TITUS
Pedeir keinc y Mabinogi
Part No. 4
Previous part

Chapter: MUM  
Page of edition: 67  
Math uab Mathonwy


Line: 1        MATH uab Mathonwy oed arglwyd ar Wyned, a
Line: 2     Pryderi uab Pwyll oed arglwyd ar un cantref
Line: 3     ar ugeint yn y Deheu. Sef oed y rei hynny,
Line: 4     seith cantref Dyuet, a seith Morgannhwc, a phedwar
Line: 5     Kyredigyawn, a thri Ystrat Tywi. Ac yn yr oes honno
Line: 6     Math uab Mathonwy ny bydei uyw, namyn tra uei y
Line: 7     deudroet ymlyc croth morwyn, onyt kynwryf ryuel a'y
Line: 8     llesteirei. Sef oed yn uorwyn gyt ac ef, Goewin uerch
Line: 9     Pebin o Dol Pebin yn Aruon. A honno teccaf morwyn
Line: 10     oed yn y hoes o'r a wydit yno. Ac ynteu yg Kaer Dathyl
Line: 11     yn Aruon yd oed y wasta\trwyd. Ms. page: 82  Ac ny allei gylchu y
Line: 12     wlat, namyn Giluathwy uab Don, [a Gwydyon] uab Don,
Line: 13     y nyeint * ueibon y chwaer, a'r teulu gyt ac wy [a aei] y
Line: 14     gylchu y wlat drostaw.

Line: 15        A'r uorwyn oed gyt a Math yn wastat; ac ynteu
Line: 16     Giluaethwy uab Don a dodes y uryt ar y uorwyn, a'y
Line: 17     charu hyt na wydat beth a wnay ymdanei. Ac nachaf y
Line: 18     liw a'y wed a'y ansawd yn atueilaw o'y charyat, hyt
Line: 19     nat oed hawd y adnabot.

Line: 20        Sef a wnaeth Guydyon y urawd, synnyeit dydgweith
Line: 21     arnaw yn graf. "A was," heb ef, "pa derw ytti?" "Pa
Line: 22     ham?" heb ynteu. "Beth a wely di arnaf i?" "Gwelaf
Page of edition: 68   Line: 1     arnat," heb ef, "colli dy bryt a'th liw, a pha deryw yti?"
Line: 2     "Arglwyd urawt," heb ef, "yr hynn a deryw ymi ny
Line: 3     frwytha ymi y adef y neb." "Beth yw hynny, eneit?"
Line: 4     heb ef. "Ti a wdost," heb ynteu, "kynedyf Math uab
Line: 5     Mathonwy; ba hustyng bynnac, yr y uychanet, o'r a uo
Line: 6     y rwng dynnyon, o ry kyuarfo y guynt ac ef, ef a'y
Line: 7     guybyd." "Ie," heb y Guydyon, "taw di bellach. Mi a
Line: 8     wnn dy uedwl di; caru Goewin yd wyt ti." Sef a wnaeth
Line: 9     ynteu yna, pan wybu ef adnabot o'y urawt y uedwl,
Line: 10     dodi ucheneit dromhaf yn y byt. "Taw, eneit, a'th
Line: 11     ucheneidaw," heb ef, "nyt o hynny y goruydir. Minheu
Line: 12     a baraf," heb ef, "cany ellir heb hynny, dygyuori
Line: 13     Gwyned Ms. page: 83  a Phowys a Deheubarth y geissaw y
Line: 14     uorwyn; a byd lawen di, a mi a'y paraf yt."

Line: 15        Ac ar hynny at Uath uab Mathonwy yd aethant
Line: 16     wy. "Arglwyd," heb y Guydyon, "mi a gigleu dyuot y'r
Line: 17     Deheu y ryw bryuet ni doeth y'r ynys honn eiroet."
Line: 18     "Pwy eu henw wy?" heb ef. "Hobeu, Arglwyd," "Pa
Line: 19     ryw aniueileit yw y rei hynny?" "Aniueileit bychein,
Line: 20     guell eu kic no chic eidon. Bychein ynt wynteu; ac y
Line: 21     maent yn symudaw enweu. Moch y gelwir weithon."

Line: 22        "Pwy biewynt wy?" "Pryderi uab Pwyll, yd anuonet
Line: 23     idaw o Annwn y gan Arawn Urenhin Annwn." (Ac etwa
Line: 24     yd ys yn cadw o'r enw hwnnw hanner hwch, hanner
Line: 25     hob).

Line: 26        "Ie," heb ynteu, "ba furuf y keffir wy y gantaw ef?"
Line: 27     "Mi a af ar uyn deudecuet, yn rith beird, Arglwyd, y
Line: 28     erchi y moch." "Ef a ry eill ych necau," heb ynteu.
Page of edition: 69   Line: 1     "Nit drwc uyn trawscwyd i, Arglwyd," heb ef. "Ny doaf
Line: 2     i heb y moch." "En llawen," heb ynteu, "kerda ragot."

Line: 3        Ef a aeth, a Giluathwy, a deguyr gyt ac wynt, hyt
Line: 4     yg Keredigyawn *, yn y lle a elwir Rudlan Teiui yr
Line: 5     awrhon; yd oed llys yno y Pryderi; ac yn rith beird y
Line: 6     doethant ymywn. Llawen uuant wrthunt. Ar neillaw
Line: 7     Pryderi y gossodet Guydyon y nos honno. "Ie," heb y
Line: 8     Pryderi, "da yw Ms. page: 84  genhym ni cahel kyuarwydyt gan
Line: 9     rei o'r gwreinc racco." "Moes yw genhym ni, Arglwyd,"
Line: 10     heb y Guydyon, "y nos gyntaf y delher at wr mawr,
Line: 11     dywedut o'r penkerd. Mi a dywedaf gyuarwydyd yn
Line: 12     llawen."

Line: 13        Ynteu Wydyon goreu kyuarwyd yn y byt oed. A'r
Line: 14     nos honno, didanu y llys a wnaeth ar ymdidaneu digrif a
Line: 15     chyuarwydyt, yny oed hoff gan paub o'r llys, ac yn
Line: 16     didan gan Pryderi ymdidan ac ef.

Line: 17        Ac ar diwed hynny, "Arglwyd," heb ef, "ae guell y
Line: 18     gwna neb uy neges i wrthyt ti no mi uu hun?" "Na
Line: 19     well," heb ynteu. "Tauawt lawn da yw y teu di."
Line: 20     "Llyna uy neges inheu, Arglwyd, ymadolwyn a thidi am
Line: 21     yr aniueileit a anuonet it o Annwuyn." "Ie," heb ynteu,
Line: 22     "hawssaf yn y byt oed hynny by na bei ammot y rof a'm
Line: 23     gwlat amdanunt; sef yw hynny, nat elont y genhyf yny
Line: 24     hilyont eu deu kymeint yn y wlat." "Arglwyd," heb
Line: 25     ynteu, "minheu a allaf dy rydhau ditheu o'r geireu
Line: 26     hynny. Sef ual y gallaf, na dyro im y moch heno, ac [na]
Page of edition: 70   Line: 1     nacaha ui ohonunt. Auory minheu a dangossaf gyfnewit
Line: 2     amdanunt wy."

Line: 3        A'r nos honno yd aethont ef a'y gedymdeithon y'r
Line: 4     lletty ar y kynghor. "A wyr," heb ef, "ny chawni y
Line: 5     moch oc eu herchi." Ms. page: 85  "Ie," heb wynte, "pa drawscwyd
Line: 6     y keir wynteu?" "Mi a baraf eu cael," heb y
Line: 7     Guydyon. Ac yna yd aeth ef yn y geluydodeu, ac y
Line: 8     dechreuawt dangos y hut, ac yd hudwys deudec emys, a
Line: 9     deudec milgi bronwyn du pob un o honunt, a deudec
Line: 10     torch, a deudec kynillyuan arnunt, a neb o'r a'[e] guelei,
Line: 11     ni wydat na bydynt eur; a deudec kyfrwy ar y meirch,
Line: 12     ac am pob lle y dylyei hayarn uot arnunt, y bydei
Line: 13     gwbyl o eur; a'r frwyneu yn un weith a hynny.

Line: 14        A'r meirch ac a'r cwn y doeth ef at Prydery. "Dyd
Line: 15     da it, Arglwyd," heb ef. "Duw a ro da it," heb ef, "a
Line: 16     graessaw wrthyt." "Arglwyd," heb ef, "llyma rydit yti
Line: 17     am y geir a dywedeist neithwyr am y moch, nas rodut
Line: 18     ac nas guerthut. Titheu a elly gyfnewit yr a uo guell.
Line: 19     Minheu a rodaf y deudeg meirch hynn ual y maent yn
Line: 20     gyueir, ac eu kyfrwyeu, ac eu frwyneu, a'r deudec milgi
Line: 21     ac eu torcheu ac eu kynllyuaneu, ual y guely, a'r deudec
Line: 22     taryan eureit a wely di racco." (Y rei hynny a rithassei
Line: 23     ef o'r madalch). "Ie," heb ynteu, "ni a gymerwn
Line: 24     gynghor." Sef a gaussant yn y kynghor, rodi y moch e
Line: 25     Wydyon, a chymryt y meirch a'r cwn a'r taryaneu y
Line: 26     gantaw ynteu.

Line: 27        Ac yna y kymeryssant wy ganheat, ac y dechreussant
Line: 28     gerdet a'r moch. "A geimeit," heb y Guydyon,
Page of edition: 71   Line: 1     Ms. page: 86  "reit yw in gerdet yn bryssur. Ny phara yr hut
Line: 2     namyn o'r pryt pwy gilyd." A'r nos honno y kerdyssant
Line: 3     hyt ygwarthaf Keredigyawn, y lle a elwir etwa o achaus
Line: 4     hynny Mochtref. A thrannoeth y kymeryssant eu hynt;
Line: 5     dros Elenit y doethant. A'r nos honno y buant y rwng
Line: 6     Keri ac Arwystli, yn y dref a elwir heuyt o achaus hynny
Line: 7     Mochtref. Ac odyna y kerdyssant racdunt, a'r nos honno
Line: 8     yd aethant hyt yg kymwt ym Powys, a elwir o'r ystyr
Line: 9     hwnnw heuyt Mochnant, ac yno y buant y nos honno.
Line: 10     Ac odynha y kerdyssant hyt yg cantref Ros, ac yno y
Line: 11     buant y nos honno y mywn y dref a elwir etwa Mochtref.

Line: 12        "Ha wyr," heb y Gwydyon, "ni a gyrchwn kedernit
Line: 13     Gwynet a'r aniueileit hynn. Yd ys yn lluydaw yn an
Line: 14     ol." Sef y kyrchyssant y dref uchaf o Arllechwoed, ac
Line: 15     yno gwneuthur creu y'r moch, ac o'r achaws hwnnw y
Line: 16     dodet Creuwryon ar y dref. Ac yna guedy gwneuthur
Line: 17     creu y'r moch y kyrchyssant ar Uath uab Mathonwy,
Line: 18     hyt yg Kaer Tathyl.

Line: 19        A phan doethant yno, yd oedit yn dygyuori y wlat.
Line: 20     "Pa chwedleu yssyd yma?" heb y Gwydyon. "Dygyuor,"
Line: 21     heb wy, "y mae Pryderi yn ych ol chwi un cantref ar
Line: 22     ugeint. Ryued uu hwyret y kerdyssawchi." "Mae yr aniueileit
Line: 23     yd aethawch yn eu hwysc?" heb y Math. "Maent
Line: 24     Ms. page: 87  guedy gwneuthur creu udunt yn y cantref arall
Line: 25     issot," heb y Guydyon. Ar hynny, llyma y clywynt yr
Line: 26     utkyrn a'r dygyuor yn y wlat. Ar hynny guiscaw a
Line: 27     wnaethant wynteu, a cherdet yny uydant ym Pennard yn
Line: 28     Aruon.

Line: 29        A'r nos honno yd ymhwelwys Gwydyon uab Don a
Page of edition: 72   Line: 1     Chiluathwy y urawt, kyt yg Kaer Dathyl. Ac yguely *
Line: 2     Math uab Mathonwy dodi Giluathwy a Goewyn uerch
Line: 3     Pebin y gyscu y gyt, a chymell y morynyon allan yn
Line: 4     amharchus, a chyscu genti o'y hanuod y nos honno.

Line: 5        Pan welsant y dyd drannoeth, kyrchu a wnaethant
Line: 6     parth a'r lle yd oed Math uab Mathonwy a'y lu. Pan
Line: 7     doethant, yd oed y guyr hynny yn mynet y gymryt
Line: 8     kynghor ba tu yd arhoynt Pryderi a guyr y Deheu. Ac
Line: 9     ar y kynghor y doethant wynteu. Sef a gaussant yn eu
Line: 10     kynghor, aros yg kedernit Gwyned yn Aruon. Ac
Line: 11     yghymherued y dwy uaynawr yd arhoed, Maynawr
Line: 12     Bennard a Maynawr Coet Alun.

Line: 13        A Phryderi a'y kyrchwys yno wynt; ac yno y bu y
Line: 14     gyfranc, ac y llas lladua uawr o pop parth, ac y bu reit
Line: 15     y wyr y Deheu enkil. Sef lle yd enkilyssant, hyt y Ue a
Line: 16     elwir etwa Nant Call; a hyt yno yd ymlidywyd, Ac yna
Line: 17     y bu yr ayrua diuessur * y meint. Ac Ms. page: 88  yna y kilyssant
Line: 18     hyt y lle a elwir Dol Penmaen. Ac yna clymu a
Line: 19     wnaethant, a cheissaw ymdangneuedu, a gwystlaw a
Line: 20     wnaeth Pryderi ar y tangneued. Sef a wystlwys, Gwrgi
Line: 21     Guastra, ar y pedwyryd ar ugeint o ueibyon guyrda.

Line: 22        A guedy hynny, kerdet o honunt yn eu tangneued
Line: 23     hyt y Traeth Mawr; ac ual y gyt ac y doethant hyt y
Line: 24     Uelen Ryd y pedyt ny ellit eu reoli o ymsaethu, gyrru
Line: 25     kennadeu o Pryderi y erchi guahard y deulu, ac erchi
Line: 26     gadu y ryngtaw ef a Guydyon uab Don, canys ef a
Line: 27     baryssei hynny. At Math uab Mathonwy y doeth y
Page of edition: 73   Line: 1     genhat. "Ie," heb y Math, "e rof a Duw, os da
Line: 2     gan Wydyon uab Don, mi a'e gadaf yn llawen. Ni chymellaf
Line: 3     inheu ar neb uynet e ymlad, dros wneuthur ohanam
Line: 4     ninheu an gallu." "Dioer," heb y kennadeu, "teg,
Line: 5     med Pryderi, oed y'r gwr a wnaeth hynn idaw ef o gam,
Line: 6     dodi y gorf yn erbyn y eidaw ynteu, a gadu y deu lu yn
Line: 7     segur." "Dygaf y Duw uyg kyffes," [heb y Guydyon],
Line: 8     "nat archaf i y wyr Gwyned ymlad drossof i, a minheu
Line: 9     uy hun yn cael ymlad a Phryderi. Mi a dodaf uyg korf
Line: 10     yn erbyn y eidaw yn llawen."

Line: 11        A hynny a anuonet at Pryderi. "Ie," heb y
Line: 12     Pryderi, "nit archaf inheu y neb gouyn uy iawn namyn
Line: 13     my hun." E gwyr hynny a neilltuwyt, ac a dechreuwyt
Line: 14     gwiscaw amdanunt, ac Ms. page: 89  ymlad a wnaethant. Ac o
Line: 15     nerth grym ac angerd, a hut a lledrith, Guydyon a oruu,
Line: 16     a Phryderi a las, ac y Maen Tyuyawc, uch y Uelen Ryd
Line: 17     y cladwyt, ac yno y may y ued.

Line: 18        Gwyr y Deheu a gerdassant ac argan truan ganthunt
Line: 19     parth ac eu gwlat, ac nit oed ryued; eu harglwyd a
Line: 20     gollyssynt. a llawer oc eu goreuguyr, ac eu meirch, ac
Line: 21     eu haruen can mwyaf.

Line: 22        Gwyr Gwyned a ymchweles dracheuyn yn llawen
Line: 23     orawenus. "Arglwyd," heb y Guydyon wrth Uath,
Line: 24     "ponyt oed iawn ynni ollwng eu dylyedauc y wyr y
Line: 25     Deheu, a wystlyssant in ar tangneued? Ac ny dylywn
Line: 26     y garcharu." "Rydhaer ynteu," heb y Math. A'r guas
Line: 27     hwnnw, a'r gwystlon oed gyt ac ef, a ellyngwyt yn ol
Line: 28     guyr y Deheu.

Page of edition: 74  
Line: 1        Enteu Math a gyrchwys Caer Tathyl. Giluaethwy
Line: 2     uab Don a'r teulu a uuassynt gyt ac ef, a gyrchyssant y
Line: 3     gylchaw Gwyned mal y gnotayssynt, a heb gyrchu y llys.
Line: 4     Enteu Uath a gyrchwys e ystauell, ac a beris kyweiraw
Line: 5     lle idaw y benelinyaw, ual y caei dodi y draet ym plyc
Line: 6     croth y uorwyn. "Arglwyd," heb y Goewyn, "keis
Line: 7     uorwyn a uo is dy draet weithon. Gwreic wyf i." "Pa
Line: 8     ystyr yw hynny?" "Kyrch, Arglwyd, a doeth am uym
Line: 9     penn, a hynny yn diargel, ac ny buum distaw inheu. Ny
Line: 10     bu yn y llys nys guypei. Sef a doeth, dy nyeint ueibon
Line: 11     dy chwaer, Ms. page: 90  Arglwyd, Gwydyon uab Don a Giluaethwy
Line: 12     uab Don. A threis arnaf a orugant a chywilyd
Line: 13     y titheu, a chyscu a wnaethpwyt genhyf, a hynny i'th
Line: 14     ystauell ac i'th wely." "Ie," heb ynteu, "yr hyn a allaf
Line: 15     i, [mi a'e gwnaf]. Mi a baraf iawn y ti yn gyntaf, ac
Line: 16     yn ol uy iawn y bydaf inheu. A thitheu," heb ef, "mi
Line: 17     a'th gymeraf yn wreic im, ac a rodaf uedyant uyg
Line: 18     kyuoeth i'th law ditheu."

Line: 19        Ac yn hynny ny doethant wy yng kyuyl y llys,
Line: 20     namyn trigyaw y gylchaw y wlat a wnaethant yny aeth
Line: 21     guahard udunt ar y bwyt a'y llyn. Yn gyntaf ny doethant
Line: 22     wy yn y gyuyl ef. Yna y doethant wynteu attaw ef.
Line: 23     "Arglwyd," heb wynt, "dyd da it." "Ie," heb ynteu,
Line: 24     "ay y wneuthur iawn ymi y doethauch chwi?"
Line: 25     "Arglwyd, i'th ewyllus yd ydym." "Bei uy ewyllwys
Line: 26     ny chollwn o wyr ac araeu a golleis. Vyg kywilyd ny
Line: 27     ellwch chwi y dalu y mi, heb angheu Pryderi. A chan
Line: 28     doethauch chwitheu y'm ewyllus inheu, mi a dechreuaf
Line: 29     boen arnawch."

Page of edition: 75  
Line: 1        Ac yna y kymerth e hutlath, ac y trewis Giluathwy
Line: 2     yny uyd daran ewic; ac achub y llall a wnaeth yn
Line: 3     gyflym, kyt mynhei dianc nys gallei, a'y taraw a'r un
Line: 4     hutlath yny uyd yn garw. "Canys ywch yn rwymedigaeth,
Line: 5     mi a wnaf ywch gerdet y gyt, a'ch bot yn
Line: 6     gymaredic, ac yn Ms. page: 91  un anyan a'r gwyduilot yd ywch yn
Line: 7     eu rith, ac yn yr amser y bo etiued udunt wy, y uot
Line: 8     ywchwitheu. A blwydyn y hediw, dowch yma ataf i."

Line: 9        Ym penn y ulwydyn o'r un dyd, llyma y clywei
Line: 10     odorun adan paret yr ystauell, a chyuarthua cwn y llys
Line: 11     am penn y godorun. "Edrych," heb ynteu, "beth yssyd
Line: 12     allan." "Arglwyd," heb un, "mi a edrycheis. Mae yna
Line: 13     carw, ac ewic, ac elein gyt ac wynt." Ac ar hynny,
Line: 14     kyuodi a oruc ynteu a dyuot allan. A phan doeth, sef y
Line: 15     guelei y trillydyn; sef trillydyn oedynt, * carw, ac ewic,
Line: 16     ac elein cryf. Sef a wnaeth, dyrchauael e hutlath. "Yr
Line: 17     hwnn a uu o honawch yn ewic yrllyned, bit uaed coed
Line: 18     yleni. A'r hwnn a uu garw o honawch yrllyned, bit
Line: 19     garnen eleni." Ac ar hynny, eu taraw a'r hutlath.

Line: 20        "Y mab hagen a gymeraf i, ac a baraf y ueithryn
Line: 21     a'y uedydyaw" Sef enw a dodet arnaw, Hydwn.
Line: 22     "Ewch chwitheu, a bydwch y lleill yn uaed coed, a'r
Line: 23     llall yn garnen coet. A'r anyan a uo y'r moch coet, bit
Line: 24     y chwitheu. A blwydyn y hediw bydwch yma ydan y
Line: 25     paret, ac ych etiued y gyt a chwi."

Line: 26        Ym penn y ulwydyn, llyma y clywyn kyuarthua cwn
Line: 27     dan paret yr ystauell, a dygyuor y llys y am hynny am
Page of edition: 76   Line: 1     eu penn. Ar hynny, kyuodi a oruc [ynteu] a mynet allan.
Line: 2     A phan daw Ms. page: 92  allan, trillydyn a welei. Sef kyfryw
Line: 3     lydnot a welei, baed coed, a charnen coet, a chrynllwdyn
Line: 4     da y gyt ac wy. A breisc oed yn yr oet oed arnaw.

Line: 5        "Ie," heb ef, "hwnn a gymeraf i attaf, ac a baraf y
Line: 6     uedydyaw," - a'y daraw a'r hutlath, yny uyd yn uab
Line: 7     braswineu telediw. Sef enw a dodet ar hwnnw,
Line: 8     Hychdwn. "A chwitheu, yr un a uu baed coet o
Line: 9     honawch yrllyned, bit bleidast yleni, a'r hwn a uu
Line: 10     garnen yrllyned, bit uleid yleni." Ac ar hynny eu taraw
Line: 11     a'r hutlath, yny uydant bleid a bleidast. "Ac anyan yr
Line: 12     aniueileit yd ywch yn eu rith, bit y chwitheu. A bydwch
Line: 13     yma blwydyn y'r dyd hediw ydan y paret hwnn."

Line: 14        Yr un dyd ym penn y ulwydyn, llyma y clywei
Line: 15     dygyuor a chyuarthua dan paret yr ystauell. Ynteu a
Line: 16     gyuodes allan, a phan daw, llyma y guelei bleid, a bleidast,
Line: 17     a chrubothon cryf y gyt ac wynt. "Hwnn a
Line: 18     gymeraf i," heb ef, "ac a baraf y uedydyaw, ac y mae
Line: 19     y enw yn parawt. Sef yw hwnnw, Bleidwn. Y tri meib
Line: 20     yssyd y chwi, a'r tri hynny ynt: --

Line: 21        Tri meib Giluaethwy enwir,
Line: 22        Tri chenryssedat kywir,
Line: 23        Bleidwn, Hydwn, Hychdwn Hir."

Line: 24     Ac ar hynny, yn y taraw wynteu yll deu a'r hutlath yny
Line: 25     uydant yn eu cnawt eu hun. "A wyr," heb ef, "o
Line: 26     gwnaethauch gam ymi, digawn y buawch ym poen, a
Line: 27     chywilyd mawr a gawssawch, bot Ms. page: 93  plant o bob un o
Page of edition: 77   Line: 1     honawch o'y gilid. Perwch enneint y'r gwyr, a golchi
Line: 2     eu penneu, ac eu kyweiraw." A hynny a berit udunt.

Line: 3        A guedy ymgueiraw ohonunt, * attaw ef y kyrchyssant.
Line: 4     "A wyr," heb ef, "tangneued a gawsawch, a
Line: 5     cherennyd a geffwch. A rodwch im kynghor pa
Line: 6     uorwyn a geisswyf." "Arglwyd," heb y Guydyon uab
Line: 7     Don, "hawd yw dy gynghori. Aranrot uerch Don, dy
Line: 8     nith uerch dy chwaer."

Line: 9        Honno a gyrchwyt attaw. Y uorwyn a doeth
Line: 10     ymywn. "A uorwyn," heb ef, "a wyt uorwyn di?"
Line: 11     "Ny wnn i * amgen no'm bot." Yna y kymerth ynteu yr
Line: 12     hutlath a'y chamu. "Camha di dros honn," heb ef, "ac
Line: 13     ot wyt uorwyn, mi a ednebydaf." Yna y camawd hitheu
Line: 14     dros yr hutlath, ac ar y cam hwnnw, adaw mab brasuelyn
Line: 15     mawr a oruc. Sef a wnaeth y mab, dodi diaspat
Line: 16     uchel. Yn ol diaspat y mab, kyrchu y drws a oruc hi,
Line: 17     ac ar hynny adaw y ryw bethan ohonei; a chyn cael o
Line: 18     neb guelet yr eil olwc arnaw, Guydyon a'y kymerth, ac
Line: 19     a droes llen o bali yn y gylch, ac a'e cudyawd. Sef y
Line: 20     cudyawd, y mywn llaw gist is traed y wely.

Line: 21        "Ie," heb [Math uab] * Mathonwy, "mi a baraf
Line: 22     uedydyaw hwn," wrth y mab brasuelyn. "Sef enw a
Line: 23     baraf, Dylan." Bedydyaw a wnaethpwyt y mab, ac y
Line: 24     gyt ac y bedydywyt, y mor a gyrchwys. Ms. page: 94  Ac yn y lle,
Line: 25     y gyt ac y doeth y'r mor, annyan y mor a gauas, a chystal
Line: 26     y nouyei a'r pysc goreu yn y mor, ac o achaws hynny y
Line: 27     gelwit Dylan Eil Ton. Ny thorres tonn adanaw eiryoet.
Page of edition: 78   Line: 1     A'r ergyt y doeth y angheu ohonaw, a uyrywys Gouannon
Line: 2     y ewythyr. A hwnnw a uu trydyd anuat ergyt.

Line: 3        Val yd oed Wydyon diwarnawt yn y wely, ac yn
Line: 4     deffroi, ef a glywei diaspat yn y gist is y draet. Kyny
Line: 5     bei uchel hi, kyuuch oed ac y kigleu ef. Sef a oruc
Line: 6     ynteu, kyuodi yn gyflym, ac agori y gist. Ac ual y hegyr,
Line: 7     ef a welei uab bychan yn rwyuaw y ureicheu o blyc y
Line: 8     llen, ac yn y guascaru. Ac ef a gymerth y mab y rwng
Line: 9     y dwylaw ac a gyrchwys y dref ac ef, lle y gwydat bot
Line: 10     gwreic a bronneu genti. Ac ymobryn a wnaeth a'r
Line: 11     wreic ueithryn y mab. Y mab a uagwyt y ulwydyn
Line: 12     honno. Ac yn oet y ulwydyn hof oed gantunt y ureisket
Line: 13     bei dwy ulwyd. A'r eil ulwydyn mab mawr oed, ac yn
Line: 14     gallu e hun kyrchu y llys. Ynteu e hun Wydyon, wedy
Line: 15     y dyuot y'r llys a synnywys arnaw. A'r mab a ymgeneuinawd
Line: 16     ac ef, ac a'y carawd yn uwy noc un dyn.
Line: 17     Yna y magwyt y mab yn y llys yny uu pedeirblwyd. A
Line: 18     hof oed y uab wyth Ms. page: 95  mlwyd uot yn gynureisket * ac ef.
Line: 19     A diwyrnawt ef a gerdawd yn ol Gwydyon y orymdeith
Line: 20     allan. Sef a wnaeth, kyrchu Caer Aranrot a'r mab y gyt
Line: 21     ac ef. Gwedy y dyuot y'r llys, kyuodi a oruc Aranrot yn
Line: 22     y erbyn y raessawu, ac y gyuarch guell idaw. "Duw a
Line: 23     ro da it," heb ef. "Pa uab yssyd i'th ol di?" heb hi.
Line: 24     "Y mab hwnn, mab y ti yw," heb ef. "Oy a wr, ba doi
Line: 25     arnat ti, uyg kywilydaw i, a dilyt uyg kywilyd, a'y gadw
Line: 26     yn gyhyt a hynn?" "Ony byd arnat ti gywilyd uwy no
Line: 27     meithryn o honaf i uab kystal a hwnn, ys bychan a beth
Page of edition: 79   Line: 1     uyd dy gywilyd di." "Pwy enw dy uab dy?" heb hi.
Line: 2     "Dioer," heb ef, "nit oes arnaw un enw etwa." "Ie,"
Line: 3     heb hi, "mi a dynghaf dyghet idaw, na chaffo enw yny
Line: 4     caffo y genhyf i." "Dygaf y Duw uyg kyffes," heb ef,
Line: 5     "direit wreic wyt, a'r mab a geiff enw, kyt boet drwc
Line: 6     genhyt ti. A thitheu," heb ef, "yr hwnn yd wyt ti, ac
Line: 7     auar arnat am na'th elwir y uorwyn, ni'th elwir bellach
Line: 8     byth yn uorwyn."

Line: 9        Ac ar hynny, kerdet e ymdeith drwy y lit a wnaeth,
Line: 10     a chyrchu Caer Tathyl, ac yno y bu y nos honno. A
Line: 11     thrannoeth kyuodi a oruc, a chymryt y uab gyt ac ef, a
Line: 12     mynet y orymdeith gan lann y weilgi rwng hynny ac
Line: 13     Aber Menei. Ac yn y lle y guelas delysc a morwyal,
Line: 14     hudaw llong a wnaeth. Ac o'r guimon a'r Ms. page: 96  delysc
Line: 15     hudaw cordwal a wnaeth, a hynny llawer, ac eu brithaw
Line: 16     a oruc hyt na welsei neb lledyr degach noc ef. Ac ar
Line: 17     hynny, kyweiraw hwyl ar y llong a wnaeth, a dyuot y
Line: 18     drws porth Caer Aranrot, ef a'r mab yn y llong. Ac yna
Line: 19     dechreu llunyaw esgidyeu, ac eu gwniaw. Ac yna y
Line: 20     harganuot o'r gaer.

Line: 21        Pan wybu ynteu y arganuot o'r gaer, dwyn * eu
Line: 22     heilyw e hun a oruc, a dodi eilyw arall arnunt, ual nat
Line: 23     adnepit. "Pa dynyon yssyd yn y llong?" heb yr Aranrot.
Line: 24     "Crydyon," heb wy. "Ewch y edrych pa ryw
Line: 25     ledyr yssyd ganthunt, a pha ryw weith a wnant." Yna y
Line: 26     doethpwyt, a phan doethpwyt, yd oed ef yn brithaw
Line: 27     cordwal, a hynny yn eureit. Yna y doeth y kennadeu, a
Page of edition: 80   Line: 1     menegi idi hi hynny. "Ie," heb hitheu, "dygwch
Line: 2     uessur uyn troet, ac erchwch y'r cryd wneuthur esgidyeu
Line: 3     im." Ynteu a lunywys yr esgidyeu, ac nit wrth y messur,
Line: 4     namyn yn uwy. Dyuot a'r esgidyeu idi. Nachaf yr
Line: 5     esgidyeu yn ormod. "Ryuawr yw y rei hynn," heb hi.
Line: 6     "Ef a geiff werth y rei hynn, a gwnaet heuyt rei a uo
Line: 7     llei noc wynt." Sef a wnaeth ef, gwneuthur rei ereill yn
Line: 8     llei lawer no'y throet, a'y hanuon idi. "Dywedwch
Line: 9     idaw, nit a ymi un o'r esgidyeu hynn," heb hi. Ef a
Line: 10     dywetpwyt idaw. "Ie," heb ef, "ny lunyaf esgidyeu
Line: 11     idi yny welhwyf y throet." A hynny a dywetpwyt idi.
Line: 12     "Ie," heb hi, Ms. page: 97  "mi a af hyt attaw."

Line: 13        Ac yna y doeth hi hyt y llong. A phan doeth, yd
Line: 14     oed ef yn llunyaw, a'r mab yn gwniaw. "Ie, Arglwydes,"
Line: 15     heb ef, "dyd da it." "Duw a ro da it," heb hi. "Eres
Line: 16     yw genhyf na uedrut kymedroli [ar wneuthur] * esgidyeu
Line: 17     wrth uessur." "Na uedreis," heb ynteu. "Mi a'y
Line: 18     medraf weithon."

Line: 19        Ac ar hynny, llyma y dryw yn seuyll ar wwrd y
Line: 20     llog. Sef a wnaeth y mab, y uwrw a'y uedru y rwg
Line: 21     giewyn y esgeir a'r ascwrn. Sef a wnaeth hitheu,
Line: 22     chwerthin. "Dioer," heb hi, "ys llaw gyffes y medrwys
Line: 23     y Lleu ef." "Ie," heb ynteu, "aniolwch Duw it. Neur
Line: 24     gauas ef enw. A da digawn yw y enw. Llew Llaw
Line: 25     Gyffes yw bellach."

Line: 26        Ac yna difflannu y gueith yn delysc ac yn wimon.
Page of edition: 81   Line: 1     A'r gueith ny chanlynwys ef hwy no hynny. Ac o'r
Line: 2     achaws hwnnw y gelwit ef yn drydyd eur gryd.

Line: 3        "Dioer," heb hitheu, "ni henbydy well di o uot yn
Line: 4     drwc wrthyf i.""Ny buum drwc i etwa wrthyt ti,"
Line: 5     heb ef. Ac yna yd ellyngwys ef y uab yn y bryt e hun,
Line: 6     ac y kymerth y furyf e hun. "Ie," heb hitheu, "minheu
Line: 7     a dyghaf dyghet y'r mab hwnn, na chaffo arueu byth
Line: 8     yny gwiscof i ymdanaw." "Y rof a Duw," heb ef,
Line: 9     "handid o'th direidi di, ac ef a geif arueu." Yna y
Line: 10     doethant wy parth a Dinas Dinllef. Ac yna meithryn
Line: 11     Llew Llaw Gyffes yny allwys marchogaeth pob Ms. page: 98 
Line: 12     march, ac yny oed gwbyl o bryt, a thwf, a meint.

Line: 13        Ac yna adnabot a wnaeth Gwydyon arnaw y uot yn
Line: 14     kymryt dihirwch o eisseu meirch ac arueu, a'y alw attaw
Line: 15     a wnaeth. "A was," heb ynteu, "ni a awn, ui a thi, y
Line: 16     neges auory. A byd lawenach noc yd wyt." "A hynny
Line: 17     a wnaf inheu," heb y guas.

Line: 18        Ac yn ieuengtit y dyd trannoeth, kyuodi a wnaethant,
Line: 19     a chymryt yr aruordir y uynyd parth a Brynn
Line: 20     Aryen. Ac yn y penn uchaf y Geuyn Clutno, ymgueiraw
Line: 21     ar ueirch a wnaethant, a dyuot parth a Chacr
Line: 22     Aranrot. Ac yna amgenu eu pryt a wnaethant, a
Line: 23     chyrchu y porth yn rith deu was ieueinc, eithyr y uot
Line: 24     yn prudach pryt Gwydyon noc un y guas.

Line: 25        "E porthawr," heb ef, "dos ymywn, a dywet uot
Line: 26     yma beird o Uorgannwc." Y porthawr a aeth.
Line: 27     "Graessaw Duw wrthunt. Gellwng y mywn wy," heb
Line: 28     hi. Diruawr leuenyd a uu yn eu herbyn. Yr yneuad a
Page of edition: 82   Line: 1     gyweirwyd ac y wwyta yd aethpwyt. Guedy daruot y
Line: 2     bwyta, ymdidan a wnaeth hi a Guydyon am chwedleu
Line: 3     a chyuarwydyt. Ynteu Wydyon kyuarwyd da oed.

Line: 4        Guedy bot yn amser ymadaw a chyuedach, ystauell
Line: 5     a gweirwyt udunt wy, ac y gyscu yd aethant. Hir
Line: 6     bylgeint Guydyon a gyuodes. Ac yna y gelwis ef y hut
Line: 7     a'y allu attaw. Ms. page: 99  Erbyn pan oed dyd yn goleuliau, yd
Line: 8     oed gyniweir ac utkyrn a lleuein yn y wlat yn gynghan.
Line: 9     Pan ydoed y dyd yn dyuot, wynt a glywynt taraw drws
Line: 10     yr ystauell, ac ar hynny Aranrot yn erchi agori. Kyuodi
Line: 11     a oruc y guas ieuanc, ac agori. Hitheu a doeth y mywn,
Line: 12     a morwyn y gyt a hi. "A wyrda," heb hi, "lle drwc yd
Line: 13     ym." "Ie," heb ynteu, "ni a glywn utkyrn a lleuein, a
Line: 14     beth a debygy di o hynny?" "Dioer," heb hi, "ni
Line: 15     chawn welet llyw y weilgi gan pob llong ar torr y gilyd.
Line: 16     Ac y maent yn kyrchu y tir yn gyntaf a allont. A pha
Line: 17     beth a wnawni?" heb hi. "Arglwydes," heb y Gwydyon,
Line: 18     "nyt oes in gynghor, onyt caeu y gaer arnam, a'y chynhal
Line: 19     yn oreu a allom." "Ie," heb hitheu, "Duw a dalho
Line: 20     ywch. A chynhelwch chwitheu; ac yma y keffwch
Line: 21     digawn o arueu."

Line: 22        Ac ar hynny, yn ol yr arueu yd aeth hi. A llyma
Line: 23     hi yn dyuot, a dwy uorwyn gyt a hi, ac arueu deu wr
Line: 24     gantunt. "Arglwydes," heb ef, "gwisc ymdan y
Line: 25     gwryanc hwnn. A minheu, ui a'r morynyon, a wiscaf
Line: 26     ymdanaf inheu. Mi a glywaf odorun y gwyr yn dyuot."
Line: 27     "Hynny a wnaf yn llawen." A guiscaw a wnaeth hi
Line: 28     amdanaw ef yn llawen, ac yn gwbyl.

Page of edition: 83  
Line: 1        "A derw," heb ef, "wiscaw amdan y gwryanc
Line: 2     hwnnw?" "Deryw," heb hi. "Neu deryw y minheu,"
Line: 3     Ms. page: 100  heb ef. "Diodwn yn arueu weithon; nit reit ynn
Line: 4     wrthunt." "Och," heb hitheu, "paham? Llyna y
Line: 5     llynghes yng kylch y ty." "A wreic, nit oes yna un
Line: 6     llynghes." "Och !" heb [hi], "pa ryw dygyuor a uu o
Line: 7     honei?" "Dygyuor," heb ynteu, "y dorri dy dynghetuen
Line: 8     am dy uab, ac y geissaw arueu idaw. Ac neur
Line: 9     gauas ef arueu, heb y diolwch y ti." "E rof a Duw,"
Line: 10     heb hitheu, "gwr drwc wyt ti. Ac ef a allei llawer mab
Line: 11     colli y eneit am y dygyuor a bereisti yn y cantref hwnn
Line: 12     hediw. A mi a dynghaf dynghet idaw," heb hi, "na
Line: 13     chaffo wreic uyth, o'r genedyl yssyd ar y dayar honn yr
Line: 14     awr honn." "Ie," heb ynteu, "direidwreic uuost eiroet,
Line: 15     ac ny dylyei neb uot yn borth it. A gwreic a geif ef ual
Line: 16     kynt."

Line: 17        Hwynteu a doethant at Math uab Mathonwy, a
Line: 18     chwynaw yn luttaf yn y byt rac Aranrot a wnaethant, a
Line: 19     menegi ual y paryssei yr arueu idaw oll. "Ie," heb y
Line: 20     Math, "keisswn ninheu *, ui a thi, oc an hut a'n lledrith,
Line: 21     hudaw gwreic idaw ynteu o'r blodeu." Ynteu yna a meint
Line: 22     gwr yndaw ac yn delediwhaf guas a welas dyn eiroet.

Line: 23        Ac yna y kymeryssant wy blodeu y deri, a blodeu y
Line: 24     banadyl, a blodeu yr erwein, ac o'r rei hynny, asswynaw
Line: 25     yr un uorwyn deccaf a thelediwaf a welas dyn eiroet.
Line: 26     Ac y bedydyaw Ms. page: 101  o'r bedyd a wneynt yna, a dodi
Line: 27     Blodeued arnei.

Page of edition: 84  
Line: 1        Gwedy y kyscu y gyt wy ar y wled, "Nyt hawd,"
Line: 2     heb y Guydyon, "y wr heb gyuoeth idaw ossymdeithaw." *
Line: 3     "Ie," heb y Math, "mi a rodaf idaw yr un
Line: 4     cantref goreu y was ieuanc y gael." "Arglwyd," heb ef,
Line: 5     "pa gantref yw hwnnw?" "Cantref Dinodig," heb ef.
Line: 6     A hwnnw a elwir yr awr honn Eiwynyd ac Ardudwy.
Line: 7     Sef lle ar y cantref y kyuanhedwys lys idaw, yn y lle a
Line: 8     elwir Mur Castell, a hynny yg gwrthtir Ardudwy.
Line: 9     Ac yna y kyuanhedwys ef, ac y gwledychwys. A phawb a
Line: 10     uu uodlawn idaw, ac y arglwydiaeth.

Line: 11        Ac yna treigylgueith kyrchu a wnaeth parth a Chaer
Line: 12     Dathyl e ymwelet a Math uab Mathonwy. Y dyd yd
Line: 13     aeth ef parth a Chaer Tathyl, troi o uywn y llys a wnaeth
Line: 14     hi. * A hi a glywei lef corn, ac yn ol llef y corn llyma
Line: 15     hyd blin yn mynet heibaw, a chwn a chynydyon yn y ol.
Line: 16     Ac yn ol y cwn a'r kynydyon, bagat o wyr ar traet
Line: 17     yn dyuot. "Ellynghwch was," heb hi, "e wybot pwy
Line: 18     yr yniuer." Y gwas a aeth, a gouyn pwy oedynt.
Line: 19     "Gronw Pebyr yw hwnn, y gwr yssyd arglwyd ar Benllyn,"
Line: 20     heb wy. Hynny a dywot y guas idi hitheu.
Line: 21     Ynteu a gerdwys yn ol yr hyd. Ac ar Auon Gynnwael
Line: 22     gordiwes yr hyd a'y lad. Ac wrth ulingyaw Ms. page: 102  yr
Line: 23     hyd, a llithyaw y gwn, ef a uu yny wascawd y nos arnaw.
Line: 24     A phan ytoed y dyd yn atueilaw, a'r nos yn nessau, ef a
Line: 25     doeth heb porth y llys.

Line: 26        "Dioer," heb hi, "ni a gawn yn goganu gan yr
Line: 27     unben o'e adu y prytwn y wlat arall, onys guahodwn."
Page of edition: 85   Line: 1     "Dioer, Arglwydes," heb wy, "iawnhaf yw y wahawd."
Line: 2     Yna yd aeth kennadeu yn y erbyn y wahawd. Ac yna
Line: 3     y kymerth ef [y] wahawd yn llawen, ac y doeth y'r llys,
Line: 4     ac y doeth hitheu yn y erbyn y graessawu, ac y gyuarch
Line: 5     well idaw. "Arglwydes, Duw a dalho it dy lywenyd,"
Line: 6     [heb ef]. Ymdiarchenu, a mynet y eisted a wnaethant.
Line: 7     Sef a wnaeth Blodeued, edrych arnaw ef, ac yr awr yd
Line: 8     edrych, nit oed gyueir arnei hi ny bei yn llawn o'e garyat
Line: 9     ef. Ac ynteu a synywys arnei hitheu; a'r un medwl a
Line: 10     doeth yndaw ef ac a doeth yndi hitheu. Ef ny allwys
Line: 11     ymgelu o'e uot yn y charu, a'e uenegi idi a wnaeth.
Line: 12     Hitheu a gymerth diruawr lywenyd yndi. Ac o achaws
Line: 13     y serch, a'r caryat, a dodassei pob un o honunt ar y gilyd,
Line: 14     y bu eu hymdidan y nos honno. Ac ny bu ohir e ymgael
Line: 15     o honunt, amgen no'r nos honno. A'r nos honno kyscu
Line: 16     y gyt a wnaethant.

Line: 17        A thrannoeth, arouun a wnaeth ef e ymdeith.
Line: 18     "Dioer," heb hi, Ms. page: 103  "nyt ey y wrthyf i heno." E nos
Line: 19     honno y buant y gyt heuyt. A'r nos honno y bu yr
Line: 20     ymgynghor ganthunt pa furu y kehynt uot yg kyt.
Line: 21     "Nyt oes gynghor it," heb ef, "onyt un; keissaw y
Line: 22     ganthaw gwybot pa furu y del y angheu, a hynny yn
Line: 23     rith ymgeled amdanaw."

Line: 24        Trannoeth, arouun a wnaeth. "Dioer, ni chyghoraf
Line: 25     it hediw uynet e wrthyf i." "Dioer, canys kynghory
Line: 26     ditheu, nit af inheu," heb ef. "Dywedaf hagen uot yn
Line: 27     perigyl dyuot yr unben bieu y llys adref." "Ie," heb
Line: 28     hi, "auory, mi a'th ganhadaf di e ymdeith."

Page of edition: 86     
Line: 1        Trannoeth, arouun a wnaeth ef, ac ny ludywys
Line: 2     hitheu ef. "Ie," heb ynteu, "coffa a dywedeis wrthyt,
Line: 3     ac ymdidan yn lut ac ef; a hynny yn rith ysmalawch
Line: 4     caryat ac ef. A dilyt y gantaw pa ford y gallei dyuot y
Line: 5     angheu."

Line: 6        Enteu a doeth adref y nos honno. Treulaw y dyd
Line: 7     a wnaethant drwy ymdidan, a cherd, a chyuedach. A'r
Line: 8     nos honno y gyscu y gyt yd aethant. Ac ef a dywot
Line: 9     parabyl, a'r eil wrthi. Ac yn hynny parabyl nis cauas.
Line: 10     "Pa derw yti," heb ef, "ac a wyt iach di?" "Medylyaw
Line: 11     yd wyf," heb hi, "yr hynn ny medylyut ti amdanaf
Line: 12     i. Sef yw hynny," heb hi, "goualu am dy angheu di, ot
Line: 13     elut yn gynt no miui." "Ie," heb ynteu, "Duw a dalho
Line: 14     it dy ymgeled. Ony'm Ms. page: 104  llad i Duw hagen, nit hawd
Line: 15     uy llad i," heb ef. "A wney ditheu yr Duw ac yrof inheu,
Line: 16     menegi ymi ba furu y galler dy lad ditheu? Canys guell
Line: 17     uyghof i wrth ymoglyt no'r teu di." "Dywedaf yn
Line: 18     llawen," heb ef. "Nit hawd uy llad i," heb ef, "o ergyt.
Line: 19     A reit oed uot blwydyn yn gwneuthur y par y'm byrhit i
Line: 20     ac ef, a heb gwneuthur dim o honaw, namyn pan uythit
Line: 21     ar yr aberth duw Sul." "Ae diogel hynny?" heb hi.
Line: 22     "Diogel, dioer," heb ef. "Ny ellir uy llad i y mywn ty,"
Line: 23     heb ef, "ny ellir allan; ny ellir uy llad ar uarch, ny ellir
Line: 24     ar uyn troet." "Ie" heb hitheu, "pa delw y gellit dy
Line: 25     lad ditheu?" "Mi a'e dywedaf yti," heb ynteu. "Gwneuthur
Line: 26     ennein im ar lan auon, a gwneuthur cromglwyt uch
Line: 27     benn y gerwyn, a'y thoi yn da didos wedi hynny hyhitheu.
Line: 28     A dwyn bwch," heb ef, "a'y dodi gyr llaw y gerwyn, a
Page of edition: 87   Line: 1     dodi ohonof uinheu y neill troet ar geuyn y bwch, a'r *
Line: 2     llall ar emyl y gerwyn. Pwy bynnac a'm metrei i yuelly,
Line: 3     ef a wnay uy angheu." "Ie," heb hitheu, "diolchaf y
Line: 4     Duw hynny. Ef a ellir rac hynny dianc yn hawd."

Line: 5        Nyt kynt noc y cauas hi yr ymadrawd, noc y hanuones
Line: 6     hitheu at Gronw Pebyr. Gronw a lauurywys
Line: 7     gueith y guayw, a'r un dyd ym penn y ulwydyn y bu
Line: 8     barawt. A'r dyd hwnnw y peris ef idi hi guybot hynny.
Line: 9     Ms. page: 105  "Arglwyd," heb hi, "yd wyf yn medylyaw pa delw
Line: 10     y gallei uot yr * hynn a dywedeisti gynt wrthyf i. Ac a
Line: 11     dangossy di ymi pa furu y sauut ti ar emyl y gerwyn a'r
Line: 12     bwch, o faraf uinheu yr enneint?" "Dangossaf," heb
Line: 13     ynteu.

Line: 14        Hitheu a anuones at Gronw, ac a erchis idaw bot yg
Line: 15     kyscawt y brynn a elwir weithon Brynn Kyuergyr; yglan
Line: 16     Auon Kynuael oed hynny. Hitheu a beris kynnullaw a
Line: 17     gauas o auyr yn y cantref a'y dwyn o'r parth draw y'r *
Line: 18     auon, gyuarwyneb a Bryn Kyuergyr,

Line: 19        A thrannoeth hi a dywot, "Arglwyd," heb hi, "mi
Line: 20     a bereis kyweiraw y glwyt, a'r ennein, ac y maent yn
Line: 21     barawt." "Ie," heb ynteu, "awn eu hedrych yn
Line: 22     llawen." Wy a doethant trannoeth y edrych yr enneint.
Line: 23     "Ti a ey y'r ennein, Arglwyd?" heb hi. "Af yn
Line: 24     llawen," heb ef. Ef a aeth y'r ennein, ac ymneinaw a
Line: 25     wnaeth. "Arglwyd," heb hi, "llyma yr aniueileit a
Line: 26     dywedeisti uot bwch arnunt." "Ie," heb ynteu, "par
Line: 27     dala un ohonunt, a phar y dwyn yma." Ef a ducpwyt. Yna
Page of edition: 88   Line: 1     y kyuodes ynteu o'r ennein a guiscaw y lawdyr amdanaw,
Line: 2     ac y dodes y neilltroet ar emyl y gerwyn, a'r llall ar
Line: 3     geuyn y bwch.

Line: 4        Ynteu Gronw a gyuodes e uynyd o'r brynn a elwir
Line: 5     Brynn Kyuergyr, ac ar benn y neill glin y kyuodes, ac
Line: 6     a'r guenwynwayw y uwrw, a'y uedru yn y ystlys, yny
Line: 7     Ms. page: 106  neita y paladyr ohonaw, a thrigyaw y penn yndaw.
Line: 8     Ac yna bwrw ehetuan o honaw ynteu yn rith eryr, a dodi
Line: 9     garymleis anhygar. Ac ny chahat y welet ef odyna y
Line: 10     maes.

Line: 11        Yn gyn gyflymet ac yd aeth ef e ymdeith, y kyrchyssant
Line: 12     wynteu y llys, a'r nos honno kyscu y gyt. A
Line: 13     thrannoeth kyuodi a oruc Gronw, a guereskyn Ardudwy.
Line: 14     Guedy gwreskyn y wlat, y gwledychu a wnaeth yny oed
Line: 15     yn y eidaw ef Ardudwy a Phenllyn.

Line: 16        Yna y chwedyl a aeth at Math uab Mathonwy.
Line: 17     Trymuryt a goueileint a gymerth Math yndaw, a mwy
Line: 18     Wydyon noc ynteu lawer. "Arglwyd," heb y Guydyon,
Line: 19     "ny orffwyssaf uyth, yny gaffwyf chwedleu y wrth uy
Line: 20     nei." "Ie," heb y Math, "Duw a uo nerth yt." Ac yna
Line: 21     kychwynnu a wnaeth ef, a dechreu rodyaw racdaw, a
Line: 22     rodyaw Gwyned a wnaeth, a Phowys yn y theruyn.
Line: 23     Guedy rodyaw pob lle, ef a doeth y Aruon, ac a doeth
Line: 24     y ty uab eillt, ymaynawr Bennard.

Line: 25        Diskynnu yn y ty a wnaeth, a thrigyaw yno y nos
Line: 26     honno. Gwr y ty a'y dylwyth a doeth ymywn, ac yn
Line: 27     diwethaf y doeth y meichat. Gwr y ty a dywot wrth y
Line: 28     meichat, "A was," heb ef, "a doeth dy hwch di heno
Page of edition: 89   Line: 1     y mywn?" "Doeth," heb ynteu, "yr awr honn y doeth
Line: 2     at y moch." "Ba ryw gerdet," heb y Guydyon, "yssyd
Line: 3     ar yr hwch honno?" "Ban a\gorer Ms. page: 107  y creu beunyd
Line: 4     yd a allan. Ny cheir craf arnei, ac ny wybydir ba ford
Line: 5     yd a, mwy no chyn elei yn y daear." "A wney di," heb
Line: 6     y Guydyon, "yrofi, nat agorych y creu yny uwyf i yn y
Line: 7     neillparth y'r creu y gyt a thi?" "Gwnaf yn llawen,"
Line: 8     heb ef. Y gyscu yd aethant y nos honno.

Line: 9        A phan welas y meichat lliw y dyd, ef a deffroes
Line: 10     Wydyon, a chyuodi a wnaeth Gwydyon, a guiscaw amdanaw
Line: 11     a dyuot y gyt [ac ef] a seuyll wrth y creu. Y
Line: 12     meichat a agores y creu. Y gyt ac y hegyr, llyma hitheu
Line: 13     yn bwrw neit allan, a cherdet yn braf a wnaeth, a
Line: 14     Guydyon a'y canlynwys. A chymryt gwrthwyneb auon
Line: 15     a wnaeth, a chyrchu nant a wnaeth, a elwir weithon
Line: 16     Nantllew, ac yna guastatau a wnaeth, a phori.

Line: 17        Ynteu Wydyon a doeth y dan y prenn, ac a edrychwys
Line: 18     pa beth yd oed yr hwch yn y bori; ac ef a welei yr
Line: 19     hwch yn pori kic pwdyr a chynron. Sef a wnaeth ynteu,
Line: 20     edrych ym blaen y prenn. A phan edrych, ef a welei
Line: 21     eryr ym blaen y prenn. A phan ymyskytwei yr eryr, y
Line: 22     syrthei y pryuet a'r kic pwdyr o honaw, a'r hwch yn
Line: 23     yssu y rei hynny. Sef a wnaeth ynteu, medylyaw y mae
Line: 24     Lleu oed yr eryr, a chanu englyn: --

Line: 25        "Dar a dyf Ms. page: 108  y rwng deu lenn,
Line: 26        Gorduwrych awyr a glenn.
Line: 27        Ony dywedaf i eu,
Line: 28        O ulodeu Lleu * ban yw hynn."
Page of edition: 90  
Line: 1     Sef a wnaeth ynteu yr eryr, ymellwng yny oed yg
Line: 2     kymerued y prenn. Sef a wnaeth ynteu Wydyon, canu
Line: 3     englyn arall: --

Line: 4        "Dar a dyf yn ard uaes,
Line: 5        Nis gwlych glaw, mwy * tawd nawes.
Line: 6        Ugein angerd a borthes.
Line: 7        Yn y blaen, Lleu * Llaw Gyffes."

Line: 8     Ac yna ymellwng idaw ynteu, yny uyd yn y geing issaf
Line: 9     o'r pren. Canu englyn idaw ynteu yna: --

Line: 10        "Dar a dyf dan anwaeret,
Line: 11        Mirein modur * ymywet.
Line: 12        Ony dywedaf i [eu]
Line: 13        Ef dydau Lleu * y'm arfet."

Line: 14     Ac y dygwydawd ynteu ar lin Gwydyon; ac yna y
Line: 15     trewis Gwydyon a'r hudlath ynteu, yny uyd yn y rith
Line: 16     e hunan. Ny welsei neb ar wr dremynt druanach hagen
Line: 17     noc a oed arnaw ef. Nit oed dim onyt croen ac ascwrn.

Line: 18        Yna kyrchu Caer Dathyl a wnaeth ef, ac yno y
Line: 19     ducpwyt a gahat o uedic da yg Gwyned wrthaw. Kyn
Line: 20     kyuyl y'r ulwydyn, yd oed ef yn holl iach. "Arglwyd,"
Line: 21     heb ef, wrth Math uab Mathonwy, "madws oed y mi
Line: 22     caffael iawn gan y gwr y keueis ouut gantaw." "Dioer,"
Line: 23     heb y Math, "ny eill ef ymgynhal, a'th iawn di gantaw."
Line: 24     "Ie," heb ynteu, "goreu yw genhyf i bo kyntaf y
Line: 25     caffwyf iawn."

Line: 26        Yna dygyuoryaw Ms. page: 109  Gwyned a wnaethant, a
Line: 27     chyrchu Ardudwy. Gwydyon a gerdwys yn y blaen, a
Line: 28     chyrchu Mur Castell a oruc. Sef a wnaeth Blodeuwed,
Page of edition: 91   Line: 1     clybot eu bot yn dyuot, kymryt y morynyon gyt a hi, a
Line: 2     chyrchu y mynyd; a thrwy Auon Gynuael kyrchu llys a
Line: 3     oed ar y mynyd. Ac ni wydyn gerdet rac ouyn, namyn ac
Line: 4     eu hwyneb tra eu keuyn. Ac yna ni wybuant yny syrthyssant
Line: 5     yn y llyn ac y bodyssant oll eithyr hi e hunan.

Line: 6        Ac yna y gordiwawd Gwydyon hitheu, ac y dywot
Line: 7     wrthi, "Ny ladaf i di. Mi a wnaf yssyd waeth it. Sef
Line: 8     yw hynny," heb ef, "dy ellwng yn rith ederyn. Ac o
Line: 9     achaws y kywilyd a wnaethost ti y Lew Llaw Gyffes,
Line: 10     na ueidych ditheu dangos dy wyneb lliw dyd byth, a
Line: 11     hynny rac ouyn yr holl adar. A bot gelynyaeth y
Line: 12     rynghot a'r holl adar. A bot yn anyan udunt dy uaedu;
Line: 13     a'th amherchi, y lle i'th gaffant. Ac na chollych dy enw,
Line: 14     namyn dy alw uyth yn Blodeuwed."

Line: 15        Sef yw Blodeuwed, tylluan o'r ieith yr awr honn.
Line: 16     Ac o achaws hynny y mae digassawc yr adar y'r tylluan:
Line: 17     ac ef a elwir etwa y dylluan yn Blodeuwed.

Line: 18        Ynteu Gronwy Pebyr a gyrchwys Penllyn, ac odyno
Line: 19     ymgynnatau * a wnaeth. Sef kennadwri a anuones,
Line: 20     gouyn a wnaeth y Lew Llaw Gyffes, a uynnei Ms. page: 110  ae tir
Line: 21     ae dayar, ae eur, ae aryant, am y sarhaet. "Na
Line: 22     chymeraf, y Duw dygaf uyg kyffes," heb ef. "A llyma
Line: 23     y peth lleiaf a gymeraf y gantaw; mynet y'r lle yd
Line: 24     oedwn i ohonaw ef, ban im byryawd a'r par, a minheu y
Line: 25     lle yd oed ynteu. A gadel y minheu y uwrw ef a phar.
Line: 26     A hynny leiaf peth a gymeraf y gantaw."

Line: 27        Hynny a uenegit y Gronw Bebyr. "Ie," heb ynteu,
Page of edition: 92   Line: 1     "dir yw ymi gwneuthur hynny. Wy gwyrda kywir, a'm
Line: 2     teulu, a'm brodyr maeth, a oes ohonawch chwi, a gymero
Line: 3     yr ergyt drossof i?" "Nac oes, dioer," heb wynt. Ac
Line: 4     o achaws gomed ohonunt wy diodef kymryt un ergyt
Line: 5     dros eu harglwyd, y gelwir wynteu, yr hynny hyt hediw,
Line: 6     trydyd Anniweir Deulu.

Line: 7        "Ie," heb ef, "mi a'e kymeraf." Ac yna y
Line: 8     doethant yll deu hyt ar lan Auon Gynuael. Ac yna y
Line: 9     seui * Gronwy Bebyr, yn y lle yd oed Llew Llaw Gyffes
Line: 10     ban y byryawd ef, a Llew yn y lle yd oed ynteu. Ac yna
Line: 11     y dyuot Gronwy Bebyr wrth Llew, "Arglwyd," heb ef,
Line: 12     "canys o drycystryw gwreic y gwneuthum yti a
Line: 13     wneuthum, minheu a archaf yti, yr Duw, llech a welaf ar
Line: 14     lan yr auon, gadel ym dodi honno y rynghof a'r
Line: 15     dyrnawt." "Dioer," heb y Llew, "ni'th omedaf o
Line: 16     hynny." "Ie," heb ef, "Duw a dalho it." Ac yna y
Line: 17     kymerth Gronwy y llech ac y dodes Ms. page: 111  y ryngtaw a'r
Line: 18     ergyt. Ac yna y byryawd Llew ef a'r par, ac y guant
Line: 19     y llech drwydi, ac ynteu drwydaw, yny dyrr y geuynn.

Line: 20        Ac yna y llas Gronwy Bebyr, ac yno y mae y llech
Line: 21     ar lan Auon Gynuael yn Ardudwy, a'r twll drwydi. Ac
Line: 22     o achaws hynny ettwa y gelwir Llech Gronwy.

Line: 23        Ynteu Llew Llaw Gyffes a oreskynnwys eilweith y
Line: 24     wlat, ac y gwledychwys yn llwydanhus. A herwyd y
Line: 25     dyweit y kyuarwydyt, ef a uu arglwyd wedy hynny ar
Line: 26     Wyned.

Line: 27        Ac yuelly y teruyna y geing honn o'r Mabinogi.
Ms. page:  


Next part


This text is part of the TITUS edition of Pedeir keinc y Mabinogi.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 12.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.