TITUS
Mxitar Heraci, Jermanc Mxitarowtiun
Part No. 43
Previous part

Book: 41     
Line: 3 
ԳԼՈՒԽ Խ՜Ա

Line: 4 
ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՆԱԽԱԳԻՏՈՒԹԵԱՆ ՎԱՍՆ ԲՆԱԿԱՆ ՍԱՒՏԱՅԻՆ ՋԵՐՄԱՆՆ, ԵՒ ԻՒՐ ՍՏԱԾՄԱՆՆ։


Line: 5    Sentence: 1   Բնական սաւտային ջերմանն նշաննին այս են, որ
Line: 6    իւր առաջին պատճառն նշաննին այս ջերմանս. Sentence: 2   եւ են
Line: 7    նոքա զերդ զխառնուածքն, եւ տարիքն, կերակուրն,
Line: 8    եւ ըմպելիքն, ժամն, եւ սովորութիւնն, եւ փայծղանացաւութիւնն։

Line: 9    Sentence: 3   Եւ իւր նոպայն քսան եւ չորս պահ լինի.

Line: 10    Sentence: 4   իսկ թէ այլ կարճ լինի քան զքսան եւ չորս պահն,
Line: 11    նա չէ բնական սաւտայն մէն, այլ խառն ունի այրած
Line: 12    մաղձէն, կամ ի յայրած ի յարենէն. Sentence: 5   ապա թէ այլ
Line: 13    աւելի լինի նոպայն քան զքսան եւ չորս պահն՝ նոյնպէսն
Line: 14    չէ բնական սաւտայն մէն, այլ խառն ունի յայրած
Line: 15    պալղամէն։ Sentence: 6   Ապա երբ լինի՝ որ ի նոպային սկիզբն
Line: 16    ցրտանայ եւ սռսռայ, եւ հետն ցաւ լինի, զերդ
Line: 17    զյօդուածացն տուժիլն, եւ ոսկերացն կտրտիլն. Sentence: 7   բայց
Line: 18    ծարաւն սակաւ լինի քան զայն՝ որ այրած մաղձէ լինի,
Line: 19    կամ յայրած պալղամէ։

Line: 20    Sentence: 8   ՎԱՍՆ ՍՏԱԾՄԱՆ ԵՒ ԲԺՇԿՈՒԹԻՒՆ ԲՆԱԿԱՆ ՍԱՒՏԱՅԻՆ ՋԵՐՄԱՆՆ։

Line: 21    Sentence: 9   Ի Գաղիանոսի ասացելոցն պատեհ է ի յառաջին
Line: 22    ստածումն զմարմինն տեսանել, թէ արիւնն յաւելցել
Line: 23    լինի, պարտ է երակ առնուլ. Sentence: 10   ապա թէ փայծաղն
Line: 24    հաստ լինի, վստահացիր եւ արիւն հան. Sentence: 11   ապա
Line: 25    թէ արիւնն սեւ լինի, այլ յօժարութեամբ հան զարիւնն.

Line: 26    Sentence: 12   ապա թէ կարմիր լինի եւ նօսր, առ ժամն կապէ զերակն,
Line: 27    եւ մի թողուր որ արիւն հանէ. Sentence: 13   եւ զերակն զոր
Line: 28    կտրես՝ զկաթուղիկէն առ, կամ ի բասիլիկէն։ Sentence: 14   Եւ
Line: 29    կերակուր զայն տուր՝ որ քամի չընծայէ, եւ ոչ այտոց
Page: 125   Line: 1    ի ստամոքսն. Sentence: 15   մանաւանդ զայն տուր, որ զքամին արձակէ,
Line: 2    դիւրահալ լինի եւ մարսական, եւ բնութեանն
Line: 3    կակղական լինի. Sentence: 16   այլ քանի կարես զբնութիւնն կակուղ
Line: 4    պահէ։ Sentence: 17   Ապա թէ չկակղանայ, դու կակուղ հուկնայ
Line: 5    դիր ի յառաջ. Sentence: 18   եւ հետ այնոր այլ ուժով հուկնայ
Line: 6    դիր, եւ պատրաստեցո ի խոզի մսէ, եւ յամենայն իրաց՝ որ
Line: 7    թանծր ղորկուտ են, եւ յուշահալ, եւ յամենայն իրաց՝ որ
Line: 8    հով են եւ գիճային. Sentence: 19   եւ տուր գինի նօսր եւ սպիտակ,
Line: 9    զոր չափաւոր տաքութիւն ունի. Sentence: 20   եւ տուր թռչնոյ միս,
Line: 10    զերդ տուռայճին, եւ տահուճին, եւ սալամու, եւ
Line: 11    հաւձագ. Sentence: 21   եւ ի ձկանցն տուր զոր միսն քնքուշ լինի,
Line: 12    եւ զայն՝ որ թանծր միս ունի եւ ղորկուտ, մի տաս.

Line: 13    Sentence: 22   այլ զաղի ձուկն եւ մանանեխ տալ մարթի, բայց ժամ
Line: 14    ժամ. Sentence: 23   այլ թէ յերեք պղպեղեան մաճունէն, եւ ի
Line: 15    չամանի մաճունէն տաս՝ պատեհ է։

Line: 16    Sentence: 24   Այլ զոտիցն աճըռելն, եւ զտատան այրնելն, եւ ի
Line: 17    բաղնիս մտելն մի արգելես, այլ թող լինի ըստ իւրոյ
Line: 18    սովորութեանն։ Sentence: 25   Բայց ի բաղանիս մտելն եւ աճըռելն
Line: 19    օգտէ՝ քան ի վրայն ջուր ածելն։ Sentence: 26   Եւ յայն երկու օրն՝
Line: 20    որ հանկիստ լինի՝ ի ձի հեծնելն, եւ զտատան այրնելն
Line: 21    մի արգիլես։ Sentence: 27   Եւ զայս զամէնս՝ զոր ասացաք,
Line: 22    պատեհ է որ հիւանդութեան սկիզբնէն մինչեւ ի հիւանդութեանն
Line: 23    ի կատարիլն լինի. Sentence: 28   Ապա երբ գիտենաս որ
Line: 24    հիւանդութիւնն կատարեցաւ, պատեհ է որ զիւր թպտիրն
Line: 25    այլ պարկեշտ այրնես, նոյնպէս եւ զիւր զկերակուրն՝
Line: 26    քան զայն՝ որ երբ էր սկիզբն, եւ քան զայն՝ որ
Line: 27    այլ յետոյ այրնես։

Line: 28    Sentence: 29   Լերդին եւ փայծղան պէտ արա ծեփելով, եւ ջեռոց
Line: 29    այրնելով, որ կակղցնեն զպնդութիւնն, զձկտիլն.

Line: 30    Sentence: 30   եւ ի բան տար զդեղերն՝ որ զգոզն յորդորեն։ Sentence: 31   ԵՒ
Line: 31    երբ տեսանես զնշաննին, որ հիւանդութիւնն եփեցաւ,
Line: 32    դէմն ի լուծման դեղերն արա, այն դեղերովն՝ որ
Line: 33    զսեւ մաղձն լուծանեն, եւ զայդ շատ հետեր արա.

Line: 34    Sentence: 32   բայց ի յայն ժամն՝ որ հիւանդութիւնն եփած լինի։

Line: 35    Sentence: 33   ՎԵՐԱԲԵՐՈՒԹԵԱՆ։

Line: 36    Sentence: 34   Եւ այլ տես աղէկ եթէ չկայ պատճառ՝ որ արգիլէ
Line: 37    զքեզ, առ սեւ վրացի խարբախի կոճ, եւ ի բողկն
Page: 126   Line: 1    դիր՝ զերդ իւր ռասմն է. Sentence: 35   ապա զբողկն տուր որ ուտէ,
Line: 2    եւ վերաբերութիւն այրնէ։ Sentence: 36   Ապա այն հիւանդն՝ որ
Line: 3    վերաբերութիւն չկարէ այրնել, տուր լուծման դեղ, տուր
Line: 4    զոր ուժովն լինի. Sentence: 37   եւ այլ հետ այտոր զթիրեաքն տուր՝
Line: 5    զի շատ օգտէ։ Sentence: 38   Եւ այլ քան զամենայն դեղեր՝ որ գրեալ
Line: 6    են, եւ զոր մենք փորձեր ենք, եւ սովոր ենք տալոյ, այն
Line: 7    դեղն է որ անկժատ ունի, եւ ինք յակրաբադինն կայ
Line: 8    գրած։ Sentence: 39   Իսկ այն մարդիկն՝ որ հիւանդութեան սկիզբն զայդ
Line: 9    դեղերդ ի բան տանին, կամ յառաջ քան զայն՝ որ
Line: 10    հիւանդութիւնն կատարի, զհիւանդութիւնն կրկնեն եւ
Line: 11    երկու այրնեն, եւ շատացնեն զջերմն. Sentence: 40   եւ իւր նշանն
Line: 12    այն է՝ որ երկու օր նոպայն հիտրաց գան, եւ մէկայլ
Line: 13    օրն չգան։ Sentence: 41   Եւ ես տեսայ մարդ մին ի բժշկաց, որ ետ
Line: 14    իւր հիւանդին թիրեաք յառաջ քան զայն՝ որ հիւանդութիւնն
Line: 15    կատարէր. Sentence: 42   եւ ունէր մարդն այն երկու ջերմն՝
Line: 16    զոր ասացի, նա յաւելցան ջերմերն, եւ յիրար կցեցան,
Line: 17    եւ եղան մի՝ ջերմն մի յար, եւ սպանին զհիւանդն։

Line: 18    Sentence: 43   Բայց մեծ իմաստասէրն Սինայի որդին ասէ, եթէ
Line: 19    այս ջերմս՝ որ անապակ ի բնական սաւտայէն լինի,
Line: 20    որ է արեան մրուրն, պատեհ է որ սկիզբն կակղցնես
Line: 21    զբնութիւնն պատատկի ջրով, եւ փենիտ շաքարով. Sentence: 44   եւ ի
Line: 22    բան տար վարդմարապայ շաքարով եւ մեղրով սնուծաց,
Line: 23    զի օգտակար է շատ։

Line: 24    Sentence: 45   ՄԱՏՊՈՒԽ ՍԷՎՏԱՅԻ։

Line: 25    Sentence: 46   Առ քապուլի հալիլայ, եւ սեւ հալիլայ ի կորզէն
Line: 26    հանած եւ ձարձատ արարած տասն տասն դրամ. Sentence: 47   պալիլաճ,
Line: 27    եւ ամլաճ, սենեմաքի, եւ մարուխի տակ հինգ
Line: 28    հինգ դրամ. Sentence: 48   դամոյնաչիր քսան հատ. Sentence: 49   շէկ չամիչ ի
Line: 29    հատճէն հանած քսան դրամ. Sentence: 50   ղաֆէթ, Հոռոմ օշինդր,
Line: 30    եւ եզնալեզու, եւ պատրանպօյէի տերեւ, եւ
Line: 31    պասպայիճ չորս չորս դրամ. Sentence: 51   աստախօտօս երեք դրամ.

Line: 32    Sentence: 52   զամէնս եփէ չորս լիտր ջրով, մինչեւ մնայ կէս լիտր,
Line: 33    ապա առ աֆտիմոն եօթն դրամ, եւ ի ներս ի մտպուխն
Line: 34    ընկէ, խառնէ, եւ ի կրակէն ի վայր կալ, եւ
Line: 35    պահ մի համբեր տուր. Sentence: 53   ապա աճռէ զամէնն, եւ
Line: 36    պարզէ. Sentence: 54   եւ առ ի յայդ ջրէտ հարիւր դրամ, եւ դիր
Page: 127   Line: 1    ի վերայ մթխալ մի աղցած եւ մաղած սապռ սուկուտրի,
Line: 2    եւ կէս մթխալ նաւթի աղ, եւ երկու տէնկ
Line: 3    սեւ վրացի կոճ. Sentence: 55   եւ հետ նոպային ի մէկայլ օրն տուր
Line: 4    որ խմեն եղկ, զերդ այլ լուծման դեղի ռասմ է։

Line: 5    Sentence: 56   Եւ երբ զամէնտ արարեալ լինի, տուր ղափտի
Line: 6    կուրս եւ մթխալ մի ընդ երկու նուկի սրքնճպին ջրախառն.

Line: 7    Sentence: 57   եւ երբ հիւանդութիւնն եփած լինի, պատեհ
Line: 8    է զայս դեղերս ի բան տանել։

Line: 9    Sentence: 58   ՍֆՈՒֆ ՍԷՎՏԱՅԻ։

Line: 10    Sentence: 59   Առ սեւ հալիլայ, եւ քապուլի հալիլայ ի կորզէն
Line: 11    հանած եօթն եօթն դրամ. Sentence: 60   պասպայիճ, եւ աֆթիմոն
Line: 12    երեք երեք դրամ. Sentence: 61   զամէնս աղա եւ մաղէ, եւ առ
Line: 13    ի դեղէտ երեք դրամ, եւ փենիտ շաքար երեք դրամ,
Line: 14    յիրար խառնէ, եւ տուր որ առնու. Sentence: 62   եւ ի վերայ տաք
Line: 15    ջուր խմէ. Sentence: 63   ի նոպային օրն մի տար, այլ ի մէկայլ օրն
Line: 16    տուր. Sentence: 64   օգտէ եթէ Աստուած կամի։ Sentence: 65   Ապա թէ յերկար քաշէ
Line: 17    այս ջերմս, եւ ձմեռն ի վերայ հասանի, եւ եփելոյ
Line: 18    նշանն երեւնայ, ապա պատեհ է ի բան տանիս
Line: 19    մէկ մի ի տաք մաճուննոյն, զերդ անգժատի մաճունն,
Line: 20    կամ անգժատի հապն, յամէն երեք օր տուր
Line: 21    կէս դրամ. Sentence: 66   օգտէ թէ Աստուած կամի։

Line: 22    Sentence: 67   Էհաննայ ասէ ի նոյն պատճառդ, եթէ այս ջերմս
Line: 23    ընծայի ի բնական սաւտայէն՝ որ ի դուրս յերակացն
Line: 24    բորբոսի։ Sentence: 68   Եւ իւր նշանն այս է՝ որ երկու օր
Line: 25    ընդ մէջ գայ նոպայն. Sentence: 69   եւ իւր սկիզբն խիստ դող լինի,
Line: 26    եւ յերկար քաշէ. Sentence: 70   եւ հետ այնոր զտաքութիւնն ի դուրս
Line: 27    ցուցանէ. Sentence: 71   եւ իւր գոզն նօսր եւ սպիտակ լինի։ Sentence: 72   Եւ
Line: 28    յիւր ստածումն պարտ է որ զհիւանդն չպատրաստեցնես
Line: 29    խիստ, որ զօրութիւնն չտկարանայ եւ անճարակէ,
Line: 30    որ յերկար հիւանդութեանն զօրութիւն պիտի. Sentence: 73   եւ զօրութիւն
Line: 31    ի ձեռն կերակրոց լինի, որ չփլչի ուժն։

Line: 32    Sentence: 74   Իւր ստածումն այս է՝ որ ի նոպային օրն վերաբերութիւն
Line: 33    այրնէ, եւ կերակուր չուտէ, եւ պալի երկու
Line: 34    օրն կերակրէ եւ պարարէ զմարմինն։ Sentence: 75   Ապա թէ հիւանդին
Line: 35    զօրութիւնն տկար լինի, գառին միս եւ հաւ
Line: 36    տուր՝ սիսռամ եփած։

Page: 128   Line: 1    Sentence: 76   ՍԷՎՏԱՅԻ ԴԵՂԵՐ։

Line: 2    Sentence: 77   Ապա թէ հիւանդն ծեր լինի եւ սաւտային բնութեամբ,
Line: 3    կամ գէճ բնութիւն, զանգժատի մաճունն տուր, որ
Line: 4    ձեռն մի քանի սաւտայ եւ պալղամ լուծանի։ Sentence: 78   Եւ
Line: 5    հետ այնոր սնուցած վարդ մեղրով, եւ մազտաքէ, եւ
Line: 6    ծխանելիք, եւ անիսոն ի բանի պահէ։ Sentence: 79   Եւ ըմպելի
Line: 7    մեղրաջուր տուր. Sentence: 80   եւ զդեղրանքն՝ որ զսաւտայն լուծանէ՝
Line: 8    ի բանի պահէ, զերդ աֆթիմոնն, եւ սեւ վրացի
Line: 9    կոճն, եւ պասպայիճն, եւ սեւ հալիլէ, եւ աստախօտօս,
Line: 10    եւ աղարիկոն, սինամաքի, եւ այլ զոր ինչ
Line: 11    նման են սոցա ի բան տար, օգտէ։ Sentence: 81   Ի տաք եւ ի գիճային
Line: 12    կերակուր յարեցո, եւ ի սաւտայի կերակրոց
Line: 13    պատրաստ կալ, եւ ի բաղնիս պակաս մտո. Sentence: 82   եւ երբ
Line: 14    հիւանդութիւնն ի վճար հասնի, զթպտիրն պարկեշտ
Line: 15    արա. Sentence: 83   օգտակար է, եթէ Աստուած կամի։

Line: 16    Sentence: 84   Մասուսայի որդի ասէ, եթէ այս ջերմս
Line: 17    յայրեցած մաղձէ լինի, նոպային շրջանն պակաս լինի, եւ
Line: 18    հիւանդն ծարաւ անկանի. Sentence: 85   ցորեկոյ կենալն եւ քաղցենալն
Line: 19    զեն այրնէ։ Sentence: 86   Եւ իւր ստածումն այն է որ հետ
Line: 20    եւթն աւուրն ըռեւանդին կուրսն տուր, եւ զանգժատին
Line: 21    մաճունն, եւ զօշնդրին կուրսն, օգտէ։ Sentence: 87   Սրքնճպին
Line: 22    տուր՝ որ լերդն եւ փայծաղն զօրաւոր մնայ. Sentence: 88   եւ ի
Line: 23    յամենայն շաբաթ աֆթիմոնին զհապն ի բանի պահէ,
Line: 24    որ զհիւանդութեան գլուխքն ի մարմնոյն սրբէ։

Line: 25    Sentence: 89   Եզնալեզուի ջուր, եւ խնծորի շարապ տուր, եւ ամենեւին
Line: 26    կաթն, եւ ոսբն, եւ պախրէմիս, եւ պատընջան, եւ
Line: 27    յամենայն իրաց՝ որ սաւտայ ընծայեն՝ պատրաստ կենայ.

Line: 28    Sentence: 90   ապա թէ այս ջերմս զօրաւոր լինի, այլուայր աֆթիմոնին
Line: 29    մտպուխն տուր. Sentence: 91   օգտակար է թէ Աստուած կամի։



Next part


This text is part of the TITUS edition of Mxitar Heraci, Jermanc Mxitarowtiun.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 12.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.