս կարգ զրուցաբանութեան դադարումն առցէ. Sentence: 23 զի հանդէս է
Line: 7 մեր՝ ոչ զպատմութեանն ողշձաբանութիւն գրել, այլ ջանալ ցուցանել
Line: 8 զառաջինսն մեր եւ զբուն հին նախնիս։ Sentence: 24 Արդ ի նոյն մատենէ սկսեալ
Line: 9 ասացից. Sentence: 25 Յապետոսթէ, Մերոդ, Սիբաթ, Թակլադ, որ է Յաբեթ, Գոմեր,
Line: 10 Թիրաս, Թորգոմ։ Sentence: 26 Յետ որոյ նոյն ժամանակագիր յառաջ մատուցեալ
Line: 11 ասէ. Sentence: 27 Հայկ Արամանեակ, եւ զայլսն ի կարգի, զորոց յառաջագոյն
Line: 12 ասացաք։
Line: 15 Sentence: 2 Այս, ասէ, Հայկ գեղապատշաճ եւ անձնեայ, քաջագանգուր, խայտակն
Line: 16 եւ հաստաբազուկ։ Sentence: 3 Սա ի մէջ սկայիցն քաջ եւ երեւելի լեալ, եւ
Line: 17 ընդդիմակաց ամենեցուն, որք ամբառնային զձեռն՝ միապետել ի վերայ
Line: 18 ամենայն սկայիցն եւ դիւցազանց։ Sentence: 4 Սա խրոխտացեալ ամբարձ զձեռն
Line: 19 ընդդէմ բռնաւորութեանն Բելայ, ի տարածանել ազգի մարդկան ընդ
Line: 20 լայնութիւն ամենայն երկրի, ի մէջ բազմակոյտ սկայիցն, անհուն
Page: 33 Line: 1 խօլաց եւ ուժաւորաց։ Sentence: 5 Քանզի անդ մոլեգնեալ այր իւրաքանչիւր, սուր
Line: 2 ի կող ընկերի իւրոյ ձգելով՝ ջանային տիրել ի վերայ միմեանց. Sentence: 6 ուր
Line: 3 պատահմունք ի դէպ ելանէին Բելայ՝ բռնանալ ունել զամենայն երկիր։
Line: 4 Sentence: 7 Որում ոչ կամեցեալ հնազանդ լինել Հայկայ, յետ ծնանելոյ զորդի իւր
Line: 5 զԱրամանեակ ի Բաբելոնի՝չու արարեալ գնայ յերկիրն Արարադայ,
Line: 6 որ է ի կողմանս հիւսիսոյ, հանդերձ որդւովք իւրովք եւ դստերօք եւ
Line: 7 որդւոց որդւովք, արամբք զօրաւորօք, թուով իբրեւ երեքահարիւր, եւ այլովք
Line: 8 ընդոծնօք եւ եկօք յարեցելովք ի նա եւ բոլոր աղխիւ։ Sentence: 8 Երթեալ բնակէ
Line: 9 ի լեռնոտին միում ի դաշտավայրի, յորում սակաւք ի մարդկանէ յառաջագոյն
Line: 10 ցրուելոցն դադարեալ բնակէին. Sentence: 9 զորս հնազանդ իւր արարեալ
Line: 11 Հայկ՝ շինէ անդ տուն բնակութեան կալուածոց եւ տայ ժառանգութիւն
Line: 12 Կադմեայ որդւոյ Արամանեակայ։" Այս արդարացուցանէ զանգիր հին ասացեալ
Line: 13 զրոյցս։
Line: 14 Sentence: 10 "Եւ ինքն խաղայ, ասէ, այլով աղխիւն ընդ արեւմուտս հիւսիսոյ.
Line: 15 Sentence: 11 գայ բնակէ ի բարձրաւանդակ դաշտի միում, եւ անուանէ զանուն լեռնադաշտին
Line: 16 Հարք, այս ինքն թէ հարք են աստէն բնակեալք՝ ազգի տանն
Line: 17 Թորգոմայ։ Sentence: 12 Շինէ եւ գիւղ մի, եւ անուանէ յիւր անուն Հայկաշէն"։ Sentence: 13 Յիշի
Line: 18 եւ աստանօր ի պատմութեանս՝ ի հարաւոյ կողմանէ դաշտիս այսորիկ,
Line: 19 առ երկայնանստիւ միով լերամբ, բնակեալ յառաջագոյն արք սակաւք,
Line: 20 ինքնակամ հնազանդեալ դիւցազինն։ Sentence: 14 Արդարացուցանէ եւ այս զասացեալ
Line: 21 զրոյցս անգիրս։
Line: 3 Sentence: 1 Եւ յառաջ մատուցեալ զբանս իւր ասէ, թէ ի հաստատել Տիտանեանն
Line: 4 Բելայ զթագաւորութիւն իւր առ ամենեսեան՝ առաքէ ի կողմն
Line: 5 հիւսիսոյ զմի ոմն յորդւոց իւրոց առ Հայկ արամբք հաւատարմօք, գալ
Line: 6 նմա ի հնազանդութիւն եւ եկեալ խաղաղութեամբ։ Sentence: 2 "Բնակեցեր, ասէ, ի
Line: 7 մէջ ցրտութեան սառնամանեաց. Sentence: 3 այլ ջեռուցեալ մեղկեա զցրտութիւն
Line: 8 սառուցեալ քո հպարտացեալ բարուցդ, եւ հնազանդեալ ինձ՝ կեաց ի
Line: 9 հանդարտութեան, ուր հաճոյ է քեզ յերկրիս իմում բնակութեան"։ Sentence: 4 Եւ
Line: 10 ի բաց դարձուցեալ Հայկայ զպատգամաւորսն Բելայ՝ խստութեամբ
Line: 11 պատասխանեաց։ Sentence: 5 Դառնայ առաքեալն անդրէն ի Բաբելովն։
Line: 12 Sentence: 6 Ապա զօրաժողով լինի ի վերայ նորա Տիտանեանն Բէլ ամբոխիւ
Line: 13 հետեւակ զօրաց. Sentence: 7 գայ հասանէ ի հիւսիսի, յերկիրն Արարադայ, մերձ ի
Line: 14 տունն Հադմեայ։ Sentence: 8 Փախստական լինի Կադմոս առ Հայկ, քաջընթացիկս
Line: 15 առաջի իւր առաքէ. Sentence: 9 " Գիտեա, ասէ, ով մեծդ դիւցազն, զի դիմեալ
Line: 16 գայ ի վերայ քո Բէլ յաւերժիւք քաջօք եւ երկնադիզօք հասակօք
Line: 17 սկայիւք մրցողօք։ Sentence: 10 Եւ միացեալ իմ զմերձ լինելն նորա ի տուն իմ՝
Line: 18 փախեայ, եւ գամ աւասիկ տագնապաւ։ Sentence: 11 Արդ՝ աճապարեա խորել զոր
Line: 19 ինչ գործելոց ես"։
Line: 20 Sentence: 12 Իսկ Բէլն, յանդուգն եւ անճոռնի զօրութեամբ ամբոխին, որպէս
Line: 21 յորձան ինչ սաստիկ ընդ զառ ի վայր հեղեղեալ՝ փութայր հասանել ի
Line: 22 սահմանս բնակութեանն Հայկայ, ի սիրտ եւ ի մարմին վստահացեալ
Page: 35 Line: 1 արանց զօրաւորաց։ Sentence: 13 Աստ ուշիմ եւ խոհեմ սկայն, քաջագանգուրն եւ
Line: 2 խայտակնն, աճապարեալ հաւաքէ զորդիս իւր եւ զթոռունս, արս քաջս
Line: 3 եւ աղեղնաւորս, թուով յոյժ նուազունս, եւ զայլսն եւս որ ընդ իւրով
Line: 4 ձեռամբ. Sentence: 14 հասանէ յեզր ծովակի միոյ, որոյ աղի են ջուրքն, մանունս
Line: 5 ունելով յինքեան ձկունս։ Sentence: 15 Եւ կոչեցեալ զզօրս իւր՝ ասէ ցնոսա.
Line: 6 Sentence: 16 "Յելանելն մեր հանդէպ ամբոխին Բելայ՝ դիպել ջանասցուք տեղւոյն,
Line: 7 ուր անցեալ կայցէ ի մէջ խռան քաջացն Բէլ։ Sentence: 17 Զի կամ մեռցուք, եւ
Line: 8 աղխ մեր ի ծառայութիւն Բելայ կացցէ, կամ զաջողութիւն մատանց
Line: 9 մերոց ի նա ցուցեալ՝ ցրուեսցի ամբոխն, եւ մեք եղիցուք յաղթութիւն
Line: 10 ստացեալք"։
Line: 11 Sentence: 18 Եւ յառաջ կոյս անցեալ բովանադակ ասպարէզս՝ հասանեն ի միջոց
Line: 12 ինչ դաշտաձեւ՝ լերանց բարձրագունից։ Sentence: 19 Եւ յաջմէ ջուրց հոսանաց ի
Line: 13 բարձրաւանդակում կուռ կալով ի տեղւոջ, ի վեր զերեսս ամբարձեալ՝
Line: 14 երեւեցաւ նոցա բազմութիւն անկարգ հրոսակի ամբոխոյն Բելայ, ցան եւ
Line: 15 ցիր յանդուգն յարձակմամբ ընդ երեսս երկրին սուրալով. Sentence: 20 իսկ Բէլ
Line: 16 հեզ եւ հանդարտ ամբոխիւ մեծաւ ի ձախմէ ջուրցն ի վերայ ոստոյ միոյ,
Line: 17 իբրեւ ի դիտանոցի։ Sentence: 21 Ծանեաւ Հայկ զխումբ վառելոյ ջոկատին, յորում
Line: 18 Բէլ առաջի ամբոխին եկեալ հասեալ ընտրիւք եւ վառելովք ոմամբք. Sentence: 22 եւ
Line: 19 երկար միջոց ճանամարհի ընդ նա եւ ընդ ամբոխն։ Sentence: 23 Եւ ինքն գլխանոց
Line: 20 ագուցեալ երկաթի, նշանաւորօք վերջիւք, եւ տախտակս պղնձիս թիկանց
Page: 36 Line: 1 եւ լանջաց, եւ պահպանակս բարձից եւ բազկաց. Sentence: 24 գօտեւորեալ զմէջսն,
Line: 2 եւ յահեկէ զսուրն երկսայրի. Sentence: 25 եւ նիսակ անարի ի ձեռին իւրում աջոյ,
Line: 3 եւ յահեկումն Վահան, եւ ընտիրք յաջմէ եւ ի ձախմէ։ Sentence: 26 Եւ տեսեալ Հայկին
Line: 4 զՏիտանեանն կուռ վառեալ, եւ զարս ընտիրս ընդ նմա աջինս եւ ահեկինս՝
Line: 5 կարգէ զԱրամանեակն երկու եղբարբք ընդ աջմէ, եւ զԿադմոս եւ
Line: 6 զայլս երկուս յորդւոց իւրոց ի ձախմէ, զի արք կորովիք էին յաղեղն
Line: 7 եւ ի սուսեր. Sentence: 27 եւ ինքն առաջի, եւ զայլս հրոսակին զկնի իւր կարգեաց.
Line: 8 Sentence: 28 երեքանկիւնի իմն կարգեաց ձեւով, հանդարտ յառաջ մատուցեալ։
Line: 9 Sentence: 29 Եւ հասեալ երկոցունց կողմանց սկայիցն ի միմեանս՝ ահագին
Line: 10 դղրդմունս ի վերայ երկրի առնէին շահատակելով, եւ ահս պակուցանողս
Line: 11 տարազուք յարձակմանցն սկայազունքն զմիմեամբք արկանէին։ Sentence: 30 Անդ ոչ
Line: 12 սակաւք յերկոցունց կողմանց արք յաղթանդամք բերանոյ սրոյ դիպեալք՝
Line: 13 տապալ յերկիր կործանէին, եւ մարտն յերկոցունց կողմանց մնայր անպարտելի։
Line: 14 Sentence: 31 Զայսպիսի անակնունելի դիպուած տարակուսանաց տեսեալ
Line: 15 արքայն Տիտանեան զարհուրեցաւ, եւ ի նոյն բլուր ուստի էջն՝ վերջոտնեալ
Line: 16 ելանէր. Sentence: 32 քանզի խորհէր ի միջոցի ամբոխին ամրանալ, մինչեւ
Line: 17 հասցէ բովանդակ զօրն, զի միւսանգամ ճակատ յօրինեսցէ։ Sentence: 33 Զայս իմացեալ
Line: 18 աղեղնաւորին Հայկայ՝ յառաջ վարէ զինքն, մօտ հասանէ յարքայն,
Line: 19 լի քարշէ զլայնալիճն, դիպեցուցանէ զերեքթեւեանն կրծից տախտակին,
Line: 20 եւ շեշտ ընդ մէջ թիկանցն թափանցիկ լեալ՝ յերկիր հարստի սլաքն. Sentence: 34 եւ
Line: 21 այսպէս ճոխացեալ Տիտանեան կործանի յերկիր զարկուցեալ, եւ փչէ
Page: 37 Line: 1 զոգին։ Sentence: 35 Իսկ ամբոխն տեսեալ զայսպիսի ահագին գործ քաջութեան՝ փախեան
Line: 2 իւրաքանչիւր դէպ երեսաց իւրեանց։ Sentence: 36 Եւ վասն այսորիկ այսչափ
Line: 3 բաւական լիցի ասել։
Line: 4 Sentence: 37 Բայց զտեղի ճակատուն շինէ դաստակերտ, եւ անուն կոչէ Հայք,
Line: 5 վասն յաղթութեան պատերազմին. Sentence: 38 այսորիկ աղագաւ եւ գաւառն այջմ
Line: 6 անուանի Հայոց ձոր։ Sentence: 39 Իսկ զբլուրն, ուր քաջամարտկօքն անկաւ Բէլ՝
Line: 7 անուանեաց Հայկ Գերեզմանս. Sentence: 40 որ այջմ ասին Գերեզմանակք։ Sentence: 41 Բայց
Line: 8 զդիակն Բելայ պաճուճեալ դեղովք, ասէ, հրամայէ Հայկ տանել ի Հարք,
Line: 9 եւ թաղել ի բարձրաւանդակ տեղւոջ, ի տեսիլ կանանց եւ որդւոց իւրոց։
Line: 10 Sentence: 42 Իսկ աշխարհս մեր կոչի նախնւոյն մերոյ Հայկայ՝ Հայք։
Line: 14 Sentence: 2 Բազում ինչ զկնի այսորիկ պատմի ի մատենին. Sentence: 3 այլ մեք՝ որ ինչ
Line: 15 պիտոյ մերոյ հաւաքմանս է շարեսցուք։
Line: 16 Sentence: 4 Զկնի այսորիկ դառնալ ասէ Հայկին ի նոյն տեղի բնակութեան,
Line: 17 եւ Հադմեայ թոռին իւրում բազում ինչս յանկածէ պատերազմին պարգեւէ,
Line: 18 եւ յիւրոց ընդոծնացն արս անուանիս։ Sentence: 5 Հրամայէ զնոյն տեղի
Line: 19 բնակութեան ունել նմա զառաջնոյ իւրոյ տանն, եւ ինքն երթեալ դադարէ
Line: 20 յանուանեալ դաշտին Հարք։ Sentence: 6 Սա կեցեալ ամս՝ ծնանի զԱրամանեակ
Page: 38 Line: 1 ի Բաբելոնի, որպէս վերագոյն ասացաք։ Sentence: 7 Յետ որոյ կեցեալ եւ այլ եւս
Line: 2 ամս ոչ սակաւս՝ մեռանի, յանձն առնելով զբովանդակ ազնն Արամանեկայ
Line: 3 որդւոյ իւրում։
Line: 4 Sentence: 8 Իսկ նորա թողեալ զերկուս յեղբաց իւրոց, զԽոռ եւ զՄանաւազ,
Line: 5 ամենայն աղխիւն իւրեանց ի կոչեցեալն Հարք, եւ զորդի Մանաւազայ
Line: 6 զԲազ. Sentence: 9 յորոց Մանաւազ ժառանգէ զՀարք, իսկ որդի նորա Բազ՝ յարեւմտից
Line: 7 Հիւսիսոյ զեզր ծովուն աղւոյ, եւ զգաւառն եւ զծովն անուանէ իւրով
Line: 8 անուամբ։ Sentence: 10 Եւ ի սոցանէ ասեն լեալ զնահապետութիւնս Մանաւազեան
Line: 9 եւ զԲզնունեաց, եւ Որդունին անուանեալ, որք աստ ուրեմն յետ սրբոյն
Line: 10 Տրդատայ բարձեալ ասին ի միմեանց պատերազմաւ։ Sentence: 11 Իսկ Խոռն ի կողմանս
Line: 11 հիւսիսոյ բազմանայ, կարգէ զշէնս իւր. Sentence: 12 եւ ի նմանէ ձգեալ ասի մեծ
Line: 12 նախարարութիւն ազգին Խոռխոռունեաց, արք քաջք եւ անուանիք,
Line: 13 որպէս եւ որք առ մեօք են այժմ երեւելիք։
Line: 14 Sentence: 13 Իսկ Արամանեկայ առեալ զամենայն բազմութիւնն խաղայ յարեւելս
Line: 15 հիւսիսոյ, եւ երթեալ իջանէ ի խորին դաշտավայր մի, ի բարձրագագաթանց
Line: 16 պարսպաեալ լերանց, գետոյ կարկաջասահի յարեւմտից ընդ մէջ
Line: 17 անցանելով։ Sentence: 14 Եւ զդաշտն արեւելից գոգցես իմն իբրեւ որսայսեալ, ձիգ
Line: 18 յարեգակն կոյս զերկայնութիւն պարզեալ. Sentence: 15 եւ առ ստորոտովք լերանցն
Page: 39 Line: 1 բազումք ականակիտ բղխեալ աղբիւրք, որք ի գետոց եկեալ հաւաքումն
Line: 2 հեզաբար։ Sentence: 16 Առ սահմանօք նոցա, ծնիւք լերամբք եւ եզերօք դաշտին՝
Line: 3 պատանիք ոմանք իբր առ երիտասարդուհեօք ճեմեցին. Sentence: 17 այլ հարաւայինն
Line: 4 արեգակնաճեմ լեառն, սպիտակափառ ունելով գագաթն, ուղղորդ յերկրէ
Line: 5 բուսեալ, երեքօրէիւ, որպէս ասաց ոմն ի մերոցն, քաջագօտւոյ առն
Line: 6 շրջապատեալ ղանապարհաւ, եւ առ փոքր փոքր ի շեշտումն անկեալ,
Line: 7 ծեր ոմն արդարեւ լեառն ի մէջ երիտասարդացեալ լերանցն։ Sentence: 18 Յայսմ
Line: 8 խորութեան դաշտի բնակեալ Արամանեկայ՝ շինէ զմասն ինչ ի հիւսիսոյ
Line: 9 կողմանէ դաշտին, եւ զոտն լերինն ի նոյն կողմանէ, եւ զլեառնն անուանէ
Line: 10 յանկագոյն յիւր անուն Արագած, եւ զկալուածսն՝ ոտն Արագածոյ։
Line: 11 Sentence: 19 Բայց սքանչելի իմն ասէ ըատմագիրն, թէ ի յոլով տեղիս գտանէին
Line: 12 բնակեալք ի մարդկանէ յերկրիս մերում ցան եւ ցիր սակաւք
Line: 13 յառաջ քան զգալուստ բնկին մերոյ նախնւոյն Հայկայ։
Line: 14 Sentence: 20 Այս Արամանեակ կեցեալ ամս՝ ծնաւ զԱրամայիս. Sentence: 21 եւ յետոյ կեցեալ
Line: 15 ամս շատ՝ մեռաւ։ Sentence: 22 Իսկ որդի նորա Արամայիս շինէ իւր տուն բնակութեան
Line: 16 ի վերայ ոստոյ միոյ առ եզերբ գետոյն, եւ անուանէ զնա յիւր
Line: 17 անուն Արմաւիր. Sentence: 23 եւ զանուն գետոյն յանուն թոռին իւրոյ Երաստայ՝
Line: 18 Երասխ։ Sentence: 24 Եւ զորդի իւր զՇարայ, զյոլովածին եւ զշատակեր, առաքէ
Page: 40 Line: 1 ամենայն աղխիւ իւրով ի դաշտ մի մօտաւոր, արգաւանդ եւ բերրի,
Line: 2 յորում գնան ջուրք ոչ սակաւք, ի թիկունս հիւսիսոյ լերինն, որ անուանեցաւ
Line: 3 Արագած, յորոյ անուն եւ զգաւառն ասեն անուանեալ Շիրակ։
Line: 4 Sentence: 25 Վասն որոյ թուի արդարանալ առասպելին, որ ասի ի մէջ գեղջկաց.
Line: 5 Sentence: 26 "Թէ քո Շարայի որկորն է ՝ ասեն, մեր Շիրակայ ամբարքն չեն" ։ Sentence: 27 Այս
Line: 6 Արամայիս կեցեալ ամս՝ ծնանի զորդի իւր զԱմասիա. Sentence: 28 ի վերայ որոյ
Line: 7 կեցեալ եւ այլ եւս մաս մեռաւ։
Line: 8 Sentence: 29 Ամասիա բնակեալ յԱրմաւիր՝ յետ ամաց ծնանի զԳեղամ, եւ յետ
Line: 9 Գեղամայ զՓառոխ արի եւ զՑոլակ։ Sentence: 30 Եւ յետ ծնանելոյ զսոսա՝ անցանէ
Line: 10 զգետովն մերձ ի լեառնն հարաւոյ, եւ շինէ անդ առ խորշիւք լեռնոտինն
Line: 11 մեծապէս ծախիւք երկուս տունս, զմին յարեւելս կոյս, մօտ յակունս
Line: 12 աղբերցն, որ առ ստորոտով լերինն ելանեն. Sentence: 31 իսկ զմիւսն յարեւմուտս
Line: 13 կոյս նորին տանն, բացագոյն իբր մեծօր հասարակ աւուր միոյ հետեւակագնացի
Line: 14 առն ճանապարհի։ Sentence: 32 Եւ ետ զնոսա ի ժառանգութիւն երկուց
Line: 15 որդւոց իւրոց, արւոյն Փառոխի եւ կայտառին Ցոլակայ. Sentence: 33 յորս բնակեալ՝
Line: 16 յիւրեանց անուն զտեղիսն կոչեցին, ի Փառոխայ՝ Փառախոտ, եւ ի Ցոլակայ՝
Line: 17 Ցոլակերտ։ Sentence: 34 Բայց զլեառնն՝ Ամասիա անուանէ իւրով անուամբ
Line: 18 Մասիս. Sentence: 35 եւ ինքն դարձեալ յԱրմաւիր՝ եկաց ամս սակաւս, եւ մեռաւ։
Line: 19 Sentence: 36 Իսկ Գեղամ յետ ամաց անցանելոյ ծնաւ զՀարմայ յԱրմաւիր. Sentence: 37 եւ
Page: 41 Line: 1 թոեալ զՀարմայ յԱրմաւիր հանդերձ որդւովք բնակիլ, եւ ինքն գնաց
Line: 2 զմիւս լերամբն արեւելեան հիւսիսոյ, յեզր ծովակի միոյ։ Sentence: 38 Շինէ զեզր
Line: 3 ծովակին, եւ թողւ անդ բնակիցս. Sentence: 39 եւ յիւր անուն եւ սա զլեառնն անուանէ
Line: 4 Գեղ, եւ զշէնսն՝ Գեղարքունի, որով կոչի եւ ծովն։ Sentence: 40 Աստ ծնաւ զորդի իւր
Line: 5 զՍիսակ, զայր սէգ եւ անձնեայ, բարեգեղ, կորովաբան եւ գեղեցկաղեղն։
Line: 6 Sentence: 41 Սմա զմեծ մասն ընչից իւրոց տուեալ եւ ծառայս անձինս բազումս՝
Line: 7 սահմանս հատանէ նմա ժառանգութեան ի ծովէն ընդ արեւելս մինչեւ
Line: 8 ցդաշտ մի, ուր գետն Երասխ հատեալ զքարանձաւս լերանց՝ անցանէ
Line: 9 ընդ խոխոմս ձիգս եւ նեղս, ահագին դնդնչմամբ իջանէ ի դաշտն։ Sentence: 42 Աստ բնակեալ
Line: 10 Սիսակ՝ լնու շինութեամբ զսահմանս բնակութեան իւրոյ. Sentence: 43 եւ
Line: 11 զաշխարհն կոչէ իւր անուամբն Սիւնիք. Sentence: 44 այլ Պարսք յըստակագոյնս
Line: 12 եւս Սիսական կոչեն։ Sentence: 45 ի սորա ծննդոց աստ ուրեմն Վաղարշակ, որ
Line: 13 առաջին ի Պարթեւաց արքայ Հայոց, գտեալ արս անուանիս՝ տեարս
Line: 14 աշխարհին կարգէ, որ է Սիսականդ ազգ. Sentence: 46 եւ զայս առնէ Վաղարշակ՝
Line: 15 ի պատմութենէն ստուգեալ։ Sentence: 47 Այլ այս թէ որպէս է, յւրում տեղւոջ
Line: 16 պատմեսցուք։
Line: 17 Sentence: 48 Բայց ինքն Գեղամ դառնայ անդրէն ի դաշտ անդր, եւ առ ոտամբ
Line: 18 նորին լերինն ի ձոլակի մերում ամրոջ/ց շինէ ձեռակետ մի, եւ կոչռ
Line: 19 զանուն նորա Գեղամի, որ յետոյ ի Գառնկայ թոռանէ նորա նաուանեցաւ
Line: 20 Գառնի։ Sentence: 49 Ի սորա ծննդոց աստ ուրեմն առ Արտաշիսիւ թոռամբ
Page: 42 Line: 1 Վաղարշակայ ոմն Վարաժ անուն պատանի լեալ, աջող յորս եղջերուաց
Line: 2 եւ այծեմացն եւ վարազուց, դիպաձգութեամբ նետից կորովի. Sentence: 50 զսա ի
Line: 3 վերայ որոց արքունականաց կարգէ, եւ շէնս պարգեւէ նմա առ եզերբ
Line: 4 գետոյն, ր անուանեալ կոչի Հրազդան։ Sentence: 51 Եւ ի սմանէ ասեն լինել զտունն
Line: 5 Վարաժնունի։ Sentence: 52 Այս Գեղամ, որպէս ասացաք, յետ ամաց կենաց իւրոց
Line: 6 ծնաւ զՀարմայ, յետ որոց կեցեալ եւ այլս եւս եւ մեռաւ։ Sentence: 53 Եւ հրամայեաց
Line: 7 որդւոյ իւրում Հարմայ բնակել յԱրմաւիր։
Line: 8 Sentence: 54 Այս Հայկ որդի Թորգոմայ, որդւոյ Թիրասայ, որդւոյ Գամերայ,
Line: 9 որդւոյ Յաբեթի, նախնի Հայաստանեայց. Sentence: 55 եւ այս ազգք նորա եւ ծնունդք
Line: 10 եւ աշխարհ բնակութեան նոցա. Sentence: 56 եւ յայսմ հետէ սկսան, ասէ, բազմանալ
Line: 11 եւ լնուլ զերկիրն։
Line: 12 Sentence: 57 Իսկ Հարմայ կեցեալ ամս ՝ ծնաւ զԱրամ։
Line: 13 Sentence: 58 Արամայ բազում գործք քաջութեան պատմին մարտից նահատակութեան,
Line: 14 եւ ընդարձակել զսահմանս Հայոց յամենայն կողմանց. Sentence: 59 յորոյ
Line: 15 անուն եւ զաշխարհս մեր անուանեն ամենայն ազգք, որպէս Յոյնք՝ Արմէն,
Line: 16 իսկ Պարսիկք եւ Ասորիք՝ Արմէնիկք։ Sentence: 60 Բայց զընդարձակութիւն
Line: 17 պատմութեան սորա եւ զգործս քաջութեան, թէ զիարդ կամ առ որով
Line: 18 ժամանակաւ, թէ կամիցիս՝ արտաքոյ այսորիկ գրոց կարգեսցուք,
Line: 19 եւ կամ թողցուք. Sentence: 61 ապա թէ ոչ ի սմին։
Line: 4 Sentence: 1 Եւ վասն զի հաճոյ թուեցաւ մեզ զաշխատութիւնն, որ ի վերայ քոյ
Line: 5 հրամանիդ, համարել հեշտութիւն, քան զառ ի յայլոցն որ ի կերակրոց
Line: 6 եւ յըմպելեաց լինին խրախճանութիւնք՝ հաւանեցաք անցանել սակաւուք
Line: 7 եւ ընդ կարգ բանից պատերազմացն որ ի Հայկեանն Արամայ։ Sentence: 2 Սա այր
Line: 8 աշխատասէր եւ հայրենասէր եղեալ, որպէս ցուցանէ նոյն պատմագիր,
Line: 9 լաւ համարէր զմեռանելն ի վերայ հայրենեացն, քան թէ տեսանել
Line: 10 զորդիս օտարածնաց կոխելով զսահմանս հայրենեացն եւ հարազատից
Line: 11 արեան նորա տիրել արանց օտարաց։
Line: 12 Sentence: 3 Այս Արամ, սակաւուք ամօք յառաջ քան զտիրելն Նինոսի Ասորեստանեայց
Line: 13 եւ Նինուէի, նեղեալ յազգացն որ շուրջ զիւրեաւ՝ ժողովէ
Line: 14 զբազմութիւն ընտանի արանց քաջանց եւ աղեղնաւորաց, եւ որք ի տէգ
Line: 15 նիզակի կամակարողք, նորատիք եւ հարուստք յոյժ եւ յաջողաձեռնութիւն
Line: 16 իսկ, եւ երեսաւորք ի սիրտ եւ ի պատրաստութիւն պատերազմի, իբր թէ
Line: 17 բիերս հինգ։ Sentence: 4 Պատահէ Մեդացւոցն երիտասարդաց, որոց առաջնորդէր
Line: 18 Նիւքար ոմն ասացեալ Մադէս, այր հպարտ եւ պատերազմասէր, որպէս
Page: 44 Line: 1 ցուցանէ նոյն ինքն պատմագիրն, յեզերս սահմանացն Հայոց։ Sentence: 5 որոց
Line: 2 միանգամ քուշանաբար հինիւ սմբակակոխ արարեալ զսահմանս Հայոց՝
Line: 3 ծառայեցոյց ամս երկուս։ Sentence: 6 Որում յանակրծծօրէն ի վերայ հասեալ Արամ
Line: 4 յառաջ քան զծագել արեգական՝ սատակեաց զբազմութիւն ամբոխիցն,
Line: 5 եւ զնոյն ինքն զՆիւքարն զկոչեցեալն Մադէս ձերբակալ արարեալ ածէ
Line: 6 յԱրմաւիր, եւ անդ ուրեմն ի ծայրս աշտարակի պարսպին ցից վարեալ
Line: 7 երկաթի ընդ ճակատն, յորմն վարսել հրամայէ, ի տեսիլ անցաւորաց եւ
Line: 8 ամենայն եկելոց անդր. Sentence: 7 եւ զաշխարհն նորա մինչեւ ի լեառնն անուանեալ
Line: 9 Զարասպ՝ ի ծառայութեան հարկի կալաւ մինչեւ ցթագաւորութիւնն
Line: 10 Նինոսի ի վերայ Ասորեստանի եւ Նինուէի։
Line: 11 Sentence: 8 Իսկ Նինոս թագաւորեալ ի Նինուէ՝ յիշատակ քինու զնախնւոյն
Line: 12 իւրոյ զԲելայ ունէր ի մտի, ի զրուցաց ուսեալ. Sentence: 9 եւ զայս խորհէր հատուցանել
Line: 13 յամս ձիգս, նկատել որսալ զյաջողութիւն աւուրց, բառնալ
Line: 14 ջնջել զամենայն ճետ սերմանեալ յարանց քաջին Հայկայ։ Sentence: 10 Այլ երկիւղ
Line: 15 կասկածանաց խարդաւանակ լինելոյ իւրոյ թագաւորութեանն զայսպիսիս
Line: 16 համարեալ իրագործութիւնս՝ ծածկէ զչարութիւնն, եւ հրամայէ նմա
Line: 17 զնոյն իշխանութիւն անկասկածաբար ունել. Sentence: 11 եւ համարձակութիւն տայ
Line: 18 նմա վարսակալ ածել մարգարտեայ, եւ երկրորդ նորա կոչել։ Sentence: 12 Այլ այս
Line: 19 շատասցի ասել այսչափ. Sentence: 13 քանզի չթողացուցանէ զմեզ որ առաջիկայս
Line: 20 է իր՝ յեզերումն յամել այսր պատմութեան։
Line: 4 Sentence: 1 Կարգեսցուք դոյզն յիշատակօք բանից եւ որ ինչ զկնի այսորիկ
Line: 5 յարեւմուտս սորա գործք քաջութեան պատմի ի նոյն մատենի, եւ որ
Line: 6 ընդ Ասորեստանեայս կռիւն. Sentence: 2 զպատճառս եւ զզօրութիւն իրացն միայն
Line: 7 յայտնելով, եւ զերկարութիւն գործոյն համառօտ բանիւ յանդիման
Line: 8 կացուցանելով։
Line: 9 Sentence: 3 Նոյն այս Արամ, յետ վճարելոյ ճակատուն որ ընդ արեւելեայս՝
Line: 10 խաղայ նոյն զօրութեամբ զկողմամբք Ասորեստանի. Sentence: 4 գտանէ եւ անդ զոմն
Line: 11 ապականիչ երկրին իւրոյ, չորիւք բիւրովք վառելովք հետեւակօք եւ հինգ
Line: 12 հազար հեծելազօրու, Բարշամ անուն յազգէ սկայիցն. Sentence: 5 որոյ սաստկագոյնս
Line: 13 նեղեալ հարկաց խստութեամբ՝ անապատ զբովանդակ շրջակայն
Line: 14 իւր առնէր։ Sentence: 6 Սմա ճակատու պատերազմի ի դիմի հարեալ Արամ, հալածական
Line: 15 ընդ մէջ Կորդուաց ի դաշտ Ասորեստանի արկանէ, զբազումս ի նոցանէ
Line: 16 սատակելով. Sentence: 7 իսկ Բարշամ առաջի զինակրաց նորա պատահեալ՝
Line: 17 մեռանի։ Sentence: 8 Եւ զայս Բարշամ վասն իւրոց արութեան բազում գործոց
Line: 18 մասն դաշտացն Ասորեստանի կալաւ ի ծառայութիւն հարկին Արամ
Line: 19 բազում ժամանակս։
Page: 46 Line: 1 Այլ որ ինչ յարեւմուտս կոյս ընդ Տիտանեանսն է սորա գործ
Line: 2 քաջութեան՝ ասել կայ մեզ առաջի։ Sentence: 9 Աստ յարեւմուտս շարժեալ ի վերայ
Line: 3 առաջնոյն չորիւք բիւրովք հետեւակազօրու եւ երկու հազար հեծելովք՝
Line: 4 հասանէ ի կողմանս Կապադովկացւոց, ի տեղի մի, որ այժմ ասի
Line: 5 Կեսարիա։ Sentence: 10 Եւ քանզի զարեւելեանն եւ զհարաւայինն նուաճեալ, յանձնեալ
Line: 6 էր ի ձեռն երկուց ցեղիցս այսոցիկ, Սիսակեանցն զարեւելս, եւ որք ի
Line: 7 Կադմայ տանէն՝ զԱսորեստանին՝ ոչ ինչ այնուհետեւ կասկած շփոթից
Line: 8 ուստեք ունէր։ Sentence: 11 Վասն որոյ յերկարեալ ժամանակս լինել յարեւմուտս՝
Line: 9 պատահէ նմա Պայապիս Քաաղեայն Տիտանեան պատերազմաւ, որ
Line: 10 բռնացեալ ունէր զմիջոց երկուց ծովուց մեծամեծաց, զՊոնտուն եւ զՈվկիանու։
Line: 11 Sentence: 12 Որում ի դիմի հարեալ վանէ, փախստական արկանելով ի
Line: 12 կղզի ինչ ասիական ծովուն։ Sentence: 13 Եւ իւր թողեալ զոմն Մշակ անուն յազգէ
Line: 13 իւրմէ եւ բիւր մի ի զօրացն ի վերայ աշխարհին եւ ինքն դառնայ ի Հայս։
Line: 14 Sentence: 14 Բայց հրաման տայ բնակչաց աշխարհին՝ ուսանել զխօսս եւ զլեզուս
Line: 15 հայկական. Sentence: 15 վասն որոյ մինչեւ ցայսօր ժամանակի անուանեն Յոյնք
Line: 16 զկղիմայն զայն Պռոտին Արմենիան, որ թարգմանի Առաջին Հայք։
Line: 17 Sentence: 16 Եւ զդաստակերտն, զոր շինեաց յանուն իւր Մշակ կողմնապետն Արամայ,
Line: 18 փոքրագունիւք պարսպաեալ որոմովք, անուանէին հինք աշխարհին՝
Page: 47 Line: 1 Մաժաք, որպէս ոչ կարելով ուղղախօսել. Sentence: 17 մինչեւ յետոյ յոմանց
Line: 2 ընդարձակագոյն շինեալ՝ անուանեցաւ Կեսարիա։ Sentence: 18 Ըստ նմին օրինակի ի
Line: 3 տեղեացն այնոցիկ մինչեւ ցբուն իւր սահմանսն, բազում անբնակ
Line: 4 երկիր ելից բնակչօք, որք Երկրոդ եւ Երրորդ անուանեցան Հայք, այլ
Line: 5 եւ Չորրորդ։ Sentence: 19 Այս է առաջին եւ ճշմարիտ պատճառն վասն անուանելոյ
Line: 6 զարեւմտեան մեր կողմն Առաջին եւ Երկրորդ, այլ եւ Երրորդ եւ Չորրորդ
Line: 7 Հայք։ Sentence: 20 Իսկ որ այլ ի յոմանց ասի ի յունական կողմանսն ՝ մեզ ոչ է
Line: 8 հաճոյ. Sentence: 21 այլոց որչափ կամք իցեն։
Line: 9 Sentence: 22 Արդ սա այսպէս հզօր եւ անուանի եղեալ՝ յանուն սորա մինչեւ
Line: 10 ցայսօր, որպէս ամենեցուն յայտնի է, որ շուրջ զմեօք ազգք զաշխարհս
Line: 11 մեր անուանեն։ Sentence: 23 Բազում եւ այլ գործք քաջութեան ի սմանէ գտանին
Line: 12 կատարեալ, այլ մեզ բաւական լիցի ասացեալս։
Line: 13 Sentence: 24 Բայց թէ ընդէր այսօքիկ ի բուն մատեանս թագաւորացն կամ
Line: 14 ի մեհենիցն պատմութիւնս ոչ յիշատակեցան, մի ոք ընդ այս երկարացեալ
Line: 15 տարակուսեսցի։ Sentence: 25 Մի զի յառաջ քան զՆինոսի ժամանակ
Line: 16 թագաւորութեանն է, յորում ոչ ոք այսպիսի իրաց փոյթ յանձին
Line: 17 ունէր. Sentence: 26 երկրորդ՝ զի ոչ հարկ ինչ եւ ոչ պէտք կարեւորք էին նոցա՝
Line: 18 զազգաց օտարաց եւ զաշխարհաց ի բացեայ եւ զհամբաւս հինս եւ զզրոյցս
Line: 19 նախնականս յիւրեանց թագաւորաց կամ մեհենից մատեանս գրել. Sentence: 27 մանաւանդ
Line: 20 զի եւ ոչ պարծանք ինչ նոցա եւ ոչ բարգաւաճանք՝ օտար ազգաց
Line: 21 քաջութիւն եւ գործք արութեան։ Sentence: 28 Բայց թէպէտ եւ ոչ ի բուն մատեանսն,
Line: 22 սակայն որպէս Մար Աբաս Կատինայ պատմէ՝ ի փոքունց ոմանց եւ
Page: 48 Line: 1 յանշանիշծ արանց, ի գուսանականէն այս գտանի ժողովեալ ի դիւանի
Line: 2 արքունեաց։ Sentence: 29 Ասէ եւ այլ իմն պատճառս նոյն այր, թէ, որպէս ուսայ՝
Line: 3 հպարտ եւ անձնասէր գոլով Նինոս, եւ կամելով զինքն միայն
Line: 4 աշխարհակալութեան եւ ամենայն քաջութեան եւ լաւութեան ցուցանել սկիզբն՝
Line: 5 հրամայէ զբազում մատեանս եւ զզրոյցս առաջնոցն, տեղեաց եւ
Line: 6 ուրուք ուրուք գործոց քաջութեան, այրել, իսկ որ առ իւրովք ժամանակօք՝
Line: 7 դադարեցուցանել, եւ որ ինչ վասն իւր միայնոյ՝ գրել։ Sentence: 30 Այլ զայս
Line: 8 աւելորդ եղեւ մեզ երկրորդել։
Line: 9 Sentence: 31 Բայց Արամ յետ ամաց կենաց իւրոց ծնաւ զԱրայն. Sentence: 32 եւ յետ որոյ եւ
Line: 10 այլս բազումս կեցեալ ամս՝ մեռաւ։
Line: 13 Sentence: 2 Արայ սակաւ ամօք յառաջ քան զվախճանելն Նինոսի խնամակալեաց
Line: 14 իւրոց հայրենեացն, նոյնպիսում շնորհի արժանաւորեալ ի Նինոսէ՝
Line: 15 որպէս եւ հայրն իւր Արամ։ Sentence: 3 Բայց վաւաշն այն եւ բորբորիտոնն Շամիրամ
Line: 16 ի բազում ամաց լուեալ զգեղեցկութենէ նորա՝ ցանկայր հասանել. Sentence: 4 այլ ոչ ինչ
Line: 17 յայտնապէս զայսպիսի իշխէր գործել։ Sentence: 5 Իսկ յետ վախճանելոյն,
Line: 18 կամ փախստական լինելոյն Նինոսի ի Կրետէ, որպէս հաւանեալ եմ,
Line: 19 համարձակ պատուելով Շամիրամայ զախտն՝ առաքէ հրեշտակս առ Արայն
Page: 49 Line: 1 գեղեցիկ՝ ընծայիւք եւ պատարագօք, բազում աղաչանօք եւ խոստմամբ
Line: 2 պարգեւաց, գալ առ նա ի Նինուէ, կամ առնուլ կնութեան եւ թագաւորել
Line: 3 ի վերայ ամենայնի՝ որոց տիրէր եւ Նինոս, եւ կամ կատարել զկամս
Line: 4 ցանկութեան նորա եւ դառնալ մեծաւ պատարագօք եւ խաղաղութեամբ
Line: 5 ի տեղի իւր։
Line: 6 Sentence: 6 Եւ ի բազում անգամ երթեւեկութեան հրեշտակագնացութեանն
Line: 7 լինել, եւ յոչ Հաւանել Արային, ի սաստիկ ցասման լեալ Շամիրամայ՝
Line: 8 ի վախճանի պատգամաւորութեանն առնու զբազմութիւն զօրաց իւրոց,
Line: 9 եւ փութայ երթալ հասանել յերկիրն Հայոց ի վերայ Արայի։ Sentence: 7 Բայց
Line: 10 որչափ ի դիմացն էր նշանակեալ, ոչ այնչափ ի սպանանել զնա եւ ի
Line: 11 հալածել փութայր, քան թէ ի նուաճել կամ զբռամբ ածել, զի լցցէ
Line: 12 զկամս ցանկութեան իւրոյ. Sentence: 8 զի առ յոյժ ցանկականի մոլեգնութեանն,
Line: 13 ի բանսն որ զնմանէ՝ որպէս ի տեսութիւն շամբշութեամբ վառեալ
Line: 14 էր։ Sentence: 9 Գայ հասանէ տագնապաւ ի դաշտն Արայի, որ եւ յանուն նորա
Line: 15 անուանեալ Այրարատ։ Sentence: 10 Եւ ի լինել ճակատուն՝ պատուէր տայ զօրապետաց
Line: 16 իւրոց, թէ դէպ լինիցի՝ հնարել ապրեցուցանել զԱրայն։ Sentence: 11 Իսկ
Line: 17 ո լինել մարտին՝ հարկանի զօրն Արայի, մեռանի եւ Արայ ի պատերազմին
Line: 18 ի մանկանցն Շամիրամայ։ Sentence: 12 Դիակապուտս առաքէ տիկինն յետ
Line: 19 յաղթութեանն ի տեղի ճակատուն, խնդրել ի մէջ դիականցն անկելոց
Line: 20 զըղձալին իւր եւ զտարփածուն։ Sentence: 13 Գտանեն զԱրայն մեռեալ ի մէջ
Line: 21 քաջամարտկացն, եւ հրամայէ դնել զնա ի վերնատան ապարանիցն։
Page: 50 Line: 1 Իսկ ի գրգռել միւսանգամ զօրացն Հայոց ի մարտ պատերազմի
Line: 2 ընդ տիկնոջն Շամիրամայ, քինախնդիր լինել մահուանն Արայի՝ ասէ."Հրամայեցի
Line: 3 աստուծոցն իմոց լեզուլ զվէրս նորա եւ կենդանասցի"։
Line: 4 Sentence: 14 Միանգամայն եւ ակն ունէր դիւթութեամբ վհկութեան իւրոյ կենդանացուցանել
Line: 5 զԱրայ, ցնորեալ ի տռփական ցանկութենէն։ Sentence: 15 Իսկ իբրեւ
Line: 6 նեխեցաւ դի նորա՝ հրամայէ ընկենուլ ի վիհ մեծ եւ ծածկել. Sentence: 16 զմի ոմն
Line: 7 ի հոմանեաց իւրոց զարդարեալ ունելով ի ծածւկ՝ համբաւէ զնմանէ
Line: 8 այսպէս. Sentence: 17 "Լիզեալ աստուածոցն զԱրայ եւ կենդանացուցեալ լցին զփափագ
Line: 9 մեր եւ զհեշտութիւն. Sentence: 18 վասն որոյ առաւել յայսմ հետէ պաշտելիք են ի
Line: 10 մէնջ եւ փառաւորեալք, իբրեւ հեշտացուցիչք եւ կամակատարք։" Կանգնէ
Line: 11 եւ նոր իմն պատկեր յանուն դիւց, եւ մեծապէս զոհիւք պատուէ, ցուցանելով
Line: 12 ամենեցուն, իբր թէ այս զօրութիւն աստույծոցն կենդանացուցին
Line: 13 զԱրայ։ Sentence: 19 Եւ այսպէս համբաւեալ զնմանէ ի վերայ երկրիս Հայոց,
Line: 14 եւ հաւանեցուցեալ զամենեսեան՝ դադարեցուցանէ զխազմն։
Line: 15 Sentence: 20 Եւ որ ինչ յաղագս Արայի կարճառօտիւ եւ այնչափ շատ լիցի
Line: 16 յիշատակել։ Sentence: 21 Սա կեցեալ ամս ծնաւ զԿարդոս։
Line: 20 Sentence: 2 Իսկ զկնի այսպիսեաց իրաց յաջողութեանց դադարեալ Շամիրամայ
Line: 21 աւուրս ինչ սակաւս ի դաշտին, որ անուանեալ կոչի յանուն Արայի
Page: 51 Line: 1 Այրարատ, ելանէ ի լեռնակողմանս երկրի հարաւակողմանն, քանզի
Line: 2 ժամանակ ամառնային էր, զբօսնուլ կամելով ի հովիտս եւ ի դաշտս ծաղկաւէտս։
Line: 3 Sentence: 3 Եւ տեսեալ զգեղեցկութիւն երկրին եւ զօդոցն մաքրութիւն եւ զաղբերացն
Line: 4 յստակագոյն բղխմունս եւ զկարկաջահոսութիւն գետոց բարեգնացից՝
Line: 5 " Պարտ է մեզ, ասէ, այսպիսում բարեխառնութեան օդոց եւ
Line: 6 մաքրութեան ջուրց եւ երկրի, քաղաք եւ արքունիս շինել բնակութեան,
Line: 7 որպէս զի զչորրորդ մասն ի բոլորմանէ տարւոյն, որ է ամառնային
Line: 8 եղանակ, ըստ ամենայն բարեվայելչութեան անցուցանիցեմք ի Հայս, եւ զայլ
Line: 9 եւս երիս որոշմունս օդոցն զովութեան տածիցեմք ի Նինուէ։"
Line: 10 Եւ անցեալ ընդ բազումս ի տեղաց ՝ գայ հասանէ յարեւելից կողմանէ
Line: 11 յեզր ծովակին աղւոյ. Sentence: 4 եւ տեսեալ առ եզերբ ծովուն երկայնաձեւ
Line: 12 բլուր մի, որոյ նիստ երկայնութեանն ի մուտս կոյս արեգականդ, սակաւ
Line: 13 ինչ առիկողեալ ի հիւսիսոյ, իսկ ի միջօրեայ կողմանէ դէպ ուղիղ
Line: 14 առ երկին հայելով՝ քարանձաւ կանգուն անշեղ. Sentence: 5 եւ ի սմանէ զհարաւով
Line: 15 բացագոյն հովիտ իմն դաշտաձեւ եւ երկայնաձիգ յարեւելից կողմանէ լերինն
Line: 16 իջանելով յեզր ծովուն, ընդարձակ եւ գեղեցիկ ձորաձեւ. Sentence: 6 որոյ ընդ
Line: 17 մէջն հոսանք ջուրց բարեհամաց ի լեռնէն իջանելով, եւ ի ծործորոց եւ ի
Line: 18 հովտաց քամեալք, եւ ի հիմանց փեղկից լերանց միաւորեալք ի ծաւալումն
Line: 19 գետոց պերճանային. Sentence: 7 եւ շէնք ոչ սակաւք ի հովտաձեւ ձորակին,
Line: 20 յաջմէ եւ յահեկէ ջուրցն յօրինեալք. Sentence: 8 եւ յարեւելից կողմանէ հաճեցեալ
Line: 21 բլրոյն՝ լեառն մի փոքրագոյն։
Page: 52 Line: 1 Աստ իմն ակնակառոյց լեալ այրասիրտն այն եւ կաթոտն Շամիրամ,
Line: 2 հրաման տայ չորից բիւրոց եւ երկուց հազարաց արանց անարուեստից
Line: 3 գործաւորաց յԱսորեստանեայց եւ յայլոց իշխեցելոց, եւ վեց
Line: 4 հազար իւրոց ընտրելոց յամենայն արուեստաուր գործաւորաց փայտի
Line: 5 եւ քարի, պղնձոյ եւ երկաթոյ, որք ամենեւին կատարեալք իցեն
Line: 6 յարուեստագիտութեան, ածել անխափան ի փափագեալ տեղին. Sentence: 9 եւ գործն
Line: 7 հաւասար հրամանին առնոյր զկատարումն։ Sentence: 10 Եւ վաղվաղակի ածեալ լինէին
Line: 8 բազմութիւն խառնաղանճից գործաւորացն եւ բազմարուեստից հանճարեղաց
Line: 9 իմաստնոցն։ Sentence: 11 Եւ հրամայէ նախ զամբարտակ գետոյն ապառաժիւք
Line: 10 եւ մեծամեծ վիմօք շինել, կրով եւ աւազով մածուցեալ, անբաւ լայնութեամբ
Line: 11 եւ բարձրութեամբ. Sentence: 12 որ կայ հաստատուն, որպէս ասեն, մինչեւ
Line: 12 ցայսօր ժամանակի։ Sentence: 13 Եւ ի պատառուածս նոյն ամբարտակիգետոյն այժմ,
Line: 13 որպէս լսեմք, մարդիկ աշխարհին ի հէն եւ ի գաղթականս փախստեամբ
Line: 14 ամրանան, իբր ի ծայրս քարանձաւաց լերանց ամրացեալք։ Sentence: 14 Եւ եթէ
Line: 15 զփորձ առնուլ դէպ ումեք լինիցի՝ եւ ոչ իբր պարսատկաց քարի մի արժանաւոր
Line: 16 ի շինուածոյ ամբարտակին խլել ոք զօրեսցէ, թէեւ մեծաւ աշխատութեամբ
Line: 17 ջանայցէ։ Sentence: 15 Եւ ի հեղուսուածս արուեստին որ զքարամբքն՝
Line: 18 հայեցեալ ուրուք, որպէս ճարպոյ ինչ հեղման հայեցողացն երեւեցուցանէ
Line: 19 կարծիս։ Sentence: 16 Եւ այսպէս ընդ բազում ասպարէզս անցուցեալ զամբարտակն՝
Line: 20 հասուցանէ ի նկատեալ տեղի քաղաքին։
Page: 53 Line: 1 Եւ անդ հրամայէ զամբոխն ի բազում դասս որոշել, եւ ի վերայ
Line: 2 իւրաքանչիւրոց դասուց զընտիրս ի ճարտարացն վարդապետս կարգել.
Line: 3 Sentence: 17 եւ այսպէս ի սաստիկ ճգնութեան պահեալ՝ յետ սակաւ ամաց կատարէ
Line: 4 զհրաշալի ամրագունիւք պարսպօք, հանդերձ դրամբք պղնձակերտիւք։
Line: 5 Sentence: 18 Շինէ եւ ընտիր ընտիրս եւ բազումս ի մէջ քաղաքին ապարանս ի պէս
Line: 6 պէս քարանց եւ ի գունից զարդարեալս, կրկնայարկս եւ եռայարկս, եւ
Line: 7 ըստ պատեհի իւրաքանչիւր՝ արեգակնակս. Sentence: 19 եւ գեղեցկագունիւք եւ ընդարձակ
Line: 8 փողոցիւք զկողմանս քաղաքին որոշելով։ Sentence: 20 Շինէ եւ զչքնաղս ոմանս
Line: 9 եւ զզարմանալոյ արժանաւորս ըստ պիտոյից միջոցաց քաղաքին լուալիս։
Line: 10 Sentence: 21 Եւ զմասն ինչ գետոյն ընդ մէջ քաղաքին բաշխեալ անցուցանէ ի սպաս
Line: 11 ամենայն պիտոյից եւ յարբուցմունս բուրաստանաց եւ ծաղկոցաց. Sentence: 22 եւ զայլն
Line: 12 զեզերբ ծովակին յաջմէ եւ յահեկէ քաղաքին եւ բովանդակ շրջակային
Line: 13 յարբուցումն։ Sentence: 23 Եւ զամենայն արեւելեան եւ զհիւսիսային եւ զհարաւային
Line: 14 կողմանս քաղաքին զարդարէ դաստակերտօք եւ սաղարթիւք ծառոց
Line: 15 վարսաւորաց, զանազանեալք ի պտուղս եւ ի տերեւս. Sentence: 24 եւ բազումս բազմաբերս
Line: 16 եւ գինեբերս ի նմա տնկեաց ովտիս։ Sentence: 25 Եւ ամենայնիւ հոյակապ
Line: 17 եւ հռչակաւոր զպարսպեալն յօրինէ, եւ անթիւ բազմութիւն մարդկան
Line: 18 ի ներքս բնակեցուցանէ։
Page: 54 Line: 1 Իսկ զծայր քաղաքին եւ որ ինչ ի նմա հրաշակերտութիւնք՝ բազմաց
Line: 2 ի մարդկանռ ոչ հասու լեալ, եւ ոչ պատմեալ է կարողութիւն։ Sentence: 26 Զորոյ
Line: 3 պարսպեալ զգագաթնն՝ դժուարամուտս ոմանս եւ դժոխելանելիս ի
Line: 4 նմա յօրինէ շինուածս արքայանիստս, եւ ծածուկս իմն ահագինս։ Sentence: 27 Որոյ
Line: 5 որպիսութիւն դրութեանն յօրինուածոյ ոչ ի լսելիս մեր հասեալ
Line: 6 ճշմարտութեամբ յումեքէ, եւ ոչ մեք ի պատմութիւնս հիւսել հաւանիմք. Sentence: 28 այլ
Line: 7 ասեմք միայն, թէ ամենայն թագաւորականաց գործոց, որպէս լուաք,
Line: 8 առաջին եւ վեհագոյն համարեալ։
Line: 9 Sentence: 29 Իսկ զընդդէմ արեգական կողմն անձաւին, ուր եւ ոչ գիծ մի երկաթով
Line: 10 այժմ վերագրել որ կարէ, զայսպիսի կարծրութիւն նիւթոյ պէս
Line: 11 պէս տաճարս եւ սենեակս օթից եւ տունս գանձուց եւ վիհս երկարս, ոչ
Line: 12 գիտէ ոք, թէ որպիսեաց իրաց պատրաստութիւն հրաշակերտից։ Sentence: 30 Իսկ
Line: 13 զամենայն երեսս քարին իբրեւ գրչաւ զմոմ հարթեալ՝ բազում գիրս ի նմա
Line: 14 գրեաց. Sentence: 31 որոյ հայեցուածն միայն զամենայն ոք ի զարմանս ածէ։
Line: 15 Sentence: 32 Եւ ոչ միայն այս, այլ եւ ի բազում տեղիս յաշխարհին Հայոց արձանս
Line: 16 հաստատեալ, նովին գրով յիշատակ ինչ իւր հրամայէ 54
Line: 17 լ. Sentence: 33 եւ ի բազում
Line: 18 տեղիս սահմանս նովին գրով հաստատէր։
Line: 19 Sentence: 34 Արդ՝ որ ինչ յաղագս Շամիրամայ գործոց որ ի Հայս ասացեալ է։
Line: 5 Sentence: 1 Սա հանապազ յամառնայինսն ի խաղալն իւրում ի կողմանս հիսւիսոյ
Line: 6 ի քաղաքն ամարաստանի զոր շինեաց ի Հայս՝ կողմնապետ եւ
Line: 7 վերակացու Ասորեստանի եւ Նինուէի թողու զԶրադաշտ մոգ եւ նահապետ
Line: 8 Մարաց։ Sentence: 2 Եւ զայս այսպէս բազում ժամանակս կարգեալ Շամիրամայ՝
Line: 9 ամենեւին հաւատայ նմա յարդարել զիր իշխանութիւնն։
Line: 10 Sentence: 3 Եւ բազում անգամ յանդիմանեալ յորդւոց իւրոց վասն սաստիկ
Line: 11 եւ վաւաշ պոռնկական բարուց իւրոց՝ կոտորէ զամենեսեան, եւ ապրի
Line: 12 կրտսերագոյնն միայն, որ է Նինուաս։ Sentence: 4 Բարեկամաց եւ հոմանեաց իւրոց
Line: 13 պարգեւելով զամենայն իշխանութիւն եւ զգանձս՝ ոչ ինչ վասն որդւոց
Line: 14 իւրոց փոյթ յանձին ունէր։ Sentence: 5 Քանզի եւ այրն նորա Նինոս ոչ, որպէս ասի,
Line: 15 մեռեալ թաղեցաւ ի նմանէ ի Նինուէ յարքունիսն, այլ իմացեալ զախտասէր
Line: 16 բարս նորա եւ զչարասէր, թողեալ զթագաւորութիւնն փախստական
Line: 17 անկանէր ի Կրետէ։ Sentence: 6 Իսկ ի հասակ եւ ի միտս հասեալ որդւոց նորա՝
Line: 18 յիշեցուցանեն նմա զայս ամենայն, կարծելով ցածուցեալ զնա ի դիւական
Line: 19 պակշոտութենէն, եւ աւանդել զիշխանութիւնն եւ զգանձս՝ որդւոց
Line: 20 իւրոց։ Sentence: 7 Ընդ որ առաւել զայրագնեալ՝ սատակէ զամենեսեան. Sentence: 8 եւ մնայ
Line: 21 միայն, որպէս վերագոյնն ասացաք, Նինուաս։
Page: 56 Line: 1 Իսկ ի լինել սխալանաց ինչ Զրադաշտի առ տիկինն, եւ հակառակութեան
Line: 2 ի ներքս անկանել, պատերազմ ի վերայ նորա յարուցանէ
Line: 3 Շամիրամ. Sentence: 9 քանզի բռնանալ ի վերայ ամենայնի խորհէր մարն։ Sentence: 10 Եւ ի
Line: 4 սաստկանալ պատերազմին՝ փախստական լինի Շամիրամ յերեսաց Զրադաշտի
Line: 5 ի Հայս։ Sentence: 11 Աստ ժամանակ վրէժխնդրութեան պատեհ գտեալ
Line: 6 Նինուասայ՝ սպանանէ զմայրն եւ ինքն թագաւորէ ի վերայ Ասորեստանի
Line: 7 եւ Նինուէի։ Sentence: 12 Ահա ասացաք եւ յաղագս մահուանն Շամիրամայ, թէ ուստի
Line: 8 եւ որպէս։
Line: 12 Sentence: 2 Ունիմ ի մտի եւ զ Կեփաղիոնին, վասն ոչ տալ զմեզ բազմաց ծաղրել.
Line: 13 Sentence: 3 զի ասէ ի բազմաց այլոց նախ յաղագս ծննդեանն Շամիրամայ, եւ ապա
Line: 14 զպատերազմն Շամիրամայ ընդ Զրադաշտի եւ զյաղթելն ասէ Շամիրամայ,
Line: 15 եւ ապա ուրեմն զպատերազմն Հնդկաց։ Sentence: 4 Այլ հաւաստի մեզ թուեցաւ որ
Line: 16 ի Մար Աբայն Կատինայն է քննութիւն քաղդէական մատենից քան զայսոսիկ.
Line: 17 Sentence: 5 քանզի ոճով իմն ասէ եւ զպատճառս պատերազմին յայտնէ։ Sentence: 6 Իսկ
Line: 18 առ այսոքիւք եւ առասպելք աշխարհիս մերոյ զբազմահմուտ Ասորին
Line: 19 արդարացուցանեն՝ աստ ուրեմն զմահն ասել Շամիրամայ, եւ զհետեւակ
Line: 20 փախուստն, եւ զպասքումնն եւ զիղձս ջրոյն եւ զարբումնն, այլ եւ ի մօտ
Line: 21 հասանել սուսերաւորաց՝ եւ զյուռութսն ի ծով, եւ բան ի նմանէ. Sentence: 7 "Ուլունք
Line: 22 Շամիրամայ ի ծով" Այլ թէ ախորժեսն առասպել՝ եւ Շամիրամ քար
Line: 23 առաջին քան զՆիոբէ։ Sentence: 8 Արդ այս շատ է. Sentence: 9 բայց մեք որ ինչ զկնի այսորիկ։
Line: 3 Sentence: 1 Յարմարեալ զամենայն կարգեցից քեզ ի դիրսս յայսոսիկ զազգիս
Line: 4 մերոյ աւագագոյն արս եւ զնախնիս, եւ որ ինչ վասն նոցա զրոյցք եւ
Line: 5 իրակութիւնք իւրաքանչիւր, ոչ ինչ կամաց մտածական եւ ոչ ինչ անպատշաճ
Line: 6 ի սմա յօրինելով բան, այլ որ ինչ ի գրոց իսկ. Sentence: 2 ըստ նմանեացն
Line: 7 ապա եւ որ ինչ ի բանից արանց իմաստնոց եւ յայսոսիկ քաջախոհաց.
Line: 8 Sentence: 3 յորոց մեք արդարապէս ջանացաք հաւաքել զհնագրութիւնս։
Line: 9 Sentence: 4 Եւ ասեմք լինել արդարաբան ի պատմութեանս յայսմիկ ըստ մեերոյ
Line: 10 յօժարութեան եւ ուղղամտութեան. Sentence: 5 իսկ ըստ որոց հաւաքումնն՝ Աստուծոյ
Line: 11 լինել յայտնիս, եւ մարդկան գովելիս կամ բասրելիս. Sentence: 6 մեք այնոցիկ օտար
Line: 12 եւ ի բաց կացեալ։ Sentence: 7 Բայց զուգութիւն բարբառոց եւ հաւասարութիւն
Line: 13 թուոյ կարգի պատանեացն՝ զճշմարտութիւն աշխատասիրութիւնս մերոյ
Line: 14 ակնարկէ։ Sentence: 8 Եւ այսոցիկ այսպէս կարգեկոց, կամ հաւաստի եւ կամ դոյզն
Line: 15 ինչ կասեալ յարդարոյն՝ սկսայց քեզ եւ որ ինչ զկնի այսոցիկ ի Հիւսման
Line: 16 պատմութենէ Պիտոյից։
Line: 17 Sentence: 9 Արդ՝ յետ մահուանն Շամիրամայ ի Զամեսեայ որդւոյ իւրմէ, որ
Line: 18 է Նինուաս, որ եղեւ յետ սպանանելոյն զԱրայն, այսպէս հաւաստեաւ
Line: 19 գիտասցուք զկարգ բանից։ Sentence: 10 Թագաւորէ Նինուաս, սպանեալ զմայրն
Line: 20 հեշտասէր եւ խաղաղական կեցեալ. Sentence: 11 եւ առ սովաւ Աբրահամու աւուրք
Line: 21 բաւեալք։
Page: 58 Line: 2 Համեմատութիւն ծննդաբանութիւն ազգիս մերոյ ընդ Եբրայեցւիցն եւ ընդ
Line: 3 Քաղդէացւոց մինչեւ ցՍարդանապաղղոս, որ կոչէր Թօնոս Կոնկողերոս։
Line: 4 Sentence: 12 Եբրայեցւոց
Line: 5 Իսահակ.
Line: 6 Sentence: 13 Յակոբ.
Line: 7 Sentence: 14 Ղեւի.
Line: 8 Sentence: 15 Կահաթ.
Line: 9 Sentence: 16 Ամրամ.
Line: 10 Sentence: 17 Մովսէս.
Line: 11 Sentence: 18 Յեսու։
Line: 12 Sentence: 19 Ի սմանէ յառաջ՝ ոչ ըստ ազգի, այլ ըստ յառաջադիմութեան
Line: 13 արանց. Sentence: 20 զի եւ ամենեքեան յԱբրահամէ։ Sentence: 21 Ի սատակել սորա զՔանանացիս՝
Line: 14 անցին ի սմանէ փախստականք յԱգռաս, նաւելով ի Թարսիս. Sentence: 22 եւ այս
Line: 15 յայտնի է դրոշմամբն, որ յարձանսն Ափրիկեցւոց աշխարհին գրեալ
Page: 59 Line: 1 կան մինչեւ ցայսօր ժամանակի արդարապէս այսպէս. Sentence: 23 "Ի Յեսուայ
Line: 2 գողոյ փախուցեալ՝ մեք նախարարք Քանանացւոց եկաք բնակել աստ"։
Line: 3 Sentence: 24 Յորոց մի եւ Քանանիդաս պատուականագոյն մեր ի Հայս։ Sentence: 25 Եւ ստուգեալ
Line: 4 հաւաստի գտաք զսերունդս ազգին Գնթունեաց ի սմանէ առանց հակառակութեան
Line: 5 լեալ. Sentence: 26 զայս եւ բարք արանց ազգին յայրնեն՝ Քանանացի գոլ։
Line: 6 Sentence: 27 Գոթանիէլ.
Line: 7 Sentence: 28 Աւովդ.
Line: 8 Sentence: 29 Բարակ.
Line: 9 Sentence: 30 Գեդէոն.
Line: 10 Sentence: 31 Աբիմելէք.
Line: 11 Sentence: 32 Թովղայ.
Line: 12 Sentence: 33 Յայիր.
Line: 13 Sentence: 34 Եփթայի.
Line: 14 Sentence: 35 Եսեբովն.
Line: 15 Sentence: 36 Եղովն.
Line: 16 Sentence: 37 Ղաբդոն.
Line: 17 Sentence: 38 Սամփսոն.
Line: 18 Sentence: 39 Հեղի.
Line: 19 Sentence: 40 Սամուէլ.
Line: 20 Sentence: 41 Սաւուղ.
Line: 21 Sentence: 42 Դաւիթ, եւ որ ի կարգին։
Page: 60 Line: 1 Քաղդէացւոց
Line: 2 Արիոս.
Line: 3 Sentence: 43 Առալիոս, (որ) Ամիւռոս.
Line: 4 Sentence: 44 Քսերքսէս, (որ)եւ Բաղէոս.
Line: 5 Sentence: 45 Առմամիթռէոս.
Line: 6 Sentence: 46 Բելոքոս.
Line: 7 Sentence: 47 Բալռոս.
Line: 8 Sentence: 48 Աղտադոս.
Line: 9 Sentence: 49 Մամիթոս.
Line: 10 Sentence: 50 Մասքաղէոս.
Line: 11 Sentence: 51 Սփերոս.
Line: 12 Sentence: 52 Մամիղոս.
Line: 13 Sentence: 53 Սպարեթոս.
Line: 14 Sentence: 54 Ասկատադէս.
Line: 15 Sentence: 55 Ամինտէս.
Line: 16 Sentence: 56 Բելոքոս.
Line: 17 Sentence: 57 Բաղոտոռէս.
Page: 61 Line: 1 Ղամպառիտէս.
Line: 2 Sentence: 58 Սուսառիս.
Line: 3 Sentence: 59 Ղամբառիս.
Line: 4 Sentence: 60 Պաննիաս.
Line: 5 Sentence: 61 Սոսառմոս.
Line: 6 Sentence: 62 Միթռէոս.
Line: 7 Sentence: 63 Տեւտամոս
Line: 8 Տեւտէոս.
Line: 9 Sentence: 64 Թինեւս.
Line: 10 Sentence: 65 Դեռկիւղոս.
Line: 11 Sentence: 66 Եւպաղմոս.
Line: 12 Sentence: 67 Ղաւոսթենիս.
Line: 13 Sentence: 68 Պեռիտիադռս
Line: 14 Ոփռատիոս.
Line: 15 Sentence: 69 Փռատինիս.
Line: 16 Sentence: 70 Ակռազանիս.
Line: 17 Sentence: 71 Սարդանապաղոս։
Page: 62 Line: 1 ՀԱՅՈՑ
Line: 2 Արայեան Արայ։
Line: 3 Sentence: 72 Սա մերոյն Արայի որդի, Արայ ի Շամիրամայ կոչեցեալ, եւ զզգործ
Line: 4 վերակացութեան աշխարհիս նմա հաւատացեալ։ Sentence: 73 Իսկ նորա՝
Line: 5 Անուշաւան.
Line: 6 Sentence: 74 Պարէտ.
Line: 7 Sentence: 75 Արբակ.
Line: 8 Sentence: 76 Զաւան.
Line: 9 Sentence: 77 Փառնակ.
Line: 10 Sentence: 78 Սուր։
Line: 11 Sentence: 79 Առ սովաւ Յեսու որդի Նաւեայ։
Line: 12 Sentence: 80 Հաւանակ.
Line: 13 Sentence: 81 Վաշտակ.
Line: 14 Sentence: 82 Հայկակ։
Line: 15 Sentence: 83 Զսմանէ ասեն լինել առ Բելոքոսիւ եւ ամբոս իմն արարեալ
Line: 16 անխորհուրդս եւ մեռանել ի նմին։
Line: 17 Sentence: 84 Ամպակ.
Line: 18 Sentence: 85 Առնակ.
Line: 19 Sentence: 86 Շաւարշ.
Line: 20 Sentence: 87 Նորայր.
Line: 21 Sentence: 88 Վստամկար.
Line: 22 Sentence: 89 Գոռակ.
Line: 23 Sentence: 90 Հրանտ.
Line: 24 Sentence: 91 Ընձաք.
Line: 25 Sentence: 92 Գզակ.
Line: 26 Sentence: 93 Հօրոյ.
Line: 27 Sentence: 94 Զայրմայր։
Page: 63 Line: 1 Սա օգնական Պռիամու ի Տետամայ առաքեալ ընդ եթովպացի
Line: 2 զօրուն՝ մեռանի ի քաջացն Հելլենացւոց։
Line: 3 Sentence: 95 Պերճ.
Line: 4 Sentence: 96 Արբուն.
Line: 5 Sentence: 97 Բազուկ.
Line: 6 Sentence: 98 Հոյ.
Line: 7 Sentence: 99 Յուսակ.
Line: 8 Sentence: 100 Կայպակ.
Line: 9 Sentence: 101 սկայորդի։
Line: 12 Sentence: 2 Այլ անդէն իսկ ի կենդանութեան իւրում Շամիրամ զծնեալն ի
Line: 13 Նուարդայ ի սիրելի կնոջէն Արայի, որ էր երկոտասան ամաց մնացեալ
Line: 14 ի մահուանն Արայի, վասն առաջին իւրոց խանդաղատանացն որ առ
Line: 15 Արայն գեղեցիկ՝ կոչէ զանուն նորա Արայ, եւ կարգէ զնա ի վերակացութիւն
Line: 16 աշխարհիս, մտերմութեամբ հաւատացեալ ի նա. Sentence: 3 զորմէ եւ
Line: 17 մեռանել ասեն ընդ Շամիրամայ ի պատերազմին։
Line: 18 Sentence: 4 Բայց յարէ զկարգ Բանից զկնի այսորիկ օրինակ զայս։ Sentence: 5 Արայեանն
Line: 19 Արայ մեռանի ընդ Շամիրամայ ի պատերազմին, թողլով արու զաւակ
Line: 20 ամենահարուստ եւ շատահանճար յիր եւ ի բան՝ զԱնուշաւանն Սօսանուէր։
Page: 64 Line: 1 Քանզի ձօնեալ էր ըստ պաշտամանց ի սօսիսն Արամանեկայ որ յԱրմաւիր.
Line: 2 Sentence: 6 զորոց զսաղարթուցն սօսաւիւն, ըստ հանդարտ եւ կամ սաստիկ
Line: 3 շնչելո օդոյն, եւ թէ ուստի շարժումն՝ սովորեցան ի հմայս յաշխարհիս
Line: 4 Հայկազանց, եւ այս ցբազում ժամանակս։
Line: 5 Sentence: 7 Այս Անուշաւան բաւական ժամանակս արհամարհութիւն կրեալ
Line: 6 ի Զամեսեայ՝ տուատի ի դրանն արքունի. Sentence: 8 Իսկ օգնեալ ի բարեկամաց՝
Line: 7 շահի զմասն ինչ աշխարհիս, հարկահանութեամբ խնամել, զկնի ապա եւ
Line: 8 զբոլորս։ Sentence: 9 Այլ կարի շատ լինի, եթէ զամենայն որ ինչ արժանն իցէ՝
Line: 9 ասիցեմք ի ճառիս զնախակարգելոց արանց զբանս եւ զգործս։
Line: 13 Sentence: 3 Թողլով գոչ կարեւորագոյնսն ի բանից՝ ասասցուք որ ինչ հարկաւոր
Line: 14 է։ Sentence: 4 Վերջին սոցա, որք առ Ասորեստանեայց թագաւորութեամբն
Line: 15 եւ որք ի Շամիրամայ եւ կամ թէ ի Նինոսէ՝ զմերս ասեմ Պարոյր առ
Line: 16 Սարդանապլլաւ, որ ոչ փոքր ինչ օգնականութիւն տուեալ գտանի
Line: 17 Վարբակայ Մարի, բառնալով զթագաւորութիւնն Ի Սարդարաբալլայ։
Line: 18 Sentence: 5 Եւ այժմ ահա զուարճացայց, ոչ փոքր ինչ կրելով խնդութիւն,
Page: 65 Line: 1 հասանելով ի տեղիս, յորում մերոյ իսկ բնիկ նախնւոյն սերունդք
Line: 2 ի թագաւորութեան հասանեն յաստիճան։ Sentence: 6 Վասն որոյ արժան է մեզ
Line: 3 աստանօր մեծ գործ կատարել, եւ բազումս ասել առարկութիւնս ճառից.
Line: 4 Sentence: 7 զորոց մեղէն իսկ զհիմունս այսպիսեաց բանից ընթեռնուլ արժանք
Line: 5 ի չորս հագներգութիւնս, զարգասաւորին ի բանս եւ զիմաստնոյն
Line: 6 իսկ եւ ի մէջ իմաստնոց իմաստագունին։
Line: 7 Sentence: 8 Քանզի Վարբակէս գաւառաւ մեդացի, ի փոքունց կողմանց ի
Line: 8 ծագաց գաւառին ամրագունի, խորամանկագոյն ի կենցաղավարութեան
Line: 9 եւ ի մարտս երեւաւոր, ծանուցեալ զանմարդի բարս եւ զհեշտասէր
Line: 10 թուլամորթութիւն յուլութեան Թոնոյն Կոնկողեռայ՝ խտացուցանէ բարուցն
Line: 11 եւ ձեռացն առատութեամբ ի քաջաց եւ ի պիտանեաց արանց բարեկամս,
Line: 12 որովք եւ աշխարհակալութիւնն Ասորեստանի առ այնու ժամանակաւ
Line: 13 վարիւր յայտնապէս մեծաւ հաստատութեամբ։ Sentence: 9 Յինքն եւ զքաջն մեր
Line: 14 նախարար յանգուցանէ զՊարոյր, թագաւորութեան շուք եւ ձեւ նմա
Line: 15 խոստանալով։ Sentence: 10 Եւ բազում ամբոխս արի արանց, եւ որք ի տէգ նիզակի
Line: 16 եւ յաղեղն եւ ի սուսեր աջողաձեռնագոյն՝ գումարէ. Sentence: 11 եւ այսպէս
Line: 17 զթագաւորւթիւնն ի Սարդանապալլայ յինքն առեալ՝ տիրէ Ասորեստանի եւ
Line: 18 Նինուէի։ Sentence: 12 Բայց վերակացու թողլով Ասորեստանի՝ փոխէ զթագաւորութիւնն
Line: 19 ի Մարս։
Page: 66 Line: 1 Այլ այս եթէ առ այլս այլազգաբար պատմի՝ մի ինչ սքանչանար։
Line: 2 Sentence: 13 Զի որպէս վերագոյն ուրեմն յառաջին ճառսն ամբաստանեցաք զառաջնոցն
Line: 3 մերոցն նախնեացն անիմաստասէր բարուց եւ ախորժակաց՝ այս
Line: 4 հանդիպի եւ աստանօր։ Sentence: 14 Քանզի եւ որք ի հօրէն Նաբուգոդոնոսորայ գործք,
Line: 5 գրեցան յիւրեանց յիշողութեանցն վերակացուաց. Sentence: 15 Իսկ մերոցն, ոչ այսպիսի
Line: 6 ինչ խորհեցելոցն, մնացին նշանակեալ ի վերջինսն։ Sentence: 16 Ապա եթէ
Line: 7 ասիցես, ուստի մեզ եւ զնախնեացն մերոց գիտել զանուանս այսպէս,
Line: 8 իսկ զբազմաց եւ զգործս՝ ասեմ. Sentence: 17 ի հնոցն դիւանաց Քաղդէացւոց, Ասորեստանեայց
Line: 9 եւ Պարսից, վասն մտելոց անուանց եւ գործոց նոցա ի
Line: 10 քարտէս արքունի, իբրեւ գործակալաց եւ վերակացուաց աշխարհիս ի
Line: 11 նոցանէ կացելոց եւ մեծաց կողմնակալաց։
Line: 14 Sentence: 2 Արդ՝ այժմ անցից ի թիւ մերոց արանց, մանաւանդ թէ թագաւորաց,
Line: 15 մինչեւ ցտէրութիւնն Պարթեւաց։ Sentence: 3 Քանզի ինձ այսոքիկ արք ի
Line: 16 մերոց թագաւորաց են սիրելիք, որպէս բնիկք եւ իմոյ արեան առուք եւ
Line: 17 հաւաստի հարազատք։ Sentence: 4 Եւ սիրելի էր ինձ՝ յայնջամ գալ Փրկչին եւ զիս
Line: 18 գնել, եւ առ նոքօք յաշխարհ զմուտն իմ լինել, եւ նոցա տէրութեամբն
Page: 67 Line: 1 խրախճանալ, եւ յարդեացս ապրել վտանգիցս։ Sentence: 5 Այլ վաղ ուրեմն փախեաւ
Line: 2 ի մէնջ պատահումնն այն, թէ արդեօք եւ վիճակ։ Sentence: 6 Բայց արդ ես առ
Line: 3 օտարաց թագաւորութեամբն կացեալ՝ ընդ նոցայն զմերս ազգի ածից
Line: 4 զկարգ թագաւորացն, զի մերոյ աշխարհիս բնիկք պսակաւորք արք
Line: 5 այնոքիկ, զորոց զանուանսն ի ներքոյ դրոշմեսցուք։
Line: 6 Sentence: 7 Եւ զի արդարեւ զայնու ժամանակաւ էր ազգիս մերոյ թագաւորութիւն՝
Line: 7 վկայէ եւ Երեմիա մարգարէ ի բանս իւր, հրաւիրելով ընդդէմ
Line: 8 Բաբելոնի ի պատերազմ. Sentence: 8 "հրաման տուր, ասէ, Այրարատեան թագաւորութեանն
Line: 9 եւ Ասքանազեան գնդին"։ Sentence: 9 Եւ այս հաւաստի գոլոյ մերոյ
Line: 10 թագաւորութեանն առ այնու ժամանակաւ։
Line: 11 Sentence: 10 Այլ մեք զկարգն կանովննելով, առընթեր եւ զՄարաց թագաւորսն։
Line: 12 Sentence: 11 Մարաց Առաջին
Line: 13 Վարբակէս.
Line: 14 Sentence: 12 Մօդակիս.
Line: 15 Sentence: 13 Սօսարմոս.
Line: 16 Sentence: 14 Առտիկաս.
Line: 17 Sentence: 15 Դէովկիս.
Line: 18 Sentence: 16 Փռաւորտիս.
Line: 19 Sentence: 17 Կւաքսարէս.
Line: 20 Sentence: 18 Աժդահակ։
Page: 68 Line: 1 Իսկ մեր առաջին ի Վարբակայ մարէ Պսակեալ
Line: 2 Պարոյր, որդի Սկայորդւոյ
Line: 3 Հրաչեայ
Line: 4 Սա Հրաչեայ կոչի վասն առաւել պայծառերես եւ բոցակնագոյն իմն
Line: 5 լինելոյ։ Sentence: 19 Առ սովաւ ասեն կեցեալ զՆաբուգոդոնոսոր արքայ Բաբելացւոց,
Line: 6 որ գերեաց զՀրեայս։ Sentence: 20 Եւ սորա ասեն զմի ի գլխաւորաց Եբրայեցւոցն
Line: 7 գերելոց խնդրեալ ի Նաբուգոդոնոսորայ՝ Շամբաթ անուն, ածեալ բնակեցոյց
Line: 8 յերկրիս մերում մեծաւ պատւով. Sentence: 21 եւ ի սմանէ ասէ պատմագիրն
Line: 9 լինել զազգն Բագրատունեաց, եւ հաւաստի է։ Sentence: 22 Բայց թէ որպիսի ջան եղեւ
Line: 10 թագաւորացն մերոց՝ զնոսա ի պաշտօն կռոցն խոնարհեցուցանել, եւ կամ
Line: 11 թէ քանիք եւ ոյք ոմանք ի նոցանէ որք աստուածպաշտութեամբ վճարեցին
Line: 12 զկեանս՝ յետոյ պատմեսցուք ոճով։ Sentence: 23 Քանզի ասելն ոմանց անհաւաստի
Line: 13 մարդոց, ըստ յօժարութեան եւ ոչ ըստ ճշմարտութեան, ի Հայկայ
Page: 69 Line: 1 զթագադիր ազգդ Բագրատունեաց լինել։ Sentence: 24 Վասն որոյ ասեմ. Sentence: 25 մի այսպիսեաց
Line: 2 յիմար բանից հաւանիր. Sentence: 26 զի եւ ոչ մի շաւիղ կամ ցուցումն գոյ
Line: 3 նմանութեան յասացեալսդ՝ որ զարդարութիւն ակնարկէ. Sentence: 27 զի ի բայ բանից
Line: 4 եւ անոճ իմն յաղագս Հայկայ եւ նմանեացն կակազէ։ Sentence: 28 Բայց ծանիր, զի
Line: 5 Սմբատդ անուն, զոր յաճախ Բագրատունիք ի վերայ պատանեաց կոչեն՝
Line: 6 ճշմարտութեամբ Շամբաթ է, ըստ նախնի իւրանց խօսիցն, որ է
Line: 7 եբրայեցի։
Line: 8 Sentence: 29 Փառնաւազ
Line: 9 Պաճոյճ
Line: 10 Կոռնակ
Line: 11 Փառոս
Line: 12 Միւս Հայկակ
Line: 13 Երուանդ սակաւակեաց
Line: 14 Տիգրան։
Line: 15 Sentence: 30 Քանզի եւ զվերջին Երուանդ եւ զՏիգրան ի սոցանէ ըստ յուսոյ
Line: 16 կոչեցեալ ասեմ արդեօք. Sentence: 31 ոչ կարի հեռագոյն գոլով ժամանակին, յիշեաց
Line: 17 ոք զանուանս զայսոսիկ։
Line: 5 Sentence: 3 Այլ յառաջ քան զձեռնարկելն մեր ի բանսն որ յաղագս մեծին
Line: 6 Տիգրանայ, որ իններորդ ի բնկաց մերոց պսակաւորաց էր, հուժկու,
Line: 7 անուանի եւ յաղթողընդ այլ աշխարհակալս՝ ճառեսցուք որ ինչ
Line: 8 կարեւորագոյննէ ոճոյ բանիս։ Sentence: 4 Եւ ի մոռացումն եկն արդեօք յաղագս
Line: 9 Սենեքերիմայ. Sentence: 5 Քանզի ութսուն, աւելի կամ պակաս, ամօք յառաջ քան
Line: 10 զթագաւորութիւնն Նաբուգոդոնոսորայ էր Սենեքերիմս կացեալ արքայ
Line: 11 Ասորեստանի. Sentence: 6 որ Երուսաղէմ պաշարեաց առ Եզեկիայիւ Հրէից առաջնորդաւ.
Line: 12 Sentence: 7 զոր սպանեալ որդւոց նորա Ադրամելեքայ եւ Սանասարայ՝ եկին
Line: 13 փախստական առ մեզ։
Line: 14 Sentence: 8 Յորոց զմինն յւրեւմտից հարաւոյ աշխարհիսմերոյ, մերձ ի սահանս
Line: 15 նորին Ասորեստանի, բնակեցուցանէ Սկայորդին մեր քաջ նախնին, այս
Line: 16 ինքն է զՍանասարն. Sentence: 9 եւ ի սմանէ աճումն եւ բազմասերութիւն լեալ՝ լցին
Line: 17 զՍիմն ասացեալ լեառն։ Sentence: 10 Իսկ պերճքն եւ գլխաւորքն ի նոցանէ յետոյ
Line: 18 ուրեմն մտերմութիւն վաստակոց առ թագաւորսն մեր ցուցեալ՝
Page: 71 Line: 1 զբդեշխութիւն կողմանցն արջանաւորեցան առնուլ։ Sentence: 11 Իսկ Արդամոզանն
Line: 2 յարեւելից հարաւոյ նորին կողմանն բնակեալ. Sentence: 12 ի սմանէ ասսէ պատմագիրն
Line: 3 լինել զԱրծրունիս եւ զԳնունիս։ Sentence: 13 Արդ՝ յիշելոյն մեր զՍենեքերիմ այս էր
Line: 4 պատճառն։
Line: 5 Sentence: 14 Բայց զԱնգեղ տուն ասէ նոյն պատմագիր ի Պասքամայ ումեմնէ
Line: 6 ի Հայկայ թոռնէ լինել։
Line: 9 Sentence: 2 Բայց անցցուք այսուհետեւ որ ինչ յաղագս Տիգրանայ եւ որ ի
Line: 10 նմանէ գործք։ Sentence: 3 Քանզի սա ամենեցունց թագաւրացն մերոց հարստագոյն
Line: 11 եւ խոհեմագոյն, եւ արանցն այնոցիկ եւ ամենեցուն քաջ։ Sentence: 4 Որ եւ 147
Line: 12 աջակցեալ, զՄարացն ի բաց բառնալով զիշխանութիւնն, եւ զՅոյնս ոչ
Line: 13 սակաւ ժամանակս ընդ իւրեաւ նուաճեալ հնազանդէր։ Sentence: 5 Եւ զսահմանս
Line: 14 մերոյ բնակութեանս ընդարձակեալ՝ ի հինսն մեր հաուցանէր յեզերս
Line: 15 ծայրից բնակութեան, եւ ամենեցունց որ առ իւրովքն էին ժամանակօք՝
Line: 16 նախանձելի, եւ զկնեացս ըղձալի ինքն եւ ժամանակ իւր։
Page: 72 Line: 1 Զի ո ոք ի ճշմարիտ արանց, եւ որոց ի բարս արութեան եւ
Line: 2 խոհականութեան սիրելութիւն կայցէ, սորա յիշատակօքն ոչ զուարճասցի,
Line: 3 եւ յորդորեսցի այսպիսի այր լինել։ Sentence: 6 Արանց կացեալ գլուխ եւ արութիւն
Line: 4 ցուցեալ՝ զազգս մեր բարձրացոյց, եւ զընդ լծով կացեալսս՝ լծադիրս եւ
Line: 5 հարկապահանջս կացոյց բազմաց. Sentence: 7 մթերս ոսկւոյ եւ արծաթոյ եւ քարանց
Line: 6 պատուականաց եւ զգեստուց եւ պէս պէս գունից եւ անկուածոց՝ արանց
Line: 7 միանագամայն եւ կանանց ՝ հասարակաց բազմացոյց. Sentence: 8 որովք ագեղագոյնքն
Line: 8 իբրեւ զգեղաւորս երեւէին սքանչելիք, եւ գեղաւորքն ըստ ժամանակին
Line: 9 առ հասարակ դիւցազնացեալք։ Sentence: 9 Հետեւակամարտքն ի վերայ ուսոց ձիոց
Line: 10 բերեալք, եւ պարսաւորքն առ հասարակ դիպաղեղունք, եւ շերտաւորքն
Line: 11 ի սուսեր եւ ի տէգ նիզակի վառեալք. Sentence: 10 մերկքն վահանօք եւ զգեստուք
Line: 12 երկաթեօք պարածածկեալք։ Sentence: 11 Որոց ի մի վայր հասելոց բաւական էր
Line: 13 տեսիլն միայն, որ ի նոցայն պահպանակաց եւ զինուց փայլմունք եւ
Line: 14 շողիւնք՝ զթշնամիսն արտահալածել։ Sentence: 12 Խաղաղութան եւ շինութեան բերող,
Line: 15 իւղով եւ մեղու զամենայն հասակ պարարեալ։
Line: 16 Sentence: 13 Զայս եւ որ այլ այսպիսիք բազումք, եբեր մերոյ աշխարհիս
Line: 17 խարտիաշս այս եւ աղեբեկ ծայրիւ հերաց Երուանդեանս Տիգրան, երեսօք
Page: 73 Line: 1 գունեան եւ մեղուակն, անձնեայն եւ թիկնաւէտն, առոգաբարձն եւ
Line: 2 գեղեցկոտն, պարկեշտն ի կերակուրս եւ յըմպելիս, եւ ի խրախճանութիւնս
Line: 3 օրինաւոր. Sentence: 14 զորմէ ասէինն ի հինսն մեր, որք փանդռամբն երգէին, լինել
Line: 4 սմա եւ ի ցանկութիւնս մարմնոյ չափաւոր, մեծիմաստ եւ պերճաբան,
Line: 5 եւ յամենայն որ ինչ մարդկութեան՝ պիտանի։ Sentence: 15 Եւ զինչ ինձ ի գիրսս
Line: 6 յայսոսիկ արդեօք իցէ բան սիրելի, քան թէ որ յաղագս սորա էին
Line: 7 գովեստք եւ պատմութիւնք յերկարել։ Sentence: 16 Արդարադատ եւ հաւասարասէր
Line: 8 կշիռս ունելով յամենայնի՝ զամենայն ուրուք զկենցաղս՝ մտացն լծակաւ
Line: 9 կշռէր։ Sentence: 17 Ոչ ընդ լաւագոյնսն խանդայր, եւ ոչ զնուաստսն արհամարէր,
Line: 10 այլ ամենացուն հասարակաց հնարէր զխնամոցն իւրոց ի վերայ տարածանել
Line: 11 զզգեստս։
Line: 12 Sentence: 18 Սա նախ յառաջագոյն դաշնաւոր եղեալ Աժդահակայ, որ ի Մարաց
Line: 13 էր, տայ նմա զքոյր իւր Տիգրանուհի կնութիւն, ըղձիւք խնդրելով զնա
Line: 14 Աժդահակայ։ Sentence: 19 Քանզի ասէր. Sentence: 20 կամ ի ձեռն այսպիսւոյ մերձաւորութեան
Line: 15 սէր հաստատուն առ Տիգրան ունել, կամ դիւրաւ այսպէս դաւաճանել
Line: 16 զնա ի սպանումն։ Sentence: 21 Զի էր նմա խէթ կամաց իւրոց, մարգարէութիւն իմն
Line: 17 յոչ կամաց լեալ նմա առաջիկայ դիպուածն իւր։
Line: 4 Sentence: 2 Բայց էր նիւթ այսպիսւոյ խոհականութեան դաշնաւորութիւն
Line: 5 մտերմութեանն՝ որ ի Կիւրոսէ առ Տիգրան. Sentence: 3 յորմէ բազում անգամ եւ
Line: 6 ախտ քնոյ ի բաց փախուցեալ լինէր յԱժդահակայ յիշատակաւս այսուիկ.
Line: 7 Sentence: 4 եւ խորհրդակցաց իւրոց անդուլ առնէր հարցումն վասն այսպիսւոյ
Line: 8 պատճառի. Sentence: 5 " Որպիսի հնարիւք լուծանել կարասցուք, ասէ, զկապ սիրոյ
Line: 9 պարսկայնոյն եւ հայկազինն բազմաբիւրաւորի"։ Sentence: 6 Եւ յայսպիսում շփոթման
Line: 10 խորհրդոշծ հասանէ նմա առաջիկայիցն յայտնութիւն ի ձեռն անրջականաց
Line: 11 իմն նախատեսութեանց, օրինակաւս այսուիկ, ասէ՝ որ պատմէն։
Line: 15 Sentence: 2 Էր, ասէ յաւուրն յանոսիկ ոչ սակաւ ինչ վտանգ՝ որ ի Մարացն
Line: 16 Աժտահակայ, ի միաբանութենէն Կիւրոսի եւ Տիգրանայ։ Sentence: 3 Վասն որոյ եւ
Line: 17 ի սաստկութենէ ծփանաց խորհրդոցն լինէր նմա ի տեսլեան երազոցն
Page: 75 Line: 1 երեւութանալ ի քուն գիշերոյ, զոր ոչ երբէք յարթնութեան ետես աչօք,
Line: 2 եւ ոչ ի լուր ականջաց լուաւ։ Sentence: 4 Ուստի եւ ընդոստ ի քնոյն լինելով՝ ոչ
Line: 3 յամէ ըստ սովորութեան կարգին ի ժամ խորհրդականութեանն. Sentence: 5 այլ այն
Line: 4 ինչ գիշերոյն ժամս ունելով ոչ սակաւս՝ ձայնէ զխորհրդակիցսն. Sentence: 6 եւ
Line: 5 տրտում երեսօք յերկիր հայելով ի խորոց սրտին մռնչէ յոգւոցհանութեամբ։
Line: 6 Sentence: 7 Եւ ի զվասն էրն ի խորհրդակցացն հարցանիլ՝ յերկարէ ժամս ինչ
Line: 7 զպատասխանիսն, եւ ուր ուրեմն հեծութեամբ սկիզբն արարեալ յայտնէ
Line: 8 զամենայն, որ ի ծածուկս սրտին խորհուրդ եւ կասկած, ընդ նմին եւ
Line: 9 զիրս ահագին տեսլեանն։
Line: 10 Sentence: 8 "Էր ինձ, ասէ, ով սիրելիք, լինել այսօր յերկրի անծանօթում,
Line: 11 մերձ ի լեառն մի երկար յերկրէ բարձրութեամբ, որոյ գագաթնն
Line: 12 սաստկութեամբ սառնամանեաց թուէր պատեալ. Sentence: 9 եւ ասէին գոգցես յերկրին
Line: 13 Հայկազանց զայս լինել։ Sentence: 10 Եւ ի նայել իմ յերկարագոյնս ի լեառնն կին
Line: 14 ոմն ծիրանազգեստ, երկնագոյն ունելով զիւրեաւ տեռ, նստեալ երեւեցաւ
Line: 15 ի ծայրի այնպիսւոյ բարձրութեան, աչեղ, բարձրահասակ եւ կարմրայտ,
Line: 16 երկանց ըմբռնեալ ցաւովք։ Sentence: 11 Եւ ի յերկարագոյնս նայել իմ յայնպիսի
Page: 76 Line: 1 երեւումն եւ ի հիացման լինել՝ ծնաւ յանկարծ կինն երիս կատարեալս
Line: 2 ի դիւցազանց հասակաւ եւ բնութեամբ։ Sentence: 12 Առաջինն զերանսն ածեալ ի
Line: 3 վերայ առիւծու ՝ սլանար յարեւմուտս, եւ երկրիրդն ի վերայ ընծու՝ ի հիւսիսի
Line: 4 հայելով. Sentence: 13 իսկ երրորդն զվիշապ անարի սանձեալ՝ ի մերոյս
Line: 5 վերայ շահատակեալ յարձակէր տէրութեանս։
Line: 6 Sentence: 14 "Եւ ի մէջ խառնից այսպիսեաց երազոց, թուէր ինձ կալ ի վերայ
Line: 7 տանեաց իմոց արքունեացս, եւ զնոյն ինքն վերին երեսս յարկացս
Line: 8 տեսանել գեղեցկօք եւ բազմագունիւք զարդարեալ շատրուանօք, եւ
Line: 9 զպսակողսն մեր զդիսն հրաշատեսիկ տեսլեամբ ի վերայ կացեալս եւ
Line: 10 զիս ձեօք հանդերձ պատուել զնոսա զոհիւք եւ խնկովք։ Sentence: 15 Եւ յանկարծ ի
Line: 11 վեր նայեցեալ, զայն որ ի վերայ վիշապին հեծեալ էր այր, արծուոյ իմն
Line: 12 արդարեւ սլացեալ թեւովք տեսի յարձակել. Sentence: 16 որ մօտ հասեալ խորհէր կործանել
Line: 13 զդիսն։ Sentence: 17 Իսկ ես Աժդահակ խտրոց ընդ մէջ անկեալ՝ յիս զայնպիսի
Line: 14 ընկալայ զյարձակումն, մարտ ընդ սքանչելւոյն առնելով դիւցազինն։
Line: 15 Sentence: 18 Եւ նախ ի տէգ նիզակաց զմարմինս երկաքաչիւրոցս յօշելով, վտակս
Line: 16 արեան ի վայր հոսեցուցաք, եւ զարեգակնատես երեսս ապարանիցս
Line: 17 արեան հոսեալ ցուցաք ծով։ Sentence: 19 Այսպէս եւ զկնի այլովք զինուք ժամս ոչ
Line: 18 սակաւս։
Page: 77 Line: 1 "Բայց զինչ օգուտ ինձ եւ խօսիցս երկարութիւն. Sentence: 20 զի վախճան
Line: 2 գործոյն՝ իմն էր կործանումն. Sentence: 21 ուստի եւ ի քրտան սաստկութեան յայսպիսւոյ
Line: 3 եղեալ տագնապէ փախեաւ յինէն քունն, եւ այսուհետեւ ոչ թուիմ
Line: 4 կենդանի։ Sentence: 22 Զի ոչ այլ ինչ նշանակէ երեւութիցս շարժումն, եթէ ոչ որ
Line: 5 ի Հայկազնեանն Տիգրանայ հասանելոց է մեզ բռնութեան յարձակումն։
Line: 6 Sentence: 23 Բայց ով արդեօք, յետ աստուածոցն օգնականութեան, բանիւ եւ գործով
Line: 7 մեզ օգուտ խորհելով, ոչ զինքն կարծիցէ թագաւորակից մեր լինել"։
Line: 8 Sentence: 24 Եւ բազում ինչ ի խորհրդակցացն լուեալ օգտութեան մտածութիւն՝
Line: 9 շնորհակալութեամբ պատուէ զնոսա։
Line: 13 Sentence: 3 "Բազում ինչ հանճարով եւ իմաստութեամբ ի ձէնջ լուեալ, ասէ, ով
Line: 14 սիրելիք, ասացից եւ որ ինչ իմ յետ աստուածոցն օգնականութեան
Line: 15 յայսոսիկ օգտակարագոյն բան եւ մտածութիւն։ Sentence: 4 Քանզի ոչ ինչ առ
Line: 16 թշնամեացն զգուշութիւն վեհագոյն բերէ օգնականութիւն, եւ ծանօթութիւն
Line: 17 նոցայցն առաջի արկելոց գործոց՝ քան թէ որ ի ձեռն սիրով
Line: 18 դաւելոյն զկորուստ խորհեսցի։ Sentence: 5 Եւ զայս դարձեալ ոչ ի ձեռն գանձուց, եւ
Page: 78 Line: 1 ոչ ի ձեռն բանից պատրողաց այժմ մեզ հնարաւորութիւն է կատարել,
Line: 2 եթէ ոչ որպէս կամք են ինձ այժմ գործել։ Sentence: 6 Եւ այն է նիւթ կատարման
Line: 3 խորհրդոյս եւ հնարք որոգայթիցս, գեղեցիկն ի կանայս եւ խոհեմն, քոյր
Line: 4 նորա Տիգրանուհի։ Sentence: 7 Զի այսպիսիքս իսկ արտաքուստ եւ եկամուտ
Line: 5 հարազատութիւնք համարձակ զդաւելն ի ձեռն երթեւեկութեան անյայտաբար
Line: 6 ընդարձակ մարթեցուցանիցեն վարժել. Sentence: 8 կամ յանկարծօրէն իւրոց
Line: 7 մտերմաց, ընչիւք եւ խոստմամբ պատուոց, տալ հրաման խողխողել
Line: 8 սրով եւ կամ հնարիւք դեղոց, եւ կամ զմտերիմս նորա եւ զկուսակալս
Line: 9 գանձիւք ի նմանէ ի բաց մերկանալ, եւ այսպէս իբրեւ զանզօր տղայ ի
Line: 10 բուռն առցուք"։
Line: 11 Sentence: 9 Եւ ազդող համարեալ բարեկամացն զայսպիսի խորհուրդ՝ Նիւթեն
Line: 12 եւ զգործն։ Sentence: 10 Ի ձեռն միոյ ուրումն ի խորհրդակցաց տուեալ բազմութիւն
Line: 13 գանձուց՝ ի ձեռն թղթոյ, օրինակաւս այսուիկ, յուղարկէ։
Line: 17 Sentence: 2 Գիտէ սիրելի եղբայրութիւնդ քո, ոչ ինչ օգտակարագոյն ի կեանս
Line: 18 աշխարհիս ի դիցն մեզ պարգեւեալ քան զսիրելեաց բազմութիւն, եւ
Line: 19 այս՝ իմաստնոց արդեօք եւ հզօրագունից. Sentence: 3 զի այսպէս եւ արտաքուստ
Line: 20 ոչ ի վերայ համարձակին խռովութիւնք, եւ եկեալքն վաղվաղակի հերքին.
Page: 79 Line: 1 իսկ ի ներքս ոչ զմուտն յումեքէ գտեալ այսպիսւոյ չարութեան՝ հալածեալ
Line: 2 լինին։ Sentence: 4 Արդ զայսպիսի շահ օգտութեան, որ ի բարեկամութենէ
Line: 3 լինի, տեսանելով խորեցայ եւս հաստատուն եւ խորագոյն զսէրն որ ի
Line: 4 միջի մերում է, հաստատեալ. Sentence: 5 զի երկոքեան յամենայն կողմանց ամրացեալք՝
Line: 5 ողջ եւ անշարժ զտէրութիւն մեր կալցուք։ Sentence: 6 Եւ այս լինի ի տալն քում
Line: 6 զօրիորդդ Հայոց մեծաց, զքոյր քո Տիգրանուհի, ինձ կնութեան. Sentence: 7 թէ
Line: 7 արդեօք եւ բարի համարեսցիս դմա, զի թագուհեաց թագուհի լիցի։
Line: 8 Sentence: 8 Ողջ լեր, թագակից մեր եւ սիրելի եղբայր"։
Line: 9 Sentence: 9 Եւ առանց յերկարելոյ զբանս ասացից։ Sentence: 10 Գայ առաքեալն եւ կատարէ
Line: 10 յաղագս որիորդին գեղեցկի. Sentence: 11 զի յանձն առեալ Տիգրանայ՝ տայ զքոյր
Line: 11 իւր Տիգրանուհի Աժտահակայ կնութեան։ Sentence: 12 Եւ չեւ եւս գիտելով զառ ի
Line: 12 նմանէ դաւաճանութիւն՝ յուղարկէ զ քոյր իւր որպէս օրէն է թագաւորաց։
Line: 13 Sentence: 13 Զոր առեալ Աժդահակայ, ոչ միայն վասն նենգին որ ի սրտի իւրում,
Line: 14 այլ եւ վասն գեղեցկութեանն, առաջին իւրոց կանանցն կարգէ եւ
Line: 15 զչարութիւնն ի ներքոյ ոստայն հինու։
Chapter: 29
Ի՜Թ
Page: 80
Line: 1
ԻԹ (Լ)
Line: 2 Sentence: 1 Եթէ որպէս յայտնեցաւ նենգութիւնն եւ գրգռեցաւ մարտն, յորում եւ
Line: 3 մահն Աժդահակայ։
Line: 4 Sentence: 2 Զկնի այսորիկ ասէ, թէ ի հաստատել Աժտահակայ զ Տիգրանուհի
Line: 5 ի տիկնութեան, ոչ ինչ առանց կամաց նորա ի թագաւորութեան իւրում
Line: 6 գործէր. Sentence: 3 այլ բերանով նորա կարգէր զամենայն, եւ հրամանի նորա
Line: 7 ամենեցուն հնազանդ լինել հրամայէր։ Sentence: 4 Եւ յօրինեալ զայս այսպէս՝ սկսանի
Line: 8 նմա մեղմով պատրանս մատուցանել. Sentence: 5 " Ոչ գիտես, ասէ, եթէ եղբայր
Line: 9 քո Տիգրան խանդացաւ զտիկնութիւնդ քո ի վերայ Արեաց, ի կնոջէ
Line: 10 իւրմէ ի Զարուհեայ գրգռեալ։ Sentence: 6 Եւ զինչ լիցի այն, եթէ ոչ նախ ինձ
Line: 11 մեռանել, եւ ապա լինել զԶարուի ի վերայ Արեաց եւ զաստուածուհեաց
Line: 12 ունել զտեղի։ Sentence: 7 Բայց արդ՝ ընտրելի է քեզ զմի յայսցանէ. Sentence: 8 կամ լինել
Line: 13 եղբայրասէր, եւ կործանումն խայտառակելի յանդիման Արեաց յանձն առնուլ, եւ
Line: 14 կամ զանձին իմանալով զբարի՝ խորհուրդ օգտակար ի մէջ
Line: 15 բերել եւ յաղագս առաջիկայիցն հոգալ"։
Line: 16 Sentence: 9 Բայց էր ի մէջ այսպիսւոյ խորամանկութեան թագուցեալ եւ
Line: 17 զմեռանելն Տիգրանուհեայ, եթէ ոչ ինչ ըստ կամաց խորհիցի մարապարսացւոյն։
Line: 18 Sentence: 10 Այլ իմացեալ խորագիտոյ գեղեցկին զայսպիսի դաւաճանութիւն՝
Line: 19 պատասխանի առնէ սիրոյ բանս Աժտահակայ, եւ արագագոյն
Line: 20 ի ձեէն մտերմաց պատմէ եղբօրն զնենգութիւնն։
Page: 81 Line: 1 Եւ ձեռնարկէ այնուհետեւ ի գործն ի ձեռն պատգամաւորութեան,
Line: 2 գալ նոցա ի տեսութիւն միաբանութեան ի տեղի միջոց սահմանաց
Line: 3 երկոցունց թագաւորութեանցն. Sentence: 11 իբր բան ինչ եւ գործ հարկաւոր հասեալ,
Line: 4 որ ի ձեռն գրոյ եւ հրեշտակութեան կատարել ոչ է կարողութիւն,
Line: 5 եթէ ոչ եւ դէմք երկոցունց հանդէպ լինիցին։ Sentence: 12 Այլ գիտելով Տիգրանայ
Line: 6 զառաքելոյ իրին կատարումն՝ ոչ ինչ յորոց խորհէրն աժդահակ՝ ծածկէ,
Line: 7 այլ ի ձեռն գրոյ յայտնէ որ ինչ ի նորայն խորութեան սրտի։ Sentence: 13 Եւ
Line: 8 յայտնեալ այսպիսւոյ չարութեան՝ ոչ ինչ էր այնուհետեւ բան եւ
Line: 9 խորամանկութիւն, որ զայսպիսի առագաստէր զչարութիւն. Sentence: 14 այլ յայտնի
Line: 10 այնուհետեւ գրգռէր խազմն։
Line: 11 Sentence: 15 Եւ ժողովէ արքայն Հայոց ի սահմանացն Կապադովկացւոց, եւ
Line: 12 որչափ ընտիրք Վրաց եւ Աղուանից, եւ զամենայն ընտիրս Հայոց Մեծաց
Line: 13 եւ Փոքունց։ Sentence: 16 Եւ խաղայ ամենայն զօրութեամբ իւրով զկողմամբք
Line: 14 Մեդացւոց։ Sentence: 17 Վտանգ այնուհետեւ հարկ առնէ Աժտահակայ՝ պատահել
Line: 15 պատերազմաւ հայկազինն ոչ փոքր ինչ ամբոխիւ։ Sentence: 18 Եւ երկայնէր հակառակութիւնն
Line: 16 մինչեւ յամիսս հինգ. Sentence: 19 քանզի հիւանդանայր գործն արագ եւ
Line: 17 առողջ, յորժամ զմտաւ ածէր Տիգրան յաղագս քեէն իւրոյ սիրելւոյ։
Line: 18 Sentence: 20 Զի այսպէս իմն զելս իրացն հնարէր յարդարել, զի ապրելոյ ճար լիցի
Line: 19 Տիգրանուհեայ։ Sentence: 21 Պատահէ եւ այս, եւ ժամ մարտին մերձենայ։
Page: 82 Line: 1 Բայց գովեմ զքաջ նահատակն իմ եւ զնիսզակաւորն եւ զամենեւին
Line: 2 բոլոր անդամովք համեմատն եւ ի գեղեցկութիւն հասակի աւարտեալ
Line: 3 քանզի առոյգ, ամենայնիւ ըստ իրեարս պատշաճեալ, եւ ուժով ոչ զոք
Line: 4 ունելով իւր զոյգ։ Sentence: 22 Եւ զի երկայնեմ զբանս. Sentence: 23 քանզի ի լինել մարտին
Line: 5 նիզակաւ օրինակ իմն որպէս զջուր հերձեալ զերկաթի ամուր հանդերձն՝
Line: 6 շամփրէ զԱժդահակ յընդարձակ տէգ նիզակին, եւ յամփոփել միւսանգամ
Line: 7 զձեռնն՝ արտաքս զկէս մասն թոքոցն հանդերձ զինուն ի դուրս բերէ։
Line: 8 Sentence: 24 Բայց մարտն էր սքանչելի. Sentence: 25 զի քաջք դիպեալ քաջաց՝ ոչ վաղվաղակի
Line: 9 թիկունս ի միմեանց դարձուցանէին. Sentence: 26 վասն որոյ յերկարեալ քարշէր
Line: 10 գործ պատերազմին մինչեւ ի ժամս ձիգս։ Sentence: 27 Իսկ վախճան գործոյն առնէր
Line: 11 մահն Աժդահակայ. Sentence: 28 եւ այսպիսի դիպուածս ի բարեբախտութիւն յաւելեալ՝
Line: 12 փառս յաճախէր Տիգրանայ։
Line: 16 Sentence: 2 Պատմի եւ այս, թէ զկնի այսպիսի իրաց կատարման՝ յուղարկէ
Line: 17 թագաւորապէս զքոյր իւր Տիգրանուհի մեծաւ ամբոխիւ ի Հայս, յաւանն՝
Page: 83 Line: 1 զոր շինեաց յիւր անուն Տիգրան, որ Տիգրանակերտ, եւ զգաւառսն
Line: 2 զայնոսիկ ի ծառայութիւն նմա հրամայէ։ Sentence: 3 Եւ զոստանն անուանեալ
Line: 3 կողմանցն այնոցիկ ազատութիւն ի զարմից սորա ասէ լեալս, իբր
Line: 4 թագաւորական զարմս։
Line: 5 Sentence: 4 Իսկ զԱնոյշ, զառաջին կինն Աժդահակայ, եւ զբազումս ի սերմանէն
Line: 6 Աժտահակայ աղջկունս, հանդերձ պատանեկօք եւ բազմութեամբ գերեացն,
Line: 7 որչափ թէ աւելի քան զբիւր մի, բնակեցուցանէ յարեւելեայ ուսոյ մեծի
Line: 8 լերինն մինչեւ ի սահմանս Գողթան, որ են Տամբատ, Ոսկիողայ Դաժգոյնք,
Line: 9 եւ որ այլք առ եզերբ գետոյն դաստակերտք, յորոցմինն է Վրանջունիք,
Line: 10 մինչեւ հանդէպ ամրոցին Նախճաւանու. Sentence: 5 եւ զերիս աւանսն, զԽրամ եւ
Line: 11 զՋուղայ եւ զԽորշակունիս իսկ ի միւս կողմանէ գետոյն. Sentence: 6 զբոլոր դաշտն,
Line: 12 որոյ գլուխն Աժդանական, մինչեւ ցնոյն ինքն ամուրն նախճաւանու։
Line: 13 Sentence: 7 Բայց զնախասացեալ կինն Անոյշ բնակեցուցանէ որդւովք իւրովք
Line: 14 յանդորրութեան սպառուածի փլածին մեծի լերինն։ Sentence: 8 (Զորմէ լեալ ասեն յահագին
Line: 15 իմն շարժման. Sentence: 9 զոր պատմեն՝ որք բազմաշրջութեամբ հրամանաւ Պտղոմեայ
Line: 16 ասպարիսօք զբնակութիւնս մարդկան չափեցին, այլ եւ մասն
Page: 84 Line: 1 ինչ զծով եւ զանբնակս յայրեցածէ մինչեւ ցՔիմիւռոն)։ Sentence: 10 Իսկ պաշտօնեայս
Line: 2 տայ Անուշայ ի նոյն Մարաց, որ առ ոտամբ լերին բնակեցան։
Line: 3 Sentence: 11 Յայտնեն զայս ճշմարտապէս եւ թուելեացն երգք, զոր պահեցին
Line: 4 ախորժելով, որպէս լսեմ, մարդիկ կողմանն գինեւէտ գաւառին Գողթան.
Line: 5 Sentence: 12 յորս շարին բանք երգոցն զԱրտաշիսէ եւ զորդւոց նորա, յիշելով այլաբանաբար
Line: 6 եւ զզարմիցն Աժդահակայ, վիշապազունս զնոսա կոչելով, զի
Line: 7 Աժդահակդ՝ ի մեր լեզուս է վիշապ։ Sentence: 13 Այլ եւ ճաշ ասեն գործեալ Արգաւանայ
Line: 8 ի պատիւ Արտաշիսի, եւ խարդաւանակ լեալ նմին ի տաճարին վիշապաց։
Line: 9 Sentence: 14 Այլ եւ Արտաւազդայ ոչ գտեալ, ասեն, քաջի որդւոյն Արտաշիսի,
Line: 10 տեղեկիկ ապարանից ի հիմնանալն Արտաշատու՝ նա անց, ասէ, գնաց
Line: 11 եւ շինեաց ի մէջ Մարաց զՄարակերտ. Sentence: 15 որ է ի դաշտին՝ որ անուանեալ
Line: 12 կոչի Շարուրայ։ Sentence: 16 Այլ եւ տենչայ, ասեն, Սաթենիկ տիկին տենչանս՝
Line: 13 զարտախուր խաւարտ եւ զտից խաւարծի ի բարձիցն Արգաւանայ։
Line: 14 Sentence: 17 Եւ արդ՝ ոչ արդեօք առաւել աստանօր զարմասցիս ի վերայ
Line: 15 մերոյ ճշմարտապատմութեանս, թէ որպէս յայտնեցաք զանյայտ իրս
Line: 16 վիշապաց, որք են յԱզատն ի վեր ի Մասիս։
Line: 3 Sentence: 2 Հաւաստի պատմել զբուն եւ զառաջին Տիգրանն եւ որ ինչ ի նմանէ
Line: 4 գործք՝ սիրելի, որպէս ինձ պատմողիս ի մէջ իմոց բանից որ ինչ
Line: 5 յաղագս Երուանդեանս Տիգրանայ բանք՝ եղիցի եւ քեզ ընթերցողիդ,
Line: 6 որպէս այրն եւ գործք, այսպէս եւ զնմանէ բանք։ Sentence: 3 Վասն որոյ սիրեմ
Line: 7 կոչել այսպէս ըստ քաջութեան - Հայկ, Արամ Տիգրան. Sentence: 4 քանզի ըստ
Line: 8 քաջացն՝ ազգք քաջք. Sentence: 5 իսկ միջոցքն՝ որպէս դէպ ումեք թուիցի կոչել։
Line: 9 Sentence: 6 Բայց ըստ դիւցազնութեանն կարծեաց՝ ճշմարիտ է եւ ասելս մեր. Sentence: 7 Ոչ
Line: 10 Արամազդ ոք, այլ ի կամեցողսն լսին լինել Արամազդ չորից եւս այլոց
Line: 11 անուանեցելոց ոմանց Արամազդ. Sentence: 8 յորոց մի է եւ Կունդ ոմն Արամազդ։
Line: 12 Sentence: 9 Այսպէս եւ բազումք անուանեալք Տիգրան, մի է եւ միայնակ սա ի Հայկազանցս,
Line: 13 որ զԱժդահակ սպան, եւ զտուն նորա ի գերութիւն վարեաց եւ
Line: 14 զԱնոյշ մայրն վիշապաց. Sentence: 10 օժանդակ՝ կամօք եւ յօժարութեամբ զԿիւրոս
Line: 15 ունելով՝ զիշխանութիւնն Մարաց եւ Պարսից յինքն յափշտակեաց։
Line: 16 Sentence: 11 Սորա որդի Բաբ, Տիրան, Վահագն, զորմէ ասեն առասպելք աշխարհիս.
Line: 17 Sentence: 12 "Երկնէր երկին, երկնէր երկիր, երկնէր եւ ծովն ծիրանի. Sentence: 13 երկն
Page: 86 Line: 1 ի ծովուն ունէր եւ զկարմրիկն եղեգնիկ. Sentence: 14 ընդ եղեգան փող ծուխ ելանէր,
Line: 2 ընդ եղեգան փող բոց ելանէր. Sentence: 15 եւ ի բոցոյն վազէր խարտեաշ պատանեկիկ.
Line: 3 Sentence: 16 նա հուր հեր ունէր, ապա թէ բոց ունէր մօրուս, եւ աչկունքն էին
Line: 4 արեգակունք"։ Sentence: 17 Զայս երգելով ոմանց փանդռամբ, լուաք մերովք իսկ
Line: 5 ականջօք։ Sentence: 18 Յետ որոյ եւ ընդ վիշապաց ասէին յերգին կռուել նմա եւ
Line: 6 յաղթել, եւ կարի իմն նմանագոյնս զՀերակլեայ նահատակութիւնսն նմա
Line: 7 երգէին։ Sentence: 19 Այլ ասեն զսա եւ աստուածացեալ. Sentence: 20 եւ անդրին ի Վրաց աշխարհին
Line: 8 զսորա չափ հասակին կանգնեալ՝ պատուէին զոհիւք։ Sentence: 21 Եւ սորա են զարմք
Line: 9 Վահունիք. Sentence: 22 ի սորա կրտսեր որդւոյն Առաւանայ Առաւենեանք։ Sentence: 23 Սորա
Line: 10 Առաւան, սորա Ներսեհ, սորա Զարեհ. Sentence: 24 ի սորա զարմից եւ որ Զարեհաւանիցն
Line: 11 կարդան ազգք։ Sentence: 25 Իսկ սորա առաջին Արմոգ, սորա Բագամ,
Line: 12 սորա Վահան, սորա Վահէ։ Sentence: 26 Սա ընդվզեալ՝ մեռանի յԱղեքսանդրէ Մակեդոնացւոյ։
Page: 87 Line: 1 Յայսմ հետէ մինչեւ ցթագաւորութիւնն Վաղարշակայ ի Հայս՝ ոչ
Line: 2 ինչ ճշմարտագոյն ունիմ պատմել քեզ. Sentence: 27 քանզի շփոթ իմն ամբոխից
Line: 3 լեալ՝ այր զարամբ ելանէին տիրել աշխարհիս. Sentence: 28 Վասն այսորիկ
Line: 4 դիւրամուտ ի Հայս լեալ Արշակ Մեծ՝ թագաւորեցուցանէ զեղբայր իւր
Line: 5 զՎաղարշակ ի վերայ աշխարհիս Հայոց։
Line: 9 Sentence: 3 Երկուք այսոքիկ են, որք աշխատութիւն տագնապաւ մեզ ի վերայ
Line: 10 ի քումմէդ հասուցանեն հարցասիրութենէ - համառօտասիրութիւն,
Line: 11 արագաբանութիւն. Sentence: 4 եւ այսոքիկ ՝ պերճք եւ պայծառք, պղատոնականք իբր
Line: 12 եղանել բանք. Sentence: 5 հեռի ի ստութենէ, եւ լի որ ինչ ընդդէմ ստութեան. Sentence: 6 եւ զայսոսիկ
Line: 13 յառաջին մարդոյն մինչեւ ցքեզ առ ժամայն պատմել։ Sentence: 7 Եւ այսոցիկ
Line: 14 ի միասին պատահել անհնարին է։ Sentence: 8 Քանզի որ զամենայն ստեղծ, կարող
Line: 15 գոլով ակնարկութեամբ ի քթթել ական զամենայն կացուցանել՝ ոչ
Line: 16 այսպէս հաստատէ, այլ աւուրս որոշէ եւ կարգս ի ստեղծուածս. Sentence: 9 քանզի
Line: 17 են ոմանք առաջնոյ եւ ոմանք երկրորդի եւ երրորդի եւ այլոցն աւուրց
Line: 18 ստեղծուածք։ Sentence: 10 Եւ այսու մեզ այսպիսի իմն ակնարկէ կարգս վարդապետութիւն
Line: 19 Հոգւոյն։ Sentence: 11 Իսկ զքո փափագ արտաքոյ այսպիսւոյ աստուածայնոյ
Page: 88 Line: 1 տեսանեմք սահմանի, զի արդար եւ բնաւ եւ առ ժամայն ամենայնք քեզ
Line: 2 եղիցին ասացեալ։ Sentence: 12 Այլ առ ի մէնջ այսոքիկ կամ յերկար, եւ քեզ ըստ
Line: 3 կամաց, կամ փոյթ, եւ քեզ ոչ հաճելիք։ Sentence: 13 Զի այսպէս ի քոյ հապճեպեկոյ
Line: 4 ահա ոչ ինչ յաղագս Մակեդոնացւոյն, եւ ոչ վասն Եղիականին ի կարգին
Line: 5 նշանակեցաքմ այլ զօդեմք աւասիկ։ Sentence: 14 Ոչ ունիմք ասել, իմաստուն կամ
Line: 6 անհանճար աստանօր լինել մեզ հիւսն, պատկանաւոր կամ ոչ զայնոցիկ
Line: 7 այժմ ուրեմն զկնի հեղուսելով բանս, զկարեւորսն եւ մերոյս արժանի
Line: 8 շարադրութեանս։
Line: 9 Sentence: 15 Եւ ոյք արդեօք այսպիսեաց ճառից առաջինք, եթէ ոչ որք ի
Line: 10 Հոմերոսէ պատմին. Sentence: 16 այն, որ Վասն Եղիականին պատմի պատերազմին
Line: 11 առՏեւտամաւ Ասորեստանեայց։ Sentence: 17 Եւ մեր Զարմայր ի ծառայութիւն
Line: 12 Ասորեստանեայց սակաւուք ընդ Եթովպացի զօրուն օգնական Պռիամու,
Line: 13 եւ անդ ի քաջացն Հելլենացւոց վիրաւորեալ մեռանի. Sentence: 18 այլ կամիմ յԱքիլլեայ,
Line: 14 եւ մի յայրմէ ումեքէ ի քաջացն։
Line: 15 Sentence: 19 Կատարեցան գիրք Առաջին ծննդաբանութեան Հայոց Մեծաց։
Line: 4 Sentence: 2 Բայց զինչ արդեօք տարփանք քեզ՝ եւ Բիւրասպեայ Աժդահակայ
Line: 5 փծուն եւ անճոռնի առասպելքն իցեն. Sentence: 3 եւ կամ էր սակս զմեզ Պարսից
Line: 6 անյարմար եւ անոճ բանից, մանաւանդ թէ առաւել վասն անբանութեան,
Line: 7 առնես աշխատ, եւ անբարի առաջնոյ նորաա բարերարութեան, եւ դիւաց
Line: 8 նմա սպասաւորութիւն, եւ ոչ վրիպեցուցանել կարելոյ զվրիպեալն եւ
Line: 9 զսուտն. Sentence: 4 եւ ուսոցն համբուրումն, եւ անդուստ վիշապացն ծնունդ, եւ յայնմ
Line: 10 հետէ չարութեան յաճախութիւն, ծախել զմարդիկ ի պէտս որովայնի։
Line: 11 Sentence: 5 Իսկ ապա եւ հրուդենայ ումեմն զնա կապել սարեօք պղնձեօք, եւ ի
Line: 12 լեառնն տանել, որ կոչի Դըմբաւընդ։ Sentence: 6 Այլ եւ ի ճանապարհի ննջելն
Line: 13 Հրուդենայ, եւ Բիւրասպեայ քարշեկն ի բլուրն, եւ զարթիչն Հրուդենայ,
Line: 14 եւ տանել զնա յայրս ինչ լերինն եւ կապել, եւ զինքն անդրի ընդդէմ
Line: 15 նորա հաստատել. Sentence: 7 յորմէ պակուցեալ՝ հնազանդեալ կայ շղթայիցն, եւ
Line: 16 ոչ զօրէ ելանել եւ ապականել զերկիր։
Line: 17 Sentence: 8 Զինչ քեզ այսոքիկ կարօտութիւն առասպելք սուտք, կամ զինչ
Line: 18 պէտք անմիտ եւ անհանճար բանից յարմարանք։ Sentence: 9 Մի արդեօք յունական
Page: 90 Line: 1 պերճ եւ ողորկ առասպելքն իցեն հանդերձ պատճառաւ, որք զճշմարտութիւն
Line: 2 իրաց այլաբանաբար յինքեանս ունին թագուցանել։ Sentence: 10 Այլ ասես՝
Line: 3 մեզ պատճառս տալ անբանութեան նոցա, եւ զարդարել զանզարդսն։
Line: 4 Sentence: 11 Նոյն առ ի յինէն քեզ բան. Sentence: 12 զինչ այսոքիկ կարօտութիւնք. Sentence: 13 որպիսի
Line: 5 իղձք՝ անբաղձալւոյ իրիք բաղձալ եւ մեզ յաւելուլ աշխատութիւն։ Sentence: 14 Այլ
Line: 6 տացուք զայսոսիկ՝ մանկականի քոյոց տիոց եւ անհասութեան խակութեանդ
Line: 7 լեալ տարփանք։ Sentence: 15 Վասն որոյ եղիցի եւ աստանօր լնուլ մեզ
Line: 8 զփափագ կամաց քոց։
Line: 10 Sentence: 2 Զպղատոնականն համարձակագոյն այժմ բարբառիմք. Sentence: 3 Իսկ արդ
Line: 11 արդեօք իցէ սիրելւոյդ այլ ոք ես. Sentence: 4 քանզի եւ չէ իսկ ոք"։ Sentence: 5 Զի ի վերայ
Line: 12 այլոց անհնարիցն, հնարաւոր վասն քո արարելոց մեր, կատարեմք եւ
Line: 13 զայս. Sentence: 6 զի զորոց ատեմք զբանս եւ զգործս, եւ այնոցիկ մանաւանդ թէ
Line: 14 լուրն զլսելիս մեր տաղտկացուցանէր՝ այսօր ձեռամբ իմով շարագրեմ
Line: 15 զայսոսիկ, միտս անմտութեան նոցա տալով, եւ զկարի վաղուց նոցա
Line: 16 իրս եւ նոցասանելիս աւասիկ յայտնեմ. Sentence: 7 միայն թէ եւ քեզ
Line: 17 այսոքիկ ուրախութիւն եւ կամ շահ օգտութեան։ Sentence: 8 Այլ Ծանիր զատելութիւն
Line: 18 մեր առ այսպիսի բան, զի ոչ յառաջինսն մեր ասացեալ գիրս, եւ
Line: 19 ոչ ի վերջին բանս արժանաւորեցաք շարել, այլ զատ եւ որիշ։ Sentence: 9 եւ սկսայց
Line: 20 այսպէս։
Page: 91 Line: 1 Ասացեալն ի նոցանէ Բիւրասպի Աժդահակ՝ առ Նեբրովթաւ նախնի
Line: 2 նոցա։ Sentence: 10 Քանզի ի բաժանել լեզուացն ընդ ամենայն երկիր, ոչ խառն
Line: 3 ի խուռն եւ ոչ անառաջնորդ այս լինէր. Sentence: 11 այլ աստուածայնով իմն
Line: 4 ակնարկութեամբ գլխաւորք եւ ցեղապետք որոշեալք իւրաքանչիւր
Line: 5 սահմանս ժառանգեցին կարգաւ եւ զօրութեամբ։ Sentence: 12 Եւ զայս Բիւրասպեայ
Line: 6 հաւաստի անուն ճանաչեմ ես Կենտաւրոս Պիւռիղայ, ի քաղդէականի
Line: 7 գտեալ մատենի։ Sentence: 13 Սա ոչ քաջութեամբ քան թէ հարստութեամբ եւ ճարտարութեամբ
Line: 8 զցեղապետութիւն ազգին իւրոյ ունէր, հնազանդեալ
Line: 9 Նիբրովթայ. Sentence: 14 եւ հասարակաց զկենցաղս կամէր ցուցանել ամենեցուն,
Line: 10 եւ ասէր՝ ոչ ինչ իւր առանձին ումեք ունել պարտ է, այլ հասարակաց։
Line: 11 Sentence: 15 Եւ ամենայն ինչ նորա յայտնի էր բան եւ գործ. Sentence: 16 եւ ի ծածուկ ինչ ոչ
Line: 12 խորհէր, այլ զամենայն յանդիման արտաքս բերէր լեզուաւ զծածուկս
Line: 13 սրտին։ Sentence: 17 ԵՒ զել եւ զմուտ բարեկամացն որպէս ի տուընջեան նոյնպէս
Line: 14 եւ ի գիշերի սահմանէր։ Sentence: 18 Եւ այս է առաջին նորա ասացեալ անբարի
Line: 15 բարերարութիւնն։
Line: 16 Sentence: 19 Այլ քանզի աստեղաբանութեամբ հզօր եղեալ՝ յօժարեցաւ ուսանել
Line: 17 եւ զկատարեալ չարութիւնն. Sentence: 20 եւ այսիքիկ անկարելիք նմա. Sentence: 21 քանզի որպէս
Line: 18 վերագոյնն ասացաք՝ սովորութիւն ունէր պատրանաց աղագաւ առ
Line: 19 բազումս՝ ոչ ինչ ի ծածուկ գործել, եւ զայնպիսի վերջին եւ կատարեալ
Line: 20 չարութիւն յայտնի ուսանել կարողութիւն ոչ էր։ Sentence: 22 Հնարի այսպիսում
Line: 21 ուսման դառնութեան հնարս, - ցաւս ինչ յորովայնի ունել բաղբաղէր
Page: 92 Line: 1 չարաչարս, որ ոչ այլով իւիք, քան թէ բանիւ իմն եւ անուամբ
Line: 2 սոսկալեաւ բժշկիցի, զոր վայրապար լսել ումեք ոչ է կարողութիւն։
Line: 3 Sentence: 23 Եւ այս սովորեալ, որ զչարութիւնն նիւթէր, ուսուցանէր նմա ի տան
Line: 4 եւ ի հրապարակս. Sentence: 24 անկասկած զգլուխն ի վերայ ուսոցն Բիւրասպայ
Line: 5 դնելով եւ խօսելով յականջսն՝ ուսուցանէր զանբարի արուեստն. Sentence: 25 զոր
Line: 6 յառասպելին՝ մանուկ սատանայի, ասեն, սպասաւորելով լինէր կամակատար.
Line: 7 Sentence: 26 եւ ապա վասն որոյ պարգեւ ի նմանէ խնդրեալ՝ համբուրէր զուսսն։
Line: 8 Sentence: 27 Իսկ վիշապացն բուսումն, կամ կատարելապէս վիշապանալն
Line: 9 Բիւրասպեայ, որ ասի, է այս։ Sentence: 28 Քանզի անբաւ մարդիկ սկսաւ զոհել
Line: 10 դիւաց. Sentence: 29 մինչեւ տաղտկանալ ի նմանէ բազմութեանն եւ միաբանեալ
Line: 11 ամենեցուն եւ հալածել, եւ փախչել նմա ի նախասացեալ լերինն կողմանս.
Line: 12 Sentence: 30 եւ ի սաստիկ վարելոյն զնա՝ թօթափեցաւ ամբոխ նորա ի նմանէ։
Line: 13 Sentence: 31 Յայս վստահացեալ վարողացն զնա՝ հանգեան աւուրս ինչ
Line: 14 զտեղեօքն։ Sentence: 32 Իսկ բիւրասպեայ ժողովեալ զցրուեալսն՝ յանկարծօրէն
Line: 15 հասանէ ի վերայ, վնաս սաստիկ առնելով. Sentence: 33 այլ յաղթէ բազմութիւնն,
Line: 16 եւ փախստական լինի Բիւրասպի. Sentence: 34 եւ հասեալ սպանանեն զնա մերձ ի
Line: 17 լեառնն, եւ ընկենուն ի վիհ մեծ ծծմբոյ։
Line: 2 Sentence: 1 Ա՜ Միջակ պատմութիւն Հայոց։
Line: 3 Sentence: 2 Բ՜ Թագաւորել Արշակայ եւ որդւոցն, պատերազմ ընդ Մակեդոնացիս եւ սէր
Line: 4 ընդ Հռովմայեցիս։
Line: 5 Sentence: 3 Գ՜ Թագաւորեցուցանել զՎաղարշակ աշխարիս Հայոց։
Line: 6 Sentence: 4 Դ՜ Եթէ որպէս միաբանեալ Վաղարշակայ զքաջս Հայոց ի կարգս զօրու՝
Line: 7 խաղայ ի վերայ Մակեդոնացւոցն մտերմաց։
Line: 8 Sentence: 5 Ե՜ Պատերազմ Մորփիւղիկեայ եւ մկնդահար մահ։
Line: 9 Sentence: 6 Զ՜ Եթէ որպէս կարգեաց Վաղարշակ զարմուտս եւ զհիւսիսի մերոյ աշխարհիս։
Line: 10 Sentence: 7 Է՜ Յօրինուած թագաւորութեանն, եւ թէ ուստի զնախարարութիւնսն կարգեաց,
Line: 11 որպէս եւ զիարդ կենցաղավարել հրամայեաց։
Line: 12 Sentence: 8 Ը՜ Երկրորդ թագաւորութեան լինել ի զաւակէ Աժդահակայ Մարաց թագաւորին։
Line: 13 Sentence: 9 Թ՜ Յաղագս մերոյ Արշակայ Առաջնոյ եւ նՈրին գործոց։
Line: 14 Sentence: 10 Ժ՜ Եթէ ուստի եգիտ զպատմութիւնն զկնի մատենիցն Մար Աբայ Կատինայ։
Page: 94 Line: 1 Sentence: 11 Ժ՜Ա Յաղագս մերոյ Արտաշիսի Առաշձնոյ եւ յափշտակելոյ զնախագահութիւնն.
Line: 2 Sentence: 12 Ժ՜Բ Խաղալ Արտաշիսի յարեւմուտս, եւ ձերբակալ առնել զԿրիւսոս, եւ աւարել
Line: 3 ընձեռել Հայոց զպատկերս կռոց։
Line: 4 Sentence: 13 Ժ՜Գ Վկայութիւնք տիեզերակալութեանն Արտաշիսի եւ կապելոյն զԿրիւսոս,
Line: 5 յայլոց պատմագրաց։
Line: 6 Sentence: 14 Ժ՜Դ Յաղագս թագաւորութեանն Տիգրանայ Միջոյ եւ ընդդէմ կալոյ զօրացն
Line: 7 Յունաց, եւ զմեհեանսն շինելոյ, եւ արշաւանս առնելոյ ի Պաղեստին։
Line: 8 Sentence: 15 Ժ՜Ե Դիմումն ի մեզ Պոմպէի Հռոմայեցւոց զօրավարի եւ առնուլն զՄաժաք,
Line: 9 եւ մահն Միհրդատայ։
Line: 10 Sentence: 16 Ժ՜Զ Յաղագս յարձակելոյն Տիգրանայ ի վերայ զօրացն Հռոմայեցւոց, եւ խոյս
Line: 11 տալ Գաբիանոսի, եւ արձակելոյ զմանուկն Միհրդատ։
Line: 12 Sentence: 17 Ժ՜Է Պատերազմ Կրասոսի, եւ սատակումն նորին ի Տիգրանայ։
Line: 13 Sentence: 18 Ժ՜Ը Թէ որպէս Կասսիոս ընդդիմակաց եղեւ Տիգրանայ. Sentence: 19 եւ ապստամբելն
Line: 14 Միհրդատայ, եւ շինել զԿեսարիա։
Line: 15 Sentence: 20 Ժ՜Թ Յաղագս միաբանութեանն Տիգրանայ եւ Արտաշիզի, եւ առաքել ասպատակ
Line: 16 ի Պաղեստինէ. Sentence: 21 եւ գերութիւն Հիւրկանու քահանայապետին եւ այլ
Line: 17 բազմութեան Հրէից։
Line: 18 Sentence: 22 Ի՜ Այլ պատերազմ Հայոց ընդ զօրս Հռոմայեցւոց, եւ պարտումն Սիղոնի եւ
Line: 19 Բենդիդեայ։
Page: 95 Line: 1 Sentence: 23 Ի՜Ա Եթէ զիարդ Անտոնիոս իւրովի դիմեալ ի վերայ զօրացն Հայոց, առնու
Line: 2 զՇամշատ։
Line: 3 Sentence: 24 Ի՜Բ Յաղագս թագաւորելոյն Արտաւազդայ, եւ պատերազմել ընդ Հռոմայեցիս։
Line: 4 Sentence: 25 Ի՜Գ Ձերբակալ առնել զԱրտաւազդ Անտոնեայ։
Line: 5 Sentence: 26 Ի՜Դ Յաղագս թագաւորելոյն Արշամայ, եւ զառաջինն մասնաւոր հարկիլ Հայոց
Line: 6 Հռոմայեցւոց. Sentence: 27 եւ արձակումն Հիւրկանու, եւ վասն նորին վտանգ ազգին
Line: 7 Բագրատունեանց։
Line: 8 Sentence: 28 Ի՜Ե Գժտութիւն ընդ Հերովդի Արշամայ եւ ակամայ հնազանդութիւն։
Line: 9 Sentence: 29 Ի՜Զ Թագաւորութիւն Աբգարու, եւ մտանել բոլորովիմբ Հայոց ընդ հարկաւ
Line: 10 Հռոմայեցւոց. Sentence: 30 եւ պատերազմ ընդ զօրս Հերովդի, եւ սպանանել զեղբօրորդի
Line: 11 նորա զՅովսէփ։
Line: 12 Sentence: 31 Ի՜Է Շինուած Եդեսեայ քաղաքի, եւ յիշատակումն սակաւուք ազգի մերոյ
Line: 13 Լուսաւորչին։
Line: 14 Sentence: 32 Ի՜Ը Յաղագս երթալոյն Աբգարու յարեւելս եւ թագաւորեցուցանելոյ Պարսից
Line: 15 զԱրտաշէս. Sentence: 33 եւ թէ զիարդ կարգեաց զեղբայրս իւր, եւ յորոց մեր
Line: 16 Լուսաւորիչն եւ նորին ազգակիցքն։
Line: 17 Sentence: 34 Ի՜Թ Դարձ Աբգարու յարեւելից, եւ տալ օգնականութիւն Արետայ ի մարտ ընդ
Line: 18 Հերովդի չորրորդապետի։
Line: 19 Sentence: 35 Լ՜ Առաքումն իշխանացն Աբգարու առ Մառինոս, յորում տեսին զՓրկիչն
Line: 20 մեր Քրիստոս, ուստի եղեւ սկիզբն հաւատոցն Աբգարու։
Line: 21 Sentence: 36 Լ՜Ա Թուղթ Աբգարու առ Փրկիչն։
Line: 22 Sentence: 37 Լ՜Բ Պատասխանի թղթոյն Աբգարու, զոր գրեաց Թովմաս առաքեալ հրամանաւ
Line: 23 Փրկչին։
Page: 96 Line: 1 Sentence: 38 Լ՜Գ Քարոզութիւն յԵդեսիայ առաքելոցն Թադէոսի, եւ պատճէն թղթոցն հնգից։
Line: 2 Sentence: 39 Լ՜Դ Յաղագս վկայութեան առաքելոյն։
Line: 3 Sentence: 40 Լ՜Ե Վասն Սանատրկոյ թագաւորութեանն, եւ սպանման ծննդոցն Աբգարու, եւ
Line: 4 Վասն Հեղինեայ տիկնոջ։
Line: 5 Sentence: 41 Լ՜Զ Յաղագս նորոգման Մծբին քաղաքի, եւ անուանակոչութեան Սանատրկոյ
Line: 6 եւ մահուան նորին։
Line: 7 Sentence: 42 Լ՜Է Թագաւորել Երուանդայ եւ տոտորել զորդիսն Սանատրկոյ, եւ զերծանել
Line: 8 Արտաշիսի փախստեամբ։
Line: 9 Sentence: 43 Լ՜Ը Որ ինչ ջան Երուանդայ վասն ի բուռն ածելոյ զմանուկն Արտաշէս, եւ ի
Line: 10 բաց թողլոյ զՄիջագետս։
Line: 11 Sentence: 44 Լ՜Թ Յաղագս շինուածոյ Երուանդաշատ քաղաքի։
Line: 12 Sentence: 45 Խ՜ Թէ որպէս շինեաց զԲագարան քաղաք կռոց։
Line: 13 Sentence: 46 Խ՜Ա Վասն տնկելոյ զանտառն, որ կոչի Ծննդոց։
Line: 14 Sentence: 47 Խ՜Բ Վասն ձեռակերտին, որ կոչի Երուանդակերտ։
Line: 15 Sentence: 48 Խ՜Գ Թէ որպէս Սմբատայ օգնականս իւր արարեալ զնախարարսն Պարսից՝ խնդրէ
Line: 16 թագաւորեցուցանել զԱրտաշէս։
Line: 17 Sentence: 49 Խ՜Դ Յաղագս լսելոյ Երուանդայ զգալն Արտաշիսի, եւ գումարել զօրս
Line: 18 ի պատրաստութիւն պատերազմի։
Line: 19 Sentence: 50 Խ՜Ե Եթէ որպէս ընդ մուտն Արտաշիսի յիւր աշխարհն յաջողեցաւ գործն։
Line: 20 Sentence: 51 Խ՜Զ Երուանդայ պատերազմ ընդ Արտաշիսի եւ փախուստ, եւ առումն քաղաքի
Line: 21 նորին եւ մահ։
Page: 97 Line: 1 Sentence: 52 Խ՜Է Թագաւորել Արտաշիսի եւ առնել բարիս իւրոց երախտաւորացն։
Line: 2 Sentence: 53 Խ՜Ը Սպանումն Երուզայ, եւ շինել միւսոյ Բագարանի, եւ հարկիլ Արտաշիսի
Line: 3 Հռոմայեցւոց։
Line: 4 Sentence: 54 Խ՜Թ Յաղագս շինուածոյ Արտաշատ քաղաքի։
Line: 5 Sentence: 55 Ծ՜ Յարձակումն Ալանաց ի մեզ եւ պարտումն, եւ խնամութիւն Արտաշիսի
Line: 6 ընդ նոսա։
Line: 7 Sentence: 56 Ծ՜Ա Սպանումն Արգամայ եւ որդւոց նորա։
Line: 8 Sentence: 57 Ծ՜Բ Եթէ որպիսի էր Սմբատ, եւ զինչ յԱլանս գործեաց. Sentence: 58 եւ բնակել Արտազու։
Line: 9 Sentence: 59 Ծ՜Գ Աւերումն Կասբից, եւ գրգռութիւն ընդ Սմբատայ զարմիցն Արտաշիսի
Line: 10 եւ ընդ միմեանս։
Line: 11 Sentence: 60 Ծ՜Դ Պատերազմ ընդ զօրս Դոմետիանոսի ի Բասեան։
Line: 12 Sentence: 61 Ծ՜Ե Յաղագս Տրայիանոսի եւ նորին գործոց, եւ մահուանն Մաժանայ յեղբարցն։
Line: 13 Sentence: 62 Ծ՜Զ Թէ որպէս բազմամարդացոյց Արտաշէս զաշխարհս, եւ սահմանս հաստատեաց։
Line: 14 Sentence: 63 Ծ՜Է Յաղագս նախարարութեանն Ամատունեաց։
Line: 15 Sentence: 64 Ծ՜Ը Վասն Առաւեղինաց տոհմին, թէ ուստի սերեալ ազգ։
Line: 16 Sentence: 65 Ծ՜Թ Որ ինչ արուեստից Գիտութիւն յաւուրս Արտաշիսի։
Line: 17 Sentence: 66 Կ՜ Յաղագս մահուանն Արտաշիսի։
Page: 98 Line: 1 Sentence: 67 Կ՜Ա Արտաւազդայ թագաւորութիւն, եւ հալածել զեղբայրս իւր եւ զքորս, եւ
Line: 2 մահ հարդերձ այլաբանելով։
Line: 3 Sentence: 68 Կ՜Բ Որ ինչ վասն Տիրանայ։
Line: 4 Sentence: 69 Կ՜Գ Յաղագս Տրդատայ Բագրատունեոյ եւ անուանց ազգի նորա առաջնոց։
Line: 5 Sentence: 70 Կ՜Դ Եթէ զիարդ Տիգրան վերջին, եւ զինչ ի նմանէ գործք։
Line: 6 Sentence: 71 Կ՜Ե Յաղագս թագաւորելոյն Վաղարշայ, եւ շինելոյ զաւանն Բասենոյ, եւ
Line: 7 պատել պարսպաւ զնոր քաղաք, եւ պատերազմ ընդ Խազրաց եւ մահ
Line: 8 նորին։
Line: 9 Sentence: 72 Կ՜Զ Եթէ ուստի զայսոսիկ պատմէ։
Line: 10 Sentence: 73 Կ՜Է Եթէ որպէս Ագաթանգեղոս պատմեաց համառօտ։
Line: 11 Sentence: 74 Կ՜Ը Զթագաւորական ազգացն, յորմէ ցեղք պարթեւականք որոշեցան։
Line: 12 Sentence: 75 Կ՜Թ Թէ զիարդ ցեղն Արտաշիսի Պարսից արքայի մինչեւ ցվախճան։
Line: 13 Sentence: 76 Հ՜ Եթէ զինչ առասպելք Պահլաւկաց։
Line: 14 Sentence: 77 Հ՜Ա Առաջին արշաւանք Խոսրովայ յԱսորեստան, յորում համարէր օգնել
Line: 15 Արտաւանայ։
Line: 16 Sentence: 78 Հ՜Բ Խոսրովայ օգնականութիւն գտեալ ի Փիլիպպոսէ, դիմէ ի վերայ Արտաշրի
Line: 17 պատերազմաւ։
Line: 18 Sentence: 79 Հ՜Գ Դարձեալ յարձակումն խոսրովայ ի վերայ Արտաշրի, առանց Հռոմայեցւոց
Line: 19 օգնականութեան։
Line: 20 Sentence: 80 Հ՜Դ Յաղագս գալստեանն Անակայ եւ լինելութեան սրբոյն Գրիգորի։
Line: 21 Sentence: 81 Հ՜Ե Յաղագս Փերմելիանեայ Եպիսկոպոսի Կեսարու Կապադովկացւոց եւ
Line: 22 պատմութեան նորին։
Line: 23 Sentence: 82 Հ՜Զ Դիմումն ի մեզ Արտաշրի,եւ յաշթել կայսեր Տակիտոսի։
Page: 99 Line: 1 Sentence: 83 Հ՜Է Յաղագս խաղաղութեան Պարսից եւ Յունաց, եւ շինելոյ Արտաշրի զՀայս
Line: 2 յամս անիշխանութեանն։
Line: 3 Sentence: 84 Հ՜Ը Կոտորումն ազգին Մանդակունեաց յԱրտաշրէ։
Line: 4 Sentence: 85 Հ՜Թ Յաղագս Նահատակութեանն Տրդատայ յամս անիշխանութեանն Հայոց։
Line: 5 Sentence: 86 Ձ՜ Յայտարարութիւն սակաւուք սննդեան եւ վարուց Գրիգորի եւ որդւոցն,
Line: 6 ի թղթոյն Արտիթեայ Եպիսկոպոսի, որ վասն Հարցմանն Մարկոսի
Line: 7 միայնակեցի ի Յագռոճանի։
Line: 8 Sentence: 87 Ձ՜Ա Եթէ ուստի եւ զիարդ ազգ Մամիկոնէից։
Line: 9 Sentence: 88 Ձ՜Բ Նահատակութիւնք Տրդատայ ի թագաւորութեանն յառաջ քան զհաւատալն։
Line: 10 Sentence: 89 Ձ՜Գ Յաղագս առնելոյ կին Տրդատայ զԱշխէն, եւ Կոստանդնի զՄաքսիմինայ
Line: 11 եւ թէ որպէս հանդիպեցաւ հաւատոց։
Line: 12 Sentence: 90 Ձ՜Դ Սատակումն Սլկունեաց ի Ճենազնոյն Մամգոնայ։
Line: 13 Sentence: 91 Ձ՜Ե Նահատակութիւնք Տրդատայ ի պատերազմին յԱղուանս, յորում միջակտուր
Line: 14 արար զթագաւորն Բասլաց։
Line: 15 Sentence: 92 Ձ՜Զ Յաղագս նունէի երանելւոյ, եթէ որպէս եղեւ պատճառք փրկութեան Վրաց։
Line: 16 Sentence: 93 Ձ՜Է Պարտումն Շապհոյ եւ ակամայ հնազանդութիւն ընդ ձեռամբ մեծին
Line: 17 Կոստանդիանոսի եւ Տրդատայ ունել զԵկբատան, եւ գալ ազգականացն.
Line: 18 Sentence: 94 եւ թէ յայնժամ եղեւ գիւտ փրկական փայտին։
Page: 100 Line: 1 Sentence: 95 Ձ՜Ը Կապումն Լիկիանոսի, եւ փոխումն արքունեացն ի Հռոմէ, եւ շինել
Line: 2 Կոստանդնուպոլիս։
Line: 3 Sentence: 96 Ձ՜Թ Յաղագս Արիոսի չարափառի, եւ ժողովոյն որ եղեւ վասն նորա ի Նիկիա,
Line: 4 եւ սքանչելեացն որ երեւեցաւ ի Գրիգորիոս։
Line: 5 Sentence: 97 Ղ՜ Դարձ Արիստակեայ ի Նիկիոյ, եւ հաւատալ ազգականացն, եւ որ ինչ
Line: 6 ի Գառնի շինուածք։
Line: 7 Sentence: 98 Ղ՜Ա Յաղագս մահուանն Գրիգորի եւ Արիստակեայ, եւ թէ էր աղագաւ կոչի
Line: 8 լեառնն Մանեայ այրք։
Line: 9 Sentence: 99 Ղ՜Բ Յաղագս վախճանին Տրդատայ թագաւորին, ընդ որում եւ ողբերգական
Line: 10 մեղադրութիւն։
Line: 11 Sentence: 100 Բովանդակեցան ցանկք Երկրորդ գրոց միջակ պատմութեանց։
Line: 5 Sentence: 1 Գրեմ քեզ այժմ եւ որ ինչ առանձին մերոյ աշխարհիս գործք,
Line: 6 երկրորդ առնելով գիրս, սկսեալ ի թագաւորութենէ Աղեքսանդրի,
Line: 7 մինչեւ ցթագաւորութիւն սրբոյ եւ քաջին առն մեծին Տրդատայ, կարգաւ,
Line: 8 որ ինչ եղեալ աստ գործ քաջութեան եւ արութեան, իմաստից եւ կարգաց
Line: 9 միոյ միոյ ուրուք ի նոցանէ, որք յարքայէն Պարսից յԱրշակայ եւ ի
Line: 10 Վաղարշակայ եղբօրէ նորա, զոր մերոյ ազգիս թագաւորեցոյց. Sentence: 2 եւ որ ինչ
Line: 11 որք յետ նորա եղեն թագաւորք աշխարհիս մերոյ ի նորին սերմանէ,
Line: 12 որդի ի հօրէ առնելով զտէրութիւնն՝ անուանեցան Արշակունիք յԱրշակայ.
Line: 13 Sentence: 3 աւելորդքն յազգ եւ ի բազմութիւն աճեցեալք, եւ միակն ըստ կարգի
Line: 14 հետեւանայ ի թագաւորութիւն։ Sentence: 4 Բայց գրեմ կարճ ի կարճոյ՝ որ ինչ մեզ
Line: 15 անկն ռ, եւ զաւելորդսն թողում։ Sentence: 5 Քանզի բաւական է յաղագս այլոց ազգաց
Line: 16 որ ինչ ի բազմաց ասացեալ եղեւ։
Page: 102 Line: 1 Յետ տիրելոյ ամենայն տիեզերաց Աղեքսանդրի Մակեդոնացւոյ,
Line: 2 որդւոյ Փիլիպպայ եւ Ոլոմպիադայ, որ էր քսան եւ չորրորդ յԱքիղղայ,
Line: 3 բազմաց տալով զտէրութիւնն կտակաւ, զի ամենեցուն իշխանութիւն՝
Line: 4 Մակեդոնացւոցն Անուանեսցի՝ ինքն մեռանի։ Sentence: 6 Զկնի որոյ թագաւորեաց
Line: 5 Բաբելովնի Սելեւկիոս, զյոլովից կորզելով զիշխանութիւն. Sentence: 7 ուստի եւ
Line: 6 զՊարթեւս հնազանդեաց մեծաւ պատերազմաւ, եւ կոչեցաւ Նիկանովր
Line: 7 այնորիկ աղագաւ։ Sentence: 8 Սորա տիրեալ ամս երեսուն եւ մի՝ թողու զթագաւորութիւնն
Line: 8 որդւոյ իւրում Անտիոքայ, անուանեցելոյն Սաւտէր, ամս
Line: 9 ինն եւ տասն։ Sentence: 9 Զսա յաջորդէ Անտիոքոս, ասացեալն Թեւոս, ամս տասն.
Line: 10 Sentence: 10 եւ ի մետասաներորդին ապստամբեն Պարթեւք ի ծառայութենէ Մակեդոնացւոցն։
Line: 11 Sentence: 11 Ուստի եւ թագաւորեաց Արշակ Քաջ, որ էր ի զաւակէ
Line: 12 Աբրահամու, ի Քետուրական ծննդոց, առ ի հաստատել բանին Տեառն
Line: 13 առ Աբրահամ, թէ "թագաւորք ազգաց ի քէն ելցեն"։
Line: 17 Sentence: 2 Որպէս ասացաք՝ յետ վաթսուն ամի մահուանն Աղեքսանդրի՝ թագաւորէ
Line: 18 ի վերայ Պարթեւաց Արշակ Քաջ ի քաղաքին, որ կոչի Բահղ
Page: 103 Line: 1 Առաւօտին, յերկրին Քուշանաց։ Sentence: 3 Եւ տայ պատերազմունս սաստիկս յոյժ,
Line: 2 թափելով յինքն զամենայն արեւելեայս։ Sentence: 4 Հալածէ եւ ի Բաբելովնէ
Line: 3 զՄակեդոնացւոց իշխանութիւնն։ Sentence: 5 Լսէ եւ զզօրանալն Հռովմայեցւոց ի վերայ
Line: 4 ամենայն արեւմտից եւ ծովու, եւ թէ ի Սպանիացւոց թափեցին զբովսն,
Line: 5 ուստի ոսկի եւ արծաթն հատանի. Sentence: 6 եւ զԳաղատացիս հարեալ ընդ հարկաւ
Line: 6 արարին, եւ զթագաւորութիւնն Ասիացւոց։ Sentence: 7 Հրեշտակս առաքեալ խնդրէր
Line: 7 զդաշնաւորութիւն, զի մի օգնեսցեն Մակեդոնացւոց. Sentence: 8 ոչ տալով հարկս,
Line: 8 այլ պատարագս միայն ամի ամի հարիւր քանքարոյ։
Line: 9 Sentence: 9 Այսպէս տիրեալ ամս երեսուն եւ մի, եւ յետ նորա Արտաշէս որդի
Line: 10 նորա ամս քսան եւ Վեց։ Sentence: 10 Զսա պայազատէ նորին որդի Արշակ, որ կոչեցաւ
Line: 11 Մեծ. Sentence: 11 պատերազմի ընդ Դեմետրեայ եւ որդւոյն Դեմետրեայ Անտիգոնեայ.
Line: 12 Sentence: 12 քանզի ի վերայ նորա եկն ի Բաբելովն մակեդոնական զօրու, եւ պատերազմեալ՝
Line: 13 ի գերութիւն ըմբռնեցաւ. Sentence: 13 զոր կալեալ Արշակայ՝ տարաւ
Line: 14 ի Պարթեւս Հանդերձ երկաթեղէն կապանօք, ուստի եւ Սիրիպինդէսն
Line: 15 կոչեցաւ։ Sentence: 14 Այլ իմացեալ եղբօր նորին Սիդիացւոյ Անտիոքայ զգնալն
Line: 16 Արշակայ՝ գայ ունի զԱսորիս։ Sentence: 15 Իսկ Արշակայ երկոտասան բիւրու
Page: 104 Line: 1 անդրէն դարձեալ, եւ Անտիոքոս ի սաստիկ ձմերայնւոյն հերքեալ՝
Line: 2 պատահի նմա պատերազմաւ յանձուկ տեղիս, եւ կորնչի հանդերձ զօրօքն.
Line: 3 Sentence: 16 եւ Արշակ տիրէ երրորդ մասին աշխարհիս, որպէս յիրականացն պատմութեանց
Line: 4 Հերոդոտայ է ուսանել ի չորրորդէն, որ յաղագս բաժանաելոյ
Line: 5 զբոլոր երկիրս յերիս մասունս, եւ կոչել զոմն Եւրոպէ, եւ զոմն Լիբիէ,
Line: 6 եւ զոմն Ասիայ, որում եւ տիրեաց Արշակ։
Line: 9 Sentence: 2 Ի Ժամանակին յայնմիկ թագաւորեցուցանէ զեղբայր իւր զՎաղարշակ
Line: 10 աշխարհիս Հայոց, զՀիւսիսի եւ զարեւմուտս տալով նմա սահմանս։
Line: 11 Sentence: 3 Սա, որպէս յառաջնում մերում մատենին գրեցաք, այր քաջ եւ խոհեմ՝
Line: 12 ընդարձակ տիրեաց ի վերայ սահմանաց իւրոց, եւ կարգս կենցաղականս,
Line: 13 որչափ մարթէր, սահմանաց աշխարհիս. Sentence: 4 եւ նախարարութիւնս եւ նոցին
Line: 14 նախարարութեանցն նահապետութիւնս հաստատեաց զարս պիտանիս,
Line: 15 որք ի զաւակաց նախնւոյն մերոյ Հայկայ եւ յայլոց։
Line: 16 Sentence: 5 Քանզի յետ սանձահարելոյզՄակեդոնացիս եւ դադարելոյ պատերազմացն՝
Line: 17 սկիզբն առնէ բարեգործութեանց Պարթեւն քաջ. Sentence: 6 նախ եւ
Line: 18 առաջին փոխարէն բարեաց հատուցանելով առնն զօրաւորի եւ իմաստնոյ,
Line: 19 որ ի Հրէիցն՝ Շամբատայ Բագարատ. Sentence: 7 տալով նմա իշխանութիւն ազգաւ
Page: 105 Line: 1 թագադիր լինել Արշակունեաց. Sentence: 8 եւ որ ի նմանէ ծնեալ ազգ՝ լինել
Line: 2 կոչմամբ յանուն նորա Բագրատունի, որ է այժմ մեծ նախարարութիւն
Line: 3 ի մէջ աշխարհիս։ Sentence: 9 Քանզի աս Բագարատ նախաձեռն ընծայ ըստ կամաց
Line: 4 մատոյց զինքն Վաղարշակայ յառաջ քան զպատերազմունսն Արշակայ
Line: 5 ընդ Մակեդոնացիսն, եւ սա ի դրան արքունի։ Sentence: 10 Իսկ ի ծայրս հայերէն
Line: 6 խօսից կողմնակալ, իշխան բիւրուց եւ հազարաց, յարեւմտից կուսէ։
Line: 7 Sentence: 11 Բայց դարձուք անդրէն ի վեր, պատմելով յաղագս պատերազմին
Line: 8 Վաղարշակայ ընդ Պոնտացիս, եւ որ ի Փռիգիայ, եւ վասն յաղթութեանն։
Line: 12 Sentence: 2 Յետ պատերազմին Արշակայ ընդ Մակեդոնացիս եւ ունելոյ զԲաբելոն
Line: 13 եւ զարեւելս եւ զարեւմուտս Ասորեստանի՝ միաբանէ եւ Վաղարշակ զօր
Line: 14 բազում յԱտրպականէ եւ ի Հայոց, որ ի միջոցի աշխարհիս, արս
Line: 15 անուանիս եւ քաջս, եւ զկոչեցեալն Բագարատ, եւ որք ընդ նովաւ քաջք,
Page: 106 Line: 1 եւ ծովեզերեայսն մանկունս, որք ի Գեղամայ եւ ի Քանանացւոց, եւ
Line: 2 Շարայի ծնունդք եւ Գուշարայ, եւ առ թեր Սիսակեանսն, եւ զԿադմեանսն եւ
Line: 3 զնոցա մերձաւորսն, որպէս թէ զկէս մասն աշխարհիս, ։ Sentence: 3 Հասանէ ի միջոց
Line: 4 աշխարհիս, վերագոյն քան զակունս մօրին մեծի, յափն Երասխայ, մօտ
Line: 5 յԱրմաւիր որ ասի բլուր. Sentence: 4 աւուրս շատս առնելով անդ, որպէս պարտ է
Line: 6 ասել. Sentence: 5 զի գիտէին զկարգս ինչ։
Line: 7 Sentence: 6 Եւ աստի միաբանեալ զբոլոր կողմանս աշխարհիս՝ հասանէ առ
Line: 8 սահմանօքն Խաղտեաց։ Sentence: 7 Քանզի Ղազիկայ, Պոնտոս, Փռիւգիայ, Մաժաք եւ
Line: 9 այլք, ոչ գիտելով զհամբաւ պատերազմին Արշակայ՝ առ Մակեդոնացւոց
Line: 10 պետութիւնն զմիաբանութիւն դաշանցն հաստատուն պահէին։ Sentence: 8 Վասն
Line: 11 որոյ ոմն Մորփիւղիկեայ միաբանեալ զասացեալ կողմանս զայսոսիկ, եւ
Line: 12 գրգռի ի պատերազմ ընդ Վաղարշակայ։ Sentence: 9 Բայց պատահեն միմեանց առ
Line: 13 բարձրաւանդակի միոջ բլրով քարագագաաթնիւ, որ այժմ ասի Կողոնիայ.
Line: 14 Sentence: 10 եւ մօտեալք առ միմեանս ձիգ ասպարիսօք միջոցացն՝ ամրանան կողմանքն
Line: 15 երկոքին բովանդակ աւուրս։
Line: 3 Sentence: 1 Զկնի անցանելոյ բազում աւուրց ամրանալոյ կողմանցն երկոցունց,
Line: 4 գրգռի պատերազմն, ի մերմէ կողմանէս դիմեալ. Sentence: 2 Վասն որոյ յարդարէ
Line: 5 կամաւ կամ ակամայ Մորփիւղիկեան զիւրոյ կողման ճակատն, հասանէ
Line: 6 յանդուգն յարձակմամբ։ Sentence: 3 Քանզի այր սրտեայ էր եւ անդամօվք երկար
Line: 7 եւ ընդ իրեարս պատշաճ, զոյգ մարմնոյն եւ ոյժ սաստիկ ունելով,
Line: 8 ամրացեալ պղնձով եւ երկաթով, եւ այլովք ընտիր վառելովք, ոչ սաստիկ
Line: 9 ինչ թուով՝ տապաստ յերկիր արկանէր արս ընտիրս եւ քաջս ի մանկանցն
Line: 10 Վաղարշակայ. Sentence: 4 եւ ջանայր անցանել հասանել յարքայն Հայոց ի
Line: 11 մէջ խմբի մեծի եւ զինու ամրացելոյ։ Sentence: 5 Եւ մօտ անցեալ՝ աջողեցաւ ձգել
Line: 12 զսուինն. Sentence: 6 քանզի էր կորովի եւ երկայնաձիգ, հեռի զաշտէսն արձակեալ,
Line: 13 որպէս ի թռիչս սրաթեւ հաւուց։ Sentence: 7 Այլ ոչ ինչ կարի յամեցին ընդ մէջ
Line: 14 անցանել արք քաջք եւ անուանիք ի զարմիցն Հայկայ եւ ասորեստանւոյն
Line: 15 Սենեքերիմայ. Sentence: 8 եւ հարեալ աշտէիւք զքաջն՝ սատակէին եւ զզօրսն առաջի
Line: 16 արկեալ՝ ի փախուստ դարձուցանէին. Sentence: 9 բազում վտակս արեան հեղեալ
Line: 17 զերկիրն ոռոգանէին իբրեւ հեղեղօք անձրեւաց։ Sentence: 10 Եւ յայնմ հետէ դադարեալ
Line: 18 խաղաղէր երկիրն, նուաճեալ ընդ ձեռամբ Վաղարշակայ, եւ Մակեդոնացւոցն
Line: 19 դադարէր գոռն։
Line: 3 Sentence: 1 Եւ այսպէս կատարեալ՝ կարգէ զկողմանս Մաժաքայ եւ զՊոնտացիս
Line: 4 եւ զԵգերացիս. Sentence: 2 դառնայ զհիւսիսեաւ առ ստորոտովն Պարխարայ ընդ մէջ
Line: 5 Տայոց, ի գիջին եւ ի մառախլուտ տեղիս մայրեաց եւ ի լօռաւէտս.
Line: 6 Sentence: 3 գեղեցիկ իմն կարգելով զերկիրն, հաւասարելով զլեռնայինն եւ զջերմահոտն
Line: 7 ի բարեխառն եւ ի զուգագեղեցիկ վայելչութիւն իւրոյ թագաւորութեանն.
Line: 8 Sentence: 4 ամառնային ժամանակին հովանոցս պատրաստելով, յորժամ
Line: 9 զհիւսիսեաւ երթիցէ։ Sentence: 5 Գոմս զերկուս տափարակսն անտառախիտս՝
Line: 10 հանդերձ լերամբքն կազմելով, եւ որսոց տեղիս, եւ զջերմութիւնն Կողայ՝
Line: 11 ի մարմանդս այգեաց եւ բուրաստանաց։ Sentence: 6 Այլ խտրեմ աստ վասն սիրելի
Line: 12 առնն յայտնի գրել զամենայն եւ մանրապատում. Sentence: 7 զի անցի միայն զտեղիսն
Line: 13 նշանակելով հաւաստի, եւ զոճն ի բաց թողեալ, վասն զկապ սիրոյ
Line: 14 զհրաշալւոյն անխզելի պահելոյ։
Line: 15 Sentence: 8 Եւ աստ կոչեցեալ զվայրենի եկամուտ ազգն, որ ի դաշտին
Line: 16 հիւսիսոյ եւ որ զստորոտով մեծի լերին կաւկասոյ, եւ որ ի հովիտս կամ
Line: 17 ի ձորս երկայնաձիգս խորացեալս, ի լեռնէն որ զհարաւով՝ իջեալ
Line: 18 մինչ ի դաշտաբերանն մեծ. Sentence: 9 պատուէր տալով զաւազակութիւն եւ
Page: 109 Line: 1 զմարդադաւութիւն ի բաց քեցել յինքեանց, եւ հրամանաց եւ հարկաց
Line: 2 արքունի հպատակ լինել. Sentence: 10 որպէս զի միւսանգամ տեսեալ զնոսա՝
Line: 3 առաջնորդս եւ իշխանս հանդերձ գեղեցիկ կարգօք հաստատեսցէ։ Sentence: 11 Եւ
Line: 4 արձակէ զնոսա հանդերձ արամբք իմաստնովք եւ վերակացուօք յիւրմէ։
Line: 5 Sentence: 12 Եւ ինքն արձակեալ զարեւմտեայ բազմութիւնն իջանէ ի տեղիս խոտաւէտս
Line: 6 մերձ ի սահմանն Շարայի. Sentence: 13 զոր հինքն Անփայտ եւ վերին Բասեան կոչէին.
Line: 7 Sentence: 14 իսկ յետոյ վասն հատուածի Վղընդուր Բուլղարայ Վնդայ, բնակելոյ ի
Line: 8 տեղիսն՝ յանուն նորա անուանեցաւ Վանանդ. Sentence: 15 եւ անունք շինիցն
Line: 9 յանուն եղբարց եւ զարմից նորա անուանեալ կոչին մինչեւ ցայժմ։
Line: 10 Sentence: 16 Իսկ ի ցրտանալ հիւսիսոյ եւ ի դառն հողմ փչելոյ, խաղայ իջանէ
Line: 11 ի դաշտն մեծ. Sentence: 17 եւ անդ զափամբ մօրին մեծի բանակի ի տեղւոջ, ուր
Line: 12 գետն մեծ ի ծովակէն հիւսիսոյ սկիզբն առեալ՝ իջանէ եւ խառնի ի
Line: 13 մօրն մեծ։ Sentence: 18 Եւ անդ կարգեալ զզօրս աշխարհիս, եւ թողեալ յինքենէ
Line: 14 վերակացուս, եւ իւր առեալ զամենայն գլխաւորսն՝ չուէ ի Մծբին։
Line: 18 Sentence: 2 Արդ դրուագ մեծ, եւ հաւատի պատմութեամբ լի, եւ արժանի
Line: 19 բանից ողորկագունից եւ յոլովից։ Sentence: 3 Քանզի բազում ինչ աստ կարգաց եւ
Line: 20 յօրինուածոց տանց, ազգաց, քաղաքաց, շինից, դաստակերտաց, եւ համայն
Line: 21 ասել՝ օրէն թագաւորութեան, եւ որ ինչ շուրջ զթագաւորութեամբն
Line: 22 - զօրաց, զօրապետաց, կողմանց կողմակալաց, եւ որ նման այսոցիկ։
Page: 110 Line: 1 Արդ՝ նախ եւ առաջին օրէնադրէ թագաւորն զինքն եւ զտուն իւր,
Line: 2 սկիզբն առնելով ի գլխոյ իւրմէ եւ ի թագէ։ Sentence: 4 Եւ զկոչեցեալն Բագարատ,
Line: 3 որ ի Հրէիցն, շնորհակալութիւն նմա վասն յառաջագոյն անձնատուր
Line: 4 ձեռնտուութեանն առ թագաւորն եւ միամտութեանն եւ քաջութեանն,
Line: 5 զյառաջասացեալ տանուտիրական պատիւն ազգին պարգեւելով. Sentence: 5 եւ իշխել
Line: 6 նմա թագ ի գլուխ դնել թագաւորին, եւ ի կոչել թագադիր, այլ եւ ասպետ.
Line: 7 Sentence: 6 եւ առանց սոկւոյ եւ ականց, զկրտսեր մարգարիտն երեքտակեան վարսակալ
Line: 8 ածել՝ յորժամ յարքունիս եւ ի տան թագաւորին շրջիցի։
Line: 9 Sentence: 7 Եւ զգեցուցանողս իւր զձեռէս ի զաւակ Քանանացւոց. Sentence: 8 եւ անուն
Line: 10 կոչէ ազգին Գնթունիս, ոչ գիտեմ էր աղագաւ։ Sentence: 9 Եւ թիկնապահս իւր,
Line: 11 զինու հանդերձ, ի զաւակացն Խոռայ Հայկազնոյ, արս ընտիրս եւ քաջս,
Line: 12 նիզակաւորս եւ սուսերաւորս. Sentence: 10 եւ գլուխ նահապետութեան նոցա զՄաղխազ
Line: 13 ոմն այր բարի եւ սրտեայ։ Sentence: 11 Բայց անուն ազգին զնախնականն
Line: 14 պահէ։ Sentence: 12 Իսկ զԴատ ի զաւակէ Գառնկայ, որ ի Գեղամայ, ի վերայ որսոց
Line: 15 արքունականաց կարգէ։ Sentence: 13 Որոյ որդի եղեալ Վարժ յանուն նորա
Line: 16 անուանի ազգն. Sentence: 14 բաց այս զկնի, յաւուրս Արտաշիսի։ Sentence: 15 Եւ զԳաբաղ ոմն
Line: 17 անուն ի վերայ կուտից, եւ զԱբէլ սպասարար եւ գահարար. Sentence: 16 եւ շէնս
Line: 18 պարգեւէ նոցա, յորոց անուն կոցին. Sentence: 17 սապէս եւ նախարարութիւնքն՝
Line: 19 Աբեղեանք եւ Գաբեղեանք։
Page: 111 Line: 1 Եւ զԱրծրունիսդ գիտեմ՝ ոչ Արծրունիս, այլ արծուի ունիս, որք
Line: 2 արծուիս առաջի նորա կրէին։ Sentence: 18 Թողում զառասպելացն բաջաղանս, որ ի
Line: 3 Հադամակերտին պատմին. Sentence: 19 մանկան նիրհելոյ անձրեւ եւ արեւ հակառակեալ,
Line: 4 եւ հովանի թռչնոյ՝ պատանւոյն թալկացելոյ։ Sentence: 20 Գիտեմ եւ զԳնունիսդ գինի
Line: 5 ունիս, որ զարժանի թագաւորին պատրաստէր զըմպելիսն. Sentence: 21 որ սքանչելի
Line: 6 իմն դիպեալ եղեւ ըստ գործոյն եւ անունն. Sentence: 22 քանզի պատրաստէր զըմպելիսն
Line: 7 արքայի յընտիր եւ ի համեղ գինեաց, ունէր եւ կոչումն անուանն
Line: 8 Գին. Sentence: 23 ընդ որ կարի զուարճացեալ, ասեն, Վաղարշակ՝ կարգէ ի թիւ
Line: 9 նախարարութեան ազգաց։ Sentence: 24 Եւ են այս երկու տունքս ի զաւակէ
Line: 10 Սենեքերիմայ, Արծրունիք եւ Գնունիք։
Line: 11 Sentence: 25 Ասեմ եւ զՍպանդունիսդ ի վերայ զենարանաց, եւ զՀաւունիսդ՝
Line: 12 բազէակիրս եւ բազէակալս, յաղագս ի մայրիս բնակելոյ։ Sentence: 26 Եւ եթէ առ
Line: 13 ցոփս ինչ ոչ ունիցիս՝ եւ զՁիւնականսդ՝ ամարանոցաց պահակս եւ
Line: 14 ձիւնակիրս, եւ յառաջադիմութենէ ազատացեալս, որպէս ընտանիք
Line: 15 թագաւորաց։
Line: 16 Sentence: 27 Եւ գունդս եւ պահապանս դրան արքունի կարգէ զչորս, զմի մի
Line: 17 իւրաքանչիւր բիւրովք վառելովք ի նոյն ի հին ի զարմից թագաւորացն՝
Line: 18 որք ի մերոյ նախնւոյն ի Հայկայ, որք բուն ոստանն անուանեալ, որք
Page: 112 Line: 1 ընդ ժամանակս ժառանգութիւն ի հարանցն ընկալեալ գիւղս
Line: 2 եւ դաստակերտս։ Sentence: 28 Իսկ աստ ուրեմն Պարսից թագաւորութեանն, որպէս
Line: 3 լսեմ, այլս ոմանս յարուցեալ գունդս եւ ոստան անուանեալ. Sentence: 29 ոչ գիտեմ թէ
Line: 4 վասն սպառելոյ ազգին առաջնոյ, թէ վասն ընդդիմութեան իրիք արդեօք
Line: 5 չկապեալ եւ ի բաց ընկեցեալ զազգն՝ զայս ի տեղի նոցա յարուցին
Line: 6 գունդս՝ անուամբ արքունի։ Sentence: 30 Այս առաջինն հաստատ ի զարմից թագաւորացն
Line: 7 առաջնոց. Sentence: 31 որպէս եւ այժմ ի Վրաց աշխարհին, որ Սէփէծուլն
Line: 8 կոչի։ Sentence: 32 Նա եւ ներքինիս հրամայէ ի նոյն ազգէ խզել. Sentence: 33 եւ նահապետ նոցա
Line: 9 զՀայր իշխան մասին յԱտրպատականէ մինչեւ ցՃուաշ եւ ցՆախճաւան,
Line: 10 եւ Նահապետութեան ազգի սա մեծարոյ։ Sentence: 34 Բայց թէ որպէս կամ ուր
Line: 11 սորա իրք անցին անյիշատակելի, ես ոչ գիտեմ։
Line: 14 Sentence: 2 Բայց յետ կարգելոյ զտուն թագաւորին՝ երկրորդ թագաւորութեանն
Line: 15 լինէր ի զաւակէ Աժդահակայ, Մարաց եղելոյ թագաւորի, որ այժմ
Line: 16 Մուրացեանդ կոչեն։ Sentence: 3 Քանզի ոչ ասեն նահապետաց ազգին՝ Մուրացեան
Line: 17 տէր, այլ Մարացւոցն տէր։ Sentence: 4 Եւ թողու ի վերայ նորա զամենայն շէնս,
Line: 18 որք ի գերութենէ Մարաց։ Sentence: 5 Եւ յարեւելից կողմանէ, զեզերբ հայկական
Page: 113 Line: 1 խօսիցս, կողմնակալս բիւրաւորս զերկուս ի ցեղից տանց նահապետութեանց,
Line: 2 զՍիսակեանսդ եւ որ ի Կադմեայ տանէն, զորոց զանուանսն ի
Line: 3 միում ի յառաջագունից ասացեալ ճառիցն կարգեցաք։
Line: 4 Sentence: 6 Յետ սորա մեծ եւ անուանի եւ բազմաբիւր զարեւելից հիւսիսոյ
Line: 5 կողմանն կարգէ կողմնակալութիւն՝ զայր անուանի եւ յամենայն գործ
Line: 6 մտաւորութեան եւ հանճարոյ առաջին, զԱռան, առ մեծ գետովն, որ
Line: 7 հատանէ զդաշտն մեծ, որ անուանի Կուր։ Sentence: 7 Բայց զայս գիտեա, զի
Line: 8 զցեղս զայս մեծ եւ անուանի մոռացումն եղեւ մեզ յառաջնումն մատենին
Line: 9 յիշատակել, զգունդն որ ի Սիսակայ, որ ժառանգեաց զդաշտն Աղուանից
Line: 10 եւ զլեռնակողմն նորին դաշտի, ի գետոյն Երասխայ մինչեւ ցամուրն որ
Line: 11 ասի Հնարակերտ. Sentence: 8 եւ աշխարհն յանուն քաղցրութեան բարուց նորա
Line: 12 անուանեցաւ Աղուանք. Sentence: 9 զի աղու ձայնէին զնա։ Sentence: 10 Եւ ի սորա ծննդոց այս
Line: 13 Առան անուանի եւ քաջ կարգեցաւ կողմնակալ բիւրաւոր ի Պարթեւէն
Line: 14 Վաղարշակայ։ Sentence: 11 Ի սորա զաւակաց ասեն սերեալ զազգն Ուտէացւոց եւ
Line: 15 Գարդմանացւոց եւ Ծաւդէացւոց եւ Գարգարացւոց իշխանութիւնսն։
Line: 16 Sentence: 12 Իսկ Գուշարայ, որ յորդւոցն Շարայի, ժառանգեաց զլեառն Մթին,
Line: 17 որ է Կանգարք, եւ զկէս մասին Ջաւախաց, զկողբ, զԾոբ, զԾոր, մինչեւ
Line: 18 ցամուրն Հնարակերտ։ Sentence: 13 Բայց զտէրութիւնն Աշոցայ, եւ զսեպհականութիւնն
Line: 19 Տաշրաց կարգէ Վաղարշակ ի զաւակացն Գուշարայ Հայկազոյ։
Page: 114 Line: 1 Իսկ ընդդէմ լերին կաւկասայ կողմնակալ հիւսիսոյ կարգէ զմեծ եւ
Line: 2 զհզօր ազգն, եւ նահապետութեանն անուն կարգայ բդեաշխ Գուգարացւոց,
Line: 3 որ էր լեալ ի զաւակէ Միհրդատայ, Դարեհի նախարարի. Sentence: 14 զոր ածեալ
Line: 4 Աղեքսանդրի՝ թողու իշխան ի վերայ գերութեանն ի Վերիացւոց
Line: 5 ազգացն, զոր էած նաբուգոդոնոսոր, որպէս Աբիւդենոս պատմէ այսպէս
Line: 6 ասելով. Sentence: 15 " Մեծազօրն նաբուգոդոնոսոր, որ ուժգնագոյն էր քան
Line: 7 զՀերակլէս, ի Լիբիացւոց եւ ի Վերիացւոց աշխարհն զօրաժողով լեալ
Line: 8 հասանէր եւ վանեալ վկանդեալ ընդ ձեռամբ նուաճէր. Sentence: 16 եւ զմասն մի
Line: 9 ի նոցանէ յաջակողմն Պոնտոս ծովու տարեալ բնակեցուցանէր"։ Sentence: 17 Եւ է
Line: 10 Վերիայն յեզր երկրի յարեւմուտս։ Sentence: 18 Իսկ ի հովտին մեծի Բասենայ կարգէ
Line: 11 նահապետութիւն զՈրդունին անուանեալ, որ ի զաւակացն Հայկայ։
Line: 12 Sentence: 19 Իսկ զայր խոժոռագեղ եւ բարձր եւ կոպտարանձն եւ տափակաքիթ,
Line: 13 խորակն եւ դժնահայեաց, ի զաւակէ Պասքամայ, ի Հայկայ
Line: 14 թոռնէ, Տուրք անուն կոչեցեալ, որ վասն առաւել ժահադիմութեանն
Line: 15 ձայնէին Անգեղեայ, վիթխարի հասակաւ եւ ուժով, հաստատէ կուսակալ
Line: 16 արեւմտից. Sentence: 20 եւ յերեսացն անպիտանութենէ կոչէ զանուն ազգին Անգեղ
Line: 17 տուն։ Sentence: 21 Բայց եթէ կամիս ստեմ եւ ես յաղագս նորա անյաջ եւ փցուն,
Line: 18 որպէս եւ Պարսիկք վասն Ռոստոմայ Սագճկի հարիւր եւ քսան փղոց
Page: 115 Line: 1 ոյժ ասեն ունել։ Sentence: 22 Քանզի կարի իմն անյարմար թուէին եւ նմա երգ բանից
Line: 2 վասն ուժեղութեանն եւ սրտեայ լինելոյ. Sentence: 23 որք ոչ Սամսոնի եւ ոչ
Line: 3 Հերակլեայ եւ ոչ Սագճկին յարմարին այս զրոյցք։ Sentence: 24 Քանզի երգէին նմա
Line: 4 բուռն հարկանել զորձաքար վիմաց ձեռօք, ուր ոչ գոյր գեզութիւն, եւ
Line: 5 ճեղքել ըստ կամաց մեծ եւ փոքր. Sentence: 25 եւ քերել եղնգամբքն եւ կազմել որպէս
Line: 6 տախտակ, եւ գրել նոյնպէս եղնգամբք իւրովք արծուիս եւ այլս այսպիսիս։
Line: 7 Sentence: 26 Եւ յեզեր ծովուն Պոնտոսի դիպեալ նաւաց թշնամեաց՝ դիմէ ի վերայ.
Line: 8 Sentence: 27 եւ ի խաղալն նոցա ի խորն իբրեւ ասպարէզս ութ, եւ սա ոչ ժամանաեալ
Line: 9 նոցա՝ առնու, ասեն, վէմս բլրաձեւս, եւ ձգէ զկնի. Sentence: 28 եւ ի սաստիկ պատառմանէ
Line: 10 ջուրցն ընկղմին նաւք ոչ սակաւք, եւ ամբարձումն ալեացն,
Line: 11 որ ի պատառմանէ ջուրցն, վարէ զմնացեալ նաւսն բազում մղոնս։ Sentence: 29 Ոհ,
Line: 12 կարի է առասպելս, այլ եւ առասպելաց առասպել։ Sentence: 30 Բայց քեզ զի է.
Line: 13 Sentence: 31 քանզի էր արդարեւ սաստիկ հզօր եւ այսպիսեաց զրուցաց արժանի։
Line: 14 Sentence: 32 Բայց զկնի դորա հաստատէ զմեծ նախարարութիւնն Ծոփաց ի
Line: 15 Չորրորդն կոչեցեալ Հայս։ Sentence: 33 Այլ եւ զնախարարութիւնն Ապահունեաց եւ
Page: 116 Line: 1 զՄանաւազեանն եւ զԲզնունականն ի նոյն զաւակացն Հայկայ. Sentence: 34 ի
Line: 2 բնակչացն գտեալ զպերճագոյնսն՝ տեարս կարգէ, յանուն շինից եւ գաւառաց
Line: 3 կոչելով։
Line: 4 Sentence: 35 Այլ մոռացաք եւ զդժնեայ Սլաքն անուանեալ այր, զոր ոչ կարեմ
Line: 5 հաւաստեաւ ասել, ի Հայկայ եթէ յառաջագունից քան զնա եղելոց
Line: 6 յաշխարհիս, զոր հին զրոյցքն պատմեն լինել. Sentence: 36 բայց էր այր քաջ։ Sentence: 37 Զսա
Line: 7 կարգէ սակաւ արամբք պահել զլեառնն եւ որսալ զքօշսն. Sentence: 38 որք անուանեցան
Line: 8 Սլկունիք։ Sentence: 39 Այսպէս եւ ի նոյն իրս եւ զՄիանդակն անդառնալի. Sentence: 40 եւ ի սմանէ
Line: 9 Մանդակունիք։
Line: 10 Sentence: 41 Բայց յորդւոցն Վահագնի գտեալ արս, որք ինքնակամ խնդրեցին
Line: 11 զմեհենից պաշտամունսն՝ պատուէ մեծապէս, ի ձեռն տալով նոցա
Line: 12 զքրմութիւնն. Sentence: 42 եւ կարգէ ընդ առաջին նախարարութիւնսն, եւ անուն
Line: 13 կոչէ Վահունիս։ Sentence: 43 Սապէս եւ զԱռաւենեանսն եւ Զարեհաւանեանսն գտեալ
Line: 14 ի զարմից առաջնոց թագաւորացն՝ կարգէ ի նոյնանուանս աւանս։
Line: 15 Sentence: 44 Եւ զՇարաշան ի տանէ Սարասարայ Հաստատէ բդեաշխ մեծ եւ
Line: 16 կուսակալ յարեւմտից հարաւոյ, յեզերս սահմանացն Ասորեստանի, առ
Line: 17 ափն Տիգրիս գետոյ, գաւառս պարգեւելով զԱրձն եւ որ զշուրջ զնովաւ,
Line: 18 եւ զլեառնն Տաւրոս, որ եւ Սիմ, եւ զԿղեսուրն ամենայն։
Line: 19 Sentence: 45 Իսկ զՄոկացին ի նոյն գաւառէ գտեալ այր, որ ունէր ընդ իւրաւ
Line: 20 սրիկայս բազումս՝ նախարարութիւն հաստատէ։ Sentence: 46 Նոյնպէս եւ զԿորդուացիս,
Page: 117 Line: 1 եւ զԱնձեւացիս, եւ զԱկէացիս ի նոյն գաւառաշծ։ Sentence: 47 Իսկ
Line: 2 զՌշտունիս եւ զԳողթնեցիս գտի պատմեալ ի Սիսականէն արդարեւ
Line: 3 հատուած. Sentence: 48 ոչ գիտեմ, թէ յանուն արանցն զգաւառսն անուանեալ, եւ թէ
Line: 4 յանուն գաւառացն զնախարարութիւնսն կոչեցեալ։
Line: 5 Sentence: 49 Իսկ յետ այսր ամենայնի մեհեան շինեալ յԱրմաւիր՝ անդրիս
Line: 6 հաստատէ արեգական եւ լուսնի եւ իւրոց նախնեացն։ Sentence: 50 Եւ աղերսեալ որ
Line: 7 ի Հրէիցն Շամբատայ Բագարատ, որ եւ թագադիր եւ ասպետ, հանդերձ
Line: 8 հարկացուցանող բանիւք, թողուլ զօրէնս հրէութեանն, եւ պաշտել զկուռս.
Line: 9 Sentence: 51 զոր ոչ առեալ յանձն՝ ըստ կամաց թողու զնա արքայն Վաղարշակ։
Line: 10 Sentence: 52 Հրամանտայ եւ զքաղաքն Շամիրամայ նորոգել, եւ յայլ բազում
Line: 11 տեղիս շինել քաղաքս բազմաբնակս, եւ շէնս գլխաւորս եւ մարդախիտս։
Line: 12 Sentence: 53 Եւ օրէնս իմն հաստատէ ի տան թագաւորութեան իւրոյ, եւ ժամս
Line: 13 որոշէ ելից եւ մտից եւ խորհրդոց եւ խրախճանութեանց եւ զբօսանաց։ Sentence: 54 Եւ
Line: 14 կարգս զինուորութեանց, եւ նոցունց առաջինս եւ երկրորդս եւ երրորդս, եւ
Line: 15 որ ի կարգին։ Sentence: 55 Եւ յիշեցուցանողս երկուս ի ձեռն գրոյ. Sentence: 56 այլ ոմն զբարի
Line: 16 յիշողութիւնս առնելով, եւ այլ ոմն զվրէժխնդրութեանցն։ Sentence: 57 Եւ բարւոյ
Line: 17 յիշեցուցանողին հրաման տայ՝ ի բարկութեանն արքայի եւ յանիրաւ
Line: 18 հրամանս՝ յիշեցուցանել զիրաւս եւ զմարդասիրելն։ Sentence: 58 Իրաւարարս ի տանն
Line: 19 արքունի, իրաւարարս եւ ի քաղաքս եւ յաւանս։ Sentence: 59 Հրաման տայ՝ եւ քաղաքացեաց
Line: 20 մարդկան արգոյ եւ պատիւ լինել առաւել զգեղջկաց. Sentence: 60 եւ
Page: 118 Line: 1 գեղջկաց պատուել զքաղաքացիս որպէս զիշխանս. Sentence: 61 եւ քաղաքացեաց մի
Line: 2 կարի առ գեղջկօքն պերճանալ, այլ եղբայրաբար վարիլ, վասն
Line: 3 բարեկարգութեան եւ աննախանձոտ կենաց, որ է շինութեան եւ
Line: 4 խաղաղութեան կենաց պատճառք. Sentence: 62 եւ որ ինչ նման այսոցիկ։
Line: 5 Sentence: 63 Եւ քանզի բազում ունէր ուստերս՝ պատշաճ վարկաւ ոչ ամենեցուն
Line: 6 առ իւր կալ ի մծբին. Sentence: 64 վասն որոյ առաքէ զնոսա բնակիլ ի գաւառն
Line: 7 Հաշտենից, եւ ի ձորն նորին սահմանակալ, որ է արտաքոյ Տարօնոյ. Sentence: 65 ի
Line: 8 նոսա թողլով զշէնս ամենայն, հանդերձ յաւելուածով մտից առանձինն
Line: 9 եւ ռոճկաց կարգելոց յարքունուստ։ Sentence: 66 Եւ միայն զառաջին որդին իւր, որ
Line: 10 կոչէր Արշակ, պահէ առ իւր ի համար թագաւորութեան, եւ զնորին
Line: 11 ուստր, զոր անուանեաց Արտաշէս եւ յոյժ սիրեաց. Sentence: 67 քանզի էր արդարեւ
Line: 12 տղայն կայտառ եւ հզօր մարմնով. Sentence: 68 որպէս զի կարծիս հայեցողացն տալ՝
Line: 13 որ ի նմայն աճելոց էին արութիւնք։ Sentence: 69 Եւ եղեւ այս յայնմ հետէ եւ առ
Line: 14 յապայ օրէնք ի մէջ Արշակունեաց - միոյ որդւոյ բնակիլ ընդ արքայի՝
Line: 15 փոխանորդ լինել թագաւորութեանն, եւ այլոց ուստերաց եւ դստերաց
Line: 16 գնալ ի կողմանս Հաշտենից՝ յազգին ժառանգութիւն։
Line: 17 Sentence: 70 Բայց Վաղարշակ յետ այսպիսեաց արութեանց եւ բարեկարգութեանց
Line: 18 մեռանի ի Մծբին, թագաւորեալ ամս քսան եւ երկուս։
Line: 21 Sentence: 2 Արշակ որդի Վաղարշակայ թագաւորէ ի վերայ Հայոց ամս երեքտասան.
Line: 22 Sentence: 3 նախանձաւոր եւ հետեւող հայրենեացն լեալ առաքինութեանց՝
Line: 23 բազում կարգս ուղղութեան գործեաց. Sentence: 4 պատերազմելով ընդ Պոնտացիս, եւ
Page: 119 Line: 1 նշանակ եթող յեզեր ծովուն մեծի. Sentence: 5 զնիզակն իւր, ասեն, զբոլորատէգ,
Line: 2 որ էր արեամբ զեռնոց մխեալ, ձգեալ ի հետեւակուց՝ խորագոյնս նստոց
Line: 3 յերկանաքար արձանին, զոր կանգեաց ի ծովեզերն։ Sentence: 6 Զայս արձան
Line: 4 բազում ժամանակս պատուեցին Պոնտացիք որպէս զառ ի յաստուածոցն
Line: 5 գործ։ Sentence: 7 Իսկ ի գոռալն Արտաշիսի միւսանգամ ընդ Պոնտացիս՝ ընկեցեալ
Line: 6 ասեն զարձան ի ծով։
Line: 7 Sentence: 8 Ի սորա աւուրս աղմուկ մեծ լեալ ի գօտիս մեծի լերինն Կաւկասու
Line: 8 յաշխարհին Բուլղարաց, եւ բազումք ի նոցանէ հատուածեալք եկին
Line: 9 յաշխարհս մեր, եւ բնակեցան ի ներքոյ Կողայ, յարգաւանդահող եւ ի
Line: 10 հացաւէտ տեղիս մինչեւ ի ժամանակս բազումս։
Line: 11 Sentence: 9 Ի սմանէ նեղեալ որդիք Բագարատայ վասն զկուռս պաշտելոյ՝
Line: 12 երկուք ոմանք ի նոցանէ սրով կատարեցան արիաբար ի վերայ հայրենի
Line: 13 օրինացն. Sentence: 10 զոր ոչ պատկառեմ ասել հետեւող լինել Անանիանց եւ
Line: 14 Եղիազարեանց։ Sentence: 11 Բայց այլքն յանձն առնուն այսչափ միայն, ի շաբաթու
Line: 15 հեծանել յորս եւ ի պատերազմունս, եւ զմանկունս թողուլ անթլփատս,
Line: 16 յորժամ լինիցին. Sentence: 12 քանզի անկինք էին։ Sentence: 13 եւ հրամայեցաւ յԱրշակայ՝ մի
Line: 17 տալ նոցա կանայս յամենայն նախարարութեանց, եթէ ոչ ուխտ պայմանի
Line: 18 դիցեն՝ թողուլ զթլփատութիւնն։ Sentence: 14 Զոր յանձն առնուն զերկուս
Line: 19 զայս միայն, այլ ոչ եւ զերկրպագութիւն կռոց։
Line: 20 Sentence: 15 Աստանօր սպառին բանք ծերունւոյն Մար Աբայ Կատինայ։
Line: 3 Sentence: 1 Սկիզբն արասցուք պատմել քեզ ի հինգերորդ գրոցն Ափրիկանոսի
Line: 4 ժամանակագրի, որում վկայէ Յովսեպոս եւ Հիւպողիտայ եւ այլք բազումք
Line: 5 ի Յունաց։ Sentence: 2 Քանզի նա բովանդակ փոխադրեաց որ ինչ ի քարտէսս
Line: 6 դիւանի Եդեսիայ, որ է Ուռհայ, որ յաղագս թագաւորացն մերոց
Line: 7 պատմէր. Sentence: 3 որ Մատեանքն ի Մծբնայ էին փոխեալ անդր եւ ի Սինոպայ
Line: 8 Պոնտոսէ ի մեհենական պատմութեանցն։ Sentence: 4 Մի ոք անհաւատասցի, քանզի
Line: 9 եւ մեզէն իսկ ականատես եղաք այնմ դիւանի։ Sentence: 5 Եւ վկայ քեզ ի մօտոյ
Line: 10 երաշխաւորեսցէ Եկլէսիաստէ գիրք Եւսեբի Կեսարացւոյ, զոր ետ թարգմանել
Line: 11 երանելի վարդապետն մեր Մաշտոց ի հայ լեզու։ Sentence: 6 Խնդիր արասցես
Line: 12 ի Գեղարքունի, ի գաւառին Սիւնեաց, եւ գտցես յառաջին հագներգութեանն
Line: 13 յերեքտասաներորդ թուին, զի վկայէ յԵդեսիայ դիւանին լինել
Line: 14 ամենայն գործոց առաջնոց թագաւորացն մերոց մինչեւ ցԱբգար, եւ զկնի
Line: 15 Աբգարու մինչեւ ցԵրուանդ։ Sentence: 7 Որ եւ այժմ կարծեմ գտանի պահեալ ի նոյն
Line: 16 քաղաքի։
Line: 3 Sentence: 1 Արտաշէս թագաւորէ Հայոց փոխանակ Արշակայ հօր իւրոյ ի քսան
Line: 4 եւ ի չորրորդ ամի Արշականայ Պարսից արքայի. Sentence: 2 եւ յառաջադէմ եղեալ՝
Line: 5 ոչ զեկրորդականն ունի գահ, այլ զաւագութեանն թեկն ածէ. Sentence: 3 որում
Line: 6 հաւանեալ, յանձն առնու Արշական տալ նմա զնախագահութիւնն։ Sentence: 4 Քանզի
Line: 7 էր այր հպարտ եւ պատերազմասէր. Sentence: 5 որ եւ արքունիս իւր ի Պարսից
Line: 8 աշխարհին շինեաց, եւ դրամ առանձին զիւր պատկերն հարկանէր. Sentence: 6 եւ
Line: 9 զԱրշական ընդ իւրով ձեռամբ կացուցանէր թագաւոր Պարսից, որպէս
Line: 10 զՏիգրան որդի իւր՝ Հայոց։
Line: 11 Sentence: 7 Բայց տայ զՏիգրան որդի իւր ցպատանի ոմն Վարաժ անուն,
Line: 12 որդի Դատայ, որ ի զաւակէ Գառնկայ՝ որ ի Գեղամայ, քանզի էր պատանին
Line: 13 նշաւակ ի նետաձգութիւն կորովութեան, ուսուցանել զՏիգրան։
Line: 14 Sentence: 8 Զնա իշխան արքունականացն արարեալ որսոց, եւ շէնս պարգեւեալ նմա
Line: 15 զՀրազդան գետով՝ յանուն նորա կոչի ազգն Վարաժնունի։ Sentence: 9 Բայց զդուստր
Line: 16 իւր զԱրտաշամայ տայ կին Միհրդատայ ումեմն Վրաց բդեշխի մեծի,
Line: 17 որ էր ի զաւակէ Միհրդատայ, Դարեհի նախարարի, զոր կացուցեալ
Line: 18 էր Աղեքսանդրի ի վերայ գերութեանն Վերիացւոց աշխարհին, որպէս
Line: 19 յառաջն պատմեցաք. Sentence: 10 եւ Հաւատայ նմա զկողմնակալութիւն հիւսիսային
Line: 20 լերանցն եւ Պոնտոս ծովու։
Line: 4 Sentence: 1 Յայնժամ հրաման տայ Արտաշէս՝ զօր յարուցանել յարեւելից եւ ի
Line: 5 հիւսիսոյ բազում յոյժ, մինչեւ ոչ գիտել նմա զհամարն, այլ յանցս եւ
Line: 6 յիջեւանս քար ըստ մարդաթուի կարկառ՝ նշան բազմութեանն թողուլ։
Line: 7 Sentence: 2 Եւ խաղայ այնուհետեւ յարեւմուտս, եւ ձերբակալ առնէ զԿրիւսոս թագաւոր
Line: 8 Լիւդացւոց։
Line: 9 Sentence: 3 Եւ գտեալ յԱսիայ պղնձաձոյլ ոսկեզօծ պատկերս զԱրտեմիդեայ եւ
Line: 10 զՀերակլեայ եւ զԱպողոնի՝ տայ բերել յաշխարհս մեր, զի կանգնեսցեն
Line: 11 յԱրմաւիր։ Sentence: 4 Զոր առեալ քրմապետացն, որ էին յազգէն Վահունեաց՝
Line: 12 զԱպաղոնին եւ զԱրտեմիդայն կանգնեցին յԱրմաւիր. Sentence: 5 իսկ զՀերակլեայն
Line: 13 զառնապատկերն, որ արարեալ էր ի Սկիւդեայ եւ ի Դիպինոսէ կրետացւոյ,
Line: 14 զՎահագն իւրեանց վարկանելով նախնի՝ կանգնեցին ի Տարօն, յիւրեանց
Line: 15 սեպհական գիւղն յԱշտիշատ, յետ մահուանն Արտաշիսի։
Page: 123 Line: 1 Բայց Արտաշիսի նուաճեալ զցամաքս միջոցաց ծովուցն երկոցունց՝
Line: 2 լնու զՈվկիանոս բազմութեամբ նաւաց, ծառայեցուցանել կամելով
Line: 3 զբոլոր արեւմուտս։ Sentence: 6 Քանզի մեծ յոյզք խռովութեանց եղեալ ի Հռովմ՝
Line: 4 ոչ ոք ընդդիմանայ նմա հզօրապէս։ Sentence: 7 Այլ ոչ գիտեմ ասել յորպիսի
Line: 5 ազդմանէ, ահագին իմն աղմուկ լեալ շփոթից եւ բազմութեան զօրացն
Line: 6 զմիմեանս կոտորեալ. Sentence: 8 իսկ Արտաշէս փախուցեալ մեռանի, որպէս ասեն՝
Line: 7 յիւրոց զօրացն, թագաւորեալ ամս քսան եւ հինգ։
Line: 8 Sentence: 9 Բայց եւ յԵլլադայ առեալ պատկերս զԴիոսի, զԱրտեմիդեայ,
Line: 9 զԱթենայ, զՀեփեստու, զԱփրոդիտայ՝ տայ բերել ի Հայս. Sentence: 10 ոք ոչ
Line: 10 ժամանաեալ միջամուխ լինել յաշխարհս՝ լսեն զբօթ մահուանն Արտաշիսի.
Line: 11 Sentence: 11 եւ փախուցեալ ընկենուն զպատկերսն յամրոցն յԱնի. Sentence: 12 եւ քուրմք զնոցին
Line: 12 զհետ լինելով, դադարին առ նոսա։
Line: 16 Sentence: 2 Զայս ասացեալ պատմագրացն Յունաց, ոչ միոյ կամ երկուց, այլ
Line: 17 բազմաց. Sentence: 3 ընդ որ տարակուսեալ մեր՝ բազում խոյզ խնդրոյ արարաք։
Line: 18 Sentence: 4 Քանզի լուաք ի պատմութեանց ոմանց՝ Կիւրոսի սպանեալ զԿրիւսոս եւ
Line: 19 բարձեալ զթագաւորութիւնն Լիւդացւոց։ Sentence: 5 Եւ դարձեալ պատմի առարկութիւնն
Page: 124 Line: 1 Կրիւսեայ եւ Նեքտանեբայ. Sentence: 6 եւ է Նեքտաներոսս այս վերջին
Line: 2 թագաւոր Եգիպտացւոց, ի Մանեթոսէ պատմեալ, զոր ոմանք հայր
Line: 3 Աղեքսանդրի ասացին։ Sentence: 7 Եւ գտանեմք զժամանակս Կրիւսոսի երկերիւր
Line: 4 ամաւ յառաջ քան զՆեքտանեբայն, իսկ զՆեքտանեբայ ժամանակս աւելի
Line: 5 եւս երկերիւր ամաւ յառաջ եղեալ քան զառաջնոյն Արտաշիսի թագաւորի
Line: 6 Հայոց։
Line: 7 Sentence: 8 Բայց քանզի բազումք են, որ ասեն զԿրիւսոս մերոյ Արտաշիսի
Line: 8 կալեալ, եւ ոճով իմն պատմեն՝ ես հաւանեալ եմ։ Sentence: 9 Քանզի ասէ
Line: 9 Պոլիկրատէս այսպէս. Sentence: 10 "Վեհ ինձ Արտաշէս Պարթեւ քան զՄակեդոնացին
Line: 10 Աղեքսանդր, զի կալով յիւրում աշխարհին ՝ իշխեաց Թերայ եւ Բաբելոնի,
Line: 11 եւ չեւ ընդ Ալիւս գետ անցեալ՝ զլիւդականն սատակեաց զզօրս, եւ կալաւ
Line: 12 զԿրիւսոս. Sentence: 11 եւ յառաջ քան յԱսիայ հասանելն՝ յԱտտիկէ դղեկին քարողեցաւ։
Line: 13 Sentence: 12 Աւաղ բախտին. Sentence: 13 միայն թէ ի տէրութեանն եւ ոչ ի փախստեան
Line: 14 էր վախճանեալ"։
Line: 15 Sentence: 14 Հանգոյն դմին ասէ Եւագարոս. Sentence: 15 " Փոքր Աղեքսանդրի եւ Դարեհի
Line: 16 պատերազմն առ Արտաշիսի բաղդատեալ. Sentence: 16 քանզի նոցայն ոչ ի փոշւոյն
Line: 17 մաքուր երեւէր լոյս տուընջեանն. Sentence: 17 այլ սա ծածկեաց նետաձգութեամբն
Line: 18 եւ ստուերացոյց զարեգակն, ձեռագործ գիշէր զմիջօրէիւ արարեալ։ Sentence: 18 Ոչ
Line: 19 փախստեայ՝ համբաւաբեր Լիւդացւոցն թողեալ. Sentence: 19 այլ եւ զթագաւորն նոցին
Page: 125 Line: 1 զԿրիւսոս ի տապակի հրամայեաց կացուցանել։ Sentence: 20 Վասն սորա եւ ոչ ուղխք
Line: 2 զհետն ստուարացուցին, արբմամբն ի ձմեռնային նուազութիւն իջուցանելով.
Line: 3 Sentence: 21 վասն զի եւ զթուոցն եցոյց տկար լինել՝ բազմութեամբ զօրացն,
Line: 4 մինչ զի չափոյ պէտք եղեն առաւել քան զհամարոյ։ Sentence: 22 Նա ընդ այս ոչ
Line: 5 հպարտացաւ, այլ արտասուեաց ասելով. Sentence: 23 " Աւաղ փառացս անցաւորի"։
Line: 6 Sentence: 24 Գրէ եւ Սկամադրոս այսպէս. Sentence: 25 "Խաբկանք լինէին հպարտացելոյն
Line: 7 Լիւդացւոց Կրիւսեայ՝ Պիւթիայ հարցուկն պատասխանելով. Sentence: 26 " Կրիւսոս անցեալ
Line: 8 ընդ Ալիւս գետ՝ քակեսցէ զիշխանութիւնս"։ Sentence: 27 Զոր նորա զօտարաց
Line: 9 կարծեցեալ՝ զինքն քակէ. Sentence: 28 քանզի կալեալ զնա Պարթեւին Արտաշիսի
Line: 10 հրամայեաց հանել յերկաթեղէն տապակ։ Sentence: 29 Իսկ Կրիւսոսի յիշեալ զբանսն
Line: 11 Սողոնի Աթենացւոյ, ասէ յիւր լեզուն. Sentence: 30 "Ով Սողոն Սողոն, գեղեցիկս
Line: 12 բարբառեցար, ոչ երանել զբարեբախտութիւն մարդոյ մինչեւ ի վախճան"։
Line: 13 Sentence: 31 Եւ լուեալ որք մերձն կային՝ պատմեցին Արտաշիսի, եթէ զնոր ոմն
Line: 14 աստուած կարդայ Կրիւսոս։ Sentence: 32 Եւ գթացեալ Արտաշիսի՝ հրամայաց ածել.
Line: 15 Sentence: 33 եւ հարցեալ եւ ուսեալ, թէ զինչ է որ աղաղակեացն՝ հրամայեաց ներել
Line: 16 զտանջանս
| Տն16
Line: 17 Sentence: 34 Գրէ եւ Փղեգոնիոս. Sentence: 35 "Ամենեցուն թագաւորաց հուժկու եղեալ
Page: 126 Line: 1 Պարթեւն Արտաշէս, ոչ միայն զԼիւդացիս Վանեալ եւ զԿրիւսոս կապեալ,
Line: 2 այլ յԵլէսպոնտոս եւ ի Թրակէ զտարերցն փոխեաց զբնութիւն. Sentence: 36 ծովագնաց
Line: 3 ընդ երկիր բերեալ լինէր, եւ ընդ ծով հետեւակելով. Sentence: 37 Թետաղացւոցն
Line: 4 սպառնալով, եւ համբաւն հիացուցանէր զՀելլենականն։ Sentence: 38 Կործանեաց
Line: 5 զԼակեդեմոնացիս, փախոյց զՓոկէացիս. Sentence: 39 Ղովկրացիք անձնատուրք եղեն,
Line: 6 Բիւտացիք մասն են ի կազմածոյ նորա. Sentence: 40 առ հասարակ նմա Ելլադայ
Line: 7 մատուցանէր զահն։ Sentence: 41 Յետ փոքու ժամանակի աղէտք անցին զամենեքումբք.
Line: 8 Sentence: 42 ոչ այնքան թշուառացաւ Կիւրոս ընդ Մասքութս պատերազմելով,
Line: 9 ոչ այսպիսի կիրս կրեաց Դարեհ ի Սկիւթացւոցն փախուստն, եւ ոչ
Line: 10 Կամբիւսէս յԵթովպացիս. Sentence: 43 փոքր եւ Քսերքսին յԵլլադայ զօրու երթալն,
Line: 11 թողլով նոցա զգանձս եւ զխորանս, միայն կենդանի փախուցեալ
Line: 12 մազապուր։ Sentence: 44 Այլ սա մեծամեծ յաղթանակօք պանծացեալ՝ ի յիւրոց
Line: 13 զօրացն խողխողի"։
Line: 14 Sentence: 45 Արդ՝ եւ Հաւատարմութեան արժանի համարիմ զայսոսիկ պատմութիւնս.
Line: 15 Sentence: 46 եւ զայս Կրիւսոս, որ առ Կիւրոսիւ եւ կամ Նեքտանեբաւն
Line: 16 պատմին, կամ սուտ լեալ եւ կամ միով անուամբ բազում թագաւորաց
Line: 17 վարեալ, որպէս յոլովից է սովորութիւն։
Line: 4 Sentence: 1 Յետ Արտաշիսի Առաջնոյ թագաւորէ Տիգրան որդի նորա ի քառասուն
Line: 5 եւ յիններորդ ամի Արշակայ թագաւորի Պարսից։ Sentence: 2 Եւ ժողովեալ զզօրս
Line: 6 Հայոց՝ ընդդէմ երթայ զօրացն Յունաց, որք յետ մահուանն Արտաշիսի
Line: 7 հօրն իւրոյ եւ ցրուելոյ զօրացն՝ հետամուտ լեալ դիմեալ գային
Line: 8 յաշխարս մեր։ Sentence: 3 Որոց ընդդէմ պատահեալ Տիգրանայ՝ արգելեալ ի վերջ
Line: 9 նահաջէ։ Sentence: 4 Եւ ի քեռայր իւր Միհրդատ Հաւատացեալ զՄաժաք եւ զհոգս
Line: 10 Մէջերկրայցն եւ զօր բազում թոեալ առ նմա՝ դառնայ յաշխարհս մեր։
Line: 11 Sentence: 5 Առաջին գործ զմեհեանսն շինել կամեցաւ։ Sentence: 6 Իսկ քրմացն, որ եկեալ
Line: 12 էին ի Յունաց, զմտաւ ածեալ, զի մի ի խորագոյն Հայս վարիցին՝
Line: 13 պատճառեցան ըղձութիւնս, իբր թէ դիքն անդէն կամիցին զբնակիլն։
Line: 14 Sentence: 7 Որում հաւանեալ Տիգրան, կանգնեաց զՈղիմպիական պատկերն Դիոսի
Line: 15 յամուրն յԱնի, եւ զԱթենայն ի Թիլ, եւ զԱրտեմիդայ զմիւս պատկերն
Line: 16 յԵրիզայ, եւ զԵփեստուն ի Բագայառինջ։ Sentence: 8 Բայց զԱփրոդիտեայ զպատկերն,
Line: 17 իբրեւ Հերակլեայ տարփաւորի, առ նորին պատկերին Հերակլեայ հրամայեաց
Page: 128 Line: 1 կանգնել յաշտին տեղիսն։ Sentence: 9 Եւ ցասուցեալ ընդ Վահունիսն, եթէ
Line: 2 ընդէր յիւրեանց սեպհականին իշխեցին կանգնել զպատկերն Հերակլի,
Line: 3 զառաքելն ի նորին հօրէ՝ ընկենու զնոսա ի քրմութենէն, եւ զգիւղն
Line: 4 յարքունիս առնու, յորում պատկերքն կանգնեցան։
Line: 5 Sentence: 10 Եւ այսպէս մեհեանս շինեալ, առաջի մեհենիցն բագինս կանգնեալ,
Line: 6 զոհս ամենայն նախարարացն հրամայէ մատուցանել հանդերձ երկրպագութեամբն.
Line: 7 Sentence: 11 զոր չառեալ յանձն արանց ազգին Բագրատունեաց. Sentence: 12 յորոց
Line: 8 զմիոյ ուրումն զլեզուն հատեալ, որում անուն էր Ասուդ, վասն պատկերացն
Line: 9 անարգանաց՝ ոչ այլ իւիք խոշտանգէ. Sentence: 13 քանզի յանձն առին ուտել ի զոհիցն
Line: 10 արքայի եւ զմիս խոզի, թէպէտ եւ ոչ ինքեանք զոհեցին երկրպագութեամբ։
Line: 11 Sentence: 14 Վասն որոյ առնու ի նոցանէ ի բաց զիշխանութիւն զօրուն. Sentence: 15 բայց
Line: 12 միայն զթագակապ ասպւտութիւնն ոչ հանէ։ Sentence: 16 Ինքն իջանէ ի Միջագետս,
Line: 13 եւ գտեալ անդ զԲարշամինայ զպատկերն, զորփղոսկրէ եւ ի բիւրեղէ
Line: 14 կազմեալ էր արծաթով՝ հրամայէ տանել կանգնել յաւանին Թորդան։
Line: 15 Sentence: 17 Եւ նոյն հետայն դիմէ յաշխարհն Պաղեստինացւոց՝ վրէժ պահանջել
Line: 16 ի Պտղոմայիդ Կղէոպատրայ յաղագս Դիոնիսի որդւոյ նորա առ հայր
Line: 17 իւր յանցանաց։ Sentence: 18 Առեալ գերի բազում եւ ի Հրէից՝ նստի շուրջ զՊտղոմայիդ
Line: 18 քաղաքաւ։ Sentence: 19 Իսկ դշխոյն Հրէից Աղեքսանդրիայ, որ եւ Մեսաղինայ, որ
Line: 19 էր լեալ կին Աղեքսանդրի, որդւոյ Յոհաննու, որդւոյ Շմաւոնի, եղբօր
Page: 129 Line: 1 Յուդայ Մակարէի, որ զայնու ժամանակաւ ունէր զթագաւորութիւնն
Line: 2 Հրէից, ինչս բազունս տալով՝ դարձոյց զնա անտի։ Sentence: 20 Քանզի էր լուեալ եւ
Line: 3 համբաւ, թէ Վայկուն ոմն անուն յեղուզակ խռովէր զերկիրն Հայոց,
Line: 4 զլեառն ամուր կալեալ,որ մինչեւ ցայժմ յանուն յեղուզակին կոչին
Line: 5 Վայկունիք։
Line: 9 Sentence: 2 Յայնմ ժամանակի Պոմպէոս Հռոմայեցւոց զօրավար զորօք բազմօք
Line: 10 եկեալ հասեալ ի Միջերկրեայս՝ զՍկաւրոս սպարապետ իւր յԱսորիս
Line: 11 առաքէ՝ տալ պատերազմ ընդ Տիգրանայ։ Sentence: 3 Որոյ եկեալ, եւ ոչ պատահեալ
Line: 12 Տիգրանայ, քանզի էր դարձեալ յիւր աշխարհն վասն խուճապանաց
Line: 13 յեղուզակին։ Sentence: 4 Անցեալ Սկաւրոսի ի Դամասկոս, եւ տեսեալ զքաղաքն
Line: 14 եւ առեալ ի Մետեղայ եւ ի Ղուղայ՝ զնոսա հալացեալ անտի, ինքն ի
Line: 15 Հրէաստան փութայր հասանել ի վերայ Արիստաբուղի, յօգնականութիւն
Line: 16 եղբօր նորա երիցու, Հիւրկանու քահանայապետի, որդւոյ Աղեքսանդրի։
Page: 130 Line: 1 Իսկ Պոմպէի պատերազմեալ ընդ Միհրդատայ՝ տեսանէ սաստիկ
Line: 2 ըմդդիմակացութիւն եւ ահագին մարտս, եւ վտանգի յոյժ. Sentence: 5 սակայն
Line: 3 բազմութիւնն յաղթեալ՝ փախստական լինի Միհրդատ ի կողմանս
Line: 4 Պոնտոսի։ Sentence: 6 Յորմէ իբրեւ զերծեալ Պոմպէոս, որում ակն ոչ ունէր, եւ
Line: 5 առեալ զՄաժաք, եւ կալեալ զորդի նորա զՄիհրդատ՝ նստուցանէ զօր
Line: 6 ի քաղաքին. Sentence: 7 ինքն ոչ հետամուտ լինի նմա, այլ ընդ Ասորիս ի Հրէաստան
Line: 7 փութայ հասանել։ Sentence: 8 եւ ի ձեռն հօրն Պիղատոսի Պոնտացւոյ զՄիհրդատ
Line: 8 սպանանէ թունաւոր դեղովք։ Sentence: 9 Վկայէ այսմ բանիս եւ Յովսեպոս ի ճառին,
Line: 9 որ վասն ապրսամին պատմէ, այսպէս ասելով. Sentence: 10 " Պոմպէի հուպ յԵրիքով
Line: 10 հասանեն աւետիք մահուանն Միհրդատայ"։
Line: 14 Sentence: 2 Իսկ թագաւորն Հայոց Տիգրան զգերութիւնն Հրէից նստուցեալ
Line: 15 յԱրմաւիր եւ յաւանին Վարդգէսի, որ ի վերայ Քասախ գետոյ, եւ
Line: 16 զյեղուզակսն բնաջինջ արարեալ ի լեռնէն, եւ զսուգն Միհրդատայ
Page: 131 Line: 1 կատարեալ՝ խաղայ գնայ յԱսորիս ի վերայ զօրացն Հռոմայեցւոց, առ
Line: 2 ի վրէժս պահաջել։ Sentence: 3 Ընդդէմ նորա գայ Գաբիանոս սապրապետ զօրացն
Line: 3 Հռոմայեցւոց, զոր թողեալ էր Պոմպէի ի դառնալն իւրում ի Հռոմ. Sentence: 4 եւ
Line: 4 Գաբիանոս ոչ իշխեաց ի դիմի հարկանել Տիգրանայ, դառնայ յԵփրատայ
Line: 5 յԵգիպտոս, զՊտղոմէոս ունելով պատճառս։ Sentence: 5 Եւ գաղտ ի հաշտութիւն
Line: 6 խօսեցեալ ընդ Տիգրանայ՝ տայ զքեռորդին նորա զպատանին Միհրդատ,
Line: 7 զորդին Միհրդատայ, զոր կալեալ էր Պոմպէի ի Մաժաք, ասելով թէ
Line: 8 գաղտ գնաց։
Line: 11 Sentence: 2 Զկասկած առեալ Հռոմայեցւոցն՝ զԳաբիանոս փոխեն եւ զԿրասոս
Line: 12 փոխանակ առաքեն. Sentence: 3 որոյ եկեալ եւ առեալ զամենայն գանձս գտեալս ի
Line: 13 տաճարին Աստուծոյ յԵրուսաղէմ՝ խաղայ ի վերայ Տիգրանայ։ Sentence: 4 Եւ
Line: 14 անցեալ ընդ Եփրատ՝ սատակի ամենայն զօրօքն հանդերձ ի պատերազմելն
Line: 15 ընդ Տիգրանայ։ Sentence: 5 Զորոյ զգանձսն ժողովեալ Տիգրանայ դառնայ
Line: 16 ի Հայս։
Line: 4 Sentence: 2 Զչարեալ Հռոմայեցւոց՝ առաքեն զԿասսիոս անթիւ զօրօք։ Sentence: 3 Սա
Line: 5 եկեալ եւ ընդդէմ կացեալ, չտայ թոյլ զօրացն Հայոց անցանել ընդ
Line: 6 Եփրատ եւ ասպատակել յԱսորիս։
Line: 7 Sentence: 4 Զայսու ժամանակաւ թերահաւատութիւն լեալ Տիգրանայ ի
Line: 8 պատանին Միհրդատ, ոչ զիւրն կարծելով քեռորդի, չտայ նմա մասն
Line: 9 ինչ իշխանութեան, այլ եւ ոչ զիւր աշխարհն Վրաց։ Sentence: 5 Եւ Միհրդատայ
Line: 10 արհամարհութիւն կրեալ ի քեռւոյն իւրմէ Տիգրանայ՝ ապստամբութեամբ
Line: 11 անկանի առ Կեսար. Sentence: 6 իշխանութիւն գտեալ ի նմանէ զՊերգեայ քաղաքի,
Line: 12 զօրավիգն օգնականութեան լինի Անդիպատրոսի հօր Հերովդի, Կեսարու
Line: 13 հրամանաւ։ Sentence: 7 Սա շինէ զՄաժաք ընդարձակագոյն եւ պայծառ շինուածովք,
Line: 14 եւ անուանէ Կեսարիայ ի պատիւ Կեսարու։ Sentence: 8 Եւ յայնմ հետէ բարձեալ
Line: 15 լինի իշխանութիւնն Հայոց ի քաղաքէն յայնմանէ։
Line: 20 Sentence: 3 Յետ այսր ամենայնի ի հիւանդութեան եղեալ Տիգրան՝ աղերսէ
Line: 21 ի սէր զԱրտաշէզ արքայ Պարսից, յաղագս հպարտութեան հօրն՝ հանելով
Line: 22 ի նոցանէ զնախագահութիւնն։ Sentence: 4 Իսկ սա իւրովք կամօք զերկրորդականն
Page: 133 Line: 1 ունելով ըստ իրաւանց՝ դարձուցանէ ի նա զնախագահութիւնն. Sentence: 5 եւ ի
Line: 2 հաշտութիւն ածեալ զԱրտաշէզ՝ առնու ի նմանէ զօր յօգնականութիւն
Line: 3 ինքեան։ Sentence: 6 Յայնմ ժամանակի առեալ Տիգրանայ զԲարզափրան նահապետ
Line: 4 Ռըշտունեաց նախարարութեանն՝ սպարապետ կացուցանէ զօրացն
Line: 5 Հայոց եւ Պարսից եւ առաքէ ի վերայ զօրացն Հռոմայեցւոց, հրաման
Line: 6 տուեալ զբնակիչս աշխարհին Ասորւոց եւ Պաղեստինացւոց ի հաշտութիւն
Line: 7 հաւանութեան խօսել։ Sentence: 7 Նմա ընդ առաջ լինի ոմն Պակարոս անուն, որոյ
Line: 8 հայրն թագաւոր լեալ Ասորւոց, եւ ինքն խնամի Անտիգոնեայ Արիստաբուղեանց։
Line: 9 Sentence: 8 Եւ եկեալ առ Բարզափրան նահապետ Ռըշտունեաց եւ
Line: 10 սպարապետ Հայոց եւ Պարսից՝ խոստանայ հինգ հարիւր կին գեղեցիկ եւ
Line: 11 հազար քանքար ոսկւոյ, զի օգնեսցէ նոցա՝ ընկենլով թագաւորութենէ
Line: 12 Հրէից զՀիւրկանոս, եւ թագաւորեցուցանել զԱնտիգոնոս։
Line: 13 Sentence: 9 Իբրեւ ետես Հիւրկանոս Հրէից քահանայապետ եւ թագաւոր, եւ
Line: 14 Փասայեղոս եղբայր Հերովդի, եթէ զզօրս Հռոմայեցւոց փախստական
Line: 15 արարեալ, զոմանս ի ծով, զոմանս ի քաղաքս, խաղաղութեամբ ընդ
Line: 16 երկիրն անցանէր Բարզափրան՝ խօսին եւ ինքեանք զխաղաղութիւն առ
Line: 17 Բարզափրան։ Sentence: 10 Եւ նա զԳնէլ ոմն, որ էր տակառապետ արքային Հայոց,
Line: 18 յազգէն Գնունեաց, առաքէ յԵրուսաղէմ Հանդերձ հեծելազօրու, իբր
Line: 19 թէ ի պատճառս խաղաղութեան, բայց ի գաղտնիս՝ օգնել Անտիգոնեայ։
Line: 20 Sentence: 11 Եւ Հիւրկանոս զտակառապետն ամենայն զօրօքն ոչ ընդունէր յԵրուսաղէմ,
Line: 21 այլ միայն հինգ հարիւր հեծելով։ Sentence: 12 Եւ տակառապետին դաւով խրատ
Line: 22 տուեալ Հիւրկանու՝ զի առ Բարզափրան երթիցէ վասն աւերածոյ
Line: 24 աշխարհին. Sentence: 13 եւ ինքն խոստանայր լինել բարեխօս։ Sentence: 14 Եւ Հիւրկանու երդումն
Line: 25 խնդրեալ ի Բարզափրանայ՝ երդնու նմա յարեգակն եւ ի լուսին եւ
Line: 26 յամենայն պաշտամունս իւրեանց երկնայինս եւ երկրայինս, եւ յարեւ
Line: 27 Արտաշէզի եւ Տիգրանայ։ Sentence: 15 Ընդ որ վստահացեալ Հիւրկանոս՝ թողու
Line: 28 զՀերովդէս ի վերայ Երուսաղեմի, եւ զՓասայելոս զերէց եղբայր Հերովդի
Line: 29 առեալ ընդ իւր՝ գայ առ Բարզափրան ի ծովեզրն, ի գեէղն որ կոչի
Line: 30 Եքտիպոն։
Line: 31 Sentence: 16 Եւ Բարզափրան խորամանկութեամբ պատուէր զնոսա. Sentence: 17 եւ ինքն
Line: 32 յանկարծակի գնացեալ անտի՝ մնացելոց զօրացն հրաման տայր՝ ի բուռն
Line: 33 առնուլ զնոսա եւ ի ձեռն Անտիգոնի մատնել։ Sentence: 18 Եւ Անտիգոնոս ի վերայ
Line: 34 Հիւրկանու անկեալ՝ զականջս նորա ատամամբքն ի բաց կտրէր. Sentence: 19 զի թէ
Line: 35 եւ այլ ժամանակ փոխեսցի՝ անհնար լիցի նմա զքահանայապետութիւնն
Line: 36 ունել. Sentence: 20 քանզի օրէնքն զողջանդամսն հրամայեն կացուցանել քահանայս։
Line: 37 Sentence: 21 Եւ Փասայել եղբայր Հերովդի իւրովի զարկեալ զգլուխ իւր զքարի՝
Line: 38 առաքեցաւ բժիշկ յԱնտիգոնեայ, իբր թէ բժշկել զնա. Sentence: 22 ելից զվէրն նորա
Line: 39 թունաւոր դեղովք եւ վախճանեցոյց։
Line: 40 Sentence: 23 Եւ Բարզափրանայ հրաման տուեալ Գնէլոյ տակառապետին արքայի
Line: 41 Հայոց յԵրուսաղէմ զՀերովդէս որսալ. Sentence: 24 Իսկ Գնէլ զՀերովդէս արտաքս
Line: 42 քան զպարիսպն ելանել պատրէր. Sentence: 25 զոր չառեալ յանձն Հերովդի,այլ եւ ոչ
Line: 43 եւս կալ ի քաղաքին իշխանաց, երկուցեալ ի պատառմանէ Անտիգոնեանցն,
Page: 135 Line: 1 ի գիշերի ի ծածուկ ընդանեօքն հանդերձ առ Եդոմայեցիս փախչէր. Sentence: 26 ի
Line: 2 Մասադան յամուրն թողեալ զընդանիսն՝ ինքն ի Հռոմ փութայր հասանել։
Line: 3 Sentence: 27 Բայց զօրքն Հայոց ձեռնտուութեամբ Անտիգոնեանցն յԵրուսաղէմ մտանէին՝
Line: 4 ոչ ինչ ումեք վնասեալ, բայց միայն զՀիւրկանու զինչս առնուին
Line: 5 աւելի քան զերեքարիւր քանքար։ Sentence: 28 Եւ ընդ գաւառն ասպատակեալ՝
Line: 6 զհիւրկանեանսն առեալ աւերէին. Sentence: 29 զՄարիսացւոց քաղաքն գերի առեալ,
Line: 7 թագաւոր կացուցանէին զԱնտիգոնոս։ Sentence: 30 Եւ կապեալ զՀիւրկանոս ածեն
Line: 8 Տիգրանայ Հանդերձ գերութեամբն. Sentence: 31 եւ Տիգրան հրաման տայ Բարզափրանայ
Line: 9 նստուցանել զգերին Հրէից որ ի Մարիսացւոց՝ ի քաղաքն
Line: 10 Շամիրամայ։ Sentence: 32 Եւ Տիգրանայ ոչ աւելի բաւեալ քան զերեամ յետ այնորիկ՝
Line: 11 վախճանի, թագաւորեալ ամս երեսուն եւ երիս։
Line: 15 Sentence: 2 Հերովդէս անցեալ ի Հռովմ՝ առաջի Անտոնիոսի եւ Կեսարու եւ
Line: 16 սինկղիտոսին զինքեան միամտութիւն առ Հռոմայեցիսն պատմէ, եւ
Line: 17 թագաւոր Հրէաստանի յԱնտոնիոսէ եղեալ՝ առնու իւր զօրավիգն
Line: 18 օգնականութեան զԲենդիդիոս սպարապետ Հռոմայեցւոց զօրօք, ի
Page: 136 Line: 1 պատերազմել ընդ զօրս Հայոց եւ քակել զԱնտիգոնոս։ Sentence: 3 Որոյ Հասեալ
Line: 2 յԱսորիս, փախստական առնէր զզօրս Հայոց, եւ զՍիղոն թողեալ ընդդիմակաց
Line: 3 Հայոց մերձ ի յԵփրատ, եւ զՊակարոս սպանեալ՝ դառնայ յԵրուսաղէմ
Line: 4 ի վերայ Անդիգոնի։ Sentence: 4 Իսկ Հայոց միւսանգամ օգնականութիւն ի Պարսից
Line: 5 գտեալ, դիմեալ ի վերայ Սիղոնի, փախստական զնա ի Բենդիդիոս
Line: 6 արկանեն, հեղմունս արեանց առնելով անբաւս։
Line: 10 Sentence: 2 Զչարեալ Անտոնիոս՝ իւրովի հասանէ ամենայն զօրօք Հռոմայեցւոց.
Line: 11 Sentence: 3 եւ հասեալ ի Շամշատ լսէ զմահն Տիգրանայ. Sentence: 4 եւ առեալ զքաղաքն, եւ
Line: 12 թողեալ զՍովսիոս զօրավիգն Հերովդի, մարտ դնել ընդ Երուսաղեմի
Line: 13 ի վերայ Անտիգոնի՝ ինքն ի ձմերոց գնայ յԵգիպտոս։ Sentence: 5 Փութայր հասանել
Line: 14 ըստ շամբշութեան առն կնամոլոյ, ցանկութեամբ վառեալ ի Կղէոպատրայ
Line: 15 դշխոյն Եգիպտացւոց։ Sentence: 6 Այս Կղէոպատրայ դուստր էր Պտղոմէոս
Line: 16 Դիոնրսի, թոռն Պտղոմայիդ Կղէոպատրեայ, եւ սիրելի յոյժ Հերովդի.
Line: 17 Sentence: 7 վասն որոյ առաւել եւս յանձնէ Անտոնիոս զՀերովդէս Սովսիայ։ Sentence: 8 Որ եւ
Line: 18 մարտուցեալ իսկ քաջապէս՝ առնու զԵրուսաղէմ. Sentence: 9 եւ սպանեալ զԱնտիգոնոս՝
Line: 19 թագաւորեցուցանէ զՀերովդէս ամենայն Հրէաստանի եւ Գալիլեայ։
Line: 3 Sentence: 1 Հայոց թագաւորէ Արդաւազդ որդի Տիգրանայ։ Sentence: 2 Սա ժառանգեցուցանէ
Line: 4 զեղբայրս իւր եւ զքորս ի գաւառս Աղւոյ ոծտի եւ Առբերանոյ,
Line: 5 թողլով ի նոսա զմասն արքունի որ ի շէնսն այնց գաւարաց, հանդերձ
Line: 6 առանձինն մտից եւ ռոճկաց, ըստ օրինակի ազգականացն որ ի կողմանս
Line: 7 Հաշտենից. Sentence: 3 որպէս զի լինել նոցա պատուականագոյն եւ առաւել թագաւորազն
Line: 8 քան զայնս Արշակունիս. Sentence: 4 Միայն օրինադրէ ոչ կեալ յԱյրարատ
Line: 9 ի բնակութիւնս արքայի։
Line: 10 Sentence: 5 Բայց այլ ոչ ինչ գործ արութեան եւ քաջութեան եցոյց. Sentence: 6 այլ ուտելեաց
Line: 11 եւ ըմպելեաց պարապեալ, մօրից եւ եղեգնապուրակաց թափառեալ
Line: 12 շրջէր եւ առապարաց, զիշավայրիս եւ զխոզս արածելով. Sentence: 7 զիմաստութենէ
Line: 13 եւ զքաջութենէ եւ զբարի յիշատակաց անփոյթ արարեալ, ծառայ եւ ստրուկ
Line: 14 որովայնի արդարեւ լինելով՝ զաղբիւրս մեծացուցանէր։ Sentence: 8 Սա բասրելով յիւրոց
Line: 15 զօրացն վասն առաւել պղերգութեանն եւ սաստիկ որկորամոլութեանն,
Line: 16 մանաւանդ զի եւ զՄիջագետս Անտոնիոսի հանեալ էր ի նմանէ, զայրացեալ՝
Line: 17 հրաման տայր զօր յարուցանել զբիւրաւորս Ատրպատական նահանգին եւ
Line: 18 զբնակիչս լերին Կաւկասու հանդերձ Աղուանիւք եւ Վրօք. Sentence: 9 խաղայ
Line: 19 իջանէ ի Միջագետս, եւ հալածականս առնէ զզօրս Հռովմայեցւոց։
Line: 3 Sentence: 1 Մռնչեալ առիծաբար գազանութեամբ Անտոնիոս, առաւել եւս
Line: 4 թունեալ ի Կղէոպատրայ, քանզի քէն պահէր վասն լլկանաց իւրոյ
Line: 5 հանոյն, որ ի Տիգրանայ. Sentence: 2 եւ ոչ միայն Հայոց այլ բազմաց այլոց
Line: 6 թագաւորաց լինէր մահաբեր, զի նոցայնոցն տիրեսցէ իշխանութեանց։
Line: 7 Sentence: 3 Սակս որոյ բազում թագաւորս սպանեալ Անտոնիոս՝ ի Կղէոպատրայ
Line: 8 հաւատայ զնոցա իշխանութիւնս, բայց ի Տիւրոսէ եւ ի Սիդովնէ, եւ որ
Line: 9 միանգամ ընդ ազատ գետովն էին։ Sentence: 4 Եւ առեալ զբազմութիւն զօրացն՝
Line: 10 դիմէ ի վերայ Արտաւազդայ. Sentence: 5 եւ անցեալ ընդ Միջագետս՝ կոտորէ
Line: 11 անհնարին զզօրս Հայոց, եւ ձերբակալ առնէ զարքայն նոցա։ Sentence: 6 Եւ դարձեալ
Line: 12 յԵգիպտոս, պարգեւէ Կղէոպատրայ զԱրտաւազդ որդի Տիգրանայ, հանդերձ
Line: 13 բազում ընչիւք յանկածէ պատերազմին։
Line: 18 Sentence: 3 Ի քասներորդի ամի, ի կատարումն աւուրց թագաւորութեանն
Line: 19 Արշէզի, ժողովեալ զօրքն Հայոց հրամանաւ նորին թագաւորեցուցին
Page: 139 Line: 1 ի վերայ ինքեանց զԱրջամ, որ եւ Արշամ, որդի Արտաշիսի, եղբայր
Line: 2 Տիգրանայ, Հայր Աբգարու։ Sentence: 4 Զսա ոմանք յԱսորւոց կոչեցին Մանովայ,
Line: 3 ըստ յոլովից սովորութեան՝ կրկին ունելով անուանս. Sentence: 5 որպէս Հերովդէս
Line: 4 Ագրիպպաս, եւ որպէս Տիտոս Անտոնինոս եւ կամ Տիտոս Յուստոս։ Sentence: 6 Բայց
Line: 5 շկանզի ի նմին ամի վախճանեցաւ Արշէզ, թողլով զթագաւորութիւնն
Line: 6 Պարսից որդւոյ իւրում Արշաւրի, մանկան փոքրկան յոյժ եւ տղայոյ՝ ոչ
Line: 7 ոք էր որ օգնէր Արշամայ՝ ընդդէմ կալ Հռոմայեցւոց. Sentence: 7 խօսի ընդ նոսա
Line: 8 ի հաշտութիւն խաղաղութեան, տալով զհարկս ի միջագետաց եւ ի
Line: 9 կողմանց Կեսարու ի ձեռն Հերովդի։ Sentence: 8 Այս եղեւ սկիզբն Հայոց մասնաւոր
Line: 10 մտանել ընդ հարկաւ Հռոմայեցւոց։
Line: 11 Sentence: 9 Զայսու ժամանակաւ եղեւ մեծ ցասումն Արշամայ ի վերայ Ենանոսի
Line: 12 ասպետին ուրումն թագակապի. Sentence: 10 քանզի նա արձակեաց զՀիւրկանոս Հրէից
Line: 13 քահանայապետ, զոր գերեալ էր Բարզափրանայ Ռըշտունւոյ յաւուրս
Line: 14 Տիգրանայ։ Sentence: 11 Իսկ Ենանոս պատճառի առ արքայի, ասելով եթէ փրկանս
Line: 15 խոստացաւ հարիւր քանքար. Sentence: 12 ակն ունելով առնուլ ի նմանէ. Sentence: 13 եւ յանձն
Line: 16 էառ տալ։ Sentence: 14 Վասն որոյ ժամադրութիւն ի վերայ նորա սահմանէ Արշամ։
Line: 17 Sentence: 15 Եւ նորա առաքեալ զմի յեղբարց իւրոց ի Հրէաստան, որում անուն
Line: 18 էր Սենեքիայ, առ Հիւրկանոս, զի տայցէ ինչս յաղագս իւրոյ փրկութեանն։
Page: 140 Line: 1 Եւ երթեալ առաքեալն յԵնանոսէ՝ պատահէ սպանեալ զՀիւրկանոս
Line: 2 Հերովդի, զի մի ինչ դաւ լիցի թագաւորութեան նորա։ Sentence: 16 Արդ՝ իբրեւ
Line: 3 եհաս ժամադրութիւնն, եւ չտայ զգանձս փրկանացն Հիւրկանու Ենանոս՝
Line: 4 բարկանայ ի վերայ նորա Արշամ, եւ ընկեցեալ ի պատուոյն՝ հրամայէ
Line: 5 դնել ի բանտի։
Line: 6 Sentence: 17 Յայնմ ժամանակի քսութիւն զնմանէ մատուցանէ արքայի Զօրայ
Line: 7 նահապետ ազգին Գնթունեաց ասելով. Sentence: 18 "Գիտեա, արքայ, զի ապստամբել
Line: 8 ի քէն կամեցաւ Ենանոս, խորհուրդ ընդ իս բերելով, զի երդումն
Line: 9 խնդրեսցուք ի Հերովդէէ թագաւորէ Հրէաստանի, իբր ընդունել զմեզ
Line: 10 եւ տալ ժառանգութիւն ի բնակ երկրի մերում. Sentence: 19 քանզի նորակտուտ
Line: 11 ծանակեցաք յաշխարհիս յայսմիկ։ Sentence: 20 Եւ իմ ոչ առնլով յանձն՝ ասեմ ցնա.
Line: 12 Sentence: 21 Ընդէր պարտիմք զրուցօք վաղընջուց եւ պառաւեալ առասպելօք,
Line: 13 պաղեստինացիս զմեզ վարկանելով։ Sentence: 22 Եւ նորա անյուսացեալ յինէն՝ նմին իրի
Line: 14 առաքեաց զքահանայապետն Հիւրկանոս, եւ առաւել եւս ի Հերովդէէ անյուսացաւ.
Line: 15 Sentence: 23 այլ ոչ մեկնի ի դրժողութեան բարուցն՝ եթէ ոչ արքայդ աճապարեսցես
Line: 16 նմա"։ Sentence: 24 Այսմ քսութեան հաւատացեալ արքային Արշամայ՝ հրամայեաց
Line: 17 տանջանս պէսպէս ի վերայ Ենանոսի կուտել. Sentence: 25 եւ վախճան գործոյն -
Line: 18 կամ թողուլ ի սպառ զօրէնս հրէութեան, եւ երկիր պագանել արեգական,
Line: 19 եւ պաշտել զկուռս արքային, ընդ որ վստահացեալ արքայի տացէ նմա
Page: 141 Line: 1 զնոյն իշխանութիւն, կամ կախել զփայտէ եւ բնաջիջ լինել ազգի նորա։
Line: 2 Sentence: 26 Եւ սպանեալ զմի յազգականացն առաջի նորա, որում անուն էր Սարիայ,
Line: 3 եւ առ ընթեր զորդիսն մատուցանել ի տեղի սպանմանն, որոց անուանքն
Line: 4 Սափատիայ եւ Ազարիայ՝ յերկիւղէ մահուան որդւոցն եւ ի թախանձելոյ
Line: 5 կանանցն կատարէ զկամս արքայի հանդերձ ամենայն ազգատոհմիւն,
Line: 6 եւ յառաջին պատիւն իւր հաստատի։ Sentence: 27 Սակայն ոչ ամենեւին ծստահանայ
Line: 7 ի նա արքայ. Sentence: 28 այլ առաքէ ի Հայս, հաւատալով նմա զաշխարհն, զի ի
Line: 8 Միջագետաց միայն հեռացուսցէ զնա։
Line: 11 Sentence: 2 Յետ այսորիկ եղեւ խռովութիւն ի մէջ Հերովդի արքայի Հրէաստանի եւ
Line: 12 մերոյ արքայի Արշամայ։ Sentence: 3 Քանզի Հերովդէս, յետ բազում
Line: 13 գործոց արութեանց, ձեռնամուխ լինի ի բարեգործութիւնս, շինուածս
Line: 14 բազումս առնելով յոլով քաղաքաց, սկսեալ ի Հռոմէ մինչեւ ցԴամասկոս։
Line: 15 Sentence: 4 Խնդրեաց ի յԱրշամայ բազմութիւն արանց անարուեստից գործաւորաց,
Line: 16 որովք զԱսորւոց զԱնտիոքայ զանանց եւ զանկոխ հրապարակսն ի
Line: 17 խոհերացն եւ ի տղմոց լցցէ։ Sentence: 5 Զոր չառեալ յանձն Արշամայ՝ զօրս ժողովէ
Line: 18 ընդդիմանալ Հերովդի. Sentence: 6 եւ ի ձեռն հրեշտակաց յղէ առ կայսրն ի Հռոմ,
Page: 142 Line: 1 զի մի զնա իշխանութեամբ Հերովդի արասցէ։ Sentence: 7 Իսկ կայսրն ոչ
Line: 2 միայն զԱրշամ չազատէ յիշխանութենէն Հերովդի, այլ եւ զամենայն
Line: 3 Միջերկրեայս նմա հաւատայ։
Line: 4 Sentence: 8 Յայնմ ժամանակի Հերովդէս զաներ Աղեքսանդրի որդւոյ իւրոյ,
Line: 5 որ էր ի հօրէ Տիմոնէ եւ ի մօրէ ի թագաւորութենէ Մարաց, ի զաւակէ
Line: 6 Դարեհի Վշտասպեանց, ընդ իւրով ձեռամբ թագաւոր Միջերկրեայցն
Line: 7 կացուցանէր, առեալ իւր ի սպասաւորութիւն գունդ ի Գաղատացւոց
Line: 8 եւ ի Պոնտացւոց։ Sentence: 9 Տեսեալ զայն Արշամայ՝ երկրպագէ Հերովդի իբրեւ
Line: 9 տեառն ամենայնիւ իսկ տալով նմա զոր խնդրէրն գործաւորս. Sentence: 10 որովք լցեալ
Line: 10 զհրապարակսն անտիոքացւոց քսան վտաւանաւ երկարութեամբ, յատակեաց
Line: 11 սպիտակ կճեայ սալայատակօք, զի ուխաւորք յատակացն
Line: 12 դիւրագոյնս կարգեցին, առ ոչ ինչ վնաս առնել քաղաքին։ Sentence: 11 Բայց Արշամայ
Line: 13 վարեալ զթագաւորութիւնն ամս քսան, վախճանեցաւ։
Line: 18 Sentence: 3 Թագաւորէ Աբգար որդի Արշամայ ի քսաներորդ ամի Արշաւրի
Line: 19 արքայի Պարսից։ Sentence: 4 Այս Աբգարոս կոչէր աւագ այր, վասն առաւել
Page: 143 Line: 1 հեզութեանն եւ իմաստութեանն. Sentence: 5 որում յետոյ եւ տիքն. Sentence: 6 զայս ոչ կարելով
Line: 2 ուղղախօսել Յունաց եւ Ասորւոց՝ կոչեցին Աբգարոս։ Sentence: 7 Ի սորա երկրորդ
Line: 3 ամի թագաւորութեանն հարկին Հռոմայեցւոց բոլորովիմբ ամենայն
Line: 4 կողմանքն Հայոց։ Sentence: 8 Քանզի հրաման ել յԱւգոստոս կայսերէ, որպէս ասի
Line: 5 ի Ղուկայ աւետարանին, աշխարհագիր առնել ընդ ամենայն տիեզերս.
Line: 6 Sentence: 9 վասն որոյ եւ ի Հայս առաքեալ գործակալք Հռոմայեցւոց, բերելով զպատկերն
Line: 7 Աւգոստոսի կայսեր՝ կանգնեցին յամենայն մեհեանս։ Sentence: 10 Զայսու
Line: 8 ժամանակաւ լինի ծնեալ Փրկիչն մեր Յիսուս Քրիստոս որդի Աստուծոյ։
Line: 9 Sentence: 11 Զսմի աւուրբք լինի խռովութիւն ի մէջ Աբգարու եւ Հերովդի։
Line: 10 Sentence: 12 Քանզի Հերովդի հրամայեալ զիւր պատկերն հուպ ի կայսերական
Line: 11 պատկերն կանգնել ի մեհեանս Հայոց. Sentence: 13 զոր չառեալ յանձն Աբգարու՝
Line: 12 պատճառս ի վերայ նորա յուզէ Հերովդէս։ Sentence: 14 Առաքէ զզօրս Թրակացւոց
Line: 13 եւ Գերմանացւոց ասպատակաւ հինից յերկիրն Պարսից, հրաման տուեալ
Line: 14 ընդ աշխարհն Աբգարու անցանել։ Sentence: 15 Իսկ Աբգարու ոչ հաւանեալ՝ ընդդիմանայ
Line: 15 ասելով, եթէ ընդ անապատ է հրաման կայսեր անցանել
Line: 16 զօրացդ ի յերկիրն Պարսից։ Sentence: 16 Ընդ որ դառնացեալ Հերովդէս՝ անձամբ ինչ
Line: 17 ոչ կարէր ծղարել, պէսպէս ցաւոց զնա ըմբռնեալ, - վասն զի ի Քրիստոս
Line: 18 համարձակեցաւ՝ որդանց ի նմա եռացեալ - որպէս պատմէ Յովսեպոս.
Page: 144 Line: 1 առաքէ զեղբօրորդի իւր զՅովսէփ, որում տուեալ էր զդուստր իւր,
Line: 2 որ էր յառաջ կին Փերուրի եղբօր իւրոյ։ Sentence: 17 Եւ նորա առեալ զբազմութիւն
Line: 3 զօրացն՝ գայ հասանէ յաշխարհն Միջագետաց, պատահէ Աբգարու
Line: 4 ի զօրանիստ գաւառին Բուգնան. Sentence: 18 եւ մատուցեալ մեռանի, եւ զօրքն
Line: 5 փախստական լինին։ Sentence: 19 Նոյն հետայն վախճանի Հերովդէս, եւ Հրէից
Line: 6 ազգապետ՝ զԱրքեղայոս նորին որդի Աւգոստոս կացուցանէ։
Line: 10 Sentence: 2 Զկնի ոչ բազում աւուրց Վախճանի Աւգոստոս, եւ փոխանակ նորա
Line: 11 թագաւորէ Հռոմայեցւոց Տիբեր. Sentence: 3 եւ Գերմանիկոս կեսար եղեալ եղեալ՝ ձաղէ
Line: 12 զառաքեալսն ի Հռովմ զիշխանսն Արշաւրի եւ Աբգարու, յաղագս պատերազմին
Line: 13 նոցա, յորում սպանին զեղբօրորդին Հերովդի։ Sentence: 4 Ընդ որ
Line: 14 խստացեալ Աբգարու, խորհի ապստամբութիւն եւ պատրաստութիւն
Line: 15 պատերազմի։ Sentence: 5 Յայնժամ շինէ քաղաք զտեղի պահպանութեան գնդին
Line: 16 Հայոց, ուր յառաջագոյն զգուշանային Եփրատու ի Կասսիոսէ, որ կոչի Եդեսիայ.
Line: 17 Sentence: 6 եւ փոխէ ի նա զարքունիս իւր որ ի Մծբին, եւ զամենայն
Line: 18 կուռս իւր, զՆաբոգ եւ զԲէլ եւ զԲաթնիքաղ եւ զթարաթայ, եւ զմատեանս
Line: 19 մեհենից վարժարանին, եւ միանգամայն զդիւանս թագաւորացն։
Line: 20 Sentence: 7 Յետ այսր մեռեալ Արշաւիր՝ թագաւորէ ի վերայ Պարսից Արտաշէս
Page: 145 Line: 1 որդի նորա։ Sentence: 8 Արդ թէպէտ եւ ոչ է կարգ պատմութեանս ի ժամանակի,
Line: 2 եւ ոչ ըստ կարգի զոր ասելս ձեռնարկեցաք, այլ քանզի սերունդք Արշաւրի
Line: 3 թագաւորին են որք Հայոց ազինս հաւատոց եղեն առիթ, եւ
Line: 4 հարազատութիւն Արտաշիսի որդւոյ նորա՝ սկիզբն արասցուք յաղագս
Line: 5 պատուականութեան մարդկանն, նախակարգեալ ի գիրսս առընթեր
Line: 6 Արտաշիսի. Sentence: 9 զի իմասցին որք ընթեռնունն, եթէ համազգիք քաջին
Line: 7 են։ Sentence: 10 Իսկ զկնի ապա նշանակեսցուք եւ զժամանակ գալստեան Հարցն
Line: 8 նոցա ի Հայս, որք են Կարենեանք եւ Սուրենեանք, յորմէ սուրբն Գրիգոր,
Line: 9 եւ յորմէ կամսարականք, յորժամ ի շարի կարգին հասանիցեմք ի
Line: 10 ժամանակս թագաւորին որ զնոսա ընկալաւ։
Line: 11 Sentence: 11 Բայց Աբգարու ոչ յաջողեցաւ խորհուրդն ապստամբութեան. Sentence: 12 զի
Line: 12 խռովութիւն անկեալ ի մէջ ազգականաց իւրոց, թագաւորութեանն
Line: 13 Պարսից՝ զօր ժողովեալ անդր չուէր ի համոզել եւ ի դադարեցուցանել
Line: 14 զնոսա։
Line: 19 Sentence: 3 Երթալ Աբգարու յարեւելս՝ գտանէ թագաւորեալ Պարսից զԱրտաշէս
Line: 20 որդի Արշաւրի, եւ ընդդիմացեալ նմա զեղբայրս իւր. Sentence: 4 քանզի նա
Line: 21 խորհէր ազգաւ ի վերայ նոցա թագաւորել, եւ նոքա ոչ առնուին յանձն։
Line: 22 Sentence: 5 Վասն որոյ պաշարեալ զնոսա Արտաշիսի եւ երկիւղ մահու եդեալ ի
Page: 146 Line: 1 վերայ նոցա՝ բազում պատառմունք եւ անմիաբանութիւնք ի մէջ զօրացն
Line: 2 եւ այլոց ազգականացն լինէին։ Sentence: 6 Քանզի էին Արշաւրի թագաւորի որդիք
Line: 3 երեք եւ դուստր մի. Sentence: 7 առաջին՝ նոյն արքայն Արտաշէս, երկրորդն՝
Line: 4 Կարէն, երրորդն՝ Սւրէն, եւ քոյր նոցին՝ որ անուանեալ կոչի Կոշմ, կին
Line: 5 զօրավարին ամենայն Արեաց ի հօրէն կարգեալ։
Line: 6 Sentence: 8 Իսկ Աբգարու համոզեալ զնոսա խաղաղանալ, ի մէջ ամենեցուն
Line: 7 հաստատէ զայս ինչ սահմանելով. Sentence: 9 թագաւորել Արտաշիսի հանդերձ
Line: 8 ծննդովք իւրովք՝ որպէս եւ խորհեցաւն, եւ զեղբարսն անուանել Պահլաւս՝
Line: 9 յանուն քաղաքին իւրեանց եւ աշխարհին մեծի եւ քաջաբերոյ. Sentence: 10 որպէս
Line: 10 զի լինել նոցա պատուականագոյն եւ առաջին քան զամենայն նախարարութիւնս
Line: 11 Պարսից, որպէս արդարեւ զարմս թագաւորաց։ Sentence: 11 Եւ դաշինս
Line: 12 եւ երդմունս ի միջի հաստատեալ, զի թէ լիցի սպառել զարմից
Line: 13 Արտաշիսի ի պատանեաց՝ նոքա մատիցեն ի թագաւորութիւնն։ Sentence: 12 Եւ
Line: 14 արտաքոյ ցեղին նորա թագաւորեցելոյ՝ ցեղս որոշել զնոսա երիս, կոչմամբ
Line: 15 այսպիսեաւ. Sentence: 13 Կարինի Պահլաւ, Սուրենի Պահլաւ, եւ զքոյրն՝ Ասպահապետի
Line: 16 Պահլաւ, յառնն տանուտէրութենէ զանունն որոշեալ։
Line: 17 Sentence: 14 Եւ ասեն զսուրբն Գրիգոր ի Սուրենեանն Պահլաւէ, եւ զկամսարականս
Line: 18 ի Կարենեանն Պահլաւէ։ Sentence: 15 Այլ զայսր գալոյն զորպիսութիւն ի
Line: 19 կարգին պատմեսցուք. Sentence: 16 միայն նշանակելով այժմ առ ընթեր Արտաշիսի,
Line: 20 զի ծանիցես զազգս զայս մեծ, թէ հաւաստի արիւն Վաղարշակայ են,
Line: 21 այս ինքն զարմ Արշակայ մեծի, եղբօր Վաղարշակայ։
Line: 22 Sentence: 17 Եւ այսոցիկ այսպէս կարգելոց եւ զգիր ուխտին ընդ իւր առեալ
Line: 23 Աբգարու՝ դառնայ ոչ առողջ մարմնով, այլ չարաչար ցաւովք ախտացեալ։
Line: 28 Sentence: 2 Իբրեւ դարձաւ Աբգար յարեւելից՝ լուաւ նա զՀռոմայեցւոց, թէ
Line: 29 ի կասկածանս անկեալ են վասն նորա, որպէս թէ զկնի զօրու գնաց
Line: 30 յարեւելս։ Sentence: 3 Վասն որոյ գրեաց առ գործակալս Հռոմայեցւոց զպատճառս
Line: 31 երթալոյն իւրոյ ի Պարսս, միանգամայն եւ զգիր ուխտին, որ ընդ
Line: 32 Արտաշէս եւ ընդ եղբայրս նորա՝ տայ տանել։ Sentence: 4 Եւ նոքա ոչ հաւատացին
Line: 33 նմա. Sentence: 5 վասն զի եւ թշնամիք չարախօսէին զնմանէ, Պիղատոս եւ Հերովդէս
Line: 34 չորրորդապետ եւ Լիւսանիա եւ Փիլիպպոս։ Sentence: 6 Իսկ Աբգարու եկեալ ի
Line: 35 քաղաքն իւր յԵդեսիայ՝ Միաբանեաց ընդ Արետայ արքայի Պատրիացւոց,
Line: 36 սատարս տալով նմա ի ձեռն Խոսրանայ ուրումն Արծրունւոյ՝
Line: 37 մարտնչել ընդ Հերովդի։ Sentence: 7 Քանզի նախ զդուստրն Արետայ արքայի կին
Line: 38 առեալ Հերովդի, եւ ապա անարգեալ ի բաց եթող, եւ զՀերովդիադայ
Line: 39 մեկնեալ յառնէ իւրմէ եհան կենդանւոյն, յաղագս որոյ ստէպ յանդիմանեալ
Line: 40 ի Յովհաննէ Մկրտչէ՝ այնր աղագաւ եսպան զՅովհաննէս
Line: 41 Մկրտիչ։ Sentence: 8 Եւ եղեւ պատերազմ ընդ նա եւ ընդ Արետ վասն անարգանաց
Line: 42 դստերն. Sentence: 9 յորում սաստկապէս հարեալ սատակեցան զօրքն
Line: 43 Հերովդի յօգնականութենէ քաջացն Հայոց, որպէս յաստուածային իմն
Line: 44 տեսչութենէ, վրէժս հատուցանել ընդ մահուանն Յովհաննու Մկրտչին։
Line: 4 Sentence: 1 Ընդ այն ժամանակս եկաց ի գործ հազարապետութեան կայսեր
Line: 5 ի վերայ Փիւնիկեցւոց եւ Պաղեստինացւոց, Ասորւոց եւ Միջագետաց
Line: 6 Մառինոս որդի Ստորգեայ. Sentence: 2 առ որ առաքեաց Աբգար երկուս ի Գլխաւորաց իւրոց,
Line: 7 զՄար Իհաբ բդեաշխն Աղձնեաց եւ զՇամշագրամ նահապետ
Line: 8 Ապահունեաց տոհմին եւ զԱնան Հաւատարիմ իւր՝ ի քաղաքն
Line: 9 Բեթքուբին, զգացուցանել նմա զպատճառս երթալոյն իւրոյ յարեւելս,
Line: 10 ցուցանելով եւ զգիր ուխտին՝ որ ընդ Արտաշէս եւ ընդ եղբայրս իւր,
Line: 11 եւ առնել զնա թիկունս օգնականութեան։ Sentence: 3 Որոց եկեալ գտին զնա
Line: 12 յԵլեւթերոյպօլիս։ Sentence: 4 Եւ նորա ընկալեալ զնոսա խնդութեամբ եւ մեծարանօք՝
Line: 13 առնէ պատասխանի Աբգարու. Sentence: 5 "Մի կասկածեր ի կայսերէ սակս
Line: 14 այնր, միայն զի զհարկելն լիովն փութասցիս"։
Line: 15 Sentence: 6 Եւ նոցա դարձեալ անտի՝ ելին յԵրուսաղէմ տեսանել զՓրկիչն
Line: 16 մեր Քրիստոս վասն լրոյ համբաւուց սքանչելագործութեանցն. Sentence: 7 որում եւ
Line: 17 ականատես եղեալ՝ պատմեցին Աբգարու։ Sentence: 8 Ընդ որ զարմացեալ Աբգարու՝
Line: 18 հաւատաց ճշմարտապէս իբր արդարեւ յորդի Աստուծոյ, եւ ասէ. Sentence: 9 "Այն
Line: 19 զօրութիւնք ոչ մարդոյ են, այլ Աստուծոյ. Sentence: 10 զի չիք ոք ի մարդկանէ, որ
Line: 20 կարէ զմեռեալս յարուցանել, բայց միայն Աստուած"։ Sentence: 11 եՒ քանզի ապականեալ
Page: 149 Line: 1 էր մարմինն իւր ի չարաչար ցաւոց, որ պատահեցին նմա ի
Line: 2 Պարսից աշխարհին յառաջ քան զեօթն ամ, եւ ի մարդկանէ ոչ եղեւ նմա
Line: 3 հնար բժշկութեան՝ Ետ տանել նմա թուղթ աղաչանաց, գալ եւ բժշկել
Line: 4 զնա ի ցաւոցն, օրինակ զայս. Sentence: 12 -
Line: 7 Sentence: 1 Աբգար Արշամայ, իշխան աշխարհի, առ Յիսուս փրկիչ եւ բարերար,
Line: 8 որ երեւեցար յերուսաղէմացւոց աշխարհիդ, ողջոյն։
Line: 9 Sentence: 2 Լուեալ է իմ վասն քո եւ վասն բժշկութեանդ, որ լինի ի ձեռս
Line: 10 քո առանց դեղոց եւ արմատոց. Sentence: 3 զի որպէս ասի՝ տաս դու կուրաց
Line: 11 տեսանել եւ կաղաց գնալ, եւ զբորոտս սրբես եւ զայսս պիղծս հանես, եւ
Line: 12 որ միանգամ չարչարեալ են յերկար հիւանդութեամբք՝ բժշկես. Sentence: 4 դու եւ
Line: 13 զմեռեալս յարուցանես։ Sentence: 5 Եւ իբրեւ լուայ վասն քո զայս ամենայն՝ եդի
Line: 14 ի մտի իմում ի յերկուց աստի. Sentence: 6 կամ թէ դու Աստուած իցես, իջեալ
Line: 15 յերկնից, եւ գործես զայդ. Sentence: 7 կամ թէ որդի իցես դու Աստուծոյ, եւ զայդ
Line: 16 առնես։ Sentence: 8 Արդ վասն այնորիկ գրեցի ես առ քեզ՝ աղաչել զքեզ, զի աշխատ
Line: 17 լինիցիս եւ եկեսցես առ իս եւ բժշկեսցես զհիւանդութիւնս զոր ունիմ ես։
Line: 18 Sentence: 9 Նա եւ լուայ, զի հրեայք տրտնջեն զքէն եւ կամին չարչարել զքեզ. Sentence: 10 բայց
Line: 19 քաղաք մի փոքրիկ եւ գեղեցիկ է իմ, եւ բաւական է մեզ երկոցունցս։
Page: 150 Line: 1 Որոց տարեալ զթուղթն՝ պատահեցին նմա յԵրուսաղէմ։ Sentence: 11 Զայս
Line: 2 վկայէ եւ աւետարանական բանն, եթէ " Էին ոմանք ի հեթանոսաց եկելոց
Line: 3 առ նա"։ Sentence: 12 վասն որոյ ոչ համարձակին, որք լուանն, ասել ցՅիսուս, այլ
Line: 4 ասեն ցՓիլիպպոս եւ ցԱնդրէաս. Sentence: 13 եւ նոքա ասեն ցՅիսուս։ Sentence: 14 Իսկ ինքն
Line: 5 Փրկիչն մեր յայնմ ժամանակի յորում կոչեացն զնա Աբգար՝ ոչ առ
Line: 6 յանձն. Sentence: 15 բայց թղթոյ արժանի արար զնա, որ ունի օրինակ զայս. Sentence: 16 -
Line: 10 Sentence: 1 Երանի իցէ այնմ, որ հաւատայ յիս՝ իբրեւ ոչ իցէ նոցա տեսեալ
Line: 11 զիս. Sentence: 2 զի գրեալ է վասն իմ այսպէս. Sentence: 3 Զի որք տեսանենն զիս՝ ոչ հաւատասցեն
Line: 12 յիս, եւ որք ոչն տեսանեն՝ նոքա հաւատասցեն եւ կեցցեն։ Sentence: 4 Իսկ
Line: 13 վասն այնր զի գրեցեր դու առ իս, գալ ինձ առ քեզ՝ արժան է ինձ
Line: 14 կատարել աստ զամենայն ինչ վասն որոյ առաքեցայ ես։ Sentence: 5 Եւ իբրեւ
Line: 15 կատարեցից զայս՝ ապա համբարձայց առ այն որ առաքեացն զիս. Sentence: 6 եւ
Line: 16 յորժամ համբարձայց՝ առաքեցից զմի յաշակերտաց աստի իմոց, զի
Line: 17 զցաւս քո բժշկեսցէ, եւ կեանս քեզ եւ որոց ընդ քեզ են շնորհեսցէ։
Line: 18 Sentence: 7 Զայս թուղթ եբեր Անան սուրհանդակ Աբգարու, ընդ որում եւ
Line: 19 զկենդանագրութիւն փրկչական պատկերին, որ կայ յԵդեսացւոց քաղաքին
Line: 20 մինչեւ ցայսօր ժամանակի։
Line: 3 Sentence: 1 Բայց յետ համբառնալոյ Փրկչին մերոյ՝ Թովմաս առաքեալ, մի
Line: 4 յերկոտասանիցն, առաքեաց զմի յեօթանասնից անտի զԹադէոս ի քաղաքն
Line: 5 Եդեսիայ՝ բժշկել զԱբգար եւ աւետարանել ըստ բանին Տեառն։
Line: 6 Sentence: 2 Որոյ եկեալ եմուտ ի տուն Տուրիայ իշխանի հրէի, զոր ասեն լինել
Line: 7 յազգէն Բագրատունեաց. Sentence: 3 որոյ խուսեալ յԱրշամայ՝ ոչ ուրացաւ զհրէութիւնն
Line: 8 ընդ այլ ազգականս իւր, այլ նովին օրինօք եկաց մինչեւ
Line: 9 հաւատալ ի Քրիստոս։ Sentence: 4 Եւ ել համբաւ նորա ընդ ամենայն քաղաքն։
Line: 10 Sentence: 5 Լուեալ Աբգարու ասէ ասէ. Sentence: 6 "Նա է վասն որոյ գրեացն Յիսուս", եւ իսկոյն
Line: 11 կոչեաց զնա։ Sentence: 7 եւ եղեւ ի մտանելն Թադէի՝ տեսիլ սքանչելի երեւեցաւ
Line: 12 Աբգարու յերեսսն Թադէի. Sentence: 8 եւ յարուցեալ ի գահոյիցն անկաւ ի վերայ
Line: 13 երեսաց իւրոց եւ երկիր եպագ նմա. Sentence: 9 եւ զարմացան ամենայն իշխանքն
Line: 14 որ շուրջն կային, զի ոչ գիտացին զտեսիլն։ Sentence: 10 Եւ ասէ ցնա Աբգար,
Line: 15 եթէ "Դու իցես արդարեւ աշակերտ օրհնելոյն Յիսուսի, զոր ասաց
Line: 16 առաքեալ ինձ այսր, եւ կարող իցես բժշկել զցաւս իմ"։ Sentence: 11 Պատասխանի
Line: 17 ետ նմա Թադէ. Sentence: 12 " Եթէ հաւատասցես ի Քրիստոս Յիսուս յորդին Աստուծոյ՝
Line: 18 տացին խնդրուածք սրտի քոյ"։ Sentence: 13 Ասէ ցնա Աբգար. Sentence: 14 "Ես հաւատացի ի նա
Page: 152 Line: 1 եւ ի հայր նորա. Sentence: 15 վասն որոյ կամեցայ առնուլ զզօրս իմ եւ գալ կոտորել
Line: 2 զՀրեայսն որ խաչեցին զնա, եթէ ոչ էր իմ արգելեալ վասն թագաւորութեանն
Line: 3 Հռոմայեցւոց։
Line: 4 Sentence: 16 Եւ յայնմ բանէ սկիզբն արարեալ Թադէի՝ աւետարանեաց նմա եւ
Line: 5 քաղաքի նորա. Sentence: 17 եւ եդեալ ձեռն ի վերայ բժշկեաց զնա, եւ զԱբդիու
Line: 6 պատագրոս իշխան քաղաքին եւ պատուական յամենայն տանն արքայի,
Line: 7 նա եւ զամենայն որ էին ի քաղաքին հիւանդք եւ ախտաժէտք, բժշկեաց։
Line: 8 Sentence: 18 Եւ հաւատացին ամենեքեան. Sentence: 19 եւ մկրտեցաւ ինքն Աբգար եւ ամենայն
Line: 9 քաղաքն. Sentence: 20 եւ զդուրս տաճարաց կռոցն փակեցին. Sentence: 21 եւ որ ի վերայ բագնին
Line: 10 եւ սեանն կային պատկերքն՝ ծածկեալ պատեցին եղեգմամբ. Sentence: 22 եւ ոչ զոք
Line: 11 ածէր բռնութեամբ ի հաւատս, բայց օր ըստ օրէ յաւելեալ ի հաւատացեալսն
Line: 12 բազմանային։
Line: 13 Sentence: 23 Իսկ առաքելոյն Թադէ զխոյրարար ոմն մետաքսագործ մկրտեա2,54
Line: 14 ւ անուն կոչեալ Ադդէ, ձեռնադրեալ ի վերայ Եդեսիայ՝ փոխանակ
Line: 15 իւր թողու առ արքայի։ Sentence: 24 եւ իւր առեալ հրովարդակ յԱբգարէ, զի
Line: 16 ամենեքեան լուիցեն աւետարանին Քրիստոսի՝ գայ առ Սանատրուկ
Line: 17 քեռորդի նորին, զոր կարգեալ էր ի վերայ աշխարհիս եւ զօրացն։ Sentence: 25 Բայց
Line: 18 Աբգար յօժարեցաւ գրել թուղթ առ Տիբերիոս կայսր, որ ունի օրինակ
Line: 19 զայս. Sentence: 26 -
Page: 153 Line: 1 Թուղթ Աբգարու առ Տիբերիոս։
Line: 2 Sentence: 27 Աբգար արքայ Հայոց, տեառն իմում Տիբերի Կայսեր Հռոմայեցւոց
Line: 3 խնդալ։
Line: 4 Sentence: 28 Գիտելով իմ, եթէ ոչ ինչ ծածկի ի քումմէ թագաւորութենէդ,
Line: 5 այլ իբրեւ զմտերիմ քո՝ աւելի եւս իմացուցանեմ ի ձեռն գրոյ։ Sentence: 29 Զի
Line: 6 Հրեայք, որ բնակեալ են ի գաւառս Պաղեստինացւոց՝ ժողովեալ
Line: 7 խաչեցին զՔրիստոս առանց իրիք յանցանաց, ի վերայ մեծամեծ երախրեացն,
Line: 8 զոր արար առ նոսա, նշանս եւ սքանչելիս, մինչեւ զմեռեալս
Line: 9 անգամ յարուցանել։ Sentence: 30 Եւ գիտեա, զի զօրութիւնքս այս ոչ են սոսկ մարդոյ,
Line: 10 այլ Աստուծոյ։ Sentence: 31 Զի եւ ի ժամանակին յորում խաչեցինն զնա՝ արեգակն
Line: 11 խաւարեցաւ, եւ երկիր շարժեալ տատանեցաւ. Sentence: 32 եւ ինքն յետ երից աւուրց
Line: 12 յարեաւ ի մեռելոց եւ երեւեցաւ բազմաց։ Sentence: 33 Եւ այժմ յամենայն տեղիս
Line: 13 անուն նորա ի ձեռն աշակերտաց նորա սքանչելիս մեծամեծս կատարէ.
Line: 14 Sentence: 34 որ եւ առ իս ինքեան եցոյց յայտնապէս։ Sentence: 35 Եւ արդ՝ այսուհետեւ տէրութիւնդ
Line: 15 քո գիտէ, որ ինչ արժան է հրամայել ի վերայ ժողովրդեանն
Line: 16 Հրէից, որք զայն գործեցին, եւ գրել ընդ ամենայն տիեզերս, զի
Line: 17 երկրպագեսցեն Քրիստոսի՝ իբրեւ ճշմարիտ Աստուծոյ։ Sentence: 36 Ողջ լեր։
Page: 154 Line: 1 Պատասխանի թղթոյն Աբգարու ի Տիբերեայ։
Line: 2 Sentence: 37 Տիբերիոս կայսր Հռոմայեցւոց, Աբգարու թագաւորի Հայոց
Line: 3 խնդալ։
Line: 4 Sentence: 38 Զթուղթ մտերմութեանդ քոյ ընթերցան առաջի իմ, վասն որոյ
Line: 5 շնորհակալութիւն ի մէնջ քեզ հասցէ։ Sentence: 39 Թէպէտ եւ ի բազմաց մեր լուեալ
Line: 6 զայդ յառաջագոյն, եցոյց եւ Պիղատոս ստուգապէս վասն նշանաց նորա,
Line: 7 եւ եթէ յետ յարութեանն ի մեռելոց հաւատարիմ եղեւ բազմաց, թէ
Line: 8 Աստուած է։ Sentence: 40 Վասն որոյ եւ ես կամեցայ առնել զայդ, զոր եւ դուդ
Line: 9 խորհեցար։ Sentence: 41 Այլ քանզի սովորութիւն է Հռոմայեցւոց՝ աստուած ի
Line: 10 հրամանէ թագաւորի միայնոյ ոչ նստուցանել, մինչեւ ոչ փորձեալ
Line: 11 քննեսցի նա ի սինկղիտոսէ, վասն որոյ եւ իմ յայտնեալ զբանս զայս
Line: 12 սինկղիտոսին՝ արհամարհեաց սինկղիտոսն, զի ոչ քննեցաւ նա յառաջագոյն
Line: 13 ի սմանէ։ Sentence: 42 Այլ մեր տուաք հրաման ամենայն ումեք, որում եւ
Line: 14 հաճոյ թուեսցի Յիսուս՝ ընկալցին զնա ընդ աստուածս. Sentence: 43 եւ մահ այնոցիկ
Line: 15 սպառնացեալ, որ չարախօս կայցեն զքրիստոնէից։ Sentence: 44 Եւ վասն ժողովրդեանն
Line: 16 Հրէից, որք յանդգնեցան խաչել զնա, զորմէ լսեմ, եթէ ոչ արժանի խաչի
Line: 17 էր նա եւ մահու, այլ պատուի եւ երկրպագութեան, յորժամ առից
Line: 18 պարապումն ի պատերազմէն Սպանիացւոց ապստամբողաց յինէն՝
Line: 19 քննեալ հատուցից նոցա զարժանն։
Page: 155 Line: 1 Դարձեալ գրէ թուղթ Աբգար առ Տիբերիոս։
Line: 2 Sentence: 45 Աբգար արքայ Հայոց, տեառն իմում Տիբերի Կայսեր Հռոմայեցւոց
Line: 3 խնդալ։
Line: 4 Sentence: 46 ԶԹուղթ գրեալ ըստ արժանի քոյոյ տէրութեանդ տեսի, եւ ընդ
Line: 5 հրաման մտածութեանդ քոյ ուրախացայ. Sentence: 47 եւ եթէ ոչ ցասնուցուս ինձ՝
Line: 6 գործ սինկղիտոսիդ յոյժ այպանելի է. Sentence: 48 քանզի առ դոսա՝ ի քննութենէ
Line: 7 մարդկան տուեալ լինի աստուածութիւն։ Sentence: 49 Եւ արդ այսուհետեւ եթէ ոչ
Line: 8 լինիցի Աստուած հաճոյ մարդոյն՝ Աստուած լինել նա ոչ կարէ. Sentence: 50 եւ իբրեւ
Line: 9 յայսմանէ մարդոյն արժան է քաւել զԱստուածն։ Sentence: 51 Բայց քեզ տեառն
Line: 10 իմում հաճոյ թուեսցի առաքել զայլ ոք յԵրուսաղէմ փոխանակ Պիղատոսի
Line: 11 զի լուծցի նա անարգանօք յիշխանութենէն յոր կարգեցեր
Line: 12 զնա. Sentence: 52 վասն զի արար զկամս Հրէիցն, եւ խաչեաց զՔրիստոս ի տարապարտուց
Line: 13 առանց քոյոյ հրամանի։ Sentence: 53 Ողջ լինել քեզ ըղձամ։
Line: 14 Sentence: 54 Զայս գրեալ Աբգարու՝ զհաւասար թղթոյն եդ ի դիւանի իւրում,
Line: 15 որպէս եւ զայլսն։ Sentence: 55 Գրեաց եւ առ Ներսեհ մանուկ արքայ Ասորեստանի ի
Line: 16 Բաբելոն։
Line: 17 Sentence: 56 Թուղթ Աբգարու առ Ներսեհ։
Line: 18 Sentence: 57 Աբգար արքայ Հայոց, որդւոյ իմում Ներսեհի խնդալ։
Line: 19 Sentence: 58 Զգիր ողջունի քոյ տեսի, եւ զՊերոզ լուծի ի կապանաց, եւ զվնաս
Line: 20 նորա թողի նմա. Sentence: 59 եւ եթէ կամ իցէ քեզ՝ կարգեսցես զնա ի վերակացութիւն
Line: 21 Նինուէի, որպէս եւ կամիս։ Sentence: 60 Այլ վասն այնր զի գրեցեր առ իս,
Page: 156 Line: 1 թէ տուր ածել զայրդ բժիշկ, որ զնշանսդ առնէ եւ քարոզէ այլ Աստուած
Line: 2 ի վեր քան զհուր եւ զջուր, զի տեսից եւ լուայց դմա՝ նա ոչ էր բժիշկ
Line: 3 ըստ արուեստից մարդկան, այլ աշակերտ որդւոյն Աստուծոյ, արարչի
Line: 4 հրոյ եւ ջրոյ. Sentence: 61 եւ վիճակ հասեալ ի կողմանս Հայոց առաքեցաւ։ Sentence: 62 Բայց
Line: 5 յընկերաց նորա գլխաւորաց, Սիմովն անուն, այդր ի կողմանս Պարսից
Line: 6 առաքեալ է. Sentence: 63 խնդիր արարեալ լուիցս նմա, յորժամ եւ հայրն քո Արտաշէս։ Sentence: 64 Եւ նա
Line: 7 բժշկեսցէ զամենայն հիւանդութիւնս, եւ ճանապարհ
Line: 8 կենաց ցուցցէ։
Line: 9 Sentence: 65 Եւ յաւել եւս գրել առ Արտաշէս արքայ Պարսից օրինակ զայս. Sentence: 66 -
Line: 10 Թուղթ Աբգարու առ Արտաշէս։
Line: 11 Sentence: 67 Աբգար արքայ Հայոց, Արտաշիսի եղբօր իմում Պարսից արքայի
Line: 12 խնդալ։
Line: 13 Sentence: 68 Գիտեմ զի արդ լուեալ է քո վասն Յիսուսի Քրիստոսի որդւոյն
Line: 14 Աստուծոյ, զոր խաչեցին Հրեայքն. Sentence: 69 որ յարեաւն ի մեռելոց, եւ առաքեաց
Line: 15 զաշակերտսն իւր ընդ ամենայն տիեզերս՝ ուսուցանել ընդ հանուր։ Sentence: 70 Եւ
Line: 16 մի յաշակերտաց նորա գլխաւորաց, Սիմովն անուն, է ի կողմանս քոյոյ
Line: 17 տէրութեանդ։ Sentence: 71 Արդ՝ խնդիր արարեալ գտցես զնա, եւ նա բժշկեսցէ
Line: 18 զամենայն ախտս հիւանդութեանց՝ որ ի ձեզ, եւ ճանապարհ կենաց
Line: 19 ցուցցէ. Sentence: 72 Հաւատասցես բանի նորա, դու եւ եղբայրք քո եւ ամենեքեան,
Line: 20 որ հնազանդին քեզ կամաւոր։ Sentence: 73 Զի ախորժելի է ինձ՝ զձեզ ըստ մարմնոյ
Line: 21 ազգականս՝ լինել ինձ մտերիմ եւ հարազատս եւ ըստ Հոգւոյ։
Line: 22 Sentence: 74 Եւ մինչ դեռ պատասխանի այսց թղթոց ոչ էր ընկալեալ՝ վախճանի
Line: 23 Աբգարիոս, թագաւորեալ ամս երեսուն եւ ութ։
Line: 4 Sentence: 2 քանզի Անանուն որդի նորա կապեաց թագ ՝ թագաւորել յԵդեսիայ,
Line: 5 եւ քեռորդի նորա Սանատրուկ ի Հայս։ Sentence: 3 Գտանի որ ինչ առ սոցա
Line: 6 ժամանակաւ՝ յառաջագոյն գրեալ յայլոց, զգալուստ առաքելոցն Թադէի
Line: 7 ի Հայս, եւ հաւատալ Սանատրկոյ, եւ թողուլ զհաւատսն յերկիւղէ
Line: 8 նախարարացն Հայոց, եւ կատարումն առաքելոյն եւ որք ընդ նմա՝ ի
Line: 9 գաւառին Շաւարշան, որ այժմ կոչի Արտազ, եւ պատառումն քարին եւ
Line: 10 յիրեարս գալ եւ ընդունել զմարմին Առաքելոյն, եւ առնուլ անտի աշակերտացն
Line: 11 եւ թաղել ի դաշտին. Sentence: 4 եւ մարտիրոսանալ դստերն արքայի
Line: 12 Սանդխտոյ Հուպ ի ճանապարհն. Sentence: 5 եւ աստ ուրեմն յայտնել նշխարաց
Line: 13 երկոցունց, եւ փոխել յառապարն։ Sentence: 6 Այս ամենայն, որպէս ասացաք, յայլոց
Line: 14 պատմեալ յառաջագոյն քան զմեզ՝ ոչ ինչ կարեւորագոյն համարեցաք
Line: 15 ոճով երկրորդել։ Sentence: 7 Դոյնպէս եւ որ ինչ վասն կատարմանն Ադդէի աշակերտի
Line: 16 առաքելոյն յԵդեսիայ յորդւոյն Աբգարու՝ գտանի յայլոց պատմեալ
Line: 17 յառաջագոյն քան զմեզ։
Page: 158 Line: 1 Որ իբրեւ թագաւորեաց յետ մահուան հօրն՝ ոչ եղեւ ժառանգորդ
Line: 2 հայրենի առաքինութեանն, այլ երաց զտաճարս կռոցն եւ կալաւ զպաշտօն
Line: 3 հեթանոսութեանն։ Sentence: 8 Եւ յղեաց առ Ադդէ, զի արասցէ նմա խոյր բեհեզեայ
Line: 4 անգուածով ոսկւոյ, որպէս յառաջագոյն առնէր հօրն նորա։ Sentence: 9 Եւ պատասխանի
Line: 5 ընկալաւ, թէ " ոչ արասցեն ձեռք իմ խոյր գագաթան անարժանի,
Line: 6 որ ոչ երկրպագէ Քրիստոսի Աստուծոյ Կենդանւոյ"։ Sentence: 10 Եւ իսկոյն հրամայեաց
Line: 7 միում ի զինակրացն՝ կտրել զիտս նորա սրով։ Sentence: 11 Որոյ երթեալ,
Line: 8 եւ տեսեալ զնա, զի նստէր յաթոռ վարդապետութեանն՝ էած սուսերաւ
Line: 9 եւ ի բաց կտրեաց զսրունս նորա. Sentence: 12 եւ նոյն ժամայն աւանդեաց զհոգին։
Line: 10 Sentence: 13 Զայս ծայրաքաղ արարեալ համառօտ յիշատակեցաք, որպէս զառ ի
Line: 11 յայլոց պատմեալ նախկին։
Line: 12 Sentence: 14 Բայց վիճակեցաւ Հայոց եւ Բարթուղիմէոս առաքեալ, որ եւ կատարեցաւ
Line: 13 առ մեզ յԱրեբանոս քաղաքի։ Sentence: 15 Իսկ զՍիմովնէ, որ Պարսիցն
Line: 14 վիճակեցաւ, ոչ զհաւատին կարեմ պատմել, եթէ զինչ գործեաց եւ կամ
Line: 15 ուր կատարեցաւ։ Sentence: 16 Քանզի պատմի յոմանց՝ Սիմովնի ումեմն առաքելոյ
Line: 16 կատարիլ ի վերիոսփորայ. Sentence: 17 եւ թէ նա իցէ ճշմարտիւ, եւ թէ էր աղագաւ
Line: 17 գալուստ նորա անդր՝ ոչ գիտեմ. Sentence: 18 այլ միայն նշանակեցի, զի գիտասցես
Line: 18 թէ ոչ ինչ մնայ յիմմէ ջանից պատմել քեզ զամենայն, որ ինչ անկ է։
Line: 4 Sentence: 19 Սանատրուկ թագաւորեալ՝ զօրս ջողովէ ի ձեռն քաջացն Բագրատունեաց եւ
Line: 5 Արծրունեաց դայեակ իւրոց, իջեալ տալ պատերազմ ընդ
Line: 6 արդիսն Աբգարու, զի բոլորումս տիրեսցէ թագաւորութեան։ Sentence: 20 Եւ մինչ
Line: 7 դեռ նա յայսմ էր աստուածային իմն ակնարկութեամբ խնդրեցաւ
Line: 8 վրէժ մահուանն Ադդէի յորդւոյն Աբգարու։ Sentence: 21 Քանզի սիւն կճեայ կանգնել
Line: 9 տայր յԵդեսիայ ի վերնատունս ապարանից իւրոց, եւ ինքն ի ներքոյ
Line: 10 կալով հրամայէր զորպէսն առնել. Sentence: 22 որ զերծեալ յունողացն՝ անկաւ ի
Line: 11 վերայ նորա եւ խորտակեաց զոտսն եւ սատակեաց։
Line: 12 Sentence: 23 Եւ իսկոյն պատգամ բնակչաց քաղաքին եկն առ Սանատրուկ,
Line: 13 խնդրելով պայման ուխտի, զի մի վրդովեսցէ զնոսա ի քրիստոնէութեան
Line: 14 հաւատոց, եւ նոքա տացեն զքաղաքն ի ձեռս եւ զգանձս թագաւորին։
Line: 15 Sentence: 24 զոր արարեալ՝ յետոյ ստեաց. Sentence: 25 նա եւ զամենայն զաւակ տանն
Line: 16 Աբգարու մաշեաց սրով, բայց յաղջկանց, զորս եհան ի քաղաքէն բնակել
Line: 17 ի կողմանս Հաշտենից։ Sentence: 26 Սապէս եւ զգլուխ կանանցն Աբգարու, որում
Line: 18 անուն էր Հեղինէ, առաքեաց յիւրային քաղաքն բնակել ի Խառան,
Line: 19 թողլով նմա զտիկնութիւնն ամենայն միջագետաց, փոխանակ բարեացն
Line: 20 զոր գտեալ էր ի ձեռն նորա յԱբգարէ։
Page: 160 Line: 1 Այս հեղինէ զարդարեալ հաւատովք, որպէս եւ զայր իւր զԱբգար,
Line: 2 ոչ հանդուրժեաց բնակել ի մէջ կռապաշտիցն. Sentence: 27 այլ չոգաւ յԵրուսաղէմ
Line: 3 յաւուր Կղաւդեայ, ի սովին՝ զոր Մարգարռացաւն Ագարոս. Sentence: 28 եւ տուեալ
Line: 4 զամենայն գանձս իւր յԵգիպտոս՝ գնեաց ցորեան բազում յոյժ եւ
Line: 5 բաշխեաց ամենայն կարօտելոց. Sentence: 29 որում եւ վկայէ Յովսեպոս. Sentence: 30 որոյ եւ շիրիմ
Line: 6 նշանաւոր կայ առաջի դրանն յԵրուսաղէմ մինչեւ ցայսօր ժամանակի։
Line: 10 Sentence: 2 Այլ որ ինչ գործք եղեալ Սանատրկոյ՝ ոչ ինչ յիշատակաց արժանի
Line: 11 համարեցաք բայց ի շինուածոյ Մծբին քաղաքի։ Sentence: 3 Զի ի շարժմանէ խախտեալ՝
Line: 12 քակեաց եւ վերստին շինեաց պայծառագոյն, եւ պարսպեաց կրկին
Line: 13 պարսպով եւ պատուարաւ. Sentence: 4 եւ զինքն անդրի ի միջին հաստատեաց, դրամ
Line: 14 մի ի ձեռն ունելով. Sentence: 5 որ նշանակէ այսպիսի ինչ, եթէ ի շինել քաղաքիս
Line: 15 ամենայն գանձքս ծախեցան, եւ այս միայն մնաց։
Line: 16 Sentence: 6 Բայց թէ ընդէր Սանատրուկ կոչեցաւ՝ ասելի է։ Sentence: 7 Քանզի յաւուրս
Line: 17 ձմերայնոյ ճանապարհորդեալ ի Հայս քոյր Աբգարու Աւգէ՝ պատահէ
Page: 161 Line: 1 բքոյ ի լերինս Կորդուաց. Sentence: 8 ցրուեաց զամենեսեան մրրիկ, մինչ ոչ
Line: 2 գիտել ընկեր զընկեր՝ ընդ որ վարեցաւ։ Sentence: 9 Իսկ դայեկին նորա Սանոտայ,
Line: 3 քեռ Բիւրատայ Բագրատունւոյ, կնոջ Խոսրենայ Արծրունւոյ,
Line: 4 առեալ զմանուկն, քանզի տղայ էր, եդ ի մէջ ստեանց իւրոց, մնալով
Line: 5 ի ներքոյ ձեանն զերիս տիւս եւ զերիս գիշերս։ Sentence: 10 Զորմէ առասպելաբանեն,
Line: 6 եթէ կենդանի իմն նորահրաշ սպիտակ յաստուածոցն առաքեալ՝ պահէր
Line: 7 զմանուկն։ Sentence: 11 Բայց որչափ մեք եղաք վերահասու՝ այսպէս է. Sentence: 12 շուն սպիտակ
Line: 8 ընդ խնդրակսն լեալ, պատահեաց մանկանն եւ դայեկին։ Sentence: 13 Արդ՝ կոչեցաւ
Line: 9 Սանատրուկ, ի դայեկէն զանուանակոչութիւնն առեալ, որպէս թէ
Line: 10 տուրք Սանոտայ։
Line: 11 Sentence: 14 Սա թագաւորեալ յերկոտասաներորդի ամի Արտաշիսի արքայի
Line: 12 Պարսից, կեցեալ ամս երեսուն՝ մեռաւ յորսի, նետի ուրուք դիպեալ
Line: 13 փորոտեացն. Sentence: 15 իբր թէ վրէժս հատուցեալ ընդ չարչարանաց սրբոյ դստերն։
Line: 14 Sentence: 16 Ղեբուրնայ որդի Ափշադարայ դպրի գրեաց զամենայն գործս, որ ինչ
Line: 15 յաւուրս Աբգարու եւ Սանատրկոյ, եւ եդ ի դիւանին յԵդեսիայ։
Line: 19 Sentence: 2 Յետ մահուանն Սանատրկոյ արքային շփոթի իմն թագաւորութիւնն։
Line: 20 Sentence: 3 Քանզի Երուանդ ոմն, որդի կնոջ Արշակունւոյ, թագաւորէ յութերորդ
Page: 162 Line: 1 ամի Դարեհի վերջնոյ։ Sentence: 4 Եւ ունին զրոյցք յաղագս նորա այսպէս։ Sentence: 5 Կին ոմն
Line: 2 յազգէ Արշակունեաց, անձամբ հարստի եւ խոշորագեղ, վարար, զոր ոչ
Line: 3 ոք դիմագրաւեաց առնուլ կնութեան, ծնանի երկուս մանկունս յանկարգ
Line: 4 խառնակութենէ, որպէս Պասիփայէ զՄինոտովրոս։ Sentence: 6 Եւ ի զարգանալ
Line: 5 մանկանցն՝ կոչեն անուանս Երուանդ եւ Երուզ։ Sentence: 7 Եւ ի չափ հասեալ
Line: 6 Երուանդայ՝ լինի սրտեայ եւ անդամովք յաղթ։ Sentence: 8 Սա ի բազում իրս վերակացու
Line: 7 առաջնորդութեամբ առաքեալ ի Սանատրկոյ, գտանի երեւելի,
Line: 8 մինչեւ ամենայն նախարարացն Հայոց առաջին լինել. Sentence: 9 եւ խոնարհութեամբ
Line: 9 եւ առատաձեռնութեամբ զամենայն ոք յանգուցեալ յինքն յարեցոյց։ Sentence: 10 Եւ
Line: 10 ի մեռանելն Սանատրկոյ՝ միաբանեալ թագաւորեցուցին զնա, առանց
Line: 11 արանց յազգէն Բագրատունեաց լինել թագադիր։
Line: 12 Sentence: 11 Բայց ի թագաւորելն իւրում Երուանդ, կասկած ունելով յորդւոցն
Line: 13 Սանատրկոյ՝ կոտորէ զամենեսեան։ Sentence: 12 Թուի թէ վրէժս հատուցաւ սպանման
Line: 14 որդւոցն Աբգարու։ Sentence: 13 Բայց մի ոմն տղայ, Արտաշէս անուն, զոր
Line: 15 առեալ ստընտուի նորա՝ փախեաւ ի կողմանս Հերայ, ի հովուավանս
Line: 16 Մաղխազանի, լուր առնելով դայեկի նորա Սմբատայ, որդւոյ Բիւրատայ
Line: 17 Բագրատունւոյ, ի Սպեր գաւառի, ի շէն Սմբատաւանի։ Sentence: 14 Արդ՝ իբրեւ
Line: 18 լսէ Սմբատ որդի Բիւրատայ զբօթն Սանատրկոյ եւ զգոյջ կոտորման որդւոց
Line: 19 նորա՝ առեալ զերկուս դստերս իւր, զՍմբատանուշ եւ զՍմբատուրհի՝
Line: 20 նստուցանէ ի Բայներդի, արս քաջս թողլով ի վերայ ամրոցին. Sentence: 15 եւ ինքն
Line: 21 հանդերձ միով կնաւ իւրով եւ սակաւ արամբք գայ անցանէ ի խնդիր
Page: 163 Line: 1 մանկանն Արտաշիսի։ Sentence: 16 Որում իրազգած եղեալ արքային Երուանդայ՝
Line: 2 հետայոյզս առաքէ. Sentence: 17 Վասն որոյ բովանդակ ժամանակս ընդ երեսս լերանց
Line: 3 եւ դաշտաց այլակերպեալ շրջելով հետի հանդերձ մանկամբն՝ սնուցանէ
Line: 4 ի հովուավանս եւ յանդէորդս, մինչեւ պարապ գտեալ ժամ՝ անցանէ առ
Line: 5 Դարեհ արքայ Պարսից։ Sentence: 18 Եւ քանզի այր քաջ էր Սմբատ եւ ծանօթ
Line: 6 յառաջագոյն՝ պատուի մեծապէս ընդ զօրագլուխսն Պարսից, սապէս եւ
Line: 7 մանուկն ընդ որդիս թագաւորին, տեղի բնակութեան առեալ զԲատ եւ
Line: 8 զՈզոմն կոչեցեալ գաւառս։
Line: 12 Sentence: 2 Բայց երուանդայ զմտաւ ածեալ, թէ որպիսի չար նորա թագաւորութեանն
Line: 13 սնանի ի Մարս՝ խէթ ի սիրտի լեալ՝ ոչ հեշտալի էր նմա
Line: 14 քուն։ Sentence: 3 Հանապազ ի յարթնութեան յայն հոգալով, նաեւ ի քուն անուրջս
Line: 15 ահագինս նմին իրի տեսանէր։ Sentence: 4 Վասն որոյ ի ձեռն հրեշտակաց եւ պատարագաց
Line: 16 խնդրէր հաշտեցուցանել զարքայն Պարսից՝ տալ ի ձեռս
Line: 17 զԱրտաշէս, ասելով թէ "Արիւն իմ եւ հարազատութիւն, ընդէր սնուցանես
Line: 18 զմարըդ Արտաշէս հակառակ ինձ եւ իմոյ թագաւորութեանս, լսելով
Line: 19 բանից Սմբատայ յեղուզակի, որ ասէ թէ որդի է Արտաշէս Սանատրկոյ.
Page: 164 Line: 1 եւ որդի հովուաց եւ զանդէորդաց ջանայ առնել Արշակունի, եւ արիւն
Line: 2 քո եւ հարազատութիւն համբաւելով զնմանէ։ Sentence: 5 Նա չէ որդի Սանատրկոյ,
Line: 3 այլ ընդ խաբս գտեալ Սմբատայ զմար ոմն տղայ՝ բաջաղի"։
Line: 4 Sentence: 6 Նոյնպէս եւ առ Սմբատ յղէր բազում անգամ, թէ "Ընդէր այդքան
Line: 5 սնոտի աշխատութիւն կրես. Sentence: 7 խաբեալ ի ստնտուէդ՝ սնուցանես զորդի
Line: 6 Մարիդ հակառակ ինձ"։ Sentence: 8 Եւ լսէ ոչ սիրելի բանս պատասխանեաց։ Sentence: 9 Յայնժամ
Line: 7 առաքէ Երուանդ եւ սատակէ զքաջսն ի Բայբերդի. Sentence: 10 գերեալ
Line: 8 զդստերս Սմբատայ՝ պահէ յամրոցին յԱնի ոչ Վատթարապէս։
Line: 9 Sentence: 11 Բայց թիկունս առնելով Երուանդայ զՀռոմայեցիս՝ ոչ ինչ վտանգի
Line: 10 ի թագաւորութեանն Վեսպիանու եւ Տիտոսի, թողլով ի նոսա զՄիջագետս։
Line: 11 Sentence: 12 Եւ յայնմ հետէ բարձաւ իշխանութիւնն հայոց ի Միջագետաց.
Line: 12 Sentence: 13 եւ հարկս եւս առաւելագոյնս տայր ի Հայոց Երուանդ։ Sentence: 14 Իսկ գործակալացն
Line: 13 Հռոմայեցւոց մեծապէս հանդերձեալ զքաղաքն Եդեսիայ՝ ի նմա
Line: 14 հաստատեն զտունս գանձուց հարկացն ժողովելոց ի Հայոց, ի Միջագետաց
Line: 15 եւ յԱսորեստանեայց։ Sentence: 15 եւ ժողովեն ի նմա զամենայն դիւանս, եւ
Line: 16 կարգեն դպրոցս երկուս, մի՝ զբունն իւրեանց զԱսորին, եւ միւս եւս
Line: 17 զՅոյնն. Sentence: 16 եւ զդիւանն հարկաց եւ զմեհենականն, որկայր ի Սինոպ
Line: 18 Պոնտացւոց՝ անդր փոխեն։
Line: 3 Sentence: 1 Յաւուրս սորա փոխին արքունիքն յԱրմաւիրն անուանեալ բլրոյ.
Line: 4 Sentence: 2 քանզի էր հեռացեալ գետն Երասխ, եւ ի յերկարել ձմերայնոյն, եւ ի
Line: 5 դառնահոտ փչմանէ հիւսիսոյ պաղացեալ ձուլեալ վտակն՝ ոչ ուստեք
Line: 6 արբուցումն բաւական թագաւորականին գտանէր տեղւոյ։ Sentence: 3 Ընդ որ
Line: 7 նեղեալ Երուանդայ, նա եւ ամրագունի եւս տեղւոյն ելեալ ի խնդիր՝
Line: 8 փոխէ զարքունիսն յարեւմուտս կոյս, ի քարակտուր մի բլուր, զորով
Line: 9 պատ առեալ Երասխայ՝ ընդդէմ Ախուրեանն հոսի գետ։ Sentence: 4 Պարսպէ զբլուրն,
Line: 10 եւ ի ներքսագոյն քան զպարիսպն ընդ բազում տեղիս կտրեալ զքարինսն
Line: 11 մինչեւ ի յատակս բլրոյն հաւասար գետոյն, մինչեւ դիմել ջուրց գետոյն
Line: 12 ի փորուածն, յըմպելեաց պատրաստութիւն։ Sentence: 5 Զմիջնաբերդն ամրացուցանէր
Line: 13 բարձր պարսպօք եւ դրունս պղնձիս կանգնէր ի միջոցի
Line: 14 պարսպին, եւ ելանելիս երկաթիս ի ներքուստ ի վեր մինչեւ ցդուռնն. Sentence: 6 եւ
Line: 15 ի նմա որոգայթս իմն ծածուկս ընդ մէջ աստիճանացն, որպէս զի
Line: 16 ըմբռնեսցի եթէ ոք գաղտ ելանելով դաւել կամիցի զարքայն։ Sentence: 7 Եւ էր,
Line: 17 ասեն, երկդիմի. Sentence: 8 որպէս զի մինն լիցի սպասաւորաց արքունի եւ
Line: 18 ամենայն ելեւմտից ճանապարհ տուընջենային, իսկ միւսն գիշերային եւ
Line: 3 Sentence: 1 Բայց Երուանդայ շինեալ զքաղաքն իւր եւ փոխեալ անդր զամենայն
Line: 4 ինչ յԱրմաւրայ, ուրոյն ի կռոցն, զոր ոչ օգուտ իւր համարեալ յիւրն
Line: 5 փոխել ի քաղաքն, զի մի ի գալ եւ ի զոհել անդ աշխարհի՝ ոչ զգուշութեամբ
Line: 6 պահեսցի քաղաքն. Sentence: 2 այլ հեռագոյն ի նմանէ իբր քառասուն
Line: 7 ասպարիսաւ զհիւսիսով՝ նման իւրոյ քաղաքին շինեաց քաղաք փոքր ի
Line: 8 վերայ գետոյն Ախուրենայ, եւ անուանեաց Բագարան, այս ինքն թէ
Line: 9 ի նմա զբագնաց յօրինեալ է զկազմութիւն. Sentence: 3 եւ փոխեաց անդր զամենայն
Line: 10 զկուռսն որ յԱրմաւիր։ Sentence: 4 Եւ Մեհեանս շինեալ՝ զեղբայրս իւր զԵրուազ
Line: 11 քրմապետ կացուցանէր։
Line: 14 Sentence: 2 Տնկէ եւ մայրի մեծ ի հիւսիսոյ կողմանէ գետոյն, եւ որմովք ամրացուցանէ,
Line: 15 արգելլով ի ներքս այծեմունս երագունս, եւ զեղանց եւ
Line: 16 զեղջերուաց ազգ, եւ ցիռս եւ զվարազս. Sentence: 3 որք ի բազմութիւն աճեցեալ
Line: 17 լցին զանտառն, որովք ուրախանայր թագաւորն յաւուրս որսոց։ Sentence: 4 Եւ
Line: 18 անուանէ զանտառն՝ Ծննդոց։
Line: 3 Sentence: 1 Քաղցր է ինձ ասել եւ յաղագս դաստակերտին Երուանդակերտի,
Line: 4 զոր յօրինեաց նոյն ինքն Երուանդ գեղեցիկ եւ չքնաղ
Line: 5 յօրինուածովք։ Sentence: 2 Քանզի զմիջոց Հովտին մեծի լնու մարդկութեամբ եւ
Line: 6 պայծառ շինուածովք, լուսաւոր որպէս ական բիբ։ Sentence: 3 Իսկ շուրջ զմարդկութեամբն՝
Line: 7 ծաղկոցաց եւ հոտարանաց կազմութիւն, որպէս շուրջ
Line: 8 զբբովն զայլ բոլորակութիւն ական։ Sentence: 4 Իսկ զբազմութիւն այգեստանոյ՝
Line: 9 իբր զարտեւանանց խիտ եւ գեղեցիկ ծիր. Sentence: 5 որոյ հիւսիսային կողմանն դիր
Line: 10 կարակնաձեւ՝ արդարեւ գեղաւոր կուսից յօնից դարաւանդաց համեմատ։
Line: 11 Sentence: 6 Իսկ ի Հարաւոյ հարթութիւն դաշտաց՝ ծնօտից պարզութեան գեղեցկութիւն։
Line: 12 Sentence: 7 Իսկ գետն բերանացեալ զարաւանդօք ափանցն՝ զերկթերթիսն
Line: 13 նշանակէ շրթունս։ Sentence: 8 Եւ այսպիսի գեղեցկութեան դիր՝ անքթթելի իմն
Line: 14 գոգցես ի բարձրաւանդակ թագաւորանիստն զհայեցուածսն ունի. Sentence: 9 եւ
Line: 15 արդարեւ բերրի եւ թագաւորական դաստակերտն։
Line: 16 Sentence: 10 Զայս ամենայն զգործեցեալսն Երուանդայ պարգեւէ մեծն Տրդատ
Line: 17 մարդկան ազգին Կամսարականաց, որպէս մտերմաց եւ արեան կցորդաց
Line: 18 ազգին Արշակունեաց. Sentence: 11 զոր յիւրում տեղւոջն պատմեսցուք։
Line: 19 Sentence: 12 Բայց ասեն զԵրուանդայ՝ ըստ հմայից դժնեայ գոլ ական հայեցուածով.
Line: 20 Sentence: 13 Վասն որոյ ընդ այգանալ աչալրջացն սովորութիւն ունել
Page: 168 Line: 1 սպասաւորացն արքունի՝ վէմս որձաքարեայս ունել ընդդէմ Երուանդայ,
Line: 2 եւ ի Հայեցուածոցն դժնութենէ ասեն պայթել որձաքար վիմացն։ Sentence: 14 Բայց
Line: 3 այս կամ եղիցի սուտ եւ առասպել, եւ կամ դիւականս ինչ առ իւր ունել
Line: 4 զօրութիւնս, զի այսպէս հայեցուածոցն անուամբ վնեսցէ զորս կամի։
Line: 8 Sentence: 2 Բայց ի զարգանալ մանկանն Արտաշիսի, եւ ի բազում արութիւնս
Line: 9 քաջութեան ցուցանել դայեկին Սմբատայ՝ հաճեալ ընդ նա նախարարքն
Line: 10 Արեաց, մաղթեն զթագաւորն տալ նմա պարգեւս զինչ եւ խնդրեսցէ։ Sentence: 3 Եւ
Line: 11 յանձն առեալ թագաւորին՝ ասէ ցնախարարսն. Sentence: 4 "Տեսէք թէ զինչ կամիցի
Line: 12 այրն քաջ"։ Sentence: 5 Եւ նոքա ասեն. Sentence: 6 " Անմահ բարերարութիւնդ քո. Sentence: 7 ոչ այլ ինչ կամի
Line: 13 Սմբատ, քան թէ զարիւն քո եւ զհարազատութիւն, զԱրտաշէս
Line: 14 որդի Սանատրկոյ, զմերժեալն ի թագաւորութենէ իւրմէ, հաստատել
Line: 15 յիւրում թագաւորութեանն"։ Sentence: 8 Եւ յանձն առեալ արքային արքայից՝ տայ
Line: 16 ի ձեռս Սմբատայ մասն ինչ ի զօրացն Ասորեստանի եւ զզօրս Ատրպատականի,
Line: 17 զի տարեալ զԱրտաշէս հաստատեսցեն ի գահն հայրենի։
Line: 4 Sentence: 1 Լուր հասանէ առ Երուանդ յՈւտէացւոց գաւառին, եթէ գումարեաց
Line: 5 արքայն Պարսից զօրս բազումս ի ձեռն Սմբատայ, զի ի վերայ քո խաղացեալ
Line: 6 ածցէ զմանուկն Արտաշէս ի թագաւորութիւն իւր։ Sentence: 2 Զայս լուեալ
Line: 7 Երուանդայ՝ Եթող անդէն զբազումս ի նախարարացն կողմնապահս, եւ
Line: 8 ինքն գնաց՝ ի քաղաքն իւր փութանակի, կուտել առ ինքն զզօրս Հայոց,
Line: 9 զՎրաց եւ զկողմանցն Կեսարու, այլ եւ զՄիջագետացն՝ աղերսիւք եւ
Line: 10 տրովք։ Sentence: 3 Եւ էին աւուրք գարնանայնոյ. Sentence: 4 վասն որոյ երագ ժողովեցան զօրքն
Line: 11 ամենայն. Sentence: 5 նա եւ Արգամ, տանուտէր ազգին Մուրացան, որ ի ծննդոցն
Line: 12 Աժդահակայ, ամբոխ հետեւակաւ։ Sentence: 6 Քանզի էր Երուանդայ դարձուցեալ ի
Line: 13 նա զգահն երկրորդական, զոր հանեալ էր ի նոցանէ Տիգրանայ եւ
Line: 14 տուեալ իւրում քեռառնն Միհրդատայ. Sentence: 7 իսկ յետ մահուանն Միհրդատայ՝
Line: 15 ոչ լինէր ումեք տուեալ, մինչեւ Երուանդայ դարձուցանել զնա առ
Line: 16 Արգամ։ Sentence: 8 Եւ ոչ միայն նմա, այլ եւ ամենայն նախարարացնտայր պարգեւս
Line: 17 եւ պատիւս, եւ զօրացն ամենեցուն պարգեւէր առատապէս։
Line: 3 Sentence: 1 Իսկ Սմբատ հանդերձ մանկամբն Արտաշիսիւ աճապարէր հասանել
Line: 4 ի սահմանս Ուտէացւոց։ Sentence: 2 Ընդ առաջ նորա ելին զօրք այնր կողմանն,
Line: 5 նա եւ նախարարքն զորս եթող Երուանդ։ Sentence: 3 Զայն իբրեւ լուան այլ նախարարքն
Line: 6 Հայոց՝ լուծանէին լքանէին եւ զատչել յԵրուանդայ խորհէին.
Line: 7 Sentence: 4 նա եւ զայն եւս տեսանէին, եթէ զօրքն Հռոմայեցւոց ոչ հասին նմա ի
Line: 8 թիկունս։ Sentence: 5 Իսկ երուանդ առաւել եւս յորդագոյն տայր զպարգեւսն, եւ
Line: 9 բաշխէր միոյ միոյ ումեք ի նոցանէ զգանձսն. Sentence: 6 եւ որչափ շատ տայր՝
Line: 10 շատ եւս ատելի լինէր։ Sentence: 7 Քանզի գիտէին ամենեքեան, եթէ ոչ առ առատութեան
Line: 11 տայ, այլ առ երկիւղի վատնէ։ Sentence: 8 Եւ ոչ այնչափ սիրելի
Line: 12 զայնոսիկ առնէր, որոց շատն տայր, քան թէ թշնամի զայնս՝ որոց ոչն
Line: 13 տայր պերճագոյնս։
Line: 17 Sentence: 2 Բայց Սմբատ հանդերձ մանկամբն Արտաշիսիւ ելանէ առ ափն
Line: 18 ծովուն Գեղամայ, զթիկամբքն Արագածն կոչեցեալ լերին. Sentence: 3 աճապարէին
Line: 19 հասանել ի բանակն Երուանդայ։ Sentence: 4 Առ ոչինչ համարեալ զբազմութիւն
Page: 171 Line: 1 զօրաց նորա՝ միայն ակնածէին ի Մուրացենէն Արգամայ, զի այր քաջ
Line: 2 էր եւ բազմաց տէր տիգաւորաց։ Sentence: 5 Եւ ճամբարն Երուանդայ էր բացագոյն
Line: 3 ի քաղաքէ նորին աւելի քան երեք հարիւր ասպարիսաւ ի հիւսիսոյ, ի
Line: 4 վերայ գետոյն Ախուրեան։ Sentence: 6 Զայս իբրեւ լսէր Երուանդ՝ հանէր ընդ առաջ
Line: 5 զբազմութիւն զօրացն, եւ ճակատէր ոչ հեռի յիւրմէ բանակէն։ Sentence: 7 Իսկ
Line: 6 Արտաշիսի առաքեալ պատգամ առ Արգամ նահապետ Մուրացեան
Line: 7 հանդերձ բազում երդմամբք՝ թողուլ ի վերայ նորա զոր ինչ գտեալ
Line: 8 էր յԵրուանդայ, եւ կրկին այլ յաւելուլ, միայն զի զԵրուանդ թողեալ
Line: 9 ի բաց գնասցէ։
Line: 10 Sentence: 8 Եւ իբրեւ հանդէպ ճակատուն Երուանդայ ելին նշանք Արտաշիսի՝
Line: 11 Արգամայ առեալ զբազմութիւն հետեւակացն ի կողմն ելանէր։ Sentence: 9 Եւ
Line: 12 Սմբատ հրամայէր զփողսն պղնձիս հնչեցուցանել. Sentence: 10 եւ յառաջեալ զճակատն
Line: 13 իւր՝ իբրեւ զարծուի յերամս կաքաւուց խոյանայր։ Sentence: 11 Իսկ Նախարարքն
Line: 14 Հայոց, որ յաջ եւ յահեակ թեւսն էին, ի նա խառնեալ միանային։
Line: 15 Sentence: 12 Եւ զօրքն Վրաց, հանդերձ արքայիւն իւրեանց Փարսմանաւ, թէպէտ
Line: 16 եւ յանդուգն յարձակմամբ յառաջեալ բախէին՝ արագապէս դառնային
Line: 17 ի միւս կողմն փախուցեալ։ Sentence: 13 Եւ անդ էր տեսանել կոտորած անհնարին
Line: 18 զգնդին Երուանդայ եւ զզօրաց Միջագետաց։ Sentence: 14 Եւ ի խառնակել այսպիսի
Page: 172 Line: 1 ճակատուց՝ պատահեն Արտաշիսի արք քաջք Տաւրացիք, որոց զոգիս
Line: 2 ի բաց եդեալ, Երուանդայ պայմանեալ՝ սպանանել զԱրտաշէս։ Sentence: 15 Որոց
Line: 3 դիպեալ ի հետի ընդ մէջ անցանէ Գիսակ որդի ստնտուին Արտաշիսի,
Line: 4 եւ սատակեալ զնոսա, ուր եւ կէս դիմաց նորա ի վայր բերեալ
Line: 5 սուսերաւ, զյաղթութիւն ստացեալ՝ մեռանիի վերայ այսպիսեաց։ Sentence: 16 Եւ
Line: 6 մնացեալ զօրքն ի փախուստ դառնային։
Line: 7 Sentence: 17 Իսկ Երուանդ ձիովն իւրով բովանդակ ասպարէզս անցեալ՝ ելանէ
Line: 8 ի խանս կարգեալս ի բանակէն իւրմէ ի քաղաքն իւր, Հեծեալ ի նոր
Line: 9 ձիս հանգոյց ի հանգուցէ փախչեալ։ Sentence: 18 ԵՒ քաջին Սմբատայ զհետ մտեալ՝
Line: 10 սաստկագոյնս վարէր զնա ի գիշերի մինչեւ ցդուռն քաղաքին։ Sentence: 19 Եւ մարաց
Line: 11 զօրացն անցեալ ի կողմն երուանդական գնդին, նսեմաւ ի վերայ
Line: 12 դիականցն Բանակէին։ Sentence: 20 Իսկ Արտաշիսի հասեալ ի յԵրուանդայ շրջապատեալ
Line: 13 առագաստն, ի կաշեայ եւ ի կտաւեայ պարսպին, էջ, եւ ի
Line: 14 խորանի նորա բնակեցաւ զայն գիշեր։ Sentence: 21 Եւ այգուն եղելոյ՝ տիրաբար
Line: 15 արարեալ, զսպանեալսն թաղել հրամայեաց. Sentence: 22 եւ անուանեաց զհովիտն,
Line: 16 ուր ի վերայ դիականցն բանակեցաւն՝ Մարաց Մարգ, եւ զտեղի ճակատուն՝
Line: 17 Երուանդավան, որ կոչի մինչեւ ցայսօր ժամանակի. Sentence: 23 այս ինքն
Line: 18 եթէ յայսմ տեղւոջ վանեաց զԵրուանդ։ Sentence: 24 Եւ ինքն չուեաց ի քաղաքն
Page: 173 Line: 1 Երուանդայ. Sentence: 25 յառաջ քան զմիջօրեայ հասեալ ի դաստակերն Երուանդայ,
Line: 2 եւ միաբան գոչմամբ հրամայեաց աղաղակել զօրացն՝ "Մար ամատ",
Line: 3 որ թարգմանի Մարս եկն, յիշեցուցանելով զթշնամանսն, զոր յղէր
Line: 4 Երուանդ առ թագաւորն Պասից եւ առ Սմբատ, Մար զնա կոչելով։
Line: 5 Sentence: 26 Յայս ի սոյն ձայն անուանեցաւ դաստակերտն Մարմէտ, իբր ի կամաց
Line: 6 Արտաշիսի՝ բառնալ զանուն Երուանդայ ի տեղւոջէն. Sentence: 27 այս պատճառ է
Line: 7 անուանակոչութեան դաստակերտին։
Line: 8 Sentence: 28 Բայց Սմբատայ գիշերայն զհետ Երուանդայ եկեալ սակաւ վաշտականաւ՝
Line: 9 զդուռն քաղաքին պահէր մինչեւ ի գալ Արտաշիսի եւ զօրացն
Line: 10 ամենեցուն։ Sentence: 29 Եւ ի մարտնչել քաջացն ընդ ամրոցին ՝ անձնատուրք եղեն
Line: 11 մարդիկ ամրոցին, եւ բացին զդուռն քաղաքին։ Sentence: 30 Իսկ մի ոմն ի զինուորացն
Line: 12 մտեալ եհար վաղերբ զգլուխն Երուանդայ, եւ ցրուեաց զուղիւղն
Line: 13 ի յատակս տանն. Sentence: 31 եւ այսպիսի ջախմամբ վախճանեցաւ, կալեալ զթագաւորութիւնն
Line: 14 ամս քսան։ Sentence: 32 Բայց Արտաշիսի յիշեալ, թէ խառնուած
Line: 15 Արշակունւոյ է Երուանդ՝ հրամայէ զդի նորա թաղել մահարձանօք։
Page: 174 Line: 1 Յետ մահուանն Երուանդայ մտեալ Սմբատայ զարքունականսն
Line: 2 յուզէր զգանձնսն. Sentence: 2 եւ գտեալ զթագն Սանատրկոյ արքային՝ դնէ ի գլուխն
Line: 3 Արտաշիսի եւ թագաւորեցուցանէ ի վերայ ամենայն երկրիս Հայոց ի
Line: 4 քսան եւ իններորդի ամի Դարեհի Պարսից արքայի։ Sentence: 3 Իսկ Արտաշիսի
Line: 5 առեալ զթագաւորութիւնն տայ պարգեւս զօրացն Մարաց եւ Պարսից,
Line: 6 եւ արձակեաց յաշխարհն իւրեանց։ Sentence: 4 Տայ եւ առնն քաջի եւ պատուականի
Line: 7 Արգամայ զխոստացեալ գահն երկրորդական, եւ պսակ յակնթակապ, եւ
Line: 8 գինդ յերկոսին ականջսն, եւ կարմիր զգեստ միոյ ոտինն. Sentence: 5 տարգալ ունել
Line: 9 ոսկի եւ պատառաքաղ, եւ ոսկեղինօք ըմպել նուագօք։ Sentence: 6 Եւ ոչ ինչ ընդհատ
Line: 10 յայսց պատուոց տայ դայեկին իւրում Սմբատայ, Բայց միայն յերկուց
Line: 11 գնդացն եւ ի կարմիր կօշկէ. Sentence: 7 եւ աւելի քան զհայրենական զիւր թագակապ
Line: 12 ասպետութիւնն եւ զիշխանութիւնն արեւմտեայ զօրուն՝ հաւատայ ի նա
Line: 13 զամենայն զօրս Հայոց, եւ զբոլոր աշխարհիս զգործակալս եւ զհամօրէն
Line: 14 տունն արքունի։ Sentence: 8 Եւ զներսէս զորդի որդւոյ իւրոյ ստընտուին Գիսակայ,
Line: 15 ազգ զնա սերելով՝ անուն կոչէ զնահատակութեանց հօրն - Դիմաքսեան.
Line: 16 Sentence: 9 քանզի, որպէս ասացաքն՝ զկէս դիմացն սուսերաւ ի վայր բերին ի
Line: 17 վերայ Արտաշիսի։
Line: 18 Sentence: 10 Պատմի սորա ի նոյն աւուրս սերեալ ազգ եւ զորդիսն Տուրայ,
Line: 19 պատանիս հինգ հանդերձ տասամբ, յանուն հօրն իւրեանց Տրունիս.
Line: 20 Sentence: 11 ոչ վասն արութեան ինչ գործոց, այլ միայն վասն քսութեան հօր նոցա,
Line: 21 զոր առնէր ի տանէն արքայի առ Սմբատ, քանզի ընտանի էր Երուանդայ,
Line: 22 սակս նորին եւ սպանաւ ի նմանէ։
Line: 4 Sentence: 1 Զկնի այսորիկ հրաման տայ Սմբատայ՝ երթալ յամուրն Բագարան,
Line: 5 որ հուպ ի քաղաքն Երուանդայ ի վերայ Ախուրեան գետոյ, զի
Line: 6 սպանցէ զԵրուազ զեղբայր Երուանդայ։ Sentence: 2 Զոր կալեալ Սմբատայ՝ երկան
Line: 7 զուլանէ հրամայէ կապել, եւ ընկենուլ ի պտոյտ մի գետոյն։ Sentence: 3 Եւ ի
Line: 8 տեղին նորա ի վերայ բագնացն կացուցանէ զընտանի Արտաշիսի, աշակերտ
Line: 9 մոգի ուրումն երազահանի, որ յայն սակս եւ Մոգպաշտէ անուն կարդային։
Line: 10 Sentence: 4 Եւ ապա աւար առեալ զգանձսն Երուազայ, եւ ծառայս անձնիս հինգ
Line: 11 հարիւր, նա եւ զընտիր ընտիր գանձուցն մեհենից՝ բերէ Արտաշիսի։
Line: 12 Sentence: 5 Եւ Արտաշէս պարգեւէ Սմբատայ զծառայս Երուազայ. Sentence: 6 Բայց զգանձսն
Line: 13 հրամայէ տանել Դարեհի արքայի Պարսից, հանդերձ յաւելմամբ յիւրոց
Line: 14 գանձուց, ի շնորհակալութեան պատիւ իբրեւ հօր եւ օգնականի։
Line: 15 Sentence: 7 Յայնժամ Սմբատայ զծառայսն Երուազայ, զոր գերեացն ի Բագարանէ,
Line: 16 տարեալ բնակեցուցանէ ի թիկանց Մասեաց, ի նոյն անուն
Line: 17 Բագարան կոչելով զձեէակերտն։ Sentence: 8 Ինքն անցանէ ի Պարսս, ընծայատար
Line: 18 Դարեհի, ոչ ինչ փոյթ առնելով զՀռոմայեցւոց տէրութենէն։ Sentence: 9 Իսկ ի
Line: 19 գնալն Սմբատայ ի Պարսս Հասանեն հարկահանք կայսեր եւ սպայ ծանր
Line: 20 ի սահմանս Հայոց, զորս մաղթեալ Արտաշիսի եւ կրկին տուեալ զհարկսն՝
Page: 176 Line: 1 Հաշտեցուցանէ։ Sentence: 10 Եւ զայս մեզ ստուգապէս պատմէ Ողիւմպ քուրմ Հանւոյ,
Line: 2 գրող մեհենական պատմութեանց, եւ զայլ բազում գործս՝ զոր ասել
Line: 3 կայ մեզ առաջի, որում եւ Պարսից մատեանքն վկայեն եւ Հայոց երգք
Line: 4 վիպասանաց։
Line: 7 Sentence: 2 Արտաշիսի վերջնոյ գործք՝ բազում ինչ յայտնի են քեզ ի վիպասանացն,
Line: 8 որ պատմին ի Գողթան - շինել զքաղաքն, եւ խնամութիւն ընդ
Line: 9 Ալանս, եւ ծնունդք զարմիցն, եւ իբր տրփանք Սաթինկան ընդ Վիշապազունսն՝
Line: 10 առասպելաբար, այս ինքն ընդ զարմս Աժդահակայ, որ ունին
Line: 11 զամենայն զառ ստորոտովն Մասեաց. Sentence: 3 մարտ ընդ նոսա եւ քայքայումն
Line: 12 յիշխանութենէն, եւ սպանումն նոցա եւ հրկիզութիւն շինուածոցն, եւ
Line: 13 նախանձ որդւոցն Արտաշիսի եւ գրգռութիւն ընդ միմեանս ի ձեռն
Line: 14 կանանցն։ Sentence: 4 Այս ամենայն, որպէս ասացաք, յայտնի են քեզ յերգս
Line: 15 վիպասանացն. Sentence: 5 բայց յիշատակեսցուք եւ մեք կարճառօտիւք, եւ
Line: 16 զայլաբանութիւնն ճշմարտեսցուք։
Line: 17 Sentence: 6 Երթեալ Արտաշիսի ի տեղին, ուր խառնին Երասխ եւ Մեծամօր,
Line: 18 եւ հաճեալ ընդ բլուրն ՝ շինէ քաղաք յիւր անուն անուանեալ Արտաշատ։
Page: 177 Line: 1 Ձեռնտու լինի նմա եւ Երասխ փայտիւք մայրեաց. Sentence: 7 վասն որոյ անաշխատ
Line: 2 եւ երագ շինեալ՝ կանգնէ ի նմա մեհեան, եւ փոխէ ի նա ի Բագարանէ
Line: 3 զպատկերն Արտեմիդեայ եւ զամենայն կուռս հայրենիշ. Sentence: 8 Բայց զԱպողոնի
Line: 4 պատկերն արտաքոյ քաղաքին կանգնէ հուպ ի ճանապարհն։ Sentence: 9 Եւ յարուցանէ
Line: 5 ի քաղաքէն Երուանդայ զգերութիւն Հրէիցն, որ փոխեալ էին
Line: 6 անդր յԱրմաւրայ, եւ նստուցանէ զնոսա յԱշտաշատ։ Sentence: 10 Նա եւ զամենայն
Line: 7 վայելչութիւն քաղաքին Երուանդայ, զոր տարեալ էր յԱրմաւրայ եւ
Line: 8 զոր անդէն արարեալ նորա՝ փոխէ յԱշտաշատ. Sentence: 11 եւ առաւել եւս յինքենէ
Line: 9 յօրինէ իբրեւ զքաղաք արքայանիստ։
Line: 13 Sentence: 2 Զայսու ժամանակաւ միաբանեալ Ալանք լեռնականօքն ամենայնիւ,
Line: 14 յինքեանս արկանելով եւ զկէս Վրաց աշխարհին՝ մեծաւ ամբոխիւ
Line: 15 տարածեալ ընդ աշխարհս մեր։ Sentence: 3 Ժողովէ եւ Արտաշէս զիւրոց զօրացն
Line: 16 բազմութիւն, եւ լինի պատերազմ ի մէջ երկոցունց ազգացն քաջաց եւ
Line: 17 աղեղնաւորաց։ Sentence: 4 Սակաւ ինչ տեղի տայ ազգն Ալանաց, եւ գնացեալ
Line: 18 անցանէ ընդ գետն մեծ Կուր, եւ բանակի առ եզերբ գետոյն ի Հիւսիսոյ.
Line: 19 Sentence: 5 եւ հասեալ Արտաշէս բանակի ի Հարաւոյ, եւ գետն ընդ մէջ նոցա։
Line: 20 Sentence: 6 Բայց քանզի զորդի Ալանաց արքային ձերբակալ արարեալ զօրացն
Line: 21 Հայոց ածեն առ Արտաշէս՝ զխաղաղութիւն խնդրէր արքայն Ալանաց,
Page: 178 Line: 1 տալ Արտաշիսի զինչ եւ խնդրեսցէ. Sentence: 7 եւ երդումս եւ դաշինս ասէր
Line: 2 հաստատել մշտնջենաւորս, որպէս զի մի եւս մանկունք Ալանաց ասպատակաւ
Line: 3 հինից ելցեն յաշխարհս Հայոց։ Sentence: 8 ԵՒ ի չառնուլ յանձն Արտաշիսի առ ի
Line: 4 տալ զպատանին՝ գայ քոյր պատանւոյն յափն գետոյն ի դարաւանդ
Line: 5 մի մեծ, եւ ի ձեռն թարգմանաց ձայնէ ի բանակն Արտաշիսի. Sentence: 9 "Քեզ
Line: 6 ասեմ, այր քաջ Արտաշէս, որ յաղթեցեր քաջ ազգին Ալանաց. Sentence: 10 Եկ
Line: 7 հաւանեաց բանից աչագեղոյ դստերս Ալանաց՝ տալ զպատանիդ. Sentence: 11 զի
Line: 8 վասն միոյ քինու ոչ է օրէն դիւցազանց՝ զայլոց դիւցազանց զարմից
Line: 9 բառնալ զկենդանութիւն, կամ ծառայեցուցանելով ի ստրկաց կարգի
Line: 10 պահել, եւ թշնամութիւն յաւիտենական ի մէջ երկոցունց ազգաց քաջաց
Line: 11 հաստատեալ"։ Sentence: 12 Եւ լուեալ Արտաշիսի զայսպիսի իմաստութեան բանս՝
Line: 12 գնաց յեզր գետոյն. Sentence: 13 եւ տեսեալ զկոյսն գեղեցիկ, եւ լուեալ ի նմանէ
Line: 13 բանս իմաստութեան՝ ցանկացաւ կուսին։ Sentence: 14 Եւ կոչեցեալ զդայեակն իւր
Line: 14 զՍմբատ՝ յայտնէ նմա զկամս սրտի իւրոյ, առնուլ զօրիորդն Ալանաց
Line: 15 ի կնութիւն իւր, եւ դաշինս եւ ուխտս հաստատել ընդ ազգի քաջացն, եւ
Line: 16 զպատանին արձակել ի խաղաղութիւն։ Sentence: 15 Եւ հաճոյ թուեցալ Սմբատայ,
Line: 17 յղէ առ արքայն Ալանաց՝ տալ զտիկին օրիորդն Ալանաց զՍաթինիկ
Line: 18 ի կնութիւն Արտաշիսի։ Sentence: 16 Եւ ասէ արքայն Ալանաց. Sentence: 17 "Եւ ուստի տացէ քաջն
Line: 19 Արտաշէս հազարս ի հազարաց եւ բիւրս ի բիւրուց ընդ քաջազգւոյ
Line: 20 կոյս օրիորդիս Ալանաց"։
Page: 179 Line: 1 Զայս տեղի առասպելաբանելով վիպասանքն յերգելն իւրեանց
Line: 2 ասեն. Sentence: 18 "Հեծաւ արի արքայն Արտաշէս ի սեաւն գեղեցիկ, եւ հանեալ
Line: 3 զոսկէօղ շիկափոկ պարանն, եւ անցեալ որպէս զարծուի սրաթեւ ընդ
Line: 4 գետն, եւ ձգեալ զոսկէող շիկափոկ պարանն՝ ընկեց ի մէջք օրիորդին
Line: 5 Ալանաց, եւ շատ ցաւեցոյց զմէջք փափուկ օրիորդին, արագ հասուցանելով
Line: 6 ի բանակն իւր"։ Sentence: 19 Որ եւ ճշմարտութեամբ ունի այսպէս. Sentence: 20 Քանզի
Line: 7 պատուեալ է առ Ալանս մորթ կարմիր՝ լայքա շատ եւ ոսկի բազում
Line: 8 տուեալ ի վարձանս՝ առնու զտիկին օրիորդն Սաթենիկ։ Sentence: 21 Այս է ոսկէօղ
Line: 9 շիկափոկ պարանն։ Sentence: 22 Դոյնպէս եւ զհարսանեացն առասպելեալ երգեն,
Line: 10 այսպէս ասելով. Sentence: 23 "Տեղ ոսկի տեղայր ի փեսայութեանն Արտաշիսի, տեղայր
Line: 11 մարգարիտ ի հարսնութեան Սաթինկանն"։ Sentence: 24 Քանզի սովորութիւն իսկ
Line: 12 էր թագաւորացն մերոց, փեսայութեամբ ի դուռն տաճարին հասանել՝
Line: 13 դահեկանս ճապաղել իբրեւ զհիւպատեանն Հռոմայեցւոց. Sentence: 25 սապէս եւ
Line: 14 թագուհեացն յառագաստին՝ մարգարիտ։ Sentence: 26 Այս է ճշմարտութիւն բանիցս։
Line: 15 Sentence: 27 Սա առաջին եղեալ ի կանանցն Արտաշիսի՝ ծնանի նմա զԱրտաւազդ
Line: 16 եւ զայլս բազումս, զորս ոչ կարեւոր համարեցաք այժմ անուամբ
Line: 17 թուել. Sentence: 28 բայց զկնիսն յորժամ ի գործ ինչ հասանիցեմք։
Line: 3 Sentence: 2 Ի չափ հասեալ Արտաւազդայ որդւոյ Արտաշիսի՝ եղեւ այր քաջ,
Line: 4 անձնահաճ եւ հպարտ. Sentence: 3 եւ նախանձ բերելով ընդ ծերունւոյն Արգամայ՝
Line: 5 հրապուրեաց զհայր իւր ցասնուլ Արգամայ, որպէս թէ թագաւորել ի
Line: 6 վերայ ամենայնի խորհիցի։ Sentence: 4 Յետ այսորիկ երթալով Արտաշիսի ի ճաշ
Line: 7 Արգամայ, կասկած իմն անկեալ, իբր թէ դաւել զարքայն խորհիցին՝
Line: 8 յարուցանեն որդիքն արքային ապշոպ, եւ անդէն իսկ ի հացին քարշեն
Line: 9 զալիսն Արգամայ։ Sentence: 5 Եւ խռովութեամբ մեծաւ եկեալ յԱրտաշատ Արտաշէս
Line: 10 արքայ՝ դարձեալ արձակեաց զորդի իւր զՄաժան մեծաւ գնդաւ, եւ
Line: 11 զբազումս յազգէն Մուրացեան սպանանել հրամայեաց, եւ զապարանսն
Line: 12 Արգամայ այրել. Sentence: 6 եւ զհարճ նորին, որ կարի չքնաղ էր գեղով եւ մնացեալ
Line: 13 գնացիւք ոտից, զոր կոչէին Մանդու, ածել ի հարճութիւն Արտաշիսի։
Line: 14 Sentence: 7 Զոր դարձեալ նուաճեալ յետ երկուց ամաց, ի բաց տալ հրամայէ
Line: 15 զինչսն բայց ի հարճէն։
Line: 16 Sentence: 8 Իսկ Արտաւազդայ ոչ շատացեալ առնուլ ի բաց ի նոցանէ զերկրորդութեանն
Line: 17 պատիւ՝ յաւելու եւս հանել եւ զնախճաւան, եւ ըստ
Line: 18 հիւսիսոյ Երասխայ զամենայն գիւղս, յորում եւ ապարանս եւ բերդս ի
Page: 181 Line: 1 նոցանէ շինէ իւր ժառանգութիւն։ Sentence: 9 Այսմ ոչ կարացեալ համբերել
Line: 2 որդւոցն Արգամյ՝ ընդդիմանան նմա պատերազմաւ. Sentence: 10 բայց յաղթեալ
Line: 3 արքայորդւոյն՝ սատակէ զամենայն ծնունդս Արգամայ հանդերձ հարբն,
Line: 4 եւ որք միանգամ երեւելիք էին յազգէ Մուրացեան. Sentence: 11 եւ գրաւէ յինքն
Line: 5 զշէնս եւ զամենայն իշխանութիւնս նոցա։ Sentence: 12 Եւ ոչ ոք ապրեաց ի նոցանէն,
Line: 6 բայց միայն աննշանք ոմանք եւ կրտսերք փախուցեալ առ Արտաշէս
Line: 7 ապրեցան ի դրան արքունի։ Sentence: 13 Այս Արգամ է, որ յառասպելին Արգաւանն
Line: 8 անուանի, եւ այս պատճառ պատերազմին ընդ Արդաւազդայ։
Line: 11 Sentence: 3 Սիրելի է ինձ ասել եւ վասն առնն քաջին Սմբատայ. Sentence: 4 քանզի
Line: 12 արդարեւ ըստ առասպելին ոչ ինչ կարի հեռի ի ճշմարտութենէն. Sentence: 5 որ
Line: 13 ունէր հասակ անդամոց համեմատ քաջութեանն, եւ առաքինութեան
Line: 14 ոդւոցն որսորդ, եւ գեղեցկութեան ալեօք վայելչացեալ. Sentence: 6 սակաւ ինչ
Line: 15 արեան նիշ ունելով յաչսն որպէս դրակոնտիկոն ի վերայ ոսկւոյ եւ ի
Line: 16 մէջ մարգարտոյ ծագէր. Sentence: 7 եւ ի վերայ շոյտ անձին եւ մարմնոյ՝ զգոյշ
Line: 17 յամենայնի, եւ տուչութիւն յաջողուածոց ունէր ի մարտս առաւել քան
Page: 182 Line: 1 զամենայն ոք։ Sentence: 8 Զի յետ այնչափ արութեանց՝ օգնական եղբօրն Սաթինկան
Line: 2 յաշխարհն Ալանաց հանդերձ զօրու երթայ հրամանաւ Արտաշիսի։
Line: 3 Sentence: 9 Քանզի մեռաւ հայր Սաթինկան, եւ այլ ոմն բռնացեալ թագաւորեաց
Line: 4 աշխարհին Ալանաց, եւ հալածէր զեղբայրն Սաթինկան. Sentence: 10 զոր վանեալ
Line: 5 հերքէ Սմբատ, եւ տիրացուցանէ ի վերայ ազգին զեղբայրն Սաթինկան,
Line: 6 եւ զերկիր հակառակորդացն աւերէ. Sentence: 11 զամենայն միահամուռ ածէ գերի
Line: 7 սաստիկ յԱրտաշատ։ Sentence: 12 Եւ հրամայեալ Արտաշիսի բնակեցուցանել զնոսա
Line: 8 ի հարաւոյ յարեւելից կուսէ Մասեաց, որ կոչէր Շաւարշական գաւառ,
Line: 9 ի վերայ պահելով զբնիկ անունն Արտազ. Sentence: 13 քանզի եւ աշխարհն ուստի
Line: 10 գերեցանն՝ Արտազ կոչի մինչեւ ցայսօր ժամանակի։
Line: 14 Sentence: 2 Յետ մեռանելոյ վերջնոյ Արշակայ թագաւորի Պարսից, թագաւորեցուցանէ
Line: 15 մերս Արտաշէս զհամանուն իւր զԱրտաշէս որդի նորին ի վերայ
Line: 16 Պարսից աշխարհին։ Sentence: 3 Եւ ոչ կամեցան հնազանդել նմա բնակիչք
Line: 17 լերինն, որ անուանեալ կոչի յիւրեանց լեզուն Պատիժահար գաւառ,
Line: 18 որ է Գեղմանց լեառն, եւ ծովեզերեայք, եւ այսր եւս քան զնոսա. Sentence: 4 նա եւ
Line: 19 Կասբից երկիրն յայն սակս ապստամբեն ի մերոյ արքայէն։ Sentence: 5 Վասն որոյ
Line: 20 առաքէ ի վերայ նոցա Արտաշէս զՍմբատ ամենայն զօրօքն Հայոց,
Page: 183 Line: 1 ինքն արքայ յուղարկ երթալով աւուրս եօթն։ Sentence: 6 Իսկ Սմբատայ երթեալ
Line: 2 հնազանդէ զամենեսեան. Sentence: 7 բայց զերկիրն Կասբից աւերեալ՝ առաւել քան
Line: 3 զԱրտազեան գերի ածէ ի Հայս. Sentence: 8 ընդ որս եւ զԶարդմանոս անուն թագաւոր
Line: 4 նոցին։ Sentence: 9 Վասն որոյ արժանի ըստ վաստակոցն պարգեւէ նմա Արտաշէս
Line: 5 զմասն արքունի, որ ի շէնս Գողթան, եւ զՈւղտու ակունսն, եւ առ
Line: 6 այսոքիւքն՝ եւ զաւարն ամենայն նմա թողու։ Sentence: 10 Ընդ որ նախանձեալ
Line: 7 Արտաւազդ՝ կամեցաւ սպանանել զՍմբատ. Sentence: 11 եւ յայրնեալ խորհրդոյն,
Line: 8 բազում խռովութիւն վասն այնր լինէր հօրն։ Sentence: 12 Իսկ Սմբատայ տեղի
Line: 9 տուեալ գնաց զկողմամբք Ասորեստանի, իւրովք կամօք թողլով
Line: 10 զիշխանութիւն զօրացն Հայոց, ընդ որ խանդայրն Արտաւազդ։ Sentence: 13 Հրամանաւ
Line: 11 Արտաշիսի բնակէ ի Տմորիս, որ այժմ կոչի Կորդրիք, ի յԱլկի
Line: 12 նստուցեալ զբազմութիւն գերւոյն, քանզի էր ի ծերութեան կին արարեալ
Line: 13 յասորեստանեայց հուպ յայն կողմանս, զոր յոյժ սիրեաց, վասն այնորիկ
Line: 14 եւ զնորին կողմամբք բնակեցաւ։
Line: 15 Sentence: 14 Իսկ Արտաւազդ յետ գնալոյն Սմբատայ առնու ի հօրէն՝ որում
Line: 16 ցանկայրն, զիշխանութիւն զօրացն ամենեցուն։ Sentence: 15 Եւ նախանձ բերելով
Line: 17 ընդ նմա եղբարցն ի գրգռութենէ կանանց իւրեանց. Sentence: 16 Վասն որոյ կարգէ
Line: 18 Արտաշէս զՎրոյր՝ հազարապետ, զայր իմաստուն եւ բանաստեղծ, եւ
Line: 19 հաւատայ ի նա զամենայն գործս տանն արքունի. Sentence: 17 եւ զՄաժան կարգէ
Line: 20 քրմապետ ի յԱնի դիցն Արամազդայ։ Sentence: 18 Բաժանէ Արտաշէս եւ զիշխանութիւն
Line: 22 զօրուն ընդ չորս. Sentence: 19 զարեւելեան զօրն թողու ի վերայ Արտաւազդայ,
Line: 23 եւ զարեւմտեանն տայ Տիրանայ, զՀարաւայինն ի Սմբատ հաւատայ եւ
Line: 24 զհիւսիսայինն ի Զարեհ։ Sentence: 20 Եւ Զարեհ էր այր սէգ եւ յորս երէոց նահատակ,
Line: 25 իսկ առ պատերազմունս վատ եւ տաղտուկ. Sentence: 21 զորոյ զփորձ առեալ
Line: 26 Քարձամայ ուրումն արքայի Վրաց՝ ապստամբեցուցանէ զերկիրն, եւ
Line: 27 կալեալ զԶարեհ, ի բանտի դնէ ի Կաւկաս։ Sentence: 22 Ընդ որում պատերազմեալ
Line: 28 Արտաւազդայ եւ Տիրանայ հանդերձ Սմբատաւ՝ դարձուցանեն զեղբայրն
Line: 29 ի մեծէ կարակմէ։
Line: 32 Sentence: 2 Աղմուկ շփոթից իմն լեալ յարեւմուտս, ընդ որ վստահացեալ Արտաշէս՝
Line: 33 նշկահեալ ընդդիմայնայ Հռոմայեցւոցն տէրութեանն, ոչ տալով հարկս։ Sentence: 3 Իսկ
Line: 34 Դոմետիանոսի կայսեր ցասուցեալ՝ զօրս ի վերայ Արտաշէսի առաքէ
Line: 35 որոց հասեալ ի կողմանս կեսարու, զՏիրան եւ զզօրսն արեւմտեան
Line: 36 առաջի արկեալ՝ ածեն տագնապաւ մինչեւ ի քաջ ընդարձակ
Line: 37 հովիտն Բասենայ. Sentence: 4 յորում ընդդէմ դիպեալ Արտաւազդայ արեւելեայ եւ
Line: 38 հիւսիսային զօրօքն, հանդերձ ամենայն որդւովքն արքայի, եւ պատերազմեալ՝
Line: 39 սաստկապէս վտանգին։ Sentence: 5 Յորոյ ի վերջս պատերազմին հասեալ
Line: 40 Սմբատ հարաւային զօրօքն ընդ մէջ անցեալ ապրեցուցանէ զորդիսն
Line: 41 արքայի, յաղթութիւն եւ զրաւ պատերազմին արարեալ։ Sentence: 6 Զի թէպէտ եւ
Line: 42 ծերագոյն էր՝ երիրասարդապէս յարդարեաց եւ մղեաց զճակատն, եւ հետամուտ
Line: 43 եղեալ հալածեաց զզօրսն Հռոմայեցւոց մինչեւ ի սահմանս Կեսարու։
Page: 185 Line: 1 Զայս կամելով երգել յառասպելսն՝ Դոմետ զոմն ասեն եկեալ, որ
Line: 2 է ինքն կայսրն Դոմետիանոս. Sentence: 7 ոչ ինքն եկեալ այսր, այլ զհրաման նորա
Line: 3 եւ զզօրս այլաբանելով յանուն նորա կոչեն։
Line: 4 Sentence: 8 Բայց ըստ բախտի եղեալ Արտաշիսի՝ մեռանի ի նմին ժամանակի
Line: 5 Դոմետիանոս ի Հռոմ, եւ զկնի նորա Ներուաս ոչ աւելի թագաւորեալ
Line: 6 քան զնի ամ։ Sentence: 9 Ընդ որ առաւել հպարտացեալ զօրացն Հայոց եւ Պարսից՝
Line: 7 ասպատակ եւս ի Յոյնս արարին։ Sentence: 10 Ընդ սոսա հայելով Եգիպտացւոց եւ
Line: 8 կողմանցն Պաղեստինացւոց՝ արգելուն եւ նոքա զհարկիլն Հռոմայեցւոց։
Line: 11 Sentence: 2 Զայսու ժամանակաւ թագաւորեալ լինի Հռոմայեցւոց Տրայանոս,
Line: 12 եւ խաղաղացուցեալ զամենայն արեւմուտս, դիմէ ի վերայ Եգիպտացւոց
Line: 13 եւ Պաղեստինացւոց. Sentence: 3 եւ նուաճեալ զնոսա ընդ իւրով ձեռամբ, խաղայ
Line: 14 յարեւելս ի վերայ Պարսից։ Sentence: 4 Աստ աճապարեալ Արտաշէս մեծապէս
Line: 15 ընծայիւք իջանէ ընդ առաջ նորա, զմեղանս յանձն առեալ, հանդերձ
Line: 16 հարկօք անցելոց ամացն լինի առաջի նորա. Sentence: 5 եւ թողութիւն ի նմանէ
Line: 17 գտեալ, դառնայ յաշխարհս Հայոց։ Sentence: 6 Եւ Տրայանոսի անցեալ ի Պարսս,
Line: 18 եւ զամենայն զկամս իւր կատարեալ՝ դառնայ ընդ Ասորիս։
Line: 19 Sentence: 7 Ընդ առաջ նորա իջեալ Մաժան՝ մատնութիւն զեղբարցն առնէր.
Line: 20 Sentence: 8 "Գիտեա, ասէ, արքայ. Sentence: 9 եթէ զԱրտաւազդ եւ զՏիրան վտարանդիս ոչ
Line: 21 արասցես, եւ զզօրսն Հայոց Զարեհի ոչ հաւատասցես, Հարկքն անաշխատ
Line: 22 առ քեզ ոչ եկեսցեն"։ Sentence: 10 Զայս արար Մաժան՝ քէն պահելով վասն Սմբատայ,
Page: 186 Line: 1 զի եւ զնա նորա էր սնուցեալ. Sentence: 11 ընդ նմին եւ զՏիրանի խորհեցաւ հանել,
Line: 2 զի ինքն լիցի քրմապետ միանգամայն եւ սպարապետ արեւմտից։ Sentence: 12 Զորմէ
Line: 3 ոչ ինչ փոյթ արարեալ Տրայիանու, արձակէ ունայն։ Sentence: 13 Իսկ Արտաւազդայ
Line: 4 եւ Տիրանայ իմացեալ զխորհուրդն նորա՝ դարան գործեալ յորս սպանին
Line: 5 զՄաժան, զոր տարեալ թաղեցին ի Բագնացն աւանի իբրեւ զքրմապետ։
Line: 6 Sentence: 14 Իսկ Արտաշէս յայնմ հետէ անսայթաք հարկեաց Տրայիանու, եւ յետ
Line: 7 նորա Ադրիանոսի կայսեր զամենայն աւուրս իւր։
Line: 10 Sentence: 2 Յետ ամենայն առաքինութեանց եւ գործոց ուղղութեանց Արտաշիսի,
Line: 11 հրամայէ զսահմանս գիւղից եւ ագարակաց որոշել. Sentence: 3 քանզի բազմամարդացոյց
Line: 12 զաշխարհս Հայոց, եկամուտս բազումս ածելով ազգս, եւ
Line: 13 բնակեցուցանելով ի լերինս եւ ի հովիտս եւ ի դաշտս։ Sentence: 4 Եւ նշանս սահմանացն
Line: 14 հաստատեաց այսպէս. Sentence: 5 հրաման տալով քարինս կոփել չորեքկուսիս,
Line: 15 եւ պնակաձեւ փոսել զմէջսն, ծածկելով յերկրի. Sentence: 6 եւ չորեքկուսիս
Line: 16 ի վերայ յարուցանել ամբարտակս, սակաւ ինչ բարձրագոյն յերկրէ։
Line: 17 Sentence: 7 Ընդ որ նախանձեալ Արտաշրի որդւոյ Սասանայ՝ զնոյն նման հրամայէ
Line: 18 առնել եւ ի Պարսից աշխարհին եւ յիւր անուն անուանել, զի մի եւս
Line: 19 յիշեսցի անունն Արտաշիսի։
Line: 20 Sentence: 8 Բայց ասի, ի ժամանակս Արտաշիսի ոչ գտանել երկիր անգործ
Line: 21 յաշխարհիս Հայոց, ոչ լեռնային եւ ոչ դաշտային, յաղագս շինութեան
Line: 22 երկրիս։
Page: 187 Line: 2 Յաղագս նախարարութեանն Ամատունեաց։
Line: 14 Sentence: 9 Եւ կէսք ի Պարսից՝ Մանուեանս զնոսա կոչեն յանուն նախնւոյն։
Line: 16 Sentence: 10 Վասն Առաւեղինաց տոհմին, թէ ուստի սերեալ ազգ։
Line: 17 Sentence: 11 Ի սորա աւուրս եւ Առաւեղեանքդ, յազգէ Ալանաց, մերձաւորք Սաթինկան,
Line: 18 զհետ նորա եկեալք՝ կարդեցան յազգ եւ ի նախարարութիւն
Line: 19 աշխարհիս Հայոց, որպէս հարազատք թագուհւոյն մեծի. Sentence: 12 եւ ի ժամանակս
Line: 20 Խոսրովու հօրն Տրդատայ խնամեցեալ ընդ ումեմն քաջի Բասղացն
Line: 21 եկեալ հատուածի։
Line: 3 Sentence: 1 Քանզի բազում ինչ գործք յաւուրս Արտաշիսի գործեցան, վասն
Line: 4 այնորիկ ի բազում ճառս կոտորեցաք, զի մի երկայնութիւն բանից
Line: 5 տաղտկութիւն ընթերցողացն լինիցի. Sentence: 2 որոյ է վերջին ճառս այսպիսի
Line: 6 ինչ, յիշատակել եւ զայլսն եւս որ ինչ ի ժամանակս Արտաշիսի։ Sentence: 3 Զի թէպէտ
Line: 7 եւ այլն ամենայն, զոր յիշատակեցաք յառաջագոյն ճառիցն, կարգք
Line: 8 եւ սովորութիւնք գեղեցիկք հաստատեցան ի վաղարշակայ եւ յայլոց
Line: 9 առաջնոց թագաւորացն՝ այլ ի մեծամեծ արուեստից եւ ի գիտութեանց
Line: 10 ունայնացեալք էին, որպէս հինից եւ ասպատակաց պարապեալք, եւ
Line: 11 այսպիսի գիտութեանց կամ անփոյթ արարեալք, կամ ոչ հասեալք.
Line: 12 Sentence: 4 զշաբաթուց ասեմ եւ զամսոց եւ տարեաց բոլորմանց։ Sentence: 5 Քանզի ոչ այսպիսի
Line: 13 ինչ ճանաչիւր առ նոսա, այլ ազգաց վարելով. Sentence: 6 եւ ոչ ի ծովակս
Line: 14 աշխարհիս նաւագնացութիւնք, եւ ոչ ի վերայ գետոց ճանապարհորդութիւնք,
Line: 15 եւ ոչ գործիք ձկանց որսոց. Sentence: 7 այլ եւ ոչ յամենայն տեղիս երկրագործութիւնք,
Line: 16 բայց դոյզն ուրեք. Sentence: 8 այլ ըստ որինակի հիւսիսականաց
Line: 17 կողմանց շաղղակերութեամբ եւ այլովք այսպիսեօք կեցեալք։ Sentence: 9 Եւ այս
Line: 18 ամենայն յօրինի յաւուրս Արտաշիսի։
Chapter: 59
Կ՜
Page: 189
Line: 2
Յաղագս մահուանն Արտաշիսի։
Line: 3
Sentence: 1 Գեղեցիկ իմն պատմէ եւ Արիսոն Փեղղացի յաղագս մահուանն
Line: 4
Արտաշիսի։ Sentence: 2 Քանզի ի ժամանակին որպէս ապստամբեցին Հրեայք յԱդրիանոսէ
Line: 5 Հռոմայեցւոց թագաւորէ, եւ եՏուն պատերազմ ընդ Րուփոսի
Line: 6 եպարքոսի, առաջնորդութեամբ առն ուրումն աւազակի, որում անուն
Line: 7 էր Բարքոբայ, այս ինքն աստեղ որդի, որ էր գործովք չարագործ եւ
Line: 8 սպանող, բայց անուամբ իւրով մեծաբանեալ պարծէր, որպէս թէ
Line: 9 յերկնից ծագեաց նոցա փրկիչ, իբր նեղելոց եւ գերեաց։ Sentence: 3 Եւ այնքան
Line: 10 սաստկացոյց զմարտն, մինչեւ ի նա հայելով ի բաց կացին ի հարկելոյ
Line: 11 Հռոմայեցւոց Ասորիք եւ Միջագետք եւ Պարսք ամենայն. Sentence: 4 քանզի էր եւ
Line: 12 լուեալ, եթէ եմուտ յԱդրիանոս ախտ ուրկութեան։ Sentence: 5 Բայց մերն Արտաշէս
Line: 13 ոչ երկմտեաց ի նմանէ։
Line: 14 Sentence: 6 Եւ եղեւ ընդ նոյն ժամնակս հասանել Ադրիանոսի ի Պաղեստինէ
Line: 15 եւ սատակել զապստամբսն պաշարմամբ ի քաղաքի մի փքր, հուպ յերուսաղէմ.
Line: 16 Sentence: 7 Վասն որոյ եւ ամենայն ազգին Հրէից հրամայեաց մերժել ի
Line: 17 հայրենի աշխարհէն, որ եւ ոչ ի բազում հեռաստանէ հայեսցեն յԵրուսաղէմ։
Line: 18 Sentence: 8 Եւ ինքն շինէր զԵրուսաղէմ, զաւերեալն ի Վեսպասիանոսէ եւ ի
Line: 19 Տիտոսէ եւ յիւրմէ. Sentence: 9 եւ անուանեաց Հեղիայ յիւր անուն, որպէս եւ կոչէրն
Line: 20 իսկ Ադրիանոս՝ արեգակն։ Sentence: 10 Բնակեցոյց ի նմա հեթանոսս եւ քրիստոնեայս,
Line: 21 որոց եպիսկոպոս էր Մարկոս ոմն։ Sentence: 11 Ընդ այն ժամանակս առաքեաց
Page: 190 Line: 1 զօր ծանր զկողմամբք Ասորեստանի. Sentence: 12 եւ մերոյն Արտաշիսի հրամայեաց
Line: 2 երթալ ի Պարսս Հանդերձ իւրովք զիւգոստատօք. Sentence: 13 զորոյ զհետ
Line: 3 քարտուղարութեամբ լեալ այսր այր, որ զայս պատմութիւն ետ մեզ, հանդիպի
Line: 4 Արտաշիսի ի Մարս, ի Սոհունդ անուանեալ տեղւոջ։
Line: 5 Sentence: 14 Եղեւ Հիւանդանալ նմա ի մարանդի, ի Բակուրակերտ աւանի. Sentence: 15 եւ
Line: 6 զԱբեղոյ զոմն նահապետ Աբեղենից տոհմին, զայր շոյտ եւ շղոմարար
Line: 7 եւ սուտակասպաս, ի նորին խնդրոյ արձակէ յԵկեղեցեաց յԵրիզայ,ի մեհեանն
Line: 8 Արտեմիդեայ, խնդրել ի կռոցն բժշկութիւն եւ զբազում կեանս։
Line: 9 Sentence: 16 Որոյ ոչ ժամանեալ դառնալ՝ հասանէ վախճան Արտաշիսի։ Sentence: 17 Եւ գրէ,
Line: 10 Եթէ որչափ ամբոխութիւնք մեռան ի մահուանն Արտաշիսի, սիրելի
Line: 11 կանայք եւ հարճք եւ մտերիմ ծառայք. Sentence: 18 եւ որպիսի շուք բազմադիմիս
Line: 12 արարին առ ի պատիւ դիոյն, քաղաքականաց կարգօք եւ ոչ որպէս զբարբարոսս։
Line: 13 Sentence: 19 Գագաղքն էին, ասէ, ոսկեղէնք, գահոյքն եւ անկողինքն բեհեզեայ,
Line: 14 եւ պատմուճանն որ զմարմնովն ոսկեթել.թագ կապեալ ի գլուխն,
Line: 15 եւ զէնն ոսկւով առաջի եդեալ. Sentence: 20 եւ զգահոյիւքն շուրջ՝ որդիքն եւ բազմութիւն
Line: 16 ազգականացն, եւ առ այսոքիւք պաշտօնէիցն զինուորութիւնք,
Line: 17 եւ նահապետքն եւ նախարարութեանցն գունդք եւ միանգամայն զօրականացն
Line: 18 վաշտք, ամենեքին կազմեալ զինու հանդերձ, իբր թէ ի պատերազմ
Page: 191 Line: 1 ճակատիցին. Sentence: 21 եւ առաջի պղնձիս հարկանելով փողս, եւ զկնի
Line: 2 կուսանք ձայնարկուք սեւազգեստք եւ աշխարող կանայք, եւ զհետ՝ բազմութիւն
Line: 3 ռամկին։ Sentence: 22 Եւ այսպէս տարեալ թաղեցին։ Sentence: 23 Եւ շուրջ զգերեզմանաւն
Line: 4 լինէին կամաւոր մահունք, որպէս վերագոյնն ասացաք։ Sentence: 24 Եւ սորա այսպէս
Line: 5 սիրելի եղեալ աշխարհիս մերոյ, թագաւորեալ ամս քառասուն եւ մի։
Line: 9 Sentence: 2 Յետ Արտաշիսի թագաւորէ Արտաւազդ որդի նորա, եւ հալածէ յԱյրարատոյ
Line: 10 զամենայն եղբայրս իւր ի գաւառս Աղիովտայ եւ Առբերանոյ,
Line: 11 զի մի բնակեսցեն յԱյրարատ ի կալուածս արքայի. Sentence: 3 բայց միայն զՏիրան
Line: 12 պահէ փխանորդ իւր, զի որդի ոչ գոյր նորա։ Sentence: 4 Որ յետ սակաւ ինչ
Line: 13 աւուրց թագաւորելոյն իւրոյ, անցեալ զկամրջաւն Արտաշատ քաղաքի,
Line: 14 որսալ կինճս եւ իշավայրիս զակամբք Գինայ, եւ աղմկեալ ի ցնորից իմն
Line: 15 խելագարանաց, ընդ վայր յածելով երիվարաւն՝ անկանի ի խոր իմն
Line: 16 մեծ. Sentence: 5 եւ խորասոյզ լեալ անհետի։
Line: 17 Sentence: 6 Զսմանէ երգիչքն Գողթան առասպելաբանեն այսպէս. Sentence: 7 եթէ ի
Line: 18 մահուանն Արտաշիսի բազում կոտորածք լինէին ըստ օրինի հեթանոսաց.
Line: 19 Sentence: 8 դժուարի, ասեն, Արտաւազդ՝ ասելով ցհայրն. Sentence: 9 "Մինչ դու գնացեր, եւ
Page: 192 Line: 1 զերկիրս ամենայն ընդ քեզ տարար, եւ աւերակացս ում թագաւորեմ"։
Line: 2 Sentence: 10 Վասն որոյ անիծեալ զնա Արտաշիսի՝ ասաց այսպէս. Sentence: 11 "Եթէ դու յորս
Line: 3 հեծցիս յԱզատն ի վեր ի Մասիս, քեզ կալցեն քաջք, տարցին յԱզատն
Line: 4 ի վեր ի Մասիս. Sentence: 12 անդ կայցես,եւ զլոյս մի տեսցես" ։
Line: 5 Sentence: 13 Զրուցեն զսմանռ եւ պառաւունքն, եթէ արգելեալ լայ յայրի միում,
Line: 6 կապեալ երկաթի շղթայիւք. Sentence: 14 եւ երկու շունք հանապազ կրծելով զշղթայսն՝
Line: 7 ջանայ ելանել եւ առնել վախճան աշխարհի. Sentence: 15 այլ ի ձայնէ կռանահարութեան
Line: 8 դարբնաց զօրանան, ասեն, կապանքն։ Sentence: 16 Վասն որոյ եւ առ
Line: 9 մերով իսկ ժամանակաւ բազումք ի դարբնաց, զհետ երթալով առասպելին՝
Line: 10 յաւուր միաշաբաթւոջ երիցս կամ չորիցս բախեն զսալն, զի
Line: 11 զօրասցեն, ասեն, շղթայքն Արտաւազդայ։ Sentence: 17 Բայց է ճշմարտութեամբ
Line: 12 այսպէս, որպէս ասացաքս վերագոյն։
Line: 13 Sentence: 18 Այլ ոմանք ասեն եւ ի ծնանելն զսա դիպեալ պատահարաց իմն.
Line: 14 Sentence: 19 զոր համարեցան կախարդել զսա կանանց զարմիցն Աշդահակայ. Sentence: 20 Վասն
Line: 15 ոեոյ զնոսա բազում չարչարեաց Արտաշէս։ Sentence: 21 եւ զայս նոյն երգիչքն
Line: 16 յառասպելին ասեն այսպէս. Sentence: 22 եթէ "Վիշապազունք գողացան զմանուկն
Line: 17 Արտաւազդ, եւ դեւ փոխանակ եդին"։ Sentence: 23 Բայց ինձ արդարացեալ թուի լուրն
Line: 18 այն, թէ ի ծննդենէն եւ եթ մոլութեամբ լեալ, մինչեւ նովիմբ եւ վախճանեցաւ։
Line: 19 Sentence: 24 Եւ առնու զթագաւորութիւնն Տիրան եղբայր նորին։
Line: 23 Sentence: 2 Թագաւորէ Հայոց Տիրան որդի Արտաշիսի յերրորդ ամի Պերոզի
Line: 24 առաջնոյ Պարսից արքայի։ Sentence: 3 Սորա ոչ ինչ պատմին գործք մեծամեծք,
Line: 25 այլ միայն թէ միամիտութեամբ ծառայեաց Հռոմեացւոց. Sentence: 4 եկեաց խաղաղութեամբ,
Line: 26 որսոց եւ զբօսանաց պարապեալ, որպէս ասեն։ Sentence: 5 Եւ ձիոց
Line: 27 երկուց լեալ՝ թեթեւ առաւել քան զՊիգասոս, երագութեամբ անբաւ.
Line: 28 Sentence: 6 զորս ոչ երկրակոխս, այլ ոդագնացս համարէին. Sentence: 7 յոր խնդրեալ հեծանել
Line: 29 Դատաքէի ուրումն իշխանի Բզնունեաց՝ պարծէր ընչեղագոյն գոլ քան
Line: 30 զարքայ։
Line: 31 Sentence: 8 Եւ եկեալ առ նա կանխագոյն իւրոյ ազգին Արշակունեաց, որ
Line: 32 էին ի կողմանս Հաշտենից ասեն. Sentence: 9 "Ընդարձակեա մեզ զժառանգութիւնս,
Line: 33 զի նեղ է. Sentence: 10 քանզի բազմացաք յոյժ"։ Sentence: 11 Եւ նա հրամայէ ոմանց ի նոցանէ
Line: 34 երթալ ի գաւառն Աղիովտի եւ Առբերանւոյ։ Sentence: 12 Իսկ սոցա առաւել եւս բողոք
Line: 35 կալեալ առ արքայի, թէ առաւելագոյն նեղ է մեզ՝ ոչ ինչ ունկնդիր
Line: 36 լինի Տիրան. Sentence: 13 այլ հաստատեալ վճիռ ՝ ոչ այլ ժառանգութիւն տալ նոցա,
Line: 37 բայց զոր ունէինն՝ հաւասար տրոհել յինքեանս։ Sentence: 14 Զոր բաժանեալ ըստ
Line: 38 նարդաթուի՝ գտաւ պակաս ժառանգութիւն բնակողացն Հաշտենից. Sentence: 15 վասն
Line: 39 որոյ բազումք ի նոցանէ եկին ի գաւառն Աղիովտի եւ Առբերանւոյ։
Line: 40 Sentence: 16 Յաւուրս սորա ասեն լեալ զպատանի ոմն յազգէն Անձաւացեաց,
Line: 41 սէգ յամենայնի, Երախնաւու անուն կոչեցեալ. Sentence: 17 որ առնէ կին զվերջին
Page: 194 Line: 1 կանանցն Արտաւազդայ, զոր ի Յունաց էր ածեալ։ Sentence: 18 Եւ քանզի զաւակ
Line: 2 ոչ գոյր Արտաւազդայ՝ արքայ թողու յԵՐախնաւու զամենայն տունն
Line: 3 Արտաւազդայ։ Sentence: 19 Զի ասէին զնա այր էնդիր լինել եւ համեստ յամենայնի,
Line: 4 այլ եւ ի ցանկութիւնս մարմնոյ իբրեւ զօրաւոր ոք։ Sentence: 20 Զոր սիրեալ
Line: 5 արքայի՝ տայ նմա զգահն երկրորդական, զոր ունէրն Արտաւազդ. Sentence: 21 եւ
Line: 6 զհոգս արեւելեան զօրուն ի նա հաւատացեալ՝ առ նմա թողու զԴրուասպ
Line: 7 ոմն պարսիկ զմտերիմ իւր, որ խնամեցեալ էր ընդ նախարարս Վասպուրականի,
Line: 8 որում տուեալ էր զաւանն Տատեօնս հանդերձ ագարակօքն,
Line: 9 եւ զայգին մեծ. Sentence: 22 յոր մտանէր առուն գետ, հանեալ ի ծովէն Գայլատուայ։
Line: 10 Sentence: 23 Եւ ինքն գնաց զկողմամբք Եկեղեցեաց, ի յաւանին Չըրմօս
Line: 11 հաստատելով զարքունիսն։ Sentence: 24 Ի հանդարտութեան վարեաց զթագաւորութիւնն
Line: 12 ամս քսան եւ մի. Sentence: 25 եւ մեռաւ ի ճանապարհի ձեան հիւսոյ կալեալ։
Line: 15 Sentence: 2 Տրդատ ոմն յազգէն բագրատունեաց, որդի Սմբատուհեայ դստեր
Line: 16 քաջին Սմբատայ, այր սրտեայ եւ ուժեղ, կարճ հասակաւ եւ գծուծ տեսլեամբ,
Line: 17 զոր իւր փեսայացոյց արքայ Տիրան ի դուստր իւր յԵրանեակ։
Line: 18 Sentence: 3 Որոյ ատեցեալ զայր իւր զՏրդատ, պչրանօք եւ պռստելով կեայր
Page: 195 Line: 1 զօրհանապազ, աւաղելով զինքն, իբր թէ չքնաղագեղ ընդ վատակերպւոյ
Line: 2 եւ քաջատոհմիկ ընդ վատթարազգւոյ բնակէ։ Sentence: 4 Ընդ որ զայրացեալ Տրդատայ՝
Line: 3 յաւուր միում գանէ զնա սաստկապէս. Sentence: 5 եւ կտրեալ զդեղձան հերսն
Line: 4 եւ զվարսիցն փետտեալ զխոպոպիս՝ հրամայէ քարշել, արտաքս ընկենուլ
Line: 5 ի սենեկէն։ Sentence: 6 Եւ ինքն նաց ապստամբեալ ի կողմանս ամրութեանն
Line: 6 Մարաց. Sentence: 7 եւ հասեալ ի Սիւնեաց աշխարհն՝ ժամանէ նմա համբաւ մահուանն
Line: 7 Տիրանայ. Sentence: 8 զոր լուեալ ՝ դադարէ անդ։
Line: 8 Sentence: 9 Եւ եղեւ յաւուր միում կոչել զնա յընթրիս Բակրոյ Նահապետին
Line: 9 Սիւնեաց. Sentence: 10 եւ յուրախանալն գինւով, տեսեալ Տրդատայ զկին մի, զի յոյժ
Line: 10 գեղեցիկ էր. Sentence: 11 եւ երգէր ձեռամբ, որում անուն էր Նազինիկ՝ տրփացաւ
Line: 11 եւ ասէ ցԲակուր." Տուր ինձ զվարձակս զայս". Sentence: 12 եւ նա ասէ. Sentence: 13 " Ոչ տամ, զի
Line: 12 հարճ իմ է։" Իսկ Տրդատայ բուռն հարեալ ի կինն՝ յինքն քարշեալ ի
Line: 13 բազմականն, շամբշեալ վաւաշէր ըստ օրինակի երիտասարդի անարգել
Line: 14 տարփաւորի։ Sentence: 14 Ընդ որ խանդացեալ Բակրոյ՝ յարեաւ հանել զնա ի նմանէ։
Line: 15 Sentence: 15 Բայց յոտն կացեալ Տրդատայ, ծաղկակալ սկտեղբն իբրեւ զինու վարեցաւ,
Line: 16 նա եւ զբարձակիցսն ի բազմականացն ի բաց պուղեաց։ Sentence: 16 Եւ անդ
Line: 17 էր տեսանել նոր զոմն Ոդիսեւս՝ զՊենելոպայ զսեղեխս սատակելով, եւ
Line: 18 կամ զՂապիթեայցն եւ զՅուշկապարկացն կռիւս ի վերայ Պերիթեայ
Page: 196 Line: 1 Հարսանեացն։ Sentence: 17 Եւ այնպէս յիւր վանսն եկեալ, իսկոյն ի ձի ելեալ՝
Line: 2 հանդերձ հարճիւն ի Սպեր գնաց։ Sentence: 18 զայս աւելորդ եղեւ պատմել մեզ
Line: 3 զնահատակութիւն առնն ցանկասիրի։
Line: 4 Sentence: 19 Բայց գիտեա, զի ի թողուլ ազգին Բագրատունեաց զօրէնս
Line: 5 Հարցն՝ նախ խժական ժառանգեցին յորջորջուն - Բիւրատ եւ Սմբատ եւ
Line: 6 այլ այսպիսի կոչմունս, զրկեալ ի նախնական անուանցն, որպէս կոչէին
Line: 7 յառաջ քան զուրանալն - Բագադիա, Տուբիա, Սենեքիա, Ասուդ,
Line: 8 Սափատիա, Վազարիա, Ենանոս։ Sentence: 20 Եւ ինձ թուի, թէ որ այժմդ կոչին
Line: 9 Բագրատունիք Բագարատ՝ Բագադիա է դա, եւ Ասուդ ՝ Աշոտ. Sentence: 21 դոյնպէս
Line: 10 եւ Վազարիա՝ Վարազ, որպէս Շամբատ՝ Սմբատ։
Line: 13 Sentence: 2 Փոխանորդէ զՏիրան եղբայր իւր Տիգրան վերջին, թագաւորեալ
Line: 14 Հայոց ի քսաներորդի եւ ի չորրորդի ամի Պերոզի Պարսից արքայի. Sentence: 3 եւ
Line: 15 երկայնակեաց եղեալ ամս քառասուն եւ երկու՝ մեռանի, ոչ ինչ գործ
Line: 16 արութեան արժանի յիշատակի ցուցեալ, այլ ի յաղջկանէ միոջէ յունէ
Line: 17 ի կալանս ըմբռնեալ, ի ժամանակին յորում վախճանեցաւն Տիտոս
Page: 197 Line: 1 երկրորդ Թագաւոր Հռոմայեցւոց, որ անուանեցաւն Անտոնինոս Աւգոստոս։
Line: 2 Sentence: 4 Եւ Պերոզ արքայ Պարսից ի Հռոմայեցւոց իշխանութիւնն
Line: 3 արշաւեաց, ուստի եւ Պերոզ անուանեցաւ, որ է յաղթող. Sentence: 5 քանզի յառաջ
Line: 4 անուանէր Վաղեգեսոս ի յունաց լեզուն. Sentence: 6 բայց թէ Պարսք զինչ կոչեն
Line: 5 զնա, ոչ գիտեմ։
Line: 6 Sentence: 7 Արդ յասպատակելն Պերոզի ընդ Ասորիս ի կողմանս Պաղեստինացւոց,
Line: 7 Վասն նորա եւ հրամանաւ նորին՝ եւ մերն Տիգրան ի Միջերկրեայս
Line: 8 ասպատակեալ եւ ի կալանս ըմբռնեալ յաղջկանէ միոջէ իշխելոյ
Line: 9 կողմանցն այնոցիկ, մինչ դեռ Ղուկիանոս կեսար յԱթէնս զմեհեանն
Line: 10 շինէր. Sentence: 8 որոյ եւ անցեալ զօրօք բազմօք ի Միջերկրեայս յետ մեռանելոյն
Line: 11 Պերոզի նուաճեաց զՀայս, եւ արձակեաց զՏիգրան։ Sentence: 9 Ետ զՌոփի
Line: 12 զկոյս, մերձաւոր իւր, նմա կնութեան. Sentence: 10 զոր եկեալ ի հայս ի բաց
Line: 13 թողու, եւ զլեալ ի նմանէ պատանիս չորս՝ ազգ սերէ յանուն մօրն
Line: 14 իւրեանց Ռոփեայ՝ Ռոփսեան. Sentence: 11 եւ զառաջին մանկանցն գլուխ նահապետ
Line: 15 կացուցանէ, եւ կարգէ ընդ այլ նախարարութիւնս, զի մի անուանեսցին
Line: 16 Արշակունիք։
Line: 17 Sentence: 12 Եւ այլ որ ինչ կրտսերագոյն ազգք, եթէ աստ եւ եթէ զկողմամբք
Line: 18 Կորճէից, հաստատէ այս Տիգրան. Sentence: 13 որք միանգամ անազգիք էին ի վաշտս
Line: 19 եւ անձամբ երեւելիք, եւ վասն նորա փրկութեան պատերազմեալ ընդ
Page: 198 Line: 1 Յոյնս, որք ի Կորճէից եւ որք ի մերմէ կողմանէս, զյառաջագունից
Line: 2 ասեմ, մօտաւորաց Վճենից, ի զարմից Հայկազանց, ոմանք եւ յեկաց։
Line: 3 Sentence: 14 Զոր ոչ անուամբ պատմեսցուք. Sentence: 15 ռ ինչ՝ որ վասն ոչ յայտնի լինելոյ
Line: 4 մեզ, եւ է ինչ՝ որ վասն աշխատութեան, ի վաստակելն խոյս տալով.
Line: 5 Sentence: 16 երրորդ, զի եւ անհաստատութիւնն բազմաց՝ կարծիս ի ներքս ածէ ը48
Line: 6 նաւն անցանել։ Sentence: 17 Եւ այսորիկ աղագաւ ոչ ինչ վասն այնց ազգաց, որք
Line: 7 ի վերջնոյն Տիգրանայ կարգեցան, ճառեսցուք, թէեւ բազում անգամ
Line: 8 վասն այսր ի մէնջ աղերսիցես. Sentence: 18 այլ միայն զորս հաւաստին գիտեմք
Line: 9 զկնիսն։ Sentence: 19 Զի որչափ էր հնար՝ փախեաք յաւելորդ եւ ի պաճուճեալ բանից,
Line: 10 եւ որ ինչ յանհաւաստին հայէր բանն եւ մտածութիւնն. Sentence: 20 միայն զհետ
Line: 11 երթալով ըստ կարողութեան՝ որ ինչ այլուստ եւ կամ ի մէնջ՝ զարդարոյն
Line: 12 եւ ճշմարտի։ Sentence: 21 Զնոյն եւ աստանօր պատրաստելով՝ արգելում զընթացս
Line: 13 բանիցս յոչ պատշաճէն եւ որ զանհաւաստութեանն ի ներքս ածել
Line: 14 ակնարկէ կարծիս։ Sentence: 22 եւ զքեզ, որպէս բազում անգամ, եւ այժմ աղաչեմ,
Line: 15 մի յաւելորդսն հարկաւորել զմեզ, եւ սակաւ եւ կամ յոլով բանիւք՝ զմեծ
Line: 16 եւ զհաւաստի բովանդակ աշխատութիւնս մեր ընդ վայր եւ աւելորդ
Line: 17 ցուցանել գործ. Sentence: 23 զի նմանագոյնս որպէս ինձ՝ եւ քեզ գործէ վտանգս։
Line: 5 Sentence: 1 Յետ մահուանն Տիգրանայ թագաւորէ Վաղարշ որդին նորին յերեսներորդի
Line: 6 եւ երկրորդի ամի հոմանուան իւրոյ Վաղարշայ Պարսից
Line: 7 արքային։ Sentence: 2 Սա շինէ աւան մեծ զտեղի ծննդեան իւրոյ ի վերայ ճանապարհին.
Line: 8 Sentence: 3 ուր ի գնալ մօր իւրոյ ի ձմերոց յԱյրարատ, յանկարծակի
Line: 9 պատահեալ երկանց ի գնացսն ծնաւ ի ծերայ ճանապարհին, ի գաւառի
Line: 10 Բասենոյ, ի տեղւոջն, ուր խառնին Մուրց եւ Երասխ. Sentence: 4 զոր շինեաց յիւր
Line: 11 անուն եւ կոչեաց Վաղարշաւան։ Sentence: 5 Սա պատեաց պարսպաւ եւ զհզօր
Line: 12 աւանն Վարդգէսի, որ ի վերայ Քասախ գետոյ. Sentence: 6 զորմէ յառասպելսն
Line: 13 ասեն. Sentence: 7 "Հատուած գնացեալ Վարդգէս մանուկն ի Տուհաց գաւառէն,
Line: 14 զՔասաղ գետով, եկեալ նստաւ զՇրէշ բլրով, զԱրտիմէդ քաղաքաւ,
Line: 15 զՔասաղ գետով, կռել կոփել զդուռնն Երուանդայ արքայի"։ Sentence: 8 Այս Երուանդ՝
Line: 16 առաջինն է,սակաւակեացն, որ ի Հայկազանց, զորոյ զքոյրն կին
Line: 17 առեալ Վարդգէսի՝ շինեաց զաւանս զայս. Sentence: 9 յորում եւ Տիգրան միջին
Line: 18 յԱրշակունեաց նստոյց զհասարակ առաջնոյ գերութեանն Հրէից. Sentence: 10 որ
Page: 200 Line: 1 եղեւ քաղաքագիւղ վաճառօք։ Sentence: 11 Այժմ այս Վաղարշ պատեաց պարսպաւ եւ
Line: 2 հզօր պատուարաւ, եւ անուանեաց Վաղարշապատ, որ եւ Նոր քաղաք։
Line: 3 Sentence: 12 Սա թագաւորեալ ամս քսան, մեռաւ, յաղագս բարի անուանն քան
Line: 4 զթուլագոյնս ի թագաւորացն։ Sentence: 13 Վասն զի ի սորա աւուրս միաբանեալ
Line: 5 ամբոխութիւն հիւսիսականաց, զԽաղրաց ասեմ եւ զԲասլաց, արտաքս
Line: 6 քան զդուռն Ճորայ ելանեն, առաջնորդ եւ թագաւոր ունելով ինքեանց
Line: 7 զՎնասեպ ոմն Սուրհապ. Sentence: 14 որք անցեալ վտարին այսր զԿուր գետով։
Line: 8 Sentence: 15 Որոց պատահեալ Վաղարշ ամբոխիւ մեծաւ արամբք մարտկօք՝ ցիր
Line: 9 դիաթաւալ կացուցանէ զամբոխն ընդ երեսս դաշտին, եւ ձիգ զհետ
Line: 10 եղեալ՝ անցանէ ընդ կապանն Ճորայ։ Sentence: 16 Ուր Միւսանգամ միաբանեալ
Line: 11 թշնամեացն յօրինեցին ճակատ. Sentence: 17 զորս թէպէտ եւ վանեալ քաջացն
Line: 12 Հայոց՝ փախստականս առնէին, սակայն Վաղարշ մեռանի ի ձեռաց
Line: 13 կորովեաց աղեղնաւորաց։
Line: 14 Sentence: 18 ԵՒ առնու զթագաւորութիւնն Խոսրով որդին նորին յերրորդ ամի
Line: 15 Արտաւանայ Պարսից արքայի։ Sentence: 19 Եւ նոյն հետայն միաբանեալ զզօրս
Line: 16 Հայոց, անցանէ ընդ լեառնն մեծ, վրէժս պահանջելով զմահուան հօրն.
Line: 17 Sentence: 20 եւ վանեալ սրով եւ գեղարդեամբ զհզօր ազգսն զայնոսիկ, մի ի հարիւրոց
Line: 18 յամենեցունց պիտանեացն առնու պատանդս. Sentence: 21 եւ զիւրոյ տէրութեանն
Line: 19 նշանակ՝ արձան հաստատէ Հելլենացի գրով, որպէս զի յայտ լիցի ընդ
Line: 20 հնազանդութեամբ լինել Հռոմայեցւոց։
Line: 3 Sentence: 1 Զրուցէ մեզ զայս Բարդածան, որ յԵդեսիայ։ Sentence: 2 Քանզի նա յաւուրս
Line: 4 Անտոնինոսի վերջնոյ երեւեցաւ պատմագրող. Sentence: 3 որ յառաջ աշակերտեալ
Line: 5 էր աղանդին Վաղենտիանոսի, զոր յետոյ անարգեալ յանդիմանեաց։
Line: 6 Sentence: 4 ոչ գալով ի ճշմարտութիւն, այլ միայն ի նմանէ զատուցեալ՝ այլ հերձուած
Line: 7 յարդարեաց յինքենէ։ Sentence: 5 Սակայն զպատմութիւնս ոչ ստեաց, զի
Line: 8 էրայր կորովի բանիւք. Sentence: 6 որ եւ առ Անտոնինոս Համարձակեցաւ գրել
Line: 9 թուղթ, եւ բազում ասացուածս արար ընդդէմ աղանդոյն Մարկինացւոց
Line: 10 եւ բաշխից եւ կռոց պաշտաման, որ ի մերում աշխարհիս։
Line: 11 Sentence: 7 Վասն զի եկն նա այսր, որպէս զի աշակերտել զոք կարասցէ
Line: 12 ի խուժ հեթանոսացս. Sentence: 8 եւ իբրեւ ոչ ընկալեալ եղեւ՝ եմուտ նա յամուրն
Line: 13 յԱնի, եւ ընթերցեալ զմեհենական պատմութիւնն, յորում եւ զգործս
Line: 14 թագաւորացն, յաւելլով իւր եւ որ ինչ առ իւրեաւն, եւ փոխեաց զամենայն
Line: 15 ի լեզու ասորի. Sentence: 9 որ եւ ապա անտի յեղաւ ի յոյն բան։ Sentence: 10 Յորում
Line: 16 պատմէ ի մեհենիցն պաշտամանց՝ վերջին Տիգրանայ արքայի Հայոց
Line: 17 պատուեալ զգերեզման եղբօրն իւրոյ Մաժանայ քրմապետի ի Բագնացն
Line: 18 աւանի, որ ի Բագրեւանդ գաւառի, բագին ի վերայգերեզմանին շինեալ,
Page: 201 Line: 1 զի ի զոհիցն ամենայն անցաւորք վայելեսցեն, եւ ընդունիցին հիւրք
Line: 2 երեկօթիւք։ Sentence: 11 Յորում եւ զկնի Վաղարշ տօն աշխարհախումբ կարգաց
Line: 3 ի սկզբան ամին նորոյ, ի մուտն Նաւասարդի։ Sentence: 12 Յայսմ պատմութենէ
Line: 4 առեալ մեր երկրորդեցաք քեզ ի թագաւորութենէ Արտաւազդայ մինչեւ
Line: 5 յարձանն Խոսրովու։
Line: 8 Sentence: 2 Որպէս ասացաք ի Վաղարշայ առնու զթագաւորութիւնն Խոսրով
Line: 9 որդին նորին, հայր սրբոյ մեծին Տրդատայ։ Sentence: 3 Յաղագս սորա եւ համատոհմիցն
Line: 10 կարճ ի կարճոյ իմն անցանելով աջող քարտուղարն Տրդատայ
Line: 11 Ագաթանգեղոս, փոքր իմ շատէ պատմէ զմահն Արտաւանայ Պարսից
Line: 12 թագաւորին, եւ զբառնալ տէրութեանն Պարթեւաց յԱրտաշրէ որդւոյ
Line: 13 Սասանայ, եւ զնուաճելն Պարսից ընդ ձեռամբ նորա, եւ զքինախնդիր
Line: 14 լինել Խոսրովայ Հօր Տրդատայ, եւ ասպատակաւ հինից աւերել զաշխարհն
Line: 15 Պարսից եւ Ասորեստանեայց։ Sentence: 4 Յետ որոյ ասէ, թէ յղեաց Խոսրով
Line: 16 յիւր բնիկ աշխարհն, ի կողմանս Քուշանաց, զի իւր տոհմայինքն ի թիկունս
Line: 17 հասցեն, եւ Արտաշրի ընդդէմ կացցեն։ Sentence: 5 Այլ Նոքա, ասէ չլինէին
Line: 18 ունկնդիր, զի հաւանեալք եւ միամտեալք էին ընդ տէրութիւնն Արտաշրի
Line: 19 քան ընդ տէրութիւն ազգատոհմին իւրեանց եւ եղբայրութեանն,
Page: 203 Line: 1 եւ եթէ Խոսրով առանց նոցա վրէժս պահանջէ. Sentence: 6 եւ զնովիմբ ածեալ
Line: 2 ասէ, թէ ամս տասն ստէպ զայս օրինակ աւար առեալ զամենայն
Line: 3 երկիրն յապականութիւն դարձուցանէր։ Sentence: 7 Ասէ ապա եւ զգալն Անակայ
Line: 4 նենգութեամբ, հրապուրեալ ի խոստմունս Արտաշրի, որ ասացն,
Line: 5 եթէ "զբուն պատուական զձեր սեպհական Պահլաւն, զայն անդրէն
Line: 6 ի ձեզ դարձուցից, եւ զքեզ թագաւ փառաւորեցից"։ Sentence: 8 Վասն որոյ յանձն
Line: 7 առեալ Անակայ՝ սպանանէ զԽոսրով։
Line: 8 Sentence: 9 Արդ՝ թէպէտ եւ Ագաթանգեղոս այսպէս համառօտ էանց ընդ այս,
Line: 9 բայց ես հաւանեալ եմ ձիգ եւ յերկար առնել զպատմութիւն ժամանակիս
Line: 10 այսորիկ, ճառելով ի սկզբանէն, եւ ճշմարիտ ասացուածովք հոծ
Line: 11 եւ խիտ։
Line: 14 Sentence: 2 ՅԱդամայ քսաներորդ առաջնորդ նահապետ մեզ զԱբրահամ
Line: 15 աստուածայինքն ցուցանեն պատմութիւնք, եւ ի նմանէ եղեալ ազգդ Պարթեւաց։
Line: 16 Sentence: 3 Քանզի ասէ, յետ մեռանելոյն Սառայի՝ առեալ Աբրահամու կին
Line: 17 զՔետուրայ. Sentence: 4 յորմէ ծնան Եմրան եւ եղբայրք նորա, զոր Աբրահամ
Line: 18 ի կենդանութեանն իւրում մեկնեաց յԻսահակայ, արձակելով յերկիրն
Line: 19 արեւելից։ Sentence: 5 Յորոց սերեալ ազգ Պարթեւաց. Sentence: 6 եւ ի նոցանէ Արշակ քաջ, որ
Line: 20 ապստամբեալ ի Մակեդոնացեոց՝ թագաւորեաց յերկրին Քուշանաց ամս
Line: 21 երեսուն եւ մի. Sentence: 7 եւ յետ նորա որդին նորին Արտաշէս ամս քսան եւ վեց.
Line: 22 Sentence: 8 ապա Արշակ նորին որդի, որ կոչեցաւն մեծ, որ զԱնտիոքոսն եսպան
Page: 204 Line: 1 եւ զվաղարշակ զեղբայր իւր թագաւոր կացոյց Հայոց, երկրորդ իւր
Line: 2 առնելով։ Sentence: 9 Եւ ինքն չուեալ ի Բահլ՝ հաստատեաց զթագաւորութիւնն
Line: 3 իւր ամս յիսուն եւ յերիս. Sentence: 10 վասն որոյ զարմք նորա Պահլաւք անուանեցան,
Line: 4 որպէս եւ եղբօրն Վաղարշակայ ի նախնւոյն անուն ՝ Արշակունիք։
Line: 5 Sentence: 11 Եւ են թագաւորք պահլաւիք այսոքիկ։ Sentence: 12 Յետ Արշակայ մեծի առնու
Line: 6 զթագաւորութիւն նորա Արշական, յերեքտասաներորդի ամի Վաղարշակայ
Line: 7 թագաւորին Հայոց՝ ամս երեսուն. Sentence: 13 ապա Արշանակ՝ ամս երեսուն
Line: 8 եւ մի, յետ որոյ Արշէզ ամս քսան. Sentence: 14 ապա Արշաւիր՝ ամս քառասուն
Line: 9 եւ վեց։ Sentence: 15 Սորա լինին որդիք երեք եւ դուստրն անուանեալ Կոշմ։
Line: 10 Sentence: 16 Արդ՝ յետ հօրն վախճանելոյ, կամ եղեւ Արտաշիսի ազգաւ ի վերայ
Line: 11 եղբարցն թագաւորել. Sentence: 17 զոր յանձն առեալ եղբարցն, ոչ առաւել ողոքական
Line: 12 բանիւք եւ պատրողօք, քան թէ սաստիւ նուաճեալ նորա։ Sentence: 18 Եւ
Line: 13 Աբգարու պայման ուխտի եւ դաշինս ի միջի հաստատեալ - թագաւորել
Line: 14 Արտաշիսի ծննդովք իւրովք. Sentence: 19 իսկ եթէ հատցին զարմք Լ եղբարցն
Line: 15 մատչել ի թագաւորութիւն ըստ կարգի աւագութեան։ Sentence: 20 Եւ Արտաշիսի
Line: 16 զայս ի նոցանէ գտեալ՝ գաւառս պարգեւէ, ազգ զնոսա սերելով յանուն
Line: 17 իւրաքանչիւր. Sentence: 21 եւ ի վերոյ քան զամենայն նախարարութիւնս կարգէ,
Line: 18 զնախնականն ի վերայ պահելով զանուն ազգին, զի կոչեսցին այսպէս.
Line: 19 Sentence: 22 Կարենի Պահլաւ, Սուրենի Պահլաւ, եւ քոյրն Ասպահապետի Պահլաւ,
Line: 20 քանզի ի վերայ զօրաց էր այր նոցա։ Sentence: 23 եՒ այսու կարգաւորութեամբս
Line: 21 ձգեցան բազում ամս, մինչեւ վերացաւ ի նոցանէ տէրութիւնն։
Line: 23 Sentence: 24 Բայց մի աստանօր բամբասեսցես զմեզ իբրեւ զաւելագործ ոք,
Line: 24 որպէս թէ զմի անգամ պատմեալսն դարձեալ ասացաք. Sentence: 25 այլ գիտեա, զի
Line: 25 ախորժելով վասն ազգականաց մերոյ Լուսաւորչին քաջահմուտ կամեցեալ
Line: 26 լինել ընթերցողացն՝ կրկնագրեցաք երկրորդելով։
Line: 29 Sentence: 2 Արդ անցցուք այսուհետեւ ընդ թիւ թագաւորաց ցեղին Արտաշիսի՝
Line: 30 մինչեւ ցբառնալ ի նոցանէ տէրութիւնն։ Sentence: 3 Յետ Արշաւրի, որպէս
Line: 31 ասացաք, թագաւորէ Արտաշէս ամս երեսուն եւ չորս. Sentence: 4 Դարեհ ամս
Line: 32 երեսուն. Sentence: 5 Արշակ ամս ինն եւ տասն. Sentence: 6 Արտաշէս ամս քսան. Sentence: 7 Պերոզ
Line: 33 ամս երեսունեւ չորս. Sentence: 8 Վաղարշ ամս յիսուն. Sentence: 9 Արտաւան ամս
Line: 34 երեսուն եւ մի։ Sentence: 10 Զսա սպանեալ Ստահրացւոյն Արտաշրի, որդւոյ Սասանայ,
Line: 35 բառնալով զթագաւորութիւնն Պարթեւաց, հանելով ի նոցանէ
Line: 36 զաշխարհն ժառանգութեան։ Sentence: 11 Բազում են ժամանակի այսորիկ պատմողք
Line: 37 ի պարսից եւ յԱսորւոց, այլ եւ ի Յունաց։ Sentence: 12 Քանզի ի սկզբանէ
Line: 38 թագաւորութեանն Պարթեւաց մինչեւ ցդադարումն՝ ընդ Հռոմայեցւոց
Line: 39 կալան գործ, երբեմն հնազանդութեամբ եւ երբեմն պատերազմաւ, զոր
Line: 40 պատմէ Պաղեփատոս եւ Պորփիւր եւ Փիլեմոն, եւ այլք բազումք։ Sentence: 13 Բայց
Line: 41 մեք ասասցուք ի մատենէն, զոր եբեր Խոռոհբուտ, զԲարսումայի։
Line: 3 Sentence: 1 Այս Խոռոհբուտ դպիր եղեալ Շապհոյ թագաւորին Պարսից, եւ
Line: 4 ի ձեռս Յունաց անկեալ, յորժամ Յուլիանոս, որ Պառաբատան,
Line: 5 զօրու հանդերձ ի Տիզբոն չոգաւ, եւ ի մեռանելն նորա, անդ, ընդ Յոբիանու
Line: 6 իՅոյնս ընդ արքունական սպասաւորսն եկն. Sentence: 2 եւ մերոյ հաւատոյս
Line: 7 դաւանեալ՝ անուանեցաւ Եղիազար. Sentence: 3 եւ յոյն լեզու ուսեալ՝ պատմագրեաց
Line: 8 զգործս Շապհոյ եւ Յուլիանու։ Sentence: 4 Ընդ նմին թարգմանեաց եւ
Line: 9 զառաջնոցն պատմութիւնս, մատեան մի, որ գերեկից իւր լեալ Բարսումայի
Line: 10 ուրումն անուամբ, զոր Պարսք Ռաստոհուն կոչեն. Sentence: 5 յորմէ մեր
Line: 11 ուսեալ՝ երկրորդեմք այժմ ի գիրս յայսմիկ, թողլով զառասպելաց նոցա
Line: 12 բարբանջմունս։ Sentence: 6 Քանզի անտեղի է մեզ այժմ երկրորդել զառասպելսն
Line: 13 յաղագս երազոյն Փափագոյ, եւ արտադատութիւն հրոյն մանուածոյ՝
Line: 14 որ ի Սասանայ, եւ պատումն զհօտիւն, եւ լուսնակն, եւ ախտարմողացն
Line: 15 յառաջասացումն՝ որ են քաւդեայք, եւ որ ինչ զկնի այսորիկ. Sentence: 7 եւ պոռնկական
Line: 16 խորհուրդն Արտաշրի հանդերձ սպանութեամբք, եւ անմիտ
Line: 17 հանճարաբանութիւն մոգին դստեր վասն նոխազին, եւ որ ինչ այլն
Page: 207 Line: 1 ամենայն։ Sentence: 8 Նա եւ այծին դիեցումն մանկանն ընդ հովանեաւ արծւոյն, եւ
Line: 2 գուշակումն ագռաւուն, եւ գերապանծին պահպանութիւն առիւծուն
Line: 3 հանդերձ արբանեկութեամբ գայլուն. Sentence: 9 եւ միայնամարտութեանն առաքինութիւն,
Line: 4 եւ որ ինչ այլաբանութեանն բերէ կարգ։ Sentence: 10 Այլ մեք ասասցուք
Line: 5 միայն զստոյգն, որ ինչ ճշմարտութեանն վայել է պատմութիւն։
Line: 9 Sentence: 2 Քանզի յետ սպանանելոյն զԱրտաւան եւ թագաւորելոյն Արտաշրի
Line: 10 որդւոյ Սասանայ, երկու ցեղք Պահլաւին, որ Ասպահապետի եւ Սուրենի
Line: 11 Պահլաւն անուանին, նախանձ պահելով ընդ թագաւորեալ ցեղին
Line: 12 իւրեանց հարազատութեան ազգին, որ է Արտաշէսին ՝ կամաւ յանձն
Line: 13 առին թագաւորել Արտաշրի որդւոյ Սասանայ։ Sentence: 3 Այլ մտերմութիւն պահելով
Line: 14 առ եղբայրութիւն ազգականութեանն տանն Կարենի Պահլաւին՝
Line: 15 ընդդիմացան պատերազմաւ Արտաշրի որդւոյ Սասանայ։ Sentence: 4 Բայց յառաջագոյն
Line: 16 իբրեւ լուաւ զաղմուկ շփոթին թագաւորն Հայոց Խոսրով,
Line: 17 դիմեաց յօգնականութիւն Արտաւանայ, եթէ հնար լիցի աճապարել
Line: 18 ապրեցուցանել միայն զԱրտաւան. Sentence: 5 եւ միջամուխ եղեալ յԱսորեստան՝
Line: 19 լսէ զբօթ մահուանն Արտաւանայ, եւ զմիաբանութիւն ամենայն զօրաց
Line: 20 Պարսից եւ նախարարաց, նա եւ զիւրոյ ազգին Պարթեւաց եւ Պահլաւկաց,
Line: 21 բայց ի ցեղէն Կարենեան. Sentence: 6 առ որ հրեշտակս առաքեալ, դառնայ յաշխարհս
Line: 22 մեծաւ տրտմութեամբ եւ զկծանօք։ Sentence: 7 Եւ նոյն հետայն փոյթ ընդ
Line: 23 փոյթ ազդ առնէ Փիլիպպոսի կայսեր Հռովմայեցւոց, օգնականութիւն
Line: 24 ի նմանէ խնդրելով։
Line: 28 Sentence: 2 Աղմուկ խռովութեան լեալ ի թագաւորութեանն Փիլիպպոսի՝ ոչ
Line: 29 կարաց ի Հռոմայեցւոց գնդացն պարապեցուցանել, առ ի զօրավիգն լինել
Line: 30 Խոսրովայ։ Sentence: 3 Այլ օգնէ նմա ի ձեռն գրոյ, հրամայելով սատարել նմա յամենայն
Line: 31 կողմանց։ Sentence: 4 Որոց ընկալեալ զայսպիսի հրաման՝ հասանեն նմա
Line: 32 յօգնականութիւն յԵգիպտոսէ եւ յանապատէն մինչեւ ի ծովեզերսն Պոնզոսի։
Line: 33 Sentence: 5 Որոյ գտեալ զայսչափ բազմութիւն, խաղայ ի վերայ Արտաշրի.
Line: 34 Sentence: 6 զասորեստան եւ զայլ արքայանիստ աշխարհս։
Line: 35 Sentence: 7 Դարձեալ յղէ ի ձեռն հրեշտակաց առ իւր տոհմայինսն Պարթեւ
Line: 36 եւ Պահլաւիկ ազգս, եւ առ ամենայն զօրս աշխարհին Քուշանաց, զի առ
Page: 209 Line: 1 նա եկեալ վրէժս յԱրտաշրէ պահանջեսցեն, եւ զարժանաւորն ի նոցանէ
Line: 2 թագաւորեսցուցէ, զի մի տէրութիւնն հեռասցի յինքեանց։ Sentence: 8 Իսկ նոցա
Line: 3 ոչ առեալ յանձն, յառաջասացեալ ցեղիցն, որ Ասպահապետ եւ Սուրենեան
Line: 4 անուանին՝ դառնայ Խոսրով յաշխարհս մեր. Sentence: 9 ոչ այսչափ ուրախացեալ
Line: 5 ընդ յաղթութիւնն, որչափ ընդ վերջակացութիւն ազգականացն
Line: 6 դժգմեալ։ Sentence: 10 Յայնժամ հասանեն առ նա ոմանք ի հրեշտակաց
Line: 7 իւրոց, որք ի պատուականագոյն ազգն երթեալ էին, ի խորագոյն
Line: 8 աշխարհն, ի նոյն ինքն ի ներքս ի Բահլ. Sentence: 11 բերին նմա համբաւ, եթէ
Line: 9 "ազգական քո Վեհսաճան, հանդերձ ցեղիւն իւրով կարենեան Պահլաւին,
Line: 10 ոչ հնազանդեաց Արտաշրի, այլ ի կոչ քո դիմեալ գայ առ քեզ"։
Line: 14 Sentence: 2 Թէպէտ եւ յոյժ զուարճացաւ Խոսրով ընդ լուր գալստեան ազգականացն,
Line: 15 սակայն ոչ յամեաց ուրախութիւնն, ընդ հուպ հասանելով
Line: 16 բօթն, եթէ ինքնին Արտաշիր հանդերձ միաբանութեամբ զօրացն հետահաս
Line: 17 եղեալ՝ կոտորեաց զամենայն ցեղ Կարենեան Պահլաւին, ջնջելով
Page: 210 Line: 1 զամենայն արու, յերիտասարդաց մինչեւ ցստընդիայս, բայց ի միոյ
Line: 2 տղայոյ, զոր առեալ մտերիմ տան նորա, Բուրզ անուն, փախեաւ յաշխարհն
Line: 3 Քուշանաց, առ հզօրս ոմանս նորա հասուցանելով ազգայինս. Sentence: 3 զոր բազում
Line: 4 ջանիւք խնդրեալ Արտաշրի զմանուկն ի ձեռն առնուլ՝ ոչ կարաց յազգականացն
Line: 5 կուսակցելոց. Sentence: 4 մինչեւ յոչ կամաց երդնուլ՝ անկասկած լինել
Line: 6 մանկանն. Sentence: 5 վասն որոյ բիւր առասպելս յոդեցին Պարսք զնմանէ, - անբանից
Line: 7 սպասաւորել մանկանն։ Sentence: 6 Սա է Պերոզամատն, նախնի մեծ ազգին կամսարականաց,
Line: 8 զոր յիւրում տեղւոջն պատմեսցուք։
Line: 9 Sentence: 7 Այլ մեք այժմ որ ինչ զկնի կոտորածի ազգին Կարենեան Պահլաւին,
Line: 10 զորոյ զվրէժն ոչ թուլագոյնս ինչ խնդրեաց թագաւրն Հայոց
Line: 11 Խոսրով։ Sentence: 8 Թէպէտ վախճանեալ Փիլիպպոսի եւ շփոթեալ թագաւորութիւնն
Line: 12 Հռոմայեցւոց, մարդ ի մարդոյ առնելով զտէրութիւնն սակաւ ժամանակեայ,
Line: 13 Դեկիոս եւ Գալլոս եւ Վաղերիանոս կայսերք, որք ոչ օգնեցին
Line: 14 նմա, սակայն Խոսրով զօրօք իւրովք եւ այլովք սիրելեօք յարեցելովք
Line: 15 յինքն եւ հիւսիսային ազգօք Արտաշրի յաղթեաց, հալածական առնելով
Line: 16 մինչեւ յաշխարհն Հնդկաց։
Line: 3 Sentence: 1 Արդ՝ փախուցեալ ի Խոսրովայ Արտաշիր մինչեւ ի յաշխարհն Հնդկաց
Line: 4 եւ նեղեալ յոյժ՝ բազում խոստմունս նախարարացն առնէր, թէ ոք
Line: 5 բուժեսցէ զնա յայնմանէ, եթէ հնարիւք դեղոց եւ եթէ գաղտնի խողխողմամբ
Line: 6 սրոյ. Sentence: 2 պէս պէս պարգեւս տալ խոստանայր. Sentence: 3 "Մանաւանդ Պարթեւազամցդ,
Line: 7 ասէ դիւրահնար գոգցես ի ձեռն կեղծաւոր սիրոյն զդաւելն.
Line: 8 Sentence: 4 ազգականութեան անուամբ պատրել՝ ի դոսա վստահանայ։" Խոստանայր
Line: 9 զբուն տունն դարձուցանել ի նոսա, որ Պահլաւն կոչէր, զարքայանիստ
Line: 10 քաղաքն Բահլ, եւ զամենայն աշխարհն Քուշանաց։ Sentence: 5 Նա եւ Թագաւորութեան
Line: 11 ձեւ եւ շուք խոստանայր, եւ զհասարակ Արեաց, ընդ իւրով ձեէամբ
Line: 12 երկրորդ իւր լինել։ Sentence: 6 Յոր հրապուրեալ Անակ, որ էր ի ցեղէն
Line: 13 Սուրենեան Պահլաւէ՝ յանձն առնու սպանանել զԽոսրով։ Sentence: 7 Եւ հատուածի
Line: 14 պատճառաւ փախստական լինի յԱրտաշրէ. Sentence: 8 եւ զհետ մտանելով զօրացն
Line: 15 Պարսից առ պատճառէ, որպէս թէ փախստական վարելով զնա ընդ
Line: 16 Ասորեստան՝ հանեն առ եզերբ սահմանաց Ատրպատականի ընդ մէջ
Line: 17 Կորդուաց։ Sentence: 9 Զոր լուեալ մեծին Խոսրովայ յՈւտէացւոց գաւառին, իբր
Line: 18 Կարենեանցն կարծեցեալ եկաւորութիւն՝ գունդ առաքէ յօգնականութիւն
Page: 212 Line: 1 Անակայ։ Sentence: 10 Որոց պատահեալ Անակայ՝ ածեն զնա հրամանաւ թագաւորին
Line: 2 ի գաւառն, որ անուանեալ կոչի Արտազ, ի տեղի դաշտավայրս,
Line: 3 ուր յայտնեցան նշխարք սրբոյ եւ մեծի առաքելոյն մերոյ Թադէի։
Line: 4 Sentence: 11 Եւ աստ ասեմ զրոյց զսքանչելի ծերոյն որ ասէր, եթէ " ի նախնեաց
Line: 5 ունիմ սովորութիւն, որդի ի հօրէ առնելով զյիշատակ զրուցացս
Line: 6 այսոցիկ" որպէս Ոլիմպիոդորայն յաղագս Տարօնոյ եւ Սիմն կոչեցեալ
Line: 7 լերինն։ Sentence: 12 Արդ՝ ի բնակելն Անակայ ի դաշտին Արտազու՝ պատահէ նմա
Line: 8 տեղի օթարանին մօտ առ դիրս սրբոյ Առաքելոյն, որպէս թէ ի ներքսագոյն
Line: 9 սրսկապանի խորանին. Sentence: 13 եւ անդ ասեն զյղութիւն մօր սրբոյ եւ
Line: 10 մեծի մերոյ Լուսաւորչին։ Sentence: 14 Վասն որոյ եւ զնորին Առաքելոյ շնորհսն
Line: 11 ընկալեալ որ առ հանգստարանաւ նորին զլինելութիւն էառ՝ զնորին
Line: 12 ելից զհոգեւոր մշակութեանն պակասութիւն։
Line: 13 Sentence: 15 Եւ յետ անցանելոյ երկուց ամաց գալստեանն Անակայ ի Հայս՝
Line: 14 յերրորդումն սպանանէ զԽոսրով, որ թագաւորեաց ամս քառասուն
Line: 15 եւ ութ։ Sentence: 16 Եւ մեռանի ինքն եւ իւրքն ամենայն, պահելով խնամոցն Աստուծոյ
Line: 16 զսա միայն, որ ակնարկութեամբն Աստուծոյ եւ շնորհօք Առաքելոյն
Line: 17 ստեղծանել կամ լուսաւորել ասեմք յարգանդի մօրն, զառաքելութեան
Line: 18 իւրոյ զշնորհս ի ձեռն տալով նմա։ Sentence: 17 Իսկ զմնացեալսն ի զրուցացս
Line: 19 ուսուցանէ քեզ Ագաթանգեղոս։
Line: 4 Sentence: 1 Փերմելիանոս եպիսկոպոս Կեսարու Կապադովկացւոց էր այր
Line: 5 սքանչելի յուսումնասիրութեան, որ եւ ի տղայութեան իւրում առ
Line: 6 Որոգինէս երթեալ վարժեցաւ։ Sentence: 2 Սա բազում խօսս արար, յորոց մի է
Line: 7 պատմութիւն հալածանաց եկեղեցւոյ, որ յառաջ յաւուրս Մաքսիմիանոսի
Line: 8 եւ Դեկոսի յարեաւ եւ որ հուսկ յետոյ յամս Դիոկղետիանոսի, շարայարեալ
Line: 9 ի նա եւ զզգործս թագաւորացն։ Sentence: 3 Յորում ասէ՝ վեշտասաներորդ
Line: 10 եպիսկոպոս կացեալ Աղեքսանդրացւոց Պետրոս, վկայեալ յիններորդ
Line: 11 ամի հալածանացն։ Sentence: 4 Գրէ զբազումս վկայեալս եւ ի Խոսրովայ, ի մերում
Line: 12 աշխարհիս, համենայն եւ յետ նորա օտարք յօտարաց։ Sentence: 5 Բայց զի ոչ
Line: 13 ճշմարտութեամբ եւ ոճով պատմէ, եւ ոչ զանուանսն նշանակէ կամ զտեղիս
Line: 14 կատարմանացն՝ ոչ ինչ կարեւորագոյն համարեցաք երկրորդել։ Sentence: 6 Նոյնպէս
Line: 15 եւ զԱնտոնինէ որդւոյ Սեւերեայ ասէ՝ պատերազմեալ ընդ վաղարշայ
Line: 16 Պարսից արքայի ի միջագետս, եւ մեռանել ի մէջ Եդեսիայ եւ Խառանու,
Line: 17 եւ մերոյ Խոսրովու ոչ յոք հակամիտեալ։
Page: 214 Line: 1 Իսկ որ ինչ զկնի մահուանն Խոսրովայ մինչեւ ցթագաւորութիւնն
Line: 2 Տրդատայ ի ժամանակս անիշխանութեանն պատմէ՝ ստոյգ համարելով
Line: 3 երկրորդեմք քեզ համառօտ բանիւք։ Sentence: 7 Բայց եւ որ ինչ ի թագաւորութեանն
Line: 4 Տրդատայ եւ յետ նորա, ոչ հեղգութեամբ եւ անզգուշաբար
Line: 5 վրիպեալ, եւ ոչ կամաւոր սխալանօք ի սմա յարմարեալ բան, այլ որ ինչ
Line: 6 ի յիշատակաց դիւանագիր մատենիցն Յունաց։ Sentence: 8 Իսկ ըստ նմանեացն
Line: 7 ապա եւ որ ինչ ի համբաւուց արանց իմաստնոց եւ հնախօս սիրաբանից
Line: 8 ստուգապէս տեղեկացեալ, արդարաբար քեզ զրուցեցաք։
Line: 10 Sentence: 9 Դիմումն ի մեզ Արտաշրի,եւ յաշթել կայսեր Տակիտոսի։
Line: 11 Sentence: 10 Նոյն այր ասէ, եթէ յետ սուսերահարն լինելոյ Խոսրովու, միաբանեալ
Line: 12 նախարարքն Հայոց՝ ածեն իւրեանց յօգնականութիւն զզօրս
Line: 13 Յունաց որ ի Փռիւգիայ՝ Պարսից ընդդդիմանալ եւ պահել զաշխարհս։
Line: 14 Sentence: 11 Եւ իսկոյն ազդեցին վաղերիանոսի կայսեր։ Sentence: 12 Բայց վասն զի Գունդք
Line: 15 անցեալ ընդ Դանուբ գետ զբազում գաւառս գերի վարեցին, եւ զԿիւկղադայ
Line: 16 կղզիս աւար առին՝ վասն որոյ ոչ ժամանէ մերոյ աշխարհիս
Line: 17 թեւարկել Վաղերիանոս. Sentence: 13 նա եւ ոչ յերկարէ զկեանսն, առնելով ի նմանէ
Line: 18 զթագաւորութիւնն Կղաւդիոս, եւ յետ նորա Աւրեղիանոս, հուպ ընդ
Line: 19 հուպ փոխանորդելով զմիմեանս. Sentence: 14 այլ եւ ամսականօք թագաւորեալ Կիւնտոս
Line: 20 եւ Տակիտոս եւ Փղոռիանոս եղբարք։ Sentence: 15 Վասն որոյ համարձակաբար
Page: 215 Line: 1 արշաւեալ ի մեզ Արտաշրի, եւ զզորս Յունաց փախստական արարեալ,
Line: 2 գերելով զյոլով մասն աշխարհիս՝ յաւեր դարձուցանէ։ Sentence: 16 Յորմէ
Line: 3 գաղթեալ նախարարքն Հայոց, հանդերձ ազգաւն Արշակունեաց ի
Line: 4 Յոյնս ապաւինէին. Sentence: 17 յորոց մի էր եւ Արտաւազդ Մանդակունի, որոյ
Line: 5 առեալ զՏրդատ որդի Խոսրովու՝ ի դուռն կայսեր հասուցանռր։ Sentence: 18 Վասն
Line: 6 որոյ հարկաւորեալ Տակիտոս՝ ընդդէմ Արտաշրի գայ զկողմամբք Պոնտոսի,
Line: 7 եւ զեղբայր իւր զՓղոռիանոս այլով գնդաւ ընդ Կիւլիկեայ
Line: 8 արձակէ։ Sentence: 19 Իսկ Արտաշիր հասեալ ի Տակիտոս՝ ի Փախուստ դարձուցանէ,
Line: 9 որ եւ սպանաւ ի յիւրոցն ի Ճանիւս Պոնտացւոց, որ են Խաղտիք.Նոյնպէս
Line: 10 եւ եղբայր նորա Փղոռիանոս յետ ութսուն աւուր ի Տարսոն։
Line: 14 Sentence: 2 Բայց Յունաց թագաւորեաց Պռոբոս, եւ խաղաղութիւն արարեալ
Line: 15 ընդ Արտաշրի՝ բաժանէ զաշխարհս, սահմանադրութեամբ փոսս
Line: 16 գործելով։ Sentence: 3 Եւ Արտաշրի նուաճեալ զազգ նախարարացն զգաղթեալսն
Line: 17 անդրէն դարձուցանէ, եւ զամրականսն ի վայր իջուցանէ, բայց ի
Line: 18 նախարարէ ումեմնէ, որոյ անուն Օտայ կոչէր, ի տոհմէն Ամատունեաց,
Line: 19 որ փեսայ էր ազգին Սղկունեաց եւ սնուցող Խոսրովիդխտոյ, դստեր
Page: 216 Line: 1 Խոսրովայ, որջացեալ յամուրն Անի՝ իբր ի կաղաղի հանդարտութեան
Line: 2 ղօղեալ։
Line: 3 Sentence: 4 Իսկ Արտաշրի գեղեցկապէս յարդարեալ զաշխարհս Հայոց՝ ի կարգ
Line: 4 առաջին հաստատէր։ Sentence: 5 Նա եւ զԱրշակունիսն, զմեկուսացեալսն ի թագէն
Line: 5 եւ յԱյրարատն բնակելոյ, կարգէ ի նոյն տեղիս մտիւք եւ ռոճկօք, որպէս
Line: 6 եւ էինն։ Sentence: 6 Եւ զմեհենիցն պաշտամունս առաւել եւս յորդորէ. Sentence: 7 այլ եւ զհուրն
Line: 7 որմզդական, որ ի վերայ բագնին որ ի Բագաւան, անշէջ հրամայէ
Line: 8 լուցանել։ Sentence: 8 Բայց զանդրիսն, զոր արար Վաղարշակ պատկեր իւրոց
Line: 9 նախնեացն հանդերձ արեգակամբ եւ լուսնիւ յԱրմաւիր, եւ փոխեցան
Line: 10 յԱրմաւրայ ի Բագարան եւ դարձեալ յԱրտաշատ՝ զայնոսիկ փշրէ Արտաշիր։
Line: 11 Sentence: 9 Եւ զերկիրս գրով ընդ հարկաւ իւրով արկանէ, եւ ամենեւիմբ
Line: 12 զիւր անունն հաստատէ։
Line: 13 Sentence: 10 Նա եւ զսահմանս հաստատեալս յԱրտաշիսէ, զքարինս յերկրի
Line: 14 կացուցանելով, նորոգեաց, եւ յիւր անուն փոխելով Արտաշիրական
Line: 15 անուանեաց։ Sentence: 11 Եւ կալաւ զաշխարհս մեր որպէս զմի յաշխարհացն իւրոց,
Line: 16 պարսիկ գործակալօք, ամս քսան եւ վեց. Sentence: 12 եւ յետ նորա որդի նորին,
Line: 17 որ անուանեցաւն Շապուհ, որ լսի Արքայամանուկ, ցթագաւորելն
Line: 18 Տրդատայ, ամ մի։
Line: 3 Sentence: 1 Բայց Արտաշրի լուեալ էր, թէ ոմն ի նախարարացն Հայոց առեալ
Line: 4 զմի յորդւոցն Խոսրովայ, փախուցեալ ապրեցոյց, ի դուռն կայսեր
Line: 5 հասուցանելով։ Sentence: 2 Եւ քննեալ թէ ով ոք նա իցէ՝ եղեւ վերահասու, թէ նա
Line: 6 է Արտաւազդ յազգէն Մանդակունեաց. Sentence: 3 Հրամայեաց զամենայն ազգն
Line: 7 ջնջել սատակմամբ։ Sentence: 4 Քանզի ի գաղթելն Հայոց յԱրտաշրէ՝ գաղթին եւ
Line: 8 նոքա ընդ ցեղս այլոց նախարարացն. Sentence: 5 եւ ի նուաճելն Արտաշրի զայլսն՝
Line: 9 դառնան եւ նոքա, եւ սատակին սրով ամենեքին։ Sentence: 6 Բայց զկոյս մի գեղեցկադիմակ,
Line: 10 ի քերցն Արտաւազդայ, գողացեալ Տաճատայ ուրումն, որ էր
Line: 11 յազգէն Աշոցան, ի զաւակէ Գուշարայ Հայկանոյ, փախուցեալ ի Կեսարացւոց
Line: 12 քաղաքն ապրեցուցանէր, ամուսնաւորեալ ընդ ինքեան վասն
Line: 13 չքնաղագեղ կերպարանին։
Line: 16 Sentence: 2 Պատմէ զնահատակութեանցն Տրդատայ, նախ ի մանկութեանն
Line: 17 յերիվար կամակար աշտանակեալ, եւ կորովի ձիավարեալ, եւ զէնս շարժեալ
Line: 18 յաջողակաբար, եւ այլ պատերազմականս ուսանել ախորժակս.
Page: 218 Line: 1 ապա ըստ Պեղոպոնէսացւոց մեհենական հրամանին Հիփիտեայ ի մրցանակս
Line: 2 ագոնին առաւելեալ քան զԿղիտոստրադոս Հռոդացի, որ զվզէ
Line: 3 եւեթ կալեալ յաղթէր. Sentence: 3 դարձեալ եւ քան զԿերասոս արգիացի, զի նա
Line: 4 զկճղակ եզին թափեաց. Sentence: 4 իսկ սա զերկուց ցլուց վայրենեաց միով ձեէամբ
Line: 5 կալեալ զեղջերէն, թափեաց հանդերձ ընդվզեալ ջախջախմամբ։
Line: 6 Sentence: 5 Եւ ի ձիընթացս մեծի կրկիսին կառավարել կամեցեալ՝ ի հմտութենէ
Line: 7 հակառակորդին ոստուցեալ յերկիր անկաւ, եւ բուռն հարեալ արգել
Line: 8 զկառսն. Sentence: 6 ընդ որ մաենեքին զարմացան։ Sentence: 7 Եւ ի պատերազմելն Պրոբոսայ
Line: 9 ընդ Գութս, եղեւ սով սաստիկ. Sentence: 8 եւ յոչ գտանելոյ շտեմարանաց՝ յարեան
Line: 10 զօրքն ի վերայ եւ սպանին զնա. Sentence: 9 նոյնպէս եւ ի վերայ ամենայն իշխանացն
Line: 11 դիմեցին։ Sentence: 10 Իսկ Տրդատ միայն ընդդէմ կացեալ՝ չեթող զոք
Line: 12 մտանել յապարանսն Լիկիանոսի, առ որում ինքն Տրդատ էր։
Line: 13 Sentence: 11 Բայց Կարոս հանդերձ որդւովքն Կարինեաւ եւ Նոմերիանոսիւ
Line: 14 թագաւորեաց. Sentence: 12 եւ զօրաժողով եղեալ, ետ ճակատ ընդ Պարսից Արքային,
Line: 15 եւ յաղթեալ՝ դարձաւ ի Հռոմ։ Sentence: 13 Վասն որոյ բազում ազգս ի սատարութիւն
Line: 16 կալեալ Արտաշրի, թիկունս արարեալ զանապատն Տաճկաստանի՝
Line: 17 դարձեալ ետ ճակատ ընդ զօրս Հռոմայեցւոց կրկին, աստի եւ անտի
Line: 18 Եփրատու, յորմէ սպանաւ Կարոս Ի Յռինովն։ Sentence: 14 Նոյնպէս եւ Կարինոս,
Page: 219 Line: 1 որ ի վերայ Կոռնակայ չոգաւ յանապատ, ընդ որում եւ Տրդատ. Sentence: 15 եւ
Line: 2 սատակեցաւ նա եւ զօրն, եւ մնացեալքն ի փախուստ դարձան։ Sentence: 16 Յորում
Line: 3 եւ Տրդատայ վիրաւորեալ երիվարն՝ ոչ աճապարեաց ընդ փախստեայսն,
Line: 4 այլ առեալ զզէնն իւր եւ զկազմած ձիոյն ի լուղ ընդ լայնատարած
Line: 5 եւ խորայատակն անցանէր ընդ Եփրատ ի բուն զօրսն իւրեանց, ուր
Line: 6 Լիկիանոսն էր։ Sentence: 17 Ընդ նոյն աւուր լինի սպանեալ եւ Նոմերիանոս ի
Line: 7 Թրակէ, եւ փոխանորդէ զթագաւորութիւնն Դիոկղետիանոս։ Sentence: 18 Իսկ որ ինչ
Line: 8 ի նորա ժամանակի Տրդատայ գործք՝ ուսուցանէ քեզ Ագաթանգեղոս։
Line: 13 Sentence: 2 Այր ոմն ի պարսից, ոչ ի փոքունց եւ յաննշանից, որում անուն էր
Line: 14 Բուրդար, գնացեալ անտի եւ եկեալ ի կողմանս Գամրաց՝ պանդխտեցաւ
Line: 15 ի Կեսարիայ։ Sentence: 3 Եւ առել կին ի հաւատացելոց, որում անուն Սոփի
Line: 16 կոչէր, զքոյր ուրումն մեծատան, որ Եւթաղիոս յորջորջէր, դարձաւ
Line: 17 անդրէն գնալ յերկիրն Պարսից Հանդերձ կնաւ իւրով. Sentence: 4 զորոյ զհետ
Page: 220 Line: 1 մտեալ Եւթաղեայ՝ համոզեալ արգելոյր։ Sentence: 5 Որոյ հանդիպեալ ծննդեան
Line: 2 մերոյ Լուսաւորչին՝ ըստ պատահման մտանէ ստընտու
Line: 3 մանկանն. Sentence: 6 եւ ի հասանել աղետին՝ առեալ Եւթաղեայ զքոյր իւր եւ զայր նորա
Line: 4 հանդերձ մանկամբն ի Կապադովկացւոց աշխարհն դառնայր։ Sentence: 7 Այլ
Line: 5 զայս ամենայն գործէ յառաջատեսութիւնն Աստուծոյ, որպէս կամք են
Line: 6 իմոյս ասել բանի, յաղագս որ ի մեզ փրկութեան ճանապարհ։ Sentence: 8 Ապա
Line: 7 թէ ոչ, որում յուսոյ ակն ունելով զմանուկն պահլաւիկ ի Հռոմայեցւոց
Line: 8 իշխանութեանն սնուցանէին, եւ Քրիստոսի ընծայէին հաւատոց։
Line: 9 Sentence: 9 Բայց յարբունս հասակի հասեալ մանկանն՝ փեսայացուցանէ
Line: 10 հաւատացեալ ոմն այր, որում անուն էր Դաեիթ, ի դուստր իւր
Line: 11 Մարիամ. Sentence: 10 որ յետ երից ամաց երկուց որդւոց լինելոյ, ի կամաց
Line: 12 երկոցունց մեկնեալ ի միմեանց զատչին։ Sentence: 11 Մարիամ հանդերձ մանկամբն
Line: 13 կրտսերաւ ի վանս կանանց երթեալ կրօնաւորէր. Sentence: 12 որոյ յարբունս
Line: 14 հասեալ մանկանն, զհետ ընթանայ միայնաւորի ուրումն, որում
Line: 15 անուն էր Նիկոմաքոս։ Sentence: 13 Իսկ անդրանիկն առ դայեկաց մնացեալ,
Line: 16 որ ապա աշխարհավարեալ ամուսնացաւ։ Sentence: 14 Բայց հայր նոցին Գրիգոր
Line: 17 անցեալ գնաց առ Տրդատ՝ զՀայրենեացն հատուցանել պարտիս,
Page: 221 Line: 1 կամ որպէս պարտ է ասել ճշմարտութեամբ՝ զառաքելութեանն վիճակ
Line: 2 մերոյ աշխարհիս եւ զքահանայապետութեանն հանդերձ մարտիրոսութեամբն
Line: 3 վարժելով։
Line: 4 Sentence: 15 Բայց արդարեւ հօր սքանչելւոյ որդիք զարմանալիք առաւել քան
Line: 5 զառաւել. Sentence: 16 զի ոչ նա խնդրեաց զորդիսն յորժամ դարձաւ ընդ Տրդատայ,
Line: 6 եւ ոչ նոքա չոքան առ նա. Sentence: 17 եւ այն գրեա թէ վասն երկիւղի հալածանացն.
Line: 7 Sentence: 18 բայց եւ ոչ ի քահանայանալն եւ ի փառաւորել հօրն երեւեալ
Line: 8 պերճացան նոքա։ Sentence: 19 Վասն որոյ եւ ոչ նա յամեաց ի Կեսարիայ, այլ փութապէս
Line: 9 դարձեալ՝ ի Սեբաստացւոց քաղաքին անսայր հաւաքել զնիւթ
Line: 10 վարդապետութեանն։ Sentence: 20 Այլ թ եւ բազում աւուրս արարեալ ի Կեսարիայ՝
Line: 11 ոչ ինչ, զորոց զմտաւ ածէր՝ առնելոց էին, անսպառին եւ անանցականին
Line: 12 միայն սկելով. Sentence: 21 որք ոչ զպատիւն յինքեանս ձգէին, այլ պատիւն
Line: 13 զհետ նոցա ընթացաւ, որպէս ուսուցանէ քեզ Ագաթանգեղոս։
Line: 16 Sentence: 2 Վախճանեալ Արտաշրի որդւոյ Սասանայ՝ թողու զթագաւորութիւնն
Line: 17 Պարսից որդւոյ իւրում Շապհոյ։ Sentence: 3 Ի սորա աւուր ասեն եկեալ
Line: 18 ի Հայս նախնի ազգին Մամիկոնէից յարեւելից Հիւսիսականէն, ի քաջատոհմիկ
Line: 19 եւ ի գլխաւոր աշխարհէ եւ ամենայն հիւսիսականաց ազգաց
Line: 20 առաջին ասեմ իսկ զՃենացն. Sentence: 4 որ ունին զրոյցս այսպիսիս։
Page: 222 Line: 1 Յամս կատարման կենացն Արտաշրի, Արբոկ ոմն Ճեն-բակուր,
Line: 2 որպէս ասի ի նոցա լեզուն պատիւ թագաւորութեան. Sentence: 5 սորա երկու
Line: 3 դայեկորդիք, Բղդոխ եւ Մամգոն անուն կոչեցեալ, մեծ նախարարք։ Sentence: 6 Եւ
Line: 4 չարախօսեալ Բղդոխայն զՄամգոնայն՝ հրամայեաց թագաւորնՃենաց
Line: 5 Արբոկ սպանանել զՄամգոնՆ։ Sentence: 7 Զոր իմացեալ Մամգոնայն՝ ոչ գայ ի կոչն
Line: 6 արքայի, այլ փախուցեալ աղխիւ իւրով անկանի առ Արտաշրի թագաւորն
Line: 7 Պարսից։ Sentence: 8 Եւ Արբոկ հրեշտակս առաքէ խնդրել զնա. Sentence: 9 եւ ի չլսելն
Line: 8 Արտաշրի՝ պատերազմ ի վերայ նորա յօրինէ թագաւորն Ճենաց։ Sentence: 10 Եւ
Line: 9 իսկոյն մեռեալ Արտաշրի՝ թագաւորէ Շապուհ։
Line: 10 Sentence: 11 Արդ՝ թէպէտ եւ ոչ տայ Շապուհ զՄամգոնն ի ձեռն տեառն իւրոյ,
Line: 11 այլ եւ ոչ յԱրեաց երկրին թողու. Sentence: 12 բայց ամենայն աղխիւն իւրով առաքէ
Line: 12 զնա իբրեւ զվտարանդի առ գործակալս իւր որ ի Հայս։ Sentence: 13 Եւ յղէ
Line: 13 առ թագաւորն Ճենաց՝ ասելով, թէ "Մի թուեսցէ քեզ դժուար, զի
Line: 14 ի ձեռս քո ոչ կարացի տալ զՄամգոն. Sentence: 14 վասն զի երդուեալ էր նմա
Line: 15 հօրն իմոյ ի լոյսն արեգական. Sentence: 15 այլ վասն անխռով զքեզ առնելոյ՝
Line: 16 հալածեցի զնա յաշխարհէս իմմէ յեզր երկրի եւ ի մուտս արեւու, որ
Line: 17 հաւասար է նմա մահու. Sentence: 16 եւ արդ մի լիցի պատերազմ ընդ իս եւ ընդ քեզ"։
Line: 18 Sentence: 17 Եւ զի քան զամենայն բնակեալս ի վերայ երեսաց երկրի խաղաղասէր
Page: 223 Line: 1 ասեն գոլ զազգն Ճենաց՝ յանձն առնու առնել զհաշտութիւն. Sentence: 18 ուստի
Line: 2 յայտ իսկ է, եթէ են արդարեւ խաղաղասէր եւ կենսասէր ազգն Ճենաց։
Line: 3 Sentence: 19 Սքանչելի է եւ աշխարհն առատութեամբ ամենայն պտղոց, եւ
Line: 4 գեղեցիկ բուսովք զարդարեալ, քրքմաւէտ եւ սիրամարգաշատ եւ բազմամետաքս
Line: 5 անբաւութիւն յամուրաց եւ հրեշից, եւ որ էշայծեմունսդ
Line: 6 անուանեն. Sentence: 20 ուր հասարակաց կերակուր ասեն զառ մեզ պատուական
Line: 7 եւ սակաւուց ճաշակելիս՝ զփասեան եւ զպոր, եւ այլք այսպիսիք։ Sentence: 21 Այլ
Line: 8 զականց եւ զմարգարտաց ոչ ասեն գիտել զհամար մեծամեծացն. Sentence: 22 իսկ
Line: 9 պատուականքս առ մեզ զգեստուց եւ սակաւուց ագանելիք՝ հասարակաց
Line: 10 նԽզգեստ։ Sentence: 23 Եւ այս յաղագս աշխարհին Ճենաց։
Line: 11 Sentence: 24 Իսկ Մամգոնայ յոչ կամաց եկեալ յաշխարհս մեր՝ հանդիպեցաւ
Line: 12 գալստեանն Տրդատայ. Sentence: 25 եւ ոչ դարձու ընդ զօրս Պարսից, այլ ամենայն
Line: 13 աղխիւն իւրով ընդ առաջ գնաց նմա մեծաւ պատարագաւ. Sentence: 26 ե Տրդատ
Line: 14 ընկալաւ զնա, բայց ընդ իւր ի պատերազմ ոչ էառ յերկիրն Պարսից.
Line: 15 Sentence: 27 այլ ետ տեղի աղխի նորա եւ ռոճիկ ի կերակուր, փոփոխելով տեղի
Line: 16 ի տեղւոջէ ցբովանդակ ամս։
Line: 3 Sentence: 1 Քանզի ոչ է պատմութիւն ճշմարիտ առանց ժամանակագրութեան,
Line: 4 վասն որոյ եւ մանրախուզիւ քննեալ գտաք զթագաւորելն Տրդատայ
Line: 5 յերրորդ ամի Դիոկղետիանոսի, եւ գայլ այսր հանդերձ մեծաւ զօրու։
Line: 6 Sentence: 2 Որոյ հասեալ ի Կեսարիայ՝ յոլովք ի նախարարացն ընդ առաջ լինէին։
Line: 7 Sentence: 3 Եւ եկեալ յաշխարհս՝ գտանէ զՕտայ սնուցեալ զքոյր իւր զԽոսրովիդուխտ,
Line: 8 եւ պահեալ զգանձսն ամրոցաւն հանդերձ յոյժ երկայնմտութեամբ.
Line: 9 Sentence: 4 քանզի էր արդարեւ համբերող, ժուժկալ եւ առաւել իմաստուն.
Line: 10 Sentence: 5 զի թէպէտ եւ ոչ ծանեաւ զճշմարտութիւնն յաղագս Աստուծոյ, սակայն
Line: 11 զստութիւն կռոցն գիտաց։ Sentence: 6 Նոյնպէս էր եւ սան նորա Խոսրովիդուխտ,
Line: 12 կուսան համեստ որպէս զօրինաւոր ոք, եւ ոչ ամենեւին ունել անդուռն
Line: 13 բերան, նման այլոց կանանց։
Line: 14 Sentence: 7 Իսկ Տրդատ ի հազարապետութիւն Հայոց զՕտայն կացուցանէ
Line: 15 եւ շնորհակալութեամբ պատուէ զնա, եւ առաւել եւս զիւր դայեկորդին,
Line: 16 զՄանդակունին Արտաւազդ, վասն լինելոյ նմա պատճառ փրկութեան
Line: 17 եւ հայրենականացն հասելոց փառաց. Sentence: 8 յաղագս որոյ ի ձեռս տայ նմա
Line: 18 զսպարապետութիւն զօրացն Հայոց։ Sentence: 9 Նորին աղագաւ եւ զՏաճատ քեռայր
Page: 225 Line: 1 նորին իշխան ի վերայ գաւառին Աշոցաց կարգէ։ Sentence: 10 Սա էր որ յապայսն
Line: 2 զգացոյց աներոյն իւրոյ Արտաւազդայ, եւ նա աարքայի, նախ՝ զԳրիգոր
Line: 3 Անակայ լինել որդի, եւ ապա զկնի՝ վասն որդւոցն Գրիգորի, որպէս
Line: 4 հմուտ եղեալ, ի Կեսարացւոց քաղաքին բնակելով։
Line: 5 Sentence: 11 Իսկ քաջին Տրդատայ երագապէս եւ բազում ճակատս տուեալ,
Line: 6 նախ ի Հայս եւ ապա ի Պարսս՝ իւրով անձամբ առնէր զյաղթութիւնն։
Line: 7 Sentence: 12 Որ ի միում նուագի, առաւել քան զԵղիանանն զայն ի հնումն, կանգնեաց
Line: 8 զնիզակն յոգնական համաթիւ վիրաւորաց։ Sentence: 13 Դարձեալ յերկրորդումն՝
Line: 9 կորովեացն Պարսից զփորձ առեալ զսաստկութիւն սկային եւ կուռ
Line: 10 վառուածոցն, բազում վիրօք պատեալ զձին՝ սատակեցին նետաձգութեամբք.
Line: 11 Sentence: 14 որոյ զարկուցեալ յերկիր ընկենոյր զարքայն։ Sentence: 15 Իսկ նորա
Line: 12 յարուցեալ եւ հետի յարձակեալ, փոխանակ իւր զբազումս ընկենոյր
Line: 13 ի թշնամեացն, եւ զմիոյ ուրումն զձին կալեալ, արիաբար աշտանակէր։
Line: 14 Sentence: 16 Դարձեալ յերկրորդին միւսանգամ կամաւոր լեալ հետի՝ սուսերաւ
Line: 15 զերամակս փղացն պուղէր։ Sentence: 17 Եւ այսպիսի նահատակութեամբք յամեալ
Line: 16 ի Պարսս եւ յԱսորեստան՝ անդր եւս քան զՏիզբոն յարձակի։
Line: 20 Sentence: 2 Եկեալ Տրդատայ յաշխարհս՝ առաքէ զՍմբատ ասպետ, զհայր
Line: 21 Բագարատայ՝ ածել զկոյսն Աշխէն, զդուստրն Աշխադարայ, իւր ի
Line: 22 կնութիւն. Sentence: 3 որ ոչ ինչ նուազ էր կոյսն արքային հասակի։ Sentence: 4 Եւ հրամայէ
Page: 226 Line: 1 գրել զնա աշակունի եւ զգեցուցանել ծիրանիս եւ թագ կապել, զի
Line: 2 հարսնասցի արքայի։ Sentence: 5 Յորմէ եղեւ որդի Խոսրով, ոչ համեմատ հասակի
Line: 3 ծնողաց իւրոց։
Line: 4 Sentence: 6 Ընդ նոյն աւուրս լինին հարսանիք եւ Մաքսիմինայ դստերն Դիոկղետիանոսի
Line: 5 ի Նիկոմիդայ, փեսայանալով նմա Կոստանդիանոսի կեսարի
Line: 6 որդւոյ Կոստայ թագաւորին Հռոմայ, որ ոչ էր ի դստերէն Մաքսիմիանոսի,
Line: 7 այլ Հեղենայ պոռնկէ ծնեալ։ Sentence: 7 Այս Կոստանդիանոս բարեկամացեալ
Line: 8 ի հարսանիսն ընդ Տրդատայ մեր թագաւորի։ Sentence: 8 Եւ յետ ոչ բազում ամաց
Line: 9 մեռեալ Կոստանդ՝ փոխանորդ նմա առաքէ Դիոկղետիանոս զնորին
Line: 10 որդի եւ զիւր որդիացեալն Կոստանդիանոս։
Line: 11 Sentence: 9 Սա յառաջ քան զթագաւորելն, մինչ դեռ կեսար էր, պարտեալ
Line: 12 ի մարտն, եւ տրտմութեամբ մեծաւ ննջեալ՝ երեւութացաւ նմա ի քուն
Line: 13 խաչ աստեղեայ յերկնից, պարունակեալ գրով, ասէ. Sentence: 10 "Այսու յաղթեա"։
Line: 14 Sentence: 11 զոր արարեալ սիւգնոյն եւ յառաջաբերեալ՝ յաղթեաց պատերազմացն։
Line: 15 Sentence: 12 Բայց յետոյ հրապուրեալ ի կնոջէ իւրմէ Մաքսիմինայ, ի դստերէն
Line: 16 Դիոկղետիանոսի, յարոյց հալածանս եկեղեցւոյ. Sentence: 13 եւ զբազում վկայեալ՝
Line: 17 ինքն եղեփանդական բորոտութեամբ ըստ բոլոր ընկալեալ մարմնոյն
Line: 18 ապականեցաւ վասն յանդգնութեանն։ Sentence: 14 Զոր ոչ կարացին բուժել արիողական
Line: 19 կախարդքն եւ մարսիկեան բժիշկքն. Sentence: 15 յաղագս որոյ յղեաց առ
Line: 20 Տրդատ՝ առաքել նմա դիւթս ի Պարսից եւ ի Հնդկաց. Sentence: 16 սակայն եւ այնքն ոչ
Page: 227 Line: 1 հասին նմա յոգուտ։ Sentence: 17 Զոր եւ քուրմք ոմանք ի դիւաց խրատուէ հրամայեցին
Line: 2 բազմութիւն տղայոց զենուլ յաւազանս եւ ջերմ արեամբ լուանալ
Line: 3 եւ ողջանալ։ Sentence: 18 Որոյ լուեալ զլալիւն մանկանցն, հանդերձ մարցն կականմամբք,
Line: 4 գթացեալ մարդասիրեաց, զնոցայն լաւ վարկուցեալ քան
Line: 5 զիւրն փրկութիւն։ Sentence: 19 Յաղագս որոյ զփոխարէնն յԱստուծոյ ընդունի,
Line: 6 յանրջական տեսութիւն յԱռաքելոցն առեալ հրամանն՝ սրբիլ լուացմամբ
Line: 7 կենսատու աւազանին ի ձեռն Սեղբեստրոսի եպիսկոպոսին Հռոմայ, որ
Line: 8 ի նմանէ հալածանացն թագուցեալ էր ի Սերապտիոն լերին. Sentence: 20 յորմէ եւ
Line: 9 աշակերտեալ հաւատաց. Sentence: 21 զբռնաւորսն ամենայն բառնալով Աստուծոյ
Line: 10 յերեսաց նորա, որպէս համառօտ ուսուցանէ քեզ Ագաթանգեղոս։
Line: 13 Sentence: 2 Ընդ հանգչիլն Շապհոյ արքայի Պարսից ի պատերազմացն, եւ
Line: 14 ի գնալն Տրդատայ ի Հռոմ առ սուրբն Կոստանդիանոս, պարապ առեալ
Line: 15 խորհրդոց Շապհոյ՝ նիւթէ չարիս ի վերայ մերոյ աշխարհիս. Sentence: 3 թովեալ
Line: 16 զհիւսիսայինսն ամենայն, ելանել ի Հայս՝ ժամ դնէ եւ իւր գալ Արեօք
Line: 17 ի միւս կողմանէն։ Sentence: 4 Ի նորին բանս հրապուրեալ Սղուկ նահապետ
Line: 18 ազգին Սլկունեաց, զինքեանն սպանանէ զփեսայ, զծերացեալն Օտայ, որ
Page: 228 Line: 1 էր ի տոհմէն Ամատունեաց եւ սնուցող Խոսրովիդխտոյ քեռ թագաւորին։
Line: 2 Sentence: 5 Եւ այն ինչ ընդ հուպ եկեալ մեծի Տրդատայ յարեւմտից եւ լուեալ
Line: 3 զայս ամենայն, եւ գիտացեալ, թէ ոչ ի ժամադրութիւնն եկն Շապուհ՝
Line: 4 խաղայ ի վերայ հիւսիսականացն։ Sentence: 6 Իսկ նահապետ ազգին Սլկունեաց
Line: 5 ամրանայր յամրոցին, որ անուանեալ կոչի Ողական, ապաւէն առնելով
Line: 6 իւրեանց զբնակիչս Սիմն կոչեցեալ լերինն. Sentence: 7 եւ ընդդիմացեալ թագաւորին՝
Line: 7 աղմկէր զերկիրն, եւ մերձ առ լերամբն ոչ թողացուցանէր այլում
Line: 8 պարապել գործոյ։ Sentence: 8 Ասէ ցամենայն նախարարութիւնս տանս Հայոց
Line: 9 արքայ. Sentence: 9 " Որ ոք ածցէ առ իս զնահապետն ազգին Սլկունեաց՝ տաց նմա
Line: 10 յաւիտենական իշխանութեամբ զգեօղս եւ զ դաստակերտս, եւ զամենայն
Line: 11 իշխանութիւն ազգին Սլկունեաց"։ Sentence: 10 Զոր յանձն առնոյր ճենազնեայն
Line: 12 Մամգոն։
Line: 13 Sentence: 11 Եւ ի խաղալ թագաւորին զկումամբք Աղուանից ի վերայ Հիւսիսականացն՝
Line: 14 գնաց Մամգոն ամենայն աղխիւն իւրով զկողմամբք Տարօնոյ,
Line: 15 որպէս թէ ապստամբեալ ի թագաւորէն. Sentence: 12 եւ ի չու անկեալ, առաքէ
Line: 16 գաղտագնաց հետեւակս, զգացուցանելով նահապետի ազգին Սլկունեաց
Line: 17 զգնալն թագաւորին զկողմամբք Աղուանից. Sentence: 13 "Վտանգ մեծ է, ասէ,
Line: 18 թագաւորին Տրդատայ, վասն որոյ գնաց զկողմամբք Աղուանից պատերազմել
Line: 19 ընդ ամենայն լեռնոտնեայսն. Sentence: 14 Վասն որոյ մեր է ժամանակ ի
Line: 20 ճահ խորհել եւ գործել որ ինչ կամք են. Sentence: 15 զի խորհեալ եմ դաշնաւոր լինել
Page: 229 Line: 1 ընդ քեզ՝ վասն արհամարհանաց իմոց որ ի թագաւորէն"։ Sentence: 16 Ընդ որ յոյժ
Line: 2 ուրախացեալ նահապետ ազգին Սլկունեաց՝ ընդունի զնա երդմամբ
Line: 3 ուխտից. Sentence: 17 բայց յամուրն ոչ թողու, մինչեւ տեսանել, թէ որպէս պահիցէ
Line: 4 զմտերմութիւն երդմանցն եւ դաշնաւորութեանց։ Sentence: 18 Իսկ ասացեալն Մամգոն
Line: 5 ամենայնիւ ջանացեալ զմտերմութիւն ցուցանել առ ապստամբն՝
Line: 6 հաւատարմացաւ նմա որպէս արդարեւ միամիտ գործակից. Sentence: 19 մինչեւ հրամայեաց
Line: 7 նմա համարձակ մտանել յամուրն եւ ելանել։
Line: 8 Sentence: 20 Եւ յետ բազում վստահութեանն, ի միում աւուրց հաւանեցուցանէ
Line: 9 զնահապետ ազգին Սլկունեաց ելանել արտաքս յամրոցէն եւ որսալ
Line: 10 երէս. Sentence: 21 եւ ի միջամուխ լինել որսացն դիպեցուցանէ աղեղամբն ընդ մէջ
Line: 11 թիկանցն, եւ կործան յերկիր զարկուցանէ զապստամբն։ Sentence: 22 Եւ երթացեալ
Line: 12 իւրովք արամբքն ի դուէն ամրոցին՝ ունի զբերդն, կապելով զամենայն
Line: 13 արս որ ի ներքս։ Sentence: 23 Նա եւ զազգն Սլկունեաց խորհեցաւ բառնալ, եւ կոտորեաց
Line: 14 զամենեսեան. Sentence: 24 երկուք ոմանք փախստական անկան յաշխարհն
Line: 15 Ծոփաց։ Sentence: 25 Իսկ Մամգոն վաղվաղակի զգացուցանէ թագաւորին. Sentence: 26 ընդ որ
Line: 16 ուրախացեալ Տրդատայ, գրէ հրովարդակ՝ իշխել նմա ամենայնի զոր
Line: 17 խոստացաւն, եւ կարգէ զնա նախարար ի տեղի ապստամբին, անուանելով
Line: 18 յանուն իւր Մամգոնեան։ Sentence: 27 Բայց մնացելոցն Սլկունեաց հրամայէ չվնասել։
Line: 4 Sentence: 2 Իսկ թագաւորն Տրդատ ամենայն Հայաստանօք իջեալ ի դաշտն
Line: 5 Գարգարացւոց՝ Պատահէ հիւսիսականացն ճակատու պատերազմի. Sentence: 3 եւ ի
Line: 6 խառնել երկոցունց կողմանցն՝ յերկուս ճեղքէ զամբոխ թշնամեացն,
Line: 7 սկայաբար շահատակելով։ Sentence: 4 Ոչ կարեմ ասել զերագութիւն ձեռինն,
Line: 8 որպէս անբաւք ի նմանէ յերկիր անկեալ թաւագլոր խաղային,
Line: 9 օրինակ իմն ի գեղեցիկ ցանցորդէ լի ձկամբք յերկիր թօթափեալ
Line: 10 ցանցոյն, կայտռէին յերեսս երկրին։ Sentence: 5 Զոր տեսեալ թագաւորին Բասլաց՝
Line: 11 մօտ հասանէ յարքայն. Sentence: 6 եւ հանեայ յասպազինէն զներդեայ քեմխտապատ
Line: 12 պարանն եւ կորովութեամբ ձգեայ յետուստ կողմանէ ճահ դիպեցուցանէ
Line: 13 յուս ձախակողմանն եւ յանութ աջակողմանն. Sentence: 7 զի էր վերացուցեալ
Line: 14 զձեռնն ածել ումեք սոսերաւ. Sentence: 8 եւ ինքն վառեալ վերտ պահպանակօք,
Line: 15 ուր ոչ գծէին նետք։ Sentence: 9 Եւ քանզի ոչ կարաց շարժիլ ձեռամբ զհսկայն՝
Line: 16 զլանջօք առ երիվարին. Sentence: 10 եւ ոչ այսչափ ինչ շութափեաց մտրակել զերիվարն,
Page: 231 Line: 1 քան թէ ահեակ ձեռամբն ի ներդեայն աճապարեալ սկային, եւ
Line: 2 սաստկութեամբ ուժոյն զիւրեաւ ռծանցել ի ճահ դիպեցուցանէր զերկսայրին,
Line: 3 եւ ընդ մէջ կտրէր զայրն եւ զոյգ ընդ պարանոցին զգլուխ
Line: 4 երիվարին։
Line: 5 Sentence: 11 Իսկ զօրացն ամենայնի տեսեալ զթագաւորն իւրեանց եւ զզօրաւորն
Line: 6 միջակտուր յայնպիսի ահաւոր բազկէ լեալ՝ ի փախուստ դառնային.
Line: 7 Sentence: 12 զորոց զհետ մտեալ Տրդատ, վարէ մինչեւ յաշխարհն Հոնաց։ Sentence: 13 Եւ
Line: 8 թէպէտ ոչ փոքր հարուած եհաս զօրացն իւրոց, եւ բազմաց անկումն
Line: 9 մեծամեծաց, յորում մեռաւ եւ սպարապետն ամենայն Հայոց Արտաւազդ
Line: 10 Մանդակունի, սակայն Տրդատ անտի ըստ հայրենի օրինին պատանդս
Line: 11 առեալ դառնայ։ Sentence: 14 Որով պատճառաւ միաբանեալ զամենայն հիւսիսի,
Line: 12 հանեալ զօր բազում, գումարտակ արարեալ՝ խաղայ յաշխարհն Պարսից,
Line: 13 ի վերայ Շապհոյ որդւոյ Արտաշրի, չորս յիւրոցն առնելով
Line: 14 զօրավարս, զՄիհրան առաջնորդ Վրաց, վստահացեալ վասն ի
Line: 15 Քրիստոս հաւատոցն, եւ զԲագարատ ասպետ եւ զՄանաճիհր նահապետ
Line: 16 Ռշտունեաց եւ զՎահան նահապետ Ամատունեաց։ Sentence: 15 Բայց յաղագս հաւատոցն
Line: 17 Միհրանայ եւ աշխարհին Վրաց ասել կայ մեզ առաջի։
Line: 20 Sentence: 2 Կին ոմն, անուն Նունէ, յընկերաց սրբոց Հռիփսիմեանց ի ցրուելոցն,
Line: 21 փախստեամբ հասեալ յաշխահն Վրաց ի Մծխիթայ, ի նոցա
Line: 22 քաղաքն նախագահ, յոյժ ճգնութեամբ ստացեալ շնորհս բժշկութեան,
Page: 232 Line: 1 որով եւ զբազում ախտառզետս բժշկեալ, եւ գլխովին զկին Միհրանայ
Line: 2 առաջնորդին Վրաց։ Sentence: 3 Վասն որոյ հարցեալ զնա Միհրանայ, եթէ որով
Line: 3 զօրութեամբ առնես զայս սքանչելիս՝ ուսաւ զքարոզութիւն Աւետարանին
Line: 4 Քրիստոսի. Sentence: 4 եւ ախորժելով լուեալ՝ պատմեաց իւրոց նախարարացն
Line: 5 հանդերձ գովեստիւ։ Sentence: 5 Եւ իսկոյն եհաս առ նա լուր սքանչելեացն, որ
Line: 6 եղեն ի Հայս ի թագաւորն եւ ի նախարարսն, եւ զընկերացն երանելւոյն
Line: 7 Նունեայ. Sentence: 6 ընդ որ հիացեալ՝ զրուցեաց երանելւոյն Նունեայ, յորմէ եւ
Line: 8 ստուգագոյնս եւս տեղեկացաւ զամենայն ոճով։
Line: 9 Sentence: 7 Եւ եղեւ ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ ելանել Միհրանայ յորս. Sentence: 8 մոլորեցաւ
Line: 10 ի դժուարս լերանց, խաւարեալ օդով, այլ ոչ տեսանելեօք, ըստ
Line: 11 այնմ՝ եթէ կոչէ զմէգ բարբառով, եւ դարձեալ՝ թէ զտիւ ի գիշեր
Line: 12 մթացուցանէ։ Sentence: 9 Այսպիսեաւ Միհրան ըմբռնեալ խաւարաւ, որ եղեւ նմա
Line: 13 առիթ մշտնջենաւոր լուսոյն. Sentence: 10 քանզի զարհուրեալ, յիշեաց զոր լուաւն
Line: 14 վասն Տրդատայ, եթէ ի ճանապարհ ելեալ, կամելով յորս գնալ՝
Line: 15 հասին նմա հարուածք ի Տեառնէ. Sentence: 11 զոր համարեցաւ, թէ եւ նմա այսպիսի
Line: 16 ինչ դիպելոց է։ Sentence: 12 Եւ երկիւղիւ մեծաւ պաշարեալ, խնդրեաց աղօթիւք՝
Line: 17 լուսաւորիլ օդոյն եւ դառնալ խաղաղութեամբ, եւ պաշտել զԱստուածն
Line: 18 Նունէի խոստանայր. Sentence: 13 որում հանդիպեալ՝ կատարեառծ զասացեալսն։
Line: 19 Sentence: 14 Իսկ երանելւոյն Նունէի խնդրեալ արս հաւատարիմս՝ յղեաց առ
Line: 20 սուրբն Գրիգոր, եթէ զինչ հրամայեսցէ նմա գործել այնուհետեւ. Sentence: 15 քանզի
Line: 21 յօժարութեամբ ընկալան Վիրք զքարոզութիւն Աւետարանին։ Sentence: 16 Եւ հրաման
Line: 22 ընդունի՝ կործանել զկուռսն, որպէս ինքն արար, եւ կանգնել
Page: 233 Line: 1 զպատուական նշան խաչին մինչեւ ցօր տալոյ Տեառն հովիւ
Line: 2 յառաջնորդութիւն նոցա։ Sentence: 17 Եւ իսկոյն կործանեաց զամպրոպային պատկերն
Line: 3 Արամազդայ, որ կայր մեկուսի ի քաղաքէն, գետոյն հզօրի ընդ մէջ
Line: 4 անցանելով. Sentence: 18 զոր սովոր էին երկրպագել այգուն ի տանեաց
Line: 5 իւրաքանչիւր, զի հանպէպ նոցա երեւէր. Sentence: 19 իսկ եթէ ոք զոհել կամէր՝
Line: 6 անցանէր ընդ գետն առաջի մեհենիցն զոհէր։
Line: 7 Sentence: 20 Բայց ի վերայ նորա յարեան նախարարքն քաղաքին, եթէ ում
Line: 8 արդեօք փոխանակ կռոցն երկրպագեմք. Sentence: 21 ուսան՝ եթէ նշանի խաչին
Line: 9 Քրիստոսի. Sentence: 22 զոր արարեալ կանգնեցին ի վերայ վայելուչ բլրոյն յարեւելից
Line: 10 կուսէ քաղաքին, մեկուսի բաժանեալ եւ նա փոքրագոյն գետով։
Line: 11 Sentence: 23 եւ երկրպագեցին ամենայն բազմութիւնն ընդ առաւօտն նոյնպէս ի
Line: 12 տանեաց իւրաքանչիւր։ Sentence: 24 Բայց յորժամ եկեալ ի բլուրն տեսին փայտ
Line: 13 կոփեալ, ոչ ճարտարաց ինչ գործ՝ յոլովք քան զսակաւս արհամարհեցին,
Line: 14 իբր թէ այնպիսեաւ լի իցէ ամենայն անտառն նոցա, եւ թողեալ
Line: 15 ի բաց գնացին։ Sentence: 25 Իսկ բարերաին Աստուծոյ նայեցեալ ի գայթակղութիւն
Line: 16 նոցա՝ առաքեաց յերկնից սիւն ամպոյ, եւ լցաւ լեառնն բուրմամբ
Line: 17 անուշութեան. Sentence: 26 եւ ձայն բազմութեան սաղմոսերգուաց լսելի եղեւ քաղցր
Line: 18 յոյժ, եւ ծագեաց լոյս տպաւորութեամբ խաչի, ըստ ձեւոյ եւ չափոյ
Line: 19 փայտեղինին, եւ կալով ի վերայ նորա հանդերձ երկոտասան աստեղօք.
Line: 20 Sentence: 27 յոր ամենեցուն հաւատացեալ՝ երկրպագեցին նմա։ Sentence: 28 Եւ յայնմ հետէ
Line: 21 զօրութիւնք բժշկութեան կատարէին ի նմանէ։
Page: 234 Line: 1 Իսկ երանելին Նունէ ել գնաց անտի աշակերտել եւ զայլ եւս գաւառս
Line: 2 Վրաց յանապակ լեզուէն, շրջելով անպաճուճաբար եւ առանց
Line: 3 աւելորդաց, օտարացեալ յաշխարհէ եւ որ ի սմա. Sentence: 29 կամ թէ ճշմարտագոյն
Line: 4 ասել՝ ի խաչ ելեալ, ի կրթութիւն մահու զկեանսսն առնելով,
Line: 5 բանիւ վկայ Բանին Աստուծոյ, եւ յօժարութեամբն իւրով որպէս
Line: 6 արեամբ պսակեալ։ Sentence: 30 Զոր համարձակիմ ասել, առաքելուհի եղեալ
Line: 7 քարոզեաց ի Կղարջաց սկսեալ առ դրամբք Ալանաց եւ Կասբից մինչեւ ի
Line: 8 սահմանս Մասքթաց, որպէս ուսուցանէ քեզ Ագաթանգեղոս։ Sentence: 31 Բայց մեք
Line: 9 դարձուք անդրէն ի պատմութիւն Տրդատայ յաձակմանն ի Պարսս։
Line: 14 Sentence: 3 Բայց Տրդատայ թէպէտ եւ զյաղթութիւն ստացեալ էր, այլ ի
Line: 15 հարկանելոյ զօրուն եւ ի բազում անկելոց նախարարացն՝ զանգիտեաց
Line: 16 ինքեամբ յատուկ մարտնչել ընդ Շապհոյ, մինչեւ եհաս բազմութիւն
Line: 17 զօրուն Հռոմայեցւոց, որք ընդ Ասորեստան յարձակեցան. Sentence: 4 եւ ի
Line: 18 փախուստ զՇապուհ դարձուցին, յաւարի զամենայն երկիրն առեալ,։
Line: 19 Sentence: 5 Քանզի եւ Տրդատ միահամուռ իւրովքն, եւ որք ընդ իւրովքն էին զօրքն,
Line: 20 ընդ հիւսիսային կողմանս իշխանութեանն Պարսից դիմեաց տարեկան
Line: 21 չուաւորութեամբ։
Page: 235 Line: 1 Յայնժամ գայ առ նա ազգականն իւր եւ հարազատ Կամսար,
Line: 2 առաջին որդի Պերոզամատայ։ Sentence: 6 Այս Պերոզամատէ այն տղայն, որ ի
Line: 3 կոտորելն Արտաշրի զցեղն Կարենեան Պահլաւին, փախուցեալ Բուրզայ
Line: 4 ապրեցուցանէր։ Sentence: 7 Որոյ հասեալ յերիտասարդութիւն՝ ի պատիւ հօրն եւ ի
Line: 5 վերայ զօրուն կարգի յԱրտաշրէ, առ ի պատերազմել ընդ խուժդուժ
Line: 6 ազգսն ընդ այնոսիկ, նենգութեամբ խորհեալ արկանել զնա ի ձեռս
Line: 7 բարբարոսաց։ Sentence: 8 Որոյ եղեալ այր քաջ՝ սքանչելապէս մղեաց զպատերազմունս.
Line: 8 Sentence: 9 եւ ի պարտել զՎզըրկն որ անուանէր Խաքան, նուաճեալ՝ տայ
Line: 9 զդուստր իւր նմա կնութեան. Sentence: 10 նա եւ այլ կանայս առեալ, զմերձաւորս
Line: 10 Արտաշրի, եւ բազում որդիք եղեալ, զօրացեալ բռնութեամբ ունի զկողմանսն
Line: 11 զայնոսիկ. Sentence: 11 թէպթ եւ էր ի համար Արտաշրի՝ այլ ոչ տեսանէ
Line: 12 զնա. Sentence: 12 Եւ ի մեռանելն Արտաշրի ոչ հնազանդէ որդւոյ նորա Շապհոյ.
Line: 13 Sentence: 13 եւ ի մարտնչելն ի բազում պատերազմունս յաղթէ, եւ ի մտերմացն
Line: 14 Շապհոյ դեղակուր եղեալ մեռանի։
Line: 15 Sentence: 14 Առ նովիմբ ժամանակաւ այլ ոմն կացեալ Վզըրկ Խաքան, որ
Line: 16 թշնամութեամբ ընդ Կամսարայ որդւոյ նորա վարէր։ Sentence: 15 Իսկ Կամսարայ
Line: 17 դժուարին վարկուցեալ ի մէջ երկուց հզօր թագաւորաց բնակել թշնամութեամբ,
Line: 18 մանաւանդ զի եւ եղբայրքն ոչ միաբանեցան ընդ նմա՝
Line: 19 խաղացեալ ամենայն ընտանեօք իւրովք եւ աղխիւ գայ առ Տրդատ մեր
Line: 20 թագաւոր, եղբարց նորա առ Շապուհ երթալով։ Sentence: 16 Այս Կամսար ահագին
Page: 236 Line: 1 քաջութեամբ նահատակեալ առ հարբն ի պատերազմունս, ի շահատակելն
Line: 2 իւրում հարկանի յումեմնէ սակերբ զգլուխն. Sentence: 17 եւ վերացուցեալ մասն
Line: 3 ինչ յոսկրէ սկաւառակին, բժշկեալ ի դեղոց, պակաս գոլով բոլորութիւն
Line: 4 գագաթանն՝ անուանեցաւ Կամսար այնր աղագաւ։
Line: 5 Sentence: 18 Բայց Տրդատայ իւր հաստատեալ զեօթնպարսպեանն Եկբատան,
Line: 6 երկրորդ եւ վերակացուս յինքենէ թողեալ՝ դառնայ ի Հայս, ընդ իւր
Line: 7 ածելով զԿամսար ամենայնիւքն։ Sentence: 19 Քանզի Շապուհ աղաչեաց զյաղթողն
Line: 8 Կոստանդիանոս՝ խնդրել զհաշտութիւն եւ հաստատել զխաղաղութիւն
Line: 9 մշտնջենաւոր. Sentence: 20 զոր արարեալ սրբոյն Կոստանդիանոսի, յետ այնորիկ
Line: 10 առաքեաց զՀեղինէ զմայր իւր յԵրուսաղէմ ի խնդիր պատուական խաչին.
Line: 11 Sentence: 21 զոր եւ եգիտ իսկ զփրկական փայտն հանդերձ հինգ բեւեռօքն,
Line: 12 ի ձեռն Յուդայի հրէի, որ ապա եկաց եպիսկոպոս յԵրուսաղէմ։
Line: 16 Sentence: 2 Ի բառնալն Աստուծոյ զբռնաւորսն ամենայն յերեսաց Կոստանդիանոսի՝
Line: 17 մեծարեաց նա զԼիկիանոս մեծութիւն յոյժ, եւ ետ նմա ի
Line: 18 կնութիւն զքոյր իւր ոչ համամայր, ծիրանեօք եւ պսակաւ կայսերական
Line: 19 զարդարեաց զնա, եւ յերկրորդականս հասուցեալ պատիւս՝ արքայ ամենայն
Line: 20 արեւելից կացոյց։ Sentence: 3 Բայց զոր աստուածային բանն առ Եբրայեցիսն
Page: 237 Line: 1 անհնարին համարեալ, չարութեանն փոփոխումն՝ նոյն եւ աստանօր
Line: 2 պատահի. Sentence: 4 ընձու անկարելի է զխայտուցսն փոխել, եւ Եթովպացւոյ
Line: 3 զթխութիւն, նոյնպէս մարդոյ ամպարշտի՝ զբարսն։ Sentence: 5 Քանզի սա նախ առ
Line: 4 ի հաւատսն գտանի դրժող, եւ երկրորդ առ բարեգործն իւր ապստամբ։
Line: 5 Sentence: 6 Յարոյց հալածանս եկեղեցւոյ, եւ նենգութիւն գաղտնի ընդդէմ
Line: 6 Կոստանդիանոսի.
Line: 7 Sentence: 7 նա եւ չարիս բազմազանս հասոյց ամենեցուն, որ ընդ իւրով
Line: 8 իշխանութեամբն էին, ցանկասէրս այս եւ գարշելի ալեւոր, ներկածոյ
Line: 9 ունելով զհերս. Sentence: 8 որ եւ զկին իւր ի մեծնեղութիւն արգել, սակս տարփութեան
Line: 10 երանելւոյն Գլափիւռայ, վասն որոյ սպան զսուրբն Բասիլիոս
Line: 11 Ամասիոյ Պոնտացւոց եպիսկոպոս։
Line: 12 Sentence: 9 Եւ իբրեւ յայտնեցաւ դաւն, եւ գիտաց եթէ նմա լուռ ոչ լինի
Line: 13 Կոստանդիանոս՝ ժողովեաց զօրս ընդդիմանալ պատերազմաւ։ Sentence: 10 Եւ ցրտացեալ
Line: 14 ի սիրոյն Տրդատայ մեր թագաւորի, ակնածէր որպէս արդարեւ ի
Line: 15 թշնամւոյ. Sentence: 11 քանզի գիտէր եթէ ատելն արդարոյ ամենայն ամբարիշտ։
Line: 16 Sentence: 12 Իսկ իբրեւ եկն յաղթողն Կոստանդիանոս՝ նատնեաց Աստուած ի ձեռս
Line: 17 նորա զԼիկիանոս. Sentence: 13 յոր խնայեալ որպէս ի ծերունի եւ ի քեռայր՝ ետ
Line: 18 տանել ի Գաղղիուս հանդերձ երկաթի կապանօք, դնել ի մետաղս, զի
Line: 19 աղօթեսցէ առ Աստուած, որում մեղաւն, թերեւս երկայնամիտ լիցի առ
Line: 20 նա։ Sentence: 14 Եւ ինքն հանդերձ որդւովքն մի թագաւորութիւն զՀռոմայեցւոցն
Page: 238 Line: 1 ցուցեալ՝ զքսանեմեակն ի Նիկոմիդացւոց քաղաքին կատարեաց։ Sentence: 15 Զի ի
Line: 2 չորրորդ ամէ հալածանացն սկսեալ թագաւորել մինշճեւ ցերեքտասաներորդ
Line: 3 ամն խաղաղութեան, զոր եւ այսօր տօնէ աշխարհ։
Line: 4 Sentence: 16 Եւ ոչ պարտ վարկուցեալ ի Հռոմ դառնալ, այլ ի Բիւզանդիոն
Line: 5 անցեալ՝ հաստատէ զարքունիսն, յանրջական իմն նախատեսութեանց
Line: 6 հրամայեալ. Sentence: 17 գերապայծառս իմն առնելով շինուածս, հնգապատիկ յաւելեալ
Line: 7 մեծացուցանէ։ Sentence: 18 Քանզի ոչ ուրուք մեծի թագաւորի կայր ի նմա
Line: 8 ձեռնարկութիւնք այսպիսիք, բայց ի սակաւուց ինչ իրաց, որպէս
Line: 9 տիեզերակալին Աղեքսանդրի Մակեդոնացւոյ, յորժամ անտի ընդդէմ
Line: 10 Դարեհի սպառազինեցաւ, եւ սակս այնորիկ շինեաց ի յիշատակ իւր
Line: 11 զասաշծեալն Ստրատիգին. Sentence: 19 քանզի ի նմա զպատերազմականսն յօրինեաց
Line: 12 զկազմութիւն։ Sentence: 20 Զոր յետոյ Սեւերիոս արքայ Հռոմայեցւոց նորոգեաց. Sentence: 21 եւ
Line: 13 ինքն շինեաց զբաղանիսն ի տեղւոջ սեանն, որ ունէր ստորագիր խորհրդական
Line: 14 անուն Արեգակն, ըստ թրակացւոց բառի Զեւքսիպոն, որոյ
Line: 15 կոչմամբ յորջորջեցան եւ բաղանիքն։ Sentence: 22 Սա շինեաց եւ զտեսարանն եւ
Line: 16 զգազանամարտկացն եւ զխաղալկացն, եւ զձիընթացն ոչ կատարմամբ։ Sentence: 23 Այլ
Line: 17 Կոստանդիանոսի ամենապատիկ յարդարեալ՝ անուանեաց նոր Հռոմ.
Line: 18 Sentence: 24 այլ աշխարհ կոչեաց զնա Կոստանդիանու քաղաք։ Sentence: 25 Ասեն եւ զայս, եթէ
Line: 19 գաղտնի եհան ի Հռոմայ զասացեալն Պաղադիոն քերածոյ, եւ եդ զնա
Line: 20 ի Փորոնին ներքոյ սեանն, որ առ ի յիւրմէ կանգնեալ։ Sentence: 26 Բայց այս մեզ
Line: 21 անհաւատալի է, այլոց՝ որպէս կամք իցեն։
Line: 4 Sentence: 1 Ընդ այն ժամանակս երեւեցաւ Արիոս աղեքսանդրացի, որ ուսոյց
Line: 5 չարաչար ամբարըտել, ոչ գոլ զՈրդի հաւասար Հօր, եւ ոչ ի բնութենէ
Line: 6 եւ յէութենէ Հօր. Sentence: 2 եւ ոչ ծնեալ ի Հօրէ յառաջ քան զյաւիտեանս, այլ
Line: 7 օտար զոմն եւ արարած եւ կրտսեր, եւ յետ ժամանակի գոյացեալ. Sentence: 3 որ ըստ
Line: 8 արժանեաց իւրոց ամբարիշտս այս Արիոս ի գարշելիսն ընկալաւ
Line: 9 զսատակումնն։ Sentence: 4 Վասն որոյ ել հրաման յինքնակալէն Կոստանդիանոսէ՝
Line: 10 ժողով լինել բազմութեան եպիսկոպոսաց ի Նիկիա Բիւթանացւոց։ Sentence: 5 Եւ
Line: 11 ժողովեցան Բիտոն եւ Բիկենդ երիցունք ի Հռոմ քաղաքէ, ձեռնարկութեամբ
Line: 12 սրբոյն Սեղբեստրոսի, Աղեքսանդրոս Աղեքսանդրի, Եւստաթիոս
Line: 13 Անդիոքայ, Մակարիոս Երուսաղէմի, Աղեքսանդրոս Կոստանդնուպօլսի
Line: 14 եպիսկոպոսք։
Line: 15 Sentence: 6 Յայնժամ գայ հասանէ հրովարտակ իմքնակալին Կոստանդիանոսի
Line: 16 առ մեր արքայն Տրդատ, զի զսուրբն Գրիգոր առեալ ընդ իւր ի ժողովն
Line: 17 երթիցէ. Sentence: 7 զոր ոչ առ յանձն Տրդատ։ Sentence: 8 Քանզի լուեալ էր զխնամենալն
Line: 18 Շապհոյ ընդ Հնդկաց թագաւորին եւ ընդ արեւելեան Խաքանայ,
Line: 19 եւ զօրավարելն Ներսեհի, որ թագաւորեաց ամս ինն, եւ Որմզդի, որ
Line: 20 ապա եւ նա թագաւորեաց ամս երիս նահատակութեամբք։ Sentence: 9 Եւ ի կասկածի
Line: 21 եղեալ, զի մի արդեօք պայմանի ստիցէ ըստ սովորութեան
Line: 22 հեթանոսութեանն՝ վասն այնորիկ ոչ եթող առանց իւր զաշխարհս։
Page: 240 Line: 1 Բայց եւ ոչ սուրբն Գրիգոր հաւանեցաւ երթալ, զի մի զառաւել պատիւ
Line: 2 վասն խոստովանողական անուան ի ժողովոյն ընկալցի. Sentence: 10 որպէս զի
Line: 3 այնպէս փափագանօք եւ մեծաւ փութով կոչէին։ Sentence: 11 Այլ նոքա առաքեն
Line: 4 փոխանորդ իւրեանց զԱրիստակէս, հանդերձ ճշմարիտ խոստովանութեամբ,
Line: 5 երկոցունց գրով։ Sentence: 12 Որոյ երթեալ հասանէ մեծի Ղեւոնդի. Sentence: 13 եւ
Line: 6 հանդիպի յանմ ժամու, զի մկրտէր զԳրիգոր զհայր Գրիգորի
Line: 7 Աստուածաբանի. Sentence: 14 որ իբրեւ ել ի ջրոյն՝ լոյս շուրջ փայլատակեաց
Line: 8 զնովաւ, զոր ոչ ոք ի բազմութենէն ետես, այլ միայն Ղեւոնդիոս, որ
Line: 9 մկրտէրն, եւ մերն Արիստակէս, եւ Եւթաղ Եդեսիայ, եւ Յակոբ Մծբնայ,
Line: 10 եւ Յոհան Պարսից եպիսկոպոսք, որք նոյն շաւղօք ուղեւորօին ի ժողովն։
Line: 14 Sentence: 2 Երթալ Արիստակէս ընդ մեծին Ղեւոնդի, հասանէ ի քաղաքն
Line: 15 Նիկիացւոց, ուր եղեն ժողովեալ հարք երեք հարիւր եւ ութեւտասն ի
Line: 16 քակտումն արիանոսաց. Sentence: 3 զորս նզովեալ մերժեցին ի հաղորդութենէ
Line: 17 եկեղեցւոյ. Sentence: 4 սոյնպէս եւ ինքնալան արտասահմանեաց ի մետաղս։ Sentence: 5 Ապա
Line: 18 դարձեալ Արիստակէս արժանահաւատ բանիւ, եւ քսան կանոնեալ
Page: 241 Line: 1 գլխովք ժողովոյն՝ գայ հանդիպի հօրն եւ արքային ի Վաղարշապատ
Line: 2 քաղաքի։ Sentence: 6 Ընդ որ ուրախացեալ սրբոյն Գրիգորի, սուղ ինչ գլուխս
Line: 3 յինքենէ ի կանոնս ժողովոյն յաւելու, վասն առաւել զգուշութեան
Line: 4 իւրոյ վիճակին։
Line: 5 Sentence: 7 Յայնմ ժամու եւ ազգային նոցա Կամսար մկրտի իւրայովքն հանդերձ
Line: 6 ի ձեռն մեծին Գրիգորի. Sentence: 8 արքայի ընդունելով ի ջրոյն՝ տայ նմա
Line: 7 ժառանգութիւն զմեծ դաստակերտն Արտաշիսի, որ այժմ ասի Դրասխանակերտ,
Line: 8 եւ զգաւառն Շիրակ, որպէս ազգականի իւրում եւ մտերիմ
Line: 9 հարազատի։ Sentence: 9 Այլ նա ոչ աւելի բաւեալ քան զեօթն աւուրս յետ մկրտութեանն,
Line: 10 վախճանի։ Sentence: 10 Բայց թագաւորին Տրդատայ մխիթարեալ զգլուխ
Line: 11 որդւոցն Կամսարայ զԱրշաւիր՝ զինքն փոխանակ ծնողին սահմանելով,
Line: 12 ազգ զնա սերէ յանուն հօրն, եւ կարգէ ի թիւ նախարարութեանց։ Sentence: 11 Յաւելու
Line: 13 եւ այլ պարգեւս - զքաղաքն Երուանդայ եւ զնորին գաւառն մինչեւ
Line: 14 ցկատար ձորոյն մեծի. Sentence: 12 միայն զի ի մտաց նորա հեռացուցանէ զյիշատակ
Line: 15 բնիկ աշխարհին որ Պահլաւն կոչի, որպէս զի անվրդով զհաւատսն
Line: 16 պահիցէ։ Sentence: 13 Իսկ Արշաւիր առաւել սիրեալ զգաւառն՝ յիւր անուն կոչէ
Line: 17 Արշարունիս. Sentence: 14 քանզի յառաջ Երասխաձոր կոչէր։ Sentence: 15 Ահա ասացաք եւ
Line: 18 զպատճառս գալստեան երկուց ցեղիցն Պարթեւաց եւ Պահլաւկաց։
Line: 19 Sentence: 16 Զայսու ժամանակաւ կատարէ Տրդատ զշինուած ամրոցին Գառնւոյ,
Line: 20 զոր որձաքար եւ կոփածոյ վիմօք, երկաթագամ եւ կապարով մածուցեալ.
Line: 21 Sentence: 17 յորում շինեալ եւ տուն հովանոց, մահարձակօք, սքանչելի դրօշուածովք,
Page: 242 Line: 1 բարձր քանդակաւ, ի համար քեռ իւրոյ Խոսրովիդխտոյ, եւ գրեալ ի
Line: 2 նմա զյիշատակ իւր հելլենացի գրով։
Line: 3 Sentence: 18 Բայց սրբոյն Գրիգորի դարձեալ ի նոյն լերինս՝ ոչ ումեք յետ
Line: 4 այնր յաւելոյր երեւել մինչեւ ցվախճան։
Line: 8 Sentence: 2 Յեօթն եւ ի տասներորդի ամի թագաւորութեանն Տրդատայ գտաք
Line: 9 նստեալ յաթոռ սրբոյ առաքելոյն Թադէոսի զհայրն մեր Գրիգորիոս եւ
Line: 10 ըստ Աւետարանի ծնող։ Sentence: 3 Յետ լուսաւորելոյ զամենայն Հայս լուսով
Line: 11 աստուածգիտութեան, եւ ջնջելոյ զխաւար կռապաշտութեանն, եւ լնլոյ
Line: 12 զամենայն կողմանս եպիսկոպոսօք եւ վարդապետօք՝ սիրեաց զլերինս
Line: 13 եւ զամայութիւն եւ զհանդարտութեամբ մտաց յինքեան կեալ, որպէս զի
Line: 14 խօսեսցի ընդ Աստուծոյ անզբաղապէս. Sentence: 4 փոխանորդ իւր թողլով զորդի
Line: 15 իւր Արիստակէս, ինքն կալով ի գաւառին Դարանաղեաց, ի լերինն
Line: 16 Մանեայ այրս։
Line: 17 Sentence: 5 Այլ ասասցուք, թէ էր աղագաւ կոչի Մանեայ այրք։ Sentence: 6 Քանզի էր
Line: 18 կին ոմն անուն Մանի, յընկերաց սրբոց Հռիփսիմեանց, որպէս զՆունէ
Line: 19 վրաց վարդապետուհի. Sentence: 7 որ ոչ շութափեաց հետեւել նոցա ի գալն առ
Line: 20 մեզ, դիտելով զամենայն տեղիս՝ Աստուծոյ, բնակեցաւ ի լերինն
Line: 21 յայսոսիկ, յայրս ինչ քարանց. Sentence: 8 վասն որոյ կոչեցաւ անուն լերինն Մանեայ
Line: 22 այրք. Sentence: 9 յոր այրի յետոյ բնակեցաւ եւ սուրբ Գրիգոր։
Line: 23 Sentence: 10 Այլ թէպէտ եւ բնակեցաւ անդ, սակայն ընդ ժամանակս ժամանակս
Line: 24 յայտնեալ շրջէր ընդ աշխարհս, հաստատէր ի հաւատս զաշակերտեալսն։
Line: 25 Sentence: 11 Բայց իբրեւ եկն նորին որդին Արիստակէս ի ժողովոյն Նիկիայ՝ յայնմ հետէ
Line: 26 ոչ եւս երեւեցաւ յայտնլ ումեք սուրբն Գրիգորիոս։ Sentence: 12 Վասն որոյ յիսկզբան
Line: 27 քահանայանալոյ նորա, յեօթն եւ ի տասներորդ ամէ թագաւորութեանն
Line: 28 Տրդատայ մինչեւ ցքառասուն եւ վեցերորդ ամն նորին, յորմէ հետէ ոչ
Line: 29 եւս յաւել ումեք երեւել՝ համարեալ թուին ամք երեսուն։
Line: 30 Sentence: 13 Եւ յետ նորա Արիստակէս ամս եօթն, ի քառասուն եւ յեօթերորդ
Line: 31 ամէն Տրդատայ մինչեւ ցյիսուն եւ երրորդ ամն նորին, յորում եղեւ
Line: 32 կատարումն Արիստակեայ։ Sentence: 14 Զի արդարեւ էր սուսեր հոգեւոր ըստ ասացելումն
Line: 33 վասն որոյ թշնամի ամենայն անիրաւաց եւ զազրագործաց թուէր
Line: 34 նա։ Sentence: 15 Յաղագս որոյ եւ Արքեղայոս, որ էր կարգեալ ի վերակացութիւն
Line: 35 Չորրորդ կոչեցեալ Հայոց, կշտամբեալ ի նմանէ՝ սպասեաց դիպող
Line: 36 աւուր. Sentence: 16 եւ ոատահեալ նմա ի ճանապարհի ի Ծոփաց գաւառին՝ սպան
Page: 244 Line: 1 զնա սրով, եւ ինքն գնաց փախստական ի Տաւրոս Կիւլիկեցւոց։ Sentence: 17 Իսկ
Line: 2 զմարմին երանելւոյն բարձեալ աշակերտաց նորին՝ բերին յեկեղեաց
Line: 3 գաւառն, հանգուցեալ ի Թիլն, յիւրում աւանին։ Sentence: 18 Եւ յաջորդեաց
Line: 4 զաթոռն երէց եղբայր նորին Վրթանէս, ի յիսուն եւ ի չորրորդ ամէն
Line: 5 Տրդատայ եւ անդր։
Line: 6 Sentence: 19 Բայց սրբոյն Գրիգորի ի Մանեայ այրն կեցեալ աներեւութաբար
Line: 7 ամս բազումս՝ փոխի մահուամբ ի կարգս հրեշտակաց։ Sentence: 20 Եւ հովուաց
Line: 8 գտեալ զնա վախճանեալ՝ ի նմին տեղւոջ թաղեցին, ոչ գիտելով թէ
Line: 9 ով ոք նա իցէ։ Sentence: 21 Վայելէր իսկ նոցա, որք Փրկչին մերոյ ծննդեանն եղեն
Line: 10 խորհրդածուք, լինել եւ աշակերտին յուղարկմանն սպասաւորք։ Sentence: 22 Եւ
Line: 11 ծածկեալ ամս բազումս աստուածային իմն գոգցես տեսչութեամբ,
Line: 12 իբրեւ զՄովսէսն զայն ի հնումն, զի մի ի պաշտօն ի դեռահաւատ
Line: 13 բարբարոսացս առցի ազգաց։ Sentence: 23 Իսկ յորժամ սերտեալ հիմնեցան հաւատք
Line: 14 կողմանս այսոցիկ՝ զկնի յետ բազում ժամանակաց յայտնեցաւ
Line: 15 ճգնաւորի ումեմն Գառնիկ անուն կոչեցելոյ, եւ բերեալ եդաւ ի գեօղն
Line: 16 թորդան նշխարք սրբոյն Գրիգորի։
Line: 17 Sentence: 24 Սա, որպէս ամենեցուն յայտնի է, աշխարհաւ Պարթեւ, գաւառաւ
Line: 18 Պահլաւ, յազգէ թագաւորելոյ զատուցեալ Արշակունի, ի ցեղէ Սուրենական,
Line: 19 ի հօրէ Անակ կոչեցելոյ, յարեւելից կողմանց աշխարհիս
Line: 20 մերոյ՝ արեւելք ճշմարիտ ծագեալ մեզ եւ իմանալի արեգակն եւ հոգեւոր
Page: 245 Line: 1 ճառագայթ, ի խորին չարութենէ կռապաշտութեան ելք, երանութեան
Line: 2 եւ շինութեան հոգեւորի առիթ, աստուածային արդարեւ արմաւենի
Line: 3 տնկեալ ի տան Տեառն եւ ի գաւիթս Աստուծոյ մերոյ ծաղկեալ։
Line: 4 Sentence: 25 Եւ այսպիսեօք եւ այսքանեօք ժողովրդովք բազմացեալ, ի ծերութիւն
Line: 5 պարարտութեան հոգեւորի զմեզ ժողովեաց ի փառս եւ ի գովեստ Աստուծոյ։
Line: 9 Sentence: 2 Զսրբոյ եւ զմեծէ եւ զերկրորդ նահատակէ եւ զմերոյ լուսաւորութեան
Line: 10 հոգեւոր վերակացուէ ճառելով, զի Քրիստոսռ հանուրց եղելոցս
Line: 11 ճշմարիտ թագաւորէ՝ հրաշափառագունիւ պարտ էր անցանել բանիւ,
Line: 12 որպէս զգործակցէ եւ զհաւասար ճգնողռ մերոյ նախաշաւղի եւ
Line: 13 լուսաւորութեանց նահապետի. Sentence: 3 որպէս թուեցաւ հաճոյ Հոգւոյն սրբոյ՝
Line: 14 երիցուցանել զիմ լուսաւորիչն վկայութեանն միայնոյ վիճակաւ,
Line: 15 ի վերայ բերեմ՝ թէ եւ առաքելութեանն. Sentence: 4 իսկ որ ինչ զկնի այսորիկ,
Line: 16 զուգարան եւ հաւասարագործ։ Sentence: 5 Այլ զառաւելութիւն ասեմ աստ զթագաւորին.
Line: 17 Sentence: 6 քանզի խորհելն յաղագս Աստուծոյ եւ ճգնազգեցիկն լեինել՝ զոյգ
Line: 18 երկոցունց. Sentence: 7 իսկ նուաճել հաւանողական կամ բռնաւորական բանիւ՝
Line: 19 առաւել էր թագաւորին շնորհ. Sentence: 8 քանզի ըստ հաւատոցն ոչ ինչ
Page: 246 Line: 1 կասեցուցանէր զգործսն։ Sentence: 9 Այսորիկ աղագաւ կոչեմ եւ զսա նախաշաւիղ
Line: 2 ճանապարհ եւ լուսաւորութեան մերոյ հայր երկրորդ։ Sentence: 10 Բայց զի
Line: 3 պատմութեանց, եւ ոչ գովեստից է ժամանակս, մանաւանդ զի եւ հագներգութիւնս
Line: 4 ըստ իւրաքանչիւր պատմագրաց արտասանութեանց եւ
Line: 5 ոչ յատուկ ի մէնջ շարագրեցաւ, անցցուք ի կարգ բանից որ ինչ
Line: 6 յաղագս սորա։
Line: 7 Sentence: 11 Սա յետ հաւատոցն որ ի Քրիստոս, ամենայն առաքինութեամբք
Line: 8 բացափայլեալ՝ եւս քան զեւս յաճախէր որ ինչ յաղագս Քրիստոսի գործ
Line: 9 եւ բան. Sentence: 12 սաստելով եւ հաւանեցուցանելով զմեծամեծ նախարարսն, միանգամայն
Line: 10 եւ զամենայն բազմութիւն ռամկին, լինել արդարեւ Քրիստոսի.
Line: 11 Sentence: 13 որպէս զի վկայեսցեն հաւատոցն՝ ամենեցուն եւ գործքն։ Sentence: 14 Այլ զխստասրտութիւն
Line: 12 կամիմ ասել, թէ եւ զամբարհաւաճութիւն ազգիս մերոյ
Line: 13 յիսկզբանցն եւ այսր. Sentence: 15 որպէս անհամբոյր բարւոյ եւ ճշմարտութեան
Line: 14 անհարազատ, կամ թէ բնութիւն ունելով զբարձրայօնութիւն եւ
Line: 15 զկամակորութիւն՝ ընդդիմանան կամաց թագաւորին յաղագս կրօնից
Line: 16 քրիստոսականաց, զհետ երթալով կամաց կանանց եւ հարճից։ Sentence: 16 որում
Line: 17 ոչ կարացեալ ներել թագաւորին, ընկեցեալ զերկրաւոր պսակս՝ զհետ
Line: 18 ընթանայր երկնաւորին, ագահ հասանելով ի տեղի սուրբ ճգնաւորին
Line: 19 Քրիստոսի, ծակամուտ լեռնակեցիկ եղեալ։
Line: 20 Sentence: 17 Աստանօր ամաչեմ ասել զճշմարտութիւնն, մանաւանդ թէ զանօրէնութիւն
Line: 21 եւ զամբարշտութիւն ազգիս մերոյ, եւ զմեծի ողբոց եւ
Page: 247 Line: 1 արտասուաց արժանի զսոցա գործս։ Sentence: 18 Քանզի զհետ առաքեալ, կոչեն
Line: 2 զնա՝ լինել ըստ կամաց նորա, եւ ունել զթագաւորութիւնն։ Sentence: 19 Իսկ ի
Line: 3 չհաւանել սրբոյն՝ տան նմա արբումն, որպէս անդ ուրեմն ի հնումն
Line: 4 Աթենացիքն Սոկրատայ զմոլեխինդն. Sentence: 20 եւ կամ թէ զմերն իսկ ասել,
Line: 5 կատաղեալ Եբրայեցիքն ըմպելի լեղեաւ խառնեալ Աստուծոյ մերոյ։
Line: 6 Sentence: 21 Եւ զայս արարեալ շիջուցին յինքեանց զբազմափայլ ճառագայթն
Line: 7 աստուածպաշտութեան։
Line: 8 Sentence: 22 Վասն այսորիկ ես ի վերայ իմոցս ողբալով ասեմ, որպէս Պաւղոս
Line: 9 յաղագս իւրոցն եւ թշնամեաց խաչին Քրիստոսի. Sentence: 23 Բայց ասեմ ոչ զիմ
Line: 10 բանս, այլ զհոգւոյն սրբոյ։ Sentence: 24 Ազգ թիւր եւ դառնացող, ազգ, որ ոչ ուղղեաց
Line: 11 զսիրտ իւր, եւ ոչ հաւատարմացաւ Աստուծոյ ոգի նորա։ Sentence: 25 Արք
Line: 12 Արամեանք, մինչեւ յերբ էք ծանրասիրտք, ընդէր սիրէք զնանրութիւն
Line: 13 եւ զանաստուածութիւն։ Sentence: 26 Ոչ ծանեայք, զի սքանչելացոյց Տէր զսուրբն
Line: 14 իւր. Sentence: 27 եւ ոչ Տէր լուիցէ յաղաղակել ձերում առ նա։ Sentence: 28 Զի բարկացեալ
Line: 15 մեղայք, եւ յանկողինս ձեր ոչ զղջացարուք. Sentence: 29 քանզի զենէք զենումն
Line: 16 անօրէնութեան, եւ զյուսացեալն ի տէր արհամարհեցէք։ Sentence: 30 Վասն այսորիկ
Line: 17 եկեսցէ ձեզ որոգայթ՝ զոր ոչ ծանեայք. Sentence: 31 եւ որսն զոր որսայցէք՝ ըմբռնեսցէ
Line: 18 զձեզ, եւ նովին որոգայթիւն անկջիք։ Sentence: 32 Այլ նորա անձն ցնծասցէ
Page: 248 Line: 1 Տերամբ եւ ուրախասցի ի փրկութեան իւրում, եւ ամենայնիւ ինքեամբ
Line: 2 ասասցէ. Sentence: 33 Տէր, ով նման է քեզ։
Line: 3 Sentence: 34 Եւ զի այսոքիկ ճշմարիտ այսպէս մխիթարեսցուք մերովք վտանգիւքս
Line: 4 եւ մեք. Sentence: 35 "զի եթէ ընդ փայտ դալար զայս արարին, ասէ Քրիստոս,
Line: 5 իսկ ընդ չորն զինչ լինիցի"։ Sentence: 36 Արդ՝ եթէ ընդ սուրբս Աստուծոյ, եւ որք
Line: 6 ի թագաւորութենէ յաղագս Աստուծոյ զինքեանս նուաստացուցին, այս
Line: 7 է, զինչ մեր բանս առ Աստուծոյ յաղագս ի ձէնջ վտանգիցս, որոց
Line: 8 վտանգք եւ աղքատութիւն սեպհական է։ Sentence: 37 Այլ սակայն ասացից։ Sentence: 38 Ով ոք
Line: 9 ի ձէնջ թոշակս յաղագս մեր, ով ոք վարդապետացն մաղթանս, ով ոք
Line: 10 բան յօժարեցուցանող կամ յորդորական, ով ոք յերթալս մերում
Line: 11 բեռնաբարձս, ով ոք ի գալն մերում հանգիստ, ով ոք տուն կամ օթանոց
Line: 12 մեզ պատրաստեաց։ Sentence: 39 Թողից զայլն, զի եւ ոչ զլեզուս չարս եւ զանգիտութիւն,
Line: 13 հանդերձ սնոտի փառամոլութեամբ եւ կատաղի լեզուանութեամբ,
Line: 14 սանձահարեցէք. Sentence: 40 այլ նիւթ նոցա ամնտութեանն զձեր ուսումնատեացդ
Line: 15 տալով բարս, բորբոքեցէք առաւել քան զհնոց Բաբելովնի։
Page: 249 Line: 1 Վասն որոյ իւրաքանչիւր ոք առ անձին է քուրմ եւ պաշտօնեայ, որպէս
Line: 2 ասէ Գիր, որ է ըստ այժմուցս ի դէպ. Sentence: 41 ուր բազում խօսողք աստուածայնոցն,
Line: 3 եւ զօրութեան մտացն ոչ հասուք. Sentence: 42 եւ խօսողք՝ ոչ ըստ հաճոյից Հոգւոյն,
Line: 4 այլ ըստ օտարին։ Sentence: 43 Վասն որոյ հիացումն իմն են ճառքս եւ սարսափելի՝
Line: 5 որոց միտս ունին. Sentence: 44 քանզի խոսի որ խօսին՝ զԱստուծոյ եւ զաստուածայինսն,
Line: 6 եւ խորհուրդք խօսողին յօտարն հային։ Sentence: 45 Զի ոչ վասն որոյ խօսին՝
Line: 7 կրէ զաշխատութիւն, եւ ոչ մեղմմով եւ հեզիկ, որպէս ուսաւն, թէ "մի ոք
Line: 8 լուիցէ արտաքոյ զբարբառ նորա", այլ յաղագս փառաց մարդկայնոց,
Line: 9 եւ ճայթեցուցանելով հնչեցուցանեն ի լսելիս մարդկան։ Sentence: 46 Ուր շատախօսութեանն
Line: 10 հոսանք իբրեւ յաղբիւրէ դիմեն, որպէս ասաց ոմն ի հնոցն,
Line: 11 եւ զկծեցուցանեն զամենայն գինարբուս եւ զհրապարակս։ Sentence: 47 Ով ոք զսոսա
Line: 12 ոչ ողբասցէ՝ որ միտս ունիցի. Sentence: 48 եւ եթէ ոչ ոք զչարիցի՝ ասեմ, թէ եւ որք
Line: 13 յորդորեն զսոսա այսպիսի լինել։ Sentence: 49 Արգելում ասել զՔրիստոսին -
Line: 14 տալ վրէժս յարենէն Աբելի արդարոյ մինչեւ ցարիւնն Զաքարիայ, որ
Line: 15 կայ ի մէջ տաճարին եւ սեղանոյն։
Page: 250 Line: 1 Այլ աստանօր դադարեսցէ բանս, որպէս աշխատութիւն կրեալ՝
Line: 2 յականջս լինել խոսեցեալ մեռելոց։ Sentence: 50 Այլ պատմութիւնս յաղագս սրբոյն
Line: 3 Տրդատայ ճշմարիտ է. Sentence: 51 քանզի արբուցեալ նմա դեղ մահու՝ զրկեցան
Line: 4 ի լուսոյ շնորհաց ճառագայթից նորա, որ թագաւորեաց ամս յիսուն
Line: 5 եւ վեց։
Line: 6 Sentence: 52 Բովանդակեցան Գիրք Երկրորդ,
Line: 7 յառաջադիմութեան Հայոց մեծաց.
Line: 4 Ոչ հնախօսութիւնք եղեալ մերոյ աշխարհիս, եւ ոչ ընդ ամենայն
Line: 5 յունականսն անցանել ատակեալ սակս կարճութեան ժամանակին. Sentence: 1 նա
Line: 6 եւ ոչ մատենագրութիւնք Դիոդորի հուպ առ մեզ են, զի ի նմա պահելով
Line: 7 զակն՝ անմոռաց անցանէաք ընդ բնաւն, զի մի ինչ ի մէնջ մնասցէ ի
Line: 8 գլխաւորացն եւ ի պիտանեացն, եւ արժանի յիշատակի մերոց շարագրութեանց։
Line: 9 Sentence: 2 Այլ որչափ ջան եւ յիշողութիւնք բաւեցին՝ պատմեցաք
Line: 10 ստուգապէս ի մեծէն Աղեքսանդրէ մինչեւ ի վախճան սրբոյն Տրդատայ,
Line: 11 յոյժ կանուխ եւ հեռի ժամանակօք։ Sentence: 3 Վասն որոյ մի զմեզ այպանեալ
Line: 12 պարսաւեսցես. Sentence: 4 զի ահա որ ինչ առ մերով ժամանակաւս եղեալ կամ
Line: 13 դոյզն ինչ հեռի՝ զրուցեցից քեզ անսխալ, Երրորդ առնելով Գիրս, որ
Line: 14 ինչ յետ սրբոյն Տրդատայ մինչեւ ի սպառել Արշակունեաց ազգին ի
Line: 15 թագաւորութենէ, եւ զաւակի սրբոյն Գրիգորի ի քահանայապետութենէ.
Page: 258 Line: 1 Հասարակաց խօսիւք անցանելով ընդ պատմութիւնս, որպէս զի մի ոք
Line: 2 երեւեսցի ի պերճաբանութիւնս գրաւեալ առ փափագն, այլ ճշմարտութեան
Line: 3 բանից մերոց կարօտեալ՝ ստէպ եւ անյագ առնիցեն
Line: 4 զընթերցումն պատմութեանց մերոց հայրենեաց։
Line: 8 Sentence: 2 Ի ժամանակի վախճանին Տրդատայ հանդիպեցաւ մեծն Վրթանէս,
Line: 9 ի վկայարանի սրբոյն Յովհաննու, որ ի հօրէ նորին շինեալ էր ի Տարօն։
Line: 10 Sentence: 3 Ուր նենգ գործեալ լերինն այնորիկ բնակչաց, ի սադրելոյ նախարարացն՝
Line: 11 կամեցան սպանանել. Sentence: 4 որք անըմբռնելի ձեռամբ կապեալք, որպէս
Line: 12 առ Եղիսէիւն այնուիկ ի հնումն, կամ նորին ինքեան Քրիստոսի Աստուծոյ
Line: 13 մերոյ զարկուցեալ Հրեայքն, անվտիտ անցեալ գնայր յԵկեղեաց
Line: 14 գաւառ, ի Թիլն աւան, ուր էր հանդստարան եղբօր նորին Արիստակեայ.
Line: 15 Sentence: 5 սգացեալ ի վերայ աշխարհիս Հայոց, որք յանիշխանութեան մնացեալք՝
Line: 16 յարեան ազգի յազգի վերայ նախարարութիւնք կոտորել զմիմեանս.
Line: 17 Sentence: 6 ուստի եւ երեք տոհմքն, որ Բզնունականն եւ Մանաւազեանն եւ Որդունին
Line: 18 անուանէին, սպառեալ բարձան ի միմեանց։
Line: 3 Sentence: 1 Մեծաւ պնդութեամբ առնէր վրէժխնդրութիւն հաւատոց եւ վարուց
Line: 4 երանելին Տրդատ, առաւել այնոցիկ, որ բացեայ կողմանքն էին յիւրում
Line: 5 իշխանութեանն։ Sentence: 2 Վասն որոյ եկեալ գործակալք կողմանցն արեւելից
Line: 6 հիւսիսոյ, վերակացուք հեռաւոր քաղաքին, որ կոչի Փայտակարան՝
Line: 7 ասեն ցարքայ. Sentence: 3 " Եթէ կամիցիս ուղղութեամբ վարել կողմանցն այնոցիկ
Line: 8 ըստ այսմ հաւատոյ՝ առաքեա նոցա եպիսկոպոս ի զաւակէ սրբոյն
Line: 9 Գրիգորի, զի յոյժ փափագելով խնդրեն. Sentence: 4 եւ գիտեմք հաւաստի, թէ ի
Line: 10 հռչակեալ անուանէն Գրիգորի՝ ակնածեսցեն եւ ի նորին զաւակէ, առնել
Line: 11 զամենայն ըստ հրամանի"։ Sentence: 5 Այսմ հաւանեալ երանելին Տրդատ՝ տայ
Line: 12 նոցա եպիսկոպոս զմանուկն Գրիգորիս, զերէց որդին Վրթանիսի։
Line: 13 Sentence: 6 Թէպէտ եւ յանլիութիւն աւուրցն հայելով՝ պարականոն զիրն վարկանէր,
Line: 14 այլ տեսեալ զհոգւոյն մեծանձնութիւն, եւ զմտաւ ածեալ զՍողոմոն
Line: 15 երկոտասանամեայ թագաւորեալ Իսրայելի՝ առաքէ բազում համարձակութեամբ,
Line: 16 հանդերձ Սանատրկաւ ոմամբ յիւրմէ ազգէն Արշակունեաց։
Line: 17 Sentence: 7 Որոյ երթեալ՝ լինէր օրինակ բարի, հայրենականօքն վարելով
Line: 18 առաքինութեամբք. Sentence: 8 այլ կուսութեամբ գեր ի վերոյ քան զհայրսն, եւ
Line: 19 պատժականաւ զոյգ ընդ թագաւորին։ Sentence: 9 Իսկ ի հասանել համբաւոյ
Line: 20 վախճանին Տրդատայ, ի դաւելոյ Նորին Սանադրկոյ եւ այլոց ոմանց
Line: 21 հանապազասուտ արանց Աղուանից՝ սպանին զերանելի, ընթադրեալ
Page: 260 Line: 1 ձիովք, բարբարոսքն ի Վատնեան դաշտին, մերձ ի Կասբիականն
Line: 2 կոչեցեալ ծով։ Sentence: 10 Զոր բարձեալ սարկաւագաց նորին, բերելով ի փոքր
Line: 3 Սիւնիս, Թաղեցին յԱմարաս աւանի։ Sentence: 11 Իսկ Սանադրկոյ թագ կապեալ
Line: 4 ինքեան՝ ունի զքաղաքն Փայտակարան. Sentence: 12 զօրութեամբ օտար ազգաց
Line: 5 խորհէր տիրել բոլորումս Հայոց։
Line: 9 Sentence: 2 Որպէս յաստուածայինսն գտանեմք ասացեալ պատմութիւնս,
Line: 10 Եբրայական ազգին, յետ դատաւորացն, ի ժամանակի անիշխանութեանն
Line: 11 եւ անխաղաղութեան, ոչ լինել թագաւոր, եւ առն ըստ հաճոյից իւրոց
Line: 12 գնալ՝ սապէս եւ ի մերումս էր տեսանել աշխարհի։ Sentence: 3 Քանզի ի վախճանել
Line: 13 երանելւոյն Տրդատայ՝ մեծ իշխանն Բակուր, որ բդեաշխն Աղձնեաց
Line: 14 կոչէր, տեսեալ զՍանատրուկ թագաւորեալ ի Փայտակարան՝ զնոյն
Line: 15 խորհեցաւ եւ ինքն. Sentence: 4 թէպէտ եւ ոչ թագաւորել, զի ոչ էր Արշակունի,
Line: 16 այլ տիրագլուխ կամեցաւ լինել. Sentence: 5 ճեղքեալ ի միաբանութենէ Հայոց՝
Line: 17 ձեռս ետ յՈրմիզդ արքայ Պարսից։ Sentence: 6 Ուստի ուշ ի կուրծս անկեալ եւ ի
Line: 18 միտս եկեալ նախարարացն Հայոց՝ ժողովեցան առ մեծն Վրթանէս, եւ
Line: 19 առաքեցին երկուս ի պատուական իշխանացն, զՄար իշխանն Ծոփաց,
Line: 20 եւ զԳագ իշխանն Հաշտենից, երթալ ի նախագահ քաղաքն, առ կայսրն
Line: 21 Կոստանդոս, որդի Կոստանդիանոսի, հանդերձ պատարագօք եւ թղթով,
Line: 22 որ ունէր օրինակ զայս. Sentence: 7 -
Line: 3 Sentence: 1 "Եպիսկոպոսապետ Վրթանէս եւ որք էնդ նովաւ եպիսկոպոսունք
Line: 4 եւ ամենայն նախարարք Հայոց մեծաց. Sentence: 2 տեառն մերոյ Կոստանդեայ կայսեր
Line: 5 ինքնակալի խնդալ։
Line: 6 Sentence: 3 "Յուշ լիցի քեզ պայման ուխտի հօրն քո Կոստանդիանոսի, որ առ
Line: 7 մերում թագաւորին Տրդատայ. Sentence: 4 եւ մի տացես զաշխարհս քո Պարսից
Line: 8 անաստուածից, այլ օգնեսցես մեզ զօրօք՝ թագաւորեցուցանել զորդի
Line: 9 Տրդատայ զԽոսրով։ Sentence: 5 Քանզի Աստուած զձեզ ոչ միայն Եւրոպայ, այլ եւ
Line: 10 ամենայն Միջերկրեայցս տիրեցոյց. Sentence: 6 եւ ահ զօրութեան ձերոյ եհաս մինչեւ
Line: 11 ի ծագս երկրի։ Sentence: 7 Եւ մեք խնդրեմք առաւել քան զառաւել տիրել ձեզ։
Line: 12 Sentence: 8 Ողջ լերուք"։
Line: 13 Sentence: 9 Այսմ լսող եղեալ Կոստադեայ՝ առաքեաց զԱնտիոքոս յարդարիչ
Line: 14 իւրոյ պալատանն զօրու ծանու, եւ ծիրանիս հանդերձ պսակաւ, եւ
Line: 15 թուղթ՝ որ ունէր օրինակ զայս. Sentence: 10 -
Line: 16 Թուղթ Կոստանեայ։
Line: 17 Sentence: 11 "Աւգոստոս ինքնակալ կայսր Կոստանդոս. Sentence: 12 մեծիդ Վրթանիսի եւ
Line: 18 ամենայն աշխարհականաց քոց խնդալ։
Line: 19 Sentence: 13 "Առաքեցի ձեզ զօր յօգնականութիւն, եւ հրաման թագաւորեցուցանել
Line: 20 ձեզ զԽոսրով որդի արքայի ձերոյ Տրդատայ. Sentence: 14 որպէս զի
Line: 21 ի բարեկարգութիւն հաստատեալ, մեզ ծառայեսջիք միամտութեամբ։
Line: 22 Sentence: 15 Ողջ լերուք"։
Line: 3 Sentence: 1 Եկեալ Անտիոքոս թագաւորեցոյց զԽոսրով, եւ զչորեսին սպարապետսն
Line: 4 մատոյց ի նոյն իշխանութիւն զօրու, զորս կացուցեալ էր
Line: 5 Տրդատայ յիւրում կենդանութեանն՝ յետ մեռանելոյ դայեկին իւրոյ
Line: 6 Արտաւազդայ Մանդակունւոյ, որ միագլուխ սպարապետ էր եւ ամենայն
Line: 7 Հայոց զօրավար։ Sentence: 2 Առաջին՝ Բագարատ ասպետ, զօրավար արեւմտեան
Line: 8 գնդին. Sentence: 3 երկրորդ՝ Միհրան առաջնորդ Վրաց եւ բդեաշխ Գուգարացւոց,
Line: 9 սպարապետ Հիւսիսային զօրուն. Sentence: 4 երրորդ՝ Վահան Նահապետ Ամատունեաց,
Line: 10 զօրավար արեւելեան գնդին. Sentence: 5 չորրորդ՝ Մանաճիհր նահապետ
Line: 11 Ռըշտունեաց, սպարապետ հարաւային զօրուն։ Sentence: 6 Եւ բաժանեալ ետ նոցա
Line: 12 զիւրաքանչիւր զօրս։ Sentence: 7 Եւ առաքեաց զՄանճիհր հարաւային զօրօք եւ
Line: 13 զԿիլիկեցի զօրս էնդ նմա զկողմամբք Ասորեստանի եւ Միջագետաց. Sentence: 8 եւ
Line: 14 զՎահան Նահապետ Ամատունեաց արեւելեան գնդաւն եւ զԳաղատացի
Line: 15 զօրս ընդ նմա առաքեաց զկողմամբք Ատրպատականի, ունել պահ
Line: 16 յարքայէն Պարսից։
Line: 17 Sentence: 9 Եւ իւր թողեալ զթագաւորն Խոսրով, - քանզի փոքր էր յանձնռ
Line: 18 եւ անօսր ոսկերօք եւ ոչ գոլով ի նմանութիւն պատերազմողական
Line: 19 հասակի, - եւ առեալ ընդ իւր զՄիհրան եւ զԲագարատ զօրօք իւրեանց,
Page: 263 Line: 1 եւ միահամուռ ամենայն յունականօքն խաղայ ի վերայ Սանատրկոյ։
Line: 2 Sentence: 10 Իսկ նորա պարսկական զօրօք լցեալ զքաղաքն Փայտակարան՝ ինքն
Line: 3 առ արքայն Շապուհ փութացեալ անկանի, հանդերձ Աղուանից նախարարօք։
Line: 4 Sentence: 11 Զոր տեսեալ Անտիոքայ, եթէ ոչ ի հնազանդութիւն խաղաղութեան
Line: 5 նուաճեցան՝ հրաման տայ առիւ զիշխանութիւն պառակտելոցն
Line: 6 նուազեցուցանել. Sentence: 12 եւ իւր ժողովեալ զհարկն՝ առ կայսր գնայ։
Line: 9 Sentence: 2 Երթեալ Մանճիհր Հայոց հարաւային գնդաւն եւ Կիլիկեցւոց
Line: 10 զօրօք զկողմամբք Ասորեստանի, ճակատ տուեալ ընդ Բակուր բդեշխի՝
Line: 11 սատակէ զնա, եւ զզօրս նորա եւ զպարսիկս օգնականս նմա հալածականս
Line: 12 առնէ. Sentence: 3 եւ զորդին Բակրոյ զՀեշայ ձերբակալ արարեալ՝ հանդերձ երկաթի
Line: 13 կապանօք առաքէ Խոսրովու. Sentence: 4 եւ զգաւառս իշխանութեան
Line: 14 նորա սրով դատի յանխնայ, ոչ միայն զմարտիկս, այլ եւ զռամիկ
Line: 15 շինականս. Sentence: 5 եւ բազում գերիս առեալ ի կողմանցն Մծբնայ, ընդ որս եւ
Line: 16 սարկաւագունս ութ զմեծի եպիսկոպոսին Յակովբայ։ Sentence: 6 Զորոց զհետ
Line: 17 եկեալ Յակովբայ՝ համոզէ զՄանաճիհր արձակել զգերութիւն ռամկին,
Line: 18 իբրեւ զոչ ինչ մեղուցելոց. Sentence: 7 որում ոչ հաւանեալ Մանաճիհր՝ պատճառէ
Line: 19 զարքայ։
Page: 264 Line: 1 Եւ Յակոբու դէմ եդեալ առ արքայ, առաւել եւս զչարի Մանաճիհր,
Line: 2 եւ սադրելոյ գաւառականացն՝ զութեսին սարկաւագունս նորա,
Line: 3 որք ի կալանսն էին, հրամայէ ի ծով ընկենուլ։ Sentence: 8 Զոր լուեալ մեծի
Line: 4 Յակոբու՝ դառնայ ի տեղի իւր լի բարկութեամբ, որպէս ՄՈծսէսն
Line: 5 յերեսաց Փարաւոնի։ Sentence: 9 Եւ ելեալ ի լեառն ինչ, յորմէ երեւէր գաւառն ամենայն.
Line: 6 Sentence: 10 անէծ զՄանաճիհր եւ զգաւառն նորին։ Sentence: 11 Եւ ոչ ինչ յամեցին դատաստանքն
Line: 7 Աստուծոյ հասանել ի վերայ. Sentence: 12 եւ նման Հերովդի պէս պէս ցաւովք
Line: 8 սատակի Մանաճիհր. Sentence: 13 եւ պտղաբերութիւն ջրաւորաց գաւառին դարձաւ
Line: 9 յաղտաղտուկ, եղեալ ի վերայ նոցա երկինքն պղնձի ըստ Գրոց, եւ ծովն
Line: 10 հակառակեալ յինքն ընդունէր զսահմանս անդաստանացն։ Sentence: 14 Զոր լուեալ
Line: 11 մեծին Վրթանայ եւ արքային Խոսրովայ՝ ցասուցեալ հրամայեն արձակել
Line: 12 զգերեալսն, եւ առ նոյն այր մաղթել ապաշխարութեամբ, զի դարձցի
Line: 13 սրտմտութիւն Տեառն. Sentence: 15 զոր յետ ելից Յակովբայ յաշխարհէս՝ ժառանգ
Line: 14 որդի մանաճհրի գեղեցիկ ապաշխարհութեամբ, ուժգին արտասուօք եւ
Line: 15 հառաչմամբ, նորին բարեխօսութեամբ գտեալ զբժշկութիւն գաւառին։
Line: 19 Sentence: 2 Յերկրորդ ամի Որմզդի Պարսից արքայի եւ յութերորդ ամի
Line: 20 ինքնակալութեանն Կոստանդեայ, յօգնականութենէ նորին թագաւորեաց
Page: 265 Line: 1 Խոսրով. Sentence: 3 ոչ ինչ արութիւն քաջութեան ցուցեալ որպէս զհայրն, այլ եւ ոչ վասն
Line: 2 հատուածելոց կողմանցն հակառակեցաւ ինչ, յետ միոյ նուագին,
Line: 3 զոր ի յունականացն կրեցին զօրացն այլ ի կամս թողեալ զարքայն
Line: 4 Պարսից՝ խաղաղութիւն առնէ ընդ նմա. Sentence: 4 բաւական վարկուցեալ
Line: 5 մնացելոց սահմանացն տիրել, ամենեւին ոչ ունելով փարել ազնուական
Line: 6 մտածութիւնս։ Sentence: 5 Զի թէպէտ էր Մարմնով փոքր, այլ ոչ որքան Մակեդովնացին
Line: 7 Աղեքսանդր, որ միայն երից կանգնոց ունէր զչափ հասակի,
Line: 8 եւ ոչ զհոգւոյն խափանէր աշխոյժս։ Sentence: 6 Իսկ սորա զքաջութենէ եւ զբարի
Line: 9 յիշատակաց անփոյթ արարեալ զբօսանաց եւ հաւորսութեանց եւ այլոց
Line: 10 որսոց պարապեալ. Sentence: 7 նորին աղագաւ եւ անտառ առ Ազատ գետովն անկէ,
Line: 11 որ յանուն նորա կոչին ինչեւ ցայսօր ժամանակի։
Line: 12 Sentence: 8 Նա եւ զարքունիսն փոխէ վերոյ անտառին յոստ մի, ապարանս
Line: 13 հովանաւորս շինեալ, որ ըստ պարսկական լեզուին Դուին կոչի, որ
Line: 14 թարգմանի բլուր։ Sentence: 9 Քանզի ի ժամանակին յանմիկ Արէս ուղեկցեալ
Line: 15 արեգական, եւ օդք ջերմայինք պղտորեալք ժանդահոտութեամբ փչէին.
Line: 16 Sentence: 10 յորմէ ոչ կարացեալ ժուժել որք յԱրտաշատն բնակեալ էին՝ կամաւ
Line: 17 յանձն առին զփոփոխումնն։
Line: 4 Sentence: 1 Յաւուրս սորա միաբանեալ բնակիչք հիւսիսոյ Կաւկասու, գիտացեալ
Line: 5 զթուլասրտութիւն նորա եւ զյուլութիւն, եւ առաւել ի հրապուրելոյ
Line: 6 մաղթանաց Սանատրկոյ՝ ի գաղտնի հրամանէ Շապհոյ Պարսից արքայի,
Line: 7 արշաւեալ ի միջոց աշխարհիս մերոյ հասանէին մեծաւ ամբոխիւ, որպէս
Line: 8 թէ երկու բիւրովք։ Sentence: 2 Որոց պատահեալ պատերազմաւ արեւելեայ եւ արեւմտեայ
Line: 9 զօրուն Հայոց՝ Հանդերձ զօրապետօքն Բագարատաւ ասպետիւ եւ
Line: 10 Վահանաւ նահապետիւ Ամատունեաց. Sentence: 3 քանզի հարաւային մեր գունդք
Line: 11 առ արքային Խոսրովայ էին յաշխարհին Ծոփաց, եւ զՄիհրան սպանեալ,
Line: 12 եւ զհիւսիսային մեր գունդն հարեալ, ի թիկունս ընկեցեալ թշնամեացն,
Line: 13 եւ հասեալ ի դրունս Վաղաշապատու պաշարէին։ Sentence: 4 Որոց յանկարծակի
Line: 14 ի վերայ անկեալ արեւելեայ եւ արեւմտեայ մեր զօրուն, եւ անտի մերժեալ
Line: 15 զՕշական առապարաւն, ոչ ետուն ժամանել ճապաղել ի նետաձգութիւն
Line: 16 ըստ օրինի իւրեանց սովորութեանն, երագեալ սաստկապէս զհետ
Line: 17 ունելով քաջաձիոցն ի դժուարս քարանց եւ ի Վիմուտ տեղիս։
Page: 267 Line: 1 Մինչեւ յոչ կամաց գումարեալ թշնամեացն ի ճակատ. Sentence: 5 եւ զօրագլուխ
Line: 2 նիզակաւորացն լեալ անարի ոմն սկայ վառեալ, եւ թաղեաւ
Line: 3 կաճեայ բոլորով ամենեւիմբ պարածածկեցեալ, շահատակէր ի մէջ
Line: 4 զօրացն։ Sentence: 6 Յոր ակնակառոյց լեալ քաջացն Հայոց եւ յարձակեալ՝ ոչ ինչ
Line: 5 կարէին վնասել. Sentence: 7 քանզի հարեայ նիզակաւ՝ ճախր առնոյր կաճեայն։
Line: 6 Sentence: 8 Յայնժամ քաջին Վահանայ Ամատունւոյ հայեցեալ յեկեղեցին կաթուղիկէ,
Line: 7 ասէ. Sentence: 9 "Օգնեա ինձ, Աստուած, որ զԴաւիթեան պարսաքարն
Line: 8 դիպեցուցեր ճակատու խրոխտացելոյն Գողիաթու. Sentence: 10 ուղղեա եւ զնիզակս
Line: 9 իմ ական հզօրիս այսորիկ"։ Sentence: 11 Եւ ոչ վրիպեցաւ ի խնդրոյն. Sentence: 12 ընդ գաւակ
Line: 10 ձիոյն հարեալ՝ յերկիր կործանեաց զահագին զվիրագն։ Sentence: 13 Այսպիսի
Line: 11 դիպուած ի փախուստ յորդորեաց զթշնամիսն, եւ ի յաղթութիւն զՀայոց
Line: 12 գունդն զօրացոյց։ Sentence: 14 Եւ աստի դարձեալ յաշխարհն Ծոփաց Բագարատ՝
Line: 13 վկայ հաստատուն առանց նախանձու լինի առ արքայի վասն Վահանայ
Line: 14 քաջութեանցն եւ առաքինի դիպուածոյն։ Sentence: 15 Վասն որոյ պարգեւէ նմա
Line: 15 արքայ զտեղի ճակատուն՝ զՕշական, ուր ինքնակամ դիմագրաւ նահատակն
Line: 16 եղեւ։ Sentence: 16 Եւ փոխանակ Միհրանայ կարգէ զԳարջոյլ Մաղխազ
Line: 17 նահապետ Խոռխոռունեաց ի վերայ զօրուն։
Line: 20 Sentence: 2 Յետ այսորիկ գիտացեալ Խոսրովայ, թէ ձեռն Շապհոյ Պարսից
Line: 21 արքայի ընդ թշնամիսն է՝ լուծանէ զխաղաղութիւնն որ ընդ նմա, եւ
Page: 268 Line: 1 զմասնաւոր հարկսն արգելու ի նմանէ, տալով եւ զայն կայսեր. Sentence: 3 եւ ածելով
Line: 2 զզօրս Յունաց՝ ընդդիմանայ արքային Պարսից։ Sentence: 4 Բայց ոչ յերկարեալ
Line: 3 զկեանս իւր՝ վախճանի, թագաւորեալ ամս ինն. Sentence: 5 եւ Բարձեալ զնա՝
Line: 4 թաղեցին յԱնի առ հարս իւր։ Sentence: 6 ԵՒ ժողովեալ մեծի Վրթանիսի զամենայն
Line: 5 նախարարս Հայոց, հանդերձ զօրօք եւ զօրապետօք, յանձն առնէ զաշխարհս
Line: 6 Արշաւրի Կամսարականի, որպէս գլխաւորի եւ յոյժ պատուականի
Line: 7 յետ արքայի։ Sentence: 7 Եւ իւր առեալ զՏիրան որդի Խոսրովու՝ գնայ առ կայսեր,
Line: 8 զի թագաւոր Հայոց ի տեղի հօր իւրոյ Կացուսցէ։
Line: 9 Sentence: 8 Իսկ արքայն Պարսից Շապուհ իբրեւ լուաւ զմահն Խոսրովու, եւ եթէ
Line: 10 որդի նորա Տիրան առ կայսր գնաց՝ գումարէ զօրս բազումս ի ձեռն
Line: 11 Ներսեհի եղբօր իւրոյ, որպէս թէ թագաւորեցուցանել զնա Հայոց խորհեցեալ,
Line: 12 եւ առաքէ յաշխարհս մեր, իբրեւ անառաջնորդ զսա վարկուցեալ։
Line: 13 Sentence: 9 Որոց պատահեալ քաջին Արշաւրի Կամսարականի հանդերձ ամենայն
Line: 14 Հայաստանեայցս զօրու, ճակատ տուեալ ի Մռուղն անուանեալ դաշտի։
Line: 15 Sentence: 10 Եւ թէպէտ եւ բազումք ի մեծամեծ նախարարացն անկան ի պատերազմին,
Line: 16 սակայն յաղթեալ Հայոց գնդին՝ փախստական առնեն զզօրս
Line: 17 Պարսից, եւ պահեն զաշխարհս մինչեւ ցգալն Տիրանայ։
Line: 4 Sentence: 1 Յօթն եւ ի տասներորդի ամի ինքնակալութեան իւրում Աւգոստոս
Line: 5 Կոստանդոս, որդի Կոստանդիանոսի, թագաւորեցուցանէ զՏիրան որդի
Line: 6 Խոսրովու, եւ առաքէ ի Հայս հանդերձ մեծաւն Վրթանաւ։ Sentence: 2 Որոյ եկեալ,
Line: 7 ունի զաշխարհս մեր խաղաղութեամբ, հաշտութիւն ընդ Պարսս առնելով եւ ոչ
Line: 8 պատերազմունս. Sentence: 3 հարկելով Յունաց, այլ եւ մասնաւոր ինչ
Line: 9 Պարսից՝ կայր ի հանդարտութեան իբրեւ զհայր իւր, ոչ ինչ արութիւն
Line: 10 քաջութեան եւ սորա ցուցեալ. Sentence: 4 նա եւ ոչ հայրենի առաքինութեանն
Line: 11 հետեւեալ, այլ թուլացեալ յամենայն բարեպաշտութենէ գաղտնի, ոչ
Line: 12 իշխելով համարձակ պատուեալ զախտն ի մեծէն Վրթանիսէ։
Line: 13 Sentence: 5 Իսկ յետ լնլոյ հնգետասան ամաց եպիսկոպոսութեան մեծին
Line: 14 Վրթաբայ՝ փոխի յաշխարհէս յերրորդ ամի Տիրանայ։ Sentence: 6 Եւ ի հրամանէ
Line: 15 նորին տարեալ հանգուցանեն ի գեօղն Թորդան, իբրեւ մարգարէական
Line: 16 ակամբ հայեցեալ՝ որ զկնի բազում ժամնակաց եւ հօրն ի նոյն տեղւոջ
Line: 17 հանգուցան նշխարք։ Sentence: 7 Եւ յաջորդէ զաթոռն Յուսիկ որդի նորին ի
Line: 18 չորրորդ ամին Տիրանայ, յոյժ հետեւող եղեալ հարցն առաքինութեան։
Line: 3 Sentence: 1 Բայց Շապուհ Որմզդեան առ Տիրան մեր արքայ առաւել սէր
Line: 4 հաստատեաց. Sentence: 2 մինչեւ զօրավիգն օգնականութեան եղեալ՝ թափէ զնա
Line: 5 յարձակմանէ հիւսիսականացն ազգաց, որք միաբանեալ ելին արտաքս
Line: 6 քան զկապանն Ճորայ եւ բանակեցան ի սահմանս Աղուանից ամս չորս։
Line: 7 Sentence: 3 Եւ զայլ յոլով թագաւորս նուաճեալ Շապհոյ, եւ զազգս բարբարոսաց
Line: 8 բազումս ի սատարութիւն կալեալ՝ յարձակեցաւ ի Միջերկրեայս եւ ի
Line: 9 Պաղեստինէ։ Sentence: 4 Իսկ Կոստանդեայ արարեալ եսար զՅուլիանոս՝ սպառազինեցաւ
Line: 10 ընդդէմ Պարսից. Sentence: 5 եւ տուեալ ղակատ, երկոքին կողմանքն
Line: 11 պարտեցան. Sentence: 6 քանզի բազումք անկան յիւրաքանչիւրոցն. Sentence: 7 եւ ոչ մի ի
Line: 12 միւսոյ թիկունս դարձոյց. Sentence: 8 մինչեւ ի հաւանութիւն եկեալ՝ արարին
Line: 13 խաղաղութիւն ամս սակաւս։ Sentence: 9 Եւ ի Պարսից դարձեալ Կոստանդեայ՝
Line: 14 յերկար հիւանդացեալ վախճանեցաւ ի Մոմփսիւեստի քաղաքին Կիւլիկեցւոց,
Line: 15 թագաւորեալ ամս քսան եւ երիս։ Sentence: 10 Ի սորա աւուրս երեւեցաւ
Line: 16 խաչն լուսեղէն առ երանելեաւն Կիւրղիւ։
Line: 19 Sentence: 2 Զայսու ժամանակաւ թագաւորեաց Յունաց ամբարիղտն Յուլիանոս.
Line: 20 Sentence: 3 ուրացաւ նա զԱստուած եւ պաշտեաց զկուռս, եւ յարոյց հալածանս եւ
Page: 271 Line: 1 խռովութիւն ի վերայ եկեղեցւոյ. Sentence: 4 եւ բազմադիմի ջանայր շիջուցանել
Line: 2 զհաւատ քրիստոնէութեան, բայց ոչ բռնութեամբ հաւանեցուցանէր,
Line: 3 այլ խորամանկեալ հնարէր, զի Քրիստոսի պաշտօնն խափանեսցի եւ դեւք
Line: 4 երկրպագեսցին։ Sentence: 5 Եւ յորժամ զնա ընդդէմ Պարսից իրաւունքն զինեցին,
Line: 5 եւ անցեալ ընդ Կիւլիկիայ հասանէր ի Միջագետս. Sentence: 6 եւ զօրացն Պարսից
Line: 6 կողմնապահաց հատեալ զչուանս նաւակամրջին Եփրատու, զգուշանային
Line: 7 անցիցն։ Sentence: 7 Իսկ Տիրան մեր թագաւոր իջեալ ընդ առաջ Յուլիանոսի, դիմէ
Line: 8 ի վերայ Պարսից զօրացն, եւ հալածականս առնէ. Sentence: 8 եւ հարեալ սպասաւորութիւն՝
Line: 9 անցուցանէ զամբարիշտն Յուլիանոս հանդերձ բազմութեամբ
Line: 10 այրեւձիոյն, եւ մեծարի ի նմանէ յոյժ։
Line: 11 Sentence: 9 Եւ խնդիրս առնէ, զի մի տարցի զնա ընդ իւր ի Պարսս,իբր անկար
Line: 12 գոլով ձիավարել, եւ յանձն առեալ Յուլիանոս՝ խնդրէ զօրս եւ պատանդս։
Line: 13 Sentence: 10 Եւ Տիրանայ խնայեալ յԱրշակ որդի իւր երկրորդ՝ տայ ցնա զորդի իւր
Line: 14 զՏրդատ զերրորդ, հանդերձ կնաւ եւ որդւովք, եւ զթոռն իւր զ Տիրիթ,
Line: 15 զորդի մեռելոյն Արտաշիսի, որդւոյ իւրոյ անդրական։ Sentence: 11 Զորս առեալ
Line: 16 Յուլիանու ՝ Նոյն հետայն առաքէ ի Բիւզանդիոն. Sentence: 12 եւ զՏիրան արձակէ
Line: 17 յիւր աշխարհն. Sentence: 13 եւ տայ զիւր պատկերն նկարել ի տախտակս, յորում եւ
Line: 18 ի դիւաց զոմանս ընդ նմա. Sentence: 14 եւ հրամայէ յեկեղեցւոջ կանգնել յարեւելից
Page: 272 Line: 1 կուսէ . Sentence: 15 ասելով, թէ որք միանգամ ընդ Հռոմայեցւոց տերութեամբն
Line: 2 հարկին՝ դոյնպէս առնեն։ Sentence: 16 Զոր յանձին կալեալ Տիրանայ՝ առեալ բերէ,
Line: 3 ոչ ածելով զմտաւ, թէ խաբէութեամբ՝ դիւաց երկրպագին պատկերք։
Line: 6 Sentence: 2 Արդ՝ հասեալ Տիրանայ ի գաւառն Ծոփաց՝ յիւրում արքայական
Line: 7 եկեղեցւոջն կամեցաւ կանգնել զպատկերն։ Sentence: 3 Զոր յափշտակեալ սրբոյ
Line: 8 Յուսկանն ՝ Եհան ի ձեռաց արքայի. Sentence: 4 եւ ընկեցեալ յերկիր, կոխեալ
Line: 9 մանրեաց, զգացուցանելով արքայի զիրին խորամանկութիւն։ Sentence: 5 Որում ոչ
Line: 10 ինչ ունկնդիր եղեւ Տիրան, քանզի երկեաւ ի Յուլիանոսէ, զմտաւ ածելով՝
Line: 11 մեռանել ինքեան իբրեւ զկոխող թագաւորական պատկերի. Sentence: 6 եւ յաւելեալ
Line: 12 բորբոքումն չարութեանն, զոր ունէր ընդ սրբոյ Յուսկանն,
Line: 13 յաղագս հանապազորդ յանդիմանութեան իւրոց յանցանաց՝ հրամայեաց
Line: 14 ջալոտիւք հարկանել յերկար, մինչեւ ի գանելն աւանդեաց զհոգին։
Line: 15 Sentence: 7 Եւ յետ կատարման նորա թշնամանեալ անիծիւք Տիրան ի
Line: 16 ծերունւոյն քահանայէն Դանիելէ, որ աշակերտ էր սրբոյն Գրիգորի եւ
Line: 17 հիւպերետ, հրամայեաց զնա խեղդամահ առնել։ Sentence: 8 Զոր բարձեալ աշակերտացն՝
Line: 18 թաղեցին ի միայնարանի նորին, որ կոչի Հացեաց դրախտ։ Sentence: 9 Իսկ
Line: 19 զմարմին սրբոյ Յուսկանն բարձեալ տարան առ հայր իւր ի գիւղն
Line: 20 Թորդան. Sentence: 10 որ եկաց յեպիսկոպոսութեանն ամս վեց։
Line: 4 Sentence: 1 Լուր սպանման սրբոյն Յուսկանն եւ քրթմնջիւն ամենայն նախարարացն
Line: 5 եհաս առ նահապետն Ռըշտունեաց Զօրայ, որ փոխանակ
Line: 6 Մանաճհրի սպարապետ էր Հայոց հարաւային գնդն, եւ Տիրանայ
Line: 7 հրամանաւ զհետ Յուլիանոսի զօրօք։ Sentence: 2 Որոյ լուեալ զայսպիսի համբաւ,
Line: 8 ասռ ցզօրս իւր." մի վարեսցուք հրամանաւ այնորիկ, որ գայթագղութիւն
Line: 9 արկանէ յերկրպագութիւնն Քրիստոսի, եւ սպանանէ զսուրբս նորա. Sentence: 3 եւ
Line: 10 մի ճանապարհակցեսցուք այսմ ամբարիշտ թագաւորի"։ Sentence: 4 Եւ զզօրսն
Line: 11 համակաս իւր արարեալ՝ դառնայ, եւ եկեալ ամրանայ ի Տմորիս, մինչեւ
Line: 12 տեսցէ, թէ զինչ արասցեն այլ նախարարքն։ Sentence: 5 Բայց սուրհանդակքն
Line: 13 Յուլիանու յառաջ ժամանեն քան զգալն նորա, բերելով Տիրանայ
Line: 14 թուղթ, որ ունէր օրինակ զայս. Sentence: 6 -
Line: 15 Թուղթ Յուլիանոսի առ Տիրան։
Line: 16 Sentence: 7 "Ինքնակալ Յուլիանոս, ծնունդ ինաքայ, Արամազդայ որդի, եւ
Line: 17 ճակատագրեալ յանմահութիւն. Sentence: 8 Տիրանայ մերում գործակալի խնդալ։
Line: 18 Sentence: 9 "Զզօրս, զոր արձակեցեր ընդ մեզ, առեալ զօրագլխին նոցին՝ ի բաց
Line: 19 դարձաւ. Sentence: 10 եւ մեք բաւական ռաք յանթիւ գնդացս մերոց զհետ առաքել՝
Line: 20 ունել զնոսա. Sentence: 11 այլ թոյլ տուաք վասն երկուց պատճառաց. Sentence: 12 առաջին՝ զի
Page: 274 Line: 1 մի ասիցեն զմէնջ Պարսիկք, եթէ բռնութեամբ եւ ոչ կամաւ ածէ զզօրսն.
Line: 2 Sentence: 13 երկրորդ՝ փորձել զքո միամտութիւնդ։ Sentence: 14 Արդ՝ եթէ ոչ ի քումմէ կամաց
Line: 3 արար նա զայն՝ սատակեսցես զնա ազգաւիմբ, առ ի չթողուլ նմա
Line: 4 մնացորդ. Sentence: 15 ապա եթէ ոչ՝ երդուեալ ի Ռաս, որ զթագաւորութիւնս
Line: 5 շնորհեաց մեզ, եւ յԱթինաս, որ զյաղթութիւնն, զի ի դառնալն մերում
Line: 6 անպարտելի զօրութեամբ վանեսցուք զքեզ եւ զաշխարհդ։"
Line: 7 Տեսեալ զայս Տիրանայ եւ յոյժ զարհուրեալ՝ առաքէ զմարպետն
Line: 8 կոչեցեալ Հայր, եւ հանդերձ երդմամբ կոչէ առ ինքն զԶօրայ։ Sentence: 16 Իսկ
Line: 9 զօրաց նորա տեսեալ, թէ լռեալ կան նախարարքն ամենայն՝ ըստ
Line: 10 սովորական անժուժութեան մերոյ ազգիս ցրուեցան ի տունս իւրաքանչիւր
Line: 11 Եւ միայնացեալ Զօրայ, գայ առ արքայ յոչ կամաց. Sentence: 17 եւ արքայի զԶօրայ ւ բուռն
Line: 12 առեալ՝ ունի եւ զամուրն նոցին զԱղթամար, եւ բառնայ
Line: 13 զամենեսին սատակմամբ։ Sentence: 18 Բայց զմանուկ մի, որդի Մեհենդակայ եղբօր
Line: 14 նորա, փախուցեալ դայեկացն ապրեցուցին։ Sentence: 19 Իսկ արքայ փոխանակ
Line: 15 նորա կարգէ զՍաղամութ տէր Անծտայ։
Line: 18 Sentence: 2 Բայց ի Տիրանայ խնդրեն նախարարքն Հայոց այր արժանի՝
Line: 19 կացուցանել յեպիսկոպոսութիւն փոխանակ Յուսկան։ Sentence: 3 Քանզի որդւոցն
Page: 275 Line: 1 նորին ոչ գովելի վարս ստացեալ՝ անարժանք եղեն այնմ առաքելականին
Line: 2 աթոռոյ. Sentence: 4 այլ եւ մահ եւս հասեալ նոցա յաւուրսն յայնս, յոյժ ահագին
Line: 3 եւ սարսափման լսողաց արժանաւոր, ի միում տեղւոջ շանթահար եղեալ
Line: 4 երկոցունցն, որոց Պապ եւ Աթանագինէս կոչէին անուանքն. Sentence: 5 ոչ թողլով
Line: 5 զաւակ հասակեայ պատշաճ այնմ, բայց մանուկ մի որդի Աթանագենի,
Line: 6 որում Ներսէս անուն ճանաչէր, որ ի Կեսարիայ էր ի հրահանգս, եւ
Line: 7 զայնու ժամանակւ գնացեալ ի Բիւզանդիոն՝ առնուլ կին զդուստր Ասպիոնայ
Line: 8 ուրումն իշխանի մեծի։ Sentence: 6 Եւ վասն ոչ կալոյ այր յազգէն Գրիգորի,
Line: 9 ընտրեցին զ՝պառներսեհ ոմն յԱշտիշատից Տարօնոյ, եւ կացուցին քահանայապետ
Line: 10 ի տասներորդ ամի Տիրանայ. Sentence: 7 որ կալաւ զաթոռն ամս չորս։
Line: 14 Sentence: 2 Յետ այսր ամենայնի ամբարիշտն Յուլիանոս ըստ արժանի
Line: 15 խորհրդոցն վէր ընկալեալ ի փորոտիսն՝ սատակի ի Պարսս։ Sentence: 3 Եւ զօրացն
Line: 16 դարկեալ, թագաւոր ունելով զՅոբիանոս, որ ի ճանապարհի վախճանեալ՝
Line: 17 ոչ ժամանաեաց ի Բիւանդիոն։ Sentence: 4 Իսկ արքային Պարսից Շապհոյ
Line: 18 զհետ նոցա կրթեալ, եւ խաբկանօք կոչէ զՏիրան առ ինքն, գրելով
Line: 19 թուղթ այսպէս. Sentence: 5 -
Page: 276 Line: 1 Թուղթ Շապհոյ առ Տիրան։
Line: 2 Sentence: 6 "Մազդեզանց քաջ եւ բարձակից արեգական Շապուհ արքայից
Line: 3 արքայ. Sentence: 7 ի բարւոջ մերում յիշեալ եղբայր սիրելի Տիրան Հայոց արքայ.
Line: 4 Sentence: 8 ողջոյն շատ։
Line: 5 Sentence: 9 "Ճշմարտիւ ի վերայ հասաք, եթէ զսէրն մեր հաստատուն պահեցեր,
Line: 6 ոչ գալով էնդ կայսեր յաշխարհս Պարսից. Sentence: 10 այլ եւ զգունդն զոր էառ
Line: 7 ի քէն՝ զհետ յղեալ կոչեցեր ի բաց։ Sentence: 11 Եւ զառաջինն զոր արարեր, գիտեմք,
Line: 8 զի մի ընդ աշխարհ քո անցանիցէ՝ արարեր, զոր ինքն իսկ առնելոց էր.
Line: 9 Sentence: 12 ուստի եւ մեր պահապանք գնդին վատասրտեալ ի բաց եկին,
Line: 10 զքեզ պատճառելով. Sentence: 13 վասն որոյ մեր ցասուցեալ՝ սալարի նոցա ցլու
Line: 11 արբուցաք արիւն։ Sentence: 14 Եւ քում թագաւորութեանդ ոչ ինչ վնասեսցուք,
Line: 12 երդուեալ ի Միհր մեծ աստուած. Sentence: 15 միայն փութա տեսանել զմեզ, զի
Line: 13 խորհել ինչ մարթասցուք վասն հասարակաց օգտի։"
Line: 14 Զայս տեսեալ Տիրանայ՝ խելագարեալ գնաց առ նա. Sentence: 16 քանզի արժանն
Line: 15 տանէր զնա ի տեղի հատուցմանն։ Sentence: 17 Զոր տեսեալ Շապհոյ՝ կշտամբեաց
Line: 16 զնա բանիւք յանդիման զօրաց իւրոց, եւ զաչս նորա կուրացոյց՝ որպէս
Line: 17 զՍեդեկիային այնու ի հնումն. Sentence: 18 թէ եւ արդեօք վրէժս ընդ սրբոյ առնն
Line: 18 այնորիկ պահանջեցաւ, որով լուսաւորէր աշխարհս, ըստ Աւետարանին
Line: 19 ձայնի՝ գոլով լոյս աշխարհի, յորմէ խաւարեցոյց Տիրան զՀայս։ Sentence: 19 Խաւարեցաւ
Line: 20 եւ ինքն, կալեալ զթագաւորութիւնն ամս մետասան։
Line: 3 Sentence: 1 Բայց Շապուհ թագաւորեցոյց փոխանակ Տիրանայ զորդի նորա
Line: 4 զԱրշակ, ակն ածելով ի զօրացն Հայոց, զի մի խափան ինչ առաջի
Line: 5 արկելոց իւրոց գործոցն լինիցին։ Sentence: 2 այսպիսի իմն պատեհ համարեալ,
Line: 6 բարերարութիւն առնելով՝ իւր հաստատել զաշխարհս. Sentence: 3 նուաճեաց եւ
Line: 7 զազգս նախարարացն, պատանդս առնելով յամենեցունց։ Sentence: 4 Եւ փոխանակ
Line: 8 Վահանայ Ամատունւոյ սպարապետ կացուցեալ Հայոց արեւելեայ զօրուն՝
Line: 9 զհաւատարիմ իւր զՎաղինակ Սիւնի, եւ նմա յանձն արարեալ զՀայս՝
Line: 10 ինկն զհետ յունական զօրուն կրթէր, եւ հասեալ ի Բիւթանիա, եւ նստէր
Line: 11 ամիսս յոլովս։ Sentence: 5 Եւ ոչ ինչ կարացեալ առնել՝ սիւն առ ծովուն կանգնէ,
Line: 12 եւ առիւծ ի վերայ դնէ, մատեան ընդ ոտիւքն ունելով, որ նշանակէ
Line: 13 այսպիսի ինչ. Sentence: 6 քանզի առիւծ հզօր է ի գազանս, նոյնպէս եւ պարսկականն
Line: 14 ի թագաւորս. Sentence: 7 եւ մատեան ժողովիչ է իմաստութեան, որպէս
Line: 15 Հռոմայեցւոց տէրութիւնն։
Line: 18 Sentence: 2 Ընդ այնոսիկ ապա ժամանակս յարեաւ խռովութիւն արքային
Line: 19 Պարսից Շապհոյ ի հիւսիսականաց ազգաց։ Sentence: 3 Եւ Յունաց թագաւորեալ
Page: 278 Line: 1 Վաղենտիանոս, եւ գումարտակ ի Միջերկրեայս առաքեալ՝ հալածականս
Line: 2 առնէ զզօրս Պարսից։ Sentence: 4 Ապա առաքէ առ Արշակ մեր թագաւոր թուղթ։
Line: 3 Sentence: 5 Թուղթ Վաղենտիանոսի առ Արշակ։
Line: 4 Sentence: 6 Ինքնակալ Վաղենտիանոս Աւգոստոս, հանդերձ աթոռակցաւ մերով
Line: 5 եւ թագակցաւ Վաղեսիւ Կայսերաւ. Sentence: 7 Արշակայ Հայոց արքայի խնդալ։
Line: 6 Sentence: 8 "Պարտ էր քեզ յիշել զչարիսն, որ անցին ընդ ձեզ յանաստուածիցն
Line: 7 Պարսից, եւ զերախտիսն՝ որ ի մէնջ ի վաղնջուց մինչեւ ցքեզ, եւ հեռանալ
Line: 8 ի նոցանէ եւ մօտել ի մեզ։ Sentence: 9 Որպէս զի խառնեալ ընդ զօրս մեր՝ մարտիցես
Line: 9 ընդ նոսա, եւ հանդերձ գոհացողական թղթովք մերոց զօրավարացդ
Line: 10 առաքեսցես զհարկս աշխարհիդ. Sentence: 10 եւ առեալ զեղբայրս քո, եւ որ ընդ սմա
Line: 11 վտարանդիքս՝ ի բաց ածցեն։ Sentence: 11 Ողջ լեր ամենայն հնազանդութեամբ
Line: 12 Հռոմայեցւոց տէրութեանս"։
Line: 13 Sentence: 12 Իսկ Արշակ եւ ոչ պատասխանի առնէ թղթոյն, այլ նշկահեալ
Line: 14 արհամարհեաց զնոսա. Sentence: 13 նա եւ ոչ զհետ Շապհոյ միտեցաւ ամենայն սրտիւ.
Line: 15 Sentence: 14 այլ անձնահաճ եղեալ, պարծելով հանապազ ի գենարբուս եւ յերգս
Line: 16 վարձակաց. Sentence: 15 քաջ եւ արի երեւեալ քան զԱքիլլիս, իսկ արդեամբք Թերսիտեայ
Line: 17 նմանեալ կաղի եւ սրագլխոյ. Sentence: 16 վտարանջեալ յիւրոց նախագլխացն,
Line: 18 մինչեւ զամբարտաւանութեանն ընկալաւ վարձս։
Line: 21 Sentence: 2 Յերրորդ ամի թագաւորութեանն Արշակայ եկաց եպիսկոպոսապետ
Line: 22 Հայոց մեծն Ներսէս, որդի Աթանագինեայ, որդւոյ Յուսկան, որդւոյ
Page: 279 Line: 1 Վրթանայ, որդւոյ սրբոյն Գրիգորի։ Sentence: 3 Եւ ի Բիւզանդիոյ դարձեալ ի Կեսարիայ, եւ
Line: 2 եկեալ ի Հայձս զամենայն կարգս ուղղութեան հարցն
Line: 3 իւրոց նորոգեաց, այլ եւ առաւել եւս. Sentence: 4 քանզի զբարեկարգութիւնն զոր
Line: 4 ետես ի Յունաց աշխարհին, մանաւանդ ի թագաւորեալ քաղաքին, ի
Line: 5 սմա նկարագրէ։ Sentence: 5 Ժողով արարեալ եպիսկոպոսաց եւ համօրէն աշխարհականօք,
Line: 6 կանոնական սահմանադրութեամբ հաստատեաց զողորմածութիւն,
Line: 7 խլելով եւ զանգթութեանն արմատ, որ բնաբար սովորութեամբ էր
Line: 8 յերկրիս մերում։ Sentence: 6 Քանզի բորոտք հալածեալ լինէին, իբր պիղծ համարեալ
Line: 9 յօրինաց. Sentence: 7 եւ զուրուկս փախստեայս առնէին, զի մի ի նոցանէ յայլս
Line: 10 փոխեսցի ախտն. Sentence: 8 որոց դադարք՝ անապատք եւ ամայիք, եւ ծածկոյթ՝
Line: 11 վէմք եւ մացառք, ոչ յումէքէ գտանելով մխիթարութիւն թշուառութեանցն։
Line: 12 Sentence: 9 Առ այսոքիւք եւ հաշմք անդամովք ոչ խնամեալ լինէին, եւ
Line: 13 հիւրք անծանօթք ոչ ընդունէին, եւ օտարք ոչ ժողովէին։
Line: 14 Sentence: 10 Իսկ նորա հրամայեալ ՝ ըստ գաւառաց գաւառաց շինել աղքատանոցս
Line: 15 ի խորշս եւ ի զերծս տեղիս, զի փոխանակ հիւանդանոցացն Յունաց
Line: 16 լինիցին ի մխիթարութիւն մարմնոց վշտացելոց։ Sentence: 11 Եւ բաժանեաց ի նոսա
Line: 17 զաւանս եւ զագարակս, պտղաբերել յարդեանց անդաստանաց եւ ի կթից
Line: 18 արօտականաց եւ ի գեղմանց. Sentence: 12 զի պաշտեսցեն զնոսա հարկաւ, բացէ ի բաց,
Line: 19 եւ նոքա մի ելցեն ըստ բնակութիւնս իւրանց։ Sentence: 13 Եւ յանձն արար
Line: 20 Խադայ ումեմն, որ էր ի մարգաց Կարնոյ սարկաւագ իւր։ Sentence: 14 Սահմանէ եւ
Page: 280 Line: 1 յամենայն գիւղս վանս շինել, զի լինիցին օտարանոցք, եւ տեղի սննդեան
Line: 2 որբոց եւ ծերոց, եւ անունողաց տածումն։ Sentence: 15 Շինէ եւ յանապատ եւ յանմարդ
Line: 3 տեղիս եղբայրանոցս եւ մենաստանս եւ յատկանձնակաց խրճիթս. Sentence: 16 եւ հայր
Line: 4 եւ տեսու'նոցա կարգէ զՇաղիտայ եւ զԵպիփան եւ զԵփրեմ, եւ զԳինդ
Line: 5 որ յազգէն Սլկունեաց, եւ զայլս ոմանս։
Line: 6 Sentence: 17 Եւ զերկուսս զայսոսիկ յազգաց նախարարացն բառնայ. Sentence: 18 մի զմերձաւորաց
Line: 7 խնամութեան, զոր վասն ագահելոյ սեպհական ազատութեանն
Line: 8 առնէին. Sentence: 19 եւ միւս՝ որ ի վերայ մեռելոց գործէին ոճիրս ըստ հեթանոսական
Line: 9 սովորութեանն. Sentence: 20 Եւ էր այնուհետեւ տեսանել զաշխարհս մեր ոչ որպէս
Line: 10 զբարբարոսս այլանդակեալս, այլ իբրեւ զքաղաքացիս համեստացեալս։
Line: 14 Sentence: 2 Սաստիկ եւ յոյժ ահաւոր էր ի վերայ անիրաւաց Վաղենտիանոս.
Line: 15 Sentence: 3 ուստի եւ զբազում իշխանս վասն յափշտակութեան սատակեաց, եւ
Line: 16 զՌոդանոս ոմն ներքինապետ այրեաց կենդանւոյն. Sentence: 4 քանզի երիցս հրամայեաց,
Line: 17 եւ ոչ դարձոյց զյափշտակութիւն ընչից կնոջ միոյ այրւոյ։ Sentence: 5 Եւ
Line: 18 ինմին աւուր հասեալ այնց հրեշտակաց զորս ի Հայսն առաքեաց՝
Page: 281 Line: 1 ցասուցին զնա առաւել զրուցելով խրոխտանալոյն Արշակայ։ Sentence: 6 Եւ վասն զի
Line: 2 ի ժամուն յայնմիկ առ ձեռն ունէր զբարկութիւն՝ հրամայեաց զՏրդատ
Line: 3 եղբայր նորա, զհայր մանկանն Գնելոյ, սպանանել, եւ Թէոդորոսի զօրու
Line: 4 ծանու ի վերայ Հայոց դիմել։ Sentence: 7 Որոյ հասեալ ի սահմանս Հայոց՝ զարհուրի
Line: 5 Արշակ եւ առաքէ ընդ առաջ նորա զմեծն Ներսէս. Sentence: 8 եւ ի հաշտութիւն
Line: 6 մաղթեալ ՝ տայ լիով զխափանեալ հարկսն, եւ պայծառ պատարագօք ընդ
Line: 7 նմին իսկ արձակէ զմեծն Ներսէս։ Sentence: 9 Որոյ երթեալ եւ ի հանդարտութիւն
Line: 8 զթագաւորն շիջեալ՝ մեծարի ի նոցանէ յոյժ, նա եւ զպատանդսն
Line: 9 խնդրեալ առնու եւ դառնայ։ Sentence: 10 Եւ կոյս մի անուն Ողոմպիադայ, յազգէն
Line: 10 կայսեր, կին ածէ Արշակայ։ Sentence: 11 Բայց կայսերն բարերարութիւն արարեալ
Line: 11 մանկանն Գնելոյ, յաղագս զուր ի նոցանէ մահուանն Տրդադայ հօր
Line: 12 նորա, տայ նմա զպատիւ հիւպատոսութեան, եւ գանձս յոլովս։ Sentence: 12 Ընդ որ
Line: 13 խանդացեալ Տիրիթ՝ խորհէր նմա չարիս հանապազ, սպասելով ի դիպող
Line: 14 աւուր։
Line: 17 Sentence: 2 Իսկ Գնէլ եկեալ յաւանն Կուաշ, որ յոտին Արագածն կոչեցեալ
Line: 18 լերինն, առ կուրացեալ հաւն իւր Տիրան, զի ցայնժամ կենդանի էր։ Sentence: 3 Եւ
Page: 282 Line: 1 Տիրանայ ողբացեալ դառնապէս զՏրդատ զորդի իւր, զհայրն Գնելոյ,
Line: 2 իբր զինքն ունելով պատճառ սպանման նորա. Sentence: 4 Վասն որոյ տայ Գնելոյ
Line: 3 զամենայն ինչս իւր, եւ զկալուածս գիւղից եւ դաստակերդաց. Sentence: 5 եւ ի նմին
Line: 4 աւանի Կուաշ հրամայէ բնակել։ Sentence: 6 Ապա առնու Գնել իւր կին զՓառանձեմ
Line: 5 ոմն յազգէն Սիւնեաց. Sentence: 7 եւ թագաւորապէս արարեալ հարսանիս, տայ
Line: 6 առատապէս պարգեւս ամենեցուն նախարարացն։ Sentence: 8 Որոց հաճեալ ընդ նա
Line: 7 եւ սիրեալ՝ ետուն նա զզաւակս իւրեանց. Sentence: 9 զորս առեալ, մեծապէս
Line: 8 հանդերձեաց զինու եւ զարդու. Sentence: 10 եւ յաւելին եւս սիրել զնա։
Line: 9 Sentence: 11 Աստանօր եգիտ Տիրիթ պատճառս քսութեան. Sentence: 12 եւ մատուցեալ առ
Line: 10 արքայն հանդերձ բարեկամաւ իւրով Վարդանաւ զինակրաւ արքայի,
Line: 11 որ ի Մամիկոնեան տոհմէն էր, ասեն. Sentence: 13 " Ոչ գիտես, զի խորհեալ է Գնելոյ
Line: 12 սպանանել զքեզ, զի ինքն փոխանակ քո թագաւորեսցէ։ Sentence: 14 Ահա տես,
Line: 13 արքայ, զնշան իրին, զի բնակեցաւ Գնէլ յԱյրարատ, ի կալուածս ձեր
Line: 14 թագաւորաց, եւ սիրտ ամենայն նախարարացն եղեւ ընդ նմա։ Sentence: 15 Քանզի
Line: 15 կայսերքն նիւթելով զայդ՝ ետուն նմա զպատիւ հիւպատոսութեանդ, եւ
Line: 16 գանձս սաստիկս, որով պատրեաց զնախարարսն"։ Sentence: 16 Երդնոյր Վարդան
Line: 17 յարեւ արքային եւ ասէր. Sentence: 17 " Իմովք ականջօք լուայ ի Գնելոյ, զի ասէր, թէ
Line: 18 ոչ թողում հօրեղբօր իմում զվրէժ մահուան հօր իմոյ, որ վասն դորա եղեւ"։
Line: 19 Sentence: 18 Այսմ հաւատացեալ Արշակ՝ յղէ զնոյն իսկ զՎարդան առ Գնել,
Line: 20 թէ "Ընդէր բնակեցեար յԱյրարատ եւ լուծեր զկարգ հայրենեաց։ Sentence: 19 (Քանզի
Line: 21 սովորութիւն էր՝ արքայի միայն բնակել յԱյրարատ եւ միոյ որդւոյ
Page: 283 Line: 1 նորա, զոր փոխանորդ թագաւորի պահէին, եւ այլոց Արշակունեաց
Line: 2 բնակիլ ի գաւառս Հաշտենից եւ Աղիովտի եւ Առբերանւոյ, հանդերձ
Line: 3 ռոճկօք եւ մտիւք յարքունուստ)։ Sentence: 20 Եւ արդ՝ ընտրելի է քեզ, կամ ընդունել
Line: 4 զմահ, կամ գնայ յԱյրարատայ, եւ արձակել ի քէն զուստերս նախարարացդ"։
Line: 5 Sentence: 21 Զայս լուեալ Գնելոյ՝ արար զհրամանս արքայի եւ գնաց յԱղիովտ
Line: 6 եւ յԱռբերանի։ Sentence: 22 Բայց Տիրան հաւն նորա պատգամս խիստս յղեաց առ
Line: 7 որդի իւր Արշակ. Sentence: 23 վասն որոյ հեղձամահ եղեւ յիւրոց սենեկապետաց ի
Line: 8 հրամանէ արքայի ի գաղտնիս, եւ ի նմին աւանի Կուաշ թաղեցաւ, ոչ
Line: 9 արժանի եղեալ հարցն գերեզմանաց. Sentence: 24 Թէ արդեօք զփոխարէնսն Դանիելի
Line: 10 առնն Աստուծոյ հատոյց. Sentence: 25 որով չափով չափեաց՝ չափեալ եղեւ ըստ Գրոց։
Line: 13 Sentence: 2 Ապա ելանէ արքայ զթիկամբք Մասեաց առնել որսս յիւրում
Line: 14 սիրեցեալ գաւառին ի Կոգայովտի. Sentence: 3 եւ եղեալ որս սաստիկ՝ ուրախացեալ
Line: 15 Արշակ ի գինիս պարծէր, ոչ այլոյ ուրուք ի թագաւորաց նախ քան
Line: 16 զնա մեռանել այնչափ բազմութիւն երէոց ի միում ժամու։ Sentence: 4 Աստանօր
Line: 17 դարձեալ նորոգեն զնենգութիւնն Տիրիթ եւ վարդան, ասելով, Գնելոյ
Page: 284 Line: 1 բազում երէս քան զայն ունել ընդ նոյն աւուրս յիւրում լերինն, որ
Line: 2 Շահապիվանն անուանի, որ ի մայրենի հաւոյ իւրոյ Գնելոյ Գնունւոյ
Line: 3 հասեալ էր ցնա։ Sentence: 5 Վասն որոյ առաքէ առ նա հրովարտակ այսպիսի. Sentence: 6 -
Line: 4 Թուղթ Արշակայ առ Գնէլ։
Line: 5 Sentence: 7 "Արշակ արքայ Հայոց մեծաց, Գնելոյ իմում որդւոյ Խնդալ։
Line: 6 Sentence: 8 "Տեսցես տեղիս քաջերէս ի լերինդ Ծաղկաց զպաեկացիր ջրով, եւ
Line: 7 պատրաստեսցես. Sentence: 9 զի եկեալ մեր՝ ըստ արժանեաց թագաւորականաց
Line: 8 հանդիպեսցուք որսոց"։
Line: 9 Sentence: 10 Եւ երագ զհետ հրովարտակին երթալ Արշակ՝ խորհէր, եթէ ոչ
Line: 10 ըստ հրամանին գտցէ արարեալ Գնելոյ, պատճառս ի վերայ եդեալ, իբր
Line: 11 թէ չարակնեաց զուրախանալն արքայի՝ կապեսցէ զնա։ Sentence: 11 Այլ իբրեւ ետես,
Line: 12 զոր չէր երբէք տեսեալ զայնպիսի պատրաստութիւն որսոց եւ բազմութիւն
Line: 13 երէոց, խոցեալ խորհրդովք նախանձու եւ կասկածանաց՝ հրամայեաց
Line: 14 նոյն Վարդանայ ի նմին որսին սպանանել զԳնէլ, որպէս թէ ընդ
Line: 15 խաբս ինչ վրիպակաւ, երէոյ կամելով ձգել՝ նմա պատահեաց նետն։
Line: 16 Sentence: 12 Որոյ առեալ զայսպիսի հրաման՝ վաղվաղակի կատարէ, ոչ այնչափ
Line: 17 յաղագս հրամանի թագաւորին, քան թէ վասն կամացն Տիրիթայ իւրոյ
Line: 18 սիրելւոյն։ Sentence: 13 իսկ Արշակայ հանդերձ նախարարօքն իջուցեալ ի դաշտն
Line: 19 Աղիովտի զդին Գնելոյ թաղեաց յարքունական քաղաքին Զարիշատի. Sentence: 14 ի
Line: 20 չքմեղս եղեալ՝ կոծ մեծ առնէ։
Line: 3 Sentence: 1 Թէպէտ եւ Արշակ կարծեաց զանխուլ գործել զչարիսն՝ այն որ ոչն
Line: 4 ծածկի յամենատես ականէն Աստուծոյ, յայտնի եւ աշխարհի, առ ի
Line: 5 մեղուցելոց պակուցումն, որպէս զմահն Տիրանայ եւ Գնելոյ։ Sentence: 2 Քանզի
Line: 6 գիտացեալ ամենայն ուրուք՝ իմացաւ զայս եւ մեծն Ներսէս, եւ անէծ
Line: 7 զԱրշակ եւ զառիթ սպանմանն. Sentence: 3 եւ գնացեալ նստաւ ի սուգ զաւուրս
Line: 8 բազումս, որպէս Սամուէլ վասն Սաւուղայ։ Sentence: 4 Իսկ Արշակ ոչ զղջացեալ
Line: 9 ապաշաւեաց, այլ անամօթեալ, ագահելով ի գանձս սպանելոյն եւ ի
Line: 10 ժառանգութիւն՝ յաւել առնուլ զկին նորին զՓառանձեմ. Sentence: 5 յորմէ եղեւ
Line: 11 պատանի մի, որ անուանեցաւ Պապ։
Line: 12 Sentence: 6 Այս Փառանձեմ գործեաց զանլուր եւ զանկարելի չարիս, եւ զսարսափման
Line: 13 լսողաց արժանաւոր։ Sentence: 7 Անարժանիւ ոմամբ սուտանուն քահանայիւ
Line: 14 ի կենաց դեղն զմահացուն խառնեալ՝ ետ Ողիմպիադայ առաջին կնոջն
Line: 15 Արշակայ, եւ ելոյծ ի կենաց սակս տիկնութեանն մախանաց։ Sentence: 8 Նոյնպէս
Line: 16 եւ զՎաղինակ տայ Արշակայ սպանանել, եւ փոխանակ կարգել զիւր
Line: 17 հայրն զԱնդիոք։
Line: 20 Sentence: 2 Իբրեւ եղեւ խաղաղութիւն Շապհոյ ի հիւսիսականաց ազգաց, եւ
Line: 21 պարապ առեալ ի պատերազմացն՝ յայտնեաց զցասումն զոր ունէր առ
Page: 285 Line: 1 Արշակ, վասն ոչ նմա, այլ կայսեր հարկելոյ զայնքան ամս։ Sentence: 3 Սակս որոյ
Line: 2 առաքէ առ նա Արշակ զՏիրիթ եւ զնորին սիրեցեալն Վարդան արժանի
Line: 3 պատարագօք՝ խնդրել զհաշտութիւն։ Sentence: 4 Բայց վասն զի քինախնդիր
Line: 4 անցելոցն մարտից կամեցաւ լինել Շապուհ՝ ինքն ելանէ պատերազմել
Line: 5 ընդ Յոյնս, որոյ աղագաւ խնդրէ զԱրշակ մեր թագաւոր հանդերձ ամենայն
Line: 6 զօրօքն Հայոց ընդ իւր լինել։ Sentence: 5 Իսկ Արշակ ոչ կամեցաւ իւրովի
Line: 7 երթալ, այլ բարուրս եդեալ՝ դոյզն գունդ առաքէ զկնի Շապհոյ։
Line: 8 Sentence: 6 Եւ իւր բարկացեալ Տիրիթայ՝ ընկենու զնա ի պատւոյն, որպէս
Line: 9 զի թէ ի նորա հրապուրանաց եղեւ այն, յաղագս ատելութեանն զոր
Line: 10 ունէր առ Յոյնս։ Sentence: 7 Եւ առաւել եւս գրգռէր զարքայ Վասակ զինակիր նորա,
Line: 11 նախանձ պահելով ընդ եղբօրն վասն աղջկան միոջ հարճի։ Sentence: 8 Վասն որոյ
Line: 12 նախատեաց զնոսա արքայ ամօթալի բանիւք եւ կսկծեցուցանողօք։ Sentence: 9 Որոց
Line: 13 ոչ կարացեալ այնպիսի վատթարութեան եւ պարսաւանաց տանել՝ դէմ
Line: 14 եդեալ գնացին առ Շապուհ հատուած։ Sentence: 10 Ընդ որ առաւել եւս զայրագնեալ
Line: 15 Արշակ՝ հրամայէ նոյն Վասակայ զհետ նոցա կրթել բազմաձեռն գնդաւ,
Line: 16 զի ուր եւ հասցէ՝ սպանցէ զնոսա. Sentence: 11 զոր ոչ հեղգացաւ կատարել Վասակ,
Line: 17 թէպէտ եւ եղբայր նորա էր Վարդան։ Sentence: 12 Եւ խնդրեցաւ անպարտ արիւնն
Line: 18 Գնելայ յամբարշտէն Տիրիթայ ըստ անիծիցն Ներսիսի, եւ ի Վարդանայ,
Line: 19 ի հարազատ եղբօրէ իւրմէ մեռանել։
Line: 3 Sentence: 1 Իսկ Շապուհ գայ հասանէ ի Տիգրանակերտ մեր քաղաք։ Sentence: 2 Կան
Line: 4 ընդդէմ նորա արք քաղաքին հանդերձ գումարդակ գնդաւ. Sentence: 3 քանզի
Line: 5 Անտիոք Նահապետ Սիւնեաց, որ էր աներ Արշակայ եւ վերակացու
Line: 6 քաղաքին, հրամայեաց աղխել ընդդէմ Շապհոյ։ Sentence: 4 Եւ ոչ միայն զմուտն
Line: 7 արգել, այլ եւ ոչ հրեշտակս առաքեաց առ նա, եւ ոչ զնորայսն ընկալաւ։
Line: 8 Sentence: 5 Եւ հզօր կռուոյ եղելոյ՝ զբազումս ի Պարսիցն սպանանեն. Sentence: 6 եւ ի պարտութիւն
Line: 9 մատնեալ գնդին Շապհոյ, դառնայ անդրէն ի Մծբին. Sentence: 7 եւ
Line: 10 հանդիստ առեալ զօրացն եւ արծարծեալ յաշխատութենէն, խնդրէր առնուլ
Line: 11 զՏիգրանակերտ. Sentence: 8 եւ ոչ թողացուցին նմա յառաջախաղաց գունդք եւ
Line: 12 լրտեսք՝ պաղատել զայնու, իբրեւ թէ Յունացն խանգարեսցի գործ։ Sentence: 9 Եւ
Line: 13 Շապհոյ յառաջ անցեալ՝ գրէ առ նոսա թուղթ օրինակ զայս. Sentence: 10 -
Line: 14 Թուղթ Շապհոյ ի Տիգրանակերտ։
Line: 15 Sentence: 11 Մազդեզանց քաջ Շապուհ արքայից արքայ. Sentence: 12 Տիգրանակերտեայց,
Line: 16 որք ոչ եւս էք անուանելոց ի մէջ Արեաց եւ Անարեաց։
Line: 17 Sentence: 13 "Ես կամէի ի մէնջ սկսեալ յամենայն առաջիկայ քաղաքս խաղաղութեամբ
Line: 18 եւ քաջօրէն ազատութեամն զմուտն առնել. Sentence: 14 եւ եթէ դուք
Line: 19 Տիգրանակերտեայք, որ առաջին էք, ոչ շահատակութեամբ ասեմ, այլ
Page: 288 Line: 1 ի մտէ ուղեւորութեանս, ընդդէմ կացէք ինձ՝ ի ձէնջ ուսցին եւ այլք
Line: 2 զդոյն առնել։ Sentence: 15 Այլ ի դարձին իմում բարկութեամբ այսպէս վանեցից
Line: 3 զձեզ, զի կրկին եղիջիք օրինակ խեռեալ ստահակելոց"։
Line: 6 Sentence: 2 Բայց Արշակ եւս ժպրհեցաւ առնել գործ անմտութեան։ Sentence: 3 Ի թիկանց
Line: 7 կուսէ լերին Մասեաց շինեաց ձեռակերտ, ժողով մարդկան մեղաւորաց.
Line: 8 Sentence: 4 եւ ետ հրաման, որ ոք անկեալ անդր բնակեսցէ՝ մի լիցի ի վերայ նորա
Line: 9 իրաւունք դատաստանի։ Sentence: 5 Եւ նոյն ժամայն ծովացեալ լցաւ մարդկութեամբ
Line: 10 հովիտն ամենայն. Sentence: 6 քանզի աւանդառուք եւ պարտականք, եւ ծառայք եւ
Line: 11 վնասակարք, եւ գողք եւ սպանողք, եւ կնահանք եւ այլք այսպիսիք փախուցեալք
Line: 12 անդրէն անկանէին, եւ ոչ կայր նոցա այց եւ խնդիր։ Sentence: 7 Եւ բազում
Line: 13 անգամ բողոքեալ նախարարացն՝ եւ ոչ ինչ լուաւ նոցա Արշակ. Sentence: 8 մինչեւ
Line: 14 առ Շապուհ եւս ունել նոցա բողոք։ Sentence: 9 Եւ եղեւ ի դառնայն Շապհոյ իՅունաց՝
Line: 15 առաքեաց զմի ի սպարապետաց իւրոց եւ Հայ գունդ ընդ նմա, եթէ դէպ
Line: 16 լինի, ունել զԱրշակ. Sentence: 10 եւ նա խոյս ետ ի նոցանէ զկողմամբք Կաւկասու,
Line: 17 Վրաց Միաբանելով։
Line: 18 Sentence: 11 Իսկ սպարապետն Պարսից եկեալ ի Հայս՝ ի ձեռնատու լինելոյ
Line: 19 նախարարացն առնու զամուրն Անի, եւ գերէ զամենայն գանձս արքունի
Line: 20 որ ի նմա, այլ եւ զոսկերս թագաւորացն. Sentence: 12 ոչ գիտեմ, թէ վասն նախատինս
Line: 21 առնելոյ Արշակայ, եթէ վասն հմայից ինչ հեթանոսականաց։ Sentence: 13 Զոր
Line: 22 ապա ամղթեալ նախարարացն՝ թափեալ թաղեցին յաւանին յԱղցս, որ
Page: 289 Line: 1 յոտին Արագած կոչեցեալ լերինն։ Sentence: 14 Քանզի ոչ գիտացին ընտրել զոսկերս
Line: 2 հեթանոսաց եւ հաւատացելոց, զի ընդ միմեանս էր խառնակեալ գերողացն,
Line: 3 յաղագս այնր ոչ արժանի համարեցան ի դիրս սրբոցն թաղել ի
Line: 4 Վաղարշապատ քաղաքի։
Line: 5 Sentence: 15 Եւ նախարարացն Հայոց ժողովեալ՝ դիմեցին ի վերայ արքունական
Line: 6 ձեռակերտին Արշակաւանի, եւ հարին զնա սրով սուսերի յառնէ մինչեւ
Line: 7 ցկին, բայց ի տղայոց ստնդիացաց. Sentence: 16 քանզի դառնացեալք էին իւրաքանչիւր
Line: 8 ի վերայ ծառայից իւրեանց եւ յանցաւորաց։ Sentence: 17 Զոր թէպէտ եւ
Line: 9 վաղ գիտացեալ մեծի Ներսիսի՝ ոչ յառաջ քան զկոտորելն ժամանեաց
Line: 10 հասանել. Sentence: 18 այլ ի կատար գործոյն հասեալ եգիտ բաժանեալ զտղայս
Line: 11 կոտորելոցն, զի վարեսցեն ի գերութիւն որպէս զհեռաւոր թշնամեաց։
Line: 12 Sentence: 19 Զորս թափեալ մեծի Ներսիսի, հրամայեաց կրել որթովք ի գոմ մի, եւ
Line: 13 դարմանս եւ սնուցողս նոցին կարգեաց. Sentence: 20 որքյետոյ աւանացեալ անուանեցան
Line: 14 Որթք այնորիկ աղագաւ։
Line: 17 Sentence: 2 Իսկ Շապուհ եկեալ ի Տիգրանակերտ, դարձեալ աղխեցին ընդդիմանալ
Line: 18 նմա. Sentence: 3 եւ ելեալ ի պարիսպն աղաղակէին. Sentence: 4 "Գնա ի մէնջ, Շապուհ,
Line: 19 զի մի չարիս յերկորդումս ընդ քեզ առաւել եւս քան զառաջինն
Line: 20 անցուցանիցեմք պատերազմաւ"։ Sentence: 5 Եւ նա պատասխանեաց. Sentence: 6 "Ով քաջքդ
Line: 21 ի Հայոց, որք զանձինս արգելեալ փակեցէք ընդ պարսպօքդ Տիգրանակերտի
Page: 290 Line: 1 եւ արտաքս ձայն արկանէք սպառնալեաց. Sentence: 7 զի քաջ արանց
Line: 2 է յարձակ դաշտի եւ յազատ տեղւոջ կռուել, եւ կանանց գործ է արգելուլ
Line: 3 փակել զինքեանս յերկիւղէ առ հանդերձեալ կռիւսն"։ Sentence: 8 Եւ զայս ասացեալ՝
Line: 4 դարձաւ առ գերեալ Յոյնսն զինաւորս, ասէ. Sentence: 9 "Եթէ ձերով մարտիւ առից
Line: 5 զայս քաղաք՝ զամենեսեան զձեզ արարից ազատս հանդերձ ընտանեօք
Line: 6 ձերովք"։ Sentence: 10 Եւ պարսկական զօրուն շուրջ զքաղաքաւն հրամայեաց ընթանալ,
Line: 7 եւ նետիւք խոցոտել զ՝ի վերայ պարսպին։
Line: 8 Sentence: 11 Եւ Յունացն մատուցեալ մեծաւ բռնութեամբ յեցուցին ի պարիսպն
Line: 9 զկոչեցեալ էշսն։ Sentence: 12 Եւ է այսգործի մեքենայից անուաւոր, յերից երից
Line: 10 արանց մղելով տարեալ, եւ ի ներքուստ կացնովք եւ սակրօք երկբերանովք
Line: 11 եւ կտցաւոր մրճովք՝ փորել զհիմունսն։ Sentence: 13 Եւ նգախարխար արարեալ
Line: 12 զայն, որ ի հայկազնոյն Տիգրանայ հոծեալ եւ յարմարեալ որմունքն,
Line: 13 քակեալ ընկեցին. Sentence: 14 եւ հուր ի դրունսն եւ յամենայն կողմանսն վառեալ, եւ
Line: 14 քարինք եւ նետք եւ տէգք արձակեալք լինէին, եւ խոցոտեալ մերքն յապուշ
Line: 15 դառնային։ Sentence: 15 Եւ ի ներքս մտեալ բոլոր զօրքն եւ ձեռն պարսկական ոչ
Line: 16 վաստակէր զբազմախողխող երկաթն արեամբ արբուցանել, մինչեւ ապաժոյժ
Line: 17 սպանելոցն լցեալ ի հիմունսն ծաւալէր։ Sentence: 16 Այլ յունականն ձեռն ի
Line: 18 քթթել ական հրձիգ առնէր զամենայն փայտակերտսն։ Sentence: 17 Եւ Շապհոյ զմնացեալսն
Line: 19 ի կոտորածէն գերեալ՝ չուէ ի Պարսս. Sentence: 18 եւ հրեշտակ առ որ ի Հայս
Line: 20 գունդք առաքեալ՝ անպայազատ զՍիւնեացն հրամայէ առնել զտոհմ։
Line: 4 Sentence: 1 Դարձեալ յարեաւ խռովութիւն Շապհոյ ի նոյն ազգաց, եւ խաղաղութիւնն
Line: 5 ի Յոյնս շրջեցաւ, ըստ այնմ՝ թէ պոխարկեալ միմեանց
Line: 6 փխարինին. Sentence: 2 սոցա խաղաղութիւն ի նոցա խռովութեանն, եւ նոցա
Line: 7 խաղաղութիւն ի սոցա խռովութեանն, որ վախճան միոյն՝ միւսոյն
Line: 8 լինին սկզբունք։ Sentence: 3 Քանզի հիւանդացեալ Վաղենտիանու ի բերդին որ կոչի
Line: 9 Բերգիտիոն՝ վճարի ի կենցաղոյս, եղբօրն փոխադրելով զտէրութիւնն՝
Line: 10 Վաղեսի. Sentence: 4 յետ բարեբախտագոյն պատերազմաւ Գթացն յաղթութեամբ
Line: 11 դարձի, նոյն հետայն առաքէ զօրս ի Միջագետս ի Հայս, յաղագս
Line: 12 տուելոյ զօրուն յօգնութիւն Շապհոյ։
Line: 13 Sentence: 5 Բայց Արշակայ եկեալ Վրացի գնդաւ՝ ժողովէ զսակաւս եւ յիւր
Line: 14 մտերմաց, եւ տայ պատերազմ ընդ նախարարսն ընդ այնոսիկ, խնդրելով
Line: 15 զվրէժ ձեռակերտին իւրոյ Արշակաւանու։ Sentence: 6 Միաբանեալ եւ նոցա
Line: 16 առաջնորդութեամբ Ներսեհի որդւոյ Կամսարայ, ընդդիմանան Արշակայ
Line: 17 պատերազմաւ։ Sentence: 7 Եւ հզօր մարտի եղելոյ՝ բազումք յերկաքանչիւրոց
Page: 292 Line: 1 կողմանց անկան. Sentence: 8 քանզի արք դիպեալ արանց՝ ոչ ոք զպարտութիւն
Line: 2 յանձն առնոյր։ Sentence: 9 Եւ մինչ դեռ նոքա յայսմ էին, հասանեն եւ զօրքն կայսերականք։
Line: 3 Sentence: 10 Ապա տեսեալ Արշակայ, թէ թշնամի են նորա Շապուհ եւ
Line: 4 Վաղէս եւ իւր նախարարքն, տարակուսեալ յամենեցունց՝ յղէ առ մեծն
Line: 5 ներսէս բազում անգամ աղաչելով. Sentence: 11 խոստանայր դառնալ յամենայն
Line: 6 ճանապարհաց չարաց, եւ լինել ըստ կամաց նորա, եւ ապաշխարել ի
Line: 7 քուրձ եւ ի մոխիր. Sentence: 12 միայն զի նա եկեսցէ եւ արասցէ խաղաղութիւն, եւ
Line: 8 թափեսցէ զնա ի ձեռաց հզօրաց Յունաց։ Sentence: 13 Սապէս եւ ի նախարարացն
Line: 9 ստէպ ստէպ զմիմեանց զկնի գային մաղթանք նորին աղագաւ։ Sentence: 14 նա եւ
Line: 10 եպիսկոպոսացն ժողովեալ՝ պաղատանս մատուցանէին, զի մի անփոյթ
Line: 11 արասցէ զկորստենէ իւրոյ վիճակին։
Line: 12 Sentence: 15 Ապա հաւանեալ մեծն Ներսէս՝ եկն ի մէջ նոցա, եւ արար խաղաղութիւն,
Line: 13 լսելով նմա թագաւրին եւ նախարարացն, բայց ի նահապետէն
Line: 14 Արծրունեաց Մերուժանայ եւ ի նորին քեռառնէ վահանայ Մամիկոնենէ,
Line: 15 որք անլսող եղեալ՝ ապստամբեալ գնացին առ Շապուհ։ Sentence: 16 Իսկ այլ ամենայն
Line: 16 նախարարքն հաստատեցին ուխտ, զի յանմ հետէ թագաւորն
Line: 17 վարեսցի ուղղութեամբ, եւ նոքա ծառայեսցեն միամտութեամբ. Sentence: 17 եւ այս
Line: 18 ի մէջ նոցա։ Sentence: 18 Բայց եւ առ զօրսն Յունաց երթեալ մեծին Ներսիսի,
Line: 19 աղաչէր մի ինչ աշխարհիս մեղանչել, այլ առնուլ զհարկսն եւ զորդի
Line: 20 Արշակայ զՊապ հանդերձ ամենայն նախարարացն որդւովք պատանդս,
Line: 21 եւ դառնալ։ Sentence: 19 Որում լսող եղեալ քաղցր եւ մեծն Թէոդոս զօրավար՝ դառնայ
Line: 22 առ կայսր հանդերձ պատանդօքն, ընդ իւր տանելով զմեն Ներսէս
Line: 23 թղթով Արշակայ, որ ունէր օրինակ զայս.
Page: 293 Line: 1 Sentence: 20 Թուղթ Արշակայ առ Վաղէս։
Line: 2 Sentence: 21 "Արշակ արքայ Հայոց մեծաց եւ ամենայն նախարարք Արամեան
Line: 3 ազինս. Sentence: 22 տեառն մերում ինքնակալի Վաղեսի Աւգոստոսի եւ որդւոյ քում
Line: 4 Գրատիանոսի խնդալ։
Line: 5 Sentence: 23 "Մի դիցէ ինքնակալդ ի մտի, եթէ առ ատել զձեզ նշկահեցաք,
Line: 6 կամ իբրեւ զհզօրս ինչ զմեզ վարկանելով՝ արձակեցաք գունդ հինից
Line: 7 յերկիրդ Յունաց. Sentence: 24 այլ մեծի խռովութեանդ, որ ի ձերում միջի շարժեցաւ,
Line: 8 գիտակ եղեալ՝ երկուցեալ ի Շապհոյ, եթէ ոչ ոք թափեսցէ զմեզ
Line: 9 ի ձեռաց նորա՝ օգնեցաք նմա դոյզն գնդաւ։ Sentence: 25 Այլ ոչ ես ինքն Արշակ
Line: 10 եկի ընդ նմա, միամտութիւն ընդ ձեզ պահելով. Sentence: 26 վասն որոյ աւերեալ
Line: 11 գերեաց զաշխարհս մեր, մինչեւ զոսկերս անգամ հարցն բրեաց ի գերեզմանաց։
Line: 12 Sentence: 27 Եւ արդ՝ հաւատացեալ ձեր եղելոցս՝ զառաջին սէրն առ մեզ
Line: 13 հաստատուն պահեցէք, եւ մեք առ ձեզ զմտերիմն հատուսցուք ծառայութիւն։
Line: 14 Sentence: 28 Իսկ Վաղէս ոչ զթուղթն ընթերցաւ, եւ ոչ զմեծն Ներսէս ետես.
Line: 15 Sentence: 29 այլ բացէ ի բաց արտասահմանել զնա հրամայէ, եւ սրոյ զամենայն
Line: 16 պատանդսն մատնել։
Line: 4 Sentence: 2 Ի ժամանակին յայնմիկ էր յաթոռ եպիսկոպոսութեանն Բիւզանդացւոց
Line: 5 հոգեմարտն Մակեդոն։ Sentence: 3 Եւ իբրեւ ել հրաման յարքունուստ
Line: 6 աքսորել զմեծն Ներսէս, որպէս զմի անգամ խաբող եւ դրժող արքայի՝
Line: 7 մատուցեալ առ նա ոմանց ի հերձուածողաց աղանդոյն Արիոսի, ասեն.
Line: 8 Sentence: 4 "Եթէ դաւանես ընդ մեզ՝ թափէ զքեզ հայրն մեր Մակեդոն"։ Sentence: 5 Որում ոչ
Line: 9 հաւանեալ՝ աքսորեցաւ. Sentence: 6 եւ ի նաւալիւղն լինել ըստ խստաշունչ ոդոյ
Line: 10 ձմերայնոյն, ընկեցեալ ի կղզի ինչ անապատ՝ ջարդեաց զնաւն. Sentence: 7 եւ
Line: 11 նաւորդացն ոչ իշխեցեալ մակուկաւն նաւել, մնային տագնապեալ,
Line: 12 ուտելով զարմատս անտառին։ Sentence: 8 Այլ ի տեսչութենէն Աստուծոյ կերակրեալ
Line: 13 լինէին ամիսս ութ ի ձկանցն, զոր ծովն ընկենոյր կենդանիս։
Line: 14 Sentence: 9 Բայց Պապայ յանձն առեալ հանդերձ ամենայն պատանդօքն թափեաց
Line: 15 Մակեդոն։
Line: 18 Sentence: 2 Ի հեռանալ մեծին Ներսիսի՝ ստեաց Արշակ ամենայն ուխտիցն,
Line: 19 զոր եդ ընդ նախարարսն, եւ խնդրեաց զքէն ձեռակերտին իւրոյ Արշակաւանու։
Page: 295 Line: 1 Եւ կոտորեաց զբազումս ի նախարարացն, մանաւանդ զազգն
Line: 2 Կամսարականաց Բառնայր ի միջոյ, չարակնելով ագահել յամուրն
Line: 3 Արտագերս եւ ի քաղաք ոստանի նոցա Երուանդաշատ։ Sentence: 3 ԵՒ կոչեալ առ
Line: 4 ինքն ի լքեալ արքունիսն Արմաւիր իբր զազգականս իւր, ի պատճառս
Line: 5 պատուոյ մեծարանաց, միահագոյն զարս եւ զկանայս հանդերձ մանկամբք
Line: 6 հրամայեաց կոտորել։ Sentence: 4 Եւ ոչ ոք ի նոցանէ ապրեցաւ, Բայց Սպանդարատ
Line: 7 որդի Արշաւրի. Sentence: 5 քանզի ունէր կին Արշակունի, որ եւ բնակեցաւ ի նորին
Line: 8 ժառանգութեան ի կողմանս Տարօնոյ եւ Հաշտենից, իբր տրտունջ
Line: 9 զհօրեղբօրէն իւրմէ եղեալ զՆերսեհէ. Sentence: 6 որոյ աղագաւ եւ ոչ ի կոտորման
Line: 10 նոցա դիպեցաւ։ Sentence: 7 Այլ լուեալ զբօթն՝ հանդերձ որդւովքն Շաւարշաւ եւ
Line: 11 Գազաւոնիւ եւ բոլոր ընդանեօքն գնաց փախստական ի Յոյնս։
Line: 12 Sentence: 8 Բայց ի գնալն մեծի Ներսիսի ի Յոյնս՝ էր ձեռնադրեալ զսարկաւագն
Line: 13 Խադ յեպիսկոպոսութիւն Բագրեւանդայ եւ Արշակունեաց, եւ
Line: 14 հաւատաց ի նա զամենայն գործ վերակացութեան աշխարհիս մինչեւ
Line: 15 ցժամանակ իւրոյ դարձին։ Sentence: 9 Այս Խադ յամենայնի նմանեալ մեծի Ներսիսի,
Line: 16 եւ առաւել եւս ի տեսչութիւն աղքատաց. Sentence: 10 որոյ եւ շտեմարանքն իսկ
Line: 17 աղբերացան սքանչելապէս իբր առ Եղիայիւ եւ Եղիսէիւ. Sentence: 11 եւ ի յանդիմանել
Line: 18 զարքայ՝ ահաւոր եւ սաստիկ էր եւ աներկիւղ։ Sentence: 12 Եւ ոչ եղեւ ի նմա
Line: 19 գամագիւտ սատանայ, բայց առ միոյ նուագի, զի ռր պճնող առ հանդերձս եւ
Line: 20 ձիասէր. Sentence: 13 զոր պարսաւեալ այպանէին փոխանակաբանեալ՝ որք
Line: 21 ի նմանէ յանդիմանեալ լինէին։ Sentence: 14 Վասն որոյ թողեալ այնուհետեւ զպերճագոյն
Line: 22 հանդերձս, խարազնազգեստ եղեալ՝ իշով շրջէր մինչեւ ցօր
Line: 23 մահուան իւրոյ։
Line: 4 Sentence: 1 Եւ եղեւ ի սատակել Արշակայ զազգն Կամսարականաց՝ Հրամայեաց
Line: 5 զդիակունս նոցա քարշել եւ ընկենուլ անթաղ, կերակուր լինել շանց. Sentence: 2 եւ ինքն
Line: 6 որպէս մեծաւ յաղթութեամբ պսակեալ, ի բարեկենդանութեան կատարէր
Line: 7 աւուրս, կուտել մթերել յԱրմաւիր զնոցայն հրամայելով զհամբարսն։
Line: 8 Sentence: 3 Զորոց պեղեալ երկուս հորս յոյժ քաջախորս եւ սաստկապէս լայնս, որ
Line: 9 ի շինին նախճաւանի, բերին սայլովք նոցին աւանի։ Sentence: 4 Իսկ սայլորդացն
Line: 10 տեսեալ ոսկերս մարդկան գազանակուր եղելոց, ցրուեալս առ եզերբ
Line: 11 փոսոյն, հարցեալ ուսան՝ իւրեանց լինել տերանց. Sentence: 5 հաւաքեալ ի սայլսն
Line: 12 ներքոյ եղեգանն՝ բերեալ թաղեցին ի նոյն հորս։ Sentence: 6 Զոր զգացեալ Արշակայ՝
Line: 13 հրամայէ զսայլորդսն ի վերայ հորոցն կախել զփայտէ։
Line: 14 Sentence: 7 Բայց Խադայ ոչ պատահեալ յառաջնում նուագին, այսմ ժամանաեալ
Line: 15 հասանէ. Sentence: 8 եւ սկսաւ կշտամբել զարքայ բանիւք յանդիմանութեան։ Sentence: 9 Հրամայեաց
Line: 16 Արշակ քարշել զնա եւ քարկոծել։ Sentence: 10 Եւ քանզի էին դստերաց նորա
Line: 17 տայգերք ի մեծ նախարարութեանցն, ի կորովի եւ ի քաջ ազգէն
Line: 18 Ապահունեաց՝ սուսերս հանեալ կիսախողխող զքարշողսն առնառին, եւ
Line: 19 յափշտակել զԽադ ի ձեռաց նոցա, եւ յիւրեանցն գնացին գաւառ։ Sentence: 11 Եւ
Line: 20 Արշակայ ոչ ի հակառակս մտեալ՝ ղօղէր, զի մի խռովութիւն ամենայն
Line: 21 նախարարացն յուզիցի։
Line: 4 Sentence: 1 Բայց Վաղեսի կայսեր ըստ արժանի իւրոց խորհրդոցն զյաւիտենական
Line: 5 գեհենին աստէն բերելով զօրինակ, հրակէզ եղեալ յԱդրիանուպօլիս՝
Line: 6 սատակեցաւ. Sentence: 2 եւ առնու զթագն Թէոդոս։ Sentence: 3 Սա քակեաց զմեհեանս կռոցն
Line: 7 մինչեւ յատակս, զփակեալսն միայն ի սրբոյն Կոստանդիանոսէ, զանուանեալն
Line: 8 Արեգական եւ Արտեմեայ եւ Ափրոդիտեայ ի Բիւզանդիոն. Sentence: 4 աւերեաց
Line: 9 նոյնպէս եւ զտաճարն Դամասկոսի, եւ արար եկեղեցի. Sentence: 5 նոյնպէս եւ զտաճարն
Line: 10 Իլիու քաղաքին, զԼիբանոսի զմեծ եւ զհռչակաւոր զերեքքարեանն։
Line: 11 Sentence: 6 Սա դարձոյց զամենայն հարս սուրբս, որք յաղագս ուղղափառութեանն
Line: 12 արտասահմանեալ էին ի մետաղս, ընդ որս եւ զմեծն Ներսէս
Line: 14 առ իւր ի Բիւզանդիոն՝ պահէ մեծաւ պատուով, մինչեւ ճշմարտութեանն
Line: 15 ստուգեցաւ հաւատ, որ յաղագս ամբարշտին Մակեդոնի հայհոյութեանցն.
Line: 16 Sentence: 7 զի ոչ Տէր խոստովանէր զՀոգին սուրբ, եւ ոչ երկրպագելի եւ ոչ փառաւորելի
Line: 17 ընդ Հօր եւ ընդ Որդւոյ, այլ օտար յԱստուծոյ բնութենէն, եւ
Line: 18 ստացական եւ ծառայ եւ պաշտօնեայ, եւ ազդումն ինչ, եւ ոչ էութիւն անձնաւոր։
Line: 19 Sentence: 8 Եւ Ժողովեալ սուրբ Հարքն ի թագաւորեալ քաղաքն Բիւզանդիոն,
Line: 20 Դամասիոս Հռոմայ, Նեքտառիոս Կոստանդնապօլսին, Տիմոթէոս Աղեքսանդրի,
Line: 21 Մելիտոս Անտիոքու, Կիւրղոս Երուսաղէմի, Գրիգորիոս Բիւսիայ,
Page: 298 Line: 1 Գեղասիոս Կեսարու, Գրիգորիոս Նաձիանձու, Անփիւլոքսիոս Իկոնիու,
Line: 2 եւ այլ եպիսկոպոսք, միանգամայն հարիւր եւ յիսուն հարք, որք նզովեալ
Line: 3 մերժեցին զՄակեդոն եւ զամենայն հոգեմարտս։
Line: 6 Sentence: 2 Դարձեալ պարապ առեալ Շապհոյ ի պատերազմացն՝ առաքէ ի
Line: 7 վերայ Արշակայ զԱլանաոզան ոմն պահլաւիկ՝ հզօր գնդաւ, որ էր
Line: 8 ազգակից Արշակայ ։ Sentence: 3 Յորմէ խոյս տուեալ Արշակայ, թափուր ի բազմաց
Line: 9 մնայր նախարարաց. Sentence: 4 որոց ձեռն տուեալ յԱլանաոզանն՝ կամաւ երթային
Line: 10 առ Շապուհ, տաղտկացեալ յիւրեանց արքայէն Արշակայ. Sentence: 5 եւ մեծարեալք
Line: 11 ի նմանէ դառնային յաշխարհս մեր։ Sentence: 6 Ուստի տարակուսեալ Արշակայ՝
Line: 12 յղէ պատգամ առ իշխան զօրուն Պարսից, եթէ " Դու արիւն իմ եւ հարազատութիւն
Line: 13 ընդէր այդպիսիաւ վարես զիս ջերմութեամբ. Sentence: 7 թէպէտ եւ
Line: 14 ակամայ զգալուստ քո գիտեմ, ոչ կարացեալ սայթագել զհրամանս
Line: 15 Շապհոյ՝ գալ ի վերայ քո ազգականիս։ Sentence: 8 Այլ արդ՝ թուլացո ինձ ղօղել
Line: 16 ուրեք վայրկեան մի ժամանակի, մինչեւ ոգի առեալ՝ անցանել կարացից
Line: 17 յերկիրն Յունաց. Sentence: 9 եւ դու կալցես զաշխարհս, եւ բազմաց յինէն հանդիպեսցիս
Line: 18 բարութեանց, որպէս ի մտերիմ հարազատէ"։
Line: 19 Sentence: 10 Դարձուցանէ Ալանաոզանն այսպիսի պատասխանիս, եւ ասէ. Sentence: 11 " Թէ
Page: 299 Line: 1 դու ոչ խնայեցեր յազգայինսն մեր Կամսարականս, որ առաւել քան
Line: 2 զիս էին քեզ հարազատագոյնք, դենի ձերոյ մասամբ եւ աշխարհաւ
Line: 3 համաբնակաւ, զիարդ յինէն ակն ունիցիս ի քեզ խնայել, հեռացեալ
Line: 4 դենիւ եւ բնակութեամբ. Sentence: 12 եւ որով օրինակաւ ես ի քոյսն յուսալով բարիս,
Line: 5 որ անյայտ է թէ առից՝ զգտեալսն յիմմէ թագաւորէն կորուսանիցեմ"։
Line: 6 Sentence: 13 Ապա այնուհետեւ յոյժ նեղեալ Արշակ, յոչ կամաց երթայ առ
Line: 7 Շապուհ, եւ ի պահեստի լինի ի նմանէ. Sentence: 14 եւ բռնութեամբ հարկաւորեալ
Line: 8 գրէ, զի Փառանձեմ կին նորա եկեսցէ ի դուռն։ Sentence: 15 Եւ Շապուհ հրամայէ
Line: 9 ամենայն մեծամեծացն, զի ընդ Փառանձեմայ եկեսցեն։
Line: 12 Sentence: 2 Իբրեւ գիտացին նախարարք Հայոց, այնք, որոց նախ քան զԱրշակ
Line: 13 ձեռն տուեալ էր ի Շապուհ արքայ Պարսից, թէ եւ զնոցա կանայսն
Line: 14 խնդրեալ է իբրեւ զայնց, որք առ Արշակայն էին միամիտք, եւ զայն եւս
Line: 15 տեսին, եթէ գնաց Ալանաոզան, եւ գունդ փոքր է որ վասն այնր է
Line: 16 եկեալ՝ միաբանեալ հալածեցին զնոսա. Sentence: 3 եւ իւրեանց առեալ զկանայս եւ
Line: 17 զորդիս՝ փախեան յաշխարհն Յունաց։ Sentence: 4 Նա եւ ոչ դշխոյն Փառանձեմ գնաց
Line: 18 ի կոչ առն իւրոյ, այլ հանդերձ գանձիւք անկաւ յամուրն Արտագերից.
Line: 19 Sentence: 5 լուր առնելով առ որդին իւր Պապ, յուսայր ապրել ի ձեռաց Շապհոյ։
Line: 20 Sentence: 6 Ընդ որս զչարեալ Շապուհ կապէ զոտս Արշակայ երկաթեղէն շղթայիւք,
Page: 300 Line: 1 եւ տայ տանել յերկիրն Խուժաստանի յԱնուշն կոչեցեալ Բերդ։ Sentence: 7 Եւ
Line: 2 բազում զօրս գումարեալ ի ձեռն Մեհրուժանայ Արծրունւոյ եւ Վահանայ
Line: 3 Մամիկոնէի, ուրացողաց զ՝կրիստոս, արձակէ յաշխարհս Հայոց. Sentence: 8 որք եկեալ
Line: 4 նստան շուրջ զբերդաւն Արտագերից։ Sentence: 9 Եւ թէպէտ ոչ ինչ կարէին առնել
Line: 5 նմա վասն անմատչելի ամրութեանն, բայց զի բարկութիւնն Աստուծոյ
Line: 6 էր ի վերայ Արշակայ՝ մարդիկ ամրոցին ոչ անսացին մնալ համբաւուն
Line: 7 Պապայ, այլ անձնատուրք եղեն ի կամաց, եւ ոչ ի բռնութենէն։ Sentence: 10 Զորս
Line: 8 գերեալ հանդերձ գանձիւքն եւ տիկինաւն Փառանձեմաւ խաղացուցին ի
Line: 9 յԱսորեստան. Sentence: 11 եւ անդ ընդ սայլի ցից հանեալ ՝ սատակեցին։
Line: 10 Sentence: 12 Ի նմին ժամու եհաս հրաման ի Շապհոյ արքայէ, զի քանդեալ
Line: 11 աւերեսցին զամրութիւն ամենայն քաղաքաց, եւ զՀրեայսն խաղացուսցեն ի
Line: 12 գերութիւն, եւ զայս Հրեայսն, որ նովին հրէութեան օրինօք կային ի Վանն
Line: 13 Տոսպայ, զորս ածեալ էր Բարզափրանայ Ռըշտունւոյ յաւուրս Տիգրանայ.
Line: 14 Sentence: 13 զորս բնակեցոյց Շապուհ յԱսպահան։ Sentence: 14 Գերեցին եւ զայն Հրեայսն որք
Line: 15 յԱրտաշատ եւ ի Վաղարշապատ, զորս ածեալ էր նոյն Տիգրանայ արքայի,
Line: 16 որք յաւուրս սրբոյն Գրիգորի եւ Տրդատայ հաւատացեալ էին ի Քրիստոս.
Line: 17 Sentence: 15 ընդ որս եւ զԶուիթայ երէց Արտաշատու։ Sentence: 16 Յայնժամ մատուցեալ
Line: 18 առ Շապուհ Մեհրուժան եւ Վահան չարախօսէին զԶուիթայ երիցուէ
Line: 19 Արտաշատու, եթէ յայն սակս եկն ընդ գերութիւնն, զի խրատեսցէ զնոսա
Line: 20 պինդ ունել զօրէնս քրիստոնէութեան։ Sentence: 17 Վասն որոյ Շապուհ հրամայեաց
Page: 301 Line: 1 չարչարել զԶուիթայ, զի թողցէ զօրէնս քրիստոնէութեան. Sentence: 18 որում ոչ
Line: 2 հաւանեալ, կատարեցաւ։ Sentence: 19 Զայս ամենայն աղէտս թշուառութեանց լուեալ
Line: 3 Արշակայ՝ սաւուղաբար արար ընդ անձին իւրում. Sentence: 20 որ թագաւորեաց
Line: 4 ամս երեսուն։
Line: 8 Sentence: 2 Յետ մահուանն Արշակայ գումարեաց Շապուհ զօր բազում ի ձեռն
Line: 9 Մեհրուժանայ, եւ արձակեաց ի Հայս, ի նա հաւատալով զաշխարհս։
Line: 10 Sentence: 3 Եւ Տուեալ նմա կին զքոյր իւր զՈրմզդուխտ, եւ հրովարտակս բազում
Line: 11 շինից եւ դասակերտաց ի Պարսից աշխարհին, եւ խոստացաւ տալ
Line: 12 նմա զՀայոց թագաւորութիւնն, միայն թէ զնախարարսն նուաճելով՝ ի
Line: 13 դէն մազդեզանց զաշխարհս դարձուսցէ։ Sentence: 4 Որոյ յանձն առեալ եւ եկեալ,
Line: 14 եւ զբազումս ի նախարարաց կանանց կալեալ՝ ի բերդս բերդս տայր
Line: 15 պահել, զդարձ արանցն յուսալով։ Sentence: 5 Եւ զամենայն կարգ քրիստոնէութեան
Line: 16 ջանայր խափանել։ Sentence: 6 Զեպիսկոպոսս եւ զքահանայս հարկաց պատճառաւ
Line: 17 կապեալ՝ յերկիրն Պարսից տայր տանել։ Sentence: 7 Եւ զորս միանգամ գիրս
Line: 18 գտանէր՝ այրէր, եւ հրաման տայր մի ուսանել զդպրութիւն յունարէն,
Line: 19 այլ զպարսիկ, եւ մի ոք իշխեսցէ յոյն խօսել կամ թարգմանել. Sentence: 8 այսպիսի
Line: 20 ինչ պատճառաւ, զի ամենեւին մի լիցի Հայոց ընդ Յունաց ծանօթութիւն
Line: 21 եւ հաղորդութիւն սիրոյ, այլ ճշմարիտ՝ խափանել զքրիստոնէութեան
Line: 22 ուսումն. Sentence: 9 զի յայնժամ գիր դպրութեան Հայոց չեւ եւս էր լեալ, եւ
Line: 23 յունականաւն վարէին եկեղեցւոյ կարգք։
Page: 302 Line: 1 Արդ՝ իբրեւ լուաւ մեծն Ներսէս զչարիսն ամենայն, որ Հասին ի
Line: 2 վերայ Հայոց, եւ զմահն Արշակայ՝ աղաչեաց զինքնակալն Թէոդոս,
Line: 3 խնդրելով ի նմանէ օգնականութիւն։ Sentence: 10 Եւ թագաւորեցուցանէ զՊապ որդի
Line: 4 Արշակայ. Sentence: 11 եւ ընդ նմա գումարեաց զօր բազում ի ձեռն քաջ ստրատելատին
Line: 5 Տերենտիանոսի։ Sentence: 12 Եւ Մեծին Ներսիսի առեալ զամենայն նախարարսն,
Line: 6 որք կամակից էին ընդ տէրութիւնն Պապայ եւ որք ոչ, եւ զապրեալ
Line: 7 Կամսարականն Սպանդարատ՝ սոցա միաբանութեամբ ածէ զՊապ յաշխարհս
Line: 8 Հայոց։ Sentence: 13 Եւ եկեալ գտանեն զամբարիշտն Մեհրուժան պետացեալ
Line: 9 կալեալ զերկիրս Հայոց. Sentence: 14 եւ հալածական արարեալ՝ յինքեանս թափեն
Line: 10 զաշխարհս։ Sentence: 15 Բայց Մեհրուժան հրամայէ պայկացն՝ զբերդիցն պարսպաց
Line: 11 կախել զկանայս նախարարացն, մինչեւ մեէցին. Sentence: 16 եւ թողուլ նոյնպէս ի
Line: 12 կախաղանին զդիակունսն, զի լուծեալ անկցին՝ գէշ կերակուր լինել
Line: 13 թռչնոց։
Line: 17 Sentence: 2 Ազդ արարեալ Մեհրուժանայ յերկիր Խորասանայ առ Շապուհ
Line: 18 զամենայն օգնականութիւն թԷոդոսի զոր արար առ Պապ՝ ելանէ հրաման
Line: 19 ի Շապհոյ՝ ամենայն զօրացն Պարսից երթալ ընդ Մեհրուժանայ ի
Line: 20 Հայս ի պատերազմ։ Sentence: 3 Դոյնպէս ազդեն ինքնակալին Թէոդոսի Պապ եւ
Line: 21 Տերենտիանոս զՇապհոյ, թէ ամենայն զօրացն հրամայեաց ելանել ի
Page: 303 Line: 1 վերայ մեր, բայց ի դրանկացն։ Sentence: 4 Ապա եւ Աւգոստոս Թէոդոս Հրամայեաց
Line: 2 Ադդէի կոմսին մեծի երթալ յօգնականութիւն Պապայ, առնուլ զամենայն
Line: 3 զօրս Յունաց, ոչ զոք թողուլ՝ զոր ոչ առցէ. Sentence: 5 այլ եւ զհետեւակս պահապանս
Line: 4 քաղաքացն, որք զմետաքսեայսն ունէին զվիշապս։
Line: 5 Sentence: 6 Եւ խմբեցաւ պատերազմն ի դաշտին որ կոչի Ձիրաւ, եւ մատեան
Line: 6 ճակատ առ ճակատ։ Sentence: 7 Եւ մանկունք քաջ նախարարացն Հայոց, ինքնակամ
Line: 7 նահատակեալք, մտին ի մէջ ճակատուցն, առաջնորդութեամբ սպարապետին
Line: 8 իւրեանց Սմբատայ ասպետին, որդւոյ Բագարատայ, որ յազգէն
Line: 9 Բագրատունեաց։ Sentence: 8 Ելին եւ ի զօրացն Պարսից Համատիք նոցա, եւ խաղացին
Line: 10 ի մէջ ճակատուցն. Sentence: 9 եւ ցիրք ընդ ցիերս լինէին։ Sentence: 10 Եւ ի դառնալ մանկանցն
Line: 11 Պարսից, ընդ հուպ դարձեալ մերոցն զհետ նոցա, օրինակ իմն որպէս
Line: 12 փոթորիկ յանտառէ տերեւաթափ, այնպէս երագ յերիվարացն առեալ
Line: 13 նիզակօք, դի ցուրտ յերկիր ընկենուին, ոչ կարելով նոցա յիւրանց
Line: 14 ճակատն մտանել։ Sentence: 11 Իսկ յորժամ պարսիկքն զմերն շրջէին՝ նոքա ի վահանափակն
Line: 15 Յունաց իբր յամուր քաղաք մտանէին, առ ոչ ինչ վնասելոյ։
Line: 16 Sentence: 12 Քանզի այնպէս արար Գորգոնոս իշխան հետեւակ զօրուն, իբր պարսպաւ
Line: 17 պատեաց վահանօք զճակատն Պապայ։
Line: 18 Sentence: 13 Քանզի զօրքն Յունաց վառեալ էին ի զէնս ոսկւոյ եւ արծաթոյ, եւ
Line: 19 երիվարք նոցա նոյնպէս զարդու, եւ էր տեսանել իբրեւ զպարիսպ ինչ,
Line: 20 յորոց յոլովք ի ջղեայ եւ ի կաշեայ պահպանակաց զգեստուն զկարծրութեան
Line: 21 վիմաց բերէին երեւոյթս. Sentence: 14 եւ ի վերայ նոցա անխալամ գէսք նշանք
Line: 22 արձակեալք իբր զսաղարթս ինչ հովանաւոր ծառոց։ Sentence: 15 Բայց զվիշապացն
Line: 23 մանուածս, ահագին բերանաբացութեամբ ուռուցեալ ի փչմանէ օդոյն,
Page: 304 Line: 1 ոչ ինչ կարեմ նմանեցուցանել, այլ միայն իբրեւ զլեառն ինչ
Line: 2 ադամանդեայ խոնարհիլ ի ծով - բովանդակ ճակատն Յունաց ի պարսկական
Line: 3 զօրսն։ Sentence: 16 Քանզի եւ զնոսա էր տեսանել իբրեւ զհզօր ինչ գետ առ ի կողմն ի
Line: 4 լայն ծաւալեալ. Sentence: 17 արդարեւ զջրոյ գոյն զրահազգեստացն բերէր տեսութիւն։
Line: 5 Sentence: 18 Արդ՝ իբրեւ ետես մեծն Ներսէս զայն ամենայն՝ ել նա ի կատար
Line: 6 լերինն Նպատայ. Sentence: 19 եւ ամբարձ զձեռս իւր յերկինս, անխոնարհելի պահելով
Line: 7 ի խնդրուածս, հանգոյն նախամարգարէին Մովսիսի, մինչեւ պարտեցաւ
Line: 8 երկրորդն Ամաղէկ։
Line: 9 Sentence: 20 Իսկ ի ծագել արեգականն ընդդէմ զօրացն, ի պղնձապատ
Line: 10 վահանացն նշոյլք զլերամբքն փայլատակէին իբրեւ յամպոյ մեծէ, եւ ի
Line: 11 նոցանէ ի դուրս ոստչէին ի մերոց նախարարացն քաջ զրահաւորք՝
Line: 12 որպէս փայլատականց ճառագայթք. Sentence: 21 յորոց միայն ի տեսութենէն զանգիտեալ
Line: 13 պարսկական գունդն, սակաւ ինչ եւ մերն, վասն ոչ կարել հայել
Line: 14 ընդդէմ արեգականն ծագման։ Sentence: 22 Իսկ ի բաղխել զմիմեանս՝ եղեւ ի վերայ
Line: 15 հովանի ամպոյ, եւ հողմ սաստիկ ի մերոցն կուսէ ընդդէմ պարսկականին
Line: 16 փչեալ։ Sentence: 23 Եւ ի խառնակել մարտին՝ պատահէ Կամսարականն Սպանդարտ
Line: 17 խմբի մեծի, յորում էր քաջն Շերգիր Ղեկաց արքայ, տգլուխ միջին
Line: 18 գնդին պնդութեամբ զտեղի ճակատուն կալեալ։ Sentence: 24 Եւ յարձակեալ Սպանդարտ,
Line: 19 եւ հերձեալ զխումբն, որպէս զշանթահար յերկիր կործանէր
Line: 20 զքաջն, եւ զխումբն պտուտեալ՝ ի փախուստ դարձուցանէր։ Sentence: 25 Եւ այսպէս
Line: 21 ի վերին օգնականութենէն զօրացեալ առ հասարակ զօրքն Յունաց եւ
Line: 22 Հայոց, դիակամբք թշնամեացն լցին զդաշտն ամենայն, եւ զմնացորդսն
Line: 23 ամենայն ի փախուստ շրջեալ հալածեցին։ Sentence: 26 Ընդ որս եւ զՈւռնայր Աղուանից
Line: 24 արքայ, խոցոտեալ ի Մուշեայ որդւոյ Վասակայ Մամիկոնենի,
Line: 25 հանին ի պատերազմէն։
Page: 305 Line: 1 Բայց ամբարշտին Մեհրուժանայ վիրաւորեալ ձին՝ ոչ կարաց
Line: 2 երագել ընդ փախստեայսն. Sentence: 27 որում աճապարեալ հասանէ սպարապետն
Line: 3 հայոց Սմբատ, եւ զորս ընդ նմայն էին կոտորեալ՝ ձերբակալ առնէ զվատշուէրն
Line: 4 յեզեր շամբին Կոգայովտի։ Sentence: 28 Եւ զմտաւ ածեալ, թէ գուցէ թափիցէ
Line: 5 զնա մեծն Ներսէս, այնորիկ աղագաւ ոչ ածէ ի 119
Line: 6 ակն. Sentence: 29 այլ զտեղեօքն
Line: 7 գտանէ պատրաստական առ ի կորուստ ամբարշտին զոմանս խորանաւորս
Line: 8 հուր լուցեալ, եւ շամփուր երկաթի՝ միս խորովելոյ. Sentence: 30 զոր ջեռուցեալ,
Line: 9 կրկնեաց բոլորեալ որպէս պսակ, եւ յոյժ արտաշէկ արարեալ, ասէ.
Line: 10 Sentence: 31 "Պսակեմ զքեզ, Մեհրուժան, քանզի ի խնդիր էիր թագաւորել Հայոց. Sentence: 32 եւ
Line: 11 ինձ ասպետիս պարտ է զքեզ պսակել ըստ սովորական իշխանութեան
Line: 12 իմոյ Հայրենեաց։" Եւ մինչ դեռ տաքն էր իբրեւ զհուր՝ եդ ի գլուխն
Line: 13 Մեհրուժանայ, եւ այնպէս սատակեցաւ չարն։ Sentence: 33 Եւ յայնմ հետէ խաղաղեցաւ
Line: 14 երկիրն, ընդ ձեռամբ Պապայ Նուաճեալ։
Line: 18 Sentence: 2 Յետ սպառելոյ պատերազմացն եւ խաղաղանալոյ երկիրս, մեծն
Line: 19 Ներսէս դնէր վկայութիւն ի մէջ արքային Պապայ եւ ի մէջ նախարարացն՝
Line: 20 գնալ յամենայն ճանապարհս արդարութեան, զի վկայեսցեն
Line: 21 ըստ հաւատոց քրիստոնէութեան եւ գործքն. Sentence: 3 եւ զի արքայն մի հօրն
Line: 22 իւրում նմանեսցի, անիրաւեալ եւ զրկել, այլ վարեսցի ուղղութեամբ,
Line: 23 հայրաբար խնամովք առ նախարարսն. Sentence: 4 եւ նոքա մի եւս յաւելցեն
Line: 24 վտարանջել, նշկահելով զնա, այլ ծառայել միամտութեամբ։ Sentence: 5 Յայնժամ
Line: 25 արքայ Պապ դարձոյց ի Կամսարականն Սպանդարատ զամենայն ինչ՝
Page: 306 Line: 1 զոր յափշտակեալ էր հօր իւրոյ Արշակայ, զգաւառն Շիրակայ եւ
Line: 2 զԱրշարունեաց, որ լեալ էին ազգին Կամսարականաց, ոչ իբրեւ զանիրաւ
Line: 3 ագահութիւն հօր իւրոյ Արշակայ, այլ իբրեւ պարգեւս ընդ Վաստակոց քաջին
Line: 4 Սպանդարտայ, որ սպան զՂեկաց արքայն։ Sentence: 6 Այլ եւ զայլոց
Line: 5 նախարարացն դարձոյց զզրկանս, եւ յոյժ անընչասիրաբար ցուցանէր
Line: 6 զիւր ախորժականսն, եւ առատաբար կեայր։
Line: 7 Sentence: 7 Բայց զի ամօթալի ախտիւ զազրագործ էր, եւ յանդիմանեալ
Line: 8 կշտամբէր ի մեծէն Ներսիսէ, ընդ ակամբ հայէր ի նա, խորհելով չարիս,
Line: 9 եւ ոչ իշխէր յինքնակալէն Թէոդոսէ յայտնի ինչ առնել նմա չարիս։
Line: 10 Sentence: 8 դեղ մահու գաղտնի արբուցեալ սրբոյն Ներսիսի՝ ելոյծ ի կենցաղոյս.
Line: 11 Sentence: 9 որ կալաւ զաթոռ եպիսկոպոսութեանն ամս երեսուն եւ չորս։ Sentence: 10 Եւ փոխեալ
Line: 12 յաշխարհէս երանելի Ներսէս ի գաւառին Եկեղեաց, ի գեօղն որ կոչի
Line: 13 Խախ, բարձեալ զմարմին նորա արքային Պապայ՝ թաշեաց ի ՝տիլն
Line: 14 աւանին, զանխլաբար ունելով զեղեալսն։
Line: 2 Sentence: 1 Ապա տեսեալ թագաւորին Պապայ սգացեալ զամենայն Հայս ի
Line: 3 վերայ երանելւոյն Ներսիսի, հարկաւորեալ յուզեաց եւ եգիտ զոմն յազգէ
Line: 4 եւ ի ժառանգութենէ Աղբիանոսի, որում անուն Սահակ կոչէր, ոչ հեռի
Line: 5 ի գովութենէ. Sentence: 2 զոր կացոյց փոխանակ Ներսիսի առանց մեծի արքեպիսկոպոսին
Line: 6 Կեսարու. Sentence: 3 որ կալաւ զաթոռն ամս չորս։
Line: 7 Sentence: 4 Բայց Պապայ լուեալ, եթէ մեծն Թէոդոս ել ի Բիւզանդիոյ ի Հռովմ
Line: 8 կոյս, եւ մտեալ ի Թեսաղոնիկ հանդերձ սպայիւն, եւ յաղագս իջավանին
Line: 9 եղեւ խռովութիւն ընդ նա եւ ընդ քաղաքացիսն, եւ մարտ խռովութեան,
Page: 307 Line: 1 եւ յաղթեալ ինքնակալին՝ սատակեաց ի քաղաքացեացն արս հնգետասան
Line: 2 հազար։ Sentence: 5 Զայս լուեալ Պապայ, վարկուցեալ յերկարել այսպիսւոյ խռովութեան՝
Line: 3 արհամարհեալ նշկահեաց. Sentence: 6 եւ գրգռեալ զնա կորստեանն իւրոյ'
Line: 4 հալածեաց զՏերենտիանոս հանդերձ զօրօքն, եւ սկսաւ պատրաստել ի պատերազմ։
Line: 5 Sentence: 7 Եւ հասեալ հրաման ի մեծէն Թէոդոսէ, ընդ կրւնկն դարձաւ
Line: 6 քաջն Տերենտիանոս։ Sentence: 8 Եւ ըստ իւրում պատահման բախտին յանկարծակի
Line: 7 անկեալ ի բանակն, զոմանս կոտորեալ սրով, եւ զոմանս փախստեայս
Line: 8 արարեալ. Sentence: 9 ուր սաստկապէս նահատակեալ քաջութեամբ ընդդիմամարդ
Line: 9 լինէր Գնէլ նահապետ Անձեւացեաց եւ սպարապետ Պապայ արեւելեան
Line: 10 զօրուն. Sentence: 10 զոր յաղթողին Տերենտիանոսի իւրովի արարեալ սուսերաւ
Line: 11 կիսակտուր զգլուխ նորա, ըմբէնեաց զթագաւորն Պապ։ Sentence: 11 Եւ Պապայ
Line: 12 յաղերս աղաչանաց անկեալ, զի մի մեռցի, այլ յանդիման լինել արքայի.
Line: 13 Sentence: 12 եւ քաջին Տերենտիանոսի գթացեալ՝ շնորհեաց նմա զմաղթանսն։ Sentence: 13 Եւ
Line: 14 երկաթեղէն կապանօք երթեալ առաջի մեծի Թէոդոսի՝ ընդ իւրում
Line: 15 անզգամութեանն սակրով վճարի, թագաւորեալ ամս եօթն։
Line: 18 Sentence: 2 Բայց Աւգոստոս բարեացապարտն Թէոդոս, որ եւ մեծ, ի քսաներորդ
Line: 19 ամին իւրում թագաւորեցոյց Հայոց փոխանակ Պապայ զՎարազդատ ոմն
Line: 20 ի նմին տոհմէ Արշակունեաց։ Sentence: 3 Այս Վարազդատ էր տիովք մանուկ,
Page: 308 Line: 1 սրտեայ, անձնեայ, ուժեղ, լի ամենայն գործովք արութեան, եւ յոյժ
Line: 2 կորովի նետաձգութեամբ։ Sentence: 4 Որ ի ժամանակի ի փախստենէն Շապհոյ
Line: 3 գնացեալ ի դուռն կայսեր նահատակեցաւ, նախ ի Պիսաս զբռնամարտիկսն
Line: 4 յաղթելով. Sentence: 5 դարձեալ յԱրեգ քաղաքի Ելլադացւոց յօր հասարակի
Line: 5 կոտորեաց առիւծս, որում փառս Ողոմպիայ խաղուն հանդիսի յըմբշամարտկացն
Line: 6 երեւի եւ յարգի։ Sentence: 6 Այլ որ առ ազգին Ղանկուարտացն նորա
Line: 7 արութիւնք քաջութեան՝ համաձակիմ ասել հաւասար սրբոյն Տրդատայ.
Line: 8 Sentence: 7 քանզի հինգ նահատակս ի թշնամեացն ընդդէմ իւր յարձակեալ ի վերայ
Line: 9 իրերաց սպան սուսերաւ. Sentence: 8 եւ ի բերդ ինչ դիմեալ, ի վերայ պատուարին
Line: 10 եօթնեւտասն այր նետիւք հարեալ՝ ի վերուստ ի վայր հոսեաց միմեանց
Line: 11 զկնի, իբր ի սաստիկ իմն մրրկէ վաղահասուկ թզենեաց։
Line: 12 Sentence: 9 Որ եկեալ թագաւորութեամբ յաշխարհս մեր ի յիսուն եւ հինգ
Line: 13 ամին Շապհոյ, առաջին մարտին պատահեաց աւազակաց ոմանց Ասորւոց
Line: 14 ի դժուարս Դարանաղւոյ, եւ փախստեայս արարեալ՝ հետամուտ լինէր։
Line: 15 Sentence: 10 Իսկ նոցա անցեալ ընդ նեղուցս կամրջին Եփրատայ՝ ընկեցին զփայտն
Line: 16 զկնի իւրեանց. Sentence: 11 այլ նորա հասեալ՝ վազեաց զԵփրատաւ առաւել քան
Line: 17 զղակոնացին Քիոնեայ վազսն քսան եւ երկուց կանգնոց չափ։ Sentence: 12 Եւ անդ
Line: 18 էր տեսանել նոր զոմն Աքիլլեւս ընդ Սկամանդրոս գետ վաղելով։ Sentence: 13 Յորմէ
Line: 19 զարհուրեալ աւազակացն՝ զռնընկէց լինելով ի ձեռն եկին։
Line: 20 Sentence: 14 Յաղագս որոյ արբեալ ի մանկութեանն արութիւնս, առ այսօքիւք
Line: 21 եւ ի թագաւորութեանն ոչ հնազանդէր խրատու վերակացութեան զօրացն
Line: 22 Յունաց։ Sentence: 15 Վասն որոյ առաքէ հրեշտակս առ Շապուհ, զի տացէ ի դստերաց
Page: 309 Line: 1 իւրոց նմա կնութեան, եւ սա դարձուցանէ առ նա զաշխարհս Հայոց։
Line: 2 Sentence: 16 Զոր զգացեալ զօրավարացն Յունաց, ազդ առնեն կայսեր. Sentence: 17 Իսկ կայսրն
Line: 3 Թէոդոս հրամայեաց զնա ունել, եթէ ոչ իւրովք կամօք երթիցէ ի կոչ
Line: 4 ինքնակալին։ Sentence: 18 Վասն որոյ հարկեալ երթայ կամօք իւրովք, յուսացեալ ի
Line: 5 սուտ հանել զԱւգոստոսն։ Sentence: 19 Իսկ կայսրն եւ ոչ տեսութեան արժանի արար,
Line: 6 այլ երկաթի կապանօք ետ առնել զնա ի Թուղիս կղզի Ովկիանու. Sentence: 20 որ
Line: 7 թագաւորեաց ամս չորս։
Line: 8 Sentence: 21 Բայց յերկրորդ ամի Վարազդատայ եկաց եպիսկոպոսապետ Հայոց
Line: 9 Զաւէն, ի նոյն ազգականութենէ Աղբիանու, ամս չորս։
Line: 12 Sentence: 2 Ապա փոխանակ Վարազդատայ թագաւորեցոյց Հայոց Թէոդոս մեծ
Line: 13 զերկուս որդիսն Պապայ, զԱրշակ եւ զՎաղարշակ, այսպիսի ինչ խորհեցեալ,
Line: 14 որպէս թէ ոչ միաբանեսցին երկոքին յապստամբութիւն։ Sentence: 3 Եւ անդէն
Line: 15 պահելով զմայր մանկանցն, արձակէ զնոսա հանդերձ վերակացուօք
Line: 16 յինքենէ, արամբք հաւատարմօք եւ զօրու։ Sentence: 4 Որք եկեալ կալան զաշխարհս
Line: 17 մեր եւ տիրեցին սմա արիաբար մարտիւք ընդ Պարսս։ Sentence: 5 Եւ առին իւրեանց
Line: 18 կանայս, Արշակ՝ զդուստր Բաբկան Սիւնեաց Նահապետի, եւ Վաղարշակ՝
Line: 19 զդուստր Սահակայ ասպետի, որ ի նմին ամի վախճանեցաւ։
Line: 20 Sentence: 6 Բայց յերկրոդ ամին Արշակայ եկաց յեպիսկոպոսապետութիւն
Line: 21 Հայոց Ասպուրակէս, ազգական Շահակայ եւ Զաւենայ, ամս հինգ։
Line: 22 Sentence: 7 Իսկ մեծն Թէոդոս ելեալ ի պատերազմ՝ ի Միդուլանոն հիւանդացեալ
Line: 23 մեռաւ, թողեալ զթագաւորութիւնն որդւոց իւրոց, Արկադեայ
Line: 24 զԲիեզանդեայ եւ Որոնեայ զՀռոմայն. Sentence: 8 որք ոչ գովելիք եւ արժանաւորք
Line: 25 հայրենականացն գտան առաքինութեանց։
Line: 4 Sentence: 1 Իմացեալ Շապհոյ, թէ թերուղիղ է Արկադ՝ խօսի ընդ նմա
Line: 5 խաղաղութիւն. Sentence: 2 քանզի էր պարտեալ հարեալ ի հօրէ նորա ի մեծէն
Line: 6 Թէոդոսէ։ Sentence: 3 Յանձն առնու եւ Արկադ առնել զհաշտութիւն, առաւել յիւրոց
Line: 7 զօրագլխացն. Sentence: 4 զի թէպէտ եւ յԱստուծոյ էր պարգեւեալ զյաղթութիւն
Line: 8 յամս կենաց երանելւոյն Թէոդոսի, սակայն զօրագլուխքն վաստակեալ՝
Line: 9 ձանձրացեալ լինէին յաշխատութենէ հանապազորդ պատերազմացն։
Line: 10 Sentence: 5 Վասն որոյ հաւանեալ՝ կամաւ յանձն առին բաժանել զՄիջագետս եւ
Line: 11 զՀայոց աշխարհս կրկին սահմանադրութեամբ։ Sentence: 6 Վասն որոյ թողեալ
Line: 12 Արշակայ զբուն թագաւորութիւն հարց իւրոց զԱյրարատ, եւ զամենայն
Line: 13 մասն բաժնին Պարսից՝ գնաց տիրել արեւմտեայ կողմանց աշխարհիս
Line: 14 մերոյ, որ ի մասն ի բաժին Յունաց. Sentence: 7 ոչ միայն մօրն աղագաւ, որ էր
Line: 15 ի կայսերական քաղաքին, այլ լաւ համարեալ նուազ կողմանն տիրել՝ եւ
Line: 16 ծառայել քրիստոնայ թագաւորի, քան յոլովից իշխել՝ մտանել ընդ
Line: 17 լծով հեթանոսաց։ Sentence: 8 Գնացին զհետ նորա հանդերձ կանամբք եւ որդւովք
Line: 18 եւ նախարարութիւնք որ ի բաժնին Շապհոյ, թողլով զիւրաքանչիւր
Line: 19 արարս եւ զգիւղս եւ զդաստակերտս։
Line: 20 Sentence: 9 Ընդ որ զչարեալ Շապհոյ, գրէ առ Արշակ, թէ "Ընդէր գրգռեցէր
Line: 21 զպատերազմ ի մէջ իմ եւ կայսեր, տանելով զնախարարութիւնս իմոյ
Line: 22 բաժնիս։" Եւ պատասխանի լսէ յԱրշակայ, թէ " Վասն զի ոչ համբերէին
Line: 23 ընդ Պարսիկ առաջնորդաւ վարիլ՝ եկին զհետ իմ. Sentence: 10 եւ արդ եթէ հաւատաս
Line: 24 ցիս զմասինդ քո իշխանութիւն, որպէս եւ կայսր զիւրոյս՝ պատրաստ
Line: 25 եմ ի պաշտել զքեզ՝ որպէս զկայսր. Sentence: 11 ապա թէ ոչ է հաճոյ քեզ այս,
Page: 311 Line: 1 եւ իւրեանց կամաւ դարձին առ քեզ նախարարքս՝ ոչ արքելում"։ Sentence: 12 Զայս
Line: 2 լուեալ Շապհոյ՝ թագաւորեցոյց Հայոց ի վերայ բաժնի իւրոյ զԽոսրով
Line: 3 ոմն ի նմին ազգէն Արշակունեաց. Sentence: 13 եւ առ նախարարս իւրոյ մասինն,
Line: 4 որ ելեալ էին զհետ Արշակայ՝ գրեաց հրովարտակ, որ ունէր զայս. Sentence: 14 -
Line: 5 ՝տուղթ Շապհոյ առ նախարարսն։
Line: 6 Sentence: 15 "Դիւցազնաց քաջ, Շապուհ արքայից արքայ. Sentence: 16 նախարարաց Հայոց,
Line: 7 որոց կալուած իշխանութեան յիմ բաժնին հատան. Sentence: 17 ողջոյն շատ շնորհեմ
Line: 8 ձեզ։
Line: 9 Sentence: 18 "Թէպէտ եւ ձեր ոչ ազատաբար արարեալ, թողէք զիւրաքանչիւր
Line: 10 իշխանութիւնս, եւ մեզ ոչ ինչ նիազ էր ի ձէնջ, սակայն ըստ տիրաբար
Line: 11 խնամոց գթացաք ի ձեզ եւ յաշխարհդ ձեր. Sentence: 19 զմտաւ ածեալ, եթէ ոչ կարեն
Line: 12 հօտք առանց հովուաց լինել, եւ հովիւք առանց բարիոք վերակացուի,
Line: 13 վասն որոյ թագաւորեցուցաք ձեզ զԽոսրով ոմն ի դենէ ձերմէ, եւ յազգէ
Line: 14 բնիկ ձերոյ տէրութեանդ։ Sentence: 20 Արդ՝ դարձեալ ձեր յիւրաքանչիւր արարս
Line: 15 իշխեցէք, որպէս եւ ցայժմ։ Sentence: 21 Երդուեալ ի հուր եւ ի ջուր եւ ի փառս անմահից
Line: 16 իմոց նախնեաց, զի առանց նենգութեան եւ պատրանաց արարաք
Line: 17 զայդ, եւ անշրջելի պահեմք։ Sentence: 22 Իսկ այնք որք ոչ լուիցեն հրամանաց մերոց՝
Line: 18 զտունս նոցա հանդերձ գիւղօք եւ դաստակերտօք հրամայեցաք ունել
Line: 19 յարքունիս։ Sentence: 23 Ողջ լերուք։"
Line: 23 Sentence: 2 Իբրեւ լուան նախարարքն Հայոց, այնք որք ունէին զիշխանութիւն
Line: 24 ի գաւառս բաժնին Պարսից, թէ կացոյց Շապուհ՝ թագաւոր հաւատացեալ
Line: 25 Արշակունի, եւ զմուրհակ ուխտին տեսին՝ թոեալ զԱրշակ դարձան
Page: 312 Line: 1 ի բնակութիւնս իւրեանց, բայց յերից պատանեաց սննդակցաց արքայի
Line: 2 եւ ի մոտաւոր մերձաւորաց - Դարա, որդի Բաբկայ Տեառն Սիւնեաց, որ
Line: 3 անէր էր Արշակայ, եւ Գազաւոն, որդի Սպանդարատայ, տեառն ջիրակայ
Line: 4 եւ Արշակունեաց, եւ Պերոզ յազգէն Գարդմանացւոց. Sentence: 3 եւ ի նոսին յարեցեալք
Line: 5 Ատատ յազգէն Գնունեաց, Կենան յազգէն Ամատունեաց, Սուրայ յազգէն
Line: 6 Մոկաց, Ռըստոմ Առաւենեան, եւ այլք անյայտք ոմանք։ Sentence: 4 Վասն որոյ
Line: 7 զժառանգութիւնս նոցա կալաւ Խոսրով յարքունիս հրամանաւ Շապհոյ,
Line: 8 եւ ոչ եթող զկալուածս որդւոյ ի հայր, եւ ոչ զեղբօր յեղբայր։
Line: 9 Sentence: 5 Բայց էին ոմանք եւ ի նախարարացն, որք ունէին զիշխանութիւնս
Line: 10 իւրանց ի բաժնին Յունաց առ Արշակայ, որպէս Սահակ ասպետ, որ
Line: 11 էր լեալ աներ Վաղարշակայ, եղբօր Արշակայ, եւ խնդրեցին գալ առ
Line: 12 Խոսրով. Sentence: 6 ընդ որում խեթիւ հայէր Արշակ, հանապազ հրապուրեալ ի
Line: 13 կնոջէն իւրմէ, որպէս թէ զարդ արքունական ունել նմա՝ ի փեսայէն
Line: 14 իւրմէ մնացեալ։ Sentence: 7 Ապա յայնժամ եղեւ քսութիւն սուտ զնմանռ յազգականաց
Line: 15 իւրոց ի Սպեր գաւառէ. Sentence: 8 Վասն որոյ չարչարեաց զնա Արշակ արքայ։
Line: 16 Sentence: 9 Եւ յայնմանէ խնդրէր Սահակ փախչել յԱրշակայ եւ անկանել առ Խոսրով.
Line: 17 Sentence: 10 եւ խորհրդակից նմին իրի գործակցեալ լինէին Սուրէն Խոռխոռունի եւ
Line: 18 Վահան Առաւեղեան, եւ Աշխադար յասգէն Դիմաքսենից։ Sentence: 11 Բայց ի գնալն
Line: 19 նորա ոչ ժամանեցին նոքա, խափանեալ ի զօրացն Արշակայ, թագուցեալ
Line: 20 ղօղեցին ընդ կեղծաւորութեանն առագաստիւ, սպասեալ դիպող աւուր։
Line: 4 Sentence: 2 Բայց Խոսրով մեծապէս ուրախ եղեւ ընդ գալն Սահակայ ասպետի,
Line: 5 եւ սպարապետ զնա ի Վերայ զօրաց իւրոց կարգեաց. Sentence: 3 եւ դարձոյց ի նա
Line: 6 զկալուածս Հայրենիս, եւ այլ աւանս հանդերձ ագարակօք պարգեւեաց
Line: 7 նմա յայնոցիկ ժառանգութենռ, որք ի բաժնոյն Պարսից առ Արշակայ
Line: 8 մնացին։
Line: 9 Sentence: 4 Զայսու աւուրբք ոմանք յազգէն Վանանդացւոց ապստամբեցին ի
Line: 10 Խոսրովայ. Sentence: 5 եւ ոչ յոք ապաւինեցան, այլ ամրացան ի մայրիս լերանց
Line: 11 իւրեանց եւ յանձուկս Տայոց քարանց. Sentence: 6 յեղուզակաբար արշաւանօք
Line: 12 յիշխանութիւն երկոցունց թագաւորացն Հայոց խռովէին զաշխարհս եւ
Line: 13 անհանգիստ պահէին։ Sentence: 7 Յորոց վերայ չոգաւ սապրապետն Խոսրովայ
Line: 14 Սահակ ասպետ, եւ զբազումս ի նոցանէ սատակեաց, եւ զբազումս փախստական
Line: 15 արար ի կողմանս Չորրորդ Հայոց էին, ի սահմանս
Line: 16 Ասորւոց, դիմեցին ապստամբ առնել։ Sentence: 8 Քանզի վանանդացիք զաւազակութեան
Line: 17 գործ մեծ ցանկութեամբ գործէին, եւ որպէս ուղիղ իրք
Line: 18 ախորժելի թուէին նոցա։ Sentence: 9 Զորոց ձիգ զհետ մտեալ Սահակայ՝ վարէ
Line: 19 յերկար մինչեւ ի սահմանս Մանանաղւոյ։
Line: 4 Sentence: 1 Սուրենայ Խոռխոռունւոյ եւ վահանայ Առաւեղենի եւ Աշխադարայ
Line: 5 Դիմաքսենի գտեալ ժամ պատեհ, զի էր հանեալ զգանձսն Արշակայ
Line: 6 յամրոցէն Հանւոյ՝ տանել յաշխարհն Ծոփաց, զոր յափշտակեալ, եւ կամեցեալ
Line: 7 անցանել առ Խոսրով՝ ոչ ժամանեցին։ Sentence: 2 Քանզի աճապարեալ
Line: 8 Սամուելի Մամիկոնենի մտերմի Արշակայ, յոլովաձեռն գնդաւ զհետ
Line: 9 մտեալ՝ փախստեայս արկանէ յամուր այրս ի գաւառին Մանանաղւոյ.
Line: 10 Sentence: 3 յոր մուտ ոչ գտանէր, բայց ի կողմանէ դոյզն ելք էին առ ի թաւալ,
Line: 11 եւ առաջի դրց այրին սեպ էր ուղղորդ միապաղաղ. Sentence: 4 եւ ի վերուստ
Line: 12 պաղանձաւ քուաւոր, որ Հային յանդունդս խորաձորոյն. Sentence: 5 եւ որ ինչ զերծանի՝
Line: 13 յանհնարին ուղխս սաստկութեան անկանի, անդադար հոլովմամբ
Line: 14 գլորեալ, ոչ ուրեք լինել ոտնկռիւ։ Sentence: 6 Վասն որոյ տարակուսեալ Սամուէլ
Line: 15 վարանէր առ անհնարութեան տեղեացն։ Sentence: 7 Եւ ազդ արարեալ Արշակայ՝
Line: 16 հրամայեաց արկղ գործել երկաթակապ, եւ քաջ արանց ի ներքս մտանել,
Line: 17 եւ այնպէս շղթայատող կարիւք ի վերուստ ի վայր իջուցանել ի
Line: 18 դուրս այրին։ Sentence: 8 Սակայն եւ ոչ այն ինչ վնասեաց. Sentence: 9 քանզի յոյժ ի բացեայ
Line: 19 պահէր ցիրդն։
Line: 20 Sentence: 10 Եւ մինչդեռ նոքա յայնմ էին լինէր իմն ըստ դիպուածոյ բախտի
Line: 21 հասանել անդր ասպետին Սահակայ բովանդակ գնդաւն Խոսրովայ, որով
Line: 22 հետամուտ յեղուզակացն էր։ Sentence: 11 Թողեալ զնոսա՝ դիմէ ի վերայ այնոցիկ
Page: 315 Line: 1 որք ընդ այրին մարտնչէին, եւ հալածական արարեալ հանէ զՍուրէն, եւ
Line: 2 զՎահան եւ զԱշխադար հանդերձ գանձիւքն, փոյթ ընդ փոյթ հասուցանէ
Line: 3 առ Խոսրով։ Sentence: 12 Իսկ Խոսրովայ առեալ ի գանձուցն հանէ եւ մասն Շապհոյ. Sentence: 13 եւ
Line: 4 հրամանաւ նորա տայ նոցա գիւղս եւ դաստակերդս ընտիրս եւ յարմարս
Line: 5 յայնոցիկ ժառանգութենէ, որք ի բաժնոյն Պարսից մնացին առ Արշակայ։
Line: 6 Sentence: 14 Եւ այս եղեւ սկիզբն պատերազմին Արշակայ եւ Խոսրովայ։
Line: 9 Sentence: 2 Թէպէտ եւ ոչ եղեն ձեռնատու Շապուհ եւ Արկադ Խոսրովայ եւ
Line: 10 Արշակայ, լինել զօրավիգն օգնականութեան առ ի տալ ընդ միմեանս
Line: 11 պատերազմ, սակայն եւ ոչ արգելին զնոսա։ Sentence: 3 Եւ սպառեալ պատգամաւորութեանն,
Line: 12 ժողովեալ Արշակայ զզօրս իւր՝ խաղայ ի վերայ Խոսրովայ։
Line: 13 Sentence: 4 Գնաց եւ Խոսրով ի բանակէն իւրմէ առ ծովուն Գեղամայ, զոր Մօրսն
Line: 14 կոչեն, ընդ առաջ Արշակայ, զի մի ի սահմանս իւր իջցէ. Sentence: 5 եւ ոչ այնչափ
Line: 15 ատակեաց աճապարել՝ մինչեւ եհիտ զԱրշակ իջեալ յիւր սահմանս, ի
Line: 16 գաւառին Վանանդայ։ Sentence: 6 Եւ պատահեն միմեանց ի դաշտին որ կոչի Երեւել.
Line: 17 Sentence: 7 եւ տան պատերազմ ընդ միմեանս սաստիկ յոյժ։ Sentence: 8 Հարկանի զորն Արշակայ,
Line: 18 մեռանի եւ սպարապետն նորա Դարա Սիւնի ի պատերազմին, եւ
Line: 19 փախստական լինի Արշակ սակաւուք։ Sentence: 9 Եւ զհետ նորա մտեալ քաջին
Line: 20 Սահակայ ասպետի, սպարապետին Խոսրովայ՝ Վարէր սաստկապէս։ Sentence: 10 Ուրանօր
Line: 21 ահագին նահատակութիւնս ցուցեալ Գազաւոնի, որդւոյ Սպանդարատայ,
Line: 22 բազում անգամ դարձեալ յարձակմամբ՝ ցրուէր զհետամուտսն,
Line: 23 եւ տայր պարապ ժամ գնալոյ Արշակայ։
Page: 316 Line: 1 Եւ դարձաւ Խոսրով ի տեղի իւր, գնաց Արշակ յԵկեղեաց. Sentence: 11 եւ
Line: 2 հիւանդացեալ անդ մաշարայական ախտիւք՝ 'Ձերանի հիւծմամբ եւ մեռանի,
Line: 3 թագաւորեալ ամենայն Հայոց ամս հինգ, եւ կիսոցն Հայոց ամս
Line: 4 երկուս եւ կէս։ Sentence: 12 Եւ այնուհետեւ ոչ եւս կացուցին Յոյնք ի բաժնի իւրեանց
Line: 5 թագաւոր, այլ առաջնորդէր նախարարաց կողմանցն այնոցիկ քաջն
Line: 6 Գազաւոն. Sentence: 13 եւ աշխարհին իւրեանց մասին կացուցին Յոյնք կոմէսս
Line: 7 իշխանս։
Line: 10 Sentence: 2 Տեսեալ թէ ի վերջ հասեալ է թագաւորութիւնն Հայոց, եւ զխռովութիւնն
Line: 11 նիւթ իւրոյ համբերութեանն գտեալ Մեսրոպայ, որ էր ի
Line: 12 Հացեկաց Տարօնոյ, սնեալ եւ ուսեալ առ մեծին Ներսիսի, եւ յետ ելից
Line: 13 նորա յաշխարհէ՝ ի դրանն արքունի կարգեալ քարտուղար. Sentence: 3 սա սիրեաց
Line: 14 զմիայնակեցութեան վարս. Sentence: 4 որպէս ասաց ոմն, թէ ի նաւահանգիստ
Line: 15 փութայ նաւ խռովեալ, եւ անձն ժուժկալ խնդրէ զանապատ. Sentence: 5 նոյնպէս
Line: 16 եւ նորա փախուցեալ յաշխարհական զբաղմանց, եւ ընկեցեալ յետս
Line: 17 զմարմնական պատիւն՝ զհետ ընթանայր երկնաւորին։ Sentence: 6 Եւ երթեալ ի
Line: 18 գաւառն Գողթան բնակէ, զմիայնակեցութեան վարս ստացեալ։ Sentence: 7 Եւ որ
Line: 19 ի նմա ղօղեալ աղանդն հեթանոսական, թագուցեալ յաւուրցն Տրդատայ
Line: 20 մինչեւ ցայն ժամանակս, եւ ապա յայտնեցաւ ի վատթարել թագաւորութեանն
Line: 21 Արշակունեաց, զայն եբարձ օգնականութեամբ իշխանի գաւառին,
Line: 22 որում անուն էր Շաբիթ։ Sentence: 8 Ուր նշանք աստուածայինք լինէին, որպէս
Page: 317 Line: 1 առ սրբովն Գրիգորիւ. Sentence: 9 հալածական լեալ դեւք մարմնաւոր տեսլեամբ
Line: 2 անկանէին ի կողմանս Մարաց։ Sentence: 10 Եւ ոչ ինչ պակաս յայնցանէ արարեալ
Line: 3 գտանի եւ ի Սիւնեաց աշխարհին, օգնականութեամբ նորին իշխանին
Line: 4 որ կոչէր Վաղինակ։
Line: 5 Sentence: 11 Եւ ի վարդապետել երանելւոյն Մեսրոպայ՝ ոչ փոքր կրէր վտանգս,
Line: 6 քանզի ինքն էր ընթերցող եւ թարգմանիչ. Sentence: 12 եւ եթէ այլ ոք ընթեռնոյր,
Line: 7 ուր նա ոչ հանդիպէր՝ զանխուլ ի ժողովրդոցն լինէր, յաղագս ոչ լինելոյ
Line: 8 թարգմանիչ։ Sentence: 13 Վասն որոյ եդ ի մտի հնարել գտանել նշանագիրս Հայոց
Line: 9 լեզուիս. Sentence: 14 եւ արկեալ զանձն ի ջանս՝ պէս պէս փորձիւք տաժանէր։
Line: 12 Sentence: 2 Տեսեալ նախարարացն Հայոց, եթէ ոչ կացուցին Յոյնք ի վերայ
Line: 13 նոցա թագաւոր, եւ դժուարին վարկուցեալ զանառաջնորդն լինել՝
Line: 14 խորհեցան կամաւ հնազանդել թագաւորին Խոսրովու։ Sentence: 3 Նմին իրի
Line: 15 դրեն առ նա թուղթ օրինակ զայս. Sentence: 4 -
Line: 16 Թուղթ նախարարացն առ Խոսրով։
Line: 17 Sentence: 5 "Ստրատելատ Գազաւոնի եւ ամենայն նախարարք Հայոց մասին
Line: 18 Յունաց. Sentence: 6 տեառն մերում Խոսրովայ արքային կողմանն Այրարատոյ խնդալ։
Line: 19 Sentence: 7 Ինքնին, տէր, գիտես զմիամտութիւն մեր առ յիշեցեալ թագաւորին
Line: 20 մերում Արշակայ, զոր մինչեւ ցօր վախճանի նորա անշրջելի
Page: 318 Line: 1 պահեցաք. Sentence: 8 եւ արդ խորհեալ եմք նոյնպէս ծառայել քեզ միամտութեամբ,
Line: 2 եթէ հաստատեսցես առ մեզ դաշամբք զերիսս զայս. Sentence: 9 առաջին չյիշել
Line: 3 զյանցանս մեր, զոր պատերազմեցաք ընդ քեզ ի Հարկէ եւ ոչ ի կամաց։
Line: 4 Sentence: 10 Երկրորդ՝ զի դարձուսցես ի մեզ զամենայն ժառանգութիւնս մեր որ
Line: 5 ի մասինդ Պարսից, զոր հատէք յարքունիս։ Sentence: 11 Երրորդ՝ հնարել թափել
Line: 6 զմեզ ի կայսերէ, զի, ո վրդովեսցեն զբնակութիւնս մեր, որք ունիմք
Line: 7 իշխանութիւն յայսմ բաժնի։ Sentence: 12 Եւ զայս պայման ուխտի գրեալ եւ խաչ
Line: 8 հաստատեալ կնքեսցես. Sentence: 13 զորս տեսեալ՝ փութասցուք ի ծառայութիւն
Line: 9 ձեր։ Sentence: 14 Ողջ լեր, տէր մեր"։
Line: 10 Sentence: 15 Գրէ եւ Խոսրով առ Նախարարսն։
Line: 11 Sentence: 16 "Քաջ արանց Խոսրով Հայոց արքայ. Sentence: 17 ստրատելատիդ Գազաւոնի եւ
Line: 12 ամենայն նախարարացդ մերոց ողջոյն շատ։
Line: 13 Sentence: 18 Ուրախ լերուք, զի եւ մեք ողջ եմք, եւ ուրախացաք ընդ լուր ողջունի
Line: 14 ձերոյ. Sentence: 19 եւ առաքեցաք ըստ խնդրոյ ձերոյ զայս պայման ուխտի։
Line: 15 Sentence: 20 Առաջին՝ չյիշել զյանցանս ձեր, զոր չունէաք առ յանցանս իսկ, այլ առ
Line: 16 երախտաւորս՝ զմիամտելն առ թագաւորին Արշակունւոյ զոր պաշտէիքն.
Line: 17 Sentence: 21 զի եւ առ մեզ զնոյն յուսամք լինել։ Sentence: 22 Երկրորդ՝ դարձուցանել ի ձեզ
Line: 18 զժառանգութիւնս ձեր, զոր ունիմք յարքունիս. Sentence: 23 բայց յայնմանէ, զոր
Line: 19 ումեք ումեք պարգեւեցաք, զի ոչ շրջին թագաւորաց առանց
Page: 319 Line: 1 վնասու, մանաւանդ զի ի դիւան հօրն մերոյ տեառն Շապհոյ արքայից
Line: 2 արքային եմուտ. Sentence: 24 այլ փոխանակ ընդ այնր յարքունուստ լնումք եւ զձերոյն
Line: 3 պակասութիւն։ Sentence: 25 Երրորդ՝ թափեմք զձեզ ի գործակալացն Յունաց,
Line: 4 թէպէտ պատերազմաւ ընդ կայսեր, թէպէտ խաղաղութեամբ։
Line: 5 Sentence: 26 "Եւ զքեզ, Գազաւոն, արիւն իմ եւ հարազատութիւն, ոչ ըստ
Line: 6 վաղնջուց ազգականութեանն, այլ ըստ արդեանս, որ ի մօրէ քումմէ
Line: 7 Արշանուշայ Արշակունւոյ, հանեալ զքեզ ի հայրենեաց քոց Կամսարականաց,
Line: 8 եւ ի մայրենիս քո յիմս առեալ ազգ՝ Արշակունի անուանբ
Line: 9 պատուեցից"։
Line: 10 Sentence: 27 Զայս տեսեալ Գազաւոնի՝ ընդ հուպ դարձուցանէ զբնաւ նախարարսն
Line: 11 առ արքայն Խոսրով, եւ բարեբաստիկ եղեալ քաջափառութեամբ,
Line: 12 հանդիպի ամենայն խնդրոցն եւ խոստմանցն։ Sentence: 28 Բայց Սամուելի Մամիկոնենի
Line: 13 յինքն ըմբռնեալ զթուղթն Խոսրովու եւ զպատճէն թղթոյն նախարարացն՝
Line: 14 զատուցեալ ի նոցանէ գնաց առ կայսրն Արկադ։ Sentence: 29 Քանզի էր սպանեալ
Line: 15 նորա զհայր իւր Վարդան յաղագս ուրացութեանն, եւ զմայր իւր Տաճատուրհի,
Line: 16 եւ երկնչելով ի Պարսից եւ ի քեռեաց իւրոց Արծրունեաց՝
Line: 17 ոչ իշխէր զատչել ի Յունաց։ Sentence: 30 Իսկ Արկադայ բարի արարեալ նմա,
Line: 18 հտամայէ զհաւասար թղթոց հելլէն գրով ի դիւանի իւրում դնել, զի
Line: 19 պահեսցին յիշատակք ազգաց ապստամբողաց. Sentence: 31 որ կայ մինչեւ ցայսօր։
Line: 23 Sentence: 2 Իբրեւ տիրեաց Խոսրով ամենայն նախարարացն Հայոց, որում
Line: 24 ցանկայրն՝ յղէ առ Արկադ եւ խնդրէ ի նմանէ հաւատալ յինքն զմասն
Page: 320 Line: 1 Յունաց որ ի Հայս, զոր շէն կալեալ՝ հարկեսցեն նմա անսխալ, որպէս
Line: 2 նորին գործակալաց։ Sentence: 3 Եւ կասկածեալ Արկադեայ ի միաբանութենէ նախարարացն
Line: 3 Հայոց, թէ միաբանութեամբ հանիցեն ի նմանէ եւ տացեն
Line: 4 ի Պարսս զբաժինն զայն՝ կատարէ յխնդիրսն Խոսրովայ։
Line: 5 Sentence: 4 Յետ այսր վախճանեալ եպիսկոպոսապետն Ասպուրակէս, ի տեղի
Line: 6 նորա յաջորդէ Խոսրով զՍահակ որդին մեծին Ներսիսի, որդւոյ Աթանագենի,
Line: 7 որդւոյ Յուսկան, որդւոյ Վրթանիսի, որդւոյ սրբոյն Գրիգորի։
Line: 8 Sentence: 5 Սա ամենայն առաքինութեամբ հարցն նմանեալ, աղօթիցն մասամբ
Line: 9 առաւելեաց. Sentence: 6 Քանզի ստացաւ աշակերտս Վաթսուն ընդ նմանութեան
Line: 10 մայրաքաղաքն սպուդէից, արք կրօնաւորք, խարազնազգեստք, երկաթաոատք,
Line: 11 բոկագնացք, որք յար ընդ նմին շրջէին. Sentence: 7 որովք մշտնջենաւոր
Line: 12 պաշտամամբ կատարէր զկանոնն, որպէս զայնս որք յանապատսն էին,
Line: 13 եւ հոգայր զաշխարհս, որպէս զայնս որք յաշխարհի են։ Sentence: 8 Առ նա եկեալ
Line: 14 Մեսրոպ յաղագս խնդրելոյ նշանագրաց Հայոց՝ եգիտ զնա առաւել եւս
Line: 15 փափագող այնմ. Sentence: 9 եւ յետ բազում ջանից եւ ոչ ինչ օգտելոյ, դարձեալ
Line: 16 յաղօթս ապաւինեալ, յԱստուծոյ խնդրելով։ Sentence: 10 Եւ մեկնեալ ի միմեանց,
Line: 17 գնաց Մեսրոպ ի դադարս իւր. Sentence: 11 եւ յանձն առեալ զխստամբերութիւն
Line: 18 վարուց ճգնէին առաւել քան զառաւել։
Line: 21 Sentence: 2 Բայց Շապուհ էր ցասմամբ ընդ Խոսրովայ ի բարեկամանայն
Line: 22 Արկադեայ անձամբ, եւ յանհրաման կարգել յեպիսկոպոսութիւն զմեծն
Page: 321 Line: 1 Սահակ. Sentence: 3 Վասն որոյ յղեալ մեղադրութիւն հանդերձ սպառնալեօք՝
Line: 2 ըմբոստացաւ Խոսրով, եւ խրոխտմամբ վեսական պատասխանեաց, արձակեաց
Line: 3 զպատկամաբերսն անարգանօք։ Sentence: 4 Եւ իսկոյն խօսեցաւ ընդ Արկադեայ,
Line: 4 զի լուծեալ զհաշտութիւնն ընդ Շապհոյ՝ օգնեսցէ նմա զօրու, եւ սա
Line: 5 դարձուսցէ ի նա զբոլոր աշխարհս։ Sentence: 5 Այլ Շապուհ, ի հրապուրելոյ
Line: 6 գուշակութեան նահապետացս մերոց՝ նոյն հետայն առաքէ զորդի իւր
Line: 7 զԱրտաշիր զօրու մեծաւ ի Հայս։ Sentence: 6 Եւ ի հրաժարել Արկադեայ ի կուսակցելոյն
Line: 8 Խոսրովայ, եւ ոչ զոք յօտար ազգաց գտեալ ի սատարութիւն,
Line: 9 անկարացեալ ընդդիմանալ կամ խուսափել ի նմանէ ՝ չոգաւ առ նա։
Line: 10 Sentence: 7 Եւ Արտաշիր ընկեցեալ զնա ի տէրութենէն, փոխանակ կացուցանելով
Line: 11 զՎռամշապուհ զեղբայր նորին, ոչ զմեծն Սահակ եւ ոչ զոք
Line: 12 ի նախարարացն կարգելոցն ի Խոսրովայ վրդովեաց ի պատուոյ իւրաքանչիւր,
Line: 13 նա եւ հրամայեաց եւս ընդ Յոյնս զնոյն կարգ ունել։ Sentence: 8 Եւ թողեալ
Line: 14 գունդ ստուար, ինքն ի Տիսբոն փութայր հասանել, ի ծերութենէ հօրն
Line: 15 ակն ածեալ, ընդ իւր ունելով զԽոսրով՝ դնել յԱուշն կոչեցեալ բերդին.
Line: 16 Sentence: 9 որոյ թագաւորեալ ամս հինգ։ Sentence: 10 Ընդ նմա տարաւ եւ զԳազաւոն կապանօք,
Line: 17 կասկածեալ յառնն քաջութենէ. Sentence: 11 եւ զտուն նորա հրամայէ ունել յարքունիս։,
Line: 18 նոյնպէս եւ զեղբօր նորա Շաւարշայ, եւ զՊարգեւայ Ամատունւոյ։
Line: 19 Sentence: 12 Քանզի նոքա երկոքեանն հանդերձ զինուորօք իւրեանց եօթն հարիւրովք
Line: 20 նկատեալ որսացան զաջողութիւն ժամու ի ճանապարհի կարաւանին՝
Line: 21 զերծուցանել զարքայն իւրեանց Խոսրով. Sentence: 13 եւ ոչ յաջողեցան ի պարաւանդելոյ
Line: 22 ոտից նորա ի շղթայս։ Sentence: 14 Եւ հզօր մարտի եղելոյ՝ սպանան Շաւարշ
Line: 23 եւ Մանուէլ որդի Պարգեւայ, եւ բազումք ընդ նոսա. Sentence: 15 իսկ Պարգեւ ի կալանս
Line: 24 ըմբռնեալ՝ ածաւ առաջի Արտաշրի. Sentence: 16 եւ տիկտեսակ գործելով ուռուցմամբ՝
Line: 25 հրամայեաց դնել յանդիման Խոսրովայ հանապազ։
Line: 3 Sentence: 1 Սուրբք ոմանք եւ երեւելիք, առաջինք ի նախարարացն եւ ի վերադիտաց
Line: 4 աշխարհիս, լուսաւորութեան պատճառք, որդէծնութեամբ իջեալ
Line: 5 ի մեծն Սահակ՝ դադարումն եղեւ ուստերաց նորա. Sentence: 2 ունելով դուստր մի
Line: 6 Սահականոյշ կոչեցեալ, որ տուաւ յամուսնութիւն Համազասպայ Մամիկոնենի։
Line: 7 Sentence: 3 Եւ ի մեռանել քաջ սպարապետին Հայոց Սահակայ ասպետին՝
Line: 8 ի տեղի նորա աղաչէր սուրբն Սահակ կարգել զնա Խոսրովայ արքայի,
Line: 9 եւ զկնի կապանաց նորա՝ եղբօր Վռամշապհոյ։ Sentence: 4 Այլ սա հրաժարէր
Line: 10 առանց հրամանաց արքայից արքային առնել զայն. Sentence: 5 յիշելով, եթէ սակս
Line: 11 այսպիսեաց իրաց կրէ վիշտս եղբայր նորին Խոսրով։ Sentence: 6 Վասն որոյ առեալ
Line: 12 ի նմանէ թուղթս, ի թախանձելոյ դստերն ինքնին ճոգաւ առ Արտաշիր
Line: 13 Պարսից արքայ, որ յետ եօթանասուն ամի թագաւորութեան հօրն
Line: 14 կալաւ զտէրութիւնն ամս չորս։
Line: 15 Sentence: 7 Եւ մեծարի ի նմանէ յոյժ. Sentence: 8 նախ վասն քաջատոհմիկ ազգին Պահլաւկաց,
Line: 16 դարձեալ եւ զի առաջի անհաւատից արգոյ եւ պատուական
Line: 17 ցուցանէ Աստուած զծառայս իւր։ Sentence: 9 Որոյ զբնաւն կատարեալ զխնդիրսն,
Line: 18 նախ վասն փեսային նորա Համազասպայ, դարձեալ եւ վասն մնացելոցն
Line: 19 մեղուցեալ նմա ազգաց Կամսարական եւ Ամատունի, որք սուզեալք
Line: 20 ղօղեալք էին յանյայտ տեղիս. Sentence: 10 վասն որոյ մաղթեաց գթալ, իբր յաստուածային
Line: 21 հրամանէ՝ ոչ բառնալ որդւոց զյանցանս հարց. Sentence: 11 մանաւանդ
Page: 323 Line: 1 զի եւ հարքն որք մեղանն՝ նոքին սակս այնր եւ մեռան։ Sentence: 12 Որոց մնացելոցն
Line: 2 պարգեւեալ զկեալն՝ հրամայեաց զտունս երկաքանշճիւր զկալեալսն
Line: 3 յարքունիս՝ դարձուցանել ի նոսա. Sentence: 13 բայց միայն ի գահ հայրենի ոչ
Line: 4 հաստատեալ, այլ ի խոնարհ քան զբազումս մատուցեալ նախարարս, ի
Line: 5 կարգ կրտսերագունից պատրաստել։ Sentence: 14 Իսկ զազգն Համազասպայ, որ է
Line: 6 տհմ Մամիկոնեան, ի վեր մատուցեալ, զի կարգեսցին ունել զհինգերորդ
Line: 7 գահ նախարարացն Հայոց, եւ ի դիւանի իւրում գրել։
Line: 8 Sentence: 15 Զի զերկուս զայս այսպէս պահէին սովորաբար. Sentence: 16 զի յորժամ նստէր
Line: 9 արքայ նոր՝ նոյն ժամայն փոխէին զդրամ գտեալ ի գանձս արքունի,
Line: 10 զնորայն տպաւորեալ պատկեր. Sentence: 17 եւ զգիր դիւանին յայլ փոխեալ նորա
Line: 11 անուամբ, սուղ ինչ զանազանեալ, ոչ բառնալով զհինն։ Sentence: 18 Իսկ եթէ յամիցէ
Line: 12 ի տէրութեանն ամս բազումս, եւ արասցէ աշխարագիր նոր՝ թողուին
Line: 13 զայն որ ի հնոյն փոխեցաւ, զի միայն նորոյն վերագրեսցի անուն։ Sentence: 19 Արդ՝
Line: 14 Արդաշիր ոչ ժամանեալ ի կարճութենէ աւուրցն այլ առնել աշխարհագիր՝
Line: 15 յայնմ որ յառաջնոցն փոխեաց, իւր անուամբն հրամայեաց գրել
Line: 16 զայն ամենայն, եւ տալ գահու եւ պատուոյ, հանդերձ իշխանութեամբ
Line: 17 գիւղից եւ դաստակերտաց Համազասպայ, եւ որում ցանկայրն՝
Line: 18 զսպարապետութիւնն Հայոց, հրովարդակ առ Վրամշապուհ մեր թագաուր գրեալ
Line: 19 զայս. -
Line: 20 Sentence: 20 Թուղթ Արտաշրի առ Վռամշապուհ։
Line: 21 Sentence: 21 "Մազդեզանց քաջ, Արտաշիր արքայից արքայ. Sentence: 22 առ եղբայր Վռամշապուհ
Line: 22 թագաուր Հայոց ողջոյն շատ։
Line: 23 Sentence: 23 "Ընկալայ զգրեալսս քո, որ ինչ վասն եպիսկոպոսինս Սահակայ,
Page: 324 Line: 1 եւ յիշեցի զերախտիս նախնեաց հարցն դորա, որք էին նահապետք
Line: 2 Սուրենեան Պահլաւոյ, եւ կամաւ յանձն առին զտէրութիւն իմոյ նախնւոյն
Line: 3 եւ համանուանն Արտաշրի. Sentence: 24 եւ այնչափ սիրեալ զնա քան զիւրեանց
Line: 4 ազգայինսն, մինչեւ զի ոչ շատացան միայն ի պարսից աշխարհիս մարտնչել
Line: 5 ընդ նոսա, այլ եւ ի ձերդ եկեալ նորին աղագաւ՝ սպանին զԽոսրով զքո
Line: 6 նախնին, եւ զտոյջ սպանութեանն իւրեանց հատուցին մահուամբ։ Sentence: 25 Իսկ
Line: 7 որդին սպանողին Գրիգոր՝ զկեանս եւ զթագաւորութիւն կորուսեալ
Line: 8 հիւանդութեամբ Տրդայայ, վերստին ետ իւրով բժշկութեամբ, եւ առաւել առ ձեզ
Line: 9 եղեւ երախտաւոր։ Sentence: 26 Վասն որոյ զորդիացեալդ դորա զՀամազասպ
Line: 10 կացուսցես ի վերայ զօրացդ սպարապետ՝ մեր հրամանաւ, եւ ազգի
Line: 11 դորա տացես զգահն հինգերորդ՝ պատուոյ Նախարարացդ. Sentence: 27 եւ զգիւղս եւ
Line: 12 զդաստակերտս, զոր տուեալ է նախնեացն քոց հարց դոցա՝ կալցին
Line: 13 դոքա։ Sentence: 28 Սապէս եւ զտունս վնասակարաց ազգացդ զորս կայարքունիս՝
Line: 14 թողցես ի բաց, աներկիւղաբար ժառանգել նոցին մնացորդաց. Sentence: 29 բայց
Line: 15 գահուց հայրենականաց պատուոյ մի արասցես արժանի. Sentence: 30 զի եւ մեք ի
Line: 16 մերում դիւանի հրամայեցաք գրել։ Sentence: 31 Ողջ լեր"։
Line: 17 Sentence: 32 Բայց յորժամ եկն մեծն Սահակ եւ զամենայն պարգեւեալսն յԱրտաշրէ
Line: 18 հաստատեաց՝ մեռաւ արքայն Պարսից Արտաշիր, եւ փոխանակ
Line: 19 նորա թագաւորեաց Վռամ, որ եւ Կրմանն կոչեցաւ, ամս տասն։ Sentence: 33 Եւ
Line: 20 զնոյն բարեկամութիւն կալաւ ընդ աշխարհս Հայոց եւ ընդ թագաւորին
Line: 21 մերում Վռամշապհոյ եւ ընդ մեծին Սահակայ. Sentence: 34 եւ էր խաղաղութիւն ի
Line: 22 մէջ Վռամայ եւ Արկադեայ։ Sentence: 35 Եւ Վռամշապուհ ունէր զաշխարհս մեր, եւ
Line: 23 ծառայէր երկոցունց թագաւորացն, տալով հարկս, զմասինն Պարսից՝
Line: 24 Վռամայ, եւ զմասինն Յունաց Արկադեայ։
Line: 3 Sentence: 1 Յայնմ ժամանակի հիւանդացեալ Արկադ, եւ շարժմանց ահագնից եւ
Line: 4 հրկիզութեանց եղեալ ի Բիւզանդիոն, որ յաղագս մեծին Յովհաննու՝
Line: 5 շփոթեալ լինէր թագաւորութիւնն Յունաց. Sentence: 2 եւ զօրքն ընդ միմեանս
Line: 6 պատերազմէին եւ ընդ Պարսս։ Sentence: 3 Վասն որոյ Վռամ հրամայեաց Վռամշապհոյ
Line: 7 մերում թագաւորին իջանել ի Միջագետս, զի խաղաղացուցեալ
Line: 8 կարգեսցէ զնոսա, եւ համար երկաքանչիւրոցն հատցէ գործակալացն։
Line: 9 Sentence: 4 Եւ իջեալ նորա ի կարգել զայս ամենայն՝ ոչ փոքր ինչ կրէր աշխատութիւն
Line: 10 յաղագս քարտուղարի. Sentence: 5 զի մինչ գնաց Մեսրոպ յարքունական
Line: 11 դրանէն՝ ոչ զոք ի ճարտարաց գտանէր անդ ի դպրաց, քանզի պարսկականաւն
Line: 12 վարէին գրով։ Sentence: 6 Վասն որոյ մատուցեալ առ արքայն քահանայի
Line: 13 ուրումն Հաբէլ անուն կոչեցեալ, խոստանայր հայկականացս լեզուաց
Line: 14 առնել նշանագիր, յարմարեալ ի Դանիելէ Եպիսկոպոսէ, յիւրմէ մերձաւորէ։
Line: 15 Sentence: 7 Զորով անփոյթ արարեալ արքայի, եւ ելեալ ի Հայս՝ գտանէ
Line: 16 ժողովեալ առ մեծն Սահակ եւ Մեսրոպ զամենայն եպիսկոպոսունս, հոգալ
Line: 17 զգիւտ դպրութեան Հայոց, զոր զգացուցին արքային. Sentence: 8 եւ նա պատմեաց
Line: 18 նոցա զասացեալն վանականին։ Sentence: 9 Զոր իբրեւ լուան՝ թախանձէին զնա
Line: 19 փոյթ զայսպիսեացն առնել պիտոյից։
Page: 326 Line: 1 Վասն որոյ առաքեաց հրեշտակութեամբ զայր մի պատուական
Line: 2 յաշխարհիս եւ հաւատարիմ իւր, Խադունի ազգաւ, Վահրիճ անուն, յոյժ
Line: 3 փափագող նորին գործոյ, առ Հանէլն այն։ Sentence: 10 Զոր առեալ, եւ երթեալ նովաւ
Line: 4 հանդերձ քաջ հմտացեալ ի Դանիելէ, կարգեալ ըստ ձեւոյ օրինակի յունականին
Line: 5 զվաղնջուցն գրեալ շարագիր տառից՝ եկեալ ետուն ցմեծն
Line: 6 Սահակ եւ Մեսրոպ։ Sentence: 11 Որոց ուսեալ, եւ թեւածելով ընդ նոսա տղայոց զամս
Line: 7 սակաւս, տեղեկացեալ գիտացին՝ ոչ լինել բաւական այնու նշանագրօք
Line: 8 ստոյգ հոլովել զհեգենայ բառից հայկականաց հագներգաբար, մուրացածոյիւն
Line: 9 այնուիկ գծագրութեամբ։
Line: 12 Sentence: 2 Զկնի այսորիկ ինքնին Մեսրոպ իջանէ ի միջագետս հանդերձ
Line: 13 աշակերտօք առ նոյն Դանիէլ, եւ ոչ աւելի ինչ գտեալ քան զառաջինն՝
Line: 14 անցանէ եւ յԵդեսիայ, առ Պղատոն ոմն ճարտասան հեթանոս, իշխան
Line: 15 դիւանին։ Sentence: 3 Եւ նորա խնդութեամբ ընկալեալ, եւ զոր ինչ միանգամ ի միտ
Line: 16 առնոյր բան հայերէն յինքն առեալ, եւ շատ ջանացեալ եւ ոչ օգտեալ՝
Line: 17 զտգիտութիւն խոստովանեաց հռետորն։ Sentence: 4 Եւ զայլ ոմն ասելով յոյժ հասու,
Line: 18 վարդապետ իւր եղեալ յառաջագոյն, եւ ապա առեալ զճարտարացն
Line: 19 գրեան ի նոյն դիւանէն Եդեսեայ, եւ գնացեալ Քրիստոնէութեան հաւատոց,
Line: 20 որոյ անուն Եպիփանոս. Sentence: 5 զոր խնդրեալ գտցես լցուցանել
Line: 21 զփափագդ քո։
Page: 327 Line: 1 Յայնժամ Մեսրոպայ օգնականութիւն ի Բաբիլոսէ եպիսկոպոսէ
Line: 2 գտեալ, եւ անցեալ ընդ Փիւնիկէ ի Սամոս դիմէ. Sentence: 6 քանզի Եպիփանու
Line: 3 վճարելով զկենցաղս՝ թոեալ լինի աշակերտ մի անուանեալ Հռոփանոս
Line: 4 հրաշալի արուեստիւ հելլէն գրչութեան, որ ի Սամոս էր միայնացեալ։
Line: 5 Sentence: 7 Առ սա երթալ Մեսրոպայ, եւ յայսմ եւս անշահ մնացեալ՝ յաղօթս ապաւինի։
Line: 6 Sentence: 8 Եւ տեսանէ ոչ ի քուն երազ եւ ոչ յարթնութեան տեսիլ, այլ
Line: 7 ի սրտին գործարանի երեւութացեալ հոգւոյն աչաց թաթ ձեռին աջոյ՝
Line: 8 գրելով ի վերայ վիմի. Sentence: 9 զի որպէս ի ձեան վերջք գծին՝ կուտեալ ունէր
Line: 9 քարն։ Sentence: 10 Եւ ոչ միայն երեւութացաւ, այլ եւ հանգամանք ամենայնին որպէս
Line: 10 յաման ինչ ի միտս նորա հաւաքուեցաւ։ Sentence: 11 Եւ յարուցեալ յաղօթիցն՝ եստեղծ
Line: 11 զնշանագիրս մեր, հանդերձ Հռոփանոսիւ կերպաձեւեալ զգիրն առ ձեռն
Line: 12 պատրաստ Մեսրոպայ, փոխատրելով զՀայերէն աթութայսն ըստ անսայթաքութեան
Line: 13 սիւղաբայից Հելլենացւոց։ Sentence: 12 Եւ իսկոյն ի թարգմանութիւն
Line: 14 ձեռն արկեալ, խորհրդաբար սկսեալ յԱռակացն, բովանդակելով զքսան
Line: 15 եւ զերկու յայտնիսն, եւ զնոր Կտակաս յեղու ի Հայ բան, նա եւ աշակերտք
Line: 16 նորա Յոհան Եկեղեցացին եւ Յովսէփ Պաղնացի, միանգամայն եւ զարուեստ
Line: 17 գրչութեան ուսուցանել տալով իւրոց մանկագոյն աշակերտացն։
Line: 3 Sentence: 1 Վախճանեալ Արկադայ՝ փոխանակ նորա թագաուրեսցէ նորին որդի,
Line: 4 որ կոչեցաւն Թէոդոս փոքր. Sentence: 2 եւ զնոյն բարեկամութիւն կալաւ ընդ
Line: 5 մերում աշխարհիս եւ ընդ արքային մերում Վռամշապհոյ. Sentence: 3 Բայց զմասն
Line: 6 իւր ոչ հաւատաց նմա, այլ ինքն կալաւ գործակալօք եւ խաղաղութիւն
Line: 7 արար ընդ Յազկերտի արքայի Պարսից։ Sentence: 4 Ընդ այն ժամանակս եկեալ
Line: 8 Մեսրոպայ, եւ բերեալ զնշանագիր մերոյ լեզուիս, եւ հրամանաւ Վռամշապհոյ
Line: 9 եւ մեծին Սահակայ ժողովեալ մանկունս ընտրեալս, ուշեղս եւ քաջասունս,
Line: 10 փափկաձայնս եւ երկարոգիս, եւ դպրոցս կարգեաց յամենայն
Line: 11 գաւառս. Sentence: 5 եւ ուսոյց զբնաւ կողմանս բաժնոյն Պարսից, բայց ի Յունաց
Line: 12 մասնէն, որք ընդ ձեռնադրութեանն տուգանեցան, վիճակեալք յաթոռն
Line: 13 Կեսարու, վարել Յունական դպրութեամբ եւ ոչ ասորւով։
Line: 14 Sentence: 6 Իսկ Մեսրոպայ երթեալ յաշխարհն Վրաց՝ առնէ եւ նոցա նշանագիրս
Line: 15 տուեցելովն ի վերուստ շնորհաւն, հանդերձ Ձաղայիւ ոմամբ
Line: 16 թարգմանաւ հելլէն եւ հայ լեզուի, ձեռնատու լինելով արքայի նոցա
Line: 17 Բակրոյ եւ եպիսկոպոսին Մովսիսի։ Sentence: 7 Եւ ընտրեալ մանկունս եւ յերկուս
Line: 18 բաժանաեալ դասս՝ եւ Վարդապետս թողու նոցա յաշակերտաց իւրոց զՏէր
Line: 19 Խորձենացի, եւ զՄուշէ Տարօնացի։
Page: 329 Line: 1 Եւ ինքն յԱղուանս իջեալ առ Արսվաղէն թագաւոր նոցա եւ առ
Line: 2 եպիսկոպոսապետն Երեմիայ. Sentence: 8 որոց կամաւ յանձն առեալ զվարդապետութիւն
Line: 3 նորա ետուն մանկունս ընտիրս։ Sentence: 9 Եւ կոչեալ զԲենիամին ոմն
Line: 4 շնորհաւոր թարգման, զոր անդանդաղ արձակեաց մանուկն Վասակ
Line: 5 Սիւնեաց տէր, ի ձեռն Անանիայի եպիսկոպոսի իւրոյ. Sentence: 10 որովք ստեղծ
Line: 6 զնշանագիրս կոկորդախօս աղխազուր խժական խեցբեկագունին այնորիկ
Line: 7 Գարգարացւոց լեզուն։ Sentence: 11 Եւ վերակացու թողեալ զաշակերտ իւր զՅովնաթան,
Line: 8 միանգամայն եւ քահանայիս կացուցանել դրանն արքունի՝ ինքն
Line: 9 դառնայ ի Հայս. Sentence: 12 եւ գտանէ զմեծն Սահակ թարգմանութեան պարապեալ
Line: 10 յասորւոյն, յոչ լինելոյ յունի։ Sentence: 13 Քանզի նախ ի մեհրուժանայ այրեալ
Line: 11 լինէին ընդհանուր աշխարհիս յոյն գիրք. Sentence: 14 դարձեալ ի բաժանել զաշխարհս
Line: 12 Հայոց ՝ չտային պարսիկ վերակացուքն յոյն ումեք ուսանել
Line: 13 դպրութիւն յիւրեանց մասինն, այլ միայն ասորի։
Line: 16 Sentence: 2 Վռամշապուհ թագաւորեալ ամս քսան եւ մի մեռանի, թողլով որդի
Line: 17 տասնամեայ, անուն Արտաշէս։ Sentence: 3 Յայնմ ժամնակի երթեալ մեծին
Line: 18 Սահակայ ի դուռն արքայից Պարսից Յազկերտի՝ խնդրել զկապեալն
Line: 19 Խոսրով, որ զկնի մահուանն Արտաշրի լուծեալ պահեցաւ արձակ յԱնուշն
Line: 20 կոչեցեալ բերդին յաւուր Վռամայ։ Sentence: 4 Եւ Յազկերտի հաւանեալ՝ կատարէ
Line: 21 զհայցուածսն. Sentence: 5 տալով նմա զտէրութիւնն՝ արձակէ ի Հայս։ Sentence: 6 Սա խնդրեաց
Page: 330 Line: 1 զՀրահատ որդի Գազաւոնի, զոր յետ հօրն նորա մահուան հանեալ
Line: 2 յԱնյիշելի ամրոցէն՝ անդր եւս քան զՍագաստան էր գումարեալ. Sentence: 7 զոր ոչ
Line: 3 ժամանեաց տեսանել Խոսրով, մի եւ եթ ի կրկնումն թագաւորեալ ամ։
Line: 4 Sentence: 8 Յետ որոյ Յազկերտի ոչ եւս ի նոցունց, այլ զՇապուհ զորդի իւր
Line: 5 թագաւորեցուցեալ Հայոց, հնարս դառնութեան խորհելով, իբր թէ
Line: 6 այնպէս հանապազ առ նմա լինելով նախարարքն յանգչիցին խօսիւք,
Line: 7 տուրեւառիւք, խրախճանութեամբ եւ զբօսանօք որսոց, այլ եւ եկամուտ
Line: 8 հարազատութեամբ մերձաւորեսցին խնամութեամբ. Sentence: 9 զի մարթ լիցի
Line: 9 զնոսա եւ ի դէն մազդեզանց սաղապեցուցանել, որով ամենեւիմբ զատչիցին
Line: 10 ի Յունաց. Sentence: 10 ոչ գիտելով անմիտն թէ "Տէր ցրուէ զխորհուրդս հեթանոսաց".
Line: 11 Sentence: 11 թէպէտ առ ժամայն աջողեցաւ։ Sentence: 12 Քանզի մեռեալ Համազասպայ, եւ ի սգի
Line: 12 մեծի եղեալ Սահակայ՝ ոչ ոք ի միաբանութիւն հաւաքեաց զգունդս
Line: 13 Հայոց ։ Sentence: 13 Վասն որոյ դիւրամուտ եղեւ յաշխարհս Շապուհ, ընդ իւր ածելով
Line: 14 զՀրահատ եւ զամենայն վտարանդիսն. Sentence: 14 սակայն ոչ կարաց հաճել զմիտս
Line: 15 նախարարացն, ամենեցուն ատեցեալ զնա, եւ ոչ արքայօրէն մեծարէին
Line: 16 զնա յորս կամ ի խաղու։
Line: 17 Sentence: 15 Էր երբեմն զհետ երամակաց ցռուց յանդգնագոյնս արշաւել ընդ
Line: 18 խորտաբորտս եւ ընդ վիմուտ տեղիս. Sentence: 16 յորմէ կասել սկսաւ Շապուհ։ Sentence: 17 Իսկ
Line: 19 Ատոմայ Միկացւյ եպերեալ զնա ասէ. Sentence: 18 " Դու երթիջիր, զի ի քարինս
Line: 20 դիւաց է շահատակել"։ Sentence: 19 Դարձեալ յայլում ժամու դիպեցաւ ի շամբս
Line: 21 կինջս որսալ հրով, եւ Շապհոյ ոչ համարձակեալ ի թաւուն քաջարշաւ
Page: 331 Line: 1 լինել, մինչեւ շրջապատէր հուրն. Sentence: 20 եւ նորա զհայցուածսն յերկուս
Line: 2 բաժանեալ՝ այսր անդր բերեալ լինէին երիվարաւն։ Sentence: 21 Միւսանգամ ասէ Արոմ.
Line: 3 Sentence: 22 "Աստուածորդիդ Պարսից, ահա հայր քո եւ աստուած, ընդէր զագիտես"։
Line: 4 Sentence: 23 Իսկ Շապուհ ասէ. Sentence: 24 "Թողեալ ի բաց զկատակելդ յանցանել ընդ հուրդ
Line: 5 դարձո զքեզ, որ եւ ես զկնի քո. Sentence: 25 քանզի յառաջելն՝ ձիս իմ խրտչի".
Line: 6 Sentence: 26 Յայնժամ այպանեաց զնա Ատոմ՝ ասելով. Sentence: 27 "Միթէ եւ այդ քարինք իցեն,
Line: 7 զի ես յառաջեցից. Sentence: 28 եւ արդ՝ եթէ դու զՄոկացիս կոչես դիւազգիս՝ ես
Line: 8 զՍասանեանսդ կոչեմ կնամարդիս"։ Sentence: 29 Եւ մտրակեալ զերիվարն՝ իբրեւ
Line: 9 ընդ հովիտ ծաղկանց անցանէր ընդ հուրն, զերծուցանելով զՇապուհ։
Line: 10 Sentence: 30 Եւ յետ այնր գիտացեալ, եժէ նմա լուռ ոչ լինի՝ անցեալ ի Մոկացն
Line: 11 գնայր յաշխարհ։
Line: 12 Sentence: 31 Այլ երբեմն ի մականական խաղուն երկիցս պատահեաց Շաւասպայ
Line: 13 Արծրունւոյ զգնդակն հանել ի Շապհոյ։ Sentence: 32 Եւ նորա ածեալ նմա մականաւն՝
Line: 14 ասէ." Ծանիր զքեզ"։ Sentence: 33 Իսկ նորա պատասխանեալ, թէ "Այօ, ասէ, ճանաչեմ
Line: 15 եւ զիս արքայորդի ի սերմանէ Սանասարայ, եւ ունիմ իշխանութիւն ընդ
Line: 16 եղբայրս քո զբարձն արքայի համբուրել, որպէս եւ անուանակոչեցեալս
Line: 17 եմ"։ Sentence: 34 Եւ զայս ասացեալ յոյժ քամահաբար, ի ձիարձակարանէն արփայագնաց
Line: 18 լինէր։
Line: 19 Sentence: 35 Դարձեալ երբեմն ի խնջոյս ուրախութեան Խոսրով Գարդմանացի
Line: 20 ի գինւոջ զեխեալ առաջի Շապհոյ՝ զօրէն սեղեխի տռփեցելոյ զհետ
Line: 21 ջնարահար քաջամատն կնոջ կրթէր։ Sentence: 36 Ընդ որ ցասուցեալ Շապհոյ՝ հրամայէ
Line: 22 ունել զնա եւ ի դահլճին պահել. Sentence: 37 այլ նա ի վաղակաւորն հաստատեալ
Page: 332 Line: 1 զաջն, պէս գունակ Տրդատայ Բագրատունւոյ, յիւր տունն անցեալ գնայր,
Line: 2 եւ ոչ ոք ի սպասաւորացն արքունի համարձակեալ արկանել ի նա ձեռն,
Line: 3 յառաջագոյն գիտելով զփորձ առնն։ Sentence: 38 Եւ զայս պատմել մեզ՝ քոյդ հարկաւորեաց
Line: 4 ընդ վայր խնդիր։
Line: 7 Sentence: 2 Զքառեամ անարգաբար թագաւորեալ Հայոց Շապհոյ՝ հասանէ նմա
Line: 8 համբաւ հիւանդութեան հօրն, եւ գնայ փութանակի, իւրում տեղակալին
Line: 9 հրամայելով զօրագլխի՝ ունել զմեծամեծս Հայոց եւ տանել ի Պարսս։ Sentence: 3 Բայց
Line: 10 իբրեւ եղեւ հասանել Շապհոյ ի Տիսբոն՝ մեռաւ հայրն նորա Յազկերտ,
Line: 11 թագաւորեալ ամս մետասան։ Sentence: 4 Իսկ ի ձեռն քաջին եւ բարեբախտին
Line: 12 Ներսիսի Ճիճրակացւոյ զօրագլուխ եղելոյ ժողովեալ նախարարացն
Line: 13 Հայոց հանդերձ զօրօք իւրեանց՝ տան ընդ գնդին Պարսից պատերազմ.
Line: 14 Sentence: 5 հարկանեն զզօրսն, եւ սպանանէ Ապրսամ Սպանդունի զզօրագլուխն. Sentence: 6 եւ
Line: 15 ինքեանք ցրուեալք, տիրագլուխք անձնապահապետք յամենայն լերինս
Line: 16 եւ յամուրս շրջէին. Sentence: 7 յորում համօրէն Վանանդացիք երեւեցան նահատակեալք
Line: 17 քաջութեամբ։ Sentence: 8 Ուստի աղմկաւ եւ բազում խռովութեամբ մնացեալ
Line: 18 յաշխարհս մեր յանիշխանութեան ամս երիս, աւերեալ ամայանայր. Sentence: 9 վասն
Line: 19 որոյ պակասեալ լինէին հարկք արքունի, եւ հատեալ ճանապարհք ռամկաց,
Line: 20 եւ ամենայն բարեկարգութիւն վրդովեալ ապականէր։
Page: 333 Line: 1 Ընդ նոյն աւուրս թագաւորեալ Պարսից Վռամ երկրորդ, եւ զքէն
Line: 2 վրիժուց խնդրեալ ի մերմէ աշխարհէս. Sentence: 10 խաղաղութիւն առնելով ընդ
Line: 3 Յոյնս՝ ոչ ի բաժին նոցա հպի։
Line: 6 Sentence: 2 Իսկ իբրեւ ետես մեծն Սահակ զայս ամենայն չարիս ի մասինն
Line: 7 Պարսից՝ գնաց նա կողմամբք արեւմտից մերոյ աշխարհիս, ի բաժին
Line: 8 մասինն Յունաց, եւ ոչ ըստ արժանեաց իւրոց եղեւ ընկալեալ. Sentence: 3 վասն
Line: 9 որոյ յղէ զՄեսրոպ եւ զՎարդան թոռն իւր ի Բիւզանդիոն առ կայսրն
Line: 10 Թէոդոս հանդերձ թղթով, որ ունէր զայս. Sentence: 4 -
Line: 11 Թուղթ Սահակայ առ Թէոդոս։
Line: 12 Sentence: 5 "Խաղաղասիրի կայսեր, տեառն իմում Աւգոստոս Թէոդոսի. Sentence: 6 Սահակ
Line: 13 Հայոց եպիսկոպոս, ի Տէր խնդալ։
Line: 14 Sentence: 7 "Գիտեմ, զի համբաւ նեղութեանս մերոյ հասեալ է ի լսելիս ինքնակալիդ.
Line: 15 Sentence: 8 սակս որոյ յուսալով ի գթածութիւն բարերարութեանդ քոյ՝
Line: 16 դիմեալ ապաւինեցայ յոտս ձեր. Sentence: 9 եւ ոչ հանդիպեցայ ընդունելութեան
Line: 17 յիմում վիճակիս ի հրամանէ վերակացուացս սոցա։ Sentence: 10 Այնչափ ատեցեալ
Line: 18 զմեզ, մինչեւ զնշանագիրսն անգամ ոչ ընկալան, զորս եբեր նոյն այր՝
Line: 19 զոր առաքեցի առ ձեր բարերարութեանդ, բազում անգամ ճգնեալ դորա
Line: 20 յԱսորւոց աշխարին։ Sentence: 11 Արդ հաճոյ թուեսցի տէրութեանդ ձերում՝ ոչ
Line: 21 անիշխան առնել զմեզ ի մերում վիճակիս, եւ հրամայել ընդունել զմեզ
Line: 22 եւ զվարդապետութիւնս մեր։ Sentence: 12 Ողջ լեր։"
Line: 23 Գրէ եւ առ եպիսկոպոս թագաւորեալ քաղաքին զայս ինչ. Sentence: 13 -
Page: 334 Line: 1 Թուղթ Սահակայ առ Ատտիկոս։
Line: 2 Sentence: 14 "Սահակ Եպիսկոպոս Հայոց. Sentence: 15 Վարդապետ մեր Ատտիկոս եպիսկոպոսին
Line: 3 աշխարհամուտ դրանդ, օրհնութեամբ ողջոյն։
Line: 4 Sentence: 16 "Յուսացեալ ի ձեր սրբութիւնդ առաքեցար զուսուցող մերոյ աշխարհիս
Line: 5 զմեսրոպ, եւ զթոռն իմ զՎարդան, որպէս զի լուալ քո ի դոցանէ
Line: 6 զաղէտս նեղութեան մերոյ, բարեխօսեալ առ մեծի թագաւորիդ՝ օգնեսցես
Line: 7 մեզ, որպէս արդարեւ եղբայր սիրելի։ Sentence: 17 Ողջ լեր։
Line: 8 Sentence: 18 Գրէ եւ առ Անատոլիոս զօրավար զայս ինչ. Sentence: 19 -
Line: 9 Թուղթ Սահակայ առ Անատոլիոս։
Line: 10 Sentence: 20 "Սահակ եպիսկոպոս Հայոց. Sentence: 21 քաջի զօրավարի Անատոլեայ խնդալ։
Line: 11 Sentence: 22 "Շնորհ ունիմ Աստուծոյ յաղագս զքեզ պատրաստելոյ մեզ յապաւինութիւն.
Line: 12 Sentence: 23 վասն որոյ զգացուցանեմ՝ զի ի հայթայթանս մերոյ
Line: 13 նեղութեանս առաքեցի զուսուցողդ մեր զՄեսրոպ եւ զթոռն իմ զՎարդան
Line: 14 ի դուռն արքունի. Sentence: 24 եւ աշաչեմ զքո քաջութիւնդ ձեռնատու լինել ճանապարհիդ։
Line: 15 Sentence: 25 Ողջ լեր։
Line: 16 Sentence: 26 Զայս տեսեալ Անատոլեայ, միանգամայն եւ զլուր առաքինութեանն
Line: 17 Մեսրոպայ յիշեալ, որ յառաջագոյն հնչցեալ էր զնմանէ՝ ոչ փոքր ինչ
Line: 18 արար նոցա ընդունելութիւն, մինչեւ ի ձեռն փոփոխ ընթացից գրով
Line: 19 զգացուցեալ կայսերն՝ առնու հրաման՝ արժանապէս առաքել փութով։
Line: 20 Sentence: 27 Վասն որոյ արգելեալ ի քաղաքին Մելիտինէ զբազմութիւն աշակերտացն,
Line: 21 զորս ընդ ինքեան ածեալ՝ հանդերձ գլխաւորաւն նոցա Ղեւոնդիւ առ
Page: 335 Line: 1 եպիսկոպոսին Ակակայ թողու։ Sentence: 28 Եւ իւր առեալ զՄեսրոպ եւ զՎարդան՝
Line: 2 տայ ցեպիկոպոսն Դերջանու ցԳինդ, եւ բարեփառութեամբ զնոսա
Line: 3 յուղարկէ։ Sentence: 29 Որով մտին ի Բիւզանդիոն, եւ յանդիման եղեալ մեծի թագաւորին՝
Line: 4 առին զոր յուսայինն եւ զոր ոչն յուսային։ Sentence: 30 Եւ դարձան հանդերձ
Line: 5 թղթով այսպիսեաւ. Sentence: 31 -
Line: 6 Թուղթ Թէոդոսի առ Սահակ։
Line: 7 Sentence: 32 "Ինքնակալ Թէոդոս Աւգոստոս եւ կայսր Հռոմայեցւոց. Sentence: 33 մեծի Սահակայ
Line: 8 Եպիկոպոսին Հայոց հնդալ։
Line: 9 Sentence: 34 "Հրամայեալ մեր տեսանել զթուղթս՝ վերահասու եղաք գրելոցս առ
Line: 10 ի քէն. Sentence: 35 եւ մեղադրեցաք յոյժ, զի ամենայն սրտիւ միտեցար զհետ հեթանոս
Line: 11 թագաւորաց, եւ մեզ եւ ոչ թղթով բաւականացար ծանօթանալ։ Sentence: 36 Եւ
Line: 12 առաւել յայսմ մեղադիր եմք, զի արհամարհեալ զճարտարօքս, որ ի
Line: 13 մերում քաղաքիս՝ յԱսորեաց ոմանց խնդրեցեր զիմաստից գիւտս։ Sentence: 37 Վասն
Line: 14 որոյ հաճեալ էաք ընդ մերոց ծառայից արհամարհել զայդպիսի
Line: 15 ուսումն. Sentence: 38 բայց զի յետոյ պատմեաց մեզ Մեսրոպ, եթէ կատարումն
Line: 16 արուեստիդ ի շնորհաց վերնոյն եղեւ՝ դրեցաք զի ամենայն փութով
Line: 17 ուսցին. Sentence: 39 եւ զքեզ պատուեալ ընկալցին որպէս զարդարեւ վարդապետ
Line: 18 իւրեանց, հանգոյն արքեպիսկոպոսին Կեսարու, եւ դարմանք եւ ծախք
Line: 19 յարքունուստ եղիցին։ Sentence: 40 Եւ հրամայեցաք քաղաք շինել յաշխարհիդ Հայոց՝
Line: 20 յապաւինութիւն ձեզ եւ մերոց զօրացդ։ Sentence: 41 Եւ վասն քո արարաք ստրատելատ
Line: 21 զՎարդան զորդի որդիացելոյ քոյ, եւ յառաջին վարդապետսն գրեցաք
Line: 22 զՄեսրոպ։ Sentence: 42 Ողջ լեր։
Line: 23 Sentence: 43 Գրեաց եւ մեծ եպիսկոպոսն Ադդիկոս զայս ինչ. Sentence: 44 -
Page: 336 Line: 1 Թուղթ Ատտիկեայ առ Սահակ։
Line: 2 Sentence: 45 "Ատտիկոս ինքնագլուխ եպիսկոպոս Կոստանդնապօլսի. Sentence: 46 եղբօր
Line: 3 սիրելւոյ եւ աթոռակցի ՝ Սահակայ եպիսկոպոսին Հայոց, ի Տէր խնդալ։
Line: 4 Sentence: 47 "Բազում գոհութիւն Աստուծոյ մատուցանեմք յաղագս քո
Line: 5 բարեհամբաւութեանդ ի մէջ այդպիսի բարբարոս ազգի. Sentence: 48 այլ ազատ ի մեղադրանաց
Line: 6 ոչ թողումք, որ ոչ կանխաւ յիշատակեցեր զսիրելութիւն Գրիգորի
Line: 7 եւ Ներսիսի երանելեաց քոց հարց։ Sentence: 49 Եւ առաւել ընդ այս զարմանամք,
Line: 8 եթէ զիարդ թողեր զաղբիւրն եկեղեցւոյ, զհայրն մեր սուրբ Յովհաննէս,
Line: 9 որ ոչ միայն տիեզերական մայրաքաղաքիս, այլ եւ սովաւ ամենայն
Line: 10 քրիստոնեայք ընդհանուր աշխարհիս ի նմանէ լուսաւորեցան
Line: 11 վարդապետութեամբ. Sentence: 50 ուստի եւ Ոսկեբերան կոչեցին զնա։ Sentence: 51 Եւ ձեր զանց
Line: 12 զնովաւ արարեալ՝ կամեցայք ի սահանական ջրոց զփափագ ծարաւոյն
Line: 13 յագեցուցանել. Sentence: 52 մինչեւ ամենակալին տեսեալ զսնոտի աշխատութիւնն՝
Line: 14 բղխեաց ի ձեզ զշնորհս Հոգւոյն, ընդ որ այժմ ուրախ եմք։ Sentence: 53 Իսկ արդ՝
Line: 15 հրամանաւ ինքնակալին Աւգոստոսի տուեալ լիցի քեզ իշխանութիւն
Line: 16 վարդապետել զկողմնդ մեր. Sentence: 54 եւ աշանդոյդ բորբորիտոնաց՝ կամ հաւաքեցուցանել
Line: 17 կամ հալածել ի քումմէ վիճակէդ։ Sentence: 55 Եւ զառաքեալս ի քէն
Line: 18 զՄեսրոպ ձեռնադրեցաց լինել եկղեսիաստիկոս"։
Line: 4 Sentence: 1 Եկեալ Մեսրոպայ եւ Վարդանայ ստրատելատի՝ գտին զզօրավարն
Line: 5 Անատոլ Հուպ ի մերս եկեալ սահման. Sentence: 2 որոյ ընկալեալ զհրամանն
Line: 6 արքունի՝ առաւել յոխորտաբար եւ քաջափոյթ ձեռնարկութեամբ զգործն
Line: 7 ի կատարումն աւարտեաց։ Sentence: 3 Քանզի իշխանք եւ գործակալք եւ գլխաւորք
Line: 8 եւ որք միանգամ յայտնիք էին ի կողմանն, ի մի վայր եկեալ հասանէին
Line: 9 հանդերձ ամենայն քահանայական ազգաւն ինքնակամ, իբրեւ յաստուածառաք
Line: 10 ձայնէ հրաւիրեալք. Sentence: 4 զորս անյապաղաբար սկսեալ ուսուցանել՝
Line: 11 երագապէս վարդապետեցին զկողմն արեւմտեայ, որպէս զարեւելեայն։
Line: 12 Sentence: 5 Յայնժամ գային հասանէին ի բազում նախարարաց կոչնականք
Line: 13 զմեծէն Սահակայ, զի ի մէջ նոցա անցեալ՝ ի միաբանութիւն հաւաքեսցէ
Line: 14 զամենեսեան։ Sentence: 6 Քանզի գիտացեալ արքային Պարսից Վռամայ, եթէ
Line: 15 առանց նախարարացն Հայոց ոչ մարթի ունել զաշխարհս՝ հաշտութիւն
Line: 16 խօսի ի ձեռն Սմբատայ ասպետի։ Sentence: 7 Վասն որոյ թողու զՄեսրոպ ի վերայ
Line: 17 վարդապետութեան կողմանն արեւմտից, եւ առ նմա զթոռունսն իւր
Line: 18 զՀմայեակ եւ զՀամազասպեան, զեղբայրսն Վարդանայ ստրատելատի։
Line: 19 Sentence: 8 Հրամայէ քննել զժանդագործ բորբորիտոնսն, եւ եթէ ոչ հեզութեամբ եւ
Line: 20 ոչ սաստիւ գայցեն յուղղութիւն՝ չարչարանօք հալածի. Sentence: 9 զի որպէս
Line: 21 թշնամիք ի թշնամեաց վրէժ առնուցուն, եւ խայտառակեսցի իրաւացի
Line: 22 մահուամբ անիրաւ մահ հոգւոց։ Sentence: 10 Եւ ինքն եկեալ անցանէ յԱյրարատեան
Line: 23 գաւառն. Sentence: 11 կուտեալ զամենայն նախարարազունսն՝ առաքէ զՍմբատ
Line: 24 ասպետ եւ զՎարդան ստրատելատ զթոռն իւր ի դուռն արքային Պարսից։
Page: 338 Line: 1 Եւ նորա հաստատեալ զհաշտութիւնն մուրհակ մոռացման յանցանաց
Line: 2 կնքէ, ըստ խնդրոյ նոցա թագաւոր կացուցանելով զԱրտաշէս
Line: 3 որդի Վռամշապհոյ. Sentence: 12 եւ փոխեալ զանունն, Արտաշիր կոչելով՝ զաշխարհս
Line: 4 Հայոց ի նա հաւատայ առանց պարսիկ վերակացուի. Sentence: 13 որ տիրեաց
Line: 5 ամս վեց։
Line: 8 Sentence: 2 Անատոեայ զօրավարի ընկալեալ զհրամանն արքունի, եւ եկեալ
Line: 9 յաշխարհս մեր եւ ընդ բազում կողմանս մեր ՝ հաճի ի գաւառին
Line: 10 Կարնոյ շինել զքաղաքն արդաւանդահող, շատաջուր եւ բերրի. Sentence: 3 իբրեւ
Line: 11 միջոց վարկուցեալ զվայրսն, ոչ կարի ի բացեայ ի տեղեացն, ուր
Line: 12 Եփրատայ միասինն ինչ բղխեն աղբիւրք եւ հանդարտ գնացիւք յառաջացեալ
Line: 13 ծովանան մօրաբար երեւութիւք. Sentence: 4 յորում անբաւութիւնք ձկանց
Line: 14 եւ զանազան հաւուց ճարակաւորաց, յորոց ի ձուոցն միայն կերակրեալ
Line: 15 լինէին բնակիչքն։ Sentence: 5 Եւ զեզերբ մօրին շամբք եւ բազմութիւն եղեգանց.
Line: 16 Sentence: 6 եւ դաշտքն ունին զթանձրութիւն խոտոց եւ զքաջաբերութիւն սերմանաւոր
Line: 17 պտղոց։ Sentence: 7 Եւ լերինքն լի են երէովք կճղակաբաղխիւք եւ որոճայնովք.
Line: 18 Sentence: 8 նա եւ զանասնոց պաճարս բազմացուցանեն, մեծահասակս, քաջամարմինս
Line: 19 եւ յոյս ցուցանեն, համակելս ի գերութիւն։
Page: 339 Line: 1 Եւ առ ստորոտով մի գեղեցկանիստ լերինն գտեալ բազում
Line: 2 աղբիւրս ականակիտս եւ մանունս բղխեալ՝ անդ ետեղագրեաց զքաղաքն.
Line: 3 Sentence: 9 զորով շրջափակեալ խոր փոսիւ՝ անդնդալիր հաստատեաց զհիմունս
Line: 4 պատուարին. Sentence: 10 եւ ի վերայ բարձրաբերձ աշտարակս ահագինս շինեաց,
Line: 5 յորոց զառաջինն Թէոդոս անուաեաց ի պատիւ Թէոդոսի։ Sentence: 11 Եւ ի նմանէ
Line: 6 եւ անդր շինեաց աշտարակս ժայռաւորս իբրեւ զնաւացռուկս, եւ առանցս
Line: 7 գոգաւոր խորշիւք, որք ընդդէմ հային լերին։ Sentence: 12 Սապէս եւ ընդդէմ դաշտին
Line: 8 հիւսիսոյ. Sentence: 13 իսկ ընդդէմ արեւելից եւ արեւմտից կանգնեաց աշտարակս
Line: 9 բոլորաձեւս։ Sentence: 14 Եւ ի մէջ քաղաքին ի բարձրաւանդակ վայրի մթերանոցս
Line: 10 բազմապատիկս շինեաց, եւ Աւգոստիոն անուանեաց ի պատիւ Աւգոստոսի։
Line: 11 Sentence: 15 Եւ այլ ջուրս ընդ յոլով տեղիս ածեալ մզոյց անյայտ գնացիւք։
Line: 12 Sentence: 16 Եւ ելից զինու եւ պահապան գնդիւք զքաղաքն, եւ անուանեաց Թէոդուպօլիս,
Line: 13 զի յիշատակաւ քաղաքին անմահ լիցի անունն։ Sentence: 17 Եւ ի վերայ
Line: 14 ջերմն բղխեալ աղբերացն՝ յարկս ի վիմատաշ քարանց շինեաց։
Line: 17 Sentence: 3 Մեսրոպայ կացեալ յանապատ եւ ի հովանաւոր տեղիսն, որ Շաղգոմք
Line: 18 անուանին՝ բովանդակեաց զվարդապետութիւնս առաջին առելոց։
Page: 340 Line: 1 խմբիցն։ Sentence: 4 Քանզի ոչ որպէս զարուեստ ուսուցանէր, այլ իբրեւ զհոգի
Line: 2 առաքինաբար աշակերտացն տայր։ Sentence: 5 Յետ որոյ թողեալ վերակացուս
Line: 3 յիւրոց աշակերտացն ի նմին տեղւոջ, զՂեւոնդ եւ զԵնովք ի Սպեր, իսկ
Line: 4 ի Դերջան զնոցին եպիսկոպոսն զԳինդ, եւ յԵկեղեացզԴանան՝ ինքն
Line: 5 եկեալ յԱյրարատ՝ անցանէ յառաջնոյ բնակութեան գաւառն Գողթն։
Line: 6 Sentence: 6 Քանզի մնացեալ արմատ դառնութեան հեթանոսական աղանդոյն
Line: 7 ի ժամանակի անիշխանութեանն ի վեր երեւեալ՝ ի բազումս տարածեցաւ.
Line: 8 Sentence: 7 զորս բնաբարձ արարեալ երանելւոյն հանդերձ օգնականութեամբ
Line: 9 հօրաբարոյին Գտայ որդւոյ Շաբիթայ, իշխանի գաւառին, տեղեկանայր
Line: 10 եւս, եթէ չարեացն վարդապետք նախագոյնք ի Բաղասականն են կողմանս։
Line: 11 Sentence: 8 Ուր երթեալ զբազումս յուղղութիւն ածէ, եւ զսակաւսն անդարձս
Line: 12 յիշխանութիւն Հոնաց հալածականս առնէ։ Sentence: 9 Հաւատալով զվարդապետութիւն
Line: 13 կողմանցն այնոցիկ եպիսկոպոսին, որում մուշեղն կոչէին՝ ինքն դառնայ
Line: 14 զԳարդմանայ ձորովն. Sentence: 10 զի եւ ի նմա լուաւ լինել ի նոցին ընկերաց
Line: 15 աղանդոյն. Sentence: 11 զորս գտեալ՝ ածէ եւ զնոսա ի գիտութիւն ճշմարտութեան,
Line: 16 հանդերձ վերստին ուղղութեամբ իշխանին Գարդմանաց, որում անուն
Line: 17 էր Խուրս։ Sentence: 12 Հրաւիրի անտի ի բդեշխէն Գուգարացւոց Աշուշայէ՝ յաղագս
Page: 341 Line: 1 Նորին գործոյ գալ յիւր իշխանութիւնն ի գաւառն Տաշրաց. Sentence: 13 ուր
Line: 2 երթալ՝ լաւագոյնս վարդապետեաց եւ հաստատագոյնս քան զամենայն
Line: 3 աշակերտեալսն. Sentence: 14 առ որով ժամանակաւ Արձիլ ոմն էր կացեալ թագաւոր
Line: 4 Վրաց։
Line: 5 Sentence: 15 Ապա եկեալ եւ առեալ Մեսրոպայ եւ մեծին Սահակայ զնոյն աշակերտս,
Line: 6 Յովսէփ եւ զմիւս ընկերնմին ի կողբ գեղջէ, որում անուն
Line: 7 Եզնիկ կոչէր՝ առաքեն ի միջագետս ի քաղաքն Եդեսիայ. Sentence: 16 զի որ
Line: 8 միանգամայն գտցին անդ գիրք ասացեալ նոցին սրբոցն հարցն առաջնոց՝
Line: 9 թարգմանեալ ի մեր լեզուս բերցեն փութով, զի յետ այնր ի Բիւզանդիոն
Line: 10 առաքեսցին ի նոյն գործ։ Sentence: 17 Որոց ընկալեալ զհրապուրական թուղթս
Line: 11 սուտակասպասաց ոմանց, իբր թէ պատրաստին մեծն Սահակ եւ
Line: 12 Մեսրոպ զայլս առաքել ի Բիւզանդիոն. Sentence: 18 Վասն որոյ առանց հրամանի
Line: 13 վարդապետացն իւրեանց՝ ընդ նոյն չուեալ գնացին ի Բիւզանդիոն,
Line: 14 նախանձաւոր բարեաց եղեալ ուսմանց. Sentence: 19 եւ քաջ վարժեալ հելլէն
Line: 15 դպրութեամբ՝ ձեռնարկեցին ի թարգմանել եւ ի գրել։ Sentence: 20 Եւ ընդ նոսա
Line: 16 նախանձեալ ընկերաց իւրեանց աշակերտակցաց, որոց անուանք Ղեւոնդ
Line: 17 եւ Կորիւն կարդային՝ յիւրեանց կամաց ելին առ նոսա ի Բիւզանդիոն։
Line: 18 Sentence: 21 Ապա ելանեն անդր Յովհան եւ ԱՐձան, զորս կանխագոյն առաքեալ էր
Line: 19 մեծին Սահակայ եւ Մեսրոպայ. Sentence: 22 որոց յուլապար ուղեւորեալ եւ ծուլաբար
Line: 20 դեգերեալք՝ պատաղեցան ի Կեսարիայ։ Sentence: 23 Որոց ընդունելութիւն ամենաեցուն
Line: 21 մեծապէս արար Մաքսիմիանոս եպիսկոպոս Բիզանդացւոց։
Line: 3 Sentence: 1 Ընդ այն ժամանակս եկաց յաթոռ եպիսկոպոսութեանն Բիւզանդացւոց
Line: 4 անարժանաբար ամբարիշտն Նեստոր, եւ հրէական իմացմանց
Line: 5 հետեւեալ՝ հայհոյեաց զամենասուրբ կոյսն՝ մարդածին լինել եւ ոչ
Line: 6 աստուածածին։ Sentence: 2 Քանզի ծնեալն ի նմանէ առեալ սկիզբն ՝ այլ որդի ասէր
Line: 7 շնորհօք ի Մարիամայ, եւ այլ որդի ի Հօրէ յառաջ քան զյաւիտեանս։
Line: 8 Sentence: 3 որպէս զի լինել երկուս որդիս, որով Երրորդութիւնն չորրորդութիւն
Line: 9 լինի։ Sentence: 4 Վասն որոյ ժողովեալ սրբոց հարցն յԱսիա ի ծովահայեացն
Line: 10 Եփեսոս գրաւորական վերծանութեամբ, Կելեստինոս Հռոմայ, Կիւրղոս
Line: 11 Աղեքսանդրի, Յոբնաղիոս Երուաղեմի, Յովհաննէս Անտիոքայ, Մեմնոն
Line: 12 Եփեսոսի, Պաւղոս Հեմեսու, Թէոդոտիոս Անկիւրիայ, եւ այլք բազումք,
Line: 13 համագամայն երկերիւր հարք, նզովեալ զՆեստոր՝ խոստովանեցին մի
Line: 14 որդի Աստուծոյ զտէր մեր Յիսուս Քրիստոս, եւ աստուածածին զամենասուրբ
Line: 15 կոյսն Մարիամ։
Line: 16 Sentence: 5 Եւ վասն զի ոչ հանդիպեցան յայնմ ժողովի մեծն Սահակ եւ Մեսրոպ՝
Line: 17 գրեն առ նոսա Կիւրեղ Աղեքսանդրացի եւ Պրոկղոս Կոստանդնուպօլիսի եւ
Line: 18 Ակակ Մելիտինեայ եպիսկոպոսք, զգուշացուցանելով զնոսա. Sentence: 6 քանզի
Line: 19 լուան, եթէ ոմանք ի չարափառացն աշակերտաց առեալ զգիրսն
Page: 343 Line: 1 Թէոդորոսի Մամուեստացւոյ, զվարդապետին Նեստորի, եւ զաշակերտին
Line: 2 Թէոդորի՝ գնացին յաշխարհն Հայոց։ Sentence: 7 Ապա եկեալ թարգմանիչքն մեր,
Line: 3 զորոց զանուանսն յիշատակեցաք յառաջագոյն՝ գտին զմեծն Սահակ եւ
Line: 4 զՄեսրոպ յԱշտիշատ Տարօնոյ, եւ մատւցին զթուղթսն եւ զկանոնս
Line: 5 ժողովոյն Եփեսոսի, վեց սահմանեալ կանոնաւ, եւ ստոյգ օրինակս Գրոց։
Line: 6 Sentence: 8 Զոր առեալ մեծին Սահակայ եւ Մեսրոպայ՝ դարձեալ թարգմանեցին
Line: 7 զմի անգամ թարգմանեալն փութանակի, հանդերձ նոքօք վերստին
Line: 8 յօրինեալ նորոգմամբ։ Sentence: 9 Բայց քանզի անգէտք էին մերումս արուեստի՝
Line: 9 ի բազում մասանց թերացեալ գործն գտանէր. Sentence: 10 վասն որոյ առեալ մեծին
Line: 10 Սահակայ եւ Մեսրոպայ զմեզ առաքեցին յԱղեքսադրիայ, ի լեզու
Line: 11 պանծալի, ի ստոյգ յօդանալ ճեմարանին վերաբանութեան։
Line: 15 Sentence: 3 Յարահետեւողք իմաստասիրացն եւ վերահայեցողք չափաբերապէս
Line: 16 մակագրութեանց՝ զաստեղս ի լուսնոյ ասեն ընծուիլ, եւ զլուսին արեգակամբ
Page: 344 Line: 1 ուռճացեալ, եւ զբոլոր արեգակն յարփայինն երկնէ. Sentence: 4 հիկէն
Line: 2 արփւոյն հեղեալ զծագումն յերկաքանչիւր գոտիսն, եւ զանցնիւր գօտիսն
Line: 3 ի ձեռն արեգական ընծուի՝ ըստ դասի, ըստ բերման, ըստ ժամանակի։
Line: 4 Sentence: 5 Օրինակ իմն, այսպէս եւ մեք յաւետախաղաց շնորհիւ ցոլացեալ յիմանալի
Line: 5 ճառագայթից հոգեւոր հարցն, ըստ հարաւային մասանցն պարայածեալք՝
Line: 6 յԵդեսացւոց հասանէաք քաղաք. Sentence: 6 թեթեւակի ընդ խորս դիւանին նաւեալ՝
Line: 7 անցաք ի սուրբ տեղիսն երկրպագել, եւ մնալ վայրկեան ի Պաղեստինացւոց
Line: 8 հրահանգս։
Line: 9 Sentence: 7 Եւ այնպիսեաւ սաղապաճեմիւ մտաք յԵգիպտոս, յաշխարհն
Line: 10 համբաւատենչ, յանչափից հրաժարեալ ի ցրտոյ եւ ի տօթոյ, ի հեղեղաց
Line: 11 եւ յերաշտից, ի գեղեցկումն մասին երկրի զգիրն ունելով, ամենազան
Line: 12 պտղովք առլցեալ, եւ անձեռագործ պարսպեալ Նեղոսիւ. Sentence: 8 որ ոչ պահպանութիւն
Line: 13 միայն, այլ եւ կերակուր նմա բաւական մատուցեալ բնաւորեաց
Line: 14 յինքենէ, եւ առոգմամբ տէր գոլ պատահեաց եւ չորութեան եւ խոնաւոյ՝
Line: 15 առ երկրին գործաւորութիւն. Sentence: 9 եւ զանեղսն ի նմա դիւրածել գետոյն
Line: 16 բերիւք՝ հանգիտակ կղզւոյ առագագիւտս առնէ, շուրջ պարունակելով
Line: 17 եւ ընդ ամենայն հոսելով, տրոհմամբ երկոտասանից վտակաց։ Sentence: 10 Յորում
Line: 18 բարեյարմար մեծն Աղեքսանդրիայ է շինեալ քաղաք բարեժամանակ
Page: 345 Line: 1 ի մէջ ծովուն, եւ ձեռագործ լիճ կառուցեալ. Sentence: 11 յորոց օդոցն
Line: 2 քաղցրախառնութիւն փչեցեալ, որ ի լճէն բերանք արձակին ի ծովն, եւ որք ի
Line: 3 ծովէքն մօտի ելոյ որ ելանեն ստէպ ստէպ սղոխք օդոյ, անօսրունք
Line: 4 այն որ ի ծովէն, եւ թանձունք որ ի լճէն. Sentence: 12 որոց խառնուածն առողջագոյն
Line: 5 զհաստատութիւն կենաց գործէ։
Line: 6 Sentence: 13 Սորա առաջի այժմ ոչ անցեալ նստի Պղոտենիոս հինգակատար
Line: 7 գագաթամբն, զանսպառ աշխարհ պատելով, այլ Մարկոս աւետարանական
Line: 8 քարոզութեամբն. Sentence: 14 եւ ոչ վիշապազին դիւցազնակաց գերեզմանք,
Line: 9 այլ սրբոցն վայելչանան վկայարանք։ Sentence: 15 Եւ ոչ ի քսան եւ հինգն Տուբի՝
Line: 10 տօնի աղճատանք, զբեռնաբերձս պսակելով գրաստս, եւ պաշտօն տանել
Line: 11 լորտուաց, եւ աթերաց առնել բաշխումն, այլ ի մետասան նորին Տուբի՝
Line: 12 յայտնութիւն Տեառն կատարի տօն. Sentence: 16 զյաղթող նահատակս գովել, եւ
Line: 13 օտարաց առնել ընդունելութիւն եւ յաղքատս տուրս։ Sentence: 17 Եւ ոչ զոհել չար
Line: 14 դիւին Սարապեայ, այլ զՔրիստոսի արիւնն մատուցանել պատարագ. Sentence: 18 եւ
Page: 346 Line: 1 ոչ խնդրել հրաման պատասխանւոյ ի սանդարամետէն Պրոդէիադայ,
Line: 2 այլ ուսանել զզօրութիւնս պէսպէս իմաստից ի նորն Պղատոնէ, յիմն
Line: 3 ասեմ Վարդապետէ, որում ոչ անարժան գտայ աշակերտ, եւ ոչանկատար
Line: 4 վարժմամբ ի յանգ ելեալ արուեստից՝ ինքնացայ։
Line: 5 Sentence: 19 Նաւել յԵլլադայ կամելով՝ յԻտալիա բռնութեամբ անկաք հողմոց.
Line: 6 Sentence: 20 եւ ողջունեալ ի հանգիստ սրբոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի, եւ ոչ բազում
Line: 7 ի Հռովմայեցւոց կացեալ քաղաքի, անցանելով ընդ Ելլադայ յԱտտիկէ,
Line: 8 սակաւ ինչ մնացաք յԱթէնս։ Sentence: 21 Եւ ի կատարել ձմերայնոյն ՝ դէմ եդեալ
Line: 9 ի Բիւզանդիոն ելանել, փափագելով մերոց Հայրենեացն։
Line: 12 Sentence: 2 Բայց թագաւորն Հայոց Արդաշիր անհուն սկսաւ ողողանել յանառակ
Line: 13 ցանկութիւնս, մինչեւ տաղտկանալ ի նմանէ ամենայն նախարարացն։
Line: 14 Sentence: 3 Որոց եկեալ առ մեծն Սահակ՝ զբողոք բարձին, հրաւիրելով եւ զնա
Line: 15 յօգնականութիւն ինքեանց, չարախօսել առ արքային Պարսից, եւ ի բաց
Line: 16 ընկենուլ զթագաւորն իւրեանց, եւ պարսիկ ածել ունող աշխարհիս։ Sentence: 4 Այլ
Line: 17 նա ասէ. Sentence: 5 "Ոչ առ սուտս ունիմ զձեզ. Sentence: 6 իմ իսկ լուեալ է զայդպիսի աղէտս
Page: 347 Line: 1 ամօթալեաց, եւ բազում անգամ յանդիմանեալ ՝ ուրացաւ։ Sentence: 7 Եւ արդ՝ պարտ
Line: 2 է փոքր մի տանել թերութեան առնն, մինչեւ զելս իրացն խորհել մարթասցուք
Line: 3 կայսերբն Յունաց Թէոդոսիւ, եւ ոչ անօրինաց մատնել ի ծաղր
Line: 4 եւ յայպանումն"։
Line: 5 Sentence: 8 Եւ նոքա ոչ կամէին, այլ ջանային համախորհուրդ իւրեանց զնա
Line: 6 առնել։ Sentence: 9 Այլ նա ասէ. Sentence: 10 "Ինձ քաւ լիցի մատնել գայլոց զիմ մոլորեալ
Line: 7 ոչխարս, եւ ոչ պատել զբեկեալն կամ զհիւանդացեալն, այլ գահավէժ
Line: 8 առնել։ Sentence: 11 Զի եթէ հաւատացեալ թագաւորի առաջի՝ փութայի եւ ոչ
Line: 9 յաըաղէի, յուսալով զկանգնումն գլորելոյն. Sentence: 12 այլ հեթանոսաց, յառաւել
Line: 10 կործանումն՝ ոչ առնում յանձն, ըստ այնմ՝ թէմի մատներ գազանաց
Line: 11 զանձն խոստովանող քեզ։ Sentence: 13 Քանզի դրոշմեալ է աւազանաւն, թէպէտ եւ
Line: 12 անառակ է. Sentence: 14 պոռնիկ է, այլ Քրիստոնեայ է. Sentence: 15 գիճացեալ է մարմնով, այլ
Line: 13 ոչ անհաւատ հոգւով. Sentence: 16 զեխ է վարուք, այլ ոչ կրակապաշտ. Sentence: 17 տկար է
Line: 14 ի կանայս, այլ ոչ ծառայէ տարերց։ Sentence: 18 Եւ զիարդ լինիցի այդ, փոխանակել
Line: 15 զիմ ախտացեալ ոչխարն ընդ առողջ գազանին, որոյ առողջութիւնն
Line: 16 է մեզ պատուհաս"։
Line: 17 Sentence: 19 Իսկ նախարարացն զմտաւ ածեալ, եբր թէ խաբկանօք իցէ գործն՝
Line: 18 յապաղել զնոսա, զի զթագաւորն պատրաստեցուսցէ՝ ասեն ամենեքեան.
Line: 19 Sentence: 20 "Վասն զի ոչ համակամեցար մեզ՝ չթագաւորել նմա, արդ եւ մեք կամեսցուք՝
Line: 20 եւ քեզ չքահանայանալ մեզ"։ Sentence: 21 Եւ միաբանեալ ամենեքին, անցին
Line: 21 առ արքայն Պարսից Վռամ, հանդերձ Սուրմակաւ ոմամբ Արծկէացի
Line: 22 փառամոլ երիցու, չարախօսել զարքայէն իւրեանց զԱրդաշրէ, եւ զմեծէն
Line: 23 Սահակայ՝ զՅունօք գրեալ խորհրդովն։
Line: 4 Sentence: 1 Յայնժամ արքային Պարսից Վռամայ կոչեցեալ ի դուռն զթագաւորն
Line: 5 Հայոց զԱրտաշիր եւ զմեծն Սահակ, եւ խնդրէին ի նմանէ ամբաստանել
Line: 6 զԱրտաշրէ. Sentence: 2 եւ նա հրաժարէր բնաւ ասել ինչ չար կամ բարի։ Sentence: 3 Ապա
Line: 7 հրամայէ հազարապետին Արեաց, որ էր Սուրենեան Պահլաւ, զի հաւանեցուսցէ
Line: 8 զնա խրատու սիրելութեան, որպէս զազգային։ Sentence: 4 Եւ նորա
Line: 9 անկեալ ի բան հրապուրանաց ասելով. Sentence: 5 "Զի արիւն իմ ես եւ հարազատութիւն՝
Line: 10 զբարին քո խորհելով ասեմ. Sentence: 6 եթէ միայն այժմ միաբանեսցիս
Line: 11 ընդ նախարարսդ՝ մեծարեալ լինիցիս յարքայէն Պարսից. Sentence: 7 եւ զթոռն քո
Line: 12 զՎարդան կարգեսցէ ի վերայ Հայոց զուգահաւասար թագաւորին եւ
Line: 13 համապատիւ"։ Sentence: 8 Այլ նա ոչ առնոյր յանձն, ասելով. Sentence: 9 "Զիարդ վասն սնափառութեան
Line: 14 եւ իշխանասիրութեան չարաբանիցեմ զընկերէ. Sentence: 10 կամ ընդէր
Line: 15 ձեր այդպիսի յօժարութիւն՝ ընկենուլ զԱրտաշիր. Sentence: 11 զի ես զնորա
Line: 16 ապստամբութեան ինչ խորհուրդ ոչ գիտեմ. Sentence: 12 ապա եթէ վասն անառակ
Line: 17 ինչ վարուց, զոր նոքա ամբաստանենն՝ պատուոյ արժանի է ի ձէնջ,
Line: 18 ըստ ձերում անմաքրասէր օրինացդ, թէպէտ ըստ մերումն դատապարտի.
Line: 19 Sentence: 13 բայց սակայն յինէն ոչ ինչ էք լսելոց ամենեւին"։
Line: 20 Sentence: 14 Ապա զայրացեալ Վռամայ, ի մեծի հրապարակին արարեալ
Line: 21 քննութիւն, եւ ոչ դնելով ունկն Արտաշրի՝ յօժարութեամբ լսէր չարախօսացն,
Line: 22 առաւել եւս յոյժ աղրեղութեան բանից Սուրմակայ։ Sentence: 15 Քանզի
Page: 349 Line: 1 զաթոռ եպիսկոպոսապետութեանն էր խոստացեալ նմա նախարարացն
Line: 2 թշնամանակամացն եւ ոսոխասիրացն. Sentence: 16 վասն որոյ ինքնասիրութեամբ
Line: 3 պատրաստեաց զլեզուն իւր սուսեր սատակիչ։ Sentence: 17 Մինչեւ հրամայեաց Վռամ
Line: 4 առնուլ զթագաւորութիւնն յԱրտաշրէ, եւ անդէն արգելուլ զնա, եւ
Line: 5 զամենայն ինչս ազգի նորա ունել յարքունիս. Sentence: 18 նոյնպէս եւ զմեծն Սահակ,
Line: 6 եւ զտունն կաթողիկոսական ունել յարքունիս, եւ տալ փոխանակ նորա
Line: 7 յաթոռ եպիսկոպոսապետութեանն Հայոց զՍուրմակն զայն։ Sentence: 19 Եւ մեծապարգեւ
Line: 8 զնախարարսն արձակեաց պարսիկ մարզպանաւ, որում անուն
Line: 9 էր Վեհմիհրշապուհ։
Line: 10 Sentence: 20 Բայց Սուրմակայ ոչ աւելի տեւեալ քան զմի ամ՝ ի նոցին իսկ
Line: 11 նախարարացն հալածեցաւ յաթոռոյն. Sentence: 21 որ ապա զիւրոյ գաւառին
Line: 12 զԲզնունեաց զեպիսկոպոսութիւնն ի Պարսից արքայէն եգիտ ունել
Line: 13 ազգաւ։ Sentence: 22 Իսկ նախարարքն մեր խնդրէին ի Վռամայ այլ աթոռակալ. Sentence: 23 եւ
Line: 14 ետ նոցա զԲրքիշոյ ոմն ասորի։ Sentence: 24 Սա եկեալ վատթար ընկերակցօք,
Line: 15 ածեալ ընդ ինքեան եւ կանայս տնկալուչս, անժուժաբար եւ աւելորդօք
Line: 16 եւ յափշտակութեամբ վախճանեցելոցն վիճակաց վարեալ ամս երիս։
Line: 17 Sentence: 25 Որում ոչ կարացեալ տանել նախարարացն՝ դարձեալ աղաչեցին զՎռամ
Line: 18 փոխել զնա, եւ տալ զայլ ոք ըստ կրօնից նոցա. Sentence: 26 եւ կիսոցն ի նոցանէ
Line: 19 զմեծն Սահակ խնդրեալ։
Line: 3 Sentence: 1 Որպէս ասացաք՝ յերկուս բաժանեալ նախարարքն Հայոց՝ յերկաքանչիւրոցն
Line: 4 առաքեցին խնդրել աթոռակալ յարքայէն Պարսից։ Sentence: 2 Վաչէ
Line: 5 Արծրունեաց տէր եւ Հմայեակ Աշոցաց տէր՝ զոր ոք եւ արքայ կամեսցի.
Line: 6 Sentence: 3 իսկ Մանէճ Ապահունեաց տէր եւ Սպանդարատ Արշակունեաց տէր՝
Line: 7 զմեծն Սահակ. Sentence: 4 նա եւ զօրավարին Յունաց Անատոլեայ ի Կարնոյ
Line: 8 զՀաւուկ ի Կուկայառճոյ. Sentence: 5 զի եթէ ոչ իցէ նմա հաճոյ ունել յիւրում
Line: 9 բաժնին՝ տացէ զնա մասինն Յունաց։ Sentence: 6 Յղեցին եւ բազմութիւնք եպիսկոպոսացն
Line: 10 հանդերձ երանելեաւն Մեսրոպաւ եւ բովանդակ ուխտիւ
Line: 11 եկեղեցւոյն մաղթանս զքահանայն Տիրուկ, զորդի Մովսիսական ի
Line: 12 Զարիշատէ Վանանդայ։ Sentence: 7 Վասն որոյ հաւանեալ Վռամայ՝ զերկաքանչիւրոցն
Line: 13 կատարեաց զխնդիրս, տուեալ յաթոռ եպիսկոպոսապետութեանն
Line: 14 զայլ ոմն ասորի, Շամուէլ անուն, զի լիցի ընդդիմափառ մեծին
Line: 15 Սահակայ եւ հակառակաթոռ. Sentence: 8 եւ գործ նմա զատուցանէ զընկերել
Line: 16 մարզպանին, կալ ի վերայ բաշխից հարկաց խնդրեցելոց եւ դատաստանաց
Line: 17 եւ այլ աշխարհական կարգաց։ Sentence: 9 Եւ զմեծն Սահակ արձակեալ՝
Line: 18 թողու ի նա գեօղս սակաւս ի նորին տանէ, զի նստեցի միայն
Line: 19 յինքեան վիճակի, իշխանութիւն ունելով միայն վարդապետութեան
Line: 20 սովորական կրօնիցն, եւ ձեռնադրութեան զայնոցիկ՝ զորոց եւ Շամուէլն
Line: 21 յանձն առնուցու։
Page: 351 Line: 1 Բայց յանձակելն զնա յանդիման իւր արարեալ ի բազմակոյտ
Line: 2 ատենին, ասէ. Sentence: 10 "Երդմնեցուցանեմ զքեզ ի քոյին հաւատ՝ միամիտ կալ
Line: 3 ի ծառայութեան մերում, եւ ոչ խորհիլ իրս ապստամբութեան՝ պատրել
Line: 4 ի մոլար հաւատակցութիւնն Յունաց, եւ լինել պատճառ կորստեան ի
Line: 5 մէնջ Հայոց աշխարհին, փոխել զբարերարութիւնն մեր ի չարութիւն"։
Line: 6 Sentence: 11 Յայնժամ կանգուն կացեալ մեծին Սահակայ, պարկեշտ եւ նազելի
Line: 7 զինքն կազմեալ ի բեմասացութեան ձեւի՝ համեստ հայուածովք,
Line: 8 համեստագոյն եւս ձայնիւ սկսաւ ճառել զերախիս ծառայութեանն, եւ
Line: 9 զապերախտն ի նոցանէ լինել. Sentence: 12 ընդ նմին եւ զկեղծաւոր քաղցրաբանութիւն
Line: 10 նոցա յանդիմանելով, եւ դառնութիւն խորհրդոց եւ գործս
Line: 11 չարաչարս. Sentence: 13 յարելով ի նոսին զընդդիմաբանել անմիտ հայհոյութեանցն
Line: 12 արտաճառելոց, զոր ասաց մոլար հաւատակցութիւն. Sentence: 14 եւ զնոցայն
Line: 13 խայտառակելով զպաշտամունս, կատարեաց ի հրաշալի աստուածաբանութիւն,
Line: 14 ըստ հանդուրժելոյ հեթանոսական լսելեաց, եւ ոչ բովանադակ
Line: 15 զբանին պայծառութիւն անհաւատիցն արկանել առաջի յայպանումն,
Line: 16 որպէս զմարգարիտ խոզից ի կոխումն. Sentence: 15 այլ այնչափ կայծակնաճաճանչ
Line: 17 ցուցեալ, որով գազաղացան մոգուցն լեզուք. Sentence: 16 եւ հիացեալ պակեաւ ինքնին
Line: 18 թագաւորն, եւ ամենայն բազմութիւն հրապարակին անձնագեղացն
Line: 19 Պարսից՝ յակճիռս կալով սականջել. Sentence: 17 մինչեւ հրամայեաց Վռամ արծաթ
Line: 20 բազում տալ նմա՝ իբրեւ քաջաբանի եւ ուժգնասրտի առն համարձակախօսի
Line: 21 առաջի այնքանոյ թագաւորի։
Page: 352 Line: 1 Այլ նորա ոչ առեալ՝ ասէ ցհամազգին իւր ցՍուրենեանն Պահլաւ.
Line: 2 Sentence: 18 "Արծաթ նորա նմա լիցի. Sentence: 19 բայց դու հաւանեցուսցես զմա՝ տալ ինձ
Line: 3 զերկուսս զայս միայն զգահ նախարարացն Հայոց, որպէս կարգեալ
Line: 4 յԱրտաշրէ վարեցան մինչեւ ցայժմ՝ նորին օրինակաւ հրամայեսցէ եւ առ
Line: 5 յապայ, զի մարզպանք պարսիկք մի կարասցեն ծանուցումն սակս այնր
Line: 6 առնելով ինչ գերազանցօրէն՝ փոփոխել ըդտ կամաց իւրեանց։ Sentence: 20 Եւ միւս՝
Line: 7 զի դարձուսցէ զտուն ազգականին իմոյ եւ քոյ, զմանկանն Գազաւոնի
Line: 8 զորդւոյն Հրահատայ, թէ եւ ոչ յիւրում ետեղ, զԱրշակունին յաչաղելով
Line: 9 անուն, գէթ ի կարգ ընկեցեալ՝ ընդ այլ նախարաս թուեսցի, յորում
Line: 10 ետեղ ինքն կամեսցի, որպէս համազն նորա Կամսարականն, կամ
Line: 11 զԱմատունին թափեալ ի հարցն գահուէ եւ յառաջամասինն պատուոյ
Line: 12 ի ստորնակայինն, եւ կամ գրեթէ որպէս զարքունի գործակալութիւն
Line: 13 նմա հաւատասցէ եւ նորուն զաւակաց համանմանակի ընդրութեամբ,
Line: 14 մինչեւ Աստուած քաղցրասցի դարձուցանել ի կարգ հայրենի ընդ ձեռն
Line: 15 որոյ եւ է թագաւորի։ Sentence: 21 Արդ՝ ջանասցիս դու թովելով զօրէն համոզակեր
Line: 16 թովչի"։
Line: 17 Sentence: 22 Այնմ լսող եղեալ Վռամայ՝ հրամայէ զամենայնն կատարել. Sentence: 23 եւ
Line: 18 դարձեալ հաստատելով զթոռն նորա զՎարդան ստրատելատն ի տէրութիւն
Line: 19 իւրոյ ազգին Մամիկոնէից՝ արձակէ ի Հայս։
Page: 353 Line: 1 Բայց թէ ասիցէ ոք, պարտ է մեզ զասացեալսն մեծի Սահակայ
Line: 2 ի Պարսից հրապարակաախօսութեանն գրել՝ գիտասցէ, զի ոչ յումէքէ
Line: 3 ի լսելիսս մեր հասեալ է բովանդակն ճշմարտութեամբ, եւ ոչ մեք
Line: 4 պատմութիւն հիւսել հաւանիմք։ Sentence: 24 Զի եւ ես այր եմ ծերացեալ եւ
Line: 5 հիւանդոտ եւ անպարապ ի թարգմանութեանց, եւ զերագելն միայն
Line: 6 խոկացի, ոչ ինչ մաքրագունից պարապեալ բանից, զի եւ քո կամքդ
Line: 7 կատարեսցին, եւ ես ճողոպրեցայց ի քոց հարկեցուցանող բանից եւ
Line: 8 աղաչանաց. Sentence: 25 մարդ զքեզ վարկանելով, կարեկցութեամբ մեզ հաւասարեալ,
Line: 9 եւ ոչ, որպէս քերթողքն ասեն, մերձազաւակք եւ մօտասերք գոլ
Line: 10 եւ նոյնասերմանք աստուածոց՝ իշխանք։
Line: 13 Sentence: 2 Եկեալ Շամուելի՝ կալաւ զաթոռ եպիսկոպոսապետութեանն,
Line: 14 հետեւեալ վարուցն Բրքիշոյի, եւ առաւել եւս ագահութեանն մասամբ. Sentence: 3 զի
Line: 15 նա զվախճանեալ եպիսկոպոսացն միայն յափշտակեաց զվիճակ, այլ սա
Line: 16 եւ զկենդանեացն. Sentence: 4 քանզի եւ փոխանորդ մեռելոցն ոչ տայր թոյլ ձեռնադրել
Line: 17 մեծին Սահակայ, եւ զկենդանեացն դոյզն ինչ գտեալ պատճառս
Line: 18 խափանման հարկացն արքունի՝ հալածականս առնէր, յինքն կորզելով
Line: 19 զամենեցուն տունս։ Sentence: 5 Վասն որոյ ատեցեալ ի բնաւ եպիսկոպոսացն
Line: 20 արհամարհեալ լինէր. Sentence: 6 զի թէ եւ բիւրապատիկ չարիս ի նմանէ կրէին՝ ոչ
Page: 354 Line: 1 երբէք տեսանէին զնա, բայց ի Սուրմակայ յայնմանէ, զորոյ եւ մեծացոյց
Line: 2 իսկ զվիճակն, արքունի հրամանաւ հանեալ զբազմաց՝ նմա
Line: 3 հաւատայր։ Sentence: 7 Ընդ որ նախաձնեալ եւ այլ եպիսկոպոսաց՝ ժպրհեցան զնոյն
Line: 4 առնել, խնդրելով ի Պարսից արքայէն օգնականութեամբ իւրաքանչիւր
Line: 5 իշխանաց։
Line: 6 Sentence: 8 Այլ մեծն Սահակ ոչ ինչ կասեաց զհոգեւոր կաթնն դիեցուցանել
Line: 7 մանկանց եկեղեցւոյ հանդերձ Մեսրոպաւ, զոր թողեալ խարսխեաց
Line: 8 յեկեղեցւոջն կաթուղիկէ, որ ի Վաղարշապատ քաղաքի, ինքն կալով
Line: 9 ի Բագրեւանդ գաւառի, ի տեղւոջն՝ ուր ծագեաց լոյս յերկնից ի մկրտել
Line: 10 սրբոյն Գրիգորի զՏրդատ արքայ եւ զբոլոր Հայս։
Line: 11 Sentence: 9 Բայց Շամուէլ կեցեալ ամս հինգ՝ մեռանի ի մերում աշխարհիս։
Line: 12 Sentence: 10 Յայնժամ ժողովեալ ի միասին ամենայն նախարարացն չոգան առ
Line: 13 մեծն Սահակ, եւ զմեղանս յանձն առեալ՝ աղաչէին զնա դարձեալ ունել
Line: 14 զաթոռն. Sentence: 11 խոստանային ի Պարսից արքայէն հաստատել զնա, մուրհակ
Line: 15 ամենեցուն կնքեալ ազգաւ տալ թոռանց նորա զնոյն իշխանութիւն։
Line: 16 Sentence: 12 Այլ նա ոչ առնոյր յանձն. Sentence: 13 եւ ի բազում թախանձելոյ նոցա հարկաւորեալ՝
Line: 17 պատմեաց զտեսիլն, որ յառաջ քան զբազում ժամանակս երեւութացաւ
Line: 18 նմա ի քուն ապագայիցն յայտնութիւնք։ Sentence: 14 Զոր լուեալ նախարարացն եւ
Line: 19 գիտացեալ, թէ յաստուածային հրամանէ դադարեաց յազգէ նորա
Line: 20 քահանայապետութիւնն յարտասուս հարեալ, աւաղելով զինքեանս
Line: 21 ըստ Աւետարանին բանի, թէ հարկ է գալ գայթակղութեանն, բայց
Line: 22 վայ այնոցիկ, ընդ ոյր ձեռն գայցէ գայթակղութիւնն՝ թոյլ ետուն նմա։
Line: 3 Sentence: 1 Զքսան եւ զմի ամ թագաւորեալ Պարսից Վռամ երկրորդ՝ մեռանի,
Line: 4 թողլով զտէրութիւն որդւոյ իւրում Յազկերտի։ Sentence: 2 Որոյ մոռացեալ
Line: 5 զհաշտութիւնն՝ իսկ եւ իսկ ընդ թագաւորելն դիմէ ի վերայ զօրացն
Line: 6 Յունաց, որք առ Մծբնին, հրամայելով գնդին Ատրպատականի ի մեր
Line: 7 աշխարհս ելանել. Sentence: 3 որք եկեալ անկարգապէս բանակեցան հուպ առ
Line: 8 Բագնացն աւանի։
Line: 9 Sentence: 4 Յայնժամ հասեալ մեծին Սահակայ հիւանդութիւն մահու. Sentence: 5 եւ առեալ
Line: 10 զնա աշակերտացն՝ տարան ի գիւղն որ կոչի Բլուր. Sentence: 6 որպէս թէ ի վայր
Line: 11 եւ յընտանեգոյն եւ ի զերծ տեղի մատուցեալ ի զօրացն Պարսից կտտողաց
Line: 12 զնոսա։ Sentence: 7 Ուր եւ եհաս վախճան, կեցեալ եպիսկոպոսապետութեամբն ամս
Line: 13 յիսուն եւ մի, սկսեալ յերրորդ ամէ վերջնոյ Խոսրովայ արքայի Հայոց
Line: 14 մինչեւ ցսկիզբն ամին երկրորդի Յազկերտի եղելոյ Պարսից թագաւորի,
Line: 15 յելս ամսոյն նաւասարդի, յաւուր իւրոյ ծննդեանն։ Sentence: 8 Որ մահկանացու
Line: 16 ծնեալ անմահ զիւրն յիշատակ եթող. Sentence: 9 պատուեաց զպատկերն,
Line: 17 պատկառեաց ի կոչնականէն, փոխանորդեաց իրիք մասն ի ծերութենէն
Line: 18 եղանիլ, եւ ոչ յախտից առընդունել։ Sentence: 10 Զորմէ պարտ էր մեզ հրաշափառագունիւ
Page: 356 Line: 1 անցանել բանիւ, ըստ արջանի սրբոյ հօրն դրուատից. Sentence: 11 այլ զի
Line: 2 մի յերկարութիւն ճառիցս լիցի ձանձրութիւն ընթերցողաց՝ այլում
Line: 3 տեղւոյ եւ ժամանակի զայսոսիկ թողցուք, արտաքոյ այսց գրոց, ուր
Line: 4 զսկզբանն հրաւիրեցաք առնել թելադրութիւն։
Line: 5 Sentence: 12 Բայց զպատուական մարմին նորա բարձեալ սարկաւագապետին
Line: 6 նորին Երեմիայի հանդերձ աշակերտակցօքն եւ տիկնաւն Մամիկնենից,
Line: 7 նորին նուաւ, որում անուն էր Դստրիկ, կին վարդանայ ստրատելատի՝
Line: 8 տարեալ հանգուցին յիւրեանց գիւղն յԱշտիշատ, որ է ի գաւառին
Line: 9 Տարօն։ Sentence: 13 Եւ ցրուեալ աշակերտաց նորա կրօնաւորաց սպուդէ ի գաւառս
Line: 10 իւրաքանչիւր՝ շինեցին վանորայս, ժողովեալ եղբայրս։
Line: 11 Sentence: 14 Եւ զկնի վեց ամսոց անցանելոց կատարման սրբոյն Սահակայ,
Line: 12 յերեքտասանն մեհեկանի եւ երանելին Մեսրոպ յաշխարէ փոխեցաւ
Line: 13 ի Վաղարշապատ քաղաքի, գերազանցեալ քան զամենայն, որք զայնու
Line: 14 ժամանակաւ էին առաքինիք։ Sentence: 15 Քանզի ամբարտաւանութիւն եւ մարդահաճութիւն
Line: 15 առ ի նորա վարս տեղի գտանել երբէք ոչ կարացին. Sentence: 16 այլ
Line: 16 հեզ եւ լաւակամ եւ բարեխորհուրդ գոլով, եւ երկնայնոցն զարդարեալ
Line: 17 սովորութեամբք զինքն բոլորից ցուցանէր։ Sentence: 17 Վասն զի գոյր տեսլեամբ
Line: 18 հրեշտակական, մտօք ծննդական, բանիւ պայծառ, գործովք ժուժկալ,
Page: 357 Line: 1 մարմնով արտափայլեալ, սարասիւք անճառ, խորհրդակցութեամբ մեծ,
Line: 2 հաւատով ուղիղ, յուսով համբերողական, սիրով անկեղծաւոր, ուսուցանելով
Line: 3 անձանձրոյթ։
Line: 4 Sentence: 18 Այլ վասն զի զբոլոր նորա ուղղութիւնս ոչ եմ բաւական ասել՝ ի
Line: 5 հանգիստ նորա նշխարացն դարձուցից զբանս։ Sentence: 19 Որպէս լուայ ի բազմաց
Line: 6 եւ ի հաւաստի արանց, եթէ եկաց լոյս շողապէս ընդ աղօտ նշան խաչի
Line: 7 ի վերայ տանն, ուր երանելին զհոգին աանդեաց. Sentence: 20 ոչ փոյթ ընդ փոյթ
Line: 8 լեալ էանց ծագումն, կամ սակաւուց տեսանելի, այլ ամենայն բազմութեանն,
Line: 9 մինչեւ յոլովից մմկրտել յանհաւատից։ Sentence: 21 Յայնժամ լեալ աշմուկ
Line: 10 շփոթի յամբոխութեանն, բաժանեալ յերիս գունդս, վասն հանգուցանելոյ
Line: 11 զպարկեշտն զայն մարմին եւ նախ քան զմահն կրթեալ ի մեռելութիւն։
Line: 12 Sentence: 22 Կէսքն ասէին տանել ի բնագաւառն իւր ի Տարօն, եւ ոմանք ի նախ
Line: 13 աշակերտեալն Գողթն, եւ այլքն անդէն ի նմին ի Վաղարշապատ քաղաքի
Line: 14 ի սրբոցն դիրս։ Sentence: 23 Բայց յաղթեաց քաջն Վահան Ամատունի, զի էր զօրաւոր
Line: 15 հաւատովք եւ ճոխութեամբ մարմնաւորաւ. Sentence: 24 վասն զի ի ժամանակին
Line: 16 յայնմիկ ի նա էր հաւատացեալ Պարսից զհազարապետութիւն աշխարհիս
Line: 17 Հայոց. Sentence: 25 որոյ բարձեալ՝ տարաւ զնա արժանի յուղարկմամբ յիւր գիւղն
Page: 358 Line: 1 Օշական։ Sentence: 26 ԵՒ նոյն տեսիլ լուսեղէն խաչին ի վերայ դագաղացն երթայր
Line: 2 յանդիման ամենայն ժողովրդեանն, մինչեւ ի հանգիստ զնա փոխեցին
Line: 3 Վահան եւ թաթի նորին արբանեակ. Sentence: 27 եւ ապա նշանն աներեւոյթ լինէր։
Line: 4 Sentence: 28 Իսկ զաթոռ եպիսկոպոսապետութեանն ետեղապահութեամբ յաջորդեաց
Line: 5 հրամանաւ երանելւոյն Մեսրոպայ՝ նորին աշակերտն Յովսէփ քահանայ
Line: 6 ի Վայոց ձորոյ, ի Խողոցիմ գեղջէ։
Line: 10 Sentence: 2 Ողբամ զքեզ, Հայոց աշխարհ, ողբամ զքեզ, հանուրց հիւսիսականաց
Line: 11 վեհագոյն. Sentence: 3 զի բարձաւ թագաւոր եւ քահանայ, խորհրդական եւ
Line: 12 ուսուցող. Sentence: 4 վրդովեցաւ խաղաղութիւն, արմատացաւ անկարգութիւն.
Line: 13 Sentence: 5 դրդուեցաւ ուղղափառութիւն, կայկայեցաւ տգիտութեամբ չարափառութիւն։
Line: 14 Sentence: 6 Ողորմիմ քեզ, եկեղեցի Հայաստանեայց, խրթնացեալ ի բարեզարդութենէ
Line: 15 բերմին, ի քաջէն զրկեալ ի հովուէ եւ ի հովուակցէ։ Sentence: 7 Ոչ եւս
Page: 359 Line: 1 Տեսանեմ զբանաւոր քո հօտ ի վայրի դալարւոջ եւ ոչ ի ջուրս
Line: 2 հանգստեան սնեալ, եւ ոչ ի փարախ հաւաքեալ՝ զգուշանալով ի գայլոց,
Line: 3 այլ ցրուեալ անապատաց եւ գահավիժութեանց։
Line: 4 Sentence: 8 Երանի առաջնոյ եւ երկրորդի փոփոխմանն. Sentence: 9 զի էր ինչ ժամանակ
Line: 5 հեռանայլոյ փեսային եւ փեսաւիրին, եւ հարսնդ համբերեցեր՝
Line: 6 ողջախոհութեամբ զամուսնութիւն պահելո, որպէս ոմն նախ քան զմեզ
Line: 7 իմաստասիրեաց։ Sentence: 10 Դարձեալ մինչ երբեմն ոմն սեղեխաբար յանդգնեալ
Line: 8 յարձակեցաւ յանարատ առագաստդ՝ եւ հարսնդ ոչ աղդեղացար. Sentence: 11 թէպէտ
Line: 9 եւ բ-նութիւնն զփեսայն ի բաց վարեաց, որդւոցն բարձրացելոց
Line: 10 անարգելով զծնողն, համայն եւ խորթոցն ըստ արժանեացն զօտար
Line: 11 հայրն եւ զեկամուտ յօրայն. Sentence: 12 սակայն դու եւ ոչ յայնմ զքեզ ամայի
Line: 12 բոլորիցն ցուցեր. Sentence: 13 զանդրէն քոյոյն յուսալով դարձ հովուակցաւն, ոչ
Line: 13 որպէս տայգերբ, այլ որպէս նոյնազաւակ զուգահարբ, զմանկունսն
Line: 14 փայփայեցեր։ Sentence: 14 Իսկ յերրորդ հեռանալս ոչ է ակնկալութիւն դարձի,
Line: 15 լուծեալ ի մարմնոյս ընկերաւն եւ գործակցաւն։
Page: 360 Line: 1 Ընդ Քրիստոսի լաւ է նոցա բնակել, եւ յԱբրահամեանն հանգչել
Line: 2 ի գոգս, եւ զհրեշտակացն տեսանել զպարաւորութիւնս։ Sentence: 15 Բայց անհոգող
Line: 3 դու այրութեամբդ, եւ եղկելիք մեք՝ որ զրկեալք եմք ի հայրենի
Line: 4 վերակացութենէն։ Sentence: 16 Զի ոչ որպէս ի հնումն ժողովուրդն այն, այլ առաւել
Line: 5 մերս է թշուառութիւն։ Sentence: 17 Վասն զի Մովսէս բարձեալ լինի, եւ Յեսու ոչ
Line: 6 յաջորդէ՝ առաջնորդել յերկիրն Աւետեաց։ Sentence: 18 Ռոբովամ մերժեցաւ յիւրմէ
Line: 7 ժողովրդենէն, եւ փոխանորդեաց որդին Նաբատայ. Sentence: 19 եւ զայրն Աստուծոյ
Line: 8 ծախեաց ոչ առիւծ, այլ կատարումն ժամանակի։ Sentence: 20 Եղեա համբարձաւ, եւ
Line: 9 Եղիսէէ ոչ մնաց կրկին ոգւով օծանել զՅէու. Sentence: 21 այլ Ազայէլ հրաւիրեցաւ
Line: 10 ի կոտորել զԻսրայէլ։ Sentence: 22 Ի Գերութիւն վարեցաւ Սեդեկիայ եւ Զօրաբաբէլ
Line: 11 ոչ ուրեք է, որ նորոգէ զպետութիւնն։ Sentence: 23 Անտիոքոս բռնադատէ թողուլ
Line: 12 զօրէնս Հայրենիս, եւ Մատաթիայ ոչ ընդդիմակայէ. Sentence: 24 պատերազմ զմեզ
Line: 13 շուրջ պաշարէ, եւ Մակաբէ ոչ փրկէ։ Sentence: 25 Այժմ մարտք ի ներքուստ
Line: 14 եւ արհաւիրք արտաքուստ. Sentence: 26 արհաւիրք ի հեթանոսաց եւ մարտք ի հերձուածողաց,
Line: 15 եւ խորհրդականն չէ ի միջի, որ խրատէր եւ յարմարէր ի
Line: 16 պատերազմ։
Line: 17 Sentence: 27 Աւաղ զրկանացս, աւաղ թշուառական պատմութեանս. Sentence: 28 որպէս
Line: 18 զախտս հանդուրժեցից բերել. Sentence: 29 զիարդ զմիտս իմ եւ զլեզուս պնդեցից, եւ
Page: 361 Line: 1 հատուցից զբանս հարցն՝ փոխանակ ծննդեանն եւ սննդեանն։ Sentence: 30 Քանզի
Line: 2 ծնան զիս իւրեանց վարդապետութեամբն եւ սնուցին, առ այլս առաքելով
Line: 3 աճեցուցանել։ Sentence: 31 Եւ մինչ նոքա զմերն յուսային զդարձ, եւ պատուասիրել
Line: 4 իմով ամենիմաստ արուեստիւս եւ կատարելագոյն յարմարութեամբս,
Line: 5 համայն եւ մեք փութապէս դիմեալք ի Բիւզանդիոյ, յուսայաք հարսանեաց
Line: 6 պարել, անվեհեր երագութեամբ կրթեալք, եւ առագաստի ասել
Line: 7 երգս, - արդ փոխանակ խրախճանութեանն ի վերայ գերեզմանի ողբս
Line: 8 ասելով ողորմելի հառաչեմ. Sentence: 32 ուր եւ ոչ տեսութեանն ժամանեցի աչաց
Line: 9 նոցա կափուցման, եւ լսելի զվերջին բարբառն եւ զօրհնութիւն։
Line: 10 Sentence: 33 Այսպիսեաւ անձկաւ հեղձամղձուկ եղեալ՝ վտանգիմ կարօտութեամբ
Line: 11 մերոյ հօրն։ Sentence: 34 Ուր է քաղցր աչացն հանդարտութիւն առ ուղիղս
Line: 12 եւ ահաւորութիւն առ թիւրս. Sentence: 35 ուր զուարթ շրթանցն ժպտումն առ բարի
Line: 13 աշակերտացն հանդիպումն. Sentence: 36 ուր խնդամիտ սիրտն ընդունող արբանեկաց.
Line: 14 Sentence: 37 ուր երկայն ճանապարհաց յոյսն հեղտացուցիչ, աշխատութեանցն
Line: 15 հանգուցանող։ Sentence: 38 Կորեաւ ժողովողն, թագեաւ նաւահանգիստն, ելիք
Line: 16 օգնականն, լռեաց ձայնն յորդորեցուցիչ։
Page: 362 Line: 1 Ով այսուհետեւ զմերս յարգեսցէ զուսումն. Sentence: 39 ով ուրախասցի ընդ
Line: 2 յառաջադիմութիւն աշակերտիս. Sentence: 40 ով զհայրականն բարբառեսցի զուարճութիւն,
Line: 3 մասամբ ինչ յաղթահարեալ յորդւոյս։ Sentence: 41 Ով կարկեսցէ
Line: 4 զյանդգնութիւն ընդդէմ առողջ վարդապետութեան հակառակ յարուցելոցն,
Line: 5 որք ամենայն բանիւ քակտեալք եւ քայքայեալք՝ յոլովս փոփոխեն
Line: 6 վարդապետս եւ բազում գիրս, որպէս ասաց ոմն ի հարցն առ ամենայն
Line: 7 բան նմանապէս դժուարին, եւ չար օրինակ անձանց գրեն զայն՝
Line: 8 զծիծաղելն զմեօք եւ զարհամարհելն իբրեւ զանհաստատնովք, եւ որ ինչ
Line: 9 պիտանացու ունիցի արուեստ։ Sentence: 42 Ով զնոսա ըմբերանեսցէ սաստելով, եւ
Line: 10 զմեզ սփոփեսցէ գովելով, եւ չափ դնիցէ բանի եւ լռութեան։
Line: 11 Sentence: 43 Զմտաւ զայսոսիկ ածելով՝ հառաչումն յիս ի ներքս ընթանայ եւ
Line: 12 արտօսր, եւ կամեցուցանէ բարբառել բան տխրական եւ սգաւոր։ Sentence: 44 Եւ ոչ
Line: 13 գիտեմ, եթէ զիարդ յարմարեցից զողբերգութիւնս, եւ կամ զով արտասուեցից.
Line: 14 Sentence: 45 զհէքն իմ մանուկ եւ թագաւոր, զխորհրդակցութեամբ վատթարն, զազգաւ ի բաց
Line: 15 ընկեցիկն, եւ նախ քան զմահուն մեռելութիւն՝
Line: 16 անփառութեամբ յաթոռոյն ի վայր կործանեալ, եթէ զիս ինքն, զի
Line: 17 վերացաւ ի գլխոյս փարթամացուցիչ պսակն գեղեցիկ եւ կենցաղօգուտ.
Page: 363 Line: 1 զհայրն իմ եւ զքահանայապետ, զմիտսն վսեմացեալս, որ երթայր տանէր
Line: 2 կատարեալ բան, որով վարէրն եւ յարմարէր, եւ զերասանակս ի բուռն
Line: 3 առեալ՝ ուղղէր զդէմսն եւ սանձահարէր զլեզուս օտարաձայնս, եթէ զիս,
Line: 4 թափուր ի Հոգւոյն մնացեալս խանդից եւ ցականեալ. Sentence: 46 զծնողն իմ, աղբիւր
Line: 5 վարդապետական, զարդարութեանն ոռոգող, եւ հեղեղաւ զամբարշտութիւն
Line: 6 արտաքս սահմանելով, եթէ զիս, երաշտացեալ եւ թարշամեալ
Line: 7 պասքութեամբ արբուցմանց խրատու. Sentence: 47 զաշխարհիս եկեալ աղէտս, եթէ
Line: 8 զապագայիցն ակնկալութիւն։
Line: 9 Sentence: 48 Ով մեզ յայսոսիկ ճառակցէ հաւասարելով տրտմութեանս, եւ
Line: 10 օգնեսցէ ախտակցելով ասիցս, կամ յարձանս փորագրել։ Sentence: 49 Զարթիր,
Line: 11 Երեմիաս, զարթիր եւ ողբա հանդերձ մարգարէանալով որ ինչ թշուառացաքս
Line: 12 եւ որ ինչ թշուառանալոցս եմք. Sentence: 50 գուշակեա զյառնել հովուաց
Line: 13 տգիտաց, որպէս երբեմն Զաքարիաս յԻսրայէլին։
Line: 14 Sentence: 51 Վարդապետք տխմարք եւ ինկնահաճք, անձամբ առեալ պատիւ եւ
Line: 15 ոչ յԱստուծոյ կոչեցեալ. Sentence: 52 արծաթով ընտրեալք եւ ոչ Հոգւով. Sentence: 53 ոսկեսէրք,
Page: 364 Line: 1 նախանձոտք, թողեալ զհեզութիւն, յորում Աստուած բնակէ, եւ գայլք
Line: 2 եղեալ՝ զիւրեանց հօտս գիշատելով։
Line: 3 Sentence: 54 Կրօնաւորք կեղծաւորք, անձնացոյցք սնափառք, պատուասէրք
Line: 4 քան թէ աստուածասէրք։
Line: 5 Sentence: 55 Վիճակաւորք հպարտք, դատարկակացք, զրաբանք, ծոյլք ատեցողք
Line: 6 արուեստից եւ վարդապետական բանից, սիրողք վաճառաց եւ կատակերգութեանց։
Line: 7 Sentence: 56 Աշակերտք հեղգք առ ուսումն եւ փոյթք առ ի վարդապետել, որք
Line: 8 նախ քան զտեսութիւնն աստուածաբանք։
Line: 9 Sentence: 57 Ժողովրդականք վէսք, ստահակք, մեծախօսք, անվաստակք, արբեցողք,
Line: 10 վնասակարք, փախչողք ի ժառանգութենէ։
Line: 11 Sentence: 58 Զօրականք անարիք, սնապարծք, զինատեացք, պղերգք, հեշտասէրք,
Line: 12 անժուժկալք, կողոպտիչք, գինարբուք, յուզարկուք, համաբարոյք
Line: 13 աւազակաց։
Line: 14 Sentence: 59 Իշխանք ապստամբք, գողակիցք գողոց, կծլիք, կծծիք, ժլատք,
Line: 15 ագահք, յափշտակողք, աշխարհաւերք, աղտեղասէրք, ծառայիցն համամիտք։
Line: 16 Sentence: 60 Դատաւորք տմարտիք, սուտք, խաբողք, կաշառառուք, անընտրողք
Line: 17 իրաւանց, անհաստատք, հակառակողք։ Sentence: 61 Եւ բարձումն առ հասարակ
Line: 18 յամենեցունց սիրոյ եւ ամօթոյ։
Line: 19 Sentence: 62 Եւ ապա յանդիմանութիւն այսոցիկ զինչ, եթէ ոչ անտես առնել
Line: 20 Աստուծոյ, եւ տարերց փոփոխել զբնութիւնս իւրեանց։ Sentence: 63 Գարուն
Page: 365 Line: 1 երաշտացեալ, ամառն անձրեւայոյզ, աշուն ձմեռացեալ, ձմեռն
Line: 2 սաստկասառոյց, մրրկալից, յերկարացեալ. Sentence: 64 հողմք բքաւորք, խորշակաբերք,
Line: 3 ախտահաւաքք. Sentence: 65 ամբք հրընկէցք, կարկտածուք. Sentence: 66 անձրեւք անժամանակք
Line: 4 եւ անպիտանք. Sentence: 67 օդք դառնաշունչք, եղեմնարկուք. Sentence: 68 ջրոց առաւելուլն
Line: 5 անօգուտ եւ նուազելն անհնարաւոր. Sentence: 69 երկրի անբերութիւնք պտղոց եւ
Line: 6 անաճելիութիւնք կենդանեաց, այլ եւ սասանմունք եւ դղրդմունք։ Sentence: 70 Եւ
Line: 7 իվերայ այսր ամենայնի խռովութիւնք յամենայն կողմանց, ըստ այնմ
Line: 8 եթէ չիք խաղաղութիւն ամբարշտաց։
Line: 9 Sentence: 71 Զի թագաւորք տիրեալք խիստք եւչարաչարք բեէինս բառնալով
Line: 10 ծանունս եւ դժուարակիրս, հրամանս տալով անտանելիս. Sentence: 72 վերակացուք
Line: 11 անհարթարարք, անողորմք. Sentence: 73 սիրելիք դաւաճանեալք, եւ թշնամիք զօրացեալք.
Line: 12 Sentence: 74 հաւատ վաճառեալ ընդ սնոտի կենցաղոյս։ Sentence: 75 Հէնք եկեալ անհատք
Line: 13 եւ յոլովից կողմանց. Sentence: 76 գերփումն տանց եւ յափշտակութիւն ստացուածոց.
Line: 14 Sentence: 77 կապումն գլխաւորաց եւ բանտք յայտնեաց. Sentence: 78 յօտարութիւն վտարումն
Line: 15 ազատաց եւ անթիւ նեղութիւնք ռամկաց. Sentence: 79 առումն քաղաքաց եւ քանդումն
Line: 16 ամրոցաց. Sentence: 80 աւերում աւանաց եւ հրդեհումն շինուածոց. Sentence: 81 սովք
Page: 366 Line: 1 անբաւք եւ հիւանդութիւնք եւ մահք բազմօրինակք. Sentence: 82 աստուածպաշտութիւն
Line: 2 մոռացեալ, եւ ակնկալութիւն գեհենի։
Line: 3 Sentence: 83 Յորմէ պահեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած, եւ զամենեսեան՝ ոյք
Line: 4 երկրպագէն նմա ճշմարտութեամբ. Sentence: 84 եւ նմափառք յամենայն եղանակացս.
Line: 5 Sentence: 85 ամէն։
Line: 6 Sentence: 86 Աւարտեցան գիրք երրորդ, յանկ ելանելոյ Պատմութեան
Line: 7 Հայոց Մեծաց։
Copyright TITUS Project,
Frankfurt a/M, 9.12.2008.
No parts of this document may be republished in any form
without prior permission by the copyright holder.