TITUS
Vagbhata, Astangahrdayasamhita: Part No. 101

Adhyaya: 21 


Uttarastʰāna 21


Verse: 1 
Halfverse: ab 
    mātsya-māhiṣa-vārāha-piśitāmaka-mūlakam \
Halfverse: cd 
    māṣa-sūpa-dadʰi-kṣīra-śuktekṣu-rasa-pʰāṇitam \\ 1 \\

Halfverse: aV 
       matsya-māhiṣa-vārāha-


Verse: 2 
Halfverse: ab 
    avāk-śayyāṃ ca bʰajato dviṣato danta-dʰāvanam \
Halfverse: cd 
    dʰūma-ccʰardana-gaṇḍūṣān ucitaṃ ca sirā-vyadʰam \\ 2 \\

Verse: 3 
Halfverse: ab 
    kruddʰāḥ śleṣmolbaṇā doṣāḥ kurvanty antar mukʰaṃ gadān \
Halfverse: cd 
    tatra kʰaṇḍauṣṭʰa ity ukto vātenauṣṭʰo dvi-dʰā kr̥taḥ \\ 3 \\

Halfverse: bV 
       kurvanty antar-mukʰe gadān


Verse: 4 
Halfverse: ab 
    oṣṭʰa-kope tu pavanāt stabdʰāv oṣṭʰau mahā-rujau \
Halfverse: cd 
    dālyete paripāṭyete paruṣāsita-karkaśau \\ 4 \\

Verse: 5 
Halfverse: ab 
    pittāt tīkṣṇa-sahau pītau sarṣapākr̥tibʰiś citau \
Halfverse: cd 
    piṭikābʰir bahu-kledāv āśu-pākau kapʰāt punaḥ \\ 5 \\

Halfverse: cV 
       piṭikābʰir mahā-kledāv


Verse: 6 
Halfverse: ab 
    śītā-sahau gurū śūnau sa-varṇa-piṭikācitau \
Halfverse: cd 
    saṃnipātād anekābʰau dur-gandʰāsrāva-piccʰilau \\ 6 \\

Halfverse: dV 
       dur-gandʰa-srāva-piccʰilau
Halfverse: dV2 
       dur-gandʰāv ati-piccʰilau


Verse: 7 
Halfverse: ab 
    a-kasmān mlāna-saṃśūna-rujau viṣama-pākinau \
Halfverse: cd 
    raktopasr̥ṣṭau rudʰiraṃ sravataḥ śoṇita-prabʰau \\ 7 \\

Verse: 8 
Halfverse: ab 
    kʰarjūra-sadr̥śaṃ cātra kṣīṇe rakte ʼrbudaṃ bʰavet \
Halfverse: cd 
    māṃsa-piṇḍopamau māṃsāt syātāṃ mūrcʰat-kr̥mī kramāt \\ 8 \\

Verse: 9 
Halfverse: ab 
    tailābʰa-śvayatʰu-kledau sa-kaṇḍvau medasā mr̥dū \
Halfverse: cd 
    kṣata-jāv avadīryete pāṭyete cā-sakr̥t punaḥ \\ 9 \\

Halfverse: bV 
       sa-kaṇḍū medasā mr̥dū
Halfverse: dV2 
       pāṭyete vā-sakr̥t punaḥ


Verse: 10 
Halfverse: ab 
    gratʰitau ca punaḥ syātāṃ kaṇḍūlau daśana-ccʰadau \
Halfverse: cd 
    jala-budbuda-vad vāta-kapʰād oṣṭʰe jalārbudam \\ 10 \\

Verse: 11 
Halfverse: ab 
    gaṇḍālajī stʰiraḥ śopʰo gaṇḍe dāha-jvarānvitaḥ \
Halfverse: cd 
    vātād uṣṇa-sahā dantāḥ śīta-sparśe ʼdʰika-vyatʰāḥ \\ 11 \\

Verse: 12 
Halfverse: ab 
    dālyanta iva śūlena śītākʰyo dālanaś ca saḥ \
Halfverse: cd 
    danta-harṣe pravātāmla-śīta-bʰakṣā-kṣamā dvi-jāḥ \\ 12 \\

Halfverse: dV 
       -śīta-bʰakṣyā-sahā dvi-jāḥ


Verse: 13 
Halfverse: ab 
    bʰavanty amlāśaneneva sa-rujāś calitā iva \
Halfverse: cd 
    danta-bʰede dvi-jās toda-bʰeda-ruk-spʰuṭanānvitāḥ \\ 13 \\

Halfverse: bV 
       sa-rujaś calitā iva
Halfverse: dV2 
       -bʰeda-ruk-vedanānvitāḥ


Verse: 14 
Halfverse: ab 
    cālaś caladbʰir daśanair bʰakṣaṇād adʰika-vyatʰaiḥ \
Halfverse: cd 
    karālas tu karālānāṃ daśanānāṃ samudgamaḥ \\ 14 \\

Halfverse: dV 
       daśanānāṃ samudbʰavaḥ
Halfverse: dV2 
       daśanānāṃ samudbʰave


Verse: 15 
Halfverse: ab 
    danto ʼdʰiko ʼdʰi-dantākʰyaḥ sa coktaḥ kʰalu vardʰanaḥ \
Halfverse: cd 
    jāyamāne ʼti-rug dante jāte tatra tu śāmyati \\ 15 \\

Halfverse: cV 
       jāyate jāyamāne ʼti
Halfverse: dV2 
       rug jāte tatra śāmyati


Verse: 16 
Halfverse: ab 
    a-dʰāvanān malo dante kapʰo vā vāta-śoṣitaḥ \
Halfverse: cd 
    pūti-gandʰiḥ stʰirī-bʰūtaḥ śarkarā sāpy upekṣitā \\ 16 \\

Halfverse: cV 
       pūti-gandʰaḥ stʰirī-bʰūtaḥ
Halfverse: dV2 
       śarkarā so ʼpy upekṣitaḥ


Verse: 17 
Halfverse: ab 
    śātayaty aṇu-śo dantāt kapālāni kapālikā \
Halfverse: cd 
    śyāvaḥ śyāva-tvam āyāto rakta-pittānilair dvi-jaḥ \\ 17 \\

Halfverse: aV 
       śātayaty aṇu-śo danta-
Halfverse: bV2 
       -kapālāni kapālikā
Halfverse: cV3 
       śyāvaḥ śyāva-tvam āyātā


Halfverse: dV 
       rakta-pittānilair dvi-jāḥ


Verse: 18 
Halfverse: ab 
    sa-mūlaṃ dantam āśritya doṣair ulbaṇa-mārutaiḥ \
Halfverse: cd 
    śoṣite majjñi suṣire dante ʼnna-mala-pūrite \\ 18 \\

Verse: 19 
Halfverse: ab 
    pūti-tvāt kr̥mayaḥ sūkṣmā jāyante jāyate tataḥ \
Halfverse: cd 
    a-hetu-tīvrārti-śamaḥ sa-saṃrambʰo ʼsitaś calaḥ \\ 19 \\

Verse: 20 
Halfverse: ab 
    pralūnaḥ pūya-rakta-srut sa coktaḥ kr̥mi-dantakaḥ \
Halfverse: cd 
    śleṣma-raktena pūtīni vahanty asram a-hetukam \\ 20 \\

Halfverse: aV 
       prabʰūta-pūya-rakta-srut


Verse: 21 
Halfverse: ab 
    śīryante danta-māṃsāni mr̥du-klinnāsitāni ca \
Halfverse: cd 
    śītādo ʼsāv upa-kuśaḥ pākaḥ pittāsr̥g-udbʰavaḥ \\ 21 \\

Verse: 22 
Halfverse: ab 
    danta-māṃsāni dahyante raktāny utsedʰa-vanty ataḥ \
Halfverse: cd 
    kaṇḍū-manti sravanty asram ādʰmāyante ʼsr̥ji stʰite \\ 22 \\

Verse: 23 
Halfverse: ab 
    calā manda-rujo dantāḥ pūti vaktraṃ ca jāyate \
Halfverse: cd 
    dantayos triṣu vā śopʰo badarāstʰi-nibʰo gʰanaḥ \\ 23 \\

Verse: 24 
Halfverse: ab 
    kapʰāsrāt tīvra-ruk śīgʰraṃ pacyate danta-puppuṭaḥ \
Halfverse: cd 
    danta-māṃse malaiḥ sāsrair bāhyāntaḥ śvayatʰur guruḥ \\ 24 \\

Verse: 25 
Halfverse: ab 
    sa-rug-dāhaḥ sraved bʰinnaḥ pūyāsraṃ danta-vidradʰiḥ \
Halfverse: cd 
    śvayatʰur danta-mūleṣu rujā-vān pitta-rakta-jaḥ \\ 25 \\

Halfverse: bV 
       pūyāsre danta-vidradʰiḥ


Verse: 26 
Halfverse: ab 
    lālā-srāvī sa suṣiro danta-māṃsa-praśātanaḥ \
Halfverse: cd 
    sa saṃnipātāj jvara-vān sa-pūya-rudʰira-srutiḥ \\ 26 \\

Halfverse: cV 
       sa saṃnipāta-jvara-vān


Verse: 27 
Halfverse: ab 
    mahā-suṣira ity ukto viśīrṇa-dvi-ja-bandʰanaḥ \
Halfverse: cd 
    dantānte kīla-vac cʰopʰo hanu-karṇa-rujā-karaḥ \\ 27 \\

Halfverse: bV 
       viśīrṇa-rada-bandʰanaḥ


Verse: 28 
Halfverse: ab 
    pratihanty abʰyavahr̥tim śleṣmaṇā so ʼdʰi-māṃsakaḥ \
Halfverse: cd 
    gʰr̥ṣṭeṣu danta-māṃseṣu saṃrambʰo jāyate mahān \\ 28 \\

Verse: 29 
Halfverse: ab 
    yasmiṃś calanti dantāś ca sa vidarbʰo ʼbʰigʰāta-jaḥ \
Halfverse: cd 
    danta-māṃsāśritān rogān yaḥ sādʰyān apy upekṣate \\ 29 \\

Halfverse: bV 
       sa vaidarbʰo ʼbʰigʰāta-jaḥ


Verse: 30 
Halfverse: ab 
    antas tasyāsravan doṣaḥ sūkṣmāṃ saṃjanayed gatim \
Halfverse: cd 
    pūyaṃ muhuḥ sā sravati tvaṅ-māṃsāstʰi-prabʰedinī \\ 30 \\

Verse: 31 
Halfverse: ab 
    tāḥ punaḥ pañca vijñeyā lakṣaṇaiḥ svair yatʰoditaiḥ \
Halfverse: cd 
    śāka-pattra-kʰarā suptā spʰuṭitā vāta-dūṣitā \\ 31 \\

Verse: 32 
Halfverse: ab 
    jihvā pittāt sa-dāhoṣā raktair māṃsāṅkuraiś citā \
Halfverse: cd 
    śālmalī-kaṇṭakābʰais tu kapʰena bahalā guruḥ \\ 32 \\

Halfverse: dV 
       kapʰena bahulā guruḥ


Verse: 33 
Halfverse: ab 
    kapʰa-pittād adʰaḥ śopʰo jihvā-stambʰa-kr̥d unnataḥ \
Halfverse: cd 
    matsya-gandʰir bʰavet pakvaḥ so ʼlaso māṃsa-śātanaḥ \\ 33 \\

Verse: 34 
Halfverse: ab 
    prabandʰane ʼdʰo jihvāyāḥ śopʰo jihvāgra-saṃnibʰaḥ \
Halfverse: cd 
    sāṅkuraḥ kapʰa-pittāsrair lāloṣā-stambʰa-vān kʰaraḥ \\ 34 \\

Halfverse: aV 
       pralambano ʼdʰo jihvāyāḥ


Verse: 35 
Halfverse: ab 
    adʰi-jihvaḥ sa-ruk-kaṇḍur vākyāhāra-vigʰāta-kr̥t \
Halfverse: cd 
    tādr̥g evopa-jihvas tu jihvāyā upari stʰitaḥ \\ 35 \\

Verse: 36 
Halfverse: ab 
    tālu-māṃse ʼnilād duṣṭe piṭikāḥ sa-rujaḥ kʰarāḥ \
Halfverse: cd 
    bahvyo gʰanāḥ srāva-yutās tās tālu-piṭikāḥ smr̥tāḥ \\ 36 \\

Halfverse: bV 
       piṭikāḥ sa-rujāḥ kʰarāḥ
Halfverse: cV2 
       bahvyo gʰanāḥ srāva-yuktās


Verse: 37 
Halfverse: ab 
    tālu-mūle kapʰāt sāsrān matsya-vasti-nibʰo mr̥duḥ \
Halfverse: cd 
    pralambaḥ piccʰilaḥ śopʰo nāsayāhāram īrayan \\ 37 \\

Verse: 38 
Halfverse: ab 
    kaṇṭʰoparodʰa-tr̥ṭ-kāsa-vami-kr̥t gala-śuṇḍikā \
Halfverse: cd 
    tālu-madʰye ni-ruṅ māṃsaṃ saṃhataṃ tālu-saṃhatiḥ \\ 38 \\

Verse: 39 
Halfverse: ab 
    padmākr̥tis tālu-madʰye raktāc cʰvayatʰur arbudam \
Halfverse: cd 
    kaccʰapaḥ kaccʰapākāraś cira-vr̥ddʰiḥ kapʰād a-ruk \\ 39 \\

Verse: 40 
Halfverse: ab 
    kolābʰaḥ śleṣma-medobʰyāṃ puppuṭo nī-rujaḥ stʰiraḥ \
Halfverse: cd 
    pittena pākaḥ pākākʰyaḥ pūyāsrāvī mahā-rujaḥ \\ 40 \\

Verse: 41 
Halfverse: ab 
    vāta-pitta-jvarāyāsais tālu-śoṣas tad-āhvayaḥ \
Halfverse: cd 
    jihvā-prabandʰa-jāḥ kaṇṭʰe dāruṇā mārga-rodʰinaḥ \\ 41 \\

Verse: 42 
Halfverse: ab 
    māṃsāṅkurāḥ śīgʰra-cayā rohiṇī śīgʰra-kāriṇī \
Halfverse: cd 
    kaṇṭʰāsya-śoṣa-kr̥d vātāt sā hanu-śrotra-ruk-karī \\ 42 \\

Halfverse: bV 
       rohiṇī sāśu-kāriṇī


Verse: 43 
Halfverse: ab 
    pittāj jvaroṣā-tr̥ṇ-moha-kaṇṭʰa-dʰūmāyanānvitā \
Halfverse: cd 
    kṣipra-jā kṣipra-pākāti-rāgiṇī sparśanā-sahā \\ 43 \\

Verse: 44 
Halfverse: ab 
    kapʰena piccʰilā pāṇḍur asr̥jā spʰoṭakācitā \
Halfverse: cd 
    taptāṅgāra-nibʰā karṇa-ruk-karī pitta-jākr̥tiḥ \\ 44 \\

Verse: 45 
Halfverse: ab 
    gambʰīra-pākā nicayāt sarva-liṅga-samanvitā \
Halfverse: cd 
    doṣaiḥ kapʰolbaṇaiḥ śopʰaḥ kola-vad gratʰitonnataḥ \\ 45 \\

Verse: 46 
Halfverse: ab 
    śūka-kaṇṭaka-vat kaṇṭʰe śālūko mārga-rodʰanaḥ \
Halfverse: cd 
    vr̥ndo vr̥ttonnato dāha-jvara-kr̥d gala-pārśva-gaḥ \\ 46 \\

Verse: 47 
Halfverse: ab 
    hanu-saṃdʰy-āśritaḥ kaṇṭʰe kārpāsī-pʰala-saṃnibʰaḥ \
Halfverse: cd 
    piccʰilo manda-ruk śopʰaḥ kaṭʰinas tuṇḍikerikā \\ 47 \\

Halfverse: bV 
       karpāsī-pʰala-saṃnibʰaḥ


Verse: 48 
Halfverse: ab 
    bāhyāntaḥ śvayatʰur gʰoro gala-mārgārgalopamaḥ \
Halfverse: cd 
    galaugʰo mūrdʰa-guru-tā-tandrā-lālā-jvara-pradaḥ \\ 48 \\

Verse: 49 
Halfverse: ab 
    valayaṃ nāti-ruk śopʰas tad-vad evāyatonnataḥ \
Halfverse: cd 
    māṃsa-kīlo gale doṣair eko ʼneko ʼtʰa-vā ʼlpa-ruk \\ 49 \\

Verse: 50 
Halfverse: ab 
    kr̥ccʰroccʰvāsābʰyavahr̥tiḥ pr̥tʰu-mūlo gilāyukaḥ \
Halfverse: cd 
    bʰūri-māṃsāṅkura-vr̥tā tīvra-tr̥ḍ-jvara-mūrdʰa-ruk \\ 50 \\

Halfverse: bV 
       pr̥tʰu-mūlo galāyukaḥ


Verse: 51 
Halfverse: ab 
    śata-gʰnī nicitā vartiḥ śata-gʰnīvāti-ruk-karī \
Halfverse: cd 
    vyāpta-sarva-galaḥ śīgʰra-janma-pāko mahā-rujaḥ \\ 51 \\

Halfverse: aV 
       śata-gʰnī-nicitevāntaḥ
Halfverse: bV2 
       śata-gʰnī cāti-ruk-karī


Verse: 52 
Halfverse: ab 
    pūti-pūya-nibʰa-srāvī śvayatʰur gala-vidradʰiḥ \
Halfverse: cd 
    jihvāvasāne kaṇṭʰādāv a-pākaṃ śvayatʰuṃ malāḥ \\ 52 \\

Verse: 53 
Halfverse: ab 
    janayanti stʰiraṃ raktaṃ nī-rujaṃ tad galārbudam \\ 53ab \\

Halfverse: bV 
       nī-rujaṃ taṃ galārbudam


Halfverse: cd 
    pavana-śleṣma-medobʰir gala-gaṇḍo bʰaved bahiḥ \\ 53cd \\

Halfverse: ef 
    vardʰamānaḥ sa kālena muṣka-val lambate ʼti-ruk \\ 53ef \\

Halfverse: fV 
       muṣka-val lambate ni-ruk


Verse: 54 
Halfverse: ab 
    kr̥ṣṇo ʼruṇo vā todāḍʰyaḥ sa vātāt kr̥ṣṇa-rāji-mān \
Halfverse: cd 
    vr̥ddʰas tālu-gale śoṣaṃ kuryāc ca vi-rasāsya-tām \\ 54 \\

Verse: 55 
Halfverse: ab 
    stʰiraḥ sa-varṇaḥ kaṇḍū-mān śīta-sparśo guruḥ kapʰāt \
Halfverse: cd 
    vr̥ddʰas tālu-gale lepaṃ kuryāc ca madʰurāsya-tām \\ 55 \\

Halfverse: cV 
       vr̥ddʰas tālu-gale śopʰaṃ


Verse: 56 
Halfverse: ab 
    medasaḥ śleṣma-vad dʰāni-vr̥ddʰyoḥ so ʼnuvidʰīyate \
Halfverse: cd 
    dehaṃ vr̥ddʰaś ca kurute gale śabdaṃ svare ʼlpa-tām \\ 56 \\

Verse: 57 
Halfverse: ab 
    śleṣma-ruddʰānila-gatiḥ śuṣka-kaṇṭʰo hata-svaraḥ \
Halfverse: cd 
    tāmyan prasaktaṃ śvasiti yena sa svara-hānilāt \\ 57 \\

Verse: 58 
Halfverse: ab 
    karoti vadanasyāntar vraṇān sarva-saro ʼnilaḥ \
Halfverse: cd 
    saṃcāriṇo ʼruṇān rūkṣān oṣṭʰau tāmrau cala-tvacau \\ 58 \\

Verse: 59 
Halfverse: ab 
    jihvā śītā-sahā gurvī spʰuṭitā kaṇṭakācitā \
Halfverse: cd 
    vivr̥ṇoti ca kr̥ccʰreṇa mukʰaṃ pāko mukʰasya saḥ \\ 59 \\

Halfverse: dV 
       mukʰaṃ pāko mukʰasya ca


Verse: 60 
Halfverse: ab 
    adʰaḥ pratihato vāyur arśo-gulma-kapʰādibʰiḥ \
Halfverse: cd 
    yāty ūrdʰvaṃ vaktra-daurgandʰyaṃ kurvann ūrdʰva-gudas tu saḥ \\ 60 \\

Halfverse: dV 
       kurvann ūrdʰva-gadas tu saḥ


Verse: 61 
Halfverse: ab 
    mukʰasya pitta-je pāke dāhoṣe tikta-vaktra-tā \
Halfverse: cd 
    kṣārokṣita-kṣata-samā vraṇās tad-vac ca rakta-je \\ 61 \\

Verse: 62 
Halfverse: ab 
    kapʰa-je madʰurāsya-tvaṃ kaṇḍū-mat-piccʰilā vraṇāḥ \
Halfverse: cd 
    antaḥ-kapolam āśritya śyāva-pāṇḍu kapʰo ʼrbudam \\ 62 \\

Halfverse: dV 
       śyāvaṃ pāṇḍu kapʰo ʼrbudam


Verse: 63 
Halfverse: ab 
    kuryāt tad gʰaṭṭitaṃ cʰinnaṃ mr̥ditaṃ ca vivardʰate \
Halfverse: cd 
    mukʰa-pāko bʰavet sāsraiḥ sarvaiḥ sarvākr̥tir malaiḥ \\ 63 \\

Halfverse: aV 
       kuryāt tat pāṭitaṃ cʰinnaṃ
Halfverse: aV2 
       kuryāt tad vyadʰitaṃ cʰinnaṃ


Verse: 64 
Halfverse: ab 
    pūty-āsya-tā ca tair eva danta-kāṣṭʰādi-vidviṣaḥ \
Halfverse: cd 
    oṣṭʰe gaṇḍe dvi-je mūle jihvāyāṃ tāluke gale \\ 64 \\

Verse: 65 
Halfverse: ab 
    vaktre sarva-tra cety uktāḥ pañca-saptatir āmayāḥ \
Halfverse: cd 
    ekā-daśaiko daśa ca trayo-daśa tatʰā ca ṣaṭ \\ 65 \\

Verse: 66 
Halfverse: ab 
    aṣṭāv aṣṭā-daśāṣṭau ca kramāt teṣv an-upakramāḥ \
Halfverse: cd 
    karālo māṃsa-raktauṣṭʰāv arbudāni jalād vinā \\ 66 \\

Halfverse: bV 
       kramād eṣv an-upakramāḥ


Verse: 67 
Halfverse: ab 
    kaccʰapas tālu-piṭikā galaugʰaḥ suṣiro mahān \
Halfverse: cd 
    svara-gʰnordʰva-guda-śyāva-śata-gʰnī-valayālasāḥ \\ 67 \\

Halfverse: cV 
       svara-gʰnordʰva-gada-śyāva-


Verse: 68 
Halfverse: ab 
    nāḍy-oṣṭʰa-kopau nicayād raktāt sarvaiś ca rohiṇī \
Halfverse: cd 
    daśane spʰuṭite danta-bʰedaḥ pakvopa-jihvikā \\ 68 \\

Verse: 69 
Halfverse: ab 
    gala-gaṇḍaḥ svara-bʰraṃśī kr̥ccʰroccʰvāso ʼti-vatsaraḥ \
Halfverse: cd 
    yāpyas tu harṣo bʰedaś ca śeṣāñ cʰastrauṣadʰair jayet \\ 69 \\

Halfverse: aV 
       gala-gaṇḍaḥ svara-bʰraṃśaḥ





Copyright TITUS Project Frankfurt a/M 1999-2000. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.