TITUS
Mxitar Heraci, Jermanc Mxitarowtiun
Part No. 34
Previous part

Book: 33     
Page: 90  
Line: 1 
ԳԼՈՒԽ Լ՜Գ

Line: 2 
ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ՆԱԽԱԳԻՏՈՒԹԻՒՆ ՎԱՍՆ ԽԱՐՏԵՇ ՄԱՂՁԻՆ ՋԵՐՄԵՐՈՅՆ, ՈՐ Է
Line: 3 
"ՍՓՐԱՅՆ, ԵՒ ՀՈՌՈՄՆ ՔՍԱՆԹԻՆ" "ԽԱՒԼԻՆ" ԱՍԷ։


Line: 4    Sentence: 1   Յառաջ պատեհ է իմանալ զմաղձին ջերմերն որ
Line: 5    ի յիստակն են. Sentence: 2   եւ մէն մէն մաղձին էութեամբն, որ յերեք
Line: 6    դէմս բաժանին։ Sentence: 3   Մէկ այն է՝ որ խարտէշ մաղձն
Line: 7    ցներքս ի յերակսն բորբոսի. Sentence: 4   եւ իւր բորբոսն հաւասար
Line: 8    ընդ ամենայն երակսն մարմնոյն լինին. Sentence: 5   եւ անուանի
Line: 9    յիստակ երկու տետռատէոսն. Sentence: 6   զի իւր տաքութիւնն ի
Line: 10    յար լինի։ Sentence: 7   Բայց մէկ օրն թեթեւ լինի իւր տաքութիւն,
Line: 11    եւ մէկայլ օրն շատ եւ մեծ. Sentence: 8   վասն այդ պատճառանացդ
Line: 12    անուանի երկու տետռատէօս, որ չեն հաւասար.

Line: 13    Sentence: 9   եւ հիւանդին երակսն չսրբի ի տաքութենէն,
Line: 14    եւ ոչ տաքութիւնն ի հիւանդէն, մինչեւ գայ մէկայլ նոպայն
Line: 15    ի մէկայլ օրն։

Line: 16    Sentence: 10   Իսկ երկրորդ դէմսն անուանի յիստակ եւ ի յար
Line: 17    կափսօս, որ է այրեցօղ , զի աննոպայ եւ հանապազ
Line: 18    լինի իւր տաքութիւնն. Sentence: 11   որ թարգմանի յար եւ այրեցող
Line: 19    ջերմն։ Sentence: 12   Եւ ընծայի նա՝ երբ բորբոսի մաղձն ի
Line: 20    ներքս ի յերակսն, որ շուրջ զսրտովն կան, եւ մօտ ի
Line: 21    սիրտսն լինին, եւ կամ ի լերդին յերակսն ի ներքի
Line: 22    դեհն, ուր փոսն է լերդին, կամ ի թոքին յերակսն,
Line: 23    կամ ի յայն յերակսն՝ որ ի ստամոքաց բերանն ի
Line: 24    մօտ լինի, եւ իւր այրեցն եւ վառչելն եւ լոչն եւ ծարաւն
Line: 25    այլ շատ լինի քան ի յար տետռատէօսն, զոր
Line: 26    երկուս կոչեն. Sentence: 13   եւ այլ որ լեզուն սեւ լինի. Sentence: 14   եւ խելքն
Line: 27    ցրուած։

Line: 28    Sentence: 15   Իսկ երրորդ դէմս յիստակ այն է, որ ընդ դրուց
Line: 29    երակացն բորբոսի մաղձն. Sentence: 16   եւ իւր նշաննին յերեք իրաց
Line: 30    լինին, զերդ որ այլ յառաջդ ասացաք ի պալղամին
Line: 31    ջերմն։ Sentence: 17   Մէկն այն իրուին են՝ որ բնութեամբն լինին,
Line: 32    զերդ հիւանդին խառնուածն՝ որ տաք եւ չոր լինի,
Line: 33    եւ մաղձն իւր խառնուածոցն յաղթեալ լինի, եւ
Line: 34    տարօքն մանուկ լինի, եւ ժամն ամառն լինի, եւ օդն
Line: 35    տաք եւ չորային լինի։ Sentence: 18   Եւ երկրորդ նշաննին այն իրւին
Page: 91   Line: 1    լինին՝ որ չեն բնութեամբ. Sentence: 19   զերդ որ հիւանդն ի յառաջն
Line: 2    կերակրեալ լինի տաք եւ չորային կերակուր,
Line: 3    նոյնպէս եւ ըմպելիքն տաք եւ չորային լինի խմել, եւ
Line: 4    շատ հոգս լինի տարել կամ տքնութիւն, կամ դատել
Line: 5    լինի շատ, կամ շատ ժամանակ ի պաք է կեցել,
Line: 6    եւ ցերեկոյ, եւ որոյ արուեստն զերդ դարբնութիւն
Line: 7    լինի եւ կամ ապիկէգործութիւն, կամ այլ
Line: 8    արուեստ՝ որ ի կրակի մօտ լինի. Sentence: 20   զի այս ամենայն իրուիս եւ
Line: 9    իւրեանց նմանիքն տաքցնեն զմարմինն եւ չորացնեն,
Line: 10    եւ խարտէշ մաղձն ընծայեն։ Sentence: 21   Իսկ երրորդ նշաննին
Line: 11    այն իրուին լինին՝ որ ի դուրս են ի բնութենէն,
Line: 12    զերդ որ հետ ջերմանն խիստ դող լինի եւ խոցտիլ
Line: 13    մարմնոյն զերդ ասղամբ. Sentence: 22   եւ այդ խոցտելոյդ պատճառն
Line: 14    մաղձին սրութիւնն լինի։ Sentence: 23   Եւ ի նոպային սկիզբն՝
Line: 15    երակսն փոքր եւ յուշ լինի, եւ հետ պակաս ժամու
Line: 16    մին՝ ահաւոր եւ ուժով լինի եւ փոփոխական. Sentence: 24   եւ իւր
Line: 17    ուժուորութեանն պատճառն՝ մաղձին թեթեւութիւնն լինի
Line: 18    եւ պարկեշտութիւնն, որ չծանրէ ի վերայ ուժոյն
Line: 19    եւ յաղթէ. Sentence: 25   եւ ահաւորութեան պատճառ կարիքն է
Line: 20    սրտին, որ հովցնէ զտաքութեան խստութիւնն. Sentence: 26   եւ փոփոխական
Line: 21    լինելն երակին ընդ ամենայն ջերմներն լինի. Sentence: 27   եւ իւր
Line: 22    պատճառն այն է, որ նիւթն ծանրէ եւ նեղէ զուժն.

Line: 23    Sentence: 28   բայց ի յայս ջերմս պակաս լինի. Sentence: 29   զի իւր խլտն թեթեւ
Line: 24    է եւ պարկեշտ։ Sentence: 30   Գոզն կրակի գունով լինի, եւ
Line: 25    իւր հոտն նեխած. Sentence: 31   կարմրութեան պատճառն՝ մաղձին
Line: 26    շատութիւնն լինի եւ տաքութեանն. Sentence: 32   եւ նեխահոտութեան
Line: 27    պատճառն՝ նիւթին բորբոսիլն լինի։

Line: 28    Sentence: 33   Այլ յայս ջերմս ծարաւ լինի խիստ, եւ նեղհոգութիւն
Line: 29    շատ. Sentence: 34   սրտին շարժել լինի, եւ վերաբերութիւն
Line: 30    մաղձի. Sentence: 35   եւ այլ կու լինի՝ որ ի վայր լուծանի մաղձն.

Line: 31    Sentence: 36   եւ շատ քրտնի, զի պարկեշտ է նիւթն որ է մաղձն։

Line: 32    Sentence: 37   Եւ երբ զայս նշաննիս տեսանես, եւ կամ զշատն ի
Line: 33    յայսոցէ , գիտացիր՝ որ ի խարտէշ մաղձէն ջերմն է՝
Line: 34    որ օր ընդ մէջ ունի զնոպայն, տասն եւ երկու պահ,
Line: 35    զոր անուանեն յիստակ տետռատէօս. Sentence: 38   մանաւանդ՝ թէ
Line: 36    ի յայն ժամն շատ հանդիպի այս ջերմս մարդկան։

Line: 37    Sentence: 39   Եւ երբ յիստակ լինի՝ եօթն նոպայով բռնէ ի տասն
Page: 92   Line: 1    եւ չորս օրն. Sentence: 40   եւ նոպայէ ի մէկայլ նոպայն երեսուն եւ
Line: 2    վեց պահ լինի միջոցն՝ երբ խալըս լինի, որ է յիստակ։

Line: 3    Sentence: 41   Հարցումն՝ եթէ երբ բորբոսի մաղձն, զի տաք է եւ
Line: 4    չորային. Sentence: 42   կամ սաւտայն, զի հով է եւ չորային. Sentence: 43   զի
Line: 5    ասեն ոմանք՝ եթէ չորութիւն արգիլէ զբորբոսիլն։

Line: 6    Sentence: 44   Տամք այնպիսւոյն պատասխանի այսպէս, եթէ չորութիւն
Line: 7    երեք դէմս ունի. Sentence: 45   մէկն՝ որ չորութիւնն ի յիրացն
Line: 8    ի բնութիւն լինի եւ խառնուածքն. Sentence: 46   եւ երկրորդն՝
Line: 9    որ ի մարմինն լինի. Sentence: 47   եւ երրորդն՝ որ ի յերկուսն լինի
Line: 10    չորութիւն, եւ ի բնութիւնն եւ ի մարմինն , որ է էութիւնն։

Line: 11    Sentence: 48   Զի կան իրուի՝ որ իւրեանց բնութիւնն չորային են եւ
Line: 12    ցամաք. Sentence: 49   բայց իւրեանց էութիւնն հոսին եւ ծորին,
Line: 13    զերդ մեղրն եւ գինին, եւ խարտէշ մաղձն, եւ աղի
Line: 14    ջուրն, եւ այլ զոր ինչ նման են այտոց։ Sentence: 50   Եւ այլ կան
Line: 15    իրուի՝ որ իւրեանց բնութիւն եւ խառնուածքն տաքն են
Line: 16    եւ գիճային, բայց էութեամբ եւ մարմնովն չոր լինին
Line: 17    եւ պինդ, զերդ զդարապղպեղն, եւ զանճապիլն, եւ
Line: 18    այլ զոր ինչ նման են այտոց։ Sentence: 51   Եւ այլ կան իրուի, որ
Line: 19    իւրեանց բնութիւնն եւ խառնուածքն մարմնոյն, որ իւրեանց
Line: 20    էութիւնն , չոր եւ պինտ լինին, զերթ զերկաթն
Line: 21    եւ զքարն, եւ այլ զոր ինչ նման են այտոց։

Line: 22    Sentence: 52   Իսկ այն իրուին, որ իւրեանց մարմինն չոր եւ պինտ
Line: 23    լինին, եւ բնութեամբն գիճային եւ կակուղ, նա հնար ունի
Line: 24    եւ ճար բորբոսելոյ վասն իւր գէճ խառնուածոցն.

Line: 25    Sentence: 53   զի օտար տաքութիւն երբ ի յինքն գործէ, գտանէ
Line: 26    իւր գէճ խառնուածքն, որ թուլացնէ եւ ծորէ եւ
Line: 27    սփռէ եւ շարժի դէպ ի դուրս, եւ եռացնէ եւ բորբոս
Line: 28    ընծայեցուցանէ։ Sentence: 54   Իսկ այն իրուին, որ իւրեանց բնութիւնն
Line: 29    չորային լինի եւ ցամաք, եւ մարմնովն կակուղ
Line: 30    լինին, ծորին եւ հոսին, ունին հնար եւ ճար բորբոսելոյ.

Line: 31    Sentence: 55   զի մարմնոյն էութեամբն կակուղ են, ծորին
Line: 32    եւ հոսին. Sentence: 56   նա օտար տաքութիւնն երբ յինքն մտանէ,
Line: 33    գտանէ ի մարմնոյն գիճութիւնն՝ զոր կակղացնէ եւ
Line: 34    ծորեցնէ, եւ դէպ ի դուրս քաշէ, եւ եռացնէ եւ փոխէ ի
Line: 35    բորբոսիլն։ Sentence: 57   Իսկ այն իրուին՝ որ իւրեանց բնութիւնն
Line: 36    եւ մարմինն չոր եւ ցամաք լինի եւ պինդ, նա չունին
Page: 93   Line: 1    հնար եւ ճար ամենեւին բորբոսելոյ, զի երկու դէմսն
Line: 2    ժողոված ունին՝ զբնութեանն եւ զմարմնոյն։ Sentence: 58   Ապա երբ
Line: 3    այդ հանց հանդիպի՝ զերդ որ ասացաք, եւ գործէ ի
Line: 4    յինքն օտար տաքութիւն, այլ յաւելցնէ իւր չորութիւնն
Line: 5    եւ խիստ պնդութիւն։

Line: 6    Sentence: 59   Իսկ խարտեշ մաղձն թէպէտ եւ բնութեամբն չորային
Line: 7    է, այլ մարմնոյն էութեամբն կակուղ է ծորի եւ հոսի.

Line: 8    Sentence: 60   վասն այդ պատճառանացդ ընդունի զբորբոսիլն. Sentence: 61   նոյնպէս
Line: 9    եւ սեւ մաղձն, որ է սաւտայն։

Line: 10    Sentence: 62   Այլ ի յառաջդ յիշեցաք զիրուին՝ որ բնութեամբն
Line: 11    են, եւ զոր չեն բնութեամբ, եւ զորս ի դուրս են ի
Line: 12    բնութենէ. Sentence: 63   արդ այն իրուին՝ որ բնութեամբ են՝ եւթն են,
Line: 13    որ են այսոքիկ. Sentence: 64   տարերքն եւ խառնուածքն, նիւթերն
Line: 14    եւ անդամունքն եւ զօրութեներն եւ գործերն եւ երեք
Line: 15    շունչն, զոր երեք հոգիք անուանեն։ Sentence: 65   Իսկ այն իրուին՝
Line: 16    որ չեն բնութեամբ, վեց են, որ են այսոքիկ. Sentence: 66   օդտ՝ որ
Line: 17    զմեզ պատեալ ունին. Sentence: 67   եւ մեր շարժիլն եւ խաղաղ
Line: 18    կենալն. Sentence: 68   կերակուրն եւ ըմպելին. Sentence: 69   քունն եւ արթնութիւնն.

Line: 19    Sentence: 70   եւ բնութեամբ լուծանիլն եւ կապիլն. Sentence: 71   եւ պատահմունքն,
Line: 20    զոր ի յերեք հոգիսն հանդիպին, զերդ հոգալն
Line: 21    եւ տրտմելն եւ ի սիրտ ելանելն, եւ այլ զոր ինչ
Line: 22    նման են այտոց։ Sentence: 72   Իսկ այն իրուին՝ որ ի դուրս են ի
Line: 23    բնութենէն, երեք են. Sentence: 73   որ են այսոքիկ. Sentence: 74   հիւանդութիւնքն,
Line: 24    եւ պատճառնին, եւ պատահմունքն։

Line: 25    Sentence: 75   Եւ այլ ասացին, եթէ խարտէշ մաղձն երբ յաղթէ,
Line: 26    կամ ամենայն մարմնոյն յաղթէ, եւ կամ յանդամոյ
Line: 27    մինն ի մարմինն։ Sentence: 76   Ապա թէ ամենայն մարմնոյն յաղթէ,
Line: 28    կամ բորբոսած լինի, եւ կամ անբորբոս։ Sentence: 77   եթէ անբորբոս
Line: 29    լինի, նա ընծայի իւրմէն արական, որ է մարմնոյն
Line: 30    դեղնիլն։ Sentence: 78   Ապա թէ բորբոսած լինի, կամ ցներքսէ
Line: 31    յերակսն լինի, եւ կամ ի դուրս ի յերակացն։

Line: 32    Sentence: 79   Ապա թէ ներքսէ յերակացն բորբոսի, նա ընծայի
Line: 33    իւրմէն յար ջերմն, որ կրկնակ տետռատէօս ասեն.

Line: 34    Sentence: 80   եւ կամ ընծայի ջերմ, որ կոչի կափսօս, որ է ի յար
Line: 35    եւ այրեցող ջերմ։ Sentence: 81   Իսկ եթէ ի դուրս ի յերակացն
Line: 36    բորբոսի, նա ընծայէ զնոպայով տետռատէօսն, որ
Line: 37    օր ընդ մէջ բերէ զիւր նոպայն։ Sentence: 82   Ապա թէ յանդամ
Line: 38    մին վաթի, նա նոյնպէսն կամ բորբոսած լինի, եւ
Line: 39    կամ անբորբոս. Sentence: 83   եթէ անբորբոս լինի, նա ընծայէ
Page: 94   Line: 1    զաղուեսացաւն եւ զօձացաւն, եւ տաքութիւն յարցնէ։

Line: 2    Sentence: 84   Իսկ եթէ բորբոսած լինի՝ նա խումրայ ընծայէ, որ
Line: 3    է կարմիր եւ տաք այտոց՝ որ ուտէ զմարմինն, եւ
Line: 4    խաղաւարտ այրնէ։

Line: 5    Sentence: 85   Այլ պատեհ է՝ որ գիտենաս զմաղձն, որ երեք
Line: 6    ցեղ են. Sentence: 86   մէկն այն է՝ որ խարտէշ լինի, եւ իւր բնակութիւնն
Line: 7    ի լերդն լինի եւ ի լեղին. Sentence: 87   եւ երկրորդն այն
Line: 8    է՝ որ զաֆրանի գունով լինի, եւ իւր բնակութիւնն ի
Line: 9    լերդն լինի եւ ստամոքսն. Sentence: 88   եւ երրորդն այն է՝ որ քուռաթի
Line: 10    գունով լինի, եւ իւր բնակութիւնն ի ստամոքն
Line: 11    միայն լինի. Sentence: 89   եւ իւր ընծայելն ի տաք եւ ի կծու
Line: 12    կերակրոց լինի, զերդ պղպեղն եւ մանանեխն եւ խստորն,
Line: 13    եւ այլ զոր ինչ նման են այտոց։ Sentence: 90   Եւ յայտ ի քուռաթէտ
Line: 14    չընծայի օր ընդ մէջ ջերմ. Sentence: 91   զի բնութիւն հրէ,
Line: 15    շուտով, եւ վարէ ի ստամոքացն, եւ չթողու որ բորբոսի։

Line: 16    Sentence: 92   Եւ երբ այդ ջերմտ յստակ լինի՝ նա եռայ իւր
Line: 17    տաքութիւն եւ խոցտէ զլերդն. Sentence: 93   ապա թէ չլինի յիստակ,
Line: 18    նա չերեւայ ի յայդ նշաննոյդ՝ զոր ասացաք՝
Line: 19    բնով. Sentence: 94   մանաւանդ խառն նշաննի երեւնան. Sentence: 95   եւ իւր
Line: 20    պատճառն այն է՝ որ այլ նիւթեր խառնին։

Line: 21    Sentence: 96   Ապա երբ չլինի յիստակ օր ընդ մէջ ջերմդ, իւր
Line: 22    նշաննին այս են՝ որ իւր նոպայն քան զտասուերկու
Line: 23    պահ այլ աւելի քաշէ, եւ իւր նոպայնին այլ յաւելնան
Line: 24    քան զեօթն նոպայն. Sentence: 97   եւ իւր մաճասն փոփոխական
Line: 25    եւ այլ եւ այլ ցեղ լինի. Sentence: 98   եւ ի գլուխն ծանրութիւն
Line: 26    լինի. Sentence: 99   եւ իւր նոպային դողալն քսան եւ չորս պահ քաշէ,
Line: 27    եւ կայ ՝ որ այլ աւելի. Sentence: 100   եւ իւր եփելոյն երեւումն
Line: 28    յուշ լինի, եւ ի հիւանդին փորքն չերեւնայ նիհարութիւնն
Line: 29    եւ ոչ բարակութիւն. Sentence: 101   եւ յանկարծ լինի՝ որ չթողու
Line: 30    շուտ քրտնելով. Sentence: 102   եւ կամ լինի՝ որ սկիզբն չլինի
Line: 31    դողալն ուժով. Sentence: 103   եւ իւր տաքութիւնն չլինի զերդ յիստակ
Line: 32    ջերման տաքութիւն։ Sentence: 104   Ապա զայդ նշաննիտ տեսանես,
Line: 33    գիտացիր որ այն ջերմն չէ յիստակ։ Sentence: 105   Իսկ մեք
Line: 34    յառաջ զյիստակ ջերմանն զստածումն եւ զբժշկելն յիշեմք,
Line: 35    եւ ապա զխառն ջերմերոյն՝ որք ոչ են յիստակ։



Next part


This text is part of the TITUS edition of Mxitar Heraci, Jermanc Mxitarowtiun.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 12.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.