TITUS
Pedeir keinc y Mabinogi
Part No. 3
Previous part

Chapter: MUL  
Page of edition: 49  
Manawydan uab Llyr


Line: 1        GUEDY daruot y'r seithwyr a dywedyssam ni uchot;
Line: 2     
cladu penn Bendigeiduran yn y Gwynuryn yn
Line: 3     
Llundein, a'y wyneb ar Freinc, edrych a wnaeth
Line: 4     
Manauydan ar y dref yn Llundein, ac ar y gedymdeithon,
Line: 5     
a dodi ucheneit uawr, a chymryt diruawr alar a hiraeth
Line: 6     
yndaw.

Line: 7        
"Oy a Duw Hollgyuoethawc, guae ui," heb ef, "nyt o
Line: 8     
es neb heb le idaw heno namyn mi." "Arglwyd,"
Line: 9     
heb y Pryderi, "na uit kyn drymhet genhyt a hynny.
Line: 10     
Dy geuynderw yssyd urenhin yn Ynys y Kedyrn; a chyn
Line: 11     
gwnel gameu it," heb ef, "ny buost hawlwr tir a dayar
Line: 12     
ei\ryoet. Ms. page: 62  Trydyd lledyf unben wyt." "Ie," heb ef,
Line: 13     
"kyt boet keuynderw y mi y gwr hwnnw, goathrist yw
Line: 14     
genhyf i guelet neb yn lle Bendigeiduran uy mrawt, ac
Line: 15     
ny allaf uot yn llawen yn un ty ac ef." "A wney ditheu
Line: 16     
gynghor arall?" heb y Pryderi. "Reit oed im wrth
Line: 17     
gynghor," heb ef, "a pha gynghor yw hwnnw?" "Seith
Line: 18     
cantref Dyuet yr edewit y mi," heb y Pryderi, "a Riannon
Line: 19     
uy mam yssyd yno. Mi a rodaf it honno, a medyant y
Line: 20     
seith cantref genthi. A chyny bei itti o gyuoeth namyn
Line: 21     
y seith cantref hynny, nyt oes seith cantref well noc wy.
Line: 22     
Kicua, uerch Wyn Gloyw, yw uy gwreic inheu," heb ef.
Line: 23     
"A chyn bo enwedigaeth y kyuoeth y mi, bit y mwynant
Page of edition: 50   Line: 1     
y ti a Riannon. A phei mynhut gyuoeth eiryoet, aduyd y
Line: 2     
caffut ti [waeth] hwnnw." "Na uynhaf, unben," heb ef,
Line: 3     
"Duw a dalo it dy gydymdeithas." "E gedymdeithas oreu
Line: 4     
a allwyf i, yti y byd, os mynny." "Mynnaf, eneit,"
Line: 5     
heb ef. "Duw a dalo it. A mi a af gyt a thi y edrych
Line: 6     
Riannon, ac y edrych y kyuoeth." "Iawn a wney," heb
Line: 7     
ynteu. "Mi a debygaf na werendeweist eiryoet ar
Line: 8     
ymdidanwreic well no hi. Er amser y bu hitheu yn y
Line: 9     
dewred, ny bu wreic delediwach no hi, ac etwa ny bydy
Line: 10     
anuodlawn y phryt."

Line: 11        
Vynt a gerdassant racdunt. A pha hyt Ms. page: 63  bynnac
Line: 12     
y bydynt ar y ford, wynt a doethant y Dyuet. Gwled
Line: 13     
darparedic oed udunt erbyn eu dyuot yn Arberth, a
Line: 14     
Riannon a Chicua wedy y harlwyaw.

Line: 15        
Ac yna dechreu kydeisted ac ymdidan o Uanawydan
Line: 16     
a Riannon; ac o'r ymdidan tirioni a wnaeth y uryt a'y
Line: 17     
uedwl wrthi, a hoffi yn y uedwl na welsei eiryoed wreic
Line: 18     
digonach y theket a'y thelediwet no hi.

Line: 19        
"Pryderi," heb ef, "mi a uydaf wrth a dywedeisti."
Line: 20     
"Pa dywedwydat oed hwnnw?" heb y Riannon.
Line: 21     
"Arglwydes," heb ef Pryderi, "mi a'th roessum yn wreic
Line: 22     
y Uanawydan uab Llyr." "A minheu a uydaf wrth
Line: 23     
hynny yn llawen," heb y Riannon. "Llawen yw genhyf
Line: 24     
inheu," heb y Manawydan, "a Duw a dalo y'r gwr yssyd
Line: 25     
yn rodi i minheu y gedymdeithas mor difleis a hynny".
Line: 26     
Kyn daruot y wled honno, y kyscwyt genti.

Line: 27        
"Ar ny deryw o'r wled," heb y Pryderi, "treulwch
Line: 28     
chwi, a minheu a af y hebrwng uy gwrogaeth y Gaswallawn
Page of edition: 51   Line: 1     
uab Beli hyt yn Lloegyr." "Arglwyd," heb y
Line: 2     
Riannon, "yg Kent y mae Caswallawn, a thi a elly
Line: 3     
treulaw y wled honn a'y arhos a uo nes." "Ninheu a'y
Line: 4     
arhown," heb ef. A'r wled honno a dreulyssant, a
Line: 5     
dechreu a wnaethant kylchaw Dyuet, a'y hela, a chymryt
Line: 6     
eu digriuwch.

Line: 7        
Ac wrth rodyaw y wlat ny welsynt eiryoet wlat Ms. page: 64 
Line: 8     
gyuanhedach no hi, na heldir well, nac amlach y mel na'y
Line: 9     
physcawt no hi. Ac yn hynny tyuu kedyrndeithas y
Line: 10     
rydunt yll pedwar, hyt na mynnei yr un uot heb y gilid
Line: 11     
na dyd na nos. Ac ymysc hynny, ef a aeth at Caswallawn
Line: 12     
hyt yn Rytychen, y hebrwng y wrogaeth idaw.
Line: 13     
A diruawr lywenyd a uu yn y erbyn yno, a diolwch
Line: 14     
idaw hebrwng y wrogaeth idaw. A guedy ymchwelut,
Line: 15     
kymryt eu gwledeu ac eu hesmwythder a orugant
Line: 16     
Pryderi a Manawydan.

Line: 17        
A dechreu gwled a orugant yn Arberth, canys prif
Line: 18     
lys oed, ac o honei y dechreuit pob anryded. A guedy
Line: 19     
y bwyta kyntaf y nos honno, tra uei y gwassanaethwyr
Line: 20     
yn bwyta, kyuodi allan a orugant, a chyrchu Gorssed
Line: 21     
Arberth a wnaethant yll pedwar, ac yniuer gyt ac wynt.
Line: 22     
Ac ual y bydant yn eisted yuelly, llyma dwrwf, a chan
Line: 23     
ueint y twrwf, llyma gawat o nywl yn dyuot hyt na
Line: 24     
chanhoed yr un ohonunt wy y gilid. Ac yn ol y nywl,
Line: 25     
llyma yn goleuhau pob lle. A phan edrychyssant y ford
Line: 26     
y guelyn y preideu, a'r anreitheu, a'r kyuanhed kyn no
Line: 27     
hynny, ny welynt neb ryw dim, na thy, nac aniueil, na
Line: 28     
mwc, na than, na dyn, na chyuanhed, eithyr tei y llys yn
Page of edition: 52   Line: 1     
wac, diffeith, anghyuanhed, heb dyn, heb uil yndunt *
Line: 2     
eu kedyrndeithon e hun Ms. page: 65  wedy eu colli, heb wybot
Line: 3     
dim y wrthunt, onyt wyll pedwar.

Line: 4        
"Oy a Arglwyd Duw," heb y Manawydan, "mae
Line: 5     
yniuer y llys, ac yn anniuer ninheu namyn hynn? Awn
Line: 6     
y edrych." Dyuot y'r yneuad a wnaethant; nit oed neb.
Line: 7     
Kyrchu yr ystauell a'r hundy; ny welynt neb.
Line: 8     
Ymedgell, nac yg kegin, nit oed namyn diffeithwch.

Line: 9        
Dechreu a wnaethant yll pedwar treulaw y wled, a
Line: 10     
hela a wnaethant, a chymryt eu digriuwch; a dechreu a
Line: 11     
wnaeth pob un o honunt rodyaw y wlat a'r kyuoeth y
Line: 12     
edrych a welynt ay ty ay kyuanhed; a neb ryw dim ny
Line: 13     
welynt eithyr guydlwdyn. A guedy treulaw eu gwled ac
Line: 14     
eu darmerth o honunt, dechreu a wnaethant ymborth ar
Line: 15     
kic hela, a physcawt, a bydaueu. Ac yuelly blwydyn a'r
Line: 16     
eil a dreulyssant yn digrif gantunt. Ac yn y diwed,
Line: 17     
dygyaw a wnaethant. "Dioer," heb y Manawydan,
Line: 18     
"ny bydwn ual hynn. Kyrchwn Loygyr, a cheisswn
Line: 19     
greft y cafom yn ymborth."

Line: 20        
Kyrchu Lloygyr a orugant, a dyuot hyt yn Henford,
Line: 21     
a chymryt arnunt gwneuthur kyfrwyeu. A dechreu a
Line: 22     
wnaeth ef Uanawydan llunyaw corueu, ac eu lliwaw ar y
Line: 23     
wed y guelsei gan Lassar Llaes Gygnwyt a chalch llassar,
Line: 24     
a gwneuthur calch lassar racdaw, ual y gwnathoed y
Line: 25     
gwr arall. Ac wrth hynny y gelwir etwa Calch Llassar,
Line: 26     
am y wneuthur o Lassar Llaes Gygnwyt. Ac o'r gueith
Line: 27     
hwnnw, tra Ms. page: 66  geffit gan Uanawydan, ny phrynit
Page of edition: 53   Line: 1     
gan gyfrwyd dros wyneb Henford, na choryf, na chyfrwy,
Line: 2     
ac yny adnabu pob un o'r kyfrwydyon y uot yn colli o'y
Line: 3     
henill, ac ny frynit dim ganthunt, onyt guedy na cheffit
Line: 4     
gan Uanawydan. Ac yn hynny, ymgynullaw y gyt o
Line: 5     
honunt, a duunaw ar y lad ef a'y gedymdeith. Ac yn
Line: 6     
hynny rybud a gawssont wynteu, a chymryt kynghor
Line: 7     
am adaw y dref.

Line: 8        
"E rof i a Duw," heb y Pryderi, "ni chynghoraf i
Line: 9     
adaw y dref, namyn llad y tayogeu racco." "Nac ef,"
Line: 10     
heb y Manawydan, "bei ymladem ni ac wyntwy, clot
Line: 11     
drwc uydei arnam, ac yn carcharu a wneit. Ys guell
Line: 12     
in," heb ef, "kyrchu tref arall e ymossymdeithaw yndi."

Line: 13        
Ac yna kyrchu dinas arall a wnaethant yll pedwar.
Line: 14     
"Pa geluydyt," heb y Pryderi, "a gymerwn ni arnam?"
Line: 15     
"Gwnawn taryaneu," heb y Manawydan. "A wdom
Line: 16     
ninheu dim y wrth hynny?" heb y Pryderi. "Ni a'y
Line: 17     
prouwn," heb ynteu. Dechreu gwneuthur gueith y
Line: 18     
taryaneu, eu llunyaw ar weith taryaneu da welsynt, a
Line: 19     
dodi y lliw a dodyssynt ar y kyfrwyeu arnunt.

Line: 20        
A'r gweith hwnnw a lwydwys racdunt, hyt na phrynit
Line: 21     
taryan yn yr holl dref, onyt guedy na cheffit ganthunt
Line: 22     
wy. Kyflym oed y gueith wynteu, a diuessur a w\neynt Ms. page: 67 
Line: 23     
ac yuelly y buant yny dygywys yw kytdrefwyr racdunt,
Line: 24     
ac yny duunyssant ar geissaw eu llad. Rybud a doeth
Line: 25     
udunt wynteu; a chlybot bot y gwyr ac y bryt ar eu
Line: 26     
dienydyaw.

Line: 27        
"Pryderi," heb y Manawydan, "y mae y gwyr hynn
Line: 28     
yn mynnu yn diuetha." "Ny chymerwn ninhei * y gan y
Page of edition: 54   Line: 1     
tayogeu hynny. Awn adanunt a lladwn." "Nac ef,"
Line: 2     
heb ynteu, "Casswallawn a glywei hynny, a'e wyr, a
Line: 3     
rewin uydem. Kyrchu tref arall a wnawn." Vynt a
Line: 4     
doethant y dref arall.

Line: 5        
"Pa geluydyt yd awni wrthi?" heb y Manawydan.
Line: 6     
"Yr honn y mynnych, o'r a wdam," heb y Pryderi.
Line: 7     
"Nac ef," heb ynteu, "gwnawn grydyaeth. Ni byd o
Line: 8     
galhon gan grydyon nac ymlad a ni nac ymwarauun."
Line: 9     
"Ny wnn i dim y wrth honno," heb y Pryderi. "Mi a'y
Line: 10     
gwn," heb y Manawydan, "a mi a dyscaf it wniaw; ac
Line: 11     
nit ymyrrwn ar gyweiraw lledyr, namyn y brynu yn
Line: 12     
barawt, a gwneuthur yn gueith ohonaw." Ac yna dechreu
Line: 13     
prynu y cordwal teccaf a gauas yn y dref, ac amgen
Line: 14     
ledyr no hwnnw ny phrynei ef, eithyr lledyr guadneu.
Line: 15     
A dechreu a wnaeth ymgedymdeithassu a'r eurych goreu
Line: 16     
yn y dref, a pheri guaegeu y'r eskidyeu, ac euraw y
Line: 17     
guaegeu, a synnyaw e hun ar hynny yny gwybu. Ac
Line: 18     
o'r achaws hwnnw, y gelwit ef yn tryded Ms. page: 68  eurgryd.

Line: 19        
Tra geffit gantaw ef, nac eskit, na hossan, ny
Line: 20     
phrynit dim gan gryd yn yr holl dref. Sef a wnaeth y
Line: 21     
crydyon, adnabot bot eu hennill yn pallu udunt, canys
Line: 22     
ual y llunyei Uanawydan y gueith, y gwniei Pryderi.
Line: 23     
Dyuot y crydyon, a chymryt kynghor; sef a gausant yn
Line: 24     
eu kynghor, duunaw ar eu llad. "Pryderi," heb y Manawydan,"y
Line: 25     
mae y guyr yn mynnu an llad." "Pam y kymerwn
Line: 26     
ninheu * hynny gan y tayogeu lladron," heb y Pryderi,
Line: 27     
"namyn eu llad oll?" "Nac ef," heb y Manawydan, "nyt
Page of edition: 55   Line: 1     
ymladwn ac wynt, ac ny bydwn yn Lloygyr ballach.
Line: 2     
Kyrchwn parth a Dyuet, ac awn y hedrych."

Line: 3        
Byhyt bynnac y buant ar y fford, wynt a doethant y
Line: 4     
Dyuet, ac Arberth a gyrchyssant. A llad tan a wnaethant,
Line: 5     
a dechreu ymborth, a hela, a threulaw mis yuelly, a
Line: 6     
chynnull eu cwn attunt, a hela, a bot yuelly yno ulwydyn.

Line: 7        
A boregueith, kyuodi Pryderi a Manawydan y hela;
Line: 8     
a chyweiraw eu cwn, a mynet odieithyr y llys. Sef a
Line: 9     
wnaeth rei o'e cwn, kerdet o'e blaen, a mynet y berth
Line: 10     
uechan oed gyr eu llaw. Ac y gyt ac yd aant y'r berth,
Line: 11     
kilyaw y gyflym, a cheginwrych mawr aruthyr ganthunt,
Line: 12     
ac ymchwelut at y guyr. "Nessawn," heb y Pryderi,
Line: 13     
"parth a'r berth, y edrych beth yssyd yndi." Nessau
Line: 14     
Ms. page: 69  pirth a'r berth. Pan nessaant, llyma uaed coed claerwynn
Line: 15     
yn kyuodi o'r berth; sef a oruc y cwn, o hyder y
Line: 16     
guyr, ruthraw idaw. Sef a wnaeth ynteu, adaw y berth, a
Line: 17     
chilyaw dalym y wrth y guyr. Ac yny uei agos y guyr
Line: 18     
idaw, kyuarth a rodei y'r cwn, heb gilyaw yrdhunt: a
Line: 19     
phan ynghei y guyr, y kilyei eilweith, ac y torrei gyuarth.

Line: 20        
Ac yn ol y baed y kerdassant, yny welynt gaer uawr
Line: 21     
aruchel, a gueith newyd arnei, yn lle ny welsynt na maen,
Line: 22     
na gueith eiryoet; a'r baed yn kyrchu yr gaer yn uuan,
Line: 23     
a'r cwn yn y ol. A guedy mynet y baed a'r cwn y'r gaer,
Line: 24     
ryuedu a wnaethant welet y gaer yn y lle ny welsynt
Line: 25     
eiryoet weith kyn no hynny, ac o ben yr orssed edrych a
Line: 26     
wnaethant, ac ymwarandaw a'r cwn.

Line: 27        
Pa hyt bynnac y bydynt yuelly, ny chlywynt un o'r
Line: 28     
cwn na dim y wrthunt. "Arglwyd," heb y Pryderi, "mi
Page of edition: 56   Line: 1     
a af y'r gaer, y geissaw chwedleu y wrth y cwn." "Dioer,"
Line: 2     
heb ynteu, "nyt da dy gynghor uynet y'r gaer, [Ny
Line: 3     
welsam ni y gaer] honn yma eiryoet. Ac o gwney
Line: 4     
uygkynghor i nyt ey idi. A'r neb a dodes hut ar y wlat,
Line: 5     
a beris bot y gaer yma." "Dioer," heb y Pryderi, "ny
Line: 6     
madeuaf i uyg kwn." Pa gynghor bynnac a gaffei ef y gan
Line: 7     
Uanawydan, y gaer a gyrchwys ef. Pan doeth y'r gaer, na
Line: 8     
dyn, na mil, Ms. page: 70  na'r baed, na'r cwn, na thy, nac anhed, ny
Line: 9     
welei yn y gaer. Ef a welei, ual am gymherued llawr y
Line: 10     
gaer, fynnawn a gueith o uaen marmor yn y chylch. Ac
Line: 11     
ar lann y fynnawn, cawg [eur en rwymedic urth bedeir
Line: 12     
cadwyn, a hynny] uchbenn llech o uaen marmor, a'r cadwyneu *
Line: 13     
yn kyrchu yr awyr; a diben ny welei arnunt.
Line: 14     
Gorawenu a wnaeth ynteu wrth decket yr eur, a dahet
Line: 15     
gueith y cawc; a dyuot a wnaeth yn yd oed y cawc, ac
Line: 16     
ymauael ac ef. Ac y gyt ac yd ymeueil a'r cawc, glynu
Line: 17     
y dwylaw wrth y cawc, a'y draet wrth y llech yd oed yn
Line: 18     
seuyll arnei, a dwyn y lyueryd * y gantaw hyt na allei
Line: 19     
dywedut un geir. A seuyll a wnaeth yuelly.

Line: 20        
A'e aros ynteu a wnaeth Manawydan hyt parth a
Line: 21     
diwed y dyd. A phrynhawn byrr, guedy bot yn diheu
Line: 22     
gantaw ef na chaei chwedleu y wrth Pryderi nac y wrth
Line: 23     
y cwn, dyuot a oruc parth a'r llys. Pan daw y mywn, sef
Line: 24     
a wnaeth Riannon, edrych arnaw. "Mae," heb hi, "dy
Line: 25     
gedymdeith di, a'th cwn?" "Llyma," heb ynteu, "uyg
Line: 26     
kyfranc," a'e datcanu oll. "Dioer," heb y Riannon, "ys
Line: 27     
drwc a gedymdeith uuosti, ac ys da a gedymdeith a golleisti."
Page of edition: 57   Line: 1     
A chan y geir hwnnw mynet allan, ac y traws y
Line: 2     
managassei ef uot y gwr a'r gaer, kyrchu a wnaeth
Line: 3     
hitheu.

Line: 4        
Ms. page: 71  Porth y gaer a welas yn agoret; ny bu argel
Line: 5     
arnei. Ac y mywn y doeth, ac y gyt ac y doeth, arganuot
Line: 6     
Pryderi yn ymauael a'r cawc, a dyuot attaw. "Och, uy
Line: 7     
Arglwyd," heb hi, "beth a wney di yma?" Ac ymauael
Line: 8     
a'r cawc y gyt ac ef. Ac y gyt ac yd ymeueil, glynu y
Line: 9     
dwylaw hitheu wrth y cawc, a'y deutroet wrth y llech,
Line: 10     
hyt na allei hitheu dywedut un geir. Ac ar hynny, gyt
Line: 11     
ac y bu nos, llyma dwryf arnunt, a chawat o nywl, a
Line: 12     
chan hynny difflannu y gaer, ac e ymdeith ac wynteu.

Line: 13        
Pann welas Kicua, uerch Gwyn Gloew, gwreic
Line: 14     
Pryderi, nat oed yn y llys namyn hi a Manawydan,
Line: 15     
drygyruerth a wnaeth hyt nat oed well genti y byw
Line: 16     
no'y marw. Sef a wnaeth Manawydan, edrych ar hynny.
Line: 17     
"Dioer," heb ef, "cam yd wyt arnaw, os rac uy ouyn i
Line: 18     
y drygyruerthy di. Mi a rodaf Duw y uach it, na weleisti
Line: 19     
gedymdeith gywirach noc y keffy di ui, tra uynho Duw
Line: 20     
it uot uelly. Y rof a Duw, bei et uwni yn dechreu uy
Line: 21     
ieuengtit, mi a gadwn gywirdeb wrth Pryderi, ac yrot
Line: 22     
titheu mi a'y cadwn; ac na uit un ouyn arnat," heb ef.
Line: 23     
"E rof a Duw," heb ef, "titheu a gey y gedymdeithas a
Line: 24     
uynych y genhyf i, herwyd uyg gallu i, Ms. page: 72  tra welho
Line: 25     
Duw yn bot yn y dihirwch hwnn a'r goual." "Duw a
Line: 26     
dalho it; hynny a debywn i." Ac yna kymryt * llywenyd
Line: 27     
ac ehouyndra * o'r uorwyn o achaws hynny.

Line: 28        
"Ie, eneit," heb y Manawydan, "nyt kyfle yni
Page of edition: 58   Line: 1     
trigyaw yma. Yn cwn a gollyssam, ac ymborth ny
Line: 2     
allwn. Kyrchwn Loegyr. Hawssaf yw in ymborth
Line: 3     
yno." "Yn llawen, Arglwyd," heb hi, "a ni a wnawn
Line: 4     
hynny." Y gyt y kerdyssant parth a Lloygyr.
Line: 5     
"Arglwyd," heb hi, "pa greft a gymery di arnat?
Line: 6     
Kymer un lanweith." "Ny chymeraf i," heb ef,
Line: 7     
"namyn crydyaeth, ual y gwneuthum gynt." "Arglwyd,"
Line: 8     
heb hi, "nyt hoff honno y glanet y wr kygynhilet,
Line: 9     
kyuurd a thydi." "Wrth honno yd af ui," heb ef.

Line: 10        
Dechreu y geluydyt a wnaeth, a chyweiraw y weith
Line: 11     
o'r cordwal teccaf a gauas yn y dref. Ac ual y dechreussant
Line: 12     
yn lle arall, dechreu gvaegeu y'r eskidyeu o
Line: 13     
waegeu eureit, yny oed ouer a man gueith holl grydyon
Line: 14     
y dref y wrth yr eidaw ef e hun. A thra geffit y gantaw,
Line: 15     
nac eskit, na hossan, ni phrynit y gan ereill dim.

Line: 16        
A blwydyn * yuelly a dreulwys yno, ynyd * oed y
Line: 17     
crydyon yn dala kynuigen a chynghoruyn wrthaw, ac yny
Line: 18     
doeth rybudyeu idaw, Ms. page: 73  a menegi uot y crydyon wedy
Line: 19     
duunaw ar y lad. "Arglwyd," heb y Kicua, "pam y
Line: 20     
diodeuir hynn gan y tayogeu?" "Nac ef," heb ynteu,
Line: 21     
"ni a aem eissoes y Dyuet."

Line: 22        
Dyuet a gyrchyssant. Sef a oruc Manawydan, pan
Line: 23     
gychwynnwys parth a Dyuet, dwyn beich o wenith
Line: 24     
gantaw, a chyrohu Arberth, a chyuanhedu yno. Ac nit
Line: 25     
oed dim digriuach gantaw no gwelet Arberth a'r tirogaeth
Line: 26     
y buassei yn hela, ef a Pryderi, a Riannon gyt ac
Line: 27     
wynt.

Page of edition: 59  
Line: 1        
Dechreu a wnaeth kyneuinaw a hela pyscawt, a llydnot
Line: 2     
ar eu gual yno. Ac yn ol hynny dechreu ryuoryaw,
Line: 3     
ac yn ol hynny, heu groft, a'r eil a'r trydyd. Ac nachaf
Line: 4     
y guenith yn kyuot yn oreu yn y byt, a'e deir grofd yn
Line: 5     
llwydaw yn un dwf, hyt na welsei dyn wenith tegach noc
Line: 6     
ef. Treulaw amseroed y ulwydyn a wnaeth. Nachaf
Line: 7     
y kynhaeaf yn dyuot; ac y edrych un o'e rofdeu y doeth.
Line: 8     
Nachaf honno yn aeduet. "Mi a uynhaf uedi honn
Line: 9     
auory," heb ef. Dyuot tra y gefyn y nos honno hyt yn
Line: 10     
Arberth.

Line: 11        
E bore glas dranoeth, dyuot y uynnu medi y grofd.
Line: 12     
Pan daw, nyt oed namyn y calaf yn llwm, wedy daruot
Line: 13     
toni pob un yn y doi y * dywyssen o'r keleuyn, a mynet
Line: 14     
e ymdeith a'r tewys yn hollawl, ac adaw y calaf yno yn
Line: 15     
llwm. Ryuedu hynny yn uawr Ms. page: 74  a wnaeth, a dyuot y
Line: 16     
edrych grofd arall; nachaf honno yn aeduet. "Dioer,"
Line: 17     
heb ef, "mi a uynhaf medi honn auory." A thrannoeth
Line: 18     
dyuot ar uedwl medi honno. A phan daw, nit oed dim
Line: 19     
namyn y calaf llwm. "Oy a Arglwyd Duw," heb ef,
Line: 20     
"pwy yssyd yn gorfen uyn diua i? A mi a'e gwnn:
Line: 21     
y neb a dechreuis uyn diua, yssyd yn y orffen, ac a
Line: 22     
diuawys y wlad gyt a mi."

Line: 23        
Dyuot y edrych y tryded grofd. Pan doeth, ny
Line: 24     
welsei dyn wenith degach, a hwnnw yn aeduet. "Meuyl
Line: 25     
y mi," heb ef, "ony wylaf i heno. A duc yr yt arall a
Line: 26     
daw y dwyn hwnn, a mi a wybydaf beth yw." A
Line: 27     
chymryt y arueu a wnaeth, a dechreu gwylat y grofd.
Page of edition: 60   Line: 1     
A menegi a wnaeth y Kicua hynny oll. "Ie," heb hi,
Line: 2     
"beth yssyd y'th uryt ti?" "Mi a wylaf y grofd heno,"
Line: 3     
heb ef. E wylat y grofd yd aeth. Ac ual y byd am
Line: 4     
hanner nos yuelly, nachaf twryf mwyhaf yn y byt; sef
Line: 5     
a wnaeth ynteu edrych. Llyma eliwlu y byd o lygot;
Line: 6     
a chyfrif na messur ny ellit ar hynny. Ac ny wydat yny
Line: 7     
uyd y llygot yn guan adan y grofd, a phob un yn drigyaw
Line: 8     
ar hyt y kyleuyn, ac yn y estwng genti, ac yn torri y
Line: 9     
dywyssen * ac yn guan a'r tywys e ymdeith, ac yn adaw
Line: 10     
y calaf yno. Ac ni wydyat ef uot un keleuyn yno ny bei
Line: 11     
lygoden am pob un. Ac a gymerynt eu hynt racdunt ar
Line: 12     
tywys * Ms. page: 75  gantunt. Ac yna rwng dicter a llit, taraw
Line: 13     
ymplith y llygot a wnaeth. A mwy noc ar y gwydbet, neu
Line: 14     
yr adar yn yr awyr, ny chytdremei ef ar yr un ohonunt
Line: 15     
wy; eithyr un a welei yn amdrom, ual y tebygei na allei
Line: 16     
un pedestric. Yn ol honno y kerdwys ef, a'y dala a
Line: 17     
wnaeth, a'y dodi a wnaeth yn y uanec, ac a llinin rwymaw
Line: 18     
geneu y uanec, a'y chadw gantaw, a chyrchu y llys.

Line: 19        
Dyuot y'r ystauell yn yd oed Kicua, a goleuhau y
Line: 20     
tan, ac wrth y llinyn dodi y uanec ar y wanas a oruc.
Line: 21     
"Beth yssyd yna, Arglwyd?" heb y Kicua. "Lleidyr,"
Line: 22     
heb ynteu, "a geueis yn lledratta arnaf." "Pa ryw
Line: 23     
leidyr, Arglwyd, a allut ti y dodi y'th uanec?" heb hi.
Line: 24     
"Llyma oll," heb ynteu, a menegi ual yr lygryssit ac y
Line: 25     
diuwynyssit y grofdeu idaw, ac ual y doethant y llygot
Line: 26     
idaw y'r grofd diwethaf yn y wyd. "Ac un ohonunt
Line: 27     
oed amdrom, ac a deleis, ac yssyd yn y uanec, ac a grogaf
Page of edition: 61   Line: 1     
inheu auory. Ac ym kyffes y Duw, bei as caffwn oll, mi
Line: 2     
a'y crogwn." "Arglwyd," heb hi, "diryued oed hynny.
Line: 3     
Ac eisswys anwymp yw guelet gwr kyuurd, kymoned,
Line: 4     
a thidi, yn crogi y ryw bryf hwnnw. A phei gwnelut iawn,
Line: 5     
nyt ymyrrut yn y pryf, namyn y ellwng e ymdeith."
Line: 6     
"Meuyl ymi," heb ef, "bei as caffwnn i * wy oll, onys
Line: 7     
crogwn: Ms. page: 76  ac a geueis, mi a'e crogaf." "Ie, Arglwyd,"
Line: 8     
heb hi, "nit oes achaws y mi y uot yn borth y'r pryf
Line: 9     
hwnnw, namyn goglyt ansyberwyt y ti. A gwna ditheu
Line: 10     
dy ewyllus, Arglwyd." "Bei gwypwn inheu defnyd yn
Line: 11     
y byt y dylyut titheu bot yn borth idaw ef, mi a uydwn
Line: 12     
wrth dy gynghor am danaw; a chanys gwnn, Arglwydes,
Line: 13     
medwl yw genhyf y diuetha." "A gwna ditheu yn
Line: 14     
llawen," heb hi.

Line: 15        
Ac yna y kyrchwys ef Orssed Arberth, a'r llygoden
Line: 16     
gantaw, a sengi dwy forch yn y lle uchaf ar yr orssed.
Line: 17     
Ac ual y byd yuelly, llyma y guelei yscolheic yn dyuot
Line: 18     
attaw, a hen dillat hydreul, tlawt amdanaw. Ac neut
Line: 19     
oed seith mlyned kyn no hynny, yr pan welsei ef na dyn,
Line: 20     
na mil, eithyr y pedwardyn y buassynt y gyt, yny golles
Line: 21     
y deu. "Arglwyd," heb yr yscolheic, "dyd da it."
Line: 22     
"Duw a rodo da it, a grayssaw wrthyt," heb ef. "Pan
Line: 23     
doy di, yr yscolheic?" heb ef. "Pan doaf, Arglwyd, o
Line: 24     
Loygyr o ganu. A phaham y gouynhy di, Arglwyd?"
Line: 25     
heb ef. "Na weleis," heb ef, "neut seith mlyned, un
Line: 26     
dyn yma, onyt pedwar dyn diholedic, a thitheu yr awr
Line: 27     
honn." "Ie, Arglwyd, mynet," heb ef, "drwy y wlat
Page of edition: 62   Line: 1     
honn yd wyf inheu yr awr honn, parth a'm gwlat uy hun.
Line: 2     
A pha ryw weith yd wyte yndaw, Arglwyd?" "Crogi
Line: 3     
lleidyr a geueis yn lledratta arnaf," heb ef. "Ba ryw
Line: 4     
leidyr, Arglwyd?" Ms. page: 77  heb ef. "Pryf a welaf i'th law di
Line: 5     
ual llygoden. A drwc y gueda y wr kyuurd a thidi
Line: 6     
ymodi pryf kyfryw a hwnnw. Gellwg e ymdeith ef."
Line: 7     
"Na ellynghaf, y rof a Duw," heb ynteu. "Yn lledratta
Line: 8     
y keueis ef, a chyfreith lleidyr a wnaf inheu ac ef, y
Line: 9     
grogi." "Arglwyd," heb ynteu, "rac guelet gwr kyuurd
Line: 10     
a thidi yn y gueith hwnnw, punt a geueis i o gardotta,
Line: 11     
mi a'e rodaf it, a gellwng y pryf hwnnw e ymdeith."
Line: 12     
"Nac ellynghaf, y rof a Duw, nys guerthaf." "Gwna di,
Line: 13     
Arglwyd," heb ef. "Ony bei hagyr guelet gwr kyuurd a
Line: 14     
thidi yn teimlaw y ryw bryf a hwnnw, ny'm torei."
Line: 15     
Ac e ymdeith yd aeth yr yscolheic.

Line: 16        
Val y byd ynteu yn dodi y dulath yn y fyrch, nachaf
Line: 17     
offeirat yn dyuot ataw, ar uarch yn gyweir. "Arglwyd,
Line: 18     
dyd da it," heb ef. "Duw a ro da it," heb y Manawydan,
Line: 19     
"a'th uendith." "Bendith Duw it. A pha ryw weith,
Line: 20     
Arglwyd, yd wyd yn y wneuthur?" "Crogi lleidyr a
Line: 21     
geueis yn lledratta arnaf," heb ef. "Pa ryw leidyr,
Line: 22     
Arglwyd?" heb ef. "Pryf," heb ynteu, "ar ansawd
Line: 23     
llygoden, a lledratta a wnaeth arnaf, a dihenyd lleidyr a
Line: 24     
wnaf inheu arnaw ef." "Arglwyd, rac dy welet yn
Line: 25     
ymodi y pryf hwnnw, mi a'y prynaf. Ellwng ef." "Y
Line: 26     
Duw y dygaf uyghyffes, na'y werthu, na'y ollwng nas
Line: 27     
gwnaf i." "Guir yw, Arglwyd, nyt guerth arnaw ef
Line: 28     
dim. Ms. page: 78  Rac dy welet ti yn ymhalogi wrth y pryf
Page of edition: 63   Line: 1     
hwnnw, mi a rodaf it deir punt, a gollwng ef e ymdeith,"
Line: 2     
"Na uynhaf, y rof a Duw," heb ynteu, "un guerth, namyn
Line: 3     
yr hwnn a dyly, y grogi." "En llawen, Arglwyd, gwna
Line: 4     
dy uympwy." E ymdeith yd aeth yr offeirat. Sef a
Line: 5     
wnaeth ynteu, maglu y llinin am uynwgyl y llygoden.

Line: 6        
Ac ual yd oed yn y dyrchauael, llyma rwtter escob a
Line: 7     
welei a'y swmereu a'y yniuer; a'r escop e hun yn kyrchu
Line: 8     
parth ac attaw. Sef a wnaeth ynteu, gohir ar y weith.
Line: 9     
"Arglwyd escop," heb ef, "dy uendith." "Duw a rodo
Line: 10     
y uendith it," heb ef. "Pa ryw weith yd wyt ty yndaw?"
Line: 11     
"Crogi lleidyr a geueis yn lledratta arnaf," heb ef.
Line: 12     
"Ponyt llygoden," heb ynteu, "a welaf i y'th law di?"
Line: 13     
"Ie," heb ynteu, "a lleidyr uu hi arnaf i." "Ie," heb
Line: 14     
ynteu, "can doethwyf i ar diuetha y pryf hwnnw, mi a'e
Line: 15     
prynaf y genhyt. Mi a rodaf seith punt it yrdaw, a rac
Line: 16     
guelet gwr kyuurd a thi yn diuetha pryf mor dielw
Line: 17     
a hwnnw, gollwng ef, a'r da a geffy ditheu." "Na
Line: 18     
ellynghaf, y rof a Duw," heb ynteu. "Kanys gollyngy
Line: 19     
yr hynny, mi a rodaf it pedeirpunt ar ugeint o aryant
Line: 20     
parawt, a gellwng ef." "Na ellynghaf, dygaf y Duw
Line: 21     
uyghyffes, yr y gymeint arall," heb ef. "Canys collyghy
Line: 22     
yr hynny," heb ef, "mi a rodaf it a wely o uarch yn y
Line: 23     
Ms. page: 79  maes hwnn, a seith swmer yssyd yma, ar y seith
Line: 24     
meirch y maent arnunt." "Na uynhaf, y rof a Duw,"
Line: 25     
heb ynteu. "Cany mynny hynny, gwna y guerth."
Line: 26     
"Gwnaf," heb ynteu, "rydhau Riannon a Phryderi." "Ti
Line: 27     
a gehy hynny." "Na uynhaf, y rof a Duw." "Beth a
Line: 28     
uynhy ditheu?" "Guaret yr hut a'r lledrith y ar seith
Page of edition: 64   Line: 1     
cantref Dyuet." "Ti a geffy hynny heuyt, a gellwng y
Line: 2     
llygoden." "Na ellyngaf, y rof a Duw," heb ef. "Gwybot
Line: 3     
a uynhaf pwy yw y llygoden." "Wy gwreic i yw hi, a
Line: 4     
phy ny bei hynny nys dillyngwn." "Pa gyffuryf y doeth
Line: 5     
hi attaf i?" "Y herwa," heb ynteu. "Miui yw Llwyt
Line: 6     
uab Kil Coet, a mi a dodeis yr hut ar seith cantref Dyuet,
Line: 7     
ac y dial Guawl uab Clut, o gedymdeithas ac ef y dodeis
Line: 8     
i yr hut; ac ar Pryderi y dieleis i guare broch yghot a
Line: 9     
Guawl uab Clut, pan y gwnaeth Pwyll Penn Annwn;
Line: 10     
a hynny yn Llys Eueyd Hen y gwnaeth o aghynghor.
Line: 11     
A guedy clybot dy uot yn kyuanhedu y wlat, y doeth
Line: 12     
uyn teulu attaf inheu, ac y erchi eu rithyaw yn llygot
Line: 13     
y diua dy yd, ac y doethant y nos gyntaf uyn teulu e
Line: 14     
hunein. A'r eil nos y doethant heuyt, ac y diuayssant y
Line: 15     
dwy grofd. A'r tryded nos y doeth uy gwreic a gwraged
Line: 16     
y llys attaf, y erchi im eu rithaw, ac y Ms. page: 80  ritheis inheu.
Line: 17     
A beichawc oed hi. A phy na bei ueichawc hi, nis
Line: 18     
gordiwedut ti. A chanys bu, a'y dala hi, mi a rodaf
Line: 19     
Pryderi a Riannon it, ac a waredaf yr hut a'r lletrith y ar
Line: 20     
Dyuet. Minheu a uenegeis yti pwy yw hi, a gellwng hi."

Line: 21        
"Na ellynghaf, y rof a Duw," heb ef. "Beth a uynny
Line: 22     
ditheu?" heb ef. "Llyna," heb ynteu, "a uynhaf, na
Line: 23     
bo hut uyth ar seith cantref Dyuet, ac na dotter." "Ti
Line: 24     
a geffy hynny," heb ef, "a gellwng hi." "Na ellynghaf,
Line: 25     
y rof a Duw," heb ef. "Beth a uynny ditheu?" heb ef.
Line: 26     
"Llyna," heb ef, "a uynhaf, na bo ymdiala ar Pryderi a
Line: 27     
Riannon, nac arnaf inheu, uyth am hynn." "Hynny oll a
Line: 28     
geffy. A dioer, da y medreist," heb ef. "Bei na metrut
Page of edition: 65   Line: 1     
hynny," heb ef, "ef a doy am dy benn cwbyl o'r gouut."
Line: 2     
"Ie," heb ynteu, "rac hynny y nodeis inheu." "A rytha
Line: 3     
weithon wy gwreic im." "Na rydhaaf, y rof a Duw,
Line: 4     
yny welwyf Pryderi a Riannon yn ryd gyt a mi." "Wely di
Line: 5     
yma wynteu yn dyuot," heb ef.

Line: 6        
Ar hynny, llyma Pryderi a Riannon. Kyuodi a oruc
Line: 7     
ynteu yn eu herbyn, a'y graessawu, ac eisted y gyt. "A
Line: 8     
wrda, rytha uy ngwreic im weithon, ac neu ry geueist
Line: 9     
gwbyl o'r a nodeist." "Ellynghaf yn llawen," heb ef.

Line: 10        
Ac yna y gollwng hi, ac y trewis ynteu hi a hudlath,
Line: 11     
ac y datrithwys hi yn wreigyang deccaf * a welsei neb.

Line: 12        
"Edrych i'th Ms. page: 81  gylch ar y wlat," heb ef, "a thi a
Line: 13     
wely yr holl anhedeu, a'r kyuanhed, ual y buant oreu."
Line: 14     
Ac yna kyuodi a oruc ynteu ac edrych. A phan edrych,
Line: 15     
ef a welei yr holl wlat yn gyuanhed, ac yn gyweir o'y holl
Line: 16     
alauoed a'y hanedeu.

Line: 17        
"Pa ryw wassanaeth y bu Pryderi a Riannon
Line: 18     
yndaw?" heb ef. "Pryderi a uydei ac yrd porth uy
Line: 19     
llys i am y uynwgyl, a Riannon a uydei a mynweireu yr
Line: 20     
essynn, wedy bydyn yn kywein gueir, am y mynwgyl
Line: 21     
hitheu. Ac yuelly y bu eu carchar."

Line: 22        
Ac o achaws y carchar hwnnw, y gelwit y kyuarwydyt
Line: 23     
hwnnw, Mabinogi Mynweir a Mynord. Ac yuelly
Line: 24     
y teruyna y geing honn yma o'r Mabinogy.



Next part



This text is part of the TITUS edition of Pedeir keinc y Mabinogi.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 12.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.