TITUS
Ioane Bagrationi, Kalmasoba Grammar
Part No. 7
Previous part

Part: (2)  
Chapter: 6  
ნაცუალსახელისათჳს, რომელ არს მეორე ნაწილი სიტყჳსა


Speaker: N  
Sentence: 1     ნიკოლაოსმან: რაი არს ნაცუ̂ალსახელი?

Speaker: I  
Sentence: 2     იოანემ: ნაცუ̂ალსახელი არს ნაწილი სიტყჳსა, რომელ[იც ნაცვლ]ად სახელისა დაიდების ანუ იხმარების სიტყუ̂ათა შინა, მაგალ(ითად): მე, შენ, იგი, ეს, ეგ, ის, თჳთ, რომელი, ყოველი, რომელიმე, ზოგი, თჳთეული, ვინ, რაჲ, რაოდენი, ჩემი, შენი, მისი, ჩემგანი, Manuscript page: A_55r   შენგანი, მისგანი. ხოლო ნაცუ̂ალსახელი ჴმარებული სიტყუ̂ათა შინა ნაცულად სახელისა არს ესევითარისა უკუ̂ჱ თჳსებისა, რომელ ჰყოფს პირებითსა განრჩევასა სახელისა ანუ ნივთისასა, ვითარცა: მე, შენ, იგი, ეს, ეგ, ის, ჩემი, შენი, ისი, ჩემგანი, შენგანი, მისგანი; ხოლო სხუ̂ანი ნაცუ̂ალსახელნი, რომელნიცა ითქუნენ მაგალითსა შინა, Page of ed.: 138  თუმცა არიან აღრიცხულ ნაცუალსახელთა შორის და ნაცულად სახელისა დაიდებიან, გარნა არიან იგინი ანუ ზედაშესრულნი და ანუ ზმნისზედანი.
Sentence: 3     ნაცუ̂ალსახელსა აქუს თჳსებანი სრულებით, რაჲცა სახელსა, გარნა განეყოფების ამით, რომელ ასე დანიშნავს განრჩეულსა პირსა არსებათასა და ეს არს განყოფილება ნაცუალსახელისა სახელისა თანა, რამეთუ სახელი არსებისა არა არს პირებითად მნიშვნელი, მერმეცა, და არცა მიმღეობაჲ, ხოლო დაკლებითა ჟამისათა განეყოფების ზმნასა, ხოლო სხუ̂ათაგან უნიშნოთა ყოვლითურთ გამოსაზღვრებულ არს მათგან.

Speaker: N  
Sentence: 4     ნიკოლაოსმან: რაოდენად იწვალების ნაცუ̂ალსახელი?

Speaker: I  
Sentence: 5     იოანემ: ექუსად, ეს იგი: არსე[ებით]ად, ჩუ̂ჱნებითად, მოგებითად, ადგილობითად, [კვლამ]ოღებითად და კითხვითად.
Sentence: 6     1. არსებითნი არიან, ოდესაც არსებანი განრჩევით ზედწოდებით იცხადებოდენ, მაგალ(ითად): მე, შენ, იგი, ჩუ̂ჱნ, თქუ̂ჱნ, იგინი.
Sentence: 7     2. ჩუ̂ჱნებითი არს, რომელნიცა ცხად გვიყოფენ ჩუ̂ჱნებით სხვისა მყოფისა არსებასა, მახლობელ მდებარეთა პირთა და აგრეთვე ნივთთა, მაგალ(ითად): ეს, ეგ, ის, ესე, ეგე, ისი.
Sentence: 8     3. მოგებითი არს, რომელიცა საკუთრად აჩუ̂ჱნებენ ნაქონებსა რაჲსამე პირისა ანუ ნივთისასა, მაგალ(ითად): ჩემი, შენი, მისი, ჩუ̂ჱნი, თქუ̂ჱნი, მათი.
Sentence: 9     4. ადგილობითი არს, რომელნიცა რომელთაგანცა წარმოებენ, მაგალ(ითად): ჩემგანი, შენგანი, მისგანი.
Sentence: 10     5. კულამ[ოღები]თი არს, რომელიცა წარსრულთა პირთა, ანუ [საქმეთა კვლავ] შემოიღებენ, მაგალ(ითად): რომელი, რაჲ.
Sentence: 11     6. [კითხვითი არს] გამოძიება პირისა ანუ ნივთისა რისამე, მაგალ(ითად): ვ[ინ, ვი]სგან, რაჲ, როგორ, ვითარ. ესეცა უწყოდე, რომელ ოდესმე დაიდების მოგებითი და ადგილობითი ზედშესრულ ნაცუალსახელად, მაგალ(ითად): ჩემი, შენი, მისი, ჩემგანი, შენგანი, მისგანი.
Sentence: 12     Manuscript page: A_55v   ნიკოლაოსმან: თჳსებანი ანუ მდევარნი ნაცუ̂ალსახელისა რაოდენნი არიან, და ანუ ვითარ სახედ?

Speaker: I  
Sentence: 13     იოანემ: არიან უკუ̂ჱ ექუ̂ს: ნათესავი, ნაკუ̂ჱთი, სახე, რიცხვი, პირი და ბრუნუ̂ა.
Page of ed.: 140 

Speaker: N  
Sentence: 14     ნიკოლაოსმან: რაოდენნი არიან ნათესავნი, ნაკუ̂ჱთნი, სახენი და რიცხვნი ნაცუ̂ალსახელთანი და ვითარ იგულხმებიან?

Speaker: I  
Sentence: 15     იოანემ: ეგოდენნი არიან და ეგვითარნი, ვითარცა ზემორე ითქუ̂ა სახელისათჳს.
Sentence: 16     ხოლო უწყოდე ესეცა, რომელ ვინაჲდგან ნაცუ̂ალსახელი სიტყუ̂ათა შინა ჴმარებულ არს ნაცულად სახელისა, ამისათჳს: 1. ყოველნი ნაცუალსახელი არს ნათესავისამებრ იგი, რაჲცა სახელი მისი, რომლისაცა ნაცულად მდებარე არს, ხოლო ოდეს იკითხჳს მარტივად, მაშინ საზოგადო უკუ̂ჱ არს.
Sentence: 17     2. ნაკუ̂ჱთი ნაცუალსახელისა არს ორგუარად. პირველი _ მარტივი, მაგალ(ითად): მე, შენ, [თვი]თ, რომელი და სხუ̂ანი. მეორე _ ჰრთული, მაგალ(ითად): თჳ[თ-მე], თჳთ-იგი, რომელიმე და სხუ̂ანი.
Sentence: 18     3. სახე უკუ̂ჱ არს ორგუარ; პირველი სახე, მაგალ(ითად): ჩემი, შენი, მისი, მეორე _ სხმითგარდასვლითი, მაგალ(ითად): საჩემო, საშენო, სამისო, აგრეთვე: ჩემიანი, შენიანი, მისიანი და სხუ̂ანი.
Sentence: 19     4. რიცხჳ არს მხოლოობითი ანუ მრავლობითი, მაგალ(ითად): მხოლოობითი: მე, ეს, ჩემი. მრავლობითი: ჩუ̂ჱნ: თქუ̂ჱნ, იგინი, ანუ ესრეთ: ესენი, ჩუ̂ჱნნი, თქუ̂ჱნნი, მათნი ანუ იმათნი.
Sentence: 20     5. პირნი უკუ̂ჱ ნაცუ̂ალსახელისანი არიან ბუნ[ებით]ნი რაჲმენი, რომელნიცა დაერთჳან ნაცუ̂ალსახ[ელთა, ვიდრემდ]ისცა ნაცუ̂ალსახელნი იგი იქმნენცა დამ[ნიშვნელ პირე]ბისა, და ესე არიან სამგუ̂არ: ესე იგი, მე ჰნიშნ[ავს პირსა] პირველსა, რომელიცა უბნობს ესრეთ: მე, ეს, ჩემი, ჩემგანი, ჩუ̂ჱნ. ესენი, ჩუ̂ჱნი, ჩუ̂ჱნგანნი; მეორე პირი არს რომლისადმიცა უბნობს, მაგალ(ითად): შენ, ეგ, შენი, შენგანი, თქუ̂ჱნ, თქუ̂ჱნგანი, თქუ̂ჱნ, ეგენი.
Sentence: 21     Manuscript page: A_56r   6. და მესამე პირი არს, რომლისათჳსცა უბნობს, მაგალ(ითად): იგი, ის, მისი, მისგან, იგინი, ისინი, მათი, მაგათი, იმათნი და სხუ̂ანი.
Sentence: 22     7. ბრუნვანი ნაცუალსახელისანი არიან იგივე ბრუნვანი, რაოდენიცა არიან სახელისანი. მაგალ(ითად): წრფელობითი, ნათესაობითი, მიცემითი და სხუ̂ანი.
Sentence: 23     და აქა დავსდუ̂ათ უკუ̂ჱ მაგალითნი ბრუნვილთა ნაცუ̂ალსახელთანი, Page of ed.: 141  რომელნიცა ჰსცუ̂ალებენ სახეთა თვსთა ბრუნვათა შინა.










Sentence: 24        მხოლოობითი   მრავლობითი   
მაგალითი პირველი      მაგალითი მეორე
წრ(ფელობითი)   მე   ჩუ̂ჱნ   წრ(ფელობითი)   შენ   თქუ̂ჱნ
ნა(თესაობითი)   ჩემი   ჩუ̂ჱნი   ნა(თესაობითი)   შენი   თქუ̂ჱნი
მი(ცემითი)   ჩემდა   ჩუ̂ჱნდა   მი(ცემითი)   შენდა   თქუ̂ჱნდა
შე(მასმენელობითი)   მე   ჩუ̂ჱნ   შე(მასმენელობითი)   შენ   თქუ̂ჱნ
და(წყებითი)   ჩემგან   ჩუ̂ჱნგან   დაწ(ყებითი)   შენგან   თქუ̂ჱნგან
მოთ(ხრობითი)   მე   ჩუ̂ჱნ   მოთ(ხრობითი)   შენ   თქუ̂ჱ
მოქ(მედებითი)   ჩემით   ჩუ̂ჱნით   მოქ(მედებითი)   შენით   თქუ̂ჱნით
წოდებითი    ჵი მე.      i Ėnწოდებითი Page of ed.: 141    


Sentence: 25     გარნა უწესო არს და არა მოვალს წოდებითად მხოლოობითში, არცა მრავლობითად, აგრეთვე ესეგუ̂არი ბრუნვა:









Sentence: 26        მხოლოობითი   მრავლობითი   
მაგალითი მესამე   მაგალითი მეოთხე </td>
წრ(ფელობითი)   იგი   იგინი   წრ(ფელობითი)   ეს   ესენი
ნა(თესაობითი)   მისი   მათი   ნა(თესაობითი)   ამისი   ამათი
მი(ცემითი)   მისდა   მათდა   მი(ცემითი)   ამას   ამათ
შე(მასმენლობითი)   იგი   იგინი   შე(მასმენლობითი)   ეს   ესენი
და(წყებითი)   მისგან   მათგან   დაწ(ყებითი)   ამისგან   ამათგან
მოთ(ხრობითი)   იგი   იგინი   მოთ(ხრობითი)   ამან   ამათ
მოქ(მედებითი)   მისით   მათით   მოქ(მედებითი)   ამით   ამათით
წო(დებითი)   არა აქვს ამათ;      არც ამათ










Sentence: 27        მხოლოობითი   მრავლობითი
      მაგალითი მეხუთე
წრ(ფელობითი)   ეგ   ეგენი
ნა(თესაობითი)   მაგისი   მაგათი
მი(ცემითი)   მაგას   მაგათ
შე(მასმენელობითი)   ეგ   ეგენი Page of ed.: 142 
და(წყებითი)   მაგისგან   მაგათგან
მოთ(ხრობითი)   მაგან   მაგათ
მოქ(მედებითი)   მაგით   მაგათით
   და არცა ამათ.   


Sentence: 28     მაგალითნი ბრუნვილთა ნაცუალთა სახელთანი, რომელნიცა სახელთა თჳსთა არა ჰსცვალებენ ბრუნვათა შინა და მჰსგავსებენ ყოვლითურთ ბრუნვასა სახელისასა:










Sentence: 29        მ[ხოლ(ობითი)]   მრავლობითი      მხოლობითი   მრავლობითი
წრ(ფელობითი)   [ის]   ისინი   წრ(ფელობითი)   ჩემი   ჩუ̂ჱნი
ნა(თესაობითი)   მისი   მათი   ნა(თესაობითი)   ჩემისა   ჩუ̂ჱნისა
მი(ცემითი)   მას   მათ   მი(ცემითი)   ჩემსა   ჩუ̂ჱნსა
შე(მასმენელობითი)   ის   ისინი   შე(მასმენელობითი)   ჩემი   ჩუ̂ჱნი
და(წყებითი)   მაგათგან   მათგან   დაწ(ყებითი)   ჩემისაგან   ჩუ̂ჱნისგან
მოთ(ხრობითი)   მაგათ   მათ   მოთ(ხრობითი)   ჩემმან   ჩუ̂ჱნმან
მოქ(მედებითი)   მით   მათით   მოქ(მედებითი)   ჩემითა   ჩუ̂ჱნითა
წო(დებითი)   ჵი ჩემო   ჵი ჩუ̂ჱნნო Page of ed.: 142 


Sentence: 30     და ესენიცა იბრუნვიან ამსახედ:
Sentence: 31     მხოლ(ოობითი) შენი, შენისა, შენსა, შენი, შენისგან, შენმან, შენითა.
Sentence: 32     მრავლ(ობითი) თქუ̂ჱნ, თქუ̂ჱნისა, თქუ̂ჱნსა, თქუ̂ჱნი, თქუ̂ჱნისაგან, თქუ̂ჱნმან, თქუ̂ჱნითა, ესსახედ შემდგომნი.
Sentence: 33     მხოლ(ოობითი) მისი, მისისა, მისსა, მისი, მისისგან, მისმან, მისითა.
Sentence: 34     მრავლ(ობითი) მათი, მათისა, მათსა, მათი, მათისაგან, მათმან, მათით;

Sentence: 35     და ესენიცა იბრუნვიან ესსახედ, კერძო სახელებად წოდებულნი.
Sentence: 36     მხოლოობითი: რომელი, რომლისა; ვინ, ვისი; რაჲ, რაჲსა; ყოელი, ყოვლისა; ზოგი, ზოგისა; თჳთეული, თჳთეულისა და სხუ̂ანი.

Sentence: 37     ჰმჰსგავსადვე განვლიან ბრუნვათა შინა ჰრთულნი კერძობითნიცა ნაცუ̂ალსახელნი, მაგალ(ითად):
Sentence: 38     მხოლოობითი: რომელიმე, რომლისამე, რომელსამე, რომელიმე, რომლისაგანმე, რომელ[თაგანმე], რომლითამე.
Sentence: 39     მრავლობითი: რომელნიმე, რომელთანიმე, რომელთამე, რომელნიმე, რომელთაგანმე, რომელთამე, რომლებითამე.
Sentence: 40     და ესეცა უწყოდე, რომელ უკანასკნელი ნაცუალსახელი ეგების უბრუნველად და პირველი იგი ნაცუალსახელი, მოკიდებული მეორისა თანა, იბრუნჳს ჩუ̂ჱულებისამებრ, მაგალ(ითად), Page of ed.: 143  ვითარცა, რომელიმე და რაჲმე; ვინმე და ვიეთიმე; გარნა ცნობად სათანადო არს, რომელ ვითარცა კერძოობითთა ამათ ნაცუ̂ალსახელთა, რომელ არს რაჲმე და ვინმე, არა აქუსთ მრავლობითი რიცხვი, და უკეთუ ინებებს ვინმე, დია უგუაროდ იქმნების და არცა რისა მნიშვნელი, გარდა მხოლოობითისა კიდე, მაგალ(ითად): რაიმე, რაჲსამე, რასამე, რაჲმე, რაჲსაგანმე, [რა]მემან, რაჲთამე. და ესეცა იბრუნვის მხოლოობითად: ვინმე, ვისიმე, ვისმე, ვინმე, ვისგანმე, ვინმე, ვისმიერმე.
Sentence: 41     ხოლო კერძოობითი სახელი ესე მოვალს ორსავე ბრუნვასა შინა, Manuscript page: A_57r   მაგალ(ითად): მხოლოობითი: ვიეთიმე, ვიეთისამე, ვიეთსამე, ვიეთიმე, ვიეთისგანმე, ვიეთმანმე, ვიეთითამე.
Sentence: 42     მრავლობითი: ვიეთთანიმე, ვიეთთანიმე, ვიეთთამე, ვიეთნიმე, ვიეთთაგანმე, ვიეთთამე, ვიეთებითამე. ამა მრავლობითსა ბრუნვასა შინა მჰსგავსობენ წრფელობითი და ნათესაობითი; ესსახედ _ მიცემითი და მოთხრობითი ბრუნვაჲ და სხუანიცა მჰსგავსნი ამისი ესსახედ იმცენ.
Sentence: 43     გარნა შემდგომნი ესე ჰრთულნი ნაცუ̂ალსახელნი, მარტივად მოკიდებულნი ურთიერთისადმი, იბრუნვიან ორნივე ესრეთ, მაგალ(ითად):










Sentence: 44        მხოლოობითი
წრ(ფელობითი)   სხუ̂ა რაჲმე      წრფელობითი   ზოგი ვინმე
ნა(თესაობითი)   სხჳსა რაჲსამე      ნათესაობითი   ზოგისა ვისამე
მი(ცემითი)   სხუ̂ას რასამე      მიცემითი   ზოგ[ი ვი]სმე
შე(მასმენლობითი)   სხუ̂ა რაჲმე      შემასმენლობითი   ზოგი ვინმე
და(წყებითი)   სხჳსა რაჲსაგანმე      დაწყებითი   ზოგისა ვისგანმე
მოთ(ხრობითი)   სხუ̂ამან* რაიმემან      მოთხრობითი   ზოგმან ვინმემან
მოქ(მედებითი)   სხჳთა რაჲთამე      მოქმედებითი   ზოგითა ვისითამე
წო(დებითი)   სხუ̂აო რაჲმეო      წოდებითი   ზოგო ვინმეო









Sentence: 45        მხოლოობითი
წრ(ფელობითი)   ყოველი ვინ
ნა(თესაობითი)   ყოვლისა ვისმე
მი(ცემითი)   ყოველსა ვის
შე(მასმენლობითი)   ყოველი ვინ Page of ed.: 144 
და(წყებითი)   ყოვლისა ვისგანმე
მოთ(ხრობითი)   ყოველმან ვინმემან
მოქ(მედებითი)   ყოვლითა ჳსითამე
წო(დებითი)   ყოველო ვინმეო


Sentence: 46     მრავლობითი წრ(ფელობითი) სხუ̂ანი რაჲმენი. ნა(თესაობითი) სხუ̂ათა რაჲმეთანი. მი(ცემითი) სხუ̂ათა რაჲ[მეთა]. შემასმენლობითი სხუ̂ანი რაჲმენი. და(წყებითი) სხუ̂ათა რაჲთა[აგანმე]. მოთ(ხრობითი) სხუ̂ჱბმან რაჲმემან. მოქ(მედებითი) სხუ̂ჱბითა რაითა[მე] წო(დებითი) სხუ̂ანო რაჲმენო.
Sentence: 47     ხოლო ესე უწყოდეთ, ზოგი ვინმე და ყოველი ვინ, ვინაჲდგან არიან მოუკიდებელ კერძოობითისა მის ნაცუ̂ალსახელისა თანა, რომელსაცა ოდენ აქუ̂ს უკუ̂ჱ მხოლოობითი რიცხჳ, ამისთჳს ესეManuscript page: A_57v  ნიცა დაშთებიან უკუ̂ჱ მხოლოდ მხოლოობითსა ბრუნვასა შინა ოდენ და არა იბრუნვიან მრავლობითად.
Sentence: 48     უწყოდე ესეცა, რომელ ნაცუალსახელი* ესე არსებითი თჳთ არს მესამე უკუ̂ჱ პირი, გარნა შესაძლებელ არსცა, რათა სამთავე პირთა ნაცუ̂ჱალსახელისათა ეთანჴმაოს, თჳნიერ ბრუნჳსა და რიცხჳსა, ვინაჲდგან არცა რიცხვი აქუ̂ს და არცა ბრუნუ̂ა, მაგალ(ითად): თჳთ სიტყჳთა შენითა გსაჯო, შენ, თჳთ უფალი იტყოდა. ეგრეთვე ნაცუალსახელი ესე მოგებითი მესამე პირი, რომელ არს თჳსი, ჰმჰსგავსადვე იქცევის სიტყუ̂ათა შინა, ვითარცა თჳთ, გარნა ეთანჴმავების რიცხვთა და არს მარადის განმათჳსებელ, მაგალ(ითად): შეიყვარნა თჳსნი იგინი ამას სოფელსა შინა; ჴელითა თჳსითა შექმნა კაცი; საქმემან თჳისმანშეგძინა შენ ეგე; ივნების იგი თჳსთაგან ჩუ̂ჱულებათა და სხუ̂ანი.

Speaker: ნ  
Sentence: 49     ნიკოლაოსმან: ლექსი ესე "თქუ̂ჱნმან" რაჲ არს?

Speaker: I  
Sentence: 50     იოანემ: არს ეგე ვიდრემე ნაცუ̂ალსახელი მოგებითი, ნაკვეთისამებრ მარტივი, ნათესავისამებრ მნიშვნელი მეორისა პირისა, რიცხჳსამებრ მრავლობითი და ბრუნჳსამებრ მოთხრობითი.

Speaker: N  
Sentence: 51     ნიკოლაოსმან: ლექსი ესე "ჩემითა" რაჲ არს ღრამატიკისამებრ?

Speaker: I  
Sentence: 52     იოანემ: არს ეგე ვიდრემე ნაცუ̂ალსახელი მოგებითი, ნათესავისამებრ უმეშაობითი, ნაკუ̂ჱთისამებრ მარტივი, სახისამებრ პირველი სახე, რიცხჳსამებრ მხოლოობითი, პირისამებრ მნიშვნელი პირველისა პირისა [და ბრუნ]ვისამებრ მოქმედებითი. Page of ed.: 145 


Sentence: 44n.1     სხამან^
Sentence: 48n.1     ნაცულსახელი^



Next part


This text is part of the TITUS edition of Ioane Bagrationi, Kalmasoba Grammar.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 10.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.