TITUS
Kartlis Cxovreba IV: Vakhushti Bagrationi
Part No. 7
Previous part

Part: Acind.Kartl.  
Page of ed.: 305  
Manuscript page: A_101 
Line of ed.: 1   აღწერა აწინდელისა ქართლისა


Section: 1  
Page of ed.: 305  
Line of ed.: 2   საზღვრით, მთით, მდინარეებით და
Manuscript page: R_239 
Line of ed.: 3   ადგილთა და მას შინა შენებულებათა


Line of ed.: 4        ვინაჲთგან სახელნი და აღშენებანი ვისით იქმნა ქუეყნისა ამის
Line of ed.: 5     დავსწერენით, აწ ვიწყოთ თჳთოეულთა წარმოთქმად მთათა, ველთა
Line of ed.: 6     და წყალთა. არამედ ვინაჲთგან არს ყოველთა აქაურთა მდინარეებ\თა
Line of ed.: 7     მტკუარი უდიდესი, რომელი განვლის საშუალ ქუეყანასა
Line of ed.: 8     ამას, პირველად ვაჴსენოთ მდინარე იგი, რომელი გამოსდის კოლას
Line of ed.: 9     ყალნუ-მთას, გამოვლის სამცხეს, ქართლს, ჰერეთსა, რანს შორის,
Line of ed.: 10     განვლის მოვაკანს, მიერთვის რახსს, ჯავათს და სალიანს ქუეით ერ\თვის
Line of ed.: 11     კასპიის ზღუას.

Line of ed.: 12        ხოლო ქართლსა შინა არს განით მტკუარი ჲ̃, ო̃ და პ̃ მჴარი
Line of ed.: 13     და ადგილს უმეტესიცა, და სიღრმით ადგილ-ადგილ განისლვების ფო\ნად.
Line of ed.: 14     სადაცა უმეტეს განვრცელდების, მუნ დის ჩქარადცა და, სადა
Line of ed.: 15     დამდორდების, არს ფრიად ღრმა. გარნა კიდეთა მტკუარისათა Manuscript page: B_255  ამიერ
Line of ed.: 16     და იმიერ კლდენი ქარაფოვანნი, უმეტეს ადგილთა ჭალიანი, ბალა\ხიანი,
Line of ed.: 17     ჩალიანი, ნადირიანი, ფრინვლიანი. ზის მას შინა თევზნი მრა\ვალნი
Line of ed.: 18     და გემოიანნი, რომელსა იპყრობენ ბადით, კონით, ფაცრით,
Line of ed.: 19     ნემსკავით, საფიჩხულითა და ოჩხითა. ჟამად იპყრობისცა ზუთხი,
Line of ed.: 20     რამეთუ განჯას ქუემორ არს ამ მდინარესა შინა ურიცხჳ და აქა სიჩ\ქარისაგან
Line of ed.: 21     მდინარისა მერ აღმოვალს. და ჴეობასა შინა მტკურისასა
Line of ed.: 22     უმეტეს ჩქარი არს, ვიდრე დვირადმდე, და დვირს ზეით ეგრეთვე, ვი\თარცა
Line of ed.: 23     ქართლსა შინა.

Page of ed.: 306  
Line of ed.: 1        ამ მტკუარს ერთვიან ყოველნი მდინარენი კოლისა, არტანისა,
Line of ed.: 2     ჯავახეთისა, სამცხისა, ქართლისა, კახეთისა, ჰერეთისა, რანისა, მო\ვაკანისა
Line of ed.: 3     და თჳთ არაზიცა. არამედ არს მტკუარი სასმელად გემოია\ნი
Line of ed.: 4     და შემრგო, უმეტეს ქართლსა და სამცხესა შინა.



Section: 2  
Page of ed.: 306  
Line of ed.: 5   ბერდუჯის აღწერა


Line of ed.: 6        ხოლო აწ ვინაჲთგან საზღვარი ქართლისა ბერდუჯის მდინარე
Line of ed.: 7     არს, ვიწყოთ მუნითგან წერად. რამეთუ მდინარე ესე ბერდუჯი
Line of ed.: 8     გამოსდის მთასა აბოცისასა და დის აღმოსავლით ჭოჭოკანამდე, მერ\მე
Line of ed.: 9     მოიქცევის და დის ჩდილოთ კერძ და მიერთვის ქციის მდინა\რეს.
Line of ed.: 10     არამედ სახელითა იწოდების სამითა: პირველი ბერდუჯი,
Line of ed.: 11     ბ̃ საგიმი, გ̃ დებედა. ხოლო ბერდუჯი დაბისაგან ბერდიკი\სა
Line of ed.: 12     ეწოდა, არამედ საგიმს ვგონებ ინჯას ანუ აღისტევს.

Line of ed.: 13        არს ესე მდინარე სარგებლიანი მუნ, სადაცა იწყებს დინებასა
Line of ed.: 14     ჩდილოთ კერძ, თევზთა სიმრავლითა, ხოლო სახელდობ ორაგუ\ლი,
Line of ed.: 15     ლოქო, ჭანარი, გოჭა, კაპოეტი და წურილი თევზი სხუადასხუა
Line of ed.: 16     გუარნი მრავალნი. და სად აღმოსავლეთად დის, მუნ არს კალმახთა
Line of ed.: 17     სიმრავლე დიდთა და წურილთა. არამედ თევზნი ამისნი არა ეგდენ
Line of ed.: 18     გემოიანნი, ვითარცა სხუათა მდინარეთანი.

Line of ed.: 19        კუალად აღმოიღებენ რუთა, და ირწყვიან ამიერ და იმიერ ველ\ნი,
Line of ed.: 20     სადაცა ნაყოფიერებენ ყოველთა მარცვალთა თესლნი: ბრინ\ჯი,
Line of ed.: 21     ხორბალი, ქრთილი, ფეტვი, ბამბა, თამბაქო, სელი, ხოლო კა\ნაფი
Page of ed.: 307   Line of ed.: 1     უმუშაკოთ, ნესვი, მელსაპეპონი, კიტრი, ბადრიჯანი, პუმპუ\ლა.
Line of ed.: 2     ხოლო მტილოვანნი ყოველნი და წალკოტთა ხეთანი. ამისთჳს
Line of ed.: 3     იწოდა: "დაბადა ამ მდინარ\\ემ Manuscript page: B_256  ნაყოფნი)", ხოლო აწ დებედა. აბ\რეშუმს
Line of ed.: 4     აკეთებენ და არა მრავლად. ჰავით არს ზაფხულ ცხელი, გა\უძლისი,
Line of ed.: 5     ზამთარ კეთილმშუენი, რამეთუ არა დაადგრების თოვლი
Line of ed.: 6     დღე ორ. ფრინველნი მრავალნი: ჴოჴობი, კაკაბი, იხჳ ურიცხუნი და
Line of ed.: 7     სხუანიცა ზემოწერილნი მრავალნი.

Line of ed.: 8        ხოლო ძუელად ადგილისა ამის სახელი არს ქურდვაჭრის
Line of ed.: 9     ჴევი, და აწ უწოდებენ აღჯაყალას [თეთრციხე], იაყუფ
Line of ed.: 10     ყეენისაგან წოდებულს, რომელმან პირველ აღაშენა ციხე ესე და შე\მდგომად,
Line of ed.: 11     ოდეს მიუხუნა შააბაზ პ̃ე მეფეს გიორგის, მან მოიყვან\ნა
Line of ed.: 12     ელნი ბორჩალუ და დასხნა აქა, და ამით ეწოდა ბორჩალუ,
Line of ed.: 13     ხოლო სადა აღმოსავლეთით დის ბერდუჯი, არს ფრიად მაგარი ტყი\თა
Line of ed.: 14     და კლდითა, შეუალი Manuscript page: d_63b  კაცთაგან. გარნა მოვალს მუნცა ყოველნი
Line of ed.: 15     მა\\რცვალნი, Manuscript page: R_241  ბრინჯ-ბამბისაგან კიდე ვენახნი, ბროწეულ, ლეღჳ
Line of ed.: 16     და სხუანი ხილნი მრავალნი. არამედ ლორის-ციხეს ზეით ცივი, გარ\ნა
Line of ed.: 17     ზაფხულს შუენიერი, მრავალყუავილიანი, ცივნი და ტკბილნი წყა\რონი;
Line of ed.: 18     და ბამბაკის ჴევს არარაჲ, თჳნიერ ხორბლისა, ქრთილისა, სე\ლისა,
Line of ed.: 19     და თივითა ნაყოფიერებს, ცხოვარი, ძროხა, კამბეჩი, ცხენი,
Line of ed.: 20     ვირ, თხა. მრავალნი იშობიან ნადირნი: კლდეთა -- თხა და არჩჳ,
Line of ed.: 21     (ფსიტი და არჩჳ იგივე არს); ტყეთა -- ირემი, შუელი, დათჳ, მგე\ლი,
Line of ed.: 22     ფოცხუერი, მელა, კურდგელი მრავალნი. აქა თევზნი და ჴორ\ცნი
Line of ed.: 23     გემოიანნი. ლორის-ციხეს ქუემოთი ცხელი და ზაფხულს გაუძ\ლისი,
Line of ed.: 24     გარნა ზამთარს, სივიწროეს გარდა, მშუენი.

Page of ed.: 308  
Line of ed.: 1        ხოლო არს ახპატი და სანაინი მეფეთა ქართველთათა
Line of ed.: 2     აღშენებულნი, ეკლესიანი გუმბათიანნი, კეთილნაშენნი, საეპისკო\პოზო.
Line of ed.: 3     გარნა აწ სხენან სომეხნი, არამედ მეფე ქართლისა დასუამს
Line of ed.: 4     ეპისკოპოზსა მიწერითა ოქივარტერისათა, ვინაჲთგან რავდენნი
Line of ed.: 5     სომეხნი ქართლს მსახლობელნი არიან, სამწყსონი მისნი არიან. აქა
Line of ed.: 6     იჴდების გვარჯილათა სიმრავლე არა მიწიდამ, არამედ კლდის
Line of ed.: 7     ნოტი/ობიდამ.

Line of ed.: 8        ამას ზემორ არს მონასტერი მცირე, გარნა დიდშენი, ქობე\რისა,
Line of ed.: 9     უპყრავთ სომეხთა.

Line of ed.: 10        კუალად დასავლით ამისა არს მონასტე\\რი Manuscript page: B_257  ძელი ჭეშმა\რიტისა
Line of ed.: 11     შუენიერი, ბერდუჯის მდინარესა ზედა, უპყრავსთ სო\მეხთავე.
Line of ed.: 12     აქა არს მაღალს კლდესა შინა ქუაბნი მრავალნი, და მას
Line of ed.: 13     ქუაბსა შინა მდებარებენ წიგნნი მრავალნი ძუელნი, არამედ კაცთა
Line of ed.: 14     აუსვლელობით უჴმარ არიან.

Line of ed.: 15        დასავლით ამისსა არს ციხე ლორისა და ქალაქი მცირე, ზა\ფხულს
Line of ed.: 16     მშუენი, ზამთარ გაუძლისი, ორს მდინარეს შუა, კლდესა
Line of ed.: 17     ქარაფოვანსა ზედა; დასავლით აქუს მინდორი კლდოვანი, მუნიდამ
Line of ed.: 18     მრავალჯერ აღებულ არს. აწ უპყრავთ სპარსთა.



Section: 3  
Page of ed.: 308  
Line of ed.: 19   ბამბაკის აღწერა


Line of ed.: 20        ხოლო ჴევი ბამბაკისა არს მთებრი და შუენიერი, ნაყოფიერი.
Line of ed.: 21     ნა\\ყოფიერებს Manuscript page: R_242  ხორბალნი, ქრთილი, სელი, შვრივა , სხუა არარაჲ.
Page of ed.: 309   Line of ed.: 1     თჳთ ბამბაკი არს მცირე ქალაქი, და პირუტყუთა სიმრავლე არს,
Line of ed.: 2     თჳნიერ აქლემისა; თივათა სიმრავლე, თაფლი მრავალი. სომხი\თისა,
Line of ed.: 3     ერევნისა და ამისი გამყოფელი არს მთა დიდი, მაღალი და მა\რადის
Line of ed.: 4     თოვლიანი, და კალთათა ტყიანი, ნადირიანი, რომელი წა\რივლის
Line of ed.: 5     დასავლით არტანამდე, ხოლო აღმოსავლით რან\\სა Manuscript page: A_102  და გე\ლაქუნს
Line of ed.: 6     შუა განვლის და ვიდრე რახსადმდე მივალს.

Line of ed.: 7        მთისა ამის სამჴრით კერძი სომხით-ერევნისა არს, ხოლო
Line of ed.: 8     ჩდილოთ კერძი ბერდუჯისა და რანისა. არამედ ბერდუჯის მდინარის
Line of ed.: 9     აღმოსავლეთი კიდე უპყრავთ ბორჩალუთა, და დასავლეთის კიდის
Line of ed.: 10     კერძი უპყრავს მეფესა ქართლისასა ვიდრე ხუნანამდე. ხოლო მთა
Line of ed.: 11     მცირე ბერდუჯისა ძეს ჩდილოეთით და სამჴრით, და მიადგების
Line of ed.: 12     წინთქმულს ერევნის მთას. აღმოსავლეთის კერძი მთისა ამისი არს
Line of ed.: 13     რანისა, და დასავლით კერძი არს ბურდუჯისა. გარნა არს ძუელად სა\ერისთო
Line of ed.: 14     ხუნანისა. შემდგომად აქუნდა თჳსი ერისთავი [რომელსა
Line of ed.: 15     იტყჳან აწინდელსა ხანსა, რამეთუ, ოდეს მიიღო შააბაზ, ამისის გან\ზრახვით
Line of ed.: 16     მიიღო, რამეთუ: გექმნებისო შესავალ-გამოსავალი ადვი\ლად
Line of ed.: 17     ქართლსა შინა].



Section: 4  
Page of ed.: 309  
Line of ed.: 18   აღწერა სომხითისა


Line of ed.: 19        ხოლო ახპატს ქუეით არს ჴეობა ჭოჭოკანისა ლელვარის მთის
Line of ed.: 20     ქუეშ, ვენახიანი, ხილიანი, ნაყოფიერებითა და ჰავითა შემკული. მის
Line of ed.: 21     ქუემორ არს ჩდილოთ ეკლესია აგარაკისა [რომელსა შინა
Line of ed.: 22     დასუა გორგასალ ეპისკოპოზი, შემდგომად იქმნა მიტრაპოლიტი და
Page of ed.: 310   Line of ed.: 1     მეტოქი სომხითისა, რომლისა სამწყსო იყო ხუნანი, გარდაბანი და
Line of ed.: 2     ბერდ\\უჯის Manuscript page: B_258  მდინარე], გუმბათიანი, დიდშენი. აწ უწოდებენ ახტა\ლას,
Line of ed.: 3     გარნა აწ ხუცის სამარ არს. პირისპირ ახტალისა, აღმოსავ\ლით,
Line of ed.: 4     ბერდუჯის მთასა შინა არს მონასტერი ორი, რომელი ერთი
Line of ed.: 5     ხელს კუალად ჭკვიან ჰყოფს, და მეორეს შინა დის წყარო და უკეთუ
Line of ed.: 6     ასუას ბრაზიან-ცოფიანსა მ̃ დღის წინათვე, ვერღარას ავნებს ბრაზი
Line of ed.: 7     კბენილსა კაცსა. ხოლო ქუემორ ახტალისა არს ქეობა ხოჟორნიი\სა.
Line of ed.: 8     არს ხოჟორნიას ეკლესია გუნბათიანი, ხოლო წოფას
Line of ed.: 9     ციხე მცირე. ჴეობა ესე არს ვენახოვანი, ხილიანი, ყოვლისა თეს\ლისა
Line of ed.: 10     მოსავლიანი. Manuscript page: R_243  მას ქვემორ სახლობენ ელნი ქციამდე ველსა ზე\და,
Line of ed.: 11     და სთესენ ყოველსა მარცვალსა, და თესლთა ზეით Manuscript page: d_64a  წერილთა,
Line of ed.: 12     და მტილოვანთა, სავსენი პირუტყჳთა. ხოლო აწ უწოდებენ
Line of ed.: 13     ალა/ღაჯს.

Line of ed.: 14        კუალად ქციის პირს, სად ერთვის წყალი შულავრისა, მუნ არი\ან
Line of ed.: 15     ელნი ყულარად წოდებული, ეგრეთისავე მოქმედნი, და აღმოსავ\ლით
Line of ed.: 16     ბერდუჯის კერძოთა მოსახლენი ელნი ბორჩალონი, ეგრეთვე
Line of ed.: 17     მოქმედნი, ვიდრე ხუნანადმდე. ხოლო ჴეობა შულავრისა
Line of ed.: 18     არს ლელვარის მთისწაკვრით, იმიერ და ამიერ დაბნები. შულა\ვერი
Line of ed.: 19     არს დაბა დიდი. ქუემორ მისსა ნაქალაქევი არს, შენობა
Line of ed.: 20     დიდი, და წყარო ფრიად დიდი დის, ზეით მცირე ციხე. შულავრის
Line of ed.: 21     სამჴრით კერძ არს გორულის ჴევი, ეყრების შულავრის ჴევს.
Line of ed.: 22     ამას ზეით ოფრეთი, მცირე ქალაქი და ციხე მისი.

Line of ed.: 23        ხოლო კუალად, შულავრის დასავლით, არს მანხუტის-ჴე\ვი
Line of ed.: 24     და ამის დასავლით ტალავრის ჴევი. ამ ჴევის ბოლოს
Line of ed.: 25     ჭაპალა და ციხე მისი [და ამას სწერენ გაჩიანად]. არამედ ჭაპალის
Page of ed.: 311   Line of ed.: 1     ჩრდილოთ, ქციის კბოდეზედ, არს არქევანი. ამას ეწოდა ქა\ოზიანი,
Line of ed.: 2     სადაცა არს დიდ-დიდნი ნაშენებნი. ესევე არს გაჩიანი.
Line of ed.: 3     და ჭაპალისა დასავლით არს ჴევი სარკინეთისა. სარკინეთს
Line of ed.: 4     ითხრების ლითონი რკინისა და სპილენძისა, და იპოების მცირე ლაჟ\
Line of ed.: 5     ვარდიცა.

Line of ed.: 6        ამის დასავლით დის მდინარე ფოლადაური, გამოსდის
Line of ed.: 7     ლელვარს და მოერთვის მდინარეს მაშავერს. ამას ზედა არს მცი\რე
Line of ed.: 8     ქალაქი ბოლნისი. მას ზემორ ეკლესია დიდი, უგუმბათო,
Line of ed.: 9     ბოლნისისა, რომელი აღაშენა კ̃თ მეფემან ფარსმან, და გორ\\გა\სალ Manuscript page: B_259 
Line of ed.: 10     დასუა ეპისკოპოზი. შემდგომად შემუსრვილი აღაშენა პ̃თ
Line of ed.: 11     დედოფალმან მარიამ. აწცა ზის ეპისკოპოზი მწყემსი აწინდელის
Line of ed.: 12     ქართლის სომხითისა. პირისპირ ამ ეკლესიისა არს მონასტერი
Line of ed.: 13     წუღრუღაშენს , გუმბათიანი, შუენიერად ნაშენი შუენიერს
Line of ed.: 14     ადგილს და აწ უქმ არს. ამას ზეით ციხე ბერდიკისა მაღალს
Line of ed.: 15     კლდესა ზედა, ფრიად მაგარი. აქა ერთვის დასავლეთიდამ ჴევი
Line of ed.: 16     ფოლადაურს, რომელი გამოსდის ლოქის მთასა და დაბნებით შენი
Line of ed.: 17     არს. ამას ზეით არს მონასტერი ჰუჯაბისა, გუმბათიანი, კე\თილს
Line of ed.: 18     ადგილსა, და აწ ცალიერ არს. ხოლო განჰყოფს ამ ადგილთა
Line of ed.: 19     და ბერდუჯის მდინარეს მთა ლელვარი, რომელი მდება\რებს
Line of ed.: 20     აღმოსავლეთიდამ დასავლეთად, და ამის მთისაგანვე გამოსუ\ლი
Line of ed.: 21     მცირე მთა, ჩრდილო\\თკენ Manuscript page: R_244  მდებარე ბოლნისისა. ხოლო ლელ\ვარი
Line of ed.: 22     არს მთა მაღალი, თხემთა უტყეო და კალთათა ტყიანი, და ნა\დირითა
Line of ed.: 23     სავსე. ლოქამდე სამჴრეთის კერძი ბერდუჯისა და ჩდი\ლოთ
Line of ed.: 24     კერძი სომხითისა. კუალად ლოქის მთა განჰყოფს
Line of ed.: 25     ტაშირსა და კაზრეთს, ბალიჭსა და დბანის ჴევსა, და არს იგიცა,
Line of ed.: 26     ვითარცა მთა ლელვარისა, და მიადგების აბოცის მთასა, რომელი
Line of ed.: 27     არს ირჯანისა. არამედ ამ ადგილთა დებედიდამ ბოლნისის დასავ\ლის
Page of ed.: 312   Line of ed.: 1     მცირე მთამდე და ქციის მდინარიდამ ლელვარ-ლოქის მთამდე
Line of ed.: 2     უწოდებენ აწ სომხითს, ძუელად არს საერისთო ხუნანი\სა.
Line of ed.: 3     და არს შემკობილი ყოვლითა, ვენახნი და ხილნი მრავალნი,
Line of ed.: 4     არამედ მთის კერძოდ არა არს. თესლნი ყოველნი ნაყოფიერებენ.
Line of ed.: 5     მროწლენი, არვენი, კოლტნი ღორთა, ჯოგნი მრავალნი, ღჳნო მრა\ვალი,
Line of ed.: 6     მთათა ნადირნი ურიცხუნი და ფრინველნი, რომელნი აღვს\წერეთ,
Line of ed.: 7     უთუალავნი. ჰაერი ქცია-ბერდუჯის მდინარეთ კიდესა ცხე\ლი,
Line of ed.: 8     უმშუენი, გაუძლისი, სხუათა ადგილთა კეთილი. ტყენი ბევრ\ნი,
Line of ed.: 9     წყარონი ცივნი და მშუენნი უამრავნი. და ქციის სამჴრით ველი
Line of ed.: 10     იყო უწყლო. გაიღო ჟ̃დ მეფემან ვახტაწგ ძუელი რუ, და აწ რწყ\ვის
Line of ed.: 11     მით და ნაყოფიერებს ფრიად. Manuscript page: B_260  ამ ადგილთა შინა მოსახლენი
Line of ed.: 12     არიან სარწმუნოებით სომეხნი და მცირედად ქართლის სარწმუნოე\ბისა,
Line of ed.: 13     არამედ ქცევა-ზნითა ქართულითა. სახლობენ თავადნი,
Line of ed.: 14     ხოლო აზნაურნი მრავალნი.



Section: 5  
Page of ed.: 312  
Line of ed.: 15   აღწერა ტაშირისა


Line of ed.: 16        ხოლო ლოქის მთის სამჴრით კერძოს მდინარენი, რომელნი
Line of ed.: 17     დიან და მიერთვიან ტაშირის წყალსა, იგი ერთვის ლო\რის
Line of ed.: 18     ციხესთან მდინარეს დებედას. არამედ ლორეს ზეით და ლოქის
Line of ed.: 19     სამჴრით, ვიდრე დებედამდე და არჯანის მთამდე, ეწოდების ამ ად\გილს
Line of ed.: 20     ტაშირი სივაკისათჳს, და არს ნაყოფიერი ხორბლით,
Line of ed.: 21     ქრთილით, სელით, შვრივით, პირუტყჳს სიმრავლით; ზაფხულს
Line of ed.: 22     Manuscript page: d_64b  ფრიად შუენიერი, ბალახოვან-ყუავილიანი, წყარონი მრავალნი
Line of ed.: 23     მშუენნი, ფრინველნი, თჳნიერ ჴოჴბისა და კაკბისა, მრავალნი;
Line of ed.: 24     მდინარენი კალმახითა სავსენი, არამედ სხუა თევზნი მცირედ. ხილნი
Line of ed.: 25     და მტილ-წალკოტოვანნი არარაჲ იპოების, თაფლი მრავალი და სპე\\\ტაკი, Manuscript page: R_245 
Page of ed.: 313   Line of ed.: 1     ვითარცა თოვლი, და უწყინარი. სელისაგან ჴდიან ზეთსა მრა\ვალსა,
Line of ed.: 2     იჴმევენ, სწვენ და ჰყიდიან. ზამთარი ცივი და თოვლიანი,
Line of ed.: 3     ვითარ ორს ადლად, და ყინვანი, არამედ სცხორებენ უღუმელოდ.
Line of ed.: 4     არა არს ტყე, არცა ხე, და ზიდვენ ლოქ-ლელვარიდამ. უმეტეს ჴმა\რობენ Manuscript page: A_103 
Line of ed.: 5     წივათა საზრდელისა და სითბოსთჳს. აქ მისხანას ითხ\რების
Line of ed.: 6     ლითონი სპილენძისა მრავალი. კუალად ითხრების ქვა მიწიდამ
Line of ed.: 7     წითელი და ფრიად მაგარი, ელვარე და წმინდა. მსახლობელნი არიან
Line of ed.: 8     სარწმუნოებით სომეხნი. არამედ სამწყსონი არიან დბანისისა, და
Line of ed.: 9     მოსილნი არიან ბინძურად და გაზეთილნი, გრძელჩოხიანნი, ავფერ\უშუერად,
Line of ed.: 10     გარნა არიან ჰაეროვანნი და ტანოვანნი, შემძლენი, ლაშკ\რობათა
Line of ed.: 11     შინა გამოუცდელნი, უჴმარნი.



Section: 6  
Page of ed.: 313  
Line of ed.: 12   აღწერა აბოცისა ანუ ყაიყულისა


Line of ed.: 13        ხოლო ტაშირს, აბოცსა და ბერდუჯ-ბამბაკსა ჰყოფს მთა ირ\ჯანისა
Line of ed.: 14     და აწ ყარაღაჯად წოდებული. და არს მარადის
Line of ed.: 15     თოვლიანი, და უტყეო, და კალთათა ბალახოვანი, ყუავილიანი, წყა\რონი
Line of ed.: 16     მრავალნი კეთილნი. მდებარებს სამჴრიდამ ჩდილოოთ კერძ.
Line of ed.: 17     აქა ითხრების თეთრი ქვა, მგზავსი მარმარილოსი. ამ მთის დასავ\ლით
Line of ed.: 18     კერძ არს აბოცი, აწ ყაიყულად წოდებული, გარ\მოხვეული Manuscript page: B_261 
Line of ed.: 19     სრულიად მთითა და შუაში ვაკე, და მთის კერძად გორი\ანი,
Line of ed.: 20     მოსავალ-მოუცდენელი: ხორბალი, ქრთილი, სელი, შვრივა,
Line of ed.: 21     სხუა არარაი, არცა ხილნი და მტილოვანნი. პირუტყუთა სიმრავლე
Line of ed.: 22     არს თივის სიბევრისათჳს. თევზი მცირედ, და იგიცა კალმახი. ყა\ზანჩი
Line of ed.: 23     იყო ქალაქი მცირე. პალაკაციოსა და აბოცს შორის არს
Line of ed.: 24     მთა აღბაბასი, და იგი მთა არს საზღვარი ქართლისა და ყარ\სისა,
Line of ed.: 25     ვიდრე თეთრ ციხემდე და ტბამდე ტაშაღანისა. ხოლო აბოცი
Page of ed.: 314   Line of ed.: 1     აოჴრებული აღაშენა ჟ̃ მეფემან ვახტანგ, და აწ ტყუე ჰყო შანადირ.
Line of ed.: 2     სარწმუნოებით იყვნენ სომეხნი, კაცნი ჰაეროვანნი და ტანოვანნი,
Line of ed.: 3     არამედ უშუერად მოსილნი, ვითარცა ტაშირელნი, გარნა ბრძოლა\სა
Line of ed.: 4     გამოსადეგნი, და ესენიცა მჴდელნი ზეთისანი.



Section: 7  
Page of ed.: 314  
Line of ed.: 5   აღწერა დბანისის ჴევისა


Line of ed.: 6        ხოლო ყარაღაჯისა და ტაშირის მთის ჩდილოთ კერძი არს
Line of ed.: 7     დბა\\ნისის Manuscript page: R_246  ჴეობა, და მდინარე მაშავერი, მიმდინარე
Line of ed.: 8     მის შორის. ხოლო იწოდა ქციის რთვისათჳს: "მა, შავერიე ქციას",
Line of ed.: 9     და აწ მაშავრად წოდებული. არამედ გამოსდის კეჩუთის მთასა, და მი\დის
Line of ed.: 10     აღმოსავლით, და მიერთვის ქციას ნაჴიდურის ბოლოს. ხოლო
Line of ed.: 11     განჰყოფს ჴეობასა ამას სამჴრით მთა ყარაღაჯი და ლოქისა, აღმო\სავლით
Line of ed.: 12     მცირე მთა ბოლნისისა, ჩდილოთ მთა ლუკუნისა, წავლილი
Line of ed.: 13     აღმოსავლეთად, ვიდრე ნაჴიდურამდე, დასავლით მთა კეჩუთისა და
Line of ed.: 14     ბოლოლისა.

Line of ed.: 15        და მთა კეჩუთისა და ბოლოლისა არიან უტყეონი,
Line of ed.: 16     და ჴევთა შინა არს არყნალნი და მთა ბალახოვანნი, შამბნარიანნი,
Line of ed.: 17     ყუავილოვანნი და წყაროიანნი. აქა არს ყუავილი სუმბული, ფერით
Line of ed.: 18     სპეტაკი მგზავსი ნარისა, და მიწასა ზედა განრთხმული, სურნელი,
Line of ed.: 19     ვითარცა ამბარი, და უმეტეს ფშოსანი და ეკლოვანი. ჭ̃დ მეფემან
Line of ed.: 20     ვახტანგ მოიღო სავარდესა შინა, არამედ არა ჰყო ნაყოფი. ხოლო
Line of ed.: 21     კეჩუთის მთასა შინა არს ირემთა სიმრავლე და ნადირთა. აქა არს
Line of ed.: 22     უდაბნო კლდისა გამოკუეთილი, ეკლესია-სენაკნი წმიდის დავით გა\რეჯელისაგან
Line of ed.: 23     ქმნული Manuscript page: B_262  და აწ ცარიელი.

Page of ed.: 315  
Line of ed.: 1        არს ტბა ორმოზანისა, არადიდი და უთევზო. ხოლო
Line of ed.: 2     დბანისამდე, მდინარის იმიერ და ამიერ, მთასა შინა დაბნებიანი და
Line of ed.: 3     ვითარცა ტაშირისა დავსწერეთ, ნაყოფიერი და პირუტყჳთაცა ეგ\რეთი,
Line of ed.: 4     არამედ სარწმუნოებით უმეტესნი ქართველთანი.

Line of ed.: 5        ხოლო დბანისს უდის ჩდილოთ მაშავერი, სამჴრით ფი\ნეზაური,
Line of ed.: 6     და ეწოდა სახელი ესე დაბნებთა გამო: "დაბანი ისი". აქ
Line of ed.: 7     დასხნა ბუღა თურქმან ოსნი. მიერ ჟამითგან იყო ციხე ქალაქი [მის
Line of ed.: 8     ჟამამდე არა ჴსენებელი) პ̃გ მეფის სჳმონისამდე და ამან წარუხუნა
Line of ed.: 9     ოსმალთა, და მიერით მოოჴრდა. არს ეკლესია დიდი, უგუნბათო,
Line of ed.: 10     კეთილშუენიერი. ზის ეპისკოპოზი, მწყემსი ტაშირისა და დბანისის
Line of ed.: 11     ჴევისა. ჰავით არს მშუენი, არამედ ზამთარს ცივი, ზაფხულს Manuscript page: d_65a  ცხე\ლი,
Line of ed.: 12     უვენახო, უხილო, შენობა-მრავალი, არამედ შემუსრვილი. არს
Line of ed.: 13     აქა წყარო, რომელი ჰკურნებს მუწუკთა. აქავ არს წყარო, რომე\ლი
Line of ed.: 14     დაამსხვრევს ქვასა შირიმისასა და დააყრევინებს სმითა. აწ შეა\შენეს
Line of ed.: 15     ყაფლანიანთა ციხე სიმაგრისათჳს. ხოლო სამჴრით ფინე\ზაურის
Line of ed.: 16     ჴევი არს მომდინარე ლოქის მთიდამ ეგრეთითავე
Line of ed.: 17     ნაყოფიერებითა, ვითარცა ტაშირი და დბანისის ჴეობა.

Line of ed.: 18        დბანისს ქუეით არს ჩდილოთ კერძ ხინწის ჴევი. მას ქუ\ეით
Line of ed.: 19     დაბა აბულმუგი. აქ ითხრების ლითონი რკინისა, სპილენ\ძისა
Line of ed.: 20     და ლაჟვარდისა. ამას ქუეით სამჴრიდამ მა\\შავერს Manuscript page: R_247  ერთვის ბა\ლიჭის
Line of ed.: 21     ჴევი, ლოქიდამ გამომდინარე, არს ვენახოვანი, ხილია\ნი
Line of ed.: 22     და ყოვლითა ნაყოფიერი, არამედ ლოქის კერძოდ ვითარცა დბა\ნის
Line of ed.: 23     ჴევი. მას ქუეით ერთვის გეტის ჴევი და ქუეშის
Page of ed.: 316   Line of ed.: 1     ჭევი; გამოსდის ლუკუნს, ერთვის ჩდილოდამ მაშავერს, ეგრეთითა\ვე
Line of ed.: 2     ნაყოფიერებითა.

Line of ed.: 3        ქუეშის ციხე არს მაღალს კლდესა ზედა მდგომი, ჰავითა
Line of ed.: 4     და თუალთათჳს მშუენი, წყარო კეთილი. მას ქუემოთ ჴეობა
Line of ed.: 5     კაზრეთისა, სამჴრიდამ მოერთვის მაშავერს, გამომდინარე
Line of ed.: 6     ლოქისავე, ესეცა ეგრეთივე, ვითარცა ჴეობა ბალიჭისა.

Line of ed.: 7        ყორანთას არს ეკლესია, სასუენი ატოცის წმიდის გიორ\გის
Line of ed.: 8     ჯუარისა. სატრედოს, მაშავერზედ, შენი არს ჴიდი ქვი\ტკირისა
Line of ed.: 9     ზ̃ -- თუალი, წყალდიდ\\ობისათჳს. Manuscript page: B_263  აქა არს ჭალა. ამას ზეით
Line of ed.: 10     არს დისველის მინდორი უწყლო, არამედ ნაყოფიერი,
Line of ed.: 11     ქცია-მაშავერს შუა და მოუცადი მარცვალთა, ბრინჯ-ბამბას გარდა.
Line of ed.: 12     ხოლო აკაურთას და ტანძიას ქვიტკირის შენებულებანი
Line of ed.: 13     მრავალნი.

Line of ed.: 14        არამედ მთასა ლუკუნისასა ეწოდა სახელი ესე ლუკა მახარებ\ლის
Line of ed.: 15     ეკლესიისათჳს, რომელი აღშენებულ არს თხემსა ზედა მის
Line of ed.: 16     მთისასა; და მის ქუემორ არს სამჴრით მონასტერი წითელ-ეკ\ლესია,
Line of ed.: 17     ქვის წითლით შენებულობისათჳს, შუენიერი, გარემო
Line of ed.: 18     შენობანი მრავალნი წითლითა ქვითავე, არამედ აწ ცარიელ არს.
Line of ed.: 19     ჯანდირს არს მონასტერი ეგრეთივე და აწ ცარიელი. არს მთა
Line of ed.: 20     ესე ტყიანი, ნადირიანი. და მდინარე მაშავერი თევზითა არადიდითა
Line of ed.: 21     სავსე და მთის კერძად კალმახითა. ხოლო დბანისს ქუეით ქციამდე
Line of ed.: 22     ფრიად ნაყოფიერი ყოვლითავე, ვენახ-ხილითა, თესლ-მრაცვალთა\თა,
Line of ed.: 23     ფრინველნი მრავალნი გარეულნი და შინაურნი, ზამთარს თბი\ლი
Line of ed.: 24     და მშუენი, ზაფხულს შეზავებული, წყარონი ცივნი, მშუენნი, ჭა\ლა-ტყენი,
Line of ed.: 25     ბალახნი და ყუავილნი მრავალნი.



Section: 8  
Page of ed.: 316  
Line of ed.: 26   აღწერა ზურტაკეტისა


Line of ed.: 27        არამედ ლუკუნის მთის ჩდილოთ კერძს არს მდინარე ზურ\ტაკეტისა;
Line of ed.: 28     გამოსდის შამბიანის მთას და მიერთვის ქციას მდი\ნარეს.
Page of ed.: 317   Line of ed.: 1     ხოლო განჰყოფს ჴეობასა ამას: აღმოსავლით ქციის ჴრა\მი,
Line of ed.: 2     სამჴრით მთა ლუკუნისა, ჩდილოთ მთა კჳრიკეთისა და დასავლით
Line of ed.: 3     მთა შამბიანისა. არამედ მთასა ამას შამბიანი ეწოდების შამბ\ბალახ
Line of ed.: 4     სიმაღლისაგან, რამეთუ Manuscript page: A_104  ცხენოსანი კაცი და რქოსანი ირემი
Line of ed.: 5     Manuscript page: R_248  არა გამოჩნდების. არამედ არს მთა ესე მადალი და ვრცელი, ჩდი\ლოდამ
Line of ed.: 6     სამჴრით, და მდებარებს მარადის თოვლი. გარნა ყუავილე\ბითა
Line of ed.: 7     მრავალფერ მშუენვარითა და მფშუენითა, და წყაროთა შემ\კული
Line of ed.: 8     არს; უტყეო, გარნა ჴევთა არყნალნი. აქა არს ფუნდუკი თამარ
Line of ed.: 9     მეფისაგან აღშენებული ზამთარ მოგზაურთათჳს. ხოლო სხუა არს
Line of ed.: 10     ჴევი ფუნდუკისა, სხუა შამბიანისა, სხუა არყნალისა. არყნალ\შამბიანის
Line of ed.: 11     ჴევს შუა არს წყარო შუენიერი, რომელი მარმარილოთი
Line of ed.: 12     აღაშენა ჟ̃დ მეფემან ვახტანგ. Manuscript page: B_133-2  ამ მთასა შინა არს ირემთა სიმრავ\ლე
Line of ed.: 13     ჯოგ-ჯოგად და ხროდ, და სხუათა ნადირთაცა. მოინადირა ჟ̃დ
Line of ed.: 14     მეფემან ვახტანგ, და მოკლეს დღესა ერთსა რ̃პ.

Line of ed.: 15        ხოლო არს დაბა ველსა ზედა შავი-წყარო -- ყარაბუ\ლახი,
Line of ed.: 16     ამიერ და იმიერ უდის წყაროსაგან მდინარენი სავსე კალმა\ხითა,
Line of ed.: 17     არამედ სამჴრეთის კალმახი არს შავი და ჩდილოსი თეთრი
Line of ed.: 18     და უკეთუ ჩასუა ჩდილოსი სამჴრით, გაშავდების და სამჴრეთისა
Line of ed.: 19     ჩდილოთ ჩასმული განსპეტაკდების. და ამის სამჴრით არს ციხე მა\ღალი,
Line of ed.: 20     კლდის ზღუდით მოზღუდვილი, წოდებული მუსის ციხე\ყალა;
Line of ed.: 21     შიგან სდის წყარო, და ზურტაკეტა ამას ქუეით დის ჩდილოთ\აღმოსავლეთს
Page of ed.: 318   Line of ed.: 1     შუა. ხოლო ამას ეწოდა რადაბრაგანი. და ყარა\ბულახს
Line of ed.: 2     ქუევით ზურტაკეტას ერთვის საფიქლის-ჴევი, გა\მოსდის
Line of ed.: 3     ქარვასლის-ჴევსა, მოერთვის აქ ზურტაკეტას. შე\საყარს
Line of ed.: 4     Manuscript page: d_65b  ერთვის მეორე საფიქლის-ჴევი. აქა არს დაბა დი\დი
Line of ed.: 5     გომარეთი, ვითარცა მცირე ქალაქი. ზურტაკეტასა შინა არა
Line of ed.: 6     არს თევზი, თჳნიერ კალმახისა, და იგი მრავალი. კჳრიკეთის
Line of ed.: 7     მთას უწოდებენ ეკლესიისთჳს, რომელი შენებულ არს თხემსა მთი\სასა,
Line of ed.: 8     წმიდის კვირიკესი. და მთა ესე არს ტყიანი და ნადირიანი, არა\მედ
Line of ed.: 9     არა არს ჴეობასა ამას შინა ვენახნი, ხილნი თჳნიერ მთის ხილ\თაგან
Line of ed.: 10     კიდე, და ნაყოფითაცა ეგრეთვე, ვითარცა სხუანი მთის
Line of ed.: 11     ად/გილნი.



Section: 9  
Page of ed.: 318  
Line of ed.: 12   აღწერა თრიალეთისა


Line of ed.: 13        ხოლო ზურტაკეტის ჩდილოთ კერძოდ არს თრიალეთი. და
Line of ed.: 14     განჰყოფს თრიალეთს აღმოსავლით კლდე-კრიდამ გამოკიდებული
Line of ed.: 15     მცირე მთა ლაკჳსა და მიდგმით ბენდერის მთისა; სამჴრით მთა ბენ\დერი
Line of ed.: 16     და გამოკიდებული მის მთისა, რომელი მოადგების ქციის მდი\ნარეს
Line of ed.: 17     კლდეისის დასავლით, გამომართებით კჳრიკეთის მთისა, ვიდ\\\რე Manuscript page: R_249 
Line of ed.: 18     ქარვასლის-ჴევის მთამდე; ჩდილოთ მთა კლდე-კრისა და ერჯევ\ნისა
Line of ed.: 19     ვიდრე თორის მთამდე და ბაკულიანამდე; დასავლით მთა შავრა\შეთი
Line of ed.: 20     და ტბის-ყურის გამჭრელი ხაზი, მთა ბარძიმისა და ფარავნის
Line of ed.: 21     გამჭრელი ხაზი ბოლოლის მთამდე.

Line of ed.: 22        ხოლო ამ თრიალეთის საშუალსა დის მდინარე ქცია, წოდებუ\ლი
Line of ed.: 23     ანუ დაბის გამო, Manuscript page: B_134a  ანუ ვინაჲთგან აქცევს ჴიდთა, რავდენცა მტკი\ცე
Line of ed.: 24     ქვიტკირისა იყოს, მის გამო იწოდა. ესე გამოსდის შავრაშეთის
Line of ed.: 25     მთასა, გამოვლის ნარიანს, თრიალეთს, ქციის ჴრამსა და მიერთვის
Line of ed.: 26     ხუნანს მტკუარსა, და მარადის დის აღმოსავლეთად და თრიალეთს
Page of ed.: 319   Line of ed.: 1     მოდის მდორედ, ხოლო ეძანს დაჴრამდების. და არს იმიერ და
Line of ed.: 2     ამიერ კლდე ქარაფი და მაღალი, მჴარი რ̃ მეტი, სიგანით რ̃პ
Line of ed.: 3     მჴარი და მეტიცა. ეძანს ქუევით და ახალქალაქს ზეით გარდმოდის
Line of ed.: 4     ქცია მაღლის კლდიდამ, ვითარცა ღარიდამ. ძირს აქუს ტბა დიდი.
Line of ed.: 5     ამას ზემორ ვერ აღვალს ორაგული და დიდნი თევზნი, არამედ არს
Line of ed.: 6     მას ზემორ კალმახი, დიდნი და მცირენი, მრავალნი და გემოიანნი.

Line of ed.: 7        ჟ̃დ მეფემან ვახტანგ მოინადირა ტბა ესე კირსაგლითა. და იპყ\რეს
Line of ed.: 8     ორაგული, თჳნიერ კალმახისა და სხუა თევზთა, მას ერთს დღე\სა
Line of ed.: 9     შ̃.

Line of ed.: 10        ხოლო ესე თრიალეთი არს ზაფხულ ფრიად შუენიერი, ბალახო\ვანი,
Line of ed.: 11     ყუავილოვანი, წყაროიანი, სანადირონი მრავალნი დიდთა ნა\დირთა,
Line of ed.: 12     მფრინველთა და თევზთა. არა არს აქა ტყე, არამედ ზიდვენ
Line of ed.: 13     ერჯევნიდამ და ჴმარობენ უმეტეს წივასა; მოსავლით, ვითარცა ტა\შირი,
Line of ed.: 14     გარნა ესე უმჯობესი მისა. თჳნიერ აქლემისა პირუტყუნი მრა\ვალნი.
Line of ed.: 15     ვენახი, ხილნი და მტილოვანნი არარაჲ არს აქა და მთის
Line of ed.: 16     ხილნი მრავალნი. ტკბილს მოიტანენ ბარიდამ, ჩაასხმენ აქა და
Line of ed.: 17     დადგების ღჳნო კეთილი და გემოიანი.

Line of ed.: 18        ეძანს ზეით ერთვის ქციას ბეშკენაშენის-ჴევი ჩდილო\დამ.
Line of ed.: 19     გამოსდის ერჯევნისა და კლდე-კრის მთასა. აღმოსავლით ბეშ\კენაშენისა
Line of ed.: 20     არს ტბა ბარეთისა, მცირე, უთევზო. გარემო მისა
Line of ed.: 21     დაბნები ლაკჳს მთამდე. მას ზეით ერთვის ქციას ჴევი ერან-თუ\რანისა,
Line of ed.: 22     გამოსდის ერჯევნის მთასა, მოერთვის ჩდილოდამ, საბა\ტეს,
Line of ed.: 23     ქციას. მას ზეით ქციის კიდეზე არს ეკლესია გუმბათიანი, წალ\კას
Line of ed.: 24     დიდი, კეთილნაშენი, ზის ეპისკოპოზი, მწყემსი თრ\\იალეთისა. Manuscript page: B_134b 
Line of ed.: 25     მას ზეით კოხტა-ცრიცის-ჴევი, სდისვე ერჯევანსა და თორის
Line of ed.: 26     მთასა, მიერთვის ქციას.

Page of ed.: 320  
Line of ed.: 1        არწივანს, თეზის ჴრამსა შინა, არს მონასტერი, კლდესა ში\ნა
Line of ed.: 2     წმიდის აბი\\ბოს Manuscript page: R_250  ნეკრესელის ქმნული, და აწ არს ცარიელი. მას
Line of ed.: 3     ზემორ საპონაურისა და ცხურისის-ჴევი, გამოსდის თო\რის
Line of ed.: 4     მთას, მოერთვის ქციას თეზის ჴრამსა შინა, პირისპირ კოხაჯის\ჴევის
Line of ed.: 5     ქუემორ, სამჴრიდამ ერთვის ქციას ავლადის-ჴევი, გა\მოსდის
Line of ed.: 6     ჴევ-ღრმის ჴრამსა, ესე არს ცივი ანუ მყინვარი. მას
Line of ed.: 7     ქუემორ ერთვის ქციას, ჴევ-ღრმისა და ანდრაპოლთისის
Line of ed.: 8     ჴევი. ხოლო ახალქალაქს ქუეით ერთვის ქციას ჴევი აბანოსი
Line of ed.: 9     ჩდილოდამ. მას ქუევით ერთვის ქციას ჴევი კარწახისა, გა\მოსდის
Line of ed.: 10     უზნარიანს, მოდის აღმოსავლეთად. კარწახის-ჴევის შესარ\თავს
Line of ed.: 11     ქუეით არს ციხე მოდამნახისა, კჳრიკეთის მთის ძირში,
Line of ed.: 12     ჩდილოთ კერძ, ქციის მდინარის პირს. ამას ზეით არს თრიალეთი
Line of ed.: 13     მოსავლით, ვითარცა ტაშირი და დბანის-ჴევი დავსწერეთ თაფლი\თურთ.
Line of ed.: 14     Manuscript page: d_66a  ჴდიან ესენიცა სელისაგან ზეთსა.

Line of ed.: 15        ხოლო ტბა ფანავრისა არს დიდი და თევზით სავსე, არა\მედ
Line of ed.: 16     არა გემოიანი, რამეთუ ზაფხულს დგების გარემოს მისსა მრავა\ლნი
Line of ed.: 17     არვენი, ჯოგნი, მროწლენი, ხუასტანგნი ქართლისა და კახეთი\სანი,
Line of ed.: 18     და ნეხვი მისი გამდნარისაგან თოვლისა შესდის ტბასა მას, და
Line of ed.: 19     იტყჳან მის გამო უგემურობასა. აქა არს წყარო, რომლისა სმით,
Line of ed.: 20     უკეთუ იყოს ვინმე მაძღარ ფრიად ანუ დაცონვილ, მოადნობს სმი\თა,
Line of ed.: 21     ვითარცა ქონს ცეცხლი.

Line of ed.: 22        კუალად ამ ტბას ერთვის წყარო შაორისა, მდინარედ გამომდი\\\ნარე Manuscript page: A_105 
Line of ed.: 23     კლდიდამ, და სავსე არს კალმახითა. ხოლო შაორის მთის თხემ\სა
Line of ed.: 24     ზედა დგას ციხე დიდროვანის ლოდითა ნაშენი. არს კუალად მთა
Line of ed.: 25     თავკუეთილი, ჴევ-ღრმა, და საშუალ ფანავრისა და ტბის-ყურისა
Line of ed.: 26     ბარძიმი და ჭიქიანი.

Page of ed.: 321  
Line of ed.: 1        კუალად არს შავნაბადი შაორსა და თავკუეთილს შუა. არა არს
Line of ed.: 2     მთათა ამათ ზედა ტყე ანუ ხე, გარნა ჴევთა მცირე არყნალნი, ნადირ\ნი
Line of ed.: 3     მრავალნი, ირემი და არჩჳ ჯოგად, მშუელი, დათჳ. აქა არს კლდე
Line of ed.: 4     ფიქალ-ფიქალად დაწყობილი, ვითარცა კაცთა ჴელითა დაწყობი\\ლი Manuscript page: B_135a 
Line of ed.: 5     და ნაშენი მთის ძირიდამ თხემამდე. არამედ რა შედგების კაცი, ნა\დირი
Line of ed.: 6     თუ პირუტყჳ, თრთის და იძრვის დაბლიდამ მაღლამდე, და არა
Line of ed.: 7     დაირღვევის. ესრეთი კლდე შამბიანსა ზედაცა არს მრავალი, არამედ
Line of ed.: 8     აქა უმეტეს უცხო; უწოდებენ კარკნალსა.

Line of ed.: 9        ტბა ტბის-ყურისა არს წყალი ანკარა, სასმელად ტკბი\ლი
Line of ed.: 10     და შემრგო, გარემო ნაძოვანი, ტყიანი, ბალახ-ყუავილიანი წყა\როიანი
Line of ed.: 11     და კალმახითა სავსე, დიდწურილითა და ფრიად გემრიელი\თა.
Line of ed.: 12     ხოლო არიან კაცნი თრიალელნი მოსილნი, ვითარცა დბანის\ჴეველნი
Line of ed.: 13     სიმჴნე-ჰაეროვნებითაცა ეგრეთნი, გარნა ესენი Manuscript page: R_251  უმჯობეს\ნი
Line of ed.: 14     ყოვლითა.



Section: 10  
Page of ed.: 321  
Line of ed.: 15   აღწერა ქციის ჴრამისა


Line of ed.: 16        ხოლო მოდამნახეს ციხის ქუეით არს ჴრამი ქციისა, ვი\დრე
Line of ed.: 17     ნაჴიდურამდე, მაღალი და განიერი, ვითარცა დავსწერეთ ეძან\ახალქალაქს
Line of ed.: 18     შუათი, არამედ ესე უმეტეს მაღალი და განიერი, ტყიანი,
Line of ed.: 19     ნადირიანი, ფრინვლიანი, ვენახოვანი, ხილიანი. ახალქალაქიდამ
Line of ed.: 20     დის ქცია სამჴრით დაბის ქციისამდე. მოდამნახეს ქუეით არს ვარ\დისუბანს
Line of ed.: 21     მონასტერი უგუმბათო, შუენიერს ადგილს. მას ქუეით
Line of ed.: 22     ერთვის ქციას ჴევი კლდეისისა, გამოსდის ბენდერის გამოკი\დებულს
Line of ed.: 23     მთასა. ჴორჴებს არს ქუაბი კლდისა, რომელი არს ზამთარ
Line of ed.: 24     თბილი, ვითარცა აბანო, და ზაფხულს დის წყარონი კლდიდამ; მას
Line of ed.: 25     წყაროს ჰყინავს და არს ყინული ფრიად წმიდა და მრავალი, ზიდვენ
Line of ed.: 26     ზაფხულს მეფისათჳს. ამის დასავლით არს ციხე, და არა არს აქაცა
Page of ed.: 322   Line of ed.: 1     ვენახნი და ხილნი. ამ ჴევს ქუეით ქციაზედ არს ლიპარიტის\უბანს
Line of ed.: 2     მონასტერი მცირე, კეთილშენი. და აწ არიან ესე ორნი მო\ნასტერნი
Line of ed.: 3     ცარიელნი. აქ ერთვის ქციას ჴევი ძუელ-გომარე\თისა,
Line of ed.: 4     გამოსდის კჳრიკეთის მთას. ესეცა არს უვენახო, უხილო.
Line of ed.: 5     მის ქუემორ არს დაბა ქცია მდინარის ქციის პირს. აქა არს მო\ნასტერი
Line of ed.: 6     კეთილი და აწ ხუცის სამარად.

Line of ed.: 7        ქუემორ მის არს მონასტერი ფიტარეთს, შუენიერნაშენი;
Line of ed.: 8     გუმბათიანი, შუენიერს ადგილს, ზის წინამძღუარი. მის ქუეით ერთ\ვის
Line of ed.: 9     ქციას ფოცხვერიანის-ჴევი, ვენახიანი, ხილიანი, ქუეით
Line of ed.: 10     მისა, ქციის კიდესა ზედა, ციხე ხულუტისა. მის ქუეით, სამ\ჴრით,
Line of ed.: 11     არს ციხე ბერიქალისა, კლდესა ზედა, კლდითავე მო\ზღუდვილი,
Line of ed.: 12     შეუალსა და მაგარს ადგილს. ქუემორ მისა ერთვის ქცი\ას
Line of ed.: 13     ჴევი ტორნე, ირაგის ჴეობის მდინარე. გამოს\\დის Manuscript page: B_135b  ბენდერის
Line of ed.: 14     მთას, მოდის სამჴრით. არამედ ჴეობა ესე არს ვენახოვანი, ხილიანი,
Line of ed.: 15     ტყიანი, ნადირ-ფრინვლიანი, მოსავლიანი, გარნა ბენდერის მთის
Line of ed.: 16     კერძოდ, ვითარცა სხუა მთის ალაგნი. ამ ჴევზედ სამღერეთს ზეით,
Line of ed.: 17     გვიანას, არს მონასტერი მცირე, აწ ხუცის სამარს. მას ქუემორ Manuscript page: R_252 
Line of ed.: 18     მონასტერი ქციის ჴრამსა შინა პირღებულს, კლდე გამოკუეთი\ლი,
Line of ed.: 19     დიდითა შენობითა და ყოვლით შემკული. ზის არქიმანდრიტი.
Line of ed.: 20     იტყჳან თამარ მეფის ქმნულსა.

Line of ed.: 21        მის ქუემორ არს ციხე ორბეთი, აწ წოდებული სამშჳლ\დე.
Line of ed.: 22     აღაშენა ქართლოს, და პირველმან მეფემან ფარნაოზ ჰყო სა\ერისთოდ
Line of ed.: 23     და ქალაქი. არამედ იყო პ̃გ მეფის სჳმო\\ნისამდე Manuscript page: d_66b  ქალაქი.
Line of ed.: 24     არს ფრიად მაგარი, სამჴრით უდის ქცია, ჩდილოთ უდის ჭივჭივა;
Line of ed.: 25     საშორისსა ზედა არს გარდავლებული ჴრამით ჴრამამდე ზღუდე გა\ნიერი
Line of ed.: 26     და მაღალი. კუალად გარე მის ქალაქისა ზღუდე გარდავლებუ\ლი,
Page of ed.: 323   Line of ed.: 1     ეგრეთვე დიდროვანითა ლოდითა. ციხესა შინა აღაშენა ეკლესია
Line of ed.: 2     გუმბათიანი ლ̃ბ მეფემან მირდატ, შემუსრა ლანგ-თემურ, მერმე
Line of ed.: 3     ოსმალთა. ზაფხულ არს ცხელი, ზამთარ ცივი, არამედ მშუენი და
Line of ed.: 4     კეთილ-ჰაოვანი. ამის ძირს, ქციის პირს, არს მონასტერი მცირე, აწ
Line of ed.: 5     ხუცის სამარ. ხოლო ქციის ჴრამი აქა არს სიმაღლით ს̃ მჴარი და
Line of ed.: 6     მეტიცა, და განით ფ̃ჲ მჴარი, და ჭივჭივის ჴრამი ს̃ მჴარი. აქ ჭივ\ჭივასა
Line of ed.: 7     ზედა არს კლდე სპეტაკი და მისგან სცვივა ბროლი გათლილი
Line of ed.: 8     კუთხედ, მწუეტი ორკერძოვე. ჭივჭივის-წყალი სდის ბენ\დერის
Line of ed.: 9     მთასა და მოდის სამჴრით; არს ვენახოვანი, ხილიანი, არამედ
Line of ed.: 10     მთისაკენ არა. ამის სადინს არს ნადარბაზევი, თამარ მეფის
Line of ed.: 11     ნასასახლევი. აქა არს ტბა მცირე, ლულუფრისაგან კიდე მას შინა
Line of ed.: 12     არარაჲ.

Line of ed.: 13        ხოლო სამშჳლდეს ქუეით ქციის ჴრამი ნაჴიდურამდე უმეტეს
Line of ed.: 14     განიერი. აქ ნაყოფიერებს სხუათა ადგილთაგან მეტად ბროწეული,
Line of ed.: 15     ლეღჳ, ზეთისხილი და სხუანი ხი\\ლნი. Manuscript page: B_136a  გაღანამცა ზამთარ არს თბილი
Line of ed.: 16     და ზაფხულ ფრიად ცხელი, რამეთუ ზამთარს შეშა არა უჴმს. ნაჴი\დურს
Line of ed.: 17     ქუეით დის ქცია გაშლით მინდორსა ზედა, გარნა კბოდე-ფლა\ტონსა
Line of ed.: 18     იმიერ და ამიერ.

Line of ed.: 19        არამედ ჴრამთა ამათ შინა არიან მრავალნი ქუაბნი, კლდეთა მა\ღალთა
Line of ed.: 20     შინა გამოკუეთილნი სახიზრად; ვიეთნი აწ კაცთაგან მიუს\ვლელნი
Line of ed.: 21     არიან, და მას შინა ფუტკარნი მრავალნი, რომლისაგან
Line of ed.: 22     გარდმოედინებიან თაფლნი. კუალად არს ქციასა შინა თევზთა სიმ\რავლე
Line of ed.: 23     ფრიად და გემოიანნი, პირუტყუნი უამრავნი, ამიერ და
Line of ed.: 24     იმიერ დაბნებიანი. ხოლო ჴრამის კიდესა ზედა რომელნი დაბნები
Line of ed.: 25     არიან, არა Manuscript page: R_253  არს მუნ ვენახნი (და) ხილნი. ჩდილოთ კერძ ჴრამსა შინა
Line of ed.: 26     აკეთებენ მცირედ აბრეშუმს. არს აქა ფრინველთა სიმრავლე, შინა\ურ-გარეულთა,
Line of ed.: 27     და უფროს კაკაბთა. ნაჴიდურს ქუეით, ქციის ამიერ
Line of ed.: 28     და იმიერ კიდესა, სახლობენ ელნი მოჰმადიანნი, მოხარკენი და მო\ლაშკრენი
Page of ed.: 324   Line of ed.: 1     მეფისა, არამედ ბაიდრის სულთანი, რომელი დასხნა შა\სეფიმ
Line of ed.: 2     ავლავარს, ქუეით ნაჯბადინამდე და ეკლესია ნაზარა-სოფლამ\დე.
Line of ed.: 3     ხოლო ადგილსა ამას პირველ ეწოდებოდა წყალთაშუა და
Line of ed.: 4     აწ ბაიდარი. არამედ არს ფრიად ნაყოფიერი ადგილი ესე. ნა\ყოფიერებს
Line of ed.: 5     ყოველნი მარცვალნი თესლთა, ხილნი წალკოტთა და
Line of ed.: 6     მტილთა უცთური და მრავალი. აბრეშუმი, ბამბა მრავალ. პირუტ\ყუნი
Line of ed.: 7     აქლემიდან თხამდე ყოველნი, ფრინველნი გარეულ-შინაურნი
Line of ed.: 8     ყოველნი აურაცხელნი, და ფრინვლით სანადირო წარჩინებული
Line of ed.: 9     ყო/ველთაგან.

Line of ed.: 10        ხოლო ნაჯბადინს ქუეით არს ხუნანი; აღმოსავლით და
Line of ed.: 11     ჩდილოთ უდის მტკუარი, სამჴრით ქცია; აღაშენა ციხე-ქალაქი ქარ\თლოს,
Line of ed.: 12     პირველ ეწოდა მტკურის ციხე, შემდგომად ხუნანი,
Line of ed.: 13     და აწ მოჰმადიანნი უჴმობენ ქალის-ციხე-ყიზყალას, დაბის
Line of ed.: 14     გამო. ა̃ მეფემან ფარნაოზ ყო საერისთოდ, ვინაჲთგან იყო ქალაქი
Line of ed.: 15     და ნაპირის ადგილი. შემდგომად ყრუსა მოოჴრდა ქალაქი, და ციხე
Line of ed.: 16     იყო აქამომდე. აქა არს ნაჴიდვარი. ამი\\ს Manuscript page: A_106  გამო აღაშენა პ̃თ მე\ფემან
Line of ed.: 17     როსტომ ჴიდი ქვიტკირისა, დიდ-შუენიერი, რომლისა სუეტ\სა
Line of ed.: 18     შინა არს სახლი შუენიერი, მჭურეტი ამიერ და იმიერ მდინარისა.
Line of ed.: 19     სივრცე ჴიდისა Manuscript page: B_136b  ი̃ მჴარი. აქათ და იქით ქციის კიდესა ზედა ფუნდუკ\ნი
Line of ed.: 20     დიდნი და კეთილნი, თლილის ქვისანი. ხუნანის ველსა შინა არა
Line of ed.: 21     იყო ნაყოფი უწყლოობით. ჟ̃დ მეფემან ვახტანგ გაიტანა რუჲ ქციისა
Line of ed.: 22     ნაჴიდურის ბოლოდამ და აღაშენა დაბნები, და ნაყოფიერებს ფრიად.



Section: 11  
Page of ed.: 324  
Line of ed.: 23   აღწერა ალგეთის მდინარისა


Line of ed.: 24        ხუნანის ჩდილოთ კერძოდ ერთვის მტკუარს დასავლეთიდამ
Line of ed.: 25     მდინარე ალგეთი; გამოსდის კლდე-კარს და მოდის აღმოსავლე\თად.
Page of ed.: 325   Line of ed.: 1     ხოლო იმზღვრების მდინარე ესე: აღმოსავლით მტკურით,
Line of ed.: 2     სამჴრით ლომთა-გორით და აწ მარნეულის გორის აღმოსავლეთად
Line of ed.: 3     გულთაფამდე, Manuscript page: R_254  დასავლით ამისივ გორის წასრული, წრაუთის თავამ\დე,
Line of ed.: 4     მიწევნილი სამებამდე, და მისრული ბენდერის მთამდე. და ბენ\დერი-ლაკჳს
Line of ed.: 5     გორამდე; ჩდილოთ გორა\\კუმისისა, Manuscript page: d_67a  მტკურიდამ მიყო\ლით
Line of ed.: 6     კოჟრამდე, განვლის სამადლოს და სხალნარს, მიადგების დიდ\გორს,
Line of ed.: 7     და მერმე მთა დიდგორი და ერიქალისა, და მიადგების კლდე\კარს;
Line of ed.: 8     დასავლით კლდე-კრის გამოკიდებული ლაკჳს გორა, მიდგ\მით
Line of ed.: 9     ბენდერისა.

Line of ed.: 10        ხოლო კლდე-კარი აღაშენა ლიპარიტ ბაღუაშმან, და არს
Line of ed.: 11     მაღალს მთის კლდესა ზედა ციხე. ამ მთას გამოსდის ალგეთი. არა
Line of ed.: 12     არს უწყებული, რით ეწოდა ალგეთი. ამას ქუეით ერთვის ალგეთს
Line of ed.: 13     საყავრის-ჴევი ჩდილოდამ. ამას ქუეით ერთვის ალგეთს
Line of ed.: 14     მჟავის-ჴევი, გამოსდიან კლდეკარს. ამათ უწოდებენ კლდე\კრის
Line of ed.: 15     სოფლებად. ამას ქუეით არს მანგლისი, ეკლესია გუმბა\თიანი,
Line of ed.: 16     აღაშენა დიდმან კოსტანტინემ მირიან მეფის ჟამს და დაასუენა
Line of ed.: 17     აქა ფერჴის ფიცარი უფლისა; აროდეს შემუსრვილი არს. სამჴრით
Line of ed.: 18     გუმბათსა შინა არს მაჰმად, ლომსა ზედა მჯდომარე დახატული. იტ\ყჳან
Line of ed.: 19     მის გამო მოჰმადიანთა არა შეუმუსრავთ. ზის დასმული გორ\გასლისაგან
Line of ed.: 20     ეპისკოპოზი, მწყემსი ალგეთის ჴეობისა და ქციის ზე\მოთისა
Line of ed.: 21     თრიალეთამდე.

Line of ed.: 22        მანგლისს ქუეით ერთვის ალგეთს ჴევი კველთეთისა,
Line of ed.: 23     გამომდინარე დიდგორის მთისა. ამას ქუეით ერთვის ალგეთს ლა\კჳს-წყალი.
Line of ed.: 24     დის ლაკუას ერთს წყაროს ერთი საწისქვილო.
Page of ed.: 326   Line of ed.: 1     არამედ ადგილი ლაკჳსა არს შუენიერი, Manuscript page: B_137a  ვითარცა თრიალეთი. ამას ქუ\ეით
Line of ed.: 2     ერთვის ალგეთს დვალთა-ღოლოვნის-ჴევი. გარნა პა\ტივანს
Line of ed.: 3     ზეით კლდეკარ-დიდგორამდე არა არს ვენახნი და ხილნი,
Line of ed.: 4     არამედ ვითარცა მთის ადგილნი აღვსწერეთ მოსავლითა. გარნა არს
Line of ed.: 5     ტყიანი, ნადირიანი. პატივანს ქუეით ვაკეს არს ლოდი, რომელი, გუ\ალვასა
Line of ed.: 6     თუ გარდააბრუნო და შენამო, მოვალს წჳმა, ხოლო წჳმია\ნობასა
Line of ed.: 7     შინა თუ შეაყარო ნაცარი და გარდააბრუნო, იქმნების
Line of ed.: 8     უწჳ/მრობა.

Line of ed.: 9        ამას ქუეით დის ალგეთი ჩდილოდამ სამჴრით და ერთვის სა\შუალს
Line of ed.: 10     გუდარეხის-ჴევი. ხოლო გუდარეხს არს მო\ნასტერი
Line of ed.: 11     უგუმბათო, ბენდერის მთის ძირს, ფრიად შუენიერი, შუე\ნიერს
Line of ed.: 12     ადგილს, მრავალნი შენობანი; ზის წინამძღუარი. მას ზეით,
Line of ed.: 13     ბენდერის მთისაკენ, არს ციხე და ადგილი კლდოვანი, კლდითავე მა\გარნი.
Line of ed.: 14     ქუეით ამისა ალგეთს ერთვის ამლივის-წყალი თა\კჳდამ,
Line of ed.: 15     დის სამჴრით.

Line of ed.: 16        ხოლო ბუჟღულეთს ქუეით იწყებს ალგეთი აღმოსავლეთით დი\ნებასა,
Line of ed.: 17     და ტბისის უკან, ჩდილოდ კე\\რძ, Manuscript page: R_255  არს ციხე ბირთვისი,
Line of ed.: 18     კლდესა ზედა შენი და გარემო კლდითა მოზღუდვილი, ეჯ-ნახევარ
Line of ed.: 19     ოდენ და შეუალი, და დიან მის შორის წყარონი.

Line of ed.: 20        ჩხიკუთის სამჴრით არს ეკლესია სამება, წმიდის გი\ორგისა,
Line of ed.: 21     მაღალს გორასა ზედა ნაშენი, არამედ საკურველი, რამეთუ
Line of ed.: 22     დიდროვანითა ლოდითა შენი, რომელი კაცთაგან არა შესაძლებელ
Line of ed.: 23     არს მისი ქმნა, რომელი ავლია ზღუდედ. ძირს მისსა არს წყარო დი\დი
Line of ed.: 24     და ფრიად კარგი. ძუელად იწოდა გმირთ-ნაკუეთი, და
Line of ed.: 25     იყო ციხე, ხოლო აწ ეკლესია.

Line of ed.: 26        ამას ქუეით ერთვის ალგეთს ჴევი საღირაშენისა,
Page of ed.: 327   Line of ed.: 1     გამოსდის სხალნარს და მოდის სამჴრით. ამას ერთვის ჴევი ზრბით\ოშეთისა.
Line of ed.: 2     მასზედ არს მონასტერი საძელისი. მას ზეით,
Line of ed.: 3     ზრბითის ჴევზედ, მაღალს კლდეზედ არს ეკლესია ორბეთი, ხო\ლო
Line of ed.: 4     სად ერთვის ალგეთს ჴევი ესე, მუნ არს ციხე ფარცხი\სი
Line of ed.: 5     -- ფარი ბირთვისის ციხისა, აწ შემუსრვილი.

Line of ed.: 6        ამის გამომართებით, სამჴრით არს წინწყარო, ქალაქი
Line of ed.: 7     მცირე, მოსავლიანი, კეთილ-ჰაოეანი, მაღალს ადგილზედ მდგომი.
Line of ed.: 8     აქა არს წყარო: უკეთუ მით მოხარშო მარცუალნი რომე\\ლნიმე Manuscript page: B_137b  და
Line of ed.: 9     დღეთა შენთა ხარშო, ვერაოდეს მოხარშავს, გარნა სასმელად და
Line of ed.: 10     საჴმარად კეთილი. ფარცხის ქუეით ერთვის ალგეთს ჴევი ბო\გჳსა,
Line of ed.: 11     გამოსდის სხალნარს, მოდის სამჴრით. მას ქუეით ერთვის
Line of ed.: 12     ალგეთს ჴევი ასურეთისა, გამოსდის სამადლოს. სამად\ლო
Line of ed.: 13     იწოდების მუნ ფუნდუკისათჳს. მოდის ჴევი ესე სამჴრით.

Line of ed.: 14        კიკეთს ქუეით, ჴევსა შინა, არს მონასტერი კაბენისა. ყო\ფილ
Line of ed.: 15     არს დედათა, გუმბათიანი, შუენიერი, აწ არს ხუცის სამარ.
Line of ed.: 16     აღაშენა მეფემან თამარ. სამჴრით, მას ზემორ, არს ციხე აზეუ\ლასი
Line of ed.: 17     და აწ კოჟრისა, თხემსა ზედა კლდისასა. ამ ციხის სამ\ჴრით
Line of ed.: 18     არს სასახლე მეფისა კოჟორი. აღაშენა პ̃თ მეფემან როს\ტომ
Line of ed.: 19     უმეტეს ჟ̃ა მეფემან გიორგი და ჟ̃დ მეფემან ვახტანგ. დგე\ბოდნენ
Line of ed.: 20     ზაფხულს მეფე\\ნი. Manuscript page: d_67b 

Line of ed.: 21        ღოუბნის-ჴევი გამოსდის კოჟრის ციხის გორას და ერ\თვის
Line of ed.: 22     ასურეთის-ჴევს. ასურეთის ჴევს ქუეით, სამჴრით, არს დურ\ნუკი.
Line of ed.: 23     აქა არს კარკნალი და დარანნი დიდ-დიდნი. ეგრეთვე მარ\ნეულს,
Line of ed.: 24     სადაცა არს აფთარნი მრავალნი. მარნეულს არს ნაციხვა\რი,
Line of ed.: 25     მის გამო იწოდა ძუელადვე ლომთა-გორა. მის სამჴრით არს
Page of ed.: 328   Line of ed.: 1     დაბა ეკლესია, და სიცხისათჳს, ჯოჯოხეთად წოდებული. აქ ითხ\რების
Line of ed.: 2     მიწა, და ჴდ\\იან Manuscript page: R_256  გუარჯილასა, ეგრეთვე იაღლუჯის მთასა ში\ნაცა
Line of ed.: 3     მიწისაგან ჴდიან გუარჯილასა.

Line of ed.: 4        ხოლო ალგეთის მსახლობლის ბარათიანთაგან ეწოდების ამ ად\გილთა
Line of ed.: 5     საბარათიანო აწინდელს ჟამსა, თჳნიერ დბანის-ჴე\ვისა,
Line of ed.: 6     თრიალეთისა, ტაშირისა და სომხითისა, ჟამთა ამათ.

Line of ed.: 7        ხოლო ალგეთის შესართავის ჩდილოდ, იაღლუჯამდე, მტკურის
Line of ed.: 8     პირს, სახლობენ ელნი მოჰმადიანნი, მთესველნი ბრინჯისა, ბამბისა
Line of ed.: 9     და ყოვლისა თესლ-მარცულისა. აკეთებენ აბრეშუმსა. მოხარკენი
Line of ed.: 10     არიან მეფისა. სავსენი ყოვლითა პირუტყჳთა. საყალტუთნის და\სავლით
Line of ed.: 11     არს იაღლუჯის მთა უტყეო და უწყლო, და სადაცა სდის
Line of ed.: 12     წყარო მცირე, იგიცა მწარე და მლაშე. არამედ არს ფრიად ბალახო\ვანი,
Line of ed.: 13     ზამთარ-ზაფ\\ხულს Manuscript page: A_107  მოუკლებელი, რომელსა ზედა იზრდებიან
Line of ed.: 14     არვენი, მროწლენი, ჯოგნი და აქლემნი. იპოვების მგზავსი იამანის
Line of ed.: 15     ქვისა, დიდი და მცირე, მრავალფერნი. აქა არს ბალახი Manuscript page: B_138a  კალია, რომ\ლის
Line of ed.: 16     ძირს დასწვენ, და ნაცრითა მისითა ადუღებენ საპონს უმჯობეს\სა,
Line of ed.: 17     კუალად ჴმარობენ სხვაფერცა.

Line of ed.: 18        ამის მთის დასავლით, ხოშაგერმას იქით, არს ობის-ციხე
Line of ed.: 19     ველსა ზედა, და აწ შემუსვრილი, და ამის ჩდილოდ კერძ არს ტბა
Line of ed.: 20     კუმისისა, მლაშე, შესდის წყარო კოდისა: კუალად ერთვის კოჟ\რისა
Line of ed.: 21     და გუდელისის-ჴევის წყალი. ამ ტბის დასავლით არს კუმი\სი,
Line of ed.: 22     დაბა დიდი, ვენახოვანი, ღელჳანი, ბროწეულიანი, ხილიანი.
Line of ed.: 23     ამის მინდორსა შინა მოვალს ყოველნი თესლნი ბრინჯ-ბამბას გარ\და;
Line of ed.: 24     კანაფი უმუშაკოდ სცენდების. კუმისის თამს, კლდესა შინა, არს
Line of ed.: 25     გამოკუეთილნი ქუაბნი.

Line of ed.: 26        კუმისის აღმოსავლით, მტკურისაკენ, არს თელეთები და
Line of ed.: 27     ეკლესია წმიდის გიორგისა სასწაულთმოქმედი. მტკურის კიდეზედ
Page of ed.: 329   Line of ed.: 1     არს ჭალა ყურყუთა, და აწ სონღალუღი წოდვილი, ნაყო\ფიერი
Line of ed.: 2     ყოვლითავე. ამ ჭალიდან იაღლუჯამდე, და კუმისის ტბამდე,
Line of ed.: 3     და მტკურამდე არს მინდორი დიდი, აწ წოდებული სარვანისა,
Line of ed.: 4     მეფეთ აქლემთა დგომისათჳს, უწყლოობით უნაყოფო.



Section: 12  
Page of ed.: 329  
Line of ed.: 5   აღწერა სკჳრეთის მდინარისა


Line of ed.: 6        ხოლო კოჟრის ჩდილოთ კერძ არს სკჳრეთის მდინა\რე,
Line of ed.: 7     აწ წოდებული ვერე; გამოსდის დიდგორის მთას, მოდის აღ\მოსავლით,
Line of ed.: 8     ერთვის მტკუარს დასავლიდამ, ტფილისის ჩდილოდ
Line of ed.: 9     კერძ. შესართავსა ზედა არს ლურჯი მონასტერი. და ჴეობა
Line of ed.: 10     ესე დიდგორის მთის კერძო არს უვენახო, უხილო ვანათამდე, მას
Line of ed.: 11     ქუეით ვენახოვანი, ხილიანი, ტყიანი, ნადირიანი, ფრინვლიანი. ვა\ნათს
Line of ed.: 12     ქუეით არს ციხე წვერისა, სამჴრით, აქავ არს ჴევი
Line of ed.: 13     გელიყარისა; მის ქუეით, Manuscript page: R_257  წყდულეთს, ერთვის ვერეს ჴევი და
Line of ed.: 14     ამ ჴევის თავს, მთაში, ჩდილოთკენ, არს ციხე ლასტისა. ამას
Line of ed.: 15     ქუეით, სამჴრით, ყოვლად წმიდის მონასტერი ბეთენია, გუმბა\თიანი,
Line of ed.: 16     მაგარს ადგილს თამარ მეფის აღშენებული, აწ ხუცის სამარ.
Line of ed.: 17     მუნ ერთვის ჴევი ვერეს სამადლოდამ. ამასზედ არს რკინის-ცი\ხე,
Line of ed.: 18     უქვიტკირო, კლდისაგან მოზღუდვილი. ამას ქუეით არს ახალ\დაბა
Line of ed.: 19     და მის დასავლით უძო, ეკლესია Manuscript page: B_138b  წმიდის გიორგისა, მა\ღალს
Line of ed.: 20     გორასა ზედა, მჭვრეტი კოჟრისა და ტფილისისა.

Line of ed.: 21        არამედ არს ჴეობა ესე ფრიად მაგარი და მოსავლით და პი\რუტყვთ
Line of ed.: 22     შემკული, გარნა იცის სუტყუა ჴშირად, რამეთუ მოადგს
Line of ed.: 23     დიდგორი. ხოლო მთა დიდგორისა არს მაღალი და თხემთა
Line of ed.: 24     უტყეო, კალთათა ტყიანი, ბალახ-ყუავილითა და წყაროებითა შემ\კული,
Line of ed.: 25     ნადირნი მრავალნი. აქა არს წყარო -- ცივებით გაყვითლე\ბულმან
Page of ed.: 330   Line of ed.: 1     უკეთუ სუას და დაიბანოს პირი, წამს განჰკურნებს. იყო
Line of ed.: 2     ძუელად მეფეთა სადგური ზაფხულს, აწ არს მეფეთა ცხენთა საბმუ\რი
Line of ed.: 3     ზაფხულს. არს მრავალთა ადგილთა მჭურეტელი. ამისი ჩდ\\ილოთ Manuscript page: d_68a 
Line of ed.: 4     კერძი მეოთხე სადროშოსი, ხოლო სამჴრით კერძი ამის სადროშო\სი.
Line of ed.: 5     ამის პირისპირ, სამჴრით, მთა ბენდერისა, ეგრეთვე ტყიანი
Line of ed.: 6     და ბალახ-ყუავილოვან-წყაროიანი, და თხემთა უტყეო, და თრია\ლეთისაკენ
Line of ed.: 7     სრულიად უტყეო. ხოლო ესენი, რომელნიცა აღვსწე\რეთ,
Line of ed.: 8     ძუელად არს ორ საერისთოდ.



Section: 13  
Page of ed.: 330  
Line of ed.: 9   გარდაბანისა და გაჩიანის
Line of ed.: 10   საერისთონი


Line of ed.: 11        რამეთუ გარდაბანი არს საზღვრით: აღმოსავლეთით
Line of ed.: 12     მტკუარი და, ხუნანის გამართებით, ბერდუჯის აღმოსავლეთის მცი\რე
Line of ed.: 13     მთა; სამჴრით შულავრისა, ჭაპალისა და ბოლნისის გორაები;
Line of ed.: 14     ჩდილოთ მტკურიდამ ტფილისის გორაები ტაგნაგეთამდე; დასავ\ლით
Line of ed.: 15     ჴევი ასურეთისა, წინწყაროს გამომართებით ნაჴიდურამდე და
Line of ed.: 16     ბოლნისის მცირეს მთამდე. იწოდების ქართლოსის ძის გარდაბანის
Line of ed.: 17     გამო, რომელსა მისცა დედამან თჳსმან ხუნანი და ესენი, Manuscript page: R_258  და მან
Line of ed.: 18     უწოდა სახელი თჳსი. ამასვე უწოდეს შემდგომად აგარანი. არამედ
Line of ed.: 19     შემდგომად განდგომისა გრიგოლი მთავრისა, ამას დაედვა გრდანი,
Line of ed.: 20     ლილო და მარტყოფი, და იწოდებოდა ესენი გარდაბანად. და არს
Line of ed.: 21     საერისთო ხუნანისა: წინთქმული გარდაბანი, სომხითი,
Line of ed.: 22     ბერდუჯის მდინარე, ტაშირი და ბამბაკი.

Line of ed.: 23        ხოლო მეორე საერისთო -- სამშჳლდისა -- არს სა\ბარათიანო,
Line of ed.: 24     დბანის-ჴევი, სკჳრეთი, თრიალეთი, რომელი იყო წილი
Page of ed.: 331   Line of ed.: 1     გაჩიოსი, გარდაბანს ზეით. ამან აღაშენა ქალაქი გაჩიანი. იყო ესე
Line of ed.: 2     ძე ქართლოსისა, რომელსა მისცა დედამან ობის-ციხე, და სკჳრე\თიდამ
Line of ed.: 3     ვიდრე ფანავრამდე და აბოცის თავამდე. და განყოფილებად\მდე Manuscript page: B_139a 
Line of ed.: 4     იყო ესრეთ საერისთოდ, არამედ უწოდებდნენ დღემდე სომხით\საცა,
Line of ed.: 5     თჳნიერ თრიალეთისა, ორთა საერისთოთა, რამეთუ, ვინაჲთ\გან
Line of ed.: 6     ხოსროვანთა შემდგომად დაიპყრეს ბაგრატ მეფისამდე სომხი\თის
Line of ed.: 7     მეფეთა ადგილნი ესენი, ვითარცა მოგვითხრობს ცხორება. ამის\თჳს
Line of ed.: 8     უწოდეს სომხითი. ხოლო აწინდელს ჟამსა იყო ერთ სასპასპე\ტოდ,
Line of ed.: 9     რომელნი შეიცვალებოდნენ სპასპეტნი.



Section: 14  
Page of ed.: 331  
Line of ed.: 10   ბოსტან-ქალაქი და გარეჯის მთის აღწერა


Line of ed.: 11        კუალად იაღლუჯის აღმოსავლით და მტკურის გაღმართ არს
Line of ed.: 12     ბოსტან-ქალაქი, რომელი არს რუსთავი, ხოლო აწ ნა\გები.
Line of ed.: 13     ესე აღაშენა ცოლმან ქართლოსისამან ციხე-ქალაქი. შემ\დგომად
Line of ed.: 14     კ̃ჱ მეფემან თრდატ აღაშენა ეკლესია კეთილი. გორგასალ
Line of ed.: 15     დასუა აქა ეპისკოპოზი, და იყო ჲ̃დ მეფის დავითისამდე, არამედ
Line of ed.: 16     გამოსლვასა ბერქა ყეენისასა მოოჴრდა, და აწცა არს ოჴერ. ამ ჟამ\თა
Line of ed.: 17     ქმნა სასახლე ჟ̃ბ მეფემან ერეკლემ, მერმე შემუსრა ჟ̃დ მეფემან
Line of ed.: 18     ვახტანგ. ხოლო საზღვარი ამისი არს: დასავლით მტკუარი, ჩდილოთ
Line of ed.: 19     ჴევი ლოჭინისა, აღმოსავლით მთა გარეჯისა, მიდრე მწარე\წყლადმდე,
Line of ed.: 20     სამჴრით მწარე-წყალი.

Line of ed.: 21        ნაგების აღმოსავლით და სამჴრით არს ველი დიდი ყარაიისა,
Line of ed.: 22     სავსე ქურციკითა, რომელსა მოინადირებდენ მეფენი წლითი წლად.
Line of ed.: 23     ხოლო მტკურის კიდეთა ჭალა დიდი, სავსე ეშჳთა, მშულითა, დათჳ\თა,
Line of ed.: 24     მგლითა და წურილის ნადირითა. ირემი იმყოფის ჟამად, და
Line of ed.: 25     ჴოჴობნი მრავალნი. გარეჯის მთას არს მონასტერნი, კლდესა შინა
Page of ed.: 332   Line of ed.: 1     გამოკუეთილნი სენაკნი, ტრაპეზნი, პალატნი, ზამთარ თბილი, ზაფ\ხულს
Line of ed.: 2     გრილი.

Line of ed.: 3        ნათლის მცე\\მელს Manuscript page: R_259  ზის არქიმანდრიტი, ჩიჩხიტურს
Line of ed.: 4     ზის წინამძღუარი, დავით გარეჯას არქიმანდრიტი, ბერთ\უბანს
Line of ed.: 5     წინამძღუარი. არამედ ყოფილან მონასტერნი მრავალნი,
Line of ed.: 6     ვიდრე მწარე-წყლამდე, და მოწესეთა სავსენი, ხოლო აწ არს ხუთი
Line of ed.: 7     მოწესითა მყოფი. არა არს აქა წყალი, არამედ იპყრობენ წჳმისაგან
Line of ed.: 8     კლდის ჭათა შინა და სმენ მას. არა არს ტყე, არამედ ძეძჳ, მით ხარ\შვენ
Line of ed.: 9     და აცხობენ. არს ეკლესიანი, შემკულნი და დახატულნი ძუელით\განვე.
Line of ed.: 10     მონასტერად ქმნული არს ი̃გ მამათაგანისა დავითისაგან, მერ\მე
Line of ed.: 11     შემკული, მომატებული მეფეთაგან. ნავებიდამ გაიღო ჟ̃დ მეფე\მან
Line of ed.: 12     ვა\\ხტანგ Manuscript page: B_139b  რუ მტკურისაგან, და მიერ ჟამითგან ნაყოფიერებს ჭა\ლებს Manuscript page: A_108 
Line of ed.: 13     ქუეითი მინდორნი.

Line of ed.: 14        ყარაიის ჭალას ქუეით, მტკურის კიდეს ესახლნენ ელნი დემურ\ჩიასალნუ:
Line of ed.: 15     სავსენი პირუტყჳთა, რამეთუ ზამთარ სითბოთი და ტყი\თა
Line of ed.: 16     და ბალახითა მოუკლებელი არს ადგილი ესე, და პირუტყუნი
Line of ed.: 17     მათნი დგებოდნენ გარეჯის მთასა ზედა, რამეთუ რაოდენნი წყარო\ნი
Line of ed.: 18     სდიან მთასა მას, მლაშენი არიან და პირუტყუთა შემრგონი.

Line of ed.: 19        არს მთასა ამას ზედა თუთუბო, კაპარი მრავალი. ხოლო რაო\დენნი
Line of ed.: 20     ელნი დავსწერენით ქართლს, ზამთარ არიან ამ ადგილებთა
Line of ed.: 21     შინა და ზაფხულს აღვლენან ყაიყულისა და პალაკაციოს მთასა ზე\და.
Line of ed.: 22     არამედ აჰყარა შანადირ\\და Manuscript page: d_68b  დასხნა ხორასანს. და არს ესეცა
Line of ed.: 23     სასპასპეტო საბარათიანოსი. ნაგების ჩდილოდ, მტკურის კიდეზედ,
Line of ed.: 24     არს ჭალა ყარაღაჯისა, ეგრეთვე ნადირიანი და ჴოჴობ\ფრინვლითა
Line of ed.: 25     სავსე. იდგა ჯოგი მეფეთა, და უწოდებდნენ საჯო\გის
Line of ed.: 26     ჭალას.

Line of ed.: 27        არამედ ესე ადგილნი ნაგებს ზეით არს ძუელად კუხეთისა, რო\მელი
Line of ed.: 28     მისცა დედამან კუხოსს. ხოლო ნაგებს ქუეითი ჰერეთისა არს,
Line of ed.: 29     და აწ უწოდებენ ყარაიას, და გარეჯის მთას მასვე ძუელს სახელს.
Line of ed.: 30     ხოლო მსახლობელნი არიან სომხით-საბარათიანოს მთავარნი და
Line of ed.: 31     აზნაურნი, ვითარცა ნიშანი გვიდვია რუკასა ამას. არამედ არიან
Page of ed.: 333   Line of ed.: 1     მშჳდნი, მორჩილნი, ბრძოლასა შემმართებელნი, შუენიერ-ჰაერო\ვანნი,
Line of ed.: 2     ეგრეთვე ქალნიცა უმეტეს ნაზნი.

Line of ed.: 3        ხოლო თათარნი, რომელნიცა დავსწერენით, არიან სუნნი, ქცე\ვითა
Line of ed.: 4     ვითარცა შუენის პირუტყუთა მწყემსთა, გარნა მჴნენი, შემ\მართებელნი,
Line of ed.: 5     ახოვანნი, ჰაეროვანნი; უწოდებენ თარაქამად, ვი\ნაითგან
Line of ed.: 6     ბრიყუნი, უცოდინარნი არიან, ქალნიცა ეგრეთნივე, არამედ
Line of ed.: 7     მოშავგვრემონი, მჴნენი და მბრძოლნი უფროს კაცთა, ცხენითა თუ
Line of ed.: 8     ქუეითად.



Section: 15  
Page of ed.: 333  
Manuscript page: R_260 
Line of ed.: 9   აღწერა მეოთხე სასპასპეტოსი


Line of ed.: 10        ხოლო არს მეოთხე სასპასპეტო ტფილისიდამ, ვიდ\რე
Line of ed.: 11     ტაშისკარამდე, მეფისა თანა მყოფნი, და იმზღვრების: აღმოსავ\ლით
Line of ed.: 12     ლილოს საზღვრით, რომელი განვლის ხაზი შარობის ლილოსა\სა
Line of ed.: 13     აღმოსავლით-სამჴრითკენ ლოჭინამდე, რომელსა ეწოდების ომა\ნის-ჴევი,
Line of ed.: 14     მუნით განვლ\\ის Manuscript page: B_140a  სამგორსა და ჩადივარს შუა, და მრავალ\წყაროსა
Line of ed.: 15     და სათის-ჭალასა შუა, და მიადგების ბერთუბნის ღელესა,
Line of ed.: 16     ხოლო ლილოდამ იდილოთკენ მიადგების ჴევ-ძმარს, და ჴევ-ძმარი
Line of ed.: 17     მტკუარს მიადგების, და მტკურის კიდე მცხეთამდე. სამჴრით ლოჭი\ნის-ჴევი
Line of ed.: 18     და გამოღმართ კრწანისის გორა, შინდისისა და წავკისის
Line of ed.: 19     გორა, და წყნეთის გორა, და სკჳრეთის ჩდილოდ კერძი სხალ-დიდამ\დე,
Line of ed.: 20     და სხალ-დიდიდამ დიდგორის მთამდე მიყოლით: ერიქალის მთა,
Line of ed.: 21     კლდე-კარი, ერჯევანი, თორის მთა და გაყოლით ნარიანის ხაზი
Line of ed.: 22     ტბის-ყურამდე; ჩდილოდ მტკუარი და დასავლით, დამჩხერალოდამ
Line of ed.: 23     სადგურსა და თორს შუა, ბაკულიანის მთამდე და ტბის-ყურამდე. ხო\ლო
Line of ed.: 24     ტფილისის სამჴრით ერთვის მტკუარს კრწანისის-ჴევი,
Line of ed.: 25     დასავლეთიდამ, კუმისისა და შინდისის მცირე მთებიდან
Line of ed.: 26     გამომდი/ნარე.



Section: 16  
Page of ed.: 333  
Line of ed.: 27   აღწერა ტფილისისა


Line of ed.: 28        ხოლო ტფილისი არს სამი ქალაქი -- ტფილისი, კალა
Line of ed.: 29     და ისანი. ჰყოფს მტკუარი კალას, ტფილისს და ისანს: კალას უდის
Page of ed.: 334   Line of ed.: 1     ჩდილოთ-აღმოსავლით, ტფილის- ჩდილოთ და ისნს -- დასავლით
Line of ed.: 2     და სამჴრით. ხოლო კალასა და ტფილისს ჰყოფს სალალაკის
Line of ed.: 3     წყალი, რომელი გამოსდის წავკისისა და კოჟრის მთებსა, სამჴრით
Line of ed.: 4     და აღმოსავლით უდის კალას და დასავლით ტფილისს.

Line of ed.: 5        არამედ პირველ იყო დაბა. კ̃ზ მეფის ვარზაბაკურის ჟამსა შინა
Line of ed.: 6     აღაშენა შურის-ციხე მცხეთისათჳს ერისთავმან სპარსთამან.
Line of ed.: 7     შემდგომად გორგასალ დადვა საფუძუელი, დაჩიმ, ლ̃დ მეფემან,
Line of ed.: 8     ქმნა ქალაქად და ტახტად მეფეთა, და მურვან ყრუს შემდგომად შე\მუსრეს
Line of ed.: 9     ხაზართა, და აღაშენა ამირ აგარიანმა. შემდგომად შემცირე\ბისა
Line of ed.: 10     მცხეთისასა და აოჴრებისა მისისასა, უმეტეს ტახტი იქმნა
Line of ed.: 11     ბაგ/რატოვანთა.

Line of ed.: 12        ტფილისს დის ცხელი წყალი კლდიდა. არს მით აბა\\ნონი Manuscript page: R_261  ექუს\ნი
Line of ed.: 13     და დიდშენნი, ავაზიანნი. მარადის მომდინარე ცხელი წყალი.
Line of ed.: 14     Manuscript page: B_140b  აქ, თაბორს, ყოფილა ციხე. არამედ აწ შემუსრვილი არს. აქ და\სხნა
Line of ed.: 15     შასეფიმ სეიდნი, მის გამო სპარსნი უწოდებენ სეიდაბადს.
Line of ed.: 16     ყოფილან ეკლესიანი დიდშენნი, არამედ აწ შემუსრვილნი არიან.

Line of ed.: 17        კალას არს ციხე, ნაშენი მაღალს კლდესა ზედა, და ჩამოზღუდ\ვილი
Line of ed.: 18     სალალაკის-ჴევი მტკურამდე. სალალაკის-ჴევის კარს უწოდე\ბენ
Line of ed.: 19     განჯის კარად. მაღალს ციხეში არს ეკლესია გუმბათიანი
Line of ed.: 20     წმიდის ნიკოლაოზისა და სასახლე მეფისა, პალატნი დიდ-დიდნი და
Line of ed.: 21     შუენიერნი. არამედ დაუტევა პ̃თ მეფემან როსტომ, ჩამოზღუდა კა\ლა
Line of ed.: 22     ციხიდამ ჴიდის ყურამდე და მისცა სპარსთა; მიერითგან უპყრავთ
Line of ed.: 23     მათ. და თავისა თჳსისათჳს სამეფოდ აღაშენა სიონსა და ანჩისხატს
Line of ed.: 24     შუა სასახლე, მტკურის გარდაკიდებით, ყიზილბაშთა რიგისა. ჟ̃დ მე\ფემან
Page of ed.: 335   Line of ed.: 1     ვახტანგ აღაშენა სახლი შუენიერი, სრულიად სარკითა და მო\ოქროვილი,
Line of ed.: 2     დიდმხატვრობითა ლაჟუარდითა და მარმარილოს Manuscript page: d_69a  კედ\ლითა,
Line of ed.: 3     შემუსრეს ოსმალთა.

Line of ed.: 4        არს კალას ეკლესია გუმბათიანი, დიდი, დიდად მშვენიერი, სი\ონი
Line of ed.: 5     წოდებული, ღვთისმშობლისა, რომლისა საფუძუელი დასდვა
Line of ed.: 6     ლ̃თ მეფემან გურამ: შემდგომად შეასრულა ქურივმან ვინმე და
Line of ed.: 7     მოქალაქეთა, და მ̃ა მთავარმან ადარნარემ, ხოლო აწ დარღუევასა
Line of ed.: 8     ზედა მიჴდილი, განაახლა და აღაშენა ძირიდამ გუმბათითურთ ჟ̃დ
Line of ed.: 9     მეფემან ვახტანგ. ზის ეპისკოპოზი, მწყემსი ტფილისის სამჴრით
Line of ed.: 10     ქციისამდე. არს კუალად ეკლესია ჯუარისა, გუმბათიანი, შუე\ნიერი.
Line of ed.: 11     განაახლა აწ იმერლისშვილმან. არს კუალად ანჩისხატი
Line of ed.: 12     დიდი, უგუმბათო, კათალიკოზისა; შემუსრვილი აღაშენა კათალი\კოზმან
Line of ed.: 13     დომეტიმ, ძემან ქაიხოსროსამან, არს ნათლისმცემლის.
Page of ed.: 336   Line of ed.: 1     გუმბათი მოარღვია პ̃თ მეფემან როსტომ. სხჳთ განაახლა ჟ̃დ
Line of ed.: 2     მეფემან ვახტანგ.

Line of ed.: 3        არს კუალად დაბალს ციხესა შინა ეკლესია გუმბათიანი და აწ
Line of ed.: 4     ცარიელი, და სხუანი გუმბათიანნი არიან. გ̃ უპყრავთ სომეხთა.
Line of ed.: 5     უგუმბათო აღაშენა კარის საყდ\\რად Manuscript page: B_141a  პ̃თ დედოფალმან მარიამ. კუა\ლად
Line of ed.: 6     აღაშენა ჟ̃დ მეფემან ვახტანგ ორი უგუმბათო. ჟ̃ დედოფალ\მან
Line of ed.: 7     როდამ აღაშენა ერთი უგუმბათო, კუალად უგუმბათო ოთხი აწ
Line of ed.: 8     უპყრავთ სომეხთა. ხოლო ჴიდის ყურს აღაშენა მეჩითი შაისმაილ.
Line of ed.: 9     პ̃თ მეფემან როსტომ აღაშენა ციხეს გარეთ ერთი, სასახლესა შინა
Line of ed.: 10     თჳსსა ერთი და განჯის-კართან ერთი. ურუმთ ქრისტესა ჩ̃ღკზ
Line of ed.: 11     აღაშენეს სამი, არამედ შემუსრნა შანადირ.

Line of ed.: 12        ისნს არს, კიდესა მტკურისასა, კლდესა ზედა, ციხესა შინა ეკ\ლესია
Line of ed.: 13     მეტეხი, ღვთისმშობლისა, გუმბათიანი, დიდშუენიერნა\შენი,
Line of ed.: 14     საარქიმანდრიტო; შემუსრვილი აღაშენა ჲ̃ვ მეფემან დიმიტ\რიმ.
Page of ed.: 337   Line of ed.: 1     ჟ̃ბ მეფემან ერეკლემ მისცა სპარსთა, და არს უქმად. აქ გან\ვალს
Line of ed.: 2     ჴიდი კალიდამ ისნს, ციხიდამ ციხესა. ხოლო ჴიდის ყურის სამ\ჴრით
Line of ed.: 3     არს საფლავი წმიდის აბოსი, რომელი იწამა სპარსთაგან ტფი\ლისს.
Line of ed.: 4     ხოლო ისნის ციხე ყოფილ არს დიდი, რომელსა განაახ\ლებდნენ Manuscript page: A_109 
Line of ed.: 5     ოსმალნი ქრისტესსა ჩ̃ღკჱ და დაშთათ უსრულნი. ისნს არს
Line of ed.: 6     ეკლესია ერთი უგუმბათო, არამედ გუმბათიანი ორი, და უგუმბათო
Line of ed.: 7     ერთი უპყრავთ სომეხთა. ყოფილან ძუელად მრავალნი ეკლესიანი
Line of ed.: 8     ტფილის, კალასა და ისნს, არამედ აწ შემუსრვილნი არიან.

Line of ed.: 9        კალა მოზღუდა მეორე შააბაზ, პირველი შემუსრვილი. სამ\ჴრით
Line of ed.: 10     მოავლო სალალაკის კლდეზედ; დასავლით ქმნეს ორი კარი,
Line of ed.: 11     ჩდილოთ ორი კარი. ზღუდეს გარეთ უჴმობენ აწ გარეთ-უბანს,
Line of ed.: 12     სადაცა არს ასპარეზი. აქა არს ეკლესია გუნბათიანი ბ̃, უგუმბათო
Line of ed.: 13     ბ̃ და უპყრავთ სომეხთა, ხოლო უგუმბათო ბ̃ უპყრავთ ქართველთა.
Line of ed.: 14     კალას არს რომაელთა ეკლესია ერთი და მონოზონნი. ხოლო აწ უწო\\დებენ Manuscript page: R_263 
Page of ed.: 338   Line of ed.: 1     ოთხთავ ქალაქთა აწ ტფილისს და განყოფით: კალას-ტფილის\სა,
Line of ed.: 2     ტფილისს-სეიდაბადს და ისნს-ავლაბარს, და გარეთ-უბანი Manuscript page: B_141b  არს
Line of ed.: 3     ტფილისისა. მსახლობელნი არიან ციხესა და სეიდაბადს სპარსნი მოჰ\მადიანნი,
Line of ed.: 4     ხოლო ციხეს გარეთ უფროს სომეხნი და მცირედ ქართველ\ნი,
Line of ed.: 5     ქცევა-ზნით ქართულითა. სახლნი ნაშენნი არიან ქვა-ტალახითა
Line of ed.: 6     და გალესილი გაჯითა, ზოგთა სპარსთ რიგისა, ზოგთა ქართული.
Line of ed.: 7     არამედ ციხე, ეკლესიანი და ზღუდენი ქვიტკირისანი არიან. ჰავითა
Line of ed.: 8     არს მშუენი და მხიარული, ერნი შუენიერნი და მშჳდნი, ქალნი
Line of ed.: 9     ფრიად კეკლუცნი. გარემო ქალაქისა წალკოტნი და სავარდენი მრა\ვა\\ლნი, Manuscript page: d_69b 
Line of ed.: 10     ყოვლის ხილითა და ყუავილითა სავსე. გარნა ქალაქი ვიწ\რო,
Line of ed.: 11     ფოლორცნი უშუერნი, ზაფხულს ცხელი და არა გაუძლისი, ზამ\თარ
Line of ed.: 12     ცივი. გაზაფხულ-შემოდგომა მშუენი და სატრფო. სანადირონი
Line of ed.: 13     მრავალნი ახლოს, ფრინველთა და ნადირთა. ხოლო კუალად დასავ\ლით,
Line of ed.: 14     იშიტუტრუქის კლდესა შინა, არს მონასტერი მთაწმიდი\სა
Line of ed.: 15     და აწ ცალიერი.

Line of ed.: 16        ხოლო ტფილისის სამჴრ-აღმოსავლით არს ნავთლუხი. მუნ
Line of ed.: 17     დის ნავთი კიდესა მტკურისასა, არამედ წყლის სიახლოვით მრავალი
Line of ed.: 18     არ აიღების. აღმოსავლით ტფილისისა არს ლილო. არა არს მუნ
Line of ed.: 19     ვენახნი და ხილნი მთობისაგან, და არს უმდინარო წყაროებითა, და
Line of ed.: 20     ნაყოფიერებს მთურად. ტბანი არიან მცირენი და უთევზონი, მყუ\რითა
Line of ed.: 21     სავსე; სხდების წერო და ბატი მრავალი.

Line of ed.: 22        ტფილისის ჩდილოთ არს მინდორი დიდუბისა, რომელსა
Line of ed.: 23     პირველ ეწოდა ცხენის-ტერფი. ტფილისიდამ მცხეთადმდე
Line of ed.: 24     უწყლო, არამედ მოსავლიანი. კუალად ტფილისის ჩდილოთ არს
Line of ed.: 25     ლურჯ-მონასტერი, ეკლესია წმიდის გიორგისა, უგუმბათო, დიდი,
Line of ed.: 26     აწ ხუცის სამარ. ვერესა ზედა არს ჴიდი დიდი ქვიტკირისა. გარნა ვე\რე
Line of ed.: 27     წყნეთამდე წალკოტითა შემკული და მრავალნი.

Page of ed.: 339  
Line of ed.: 1        მის სამჴრით არს ველი საბურთალისა. ამას შინა ყოფი\ლა
Line of ed.: 2     რუ, ვერიდამ მოტანილი, და აწ უმისოდ უნაყოფო არს.

Line of ed.: 3        მას ზეით არს ტბა ლისისა, და მის დასავლით მთა სხალ\დიდისა,
Line of ed.: 4     კეთილი აგარაკი და შუენიერი ყოვლითა. ამის სამჴრით
Line of ed.: 5     ჴეობა დიღმისა. გამოსდის ამისი წყალი სხალდიდსა და სათოვლიას
Line of ed.: 6     მთას და დის აღმოსავლით, მიერთვის Manuscript page: B_142a  მტკუარს დასავლეთიდამ. არს
Line of ed.: 7     წოდორეთამდე ვენახოვან-ხილიანი და მას ზეით მთებრი.

Line of ed.: 8        სამჴრით არს ველი დიდი დიღმისა, უნაყოფო, არამედ ბა\ლახოვანი,
Line of ed.: 9     და ზამთარს იზრდების ცხოვართა და ზროხათა სიმრავ\ლენი.
Line of ed.: 10     ნაქულბაქევს ზეით არს Manuscript page: R_264  დევის-ნამუხლი -- კლდე,
Line of ed.: 11     გაჭრილი გზად. მას ზეით მუხათ-გუერდი. მას ზეით, მცხე\თის
Line of ed.: 12     ჴიდის სამჴრით, არს მონასტერი ახალ ქალაქური,
Line of ed.: 13     ყოვლადწმიდისა, უგუმბათო, კეთილს ადგილს; იდგნენ მოწესენი. მის
Line of ed.: 14     დასავლით მცირე ჴევი ქართლისა, სდის მისსავე მთას და მო\დის
Line of ed.: 15     ჩდილოთ. აქა არს ციხე, რომელი აღაშენა ქართლოს და უწოდა
Line of ed.: 16     სახელი თჳსი, არაოდეს შემუსრვილი მტერთაგან, რომელი დადგა
Line of ed.: 17     ყრუს მოსლვასაცა. ამ ადგილის გამო ეწოდა ამ ქუეყანათა ქართლი.
Line of ed.: 18     ა̃ მეფემან ფარნაოზ აღმართა აქა კერპი არმაზ, სახელისა თჳსისა,
Line of ed.: 19     და მის გამო ეწოდა არმაზი ადგილსა ამას. და დაეფლა ქართ\ლოს
Line of ed.: 20     აქავე, და ფარნაოზცა წინაშე კერპისა თჳსისა. არამედ კერპისა
Line of ed.: 21     ამის მსახურნი რომელნი იყვნენ, იგინი იყვნენ საქართველო. ხოლო
Line of ed.: 22     შემდგომად შემუსრა კერპი ესე წმიდამან ნინო. არამედ იყო ქალაქი
Line of ed.: 23     არმაზი აქითგან ვიდრე ნაქულბაქევამდე, და ყრუსაგან და შემდგომად
Line of ed.: 24     მისა მოოჴრდა, ხოლო აწ არს დაბნები.

Page of ed.: 340  
Line of ed.: 1        დასავლით არმაზისა არს ციხე-დიდი. მის დასავლით ჴე\ვი
Line of ed.: 2     ძეგვისა. სდიან სხალდიდს, მიერთვიან მტკუარს სამჴრიდამ.
Line of ed.: 3     არს ღჳნო და მბალი მუნებური კეთილი. კუალად ამის დასავლით
Line of ed.: 4     ჴევი ნიჩბისისა, გამოსდის დიდგორს, დის ჩდილოთ, ერთვის
Line of ed.: 5     მტკუარს სამჴრიდამ.



Section: 17  
Page of ed.: 340  
Line of ed.: 6   ნიჩბისისათჳს


Line of ed.: 7        ნიჩბისს არს შენობა დიდი და მონასტერი მცირე, აწ ხუცის
Line of ed.: 8     სამარ. ამ ნიჩბისის-წყლის შესართავზედ, მტკუარზედ არს კოწა\ხურას
Line of ed.: 9     ფონი, მუხრანს გამსვლელი.



Section: 18  
Page of ed.: 340  
Line of ed.: 10   კავთისჴევისათჳს


Line of ed.: 11        ნიჩბისის დასავლით ჴევი კავთისა. გამოსდის დიდგორს,
Line of ed.: 12     დის ჩდილოთ, ერთვის მტკუარს სამჴრიდამ, ქვათაჴევამდე ვენახო\ვანი,
Line of ed.: 13     .ხილიანი. ქვათაჴევს არს მონასტერი ყოვლადწმიდისა,
Line of ed.: 14     გუმბათიანი, შუენიერნაშენი. Manuscript page: B_142b  ზის არქიმანდრიტი. და არს ადგილი
Line of ed.: 15     შემკული, ზაფხულს გრილი, წყაროიანი; ზამთარ თბილი; გარემოს
Line of ed.: 16     მთა ტყიანი, შენობა მრავალი. ამას შინა შეჰყარნა ლანგთემურ მო\წესენი
Line of ed.: 17     და შეასხა ეჟუანნი [რომელნი იტყოდენ: "ვაი ჩუენს დედა\ბრობასა,
Line of ed.: 18     ეს რა გვეჟღარუნებიან!"], და გამოსწუნა ყოველნი ეკლე\სიასა
Line of ed.: 19     შინა, და ჩანს Manuscript page: R_265  დღესაც იატაკსა ზედა ჴელნი ფერჴნი, თავნი და
Line of ed.: 20     გუამნი. არავინ შევალს ფერჴცმული, არამედ ფერჴშიშუელნი, სიწ\მიდისათჳს.
Line of ed.: 21     Manuscript page: d_70a  ამას ზეით, დიდგორის კალთას, არს ციხე კავთისა. მა\ღალს
Page of ed.: 341   Line of ed.: 1     კლდესა ზედა შენი. კავთას ქუეით ერთვის ამ ჴევს ჴევი ბო\ტისისა.
Line of ed.: 2     ქვათაჴევ-წინარეხს ქუეით ერთვის ამავ ჴევს ჴევი გუ\დარეხისა.
Line of ed.: 3     წინარეხის აღმოსავლით და გომიჯურის ზეით არს
Line of ed.: 4     მონასტერი ლავრა, გუმბათიანი, შუენიერს ადგილს და აწ უქმად.
Line of ed.: 5     გუდარეხის ჴევზედ არს თუალივს სასახლე მეფეთა, ნაშენო\ბა
Line of ed.: 6     დიდი.



Section: 19  
Page of ed.: 341  
Line of ed.: 7   თეძმისათჳს


Line of ed.: 8        ხოლო დასავლეთით ქავთისჴევისა დის მდინარე თეძმისა,
Line of ed.: 9     გამოსდის ჭვარებსა და თორის საშუალს მთასა, და დედაციხემდინ
Line of ed.: 10     დის ადმოსავლით, მერმე დის ჩდილოთკენ და მიერთვის მტკუარს
Line of ed.: 11     სამჴრიდამ. აქ მტკურის კიდეს არს მონასტერი ყოვლადწმიდისა.
Line of ed.: 12     გუმბათიანი, დიდი მეტეხი კეთილშენი გორგასლისაგან, საარქი\მანდრიტო.
Line of ed.: 13     ამას ზეით არს სხერტის ჭალა. ამის სამჴრით არს
Line of ed.: 14     თეძამზედ ახალქალაქი. ამის ზეით ეკლესია გუმბათიანი,
Line of ed.: 15     ერთაწმიდისა, სასწაულთ-მოქმედი. ამის აღმოსავლით არს
Line of ed.: 16     ციხე ცხირეთისა, ნასასახლევი მეფეთა. ერთაწმიდის და\სავლით
Line of ed.: 17     არს ციხე დრისა, მაღალს კლდესა ზედა, მაგარი, მდი\ნარესა
Line of ed.: 18     ზედა თეძმისასა.



Section: 20  
Page of ed.: 341  
Line of ed.: 19   კრკონის აღწერა


Line of ed.: 20        ამის სამჴრით, ზემოთ თეძმის მდინარესა ზედა, არს კრკონს
Line of ed.: 21     მონასტერი გუმბათიანი, ფრიად მაგარსა და შეუალს ადგილს. აქა
Line of ed.: 22     არს ლითონი ბრპენისა მრავალი, იტყჳან ვეცხლსაცა. ზის წინა\მძღუარი.
Line of ed.: 23     აქამომდე არს თეძამი Manuscript page: A_110  ვენახ-ხილითა ნაყოფიერი. ამას
Page of ed.: 342   Line of ed.: 1     ზეით, ვითარცა თრიალეთი ჭვარებითურთ. კრკონს ზეით, ჴევე\ღრმას,
Line of ed.: 2     არს მონასტერი.



Section: 21  
Page of ed.: 342  
Line of ed.: 3   დედაციხის აღწერა


Line of ed.: 4        მას ზეით, ერიქალის მთის ქუეშ არს დედაციხე, კლ\\დით Manuscript page: B_143a 
Line of ed.: 5     მოზღუდვილი, ფრიად მაგარი. და მდინარესა ამას შინა არა არს თევ\ზი,
Line of ed.: 6     თჳნიერ კალმახისა, და იგი მრავალი გარნა წყალდიდობას შე\მოვალს
Line of ed.: 7     კაპოეტნი და ჟამად ორაგულნიცა. გომიდამ მეტეხამდინ არს
Line of ed.: 8     ჭალა სხერტისა, და არს ჴოჴობი მრავალნი.



Section: 22  
Page of ed.: 342  
Line of ed.: 9   ხოვლესათჳს


Line of ed.: 10        თეზმის დასავლით არს ჴევი ხოვლესი, გამოსდის რაზმი\თის
Line of ed.: 11     მთას, მოდის ჩდილოდამ, ერთვის მტკუარს სამჴრიდამ; არს ვე\ნახოვანი,
Line of ed.: 12     ხილიანი და ნაყოფიერი. თეზმიდამ ატენის წყლამდე მინ\დორი
Line of ed.: 13     დოესისა, Manuscript page: R_266  რომელი ირწყვის თეზის რუთი, და არს ფრიად მო\სავლიანი,
Line of ed.: 14     თჳნიერ ბრინჯ-ბამბისა.



Section: 23  
Page of ed.: 342  
Line of ed.: 15   ატენისათჳს


Line of ed.: 16        ამის დასავლით არს ჴეობა ატენის მდინარისა. ტანა გა\მოსდის
Line of ed.: 17     ჯამჯამს და საცხენისის მთას, დრის-ჴევამდე დის აღმოსავ\ლით,
Line of ed.: 18     მერმე დის ჩდილოთ, ერთვის მტკუარს სამჴრიდამ. მტკურის
Line of ed.: 19     სამჴრით დასავლეთიდამ ერთვის ატენის-წყალს წედისის-ჴევი.
Line of ed.: 20     წედისს არს ციხე მცირე, და არს ჴეობა ესე ვენახოვანი, ხილია\ნი,
Line of ed.: 21     კუალად ატენის-წყალს მოერთვის აღმოსავლიდამ ვერის ჴე\ვი.
Line of ed.: 22     აქა არს ციხე მაღალს კლდესა ზედა. და ჴეობა ესე არს ვენახო\ვან-ხილიანი;
Page of ed.: 343   Line of ed.: 1     ვერის დაბის დასავლით არს, დანახვისის მთის
Line of ed.: 2     ძირს, მონასტერი კეთილშუენიერი ყოვლადწმიდისა. ამას ზეით
Line of ed.: 3     ატენი, მცირე ქალაქი. მოსახლენი ქართველნი, სომეხნი, ურიანი.
Line of ed.: 4     არს ციხე მაღალს კლდესა ზედა, ნაშენი დიდი, და ციხის გორის სამ\ჴრით
Line of ed.: 5     არს საცივი, ვითარცა მყინვარი, სადაცა დგება ღჳნო წარჩინე\ბული;
Line of ed.: 6     ჩდილოთ კერძ სდის თბილი წყალი, მკურნალი ბუგრისა, და
Line of ed.: 7     სდის სხუაცა ცივი წყარო.

Line of ed.: 8        ატენის სამჴრით არს მონასტერი სიონი, გუმბათიანი, კეთილ\ნაშენი,
Line of ed.: 9     და აწ სმენ გადამდგარს ეპისკოპოზს ახტალის მაგიერ, ვი\ნაჲთგან
Line of ed.: 10     იგი უქმ არს, და აწ არს ნიში მისი. სიონის პირისპირ, და\ნახვისის
Line of ed.: 11     ძირში, არს მონასტერი ნათლისმცემელისა. დანახვისი
Line of ed.: 12     დგას მაღალს მთასა ზედა, ეკლესია წმიდის გიორგისა, მჭურეტი ქარ\თლისა.
Line of ed.: 13     ამას ზეით, მოერთვის ტანას ჴევი დრისა, გამომდინარე
Line of ed.: 14     რაზმითის მთისა; და არს მთა კალთათა ტყიანი, თხემთა
Line of ed.: 15     უტყეო. აქა არს საფლავი ჯაფირისა, რომლისა სიგრძე სუთი ადლი,
Line of ed.: 16     და სცოცხლებდა ჟამსა როსტომ მეფისასა.

Line of ed.: 17        ხოლო ბობნავს ზეით ერთვის ტანას ღუის-ჴევი, გამომდი\ნარე
Line of ed.: 18     საცხენისის მთისა. და ბობნავამდე ჴეობა ესე არს ვენახოვანი,
Line of ed.: 19     ხილიანი; მას ზეით მთური, ვიწრო და მაგარი, კლდიანი, ტყიანი
Line of ed.: 20     და ცხელი. კოწახური არს ტყედ. ბობნავს ზეით, ჩდილოთ კერძ, არს
Line of ed.: 21     ციხე კიკანათ-ბერი, კლდ\\ით Manuscript page: B_143b  მოზღუდვილი, და წყარო შიგ გა\მომდინარე,
Line of ed.: 22     და ფრიად მაგარი. ამ ციხის დასავლით, მთასა შინა, არს
Line of ed.: 23     ეკლესია წმიდის გიორგისა ახალი-ჯუარი, სასწაულთმყოფი,
Line of ed.: 24     რამეთუ არს მარადის კარნი დაუჴშველნი და მცველნი არაოდეს. ვერ
Line of ed.: 25     შევალს მპარავნი და ვერცა ნადირნი. ხოლო მდინარესა შინა ატენი\სასა
Page of ed.: 344   Line of ed.: 1     ზის კალმახნი გემოიანნი, მრავალნი, და Manuscript page: d_70b  სხუა თევზნი არა. წე\დისის
Line of ed.: 2     ჩდილოთ და გორის პირისპირ არს ეკლესია წმიდის გიორგი\სა,
Line of ed.: 3     მაღალს გორასა ზედა ნაშენი, სასწაულთმოქმედი. თავი წმიდის
Line of ed.: 4     გიორგისა მდებარებს ჯუარსა შინა, უწოდებენ გორიჯუარს.
Line of ed.: 5     არა იყო მუნ წყალი, ჟ̃დ დედოფალმან რუსუდან მოიტანა ბურეთის
Line of ed.: 6     მთიდამ.



Section: 24  
Page of ed.: 344  
Line of ed.: 7   აღწერა საციციანოსი, ხუედურეთ ზეით,
Line of ed.: 8   დამჩხერალომდე


Manuscript page: R_267 
Line of ed.: 9        დასავლით გორიჯურისა არს ჴევი სკრისა, და მიერთვის
Line of ed.: 10     სამჴრიდამ მტკუარს. ამ ჴეობის დასავლით არს ხუედურეთის
Line of ed.: 11     ჴეობა. გამოსდის საცხენისის მთას და მიერთვის სამჴრიდამ
Line of ed.: 12     მტკუარს. და არიან ესე ორნი ჴეობანი ვენახოვანნი, ხილიანნი.

Line of ed.: 13        ხუედურეთის დასავლეთით არს მონასტერი ყინცვისს წმი\დის
Line of ed.: 14     ნიკოლაოზისა, გუმბათიანი, დიდშუენიერად ნაშენი, მაღალს ად\გილსა
Line of ed.: 15     ზედა; ზის წინამძღუარი. ამის სამჴრით, მთასა შინა, არს
Line of ed.: 16     სარკეს მონასტერი უგუმბათო, ფრიად კეთილნაშენი და აწ უქმი.
Line of ed.: 17     ყინცვისის დასავლით არს ძამის ჴეობა. გამოსდის თორის
Line of ed.: 18     მთასა, მოდის საგლონის ჭალამდე აღმოსავლით, მას ქუეით დის
Line of ed.: 19     ჩდილოთ, მიერთვის მტკუარს სამჴრიდამ. მტკურის კიდესა ზედა არს
Line of ed.: 20     ციხე სამწევრისს, დიდი, შიგ ეკლესია კეთილშენი. სამწევრი\სის
Line of ed.: 21     სამჴრით მოერთვის ძამას იმერჴევის-ჴევი, გამოსდის სა\ცხენისის
Line of ed.: 22     მთას. აქა არს მონასტერი ძამისა, და აწ ხუცის
Line of ed.: 23     სამარს. იმერჴევის დასავლით, ძამაზედ არს მძორეთი, მცირე
Line of ed.: 24     ქალაქი. მოსახლენი სომეხნი, ურიანი, ციხე არს მაღალს კლდესა ზე\და
Line of ed.: 25     ნაშენი. ესე არს ძამის-ციხე. ამ ციხის ქუეშ სასახლე ცი\ციანთა.
Line of ed.: 26     მძორეთის დასავლეთს, გვეძინეთს, ერთვის ძამას ჴევი
Page of ed.: 345   Line of ed.: 1     მუხალეთისა. აქა არს ციხე. კუალად გვეძინეთის Manuscript page: B_144a  დასავლით
Line of ed.: 2     მოერთვის ჴევი აბუხალოსი. აქა არიან ქუაბნი გამოკუე\თილნი
Line of ed.: 3     მაღალს კლდესა შინა მრავალნი. მას შინა ეკლესია კეთილი და
Line of ed.: 4     კაცთა შეუვალი სიმაგრით. აქიდამ გარდავალს გზა გუჯარეთს. ამ
Line of ed.: 5     გზის დასავლით და ქოზიფას ზეით არს კლდე ფრიად შუენიერი, ყვი\თელი
Line of ed.: 6     და ბრწყინვალე, ვითარცა ოქრო, და მის ქუეით არს მონას\ტერი
Line of ed.: 7     ქოზიფას, უგუმბათო კეთილშენი, მთასა შინა, და აწ უქმი.
Line of ed.: 8     არამედ გვეძინეთამდე არს ჴეობა ესე ვენახოვანი, ხილოვანი და მას
Line of ed.: 9     ზეით მთური. მძორეთის ჩდილოთ, გორას იქით და სამწევრის ზეით,
Line of ed.: 10     არს მონასტერი ყოვლადწმიდისა წრომს, გუნბათიანი შუენიერი,
Line of ed.: 11     სოფიის კენჭი ჩაწყობილ-დახატული, და ხუცის სამარ. ხოლო ამას
Line of ed.: 12     ქუეითს მინდორს რწყავს რუ ძამისა და ნაყოფიერებს. წრომის და\სავლით
Line of ed.: 13     არს ჴევი მიწობისა. მის დასავლით არს კრისის\ჴევი,
Line of ed.: 14     ამის დასავლით ჴცისის-ჴევი. და არიან ჴევნი ესენი
Line of ed.: 15     ვენახოვანნი, ხილიანნი.

Line of ed.: 16        ხოლო დამჩხერალოდამ ტფილისამდე, მტკურის კერძო მთამდე,
Line of ed.: 17     არს ნაყოფიერი, ბრინჯ-ბამბას გარდა ყოველნი მარცვალ\\ნი, Manuscript page: R_268  რო\მელნი
Line of ed.: 18     აღვსწერეთ, ხილნი და ვენახნი მრავალნი; ღჳნო აქაური უმ\ჯობესი
Line of ed.: 19     ყოვლისა ქართლისა, და უმეტეს ატენური ყოველთა საქარ\თველოს
Line of ed.: 20     ღჳნოთა; პირუტყუთა სიმრავლე ყოველთავე, თჳნიერ აქ\ლემისა.
Line of ed.: 21     ჰაერი კეთილი და შემკული და მთათა დაბნები ეგრეთნი, ვი\თარცა
Line of ed.: 22     მთისანი დავსწერენით, ნაყოფითა და პირუტყჳთა. ტყიანი,
Line of ed.: 23     ნაძოვან-ფიჭოვანი და ნადირიანნი. მთა დიდგორისა და ერიქალისა
Page of ed.: 346   Line of ed.: 1     ჩდილოთ კერძი არს ამ ადგილისა, და ნადირიანნი არიან, და ერიქა\ლის
Line of ed.: 2     მთასა შინა არს მეტი სხუათა თხა. კლდე-კრის დასავლით არს
Line of ed.: 3     მთა ერჯევნისა, მაღალი და თხემთა უტყეო, ჭვარების კერ\ძოსაკენ
Line of ed.: 4     ტყიანი. არს დიდნი და მცირენი ნადირნი მრავალნი. აქ,
Line of ed.: 5     მთის თხემსა ზედა, არს წყარო თუცა სუას დაცონილმან, ჰგონებს
Line of ed.: 6     სამ დღე უჭმელობასა. და შემკულნი არიან მთანი ესენი შუენიერე\ბითა.
Line of ed.: 7     ხოლო კუალად წრომის ჩდილოს, მტკურის კიდესა ზედა, არს
Line of ed.: 8     დაღალულა მინდორი, და ნ\\აშენი Manuscript page: B_144b  და ფრიად ნაყოფიერი.
Line of ed.: 9     ზამთარ პირუტყუთა ბალახნი მოუკლებელი, და ფრინვლითა სხუა\დასხჳთა
Line of ed.: 10     სავსე, გარნა ზაფხულს გაუძლისი. ტფილისიდამ გორამდე
Line of ed.: 11     მტკურის კიდე აქათ Manuscript page: d_71a  და იქით არს ჭალიანი, კლდიანი; ნადირნი და
Line of ed.: 12     ჴოჴობნი მრავალნი. გორიდამ დამჩხერალომდე ფლატოიანი და
Line of ed.: 13     ჭალიანი, ვითარცა დადაღულა.



Section: 25  
Page of ed.: 346  
Line of ed.: 14   აღწერა თორისა და აწ გუჯარეთისა


Line of ed.: 15        ხოლო ჭვარების დასავლით და მძოვრეთის სამჴრით არს მდინა\რე
Line of ed.: 16     და ჴეობა თორისა, რომელი გამოსდის ჭვარებსა და ამას
Line of ed.: 17     შუათს მთასა და მიდის დასავლით, მერმე მომგრგუალდების ჩდი\ლოთ
Line of ed.: 18     სადგერს ზეით და მიერთვის მტკუარს სამჴრიდამ, და აწ გან\ყოფილი
Line of ed.: 19     არს სადგერად და გუჯარეთად. ამ ადგილის
Line of ed.: 20     კაცნი ყოფილან მბრძოლნი ძლიერნი, Manuscript page: A_111  აწცა არიან მჴნენი; გომარეთს
Line of ed.: 21     ზეით ჭვარებამდე არს ჴეობა გუჯარეთისა, და ყოფილ არიან მრა\ვალნი
Line of ed.: 22     შენობანი და ეკლესიანი, გარნა აწ შემუსრვილნი. გუჯარეთის
Line of ed.: 23     სოფელს ქუეით კიმოთისმანამდე, თორის წყალზედ, აქათ და იქით,
Line of ed.: 24     არს კლდე, რომელი აიყრების დიდ-დიდი ფიცარი ფიქალ-ფიქალი
Line of ed.: 25     შავი, და ბურვენ მით სახლებსა.

Page of ed.: 347  
Line of ed.: 1        არს გუჯარეთის ჩდილოთ, მაღალს მთის თხემსა ზედა, ციხე
Line of ed.: 2     თოთხამი, მჭურეტელი ქართლ-იმერეთისა. ამას ქუეით არს ცი\ხე
Line of ed.: 3     მომწვარას, და ეკ\\ლესია Manuscript page: R_269  მცირე, და შენობანი დიდნი.

Line of ed.: 4        არს კუალად, სარბიელას ზეით, ციხე, სარბიელას-ჴევის
Line of ed.: 5     თავს, მაღალს მთის წუერზედ, არს ციხე ალეწისა, მაგარი და
Line of ed.: 6     მჭურეტი ქართლ-იმერეთისა.

Line of ed.: 7        ხოლო ადგილნი ესენი იყო უშენი, მცირეთაგან კიდე. აღაშენა
Line of ed.: 8     ჟ̃დ მეფემან ვახტანგ. არა არს აქა ვენახნი და ხილნი, თჳნიერ მთის
Line of ed.: 9     ხილთა, და სხჳთ ნაყოფიერი მთისებრ, ბალახ-ყუავილითა, ტყითა
Line of ed.: 10     და წყაროებითა შემკული; ნადირნი მრავალნი, წყალი კალმახით
Line of ed.: 11     სავსე. მოერთვიან სამჴრიდამ და ჩდილოდამ ჴევნი თორის წყალსა.
Line of ed.: 12     აწ იყო ნარიანიცა ამისი, სადაცა დგების ზაფხულს ცხოვართა და
Line of ed.: 13     პირუტყუთა სიმრავლე, ვიდრე ტბის-ყურამდე, ადგილსა ვაკესა და
Line of ed.: 14     შუენიერსა. დის ქცია საშუალს ნარი\\ანისა, Manuscript page: B_145a  კალმახით სავსე [იტყჳ\ან
Line of ed.: 15     ტბის-ყურისას თამარ მეფემან ჰყო ტბად, ვინაჲთგან ჩანს ნარუ\ალი,
Line of ed.: 16     რომელი გაიტანაო ქციიდამ და აწ უქმი არს].

Line of ed.: 17        ხოლო არს სასპასპეტო ესე შემკული მთითა, ბარითა, პირუტყჳ\თა,
Line of ed.: 18     ნადირ-ფრინველითა. მოსავალნი, რომელნიცა აღვსწერენით,
Line of ed.: 19     მრავალნი ნაყოფიერებს. კაცნი და ქალნი შუენიერნი, მშჳდნი, მორ\ჩილნი
Line of ed.: 20     და ვიეთნი შფოთის მოყუარენი, მბრძოლნი ძლიერნი. სამ\სონი
Line of ed.: 21     კათალიკოზისანი. სახლობენ მთავარნი ოთხნი და აზნაურ\ნი
Line of ed.: 22     მრავალნი. აწ ვიწყებთ სხუასა.



Section: 26  
Page of ed.: 347  
Line of ed.: 23   აღწერა მესამე სასპასპეტოსი


Line of ed.: 24        მესამე სასპასპეტო არს, რომელი იწყების მცხეთიდამ. ხოლო
Line of ed.: 25     კათალიკოზი, ვინაჲთგან მეფისა თანა მყოფი არს, და არს მეოთხე
Line of ed.: 26     სასპასპეტოსი, არამედ მუხრანი, ორი არაგჳ, ქსნის-ჴევი და მამული
Line of ed.: 27     მისი მესამე სასპასპეტო არს.

Page of ed.: 348  
Line of ed.: 1        ხოლო მუხრანმან მოიგო სახელი ესე მუხათაგან, სადაცა არს
Line of ed.: 2     ადგილთა ამათ შინა ტყე უმეტეს მუხანი. გარნა საზღვარი მუხრანი\სა
Line of ed.: 3     არს ძეგვის-წყლიდამ დიღმის იწრომდე. არამედ აწ აღმოსავლით
Line of ed.: 4     მზღვრის არაგჳ, სამჴრით მტკუარი, ჩდილოთ ციხე ბოდავისა და
Line of ed.: 5     ტინის მთა, დასავლით გორა ოკამისა, სამჴრითკენ გარდაჭრილი ხა\ზი
Line of ed.: 6     შავ-ტყესა და წლევისა კასპის ბოლომდე.



Section: 27  
Page of ed.: 348  
Line of ed.: 7   აღწერა მცხეთისა


Line of ed.: 8        ხოლო მცხეთა არს ორს მდინარეს შორის: სამჴრით უდის მტკუ\არი,
Line of ed.: 9     აღმოსავლით არაგვჳ, და მუნ შეკრბებიან. აღაშენა მცხეთოს, ძე\მან
Line of ed.: 10     ქართლოსისამან, და უწოდა სახელითა თჳსითა. შემდგომად
Line of ed.: 11     იქმნა ქალაქი დიდი, რომელსა უწოდებდნენ დედა-\\ქალაქსა. Manuscript page: R_270  მერმე
Line of ed.: 12     მოზღუდა არდამ, ერისთავმან სპარსთამან; მანვე აღაშენა ჴიდსა ზე\და
Line of ed.: 13     ციხე და ჩდილოთ ციხე. კუალად არმაზიდამ წარმოზღუდა მტკუ\რადმდე.
Line of ed.: 14     ამის გამო ისწავლეს ქართველთა ქვიტკირი. და იმყოფოდა
Line of ed.: 15     ქალაქსა ამას შინა უხუცესი ყოველთა საქართველოსი, და მორჩი\ლებდენ
Line of ed.: 16     ამას. შემდგომად აზონ მოარღჳა ზღუდე, ა̃ მეფემან ფარ\ნაოზ
Line of ed.: 17     კუალად მოზღუდა, და მეფენი ჟამითი-ჟამად ამაგრებდნენ.
Line of ed.: 18     ხოლო მირიან აღაშ\\ენა Manuscript page: B_145b  ეკლესია მოციქულთა, ხისა, სამოთხესა
Line of ed.: 19     Manuscript page: d_71b  შინა თჳსსა, სადაცა არს კუართი უფლისა, რომელი მოიღო ელიოზ,
Line of ed.: 20     და ხალენი ელიასი. და კ̃ვ მეფემან მირდატ აღაშენა მონაკუეთსა
Line of ed.: 21     სუეტისასა გარემო ქვიტკირის სუეტი, და ამისგან ეწოდა სუეტი
Line of ed.: 22     ცხოველი ეკლესიასა ამას, და აღმართა მას ზედა ჯუარი, რო\მელსა
Line of ed.: 23     სდიოდა მირონი სამკურნალო, და აწ უწოდებენ სამირონესა.

Line of ed.: 24        და ჩდილოთ ამისა მირიანვე აღაშენა ეკლესია მაცხოვრისა
Line of ed.: 25     ღვთაებისა, სამთავრო, ქვიტკირისა, გუმბათიანი, დიდშუენიე\რი,
Line of ed.: 26     და დაეფლა მირიან მუნ, და მ̃გ მეფე მირ. ამას შინა დასუა გორ\გასალ
Page of ed.: 349   Line of ed.: 1     ეპისკოპოზი, და აწცა ზის მთავარეპისკოპოზი, მწყემსი რე\ხულას
Line of ed.: 2     ზეით დიდ ლიახვამდე ვახტანგ გორგასალ აღაშენა მცხეთა
Line of ed.: 3     ქვიტკირითა და შეამკო დიდად. მანვე დასუა ქათალიკოზი. შემდგო\მად,
Line of ed.: 4     ძრვით დარღვეული, აღაშენა ო̃ა მეფემან გიორგი, მერმე შე\მუსრა
Line of ed.: 5     ლანგთემურ, აღაშენა ო̃ა მეფემან გიორგი, მერმე შემუსრა
Line of ed.: 6     ლანგთემურ, აღაშენა ო̃ვ მეფემან ალექსანდრე. არს სიგრძით ..ად\ლი
Line of ed.: 7     და განით..., ფრიად მაღალი. შემდგომად შთამოვარდა გუმბათი
Line of ed.: 8     და მოაშენა პ̃თ მეფემან როსტომ. ჟ̃დ მეფემან ვახტანგ შეამკო კა\რი
Line of ed.: 9     სამირონესი ოქროთა, მინითა და ვეცხლითა, და ჰყო მოფენილ\მოფარდაგულ
Line of ed.: 10     ზეზით კერილითა. დაფლულ არიან მეფენი გორგასალ,
Line of ed.: 11     დავით ლაშას ძე, დიმიტრი თავდადებული, დიდი ლუარსაბ, სჳმონ
Line of ed.: 12     და გიორგი [აწცა ეფლვიან, არამედ უშუერ არს].

Line of ed.: 13        აქავ ლ̃ა მეფემან არჩილ აღაშენა ეკლესია სტეფანწმიდისა.
Line of ed.: 14     აღმოსავლით, არაგჳს კარსა ზედა, ყოფილან ეკლესიანი მრავალნი,
Line of ed.: 15     არამედ შემუსრვილნი არიან. არიან შენობანი დიდნი, პალატნი დიდ\დიდნი.
Line of ed.: 16     ხოლო აწ არღარა არს ქალაქი, არამედ დაბა, რამეთუ შემ\დგომად
Line of ed.: 17     ყრუსა მოოჴრდა [იტყჳან მძლავრებისათჳს მოჰმადიანთა
Line of ed.: 18     არღარა ჰყვეს ქალაქი, რათა არა მათ იპყრან, და შეიგინოს სიწმი\დე].
Line of ed.: 19     ხოლო არს ზამთარს ცივი, ქარიანი, ზაფხულ ცხელი, არამედ
Line of ed.: 20     ჰავით\\მშუენი, Manuscript page: R_271  მთებთა შორის მდგომი, რამეთუ აღმოსავლით აქუს
Line of ed.: 21     მთა ჯუარ-ზედაძნისა, დასავლით მთა სარკინეთისა, სამჴრით მთა
Line of ed.: 22     ქართლისა და კარსნისა.



Section: 28  
Page of ed.: 349  
Page of ed.: 350  
Line of ed.: 1   აღწერა მუხრანისა


Line of ed.: 2        ხოლო სარკინეთი არს მცხეთის დასავლით, სადაცა
Line of ed.: 3     აღაშენეს ქალაქი ძლიერი თურქთა და, მოსლვასა ალექსანდრე მაკე\დონელისასა,
Line of ed.: 4     განხურიტეს მთა ესე სხალტბისაკენ და ივლტოდნენ
Line of ed.: 5     კავკასეთად. მერმე შემუსრა ალექსანდრემ. და არიან ქუაბნი გამო\კუეთილნი
Line of ed.: 6     კლდისაგან, მრავალნი, და კლდე ესე არს, ვითარცა ნაშე\ნი
Line of ed.: 7     ქვიტკირისა. არს აქა მონასტერი დიდი, გუნბათიანი და მღჳმე
Line of ed.: 8     მას შინა, რომელსა შინა სცხოვრებდა წმიდა შიო, ი̃გ მამათაგანი.
Line of ed.: 9     ზის აწ არქიმანდრიტი. არს მღჳმესა შინა საფლავი წმიდისა შიოსი
Line of ed.: 10     სასწაულთმოქმედი, რომლისა გარემოს მისა ვერ იკადრებს მჴეცნი
Line of ed.: 11     შეჭმად პირუტყუთა მონასტრისათა. არს აქა კუალად ეკლესია დიდი,
Line of ed.: 12     უგუმბათო, კეთილნაშენი. ხოლო იტყჳან, ძუელად იდგა ჭ̃ მონა\ზონნი
Line of ed.: 13     ამათ ადგილთა შინა. არამედ მთა ესე არს ტყიანი, ღელე-ღრა\ტოიანი,
Line of ed.: 14     უწყლო, ნადირიანი. თჳნიერ ირმისა, ყოველნი. სამჴრით
Line of ed.: 15     კერძი მტკურისა უმოსავლოიანი, ხოლო ჩდილოთ კერძი მოსავლია\ნი,
Line of ed.: 16     ვენახ-ხილიანი და იწყების მთა ესე მცხეთიდამ და მივალს გო\რამდე,
Line of ed.: 17     და ვიდრე ალამდე.

Line of ed.: 18        ხოლო მცხეთას განჰკუეთს არაგჳ, გარნა მოებმის ზედაძნის
Line of ed.: 19     მთა და მივალს ქისიყამდე. ხოლო მდინარე არაგჳ განჰყოფს
Line of ed.: 20     ქართლსა და კახეთსა. და ეწოდა სახელი ესე ამ მდინარეს თჳსითავე,
Line of ed.: 21     ვინაჲთგან დის ჩქარად, მოგვის და იმღვრევის შავად: "ხედავ, არა
Line of ed.: 22     გვის ეს წყალი ამ ჴევთა!" არამედ არს მდინარე ურგები, თევზი,
Page of ed.: 351   Line of ed.: 1     თჳნიერ ორაგულისა, არარაჲ, და იგიცა Manuscript page: B_146b  ჟამად. გამოსდის მაღრან\დვალეთის
Line of ed.: 2     ქნოღოს კავკასის მთიდამ, და ციკარიდამ დის აღმოსავ\ლეთ-სამჴრეთს
Line of ed.: 3     შუა, ვიდრე გუდამაყრის ჴევამ\\დე Manuscript page: A_112  და მუნიდამ სამ\ჴრით
Line of ed.: 4     დის მტკურამდე. ამიერ და იმიერ ჭალანი ჯღარდლოვანნი, ეკ\ლოვანნი,
Line of ed.: 5     ნადირითა, ეშჳთა Manuscript page: d_72a  და ჴოჴბითა სავსე.

Line of ed.: 6        ხოლო მცხეთის ჩდილოთ არს ციხე ბელტისა, აღაშენა
Line of ed.: 7     არდამ ერისთავმან. ამის ჩდილოთ არს ღართისკარი, ჴევი ღრმა და
Line of ed.: 8     შრალი. მის ჩდილოთ არს მდინარე ნარეკუავისა, რომე\ლი
Line of ed.: 9     გამო\\სდის Manuscript page: R_272  ალევის მთასა და დის სამჴრით ტყჳლიანამდე, მერმე
Line of ed.: 10     აღმოსავლეთით და მიერთვის არაგუს დასავლეთიდამ. ესე გამოვლის
Line of ed.: 11     შორის მუხრანსა. არაგჳს დასავლით, ნარეკუავსა ზედა, არს ჭალა
Line of ed.: 12     ნარეკუავისავე, ნადირითა და ჴოჴბით სავსე. და არს მდინარე ესე
Line of ed.: 13     უჟანამდე ვენახითა და ხილითა ნაყოფიერი. ხოლო ნარეკუავის ჩდი\ლოთ,
Line of ed.: 14     არაგჳს პირს, არს საფურცლე და საფურცლის ჩდილოთ
Line of ed.: 15     მისაქციელი, მთის ძირს. ამის დასავლით, ამ მთის ძირს, არს
Line of ed.: 16     ეკლესია წილკანს, ღვთისმშობლისა, გუმბათიანი და შუენიერი. აღა\შენა
Line of ed.: 17     კ̃ე მეფემან ბაქარ, ზის ეპისკოპოზი, მწყემსი მუხრანისა, ორი\სავე
Line of ed.: 18     არაგჳსა და ბაზალეთისა. ტყჳლიანიდამ ისო წილკანელმან, ი̃გ
Line of ed.: 19     მამათაგანმან, წარმოიღო ყავარჯნის თრევით რუ, რომელსა მოს\დევდა
Line of ed.: 20     უმუშაკოთ წყალო და მოიღო წალკანს და დის დღემდე. დაფ\ლულ
Line of ed.: 21     არს წმიდა ისო მუნ. ხოლო ირწყვის მინდორი ამისი რაუჲთა
Line of ed.: 22     მით და ნაყოფიერებს ფრიად. ტყჳლიანის ჩდილოთ არს მონასტე\რი
Line of ed.: 23     მჭადის-ჯუარისა, საბურდიანოსა შინა, გუმბათიანი და
Line of ed.: 24     აწ უქმი. კუალად ნარეკუავის შესართავის დასავლით, სარკინეთის
Line of ed.: 25     მთის ჩდილოს გუერდი, ვიდრე ქანდა-ციხის ძირამდე, არს ვე\ნახოვანი,
Line of ed.: 26     ხილიანი, ბალახიანი და ტყიანი, ხოლო ციხისძირს ჩამო\უდის
Line of ed.: 27     კსანი. ოძისამდე არს მუხრანისა, ოძისის ჩდილოთ კერძი კსნის
Page of ed.: 352   Line of ed.: 1     ჴევისა. ციხის-ძირის სამჴრით არს ციხე მტკურისა, სარკინე\თის
Line of ed.: 2     მთასავე ზედა, რომელი აღაშენა ო̃თ მეფის კოსტანტინეს ძემან
Line of ed.: 3     ბაგრატ. ამ ციხის სამჴრით, მტ\\კურამდე Manuscript page: B_147a  და ნასპარსევამდე, არს
Line of ed.: 4     მინდორი ნასპარსევისა წოდებული. ოდეს დაისხნენ
Line of ed.: 5     თურქთა მოსლვასა სპარსნი, და მოსწყჳდნა ალექსანდრე დიდმან, მათ
Line of ed.: 6     გამო ისახელა. არს უწყლოობით უნაყოფო, არამედ ზამთარ ბალა\ხიანი,
Line of ed.: 7     და იზრდებიან ცხოვართა და ჯოგთა სიმრავლე.

Line of ed.: 8        ხოლო ქსანი მდინარე ერთვის მტკუარსა ჩდილოდამ, ციხეს
Line of ed.: 9     ქუეით. ციხის-ძირს ზეით ერთვის კსანს შიოს-უბნის წყა\როს-წყალი
Line of ed.: 10     აღმოსავლეთიდამ. არამედ შიოს-უბანს არს შე\ნობა
Line of ed.: 11     დიდი სასახლეთა. ხოლო ოსმალთა აღაშენეს ციხე ქრისტესა
Line of ed.: 12     ჩ̃ღლ. აწ არს სახიზრად. ამის ჩდილოთ ქსორისი. მუნ არს აღე\ბული
Line of ed.: 13     რუ, და რწყავს ორთა ამათ მთათა შორისთა მინდორთა, სარ\კინეთისა
Line of ed.: 14     და ციხე-ბოდავის მთათა შორისსა, და ნაყოფიერებს მით
Line of ed.: 15     ფრიად. მას ზეით ოძისი და, დასავლით კსნისა, ირტო-თეზ-ოკმის
Line of ed.: 16     მინდორი და ჩანგილარ-ბეგთათავისა; ირწყვის კსნის რუთივე და
Line of ed.: 17     ნაყოფიერებს. ხოლო ციხის-ძირის დასავლით, კსანს იქით, ასტყდე\ბის
Line of ed.: 18     მთა თხოთისა, რომელსა ზედა\\მოიქცა Manuscript page: R_273  მეფე მირიან ქრის\ტეანედ.
Line of ed.: 19     აწცა არს მუნ ნიში ჯუარისა, რომელი აღმართა წმიდამან
Line of ed.: 20     ნინომ, სუეტისაგან გამოკუეთილი. ამ მთის მობმით მთა წლევისა
Line of ed.: 21     წარვალს გორამდე. ამ მთათა სამჴრით არს, მტკურამდე და კასპამდე
Line of ed.: 22     კსნიდამ, მინდორი აღაიანისა, უწყლო, უნაყოფო, გარნა ბალახიანი
Line of ed.: 23     და ზამთარს მზრდელი ცხოვართა და ჯოგთა. ხოლო მდინარემან
Line of ed.: 24     კსანმა6 მოიგო სახელი ესრეთ, რამეთუ მდინარე ესე არს სხუათა
Line of ed.: 25     მდინარეთა ერთი კსანი. და არს სარგებლიანი მდინარე და თევზიანი,
Line of ed.: 26     არამედ ესე მუხრანი ფრიად შემკული არს ზამთარ სითბოთი, და მე\ფეთა
Line of ed.: 27     სადგური, ბალახ-ჩალიან-ლერწმოვანი, ზაფხულს მშუენი. კე\თილ-აგარაკოვანი,
Line of ed.: 28     ცივნი წყარონი, ჰავით მშუენი. მოსავალნი
Line of ed.: 29     მტილთა, წალკოტთა, ვენახთა, თესლ-მარცვალთა მრავლად ნაყო\ფიერებს.
Line of ed.: 30     პირუტყუნი, აქლემს გარდა, ყოველნი მრავალნი, რამეთუ
Line of ed.: 31     ზამთარ ბალახთა მძოვარნი არიან. ფრინველნი გარეულნი და შინა\ურნი
Page of ed.: 353   Line of ed.: 1     მრავალნი, სანადირონი მოუკლებელნი. სახლობენ გუარიანნი
Line of ed.: 2     აზნაურნი და კაცნი მჴნენი და მბრძოლნი, არამედ მპარავნი. პირ\ველ
Line of ed.: 3     იყო მეფეთა სადგური; აწ უპყრავს, შემდგომად ბ\\აგრატისა, Manuscript page: B_147b  მუხ\რანის-\\ბატონსა, Manuscript page: d_72b 
Line of ed.: 4     ამასვე აქუს დროშა სასპასპეტე არაგუ-კსნისა.



Section: 29  
Page of ed.: 353  
Line of ed.: 5   აღწერა არაგჳს-პირისა და
Line of ed.: 6   ბაზალეთისა


Line of ed.: 7        ხოლო კუალად არაგჳს პირს არს ოჴერ-ჴიდა, რომელსა ეწო\და
Line of ed.: 8     პირველ ჴიდარი, სადაცა აღაშენა ვარზაბაქარ ციხე და უკუ\ჯდა
Line of ed.: 9     ჴევსა კახეთისასა და არაგჳს პირს. მისაქციელიდამ და ოჴერ\ჴიდიდამ
Line of ed.: 10     ანანურამდე არს ვენახოვანი, ხილიანი, და ოჴერ-ჴიდის
Line of ed.: 11     ჩდილოთ არს ბოდორნას ქუაბნი გამოკუეთილნი და ციხე მაგა\რი.
Line of ed.: 12     ამის ჩდილოთ ურია, მოსახლენი ვაჭარნი. ჩდილოდ მისა,
Line of ed.: 13     არანისთან, ზანდუკლის ჴევი, მას ზეით ვეძათჴევის\ჴევი.
Line of ed.: 14     ამ ჴუვისა და არაგჳსკიდეზედ არს ანანური. ძუელად იყო
Line of ed.: 15     ეკლესია მცირე, არამედ წელსა ქრისტესა ჩ̃ღდ აღაშენა გიორგი
Line of ed.: 16     ერისთავმან ეკლესია გუმბათიანი, დიდი. გარემო მოავლო ზღუდე
Line of ed.: 17     ქვიტკირისა, და მაღალს კლდესა ზედა ქმნა კოშკი და ციხე. ჰგონებ\და
Line of ed.: 18     სიმაგრედ თჳსად და მომავალთა თჳსთა, არამედ ექმნა საბრჴედ
Line of ed.: 19     და მომწყუედელ ძეთა და ნათესავთა მისთა. ვეძათჴევის დასავლით
Line of ed.: 20     არს საფერშეთი და ალევი, მთასა ზედა; და ალევი არს მთა
Line of ed.: 21     მაღალი, თხემთა უტყეო, კალთათა ტყიანი. ესე წარივლის სამჴრით
Line of ed.: 22     ოძისამდე და ჩდილოდ ლო\\მისამდე. Manuscript page: R_274  ესე მთა ჰყოფს ქსნის-ჴევსა და
Line of ed.: 23     ბაზალეთსა. ამ ალევის მთის თხემსა არს ეკლესია უგუმბათო, მჭურე\ტი
Line of ed.: 24     ქართლ-კახეთისა. ამას შინა არს სიმრავლე ხატთა და ჯუართა
Line of ed.: 25     ოქროჲსა და ვეცხლისათა, და სამსახურებელნი ეკლესიისანი მრა\ვალნი.
Line of ed.: 26     კარნი აქუს ოქროსი, რომელი უქმნეს სპარსთა, რაჟამს წა\რიღეს
Page of ed.: 354   Line of ed.: 1     ხატი მისი, მუნ სასწაულის მხილველთა, უქმნეს კარნი ოქ\როჲსანი
Line of ed.: 2     და დასდვეს ურემსა ჴარბმულსა, და მოიღო მუნ. ამ მთას
Line of ed.: 3     გასდის ნარეკუავი.

Line of ed.: 4        არამედ ჴეობასა ამას ბენის-ჭილუტამდე ეწოდების გრემის
Line of ed.: 5     ჴევი. არა არს გრემის ჴევს ვენახნი და ხილნი, სხჳთა ყოვლითა მო\სავლიანი.
Line of ed.: 6     და ამ სიმგრგულვეს შორის არს ბაზალეთი, რომელ\სა
Line of ed.: 7     ეწოდა დაბის გამო. აქუს ბაზალეთს აღმოსავლით არაგჳ, სამჴრით
Line of ed.: 8     ციხე ბოდავისა და ტინის მთა, დასავლით გრემის ჴევი და ალევის
Line of ed.: 9     მთა, ჩდილოთ ჭართალის მთა. არს აქა ტბა ბაზალეთისა დუ\შეთის
Line of ed.: 10     წინარე მდებარე, და არს ურგები და უთევზო, და წურბელი
Line of ed.: 11     მრავალი. სხდებიან ფრინველნი მრავა\\ლნი. Manuscript page: B_148a  არიან ტბის გარემოს,
Line of ed.: 12     მუხრანის კერძ, არაგჳსკენ, გრემის კერძ და ანანურის კერძოდ, დაბ\ნები
Line of ed.: 13     ვენახოვანნი, ხილიანი,მოსავლიანი და უწყლოობით არა მრა\ვალნაყოფიერნი. Manuscript page: A_113 
Line of ed.: 14     არიან მცირე წყარონი დაბნებთა. ჰავითა მშუენი
Line of ed.: 15     და კეთილი. კაცნი მბრძოლნი და მპარავ-ავაზაკნი და უშიშნი ღვთი\სა.
Line of ed.: 16     წილკნის მთის ზეით, ვიდრე ანანურამდე, უმეტეს ტყიანი, ღელო\ვან-ჴრამოვანი.
Line of ed.: 17     ხოლო ანანურს ზეით ერთვის არაგუს დასავლიდამ
Line of ed.: 18     ჭართალის-ჴევი. მის ჩდილოდ არს მთიულთ-კარი, სი\მაგრე
Line of ed.: 19     მტკიცე; მას ზეით ნასასახლევი მეფეთა და ხანდოს-ჴევი,
Line of ed.: 20     რომელი გამოსდის ლომისის მთას, ერთვის არაგუს დასავლეთიდამ.



Section: 30  
Page of ed.: 354  
Line of ed.: 21   აღწერა გუდამაყრისა


Line of ed.: 22        მის ზეით ერთვის ჴევი გუდამაყრისა არაგუს ჩდილო\დამ;
Line of ed.: 23     გამოსდის კავკასს გუდამაყარსა, ჴევსა და ძურძუკს შორისსა.
Line of ed.: 24     და არს გუდამაყრის ჴეობა მაგარი, მოსავლით ვითარცა სხუა მთის
Line of ed.: 25     ალაგნი და უფროს მწირი.კაცნი და ქალნი მგზავსნი მთიულთა, ჴე\ლოსანნი,
Line of ed.: 26     მშჳლდთ-მოქმედნი, აკეთებენ რქისაგან მჯიხვისა, თხისა\გან
Line of ed.: 27     და ჴართაგან.



Section: 31  
Page of ed.: 354  
Page of ed.: 355  
Line of ed.: 1   აღწერა მთიულეთისა


Line of ed.: 2        ხოლო გუდამაყრის-ჴევის შესართავს ზეით, დასავლეთ-ჩდი\ლოს
Line of ed.: 3     შუა, არს მთიულეთი, ამ მთიულეთსა და კსანის-ჴევს გან\ჰყოფს
Line of ed.: 4     ცხრაზმასა და ჴანდოს ლომისის მთა, გუდამაყრის ჴევს ზეით,
Line of ed.: 5     სამჴრიდამ, მოერთვის არაგუს ამირთ-ჴევი: კუალად მოერთვის
Line of ed.: 6     სამჴრიდამვე ჩოხელთ-ჴევი. ამას ზეით მოერთვის არაგუს ცეცხ\ლის-ჯუარიდამ
Line of ed.: 7     ჴარჴელთ-ჴ ევი. ამას ზეით არს ნაღუარე\ვი,
Line of ed.: 8     მეფეთა ნასასახლევი, შენებულება დიდი. მას ზეით მოერთვის
Line of ed.: 9     Manuscript page: R_275  არაგუს ღუდოს-ჴევი. ამას ზეით არს მონასტერი ყოვლად\წმიდისა
Line of ed.: 10     და აწ უქმი. და ეს ჴევნი გამოსდიან ლომისის მთას.
Line of ed.: 11     მონასტრის სამჴრით, მთის თხემსა ზედა, არს ეკლესია წმიდის გი\ორგისა,
Line of ed.: 12     წოდებული ლომისა [და ამის გამო ეწოდა მთასა ამას
Line of ed.: 13     სახელი ესე], არამედ უგუმბათო არს და არიან მრავალნი ხა\\ტნი Manuscript page: d_73a  და
Line of ed.: 14     ჯუარნი ოქრო-ვეცხლისანი, დახიზნულობით. უჭურეტს სამჴრით
Line of ed.: 15     კსანსა, ჩდილოთ მთიულეთს. მთა ესე უტყეო არს და ბალახ-ყუავი\ლიანი,
Line of ed.: 16     კალთათა ტყიანი. ხოლო ღუდოს-ჴევის ჩდილოთ, არაგუს
Line of ed.: 17     გაღმა, არს დაბა ჴადა, მაღალს კლდესა ზედა, მოზღუდვილი კლდი\თავე.
Line of ed.: 18     მის ჩდილოთ არს ციკარა, ადგილი კლდოვანი და ჲ̃ Manuscript page: B_148b  კოშ\კოვანი
Line of ed.: 19     გარემოს, და არს მუნ ეკლესია მცირე. ამ ციკარას დასავ\ლით
Line of ed.: 20     გარდავალს გზა ჴევსა შინა. ხოლო ციკარის აღმოსავლეთით
Line of ed.: 21     არს ნასახლევი მეფეთა, ნაშენი დიდი, და ამას ქუეით იყოფის ცი\კარას
Line of ed.: 22     წყალი ორად და მიერთვის არაგუს ჴარჴელის ზეით და ქუეით
Line of ed.: 23     ჩდილოდამ.

Line of ed.: 24        ხოლო ჩდილოთ წარმოივლის კავკასი და განჰყოფს მთიულეთს
Line of ed.: 25     გუდამაყრისა და ჴევისაგან. და არს მოზღუდვილი მთიულეთი მთი\თა;
Line of ed.: 26     ამის გამო მაგარი და შეუალი არს, უვენახო, უხილო, მცირე მო\სავლიანი.
Page of ed.: 356   Line of ed.: 1     არამედ მოიღებენ ბარიდან ტკბილსა, შთაასხმენ აქა და
Line of ed.: 2     ლომისას, და დადგების ღჳნო კეთილი, თეთრი და ტკბილი. არა არს
Line of ed.: 3     აქა აქლემი, კამბეჩი და ვირი; არს ცხოვარი უდუმო-კუდიანი, ძროხა
Line of ed.: 4     და ცხენიცა არა მრავალ, სივიწროვის გამო. ჰავითა არს ფრიად კე\თილი
Line of ed.: 5     და შუენიერი წყარო-წყლითა და მწუანითა. წყალთა შინა
Line of ed.: 6     კალმახი, მრავალნი, ჴორცნი, თევზნი და ფრინველნი გემოიანნი,
Line of ed.: 7     პური ნოყიერი, ეგრეთვე ქრთილიცა. კაცნი ჰაეროვანნი, მჴნენი და
Line of ed.: 8     მბრძოლნი, ერთგულნი, ბრიყუ-უსაქციელონი, საჭურველთ-მოყუა\რენი,
Line of ed.: 9     სამოსელთა და იარაღთა გამწყონი. ქალნიცა შუენიერნი, არა\მედ
Line of ed.: 10     უგბილად მოსილნი. აქა არს ქვა, რომელი აიყრების კლდისაგან
Line of ed.: 11     ფიქალ-ფიქალად, და ასხედს მას ქვასა სიბრტყეზედ ჴშირად მუწუკ\თაებრ,
Line of ed.: 12     ვითარცა ოქრო და ვეცხლი, ანუ ნარევი და მბრჭყვინავი
Line of ed.: 13     ფრიად, ივლებენ ამას ზღუდეს გარემოთ, და არს პატიოსნება მათ
Line of ed.: 14     შინა ესე.



Section: 32  
Page of ed.: 356  
Line of ed.: 15   აღწერა ჴევისა


Line of ed.: 16        ხოლო მთიულეთის ჩდილოთ არს ჴევი. გარდავალს გზა ჴევს,
Line of ed.: 17     ჴადის დასავლეთიდამ, კავკასსა ზედა. არამედ არს დაბალი და უტ\ყეო;
Line of ed.: 18     ზამთარს ვერა ვლის Manuscript page: R_276  ამას ზედა ცხენი თოვლის სიდიდითა;
Line of ed.: 19     ზაფხულ არს ბალახიანი, ყუავილიანი. ამას უწოდებენ ყელს. ხო\ლო
Line of ed.: 20     ჩდილოთკენ ერთვის ჴევის მდინარეს ჴევი, და უწოდებენ შთა\სავალს.
Line of ed.: 21     აქა არს წყარო სპეტაკი, ვითარცა თოვლი, და ჰყრია
Line of ed.: 22     ბროლი მრავალი, მგზავსი გათლილისა, და სცვივა კლდესა. აქა იპო\ების
Line of ed.: 23     ბროლი და სჭვირს წითლად, და გასტეხო -- არს შიგ წითელი
Line of ed.: 24     ბროლი. არამედ მდინარესა ჴევისასა ეწოდების არაგჳვე ჩერქე\ზამდე
Line of ed.: 25     და მუნ ლომეკის-მდინარე ძუ\\ლადვე, Manuscript page: B_149a  და აწ უწოდე\ბენ
Line of ed.: 26     თერგსა; გამოსდის ქურთაულისა, ზახისა და მაღრან-დვალეთისა
Line of ed.: 27     შუათს, აღმოსავლეთიდამ, კავკასის მჴრიდამ, დის აღმოსავლეთად
Line of ed.: 28     ჩასავალამდე.

Page of ed.: 357  
Line of ed.: 1        ამ ჩასავალს ზეით არს თრუსო სამ ჴევად. აღმოსავლით აქუს
Line of ed.: 2     ჴევი, დასავლით ზახა და მაღრან-დვალეთი, სამჴრით მთიულეთი,
Line of ed.: 3     ჩდილოთ ქურთაული და მოზღუდვილ არს კავკასით, თჳნიერ ჴევი\დამ.
Line of ed.: 4     მოსახლენი არიან ოსნი, დვალნი. შთასავალს ქუეით მოდრკე\ბის
Line of ed.: 5     არაგჳ და დის ჩდილოთ, ვიდრე ქისტის-წყლამდე, და მიდის
Line of ed.: 6     ფრიად მსწრაფლად. ამ დინების გამო არა არს თევზი მდინარესა ამას
Line of ed.: 7     შინა, თჳნიერ კალმახისა. და არს ჴეობა ესე მოზღუდვილი კავკასითა,
Line of ed.: 8     რამეთუ დასავლით აქუს მყინვარი, უმაღლეს ყოველთა კავკას\თა,
Line of ed.: 9     და მარადის ყინულით შეკუერცხილი. და განჰყოფს მთა ესე
Line of ed.: 10     თაგაურს, ჩიმსა და ჴევსა. აღმოსავლით უძეს კუალად კავკასი, იგიცა
Line of ed.: 11     მარადის თოვლიანი. განჰყოფს მთა ესე ქისტს, ძურძუკს და ჴევსა.
Line of ed.: 12     სამჴრით აქუს კუალად კავკასი, და განჰყოფს ესე გუდამაყარს, მთიუ\ლეთს
Line of ed.: 13     და ჴევს.

Line of ed.: 14        ხოლო ჩასავალს ქუეით არს, ჩდილოთ კერძ, არაგჳს დასავლით,
Line of ed.: 15     ციხე არშისა, თჳნიერ კაცთა ჴელთაგან ქმნული, მაღალს კლდე\სა
Line of ed.: 16     ზედა, მოზღუდვილი კლდითავე და შეუალი კაცთა, მყინვარის კალ\თასა
Line of ed.: 17     ზედა.

Line of ed.: 18        აღმოსავლიდამ არაგუს ერთვის, არშას ქუეით, აჩხოტის
Line of ed.: 19     ჴევი. აქა არს ციხე ღუდუშაურისა მცი\\რე, Manuscript page: d_73b  არამედ
Line of ed.: 20     ფრიად მაგარი. ამ ჴევიდამ გარდავალს გზა გუდამაყარს. ამის ჩდი\ლოთ
Line of ed.: 21     არს სტეფან-წმიდა, დაბა კარგი. ამის დასავლით არს
Line of ed.: 22     გერგეთი, არაგუს იქით კიდესა. ზეით ამისსა არს, მყინვარის
Line of ed.: 23     კალთასა ზედა, მონასტერი სამებისა, გუმბათიანი, მცხე\თის
Line of ed.: 24     სამკაულის სახიზრად, სადაცა ესუენა ნინოს ჯუარი, შუენიერ\ნაშენი,
Line of ed.: 25     შუენიერს ადგილს.

Line of ed.: 26        მყინვარის კლდესა შინა არიან ქუაბნი გამოკუეთილნი ფრიად
Line of ed.: 27     მაღალსა, და უწოდებენ ბეთლემსა, გარნა საჭიროდ ასავალი
Line of ed.: 28     არს, რამეთუ არს ჯაჭჳ რკინისა, გარდმოკიდებული ქუაბიდამ, და
Line of ed.: 29     მით აღვლენ. იტყჳან უფლის აკუანსა მუნ და აბრაჰამის კარავსა,
Page of ed.: 358   Line of ed.: 1     მდგომსა უსუეტოდ, უსაბლოდ, და სხუათაცა საკჳრველ\\თა, Manuscript page: R_277  არამედ
Line of ed.: 2     მე ვდუმებ.

Line of ed.: 3        კუალად ძირსა მისსა არს მონასტერი, კლდესა შინა გამოკუეთი\ლი
Line of ed.: 4     უდაბნოდ, და აწ Manuscript page: B_149b  ცარიელი. გერგეთს ქუეით, ჩდილოთკენ, და\სავლეთიდამ
Line of ed.: 5     ერთვის ჴევი გელათისა, ძუელად ესრეთ წოდე\ბული
Line of ed.: 6     დაბისა ამის სახელი, ხოლო აწ უწოდებენ გუელეთს.

Line of ed.: 7        ამ გუელეთს ქუეით ერთვის არაგუსვე ჴევი, სამჴრ-აღ\\მოსავლეთი\დამ, Manuscript page: A_114 
Line of ed.: 8     გამოსდის გუდამაყარისა და ძურძუკის კავკასსა, მოდის დასავ\ლეთს-ჩდილოს
Line of ed.: 9     შუა და არს უშენი. გარდავალს ამ ჴევიდამ გზა ძურ\ძუკსა
Line of ed.: 10     და ქისტეთს, ძნელი, საჭირო. კუალად გარდავალს გზა გუდა\მაყარსაცა.
Line of ed.: 11     ამ ჴევს ქუეით დავიწროვდების ჴევი ესე კლდითა, და აქა
Line of ed.: 12     არს ციხე დავითისა, არაგჳს აღმოსავლით კიდესა ზედა, აღ\მაშენებელის
Line of ed.: 13     აღშენებული. ამას ქუეით არს დარიელა არაგჳს
Line of ed.: 14     აღმოსავლით, კიდესა ზედა, გ̃ მეფის მირვანის მიერ. შეაბა კარი და
Line of ed.: 15     ქმნა სიმაგრე ხაზართა და ოვსთათჳს, რათა უმისოდ ვერღარა ვი\დოდნენ
Line of ed.: 16     [და არს სახელი ესე მომრევი]. ამას ქუეით ნასასახლევი მე\ფეთ:
Line of ed.: 17     ოდეს გაილაშქრიან ოვსეთად, მუნ დადგიან.

Line of ed.: 18        ხოლო ჴეობა ჴევისა არს მოსავლიანი ხორბლისა, ქრთილისა,
Line of ed.: 19     სელისა, შვრივისა შთასავლით გუელეთამდე. არა არს აქა ხილნი,
Line of ed.: 20     თჳნიერ მთის ხილთა; არს კოწახური, მოცხარი, კლდის მერსენი და
Line of ed.: 21     სხუანიცა ბალახთა ხილნი. არს ვარდი ჭალათა მრავალფურცლო\ვანი
Line of ed.: 22     და წითელი მრავალი, და სხუანიცა ყუავილნი მთისანი მრა\ვალნი.
Line of ed.: 23     პირუტყუნი, რაც ოდენ ეტევის, მრავალნი. ცხვარი
Line of ed.: 24     უდუმო. არს აქა მჯიხჳ მრავალი ჯოგად და არჩჳ. არს ფრინველი
Line of ed.: 25     შურთხი, გნოლი და ზაფხულს მწყერი ურიცხუნი. იტყჳან ლითონს
Line of ed.: 26     ოქროსასა და ვეცხლისასა. არა არს ტყე აქა, არამედ ზიდვენ გუე\ლეთის
Line of ed.: 27     ქუემოდამ. ჰავით არს კეთილმშუენი. კაცნი არიან მბრძოლ\ნი,
Page of ed.: 359   Line of ed.: 1     ძლიერნი, ახოვანნი, ჰაეროვანნი, ვითარცა მთიულნი, გარნა ესე\ნი
Line of ed.: 2     უმჯობესნი ყოვლითა. სარწმუნოებით ქართველთა თანა, არამედ
Line of ed.: 3     მისიცა უმეცარნი.



Section: 33  
Page of ed.: 359  
Line of ed.: 4   აღწერა კსნის-ჴევისა და
Line of ed.: 5   მამულისა მისისა


Line of ed.: 6        ხოლო მდინარე კსნისა ოძის ზეით, ბაზალეთისა და ალევის მთის
Line of ed.: 7     დასავლით, დის და გამოსდის ქნოღოს ჟმურის საშუალს კავკასს. ქარ\ჩოხამდინ
Line of ed.: 8     დის აღმოსავლეთად, ქარჩოხს ქუეით სამჴრით გაივლის
Line of ed.: 9     მუხრანს და მიერთვის მტკუარს. ხოლო ოძის ზეით არს მონასტერი
Line of ed.: 10     ხოფა, უგ\\უმბათო, Manuscript page: R_278  დიდშენი კეთილ\\ად Manuscript page: B_150a  და აწ ცარიელი. მის ჩდი\ლოთ
Line of ed.: 11     არს მცირე ქალაქი ახალგორი. მსახლობელნი არიან სო\მეხნი,
Line of ed.: 12     და სასახლე კსნის ერისთვისა. მას ზეით, კსნის დასავლით კი\დესა
Line of ed.: 13     ზედა, არს ციხე დაბასა წირქვალს. ამის სამჴრით, ბოლსა
Line of ed.: 14     და ახალდაბას შუა, არს ახალდაბის ციხე ამილახორისა.
Line of ed.: 15     წირქვალს ზეით, ჩდილოთ, არს მონასტერი კაბენი, გუმბათიანი,
Line of ed.: 16     ყანჩიეთს, კეთილად ნაშენი, შუენიერს ადგილს და აწ ხუცის
Line of ed.: 17     სამარ. ჩდილოთ ყანჩიეთისა, ზებეყურის მთის ძირს, არს ხადის
Line of ed.: 18     ციხე, მაგარი. ზებეყურის მთა არს თხემთა უტყეო და კალ\თათა
Line of ed.: 19     ტყიანი. ეს მთა ჩამოადგების ცხჳრად ქსანს დასავლიდამ და
Line of ed.: 20     აღმოსავლეთიდამ ალევის მთის ცხჳრი, და დაავიწროვებს კსანსა
Line of ed.: 21     კლდითა.

Line of ed.: 22        ამ კლდეს ქუეით მტკურამდე ქსანი არს ვენახოვანი, ხილიანი,
Line of ed.: 23     მოსავლიანი, ვითარცა სხუანი აღვსწერეთ, და ამ კლდეს ზეით იწრო
Line of ed.: 24     და მჭიდრო, უვენახო, უხილო, მწირი, ვითარცა სხუანი მთის ალაგ\ნი
Line of ed.: 25     მოსა\\ალითა, Manuscript page: d_74a  ტყიან-კლდიანობითა. ამავ კლდის ჩდილოთ, სა\ძეგურს,
Line of ed.: 26     ერთვის კსანსა აღმოსავლეთიდამ ჴევი, ალევის მთის გა\მომდინარე.
Line of ed.: 27     საძეგურის ჩდილოთ არს მონასტერი ლარგვისი,
Line of ed.: 28     წმიდის თევდორესი. აღმოსავლით უდის კსანი, სამჴრით ჭურთის წყა\ლი,
Line of ed.: 29     უგუმბათო, შემკული ყოვლითა, აწ ხუცის სამარ; აქა ჰყო შან\შემ
Page of ed.: 360   Line of ed.: 1     ციხე, არამედ ურგებად თჳსად. ამის ჩდილოთ ერთვის კსანს
Line of ed.: 2     აღმოსავლიდამ ცხრაზმის ჴევი, გამოსდის ლომისას. და არს
Line of ed.: 3     ადგილი ესე მოსავლიანი, მთის ალაგთაებრი. და ამ ჴევს ზეით, ჩდი\ლოთკენ,
Line of ed.: 4     არს ციხე ქარჩოხისა, კსნის პირსა ზედა, ლომისი\დამ
Line of ed.: 5     ჩამოსულს კლდესა ზედა. უდის სამჴრით კსანი და აღმოსავლით
Line of ed.: 6     ჴევი, ლომისის მთის გამომდინარე, და აღვალს აქედამ გზა ლომისის
Line of ed.: 7     ეკლესიისა თანა და შთავალს მთიულეთს. ხოლო ქარჩოხის დასავ\ლით
Line of ed.: 8     არს ქსანსა ზედა ჟამური. აწ მსახლობელნი არიან ოსნი. სა\შუალს
Line of ed.: 9     ჟამურისა არს ციხე, ბერციხედ წოდვილი, კსანსა ზედა
Line of ed.: 10     და კლდესა ზედა მდგომარე. არამედ მთიულეთსა და ამას შუა არს მთა
Line of ed.: 11     მარადის თოვლიანი, უტყეო, კალთათა მცირე არყნალი. ჟამურის
Line of ed.: 12     Manuscript page: B_150b  მჴარეს ამ მთასა ზედა არს კოშკნი წარიგებულნი მრავალნი მაღალნი
Line of ed.: 13     და კეთილნაშენნი. მოსავლით ვითარცა სხუანი მთის ადგილნი. ცხვა\რი
Line of ed.: 14     აქაცა უდუმო, პირუტყუნი არა ეგოდენ მრავალნი.

Line of ed.: 15        ხოლო სამჴრით ჟამურისა არს მთა, განმყოფელი ჭურთისა და
Line of ed.: 16     ჟამურისა, თხემთა უტყეო, კალთათა ტყიანი და ნადირიანი. ამ მთის
Line of ed.: 17     სამჴრით არს ჭურთის-ჴევი, რომლისა წყალი გასდის ამავ მთა\სა,
Line of ed.: 18     და სად ერთვის ამ წყალს ცხრაწყაროს-წყალი, მუნ, ამ ორთა
Line of ed.: 19     წყალთ შუა, არს ციხე წინკიბე, ფრიად მაგარი. ამ ორთა
Line of ed.: 20     ჴევთა უწოდებენ ჭურთას, და მიდის აღმოსავლეთად და მიერ\თვის
Line of ed.: 21     მონასტერს კსანსა. ამას შინა მოსახლენი არიან სარწმუნოებით
Line of ed.: 22     ქართველნი, ეგრეთვე კსნის-ჴევისა და ცხრაზმისა. მოსავლით არს
Line of ed.: 23     ჭურთა, ვითარცა სხუანი მთის ალაგნი. კაცნი და ქალნი ამ სამთა
Line of ed.: 24     ჴეობათანი არიან, ვითარცა დავსწერეთ მთიულნი, მათნი მიმგზავსე\ბულნი,
Line of ed.: 25     და ისინი ყოვლითა უმჯობესნი, ხოლო ესენი ქურდნი, მპა\რავნი,
Line of ed.: 26     მძარცველნი, უსირცხონი.



Section: 34  
Page of ed.: 360  
Page of ed.: 361  
Line of ed.: 1   აღწერა ქოლოთქვიტკირისა


Line of ed.: 2        კუალად ცხრაწყაროს სამჴრით არს მთა, ქსნიდან ისროლის\ჴევის
Line of ed.: 3     მთამდე მდებარე, აღმოსავლიდამ დასავლეთად, თხემთა უტ\ყეო,
Line of ed.: 4     კალთათა ტყიანი. ამ მთას გაზდის სამჴრეთ რეხულა, და არს აქა
Line of ed.: 5     ციხე მცირე, და მას ციხეს ქუეით ქოლოთქვიტკირი. ესეცა
Line of ed.: 6     არს მთის ალაგთაებრ, ვიდრე ზახორამდე.



Section: 35  
Page of ed.: 361  
Line of ed.: 7   აღწერა ისროლის-ჴევისა


Line of ed.: 8        ხოლო კუალად ჭურთისა, ცხრაწყაროსა და ქოლოთქვიტკირის
Line of ed.: 9     დასავლით არს ისროლის-ჴევი. ბიყარის-ჴევს ზეით არს მამუ\ლი
Line of ed.: 10     კსნისა. ეს მდინარე არს მეჯვდა. გამოსდის ჟამურის მთასა,
Line of ed.: 11     დის სამჴრით დაბის მეჯვდამდე. ჟამურის მთის კალთასა არს აშა\ტურთ-კარი
Line of ed.: 12     და ციხე. ხოლო განჰყოფს ამ ჴეობასა ქოლოთ\ქვიტკირს
Line of ed.: 13     და ჟამურს მთა ჴარულისა, მდებარე ჩდილოდამ
Line of ed.: 14     სამჴრით, ტყიანი და ნადირიანი. აშატურთ-კარს ქუემოთ ერთვის
Line of ed.: 15     მეჯვდას დასავლიდამ მერის-ჴევი. გამოდის ბენდერის მთას.
Line of ed.: 16     ხოლო ამ ჴევის სამჴრით, მახისიდამ, წარივლის მთა ტყიანი და ნადი\რიანი
Line of ed.: 17     ორბოძლის მთამდე. ხოლო ორბოძალი არს თხემთა უტ\ყეო
Line of ed.: 18     და კალთათა ტყიანი, ნადირიანი. ამ ორბოძალსა ზედა არს ბა\ლახი.
Line of ed.: 19     უკუეთუ მოძოოს არა მუნებუ\\რმან Manuscript page: B_151a  ცხენმან, მასვე წამს მოჰ\კლავს,
Line of ed.: 20     ეგრეთვე თივაცა მისი მოაკუდინებს! და არს ესე ბალახი ამ
Line of ed.: 21     მთებთა ზედა ყოველგან მრავალი. Manuscript page: R_280  და მივალს ესე ორბოძალი, ვიდრე
Line of ed.: 22     ბენდერის მთამდე. მერეს-ჴევს ქუეით ერთვის მეჯვდას ბიყრის\ჴევი
Line of ed.: 23     აღმოსავლეთიდამ, გამოსდის უსანეთს. და ამ ბი\\ყარს Manuscript page: A_115  ზეით
Line of ed.: 24     არს ისროლის-ჴევი, ვითარცა სხუანი ამ მჴრის მთის ადგილნი, იწრო,
Line of ed.: 25     ტყიანი და მწირი. ხოლო კუალად ორბოძლის მთის სამჴრით არს,
Page of ed.: 362   Line of ed.: 1     მთის კალთასა შინა, იკორთას, მონასტერი დიდი, გუმბათიანი,
Line of ed.: 2     კეთილად ნაშენი, კარგს ადგილს; ზის არქიმანდრიტი.



Section: 36  
Page of ed.: 362  
Line of ed.: 3   აღწერა გუერდის-ძირისა


Line of ed.: 4        ამ მთის სამჴრით კერძს, ჯარიაშენიდამ ვანათამდე, უწოდებენ
Line of ed.: 5     გუერდის-ძირს, და არს ადგილი ესე ვენახოვანი, ხილიანი, მო\სავლიანი.
Line of ed.: 6     ბრინჯ-ბამბას გარდა ყოველნი სცენდების ნაყოფიერად,
Line of ed.: 7     ვითარცა დავსწერთ ქართლისასა, Manuscript page: d_74b  არამედ ღჳნო აქაური თხელი და
Line of ed.: 8     მომჟავო, გარნა საამო სასმელად.



Section: 37  
Page of ed.: 362  
Line of ed.: 9   აღწერა პატარა ლიახვის ჴეობისა


Line of ed.: 10        ხოლო ისროლის-ჴევის და ჟამურის დასავლით არს პატარა
Line of ed.: 11     ლიახვის ჴეობა. ამათ განჰყოფს მთა ბენდერისა, წიფორისა
Line of ed.: 12     და ქნოღოსი. მდებარებენ მთანი ესენი ჩდილოდამ სამჴრით კავკა\სიიდამ.
Line of ed.: 13     ამ მთებს უძეს აღმოსავლით ისროლის-ჴევი, ჭურთა და ჟა\მური,
Line of ed.: 14     დასავლით -- პატარა ლიახვი. გამოსდის პატარა ლიახ\ვი
Line of ed.: 15     ქნოღოს ზეით მცირეს ტბას და მოდის ფოტორისამდე
Line of ed.: 16     სამჴრეთად, მერმე საცხენის ქუემოთამდე დასავლეთად, მერმ
Line of ed.: 17     ეკიდევ სამჴრით. ხოლო ვანათს ერთვის დასავლიდამ ლიახვს ჴევი
Line of ed.: 18     გერისა. გამოსდის მშხლების მთას და დის სამჴრით. ამას ზედა
Line of ed.: 19     მსახლობელნი არიან ოსნი. უწოდებენ ვანათითურთ სავახტანგოს.
Line of ed.: 20     ხოლო ვანათსა, საცხენისსა და ბელოთს ზეით ერთვის ფოტრი\სის-ჴევი,
Line of ed.: 21     ღრმა და კლდიანი, ძნიად განსავალი. გამოსდის გერისა
Line of ed.: 22     და შუა-ცხვირის მთას. შუაცხვირს მსახლობელნი არიან ოსნი.
Line of ed.: 23     ამ ფოტრისას-ჴევს ზეით არს აწერის-ჴევი. აქ აღაშენა შანშემ
Line of ed.: 24     ციხე-სიმაგრედ თჳსად, არამედ ექმნა გალიად, რამეთუ გამოიყვანეს
Line of ed.: 25     ცოლი და დედაწული მისი მუნიდამ. მას ზეით მოერთვის ჴევი
Page of ed.: 363   Line of ed.: 1     შამბიანისა ლიახვს აღმოსავლიდამ. გამოსდის ჟამურის მთას
Line of ed.: 2     და დის დასავლეთად. ამ ჴევს ზეით ერთვის ლიახვს ჴევი ჩაბა\რუხეთისა.
Line of ed.: 3     გამოსდის გერის Manuscript page: B_151b  მთას, დის აღმოსავლით, ერთვის
Line of ed.: 4     ლიახვს დასავლიდამ. ამ ლიახვის შესართავს, ორსავ წყალს შუა,
Line of ed.: 5     არს ციხე ბეყჩოსი. ამ ციხეს ზეით არს ქნოღო სამ ჴეობად,
Line of ed.: 6     აღმოსავ\\ლიდამ, Manuscript page: R_281  ჩდილოდამ და დასავლით-ჩდილოდ შუადამ. ხოლო
Line of ed.: 7     ტბა ქნოღოსი არს მცირე, რომელსა სდის ლიახვი. ამ ტბიდამ
Line of ed.: 8     ვანათამდე არს ლიახვის ჴეობა უვენახო, უხილო, ვითარცა დავსწე\რეთ
Line of ed.: 9     მთის ჴევნი, და სივიწროვით ესე უფროს მწირი, არამედ აწე\რის-ჴევს
Line of ed.: 10     ზეით არიან მოსახლენი ოსნი სრულიად.



Section: 38  
Page of ed.: 363  
Line of ed.: 11   აღწერა მაღრან-დვალეთისა


Line of ed.: 12        ხოლო კუალად ქნოღოს ჩდილოთ კერძოდ არს მთა დიდი კავკა\სი.
Line of ed.: 13     ამ კავკასის ჩდილოთკენ არს მაღრან-დვალეთი. და იმ\ზღვრების
Line of ed.: 14     ესე მაღრან-დვალეთი აღმოსავლეთით კავკასით, მთიუ\ლეთსა
Line of ed.: 15     და მაღრან-დვალეთს შუათითა; სამჴრით კავკასით, ქნოღო\მაღრან-დვალეთის
Line of ed.: 16     შორისით; ჩდილოთ კავკასით და მთათა უმდაბ\ლესითა,
Line of ed.: 17     თრუსო-ზახასა და მაღრან-დვალეთს შორისით; დასავლით
Line of ed.: 18     მთით, ჩამოსულით კავკასიდამ, ჟბასა და მაღრან-დვალეთს შორი\სით.
Line of ed.: 19     აქ მაღრან-დვალეთს გამოსდის დიდი ლიახვი თრუსოსა და ზა\ხის
Line of ed.: 20     კავკასსა, და დის სამჴრეთს-დასაელეთს შუა. და არს მაღრან\დვალეთი
Line of ed.: 21     სამ-ჴეობა, მოსავლით, ვითარცა ამ მჴრის მთის ადგილნი
Line of ed.: 22     დავსწერეთ. მსახლობელნი არიან ოსნი. ხოლო ქსნის მამულნი, რო\მელნი
Line of ed.: 23     დავსწერეთ, არიან მაგარნი მთითა, კლდითა და ტყითა. არს
Line of ed.: 24     მთანი შემკობილნი ყუავილითა და ბალახითა. კაცნი ჰგონე, ვითარ\ცა
Line of ed.: 25     არაგჳსანი, არამედ ისინი უმჯობესნი. ამ მთის ადგილებთა შინა,
Line of ed.: 26     რომელნი აღვსწერენით, დიან წყარონი ფრიად ანკარანი, მომლა\შონი,
Line of ed.: 27     არამედ საჭმლის მომდნობნი და მომნელებელნი, და სმენ მუ\ნებურნი;
Line of ed.: 28     უწოდებენ ვეძას, პირუტყუთ შემრგო, გამასუქებელი. ხო\ლო
Line of ed.: 29     რაოდენნი ოსნი დავსწერეთ ამ ადგილებთა შინა, პირველად სახ\ლებულან
Line of ed.: 30     ქართველნი გლეხნი. შემდგომად მეპატრონეთა მათთაგან
Page of ed.: 364   Line of ed.: 1     გარდმოსახლებულან ოსნი, და ქართველნი ბართა შინა ჩამოსულან,
Line of ed.: 2     ვინაჲთგან მტერთაგან ბარს შინა კაცნი შემცირებულან. არამედ
Line of ed.: 3     ჩუეულებასა ამ ოსთასა დავსწერთ მ\\ის Manuscript page: B_152a  ადგილს, ოსეთის აღწერასა
Line of ed.: 4     შინა.



Section: 39  
Page of ed.: 364  
Line of ed.: 5   აღწერა მეორე სასპასპეტოსი და
Line of ed.: 6   საამილახვაროსი


Line of ed.: 7        ვიწყებთ მეორეს სასპასპეტოს, მემარჯუნეს, შიდა
Line of ed.: 8     ქართლის ნაკუეთსა, რომელი არს აწის ზემო-ქართლი. ხოლო
Line of ed.: 9     საზღვარი ამისი არს: აღმოსავლით, რომელი დავსწერეთ ხაზი კას\პიდამ
Line of ed.: 10     წარსრული ჩდილოს, გამჭრელი წლევისა, შავტყისა და მისრუ\ლი
Line of ed.: 11     კსნის კიდემდე და ბო\\ლადმდე; Manuscript page: R_282  სამჴრით მდინარე მტკუარი; ჩდი\ლოთ,
Line of ed.: 12     რომელი აღვსწერეთ კსნის მამულის საზღვარი, და მერმე კავ\კასი;
Line of ed.: 13     დასავლით ძირულას იქითი მთა კოლბეურისა, მცირე, რომელი
Line of ed.: 14     მიჰყვება ჩდილოთ კერძ პერანგამდე, მუნიდამ ერწო-კუდარამდე და
Line of ed.: 15     ესევ მთა კოლბეურისა, ჴეფინისჴევსა და ამაშუკეთს შუა, მიჰყვების
Line of ed.: 16     სამჴრით ვერტყვილამდე; ვერტყვილიდამ ხაზი ჩხერიმელის დაბის
Line of ed.: 17     ქუაბამდე, და მუნიდამ მახვილოს მთის განმ\\ჭრელი Manuscript page: d_75a  დვირამდე და ბა\კულიანის
Line of ed.: 18     მთამდე. ხოლო მუხრანს თხოთის მთიდამ მოსდევს მთა,
Line of ed.: 19     დასავლეთად, მტკურის კიდესა, გორის ქალაქამდე, და ეწოდების
Line of ed.: 20     მთაწლევისა, მერმე კუერნაქი. არს ამ მთისა ჩდილოთ
Line of ed.: 21     კერძო ტყიანი, ვიდრე ზეგანამდე, მას ზეით კუერნაქი უტყ[ე]ო გო\რამდე,
Line of ed.: 22     და სამჴრით კერძი სრულიად უტყ[ე]ო, გარნა ბალახიანი
Line of ed.: 23     ზამთარცა და თბილი. კლდენი მაღალნი და ქუაბნი გამოკუეთილნი
Line of ed.: 24     მრავალნი. კლდე ესე აშურიანამდე, ვითარცა სარკინეთისა, მერმე
Line of ed.: 25     თირი.

Line of ed.: 26        ხოლო წლევის მთას გასჭრის მდინარე რეხულა, ქოლოთ\ქვიტკირის
Line of ed.: 27     ქუეით დის ლეხურა სამჴრით, ერთვის კასპს მტკუარს
Line of ed.: 28     ჩდილოდამ. კასპი აღაშენა პირველად ქალაქი უფლოს, მცხეთო\სის
Page of ed.: 365   Line of ed.: 1     ძემან, და იყო ქალაქი ყრუმდე, ხოლო აწ არს დაბა დიდი. კასპს
Line of ed.: 2     ზეით, წლევის მთაში, არს მონასტერი მამებას, სტეფანწმი\დისა,
Line of ed.: 3     თათესაგან, ი̃გ მამათაგანის, ქმნული. დაფლულია წმიდა თათე
Line of ed.: 4     მუნ. იტყჳან ამის ნაწილის აღმოსლვასა, ვითარცა წმიდის შიოსას,
Line of ed.: 5     არამედ აწ დეკანოზის მიზეზით დაყენებული. და აწ არს ხუცის სა\მარ.
Line of ed.: 6     მას ზეით არს ციხე, სადითგან გამოიყვანეს ოვსთა გო\\რგასლის Manuscript page: B_152b 
Line of ed.: 7     დაჲ. ამის ზეით, ჴორჴებთან, ერთვის რეხულას ჴევი უსისტყისა
Line of ed.: 8     და გამოსდის მჴურვალეთის მთას. ამის ზეით არს, რეხულას აღმო\სავლით,
Line of ed.: 9     სამთავისი, ეკლესია დიდი, გუმბათიანი, დიდშვენიე\რად
Line of ed.: 10     შენებული. ზის ეპისკოპოზი, მწყემსი კსნისა და ლეხურას ჴეო\ბისა,
Line of ed.: 11     ქმნული არს ი̃გ მამათაგანისა ისიდორესგან, და დაფლული არს
Line of ed.: 12     იგი მუნვე. ხოლო სამთავისის ჩდილოთ, ჭალას, შენობა დიდი სა\სახლეთა.
Line of ed.: 13     ჭალის აღმოსავლით არს ციხე ცხვილოსისა,
Line of ed.: 14     მთის ძირსა ზედა. და წარივლის მთა ესე ჩდილოთ ზებეყურამდე და
Line of ed.: 15     დასავლით უსანეთამდე, და არს ტყიანი და ნადირიანი. ჭალას ზეით
Line of ed.: 16     არს დაბა რეხი, რომლისა გამო იწოდა მდინარე ესე. ამ რეხის
Line of ed.: 17     აღმოსავლეთით არ\\ს Manuscript page: A_116  მონასტერი ქუაბისმანი. ზის წინამძღვარი.

Line of ed.: 18        აქამდენ არს რეხის ჴეობ[აი ხილიან-ვენახიანი და ნაყოფიერი.
Line of ed.: 19     ამას ზეით ქოლოთქვიტკირითურთ, ვითარცა სხუა მთ\\ის Manuscript page: R_283  ალაგნი.
Line of ed.: 20     რეხის დაბის ზეით ერთვის რეხულას ჴევი წოლდისა, და გან\ჰყოფს
Line of ed.: 21     ამას მთა წინჴსენებული ცხვილოსისა. ჩდილოთ ამ მთისა არს
Line of ed.: 22     წოლდი, სამჴრით ბერშოეთ-კირბალი და სხუანი. წოლდის-ჴევი
Line of ed.: 23     გამოსდის უსანეთის მთას. უსანეთის მთის თხემს არს ეკლე\სია
Line of ed.: 24     წმიდის გიორგისა, უგუმბათო. ამის გამო ეწოდა მთასა ამას სა\ხელი
Line of ed.: 25     ესე. ამის აღმოსავლით, ზემორ, არს ზახორი, ზახორს ზეით
Line of ed.: 26     ციხე კაბერი, და ამ ციხეს ზეით ქოლოთქვიტკირი, ხოლო კუა\ლად
Line of ed.: 27     ჭალასა და რეხის დასავლეთად, მჴურვალეთს ზეით, არს მთაში
Line of ed.: 28     მონასტერი კეთილნაშენი, აწ უქმი.

Page of ed.: 366  
Line of ed.: 1        ამ მთის მიყოლვით, დასავლეთისაკენ მეჯვდამდე და ვიდრე დიდ
Line of ed.: 2     ლიახვამდე და კუერნაქის მთის შორისი მინდორი დიდი და უტყეო,
Line of ed.: 3     გარნა დაბნებთა არს წალკოტნი, ნიგვზნარნი და ვენახნი მრავალნი;
Line of ed.: 4     და ირწყვის მინდორი ესე მეჯვდის აღმოსავლეთისა მეჯუდის რუთი.
Line of ed.: 5     მოვალს ყოველნი მარცვალნი, თჳნიერ ბრინჯ-ბამბისა. მთის ძირის
Line of ed.: 6     დაბნებნი ეგრეთვე ვენახოვანნი და ხილიანნი, პირუტყუთა სიმრავ\ლე,
Line of ed.: 7     თჳნიერ აქლემისა, არს ყოვ\\ლისავე. Manuscript page: B_153a  ამ ადგილს|aწ უწოდებენ
Line of ed.: 8     საამილახოროსა. კუალად კასპის დასავლით მინდორი მტკუ\არსა
Line of ed.: 9     და კუერნაქს შუა არს აშურიანი, უწყლოობით უნაყოფო,
Line of ed.: 10     უფლისციხემდე, არამედ ზამთარს ბალახიანი, და იზრდების ცხო\ვართა,
Line of ed.: 11     რემათა და მროწლეთა სიმრავლე, და ტფილი ზამთარ. აშუ\რიანს
Line of ed.: 12     ზეით არს უფლის-ციხე, კუერნაქის გამოკიდებულის
Line of ed.: 13     კლდის გორასა ზედა, მტკურის კიდესა, რომელი აღაშენა პირველად
Line of ed.: 14     უფლოს, ძემან ქართლოსისამან, და იყო ქალაქი ჩინგისამდე; აწ არს
Line of ed.: 15     მემუსრვილი. არამედ შენობა უცხო, კლდისაგან გამოკუეთილი; პა\ლატნი
Line of ed.: 16     დიდ-დიდნი ქანდაკებულნი კლდისაგანვე; გჳრაბი ჩახვრე\ტით
Line of ed.: 17     ჩაკაფული მტკურამდ[ე], დიდი. დასავლით აქუს ქარაფი მაღა\ლი,
Line of ed.: 18     და მას შინა გამოკუეთილნი ქუაბნი მრავალ-დიდნი, არამედ აწ
Line of ed.: 19     შეუალ არს, აქა არს ბუზნი. გამოსული იხილვების სპა-ლაშკარნი
Line of ed.: 20     შუბოსანმშვილდოსანნი, ცხენოსანნი, გალაშკრებ\\ულნი, Manuscript page: d_75b  ნიშვნენ მის\ნობად
Line of ed.: 21     და უწოდებენ უფლისციხეს.



Section: 40  
Page of ed.: 366  
Line of ed.: 22   აღწერა გორის ქალაქისა


Line of ed.: 23        ამის დასავლით არს ქალაქი გორი. ამან სახელი მოიგო გო\რისაგან,
Line of ed.: 24     რომელი აღმოსულ არს მუნ დიდი, ლიახვის მდი\\ნარის Manuscript page: R_284  კი\დესა
Line of ed.: 25     ზედა. და მოსდგამს ამ გორას აღმოსავლით კუერნაქი, ჩდი\ლოთ
Line of ed.: 26     მთა რუისისა, ლიახვის დასავლეთად, რომელი იწოდების კუ\ერნაქადვე,
Line of ed.: 27     სამჴრით მთა ბურეთისა და გორიჯურისა. და ამ მთის
Page of ed.: 367   Line of ed.: 1     ძირს, გორსა და მთას შუა, დის მდინარე მტკუარი. ხოლო ქალაქს
Line of ed.: 2     გორს ჩაუდის დასავლით მდინარე ლიახვი, და მიერთვის ლიახვი
Line of ed.: 3     მტკუარსა ჩდილოდამ. არამედ არა არს უწყებული, ვისით აღშენდა
Line of ed.: 4     პირველ, გარნა ცხორებასა წერილ არს: "ერეკლე კეისარმან უწოდა
Line of ed.: 5     ტონთიო (რომელი არს ოქროს მთა) და ჰყო საფლველად საგან\ძურთა".
Line of ed.: 6     არს გორასა ზედა ციხე დიდი. დასავლით არს გვრაბი, ჩა\ტანილი
Line of ed.: 7     ლიახვამდე, ქვიტკირისა. ამის გარმოხვეული ლიახვიდამ
Line of ed.: 8     ლიახვამდე ქალაქი პ̃გ მეფემან სჳმონ წარუხუნა ოსმალთა და შე\მუსრა
Line of ed.: 9     ციხე. პ̃თ მეფის როსტომის მეფობას აღაშენა შასეფიმ კუა\ლად
Line of ed.: 10     ციხე, და მიერით ეპყრათ ყიზილბაშთა. ჟ̃დ Manuscript page: B_153b  მეფის ვახტანგის
Line of ed.: 11     ჟამსა იყო ცარიელი, შემდგომად დაიპყრეს ურუმთა, მერმე შანა\დირ
Line of ed.: 12     დაარღვივა ციხე; არამედ დაძალყოფილი ოსმალთა, და ლეკთა,
Line of ed.: 13     და ყიზილბაშთაგან შემცირდა ქალაქიცა. და არს შენობა უმეტეს
Line of ed.: 14     ქვიტკირისა, ეკლესიანი კეთილშუენიერნი ჱ̃, გარნა ერთი შემუს\რეს
Line of ed.: 15     ოსმალთა სომხისა. აქა პ̃თ მეფემან როსტომ ქმნა სასახლე ყი\ზილბაშთა
Line of ed.: 16     რიგისა, წალკოტ-სავარდითა, დიდი, ავაზანი წყლიანნი
Line of ed.: 17     დიდ-დიდნი შუენიერნი. ჟ̃დ მეფემან ვახტანგ განაახლა; შემუსრეს
Line of ed.: 18     ოსმალთა. არამედ არს ადგილი ჰავითა შუენიერი, წყალი კარგი, გა\რემოს
Line of ed.: 19     აქვან ვენახნი და წალკოტნი მრავალნი ზაფხულ კეთილი, ზამ\თარს
Line of ed.: 20     ცივი, ქარიანი; სანადირო მოუკლებელი ფრინვლითა, თევზი\თა
Line of ed.: 21     და სხჳთაცა. ხილნი და საზრდელნი მრავალნი, გემოიანნი. მსახ\ლობელნი
Line of ed.: 22     არიან ქართველნი და სომეხნი, ჰაეროვანნი, ტანოვანნი,
Line of ed.: 23     შუენიერნი, ამაყნი და დიდის მთქმელნი.



Section: 41  
Page of ed.: 367  
Line of ed.: 24   მეჯვდის მდინარის აღწერა
Line of ed.: 25   ბიყრამდე


Line of ed.: 26        აქ ციხის ძირს, ერთვის ლიახვს მეჯვდის მდინარე. არს ბიყრამ\დე
Line of ed.: 27     მეჯვდა ვენახოვანი, ხილიანი. ამიერ და იმიერ დაბნები მრავალ\ნი;
Page of ed.: 368   Line of ed.: 1     თესლთა, მარცვალთა მოსავლით ნაყოფიერი. გორს ზეით ბერ\ბუკს,
Line of ed.: 2     ერთვის მეჯვდას სველნეთის ფშანი. არს მეჯუდა\ზედ,
Line of ed.: 3     იკორთისა და კირბალის მთის ძირს, დაბა მეჯვდა, რომლისაგან
Line of ed.: 4     ისახელა მდინარე ესე. გორიდამ ჩდილოთკენ მეჯვდას ზეით არს,
Line of ed.: 5     უსანეთის მთის ძირში, მონასტერი წმიდის თევდორესი, აწ ხუცის
Line of ed.: 6     Manuscript page: R_285  სამარ. ამას ზეით არს მონასტერი მეჯვდის მდინარის დასავლეთად,
Line of ed.: 7     მთის ძირში, ბიეთს, მონასტერი კეთილს შუენიერს ადგილს. ამას
Line of ed.: 8     უდის ჴევი, გამომდინარე მერის მთისა. და მიერთვის მეჯუდას და\სავლიდამ.
Line of ed.: 9     უზის ბიეთს წინამძღუარი. ბიეთს ზეით არს ჴევი მახი\სისა.
Line of ed.: 10     აქამომდე ჴეობა მეჯვდა ვენახოვან-ხილოვანი, მოსავლია\ნი.
Line of ed.: 11     ამას ზეით არს ბიყარი და ისროლის-ჴევი, ვითარცა აღვსწერეთ.



Section: 42  
Page of ed.: 368  
Line of ed.: 12   აღწერა დიდის ლიახვისა და პატარა
Line of ed.: 13   ლიახვისა ვანათამდე


Line of ed.: 14        ხოლო გორიდამ ლიახვის მდინარის სიგრძე არს მაღრან-დვა\ლეთამდე
Line of ed.: 15     და დის მაღრან-დვალეთიდამ, აღმოსავლეთიდამ დასავ\ლეთად,
Line of ed.: 16     მუგუთამდე; მუგუთიდამ დის სამჴრით გორამდე, და გორს
Line of ed.: 17     მცირეთ ქუემოთ მიერთვის მტკუარს ჩდილოდამ. არამედ არს მდი\ნარე
Line of ed.: 18     ლიახვი სარგებლიანი, მრწყველი ველთა იმიერ და ამიერ
Line of ed.: 19     ლიახვისათა, ჩქარად მომდინარე და რიყიანი, და ჴმოვანი, სასმე\ლად
Line of ed.: 20     შემრგო და გემოიანი, მარადის ცივი, გარნა ვერ განჰყინავს ზამ\თარს
Line of ed.: 21     სიჩქარისათჳს. თევზნი მრავალნი. რომელნი ველნი ირწყვიან
Line of ed.: 22     ლიახმვთა, პური მისი არს ყოველთა ქართლისათა უმჯობესი, და
Line of ed.: 23     გემოიანი, და სპეტაკი. გორს ზეით ლიახვს ერთვის გორისავე ჭალი\სა
Line of ed.: 24     და ნაჭარმაგევის წყალნი. ნაჭარმაგევი იყო სადგური მე\ფეთა
Line of ed.: 25     და კეთილსანადირო, და აწ კარალეთად Manuscript page: d_76a  წოდვილი, ად\გილი
Line of ed.: 26     ტურფა, ჭალიან-მინდვრიანი, ნადირიანი, ფრინველიანი. არა\მედ
Page of ed.: 369   Line of ed.: 1     ამ გორს ზეით არღარა არს კაკაბი, გარნა მცირედთა ადგილებ\თა
Line of ed.: 2     თუ მოიპოების. გორს ზეით, კარალეთის პირისპირს, ლიახჳს
Line of ed.: 3     დასავლით, რუისის მთის ძირს, არს თედოწმინდა. მცირედ მას
Line of ed.: 4     ზეით ერთვის დასავლეთიდამ ლიახუს ვარიანის ფშანი და
Line of ed.: 5     ახალდაბისა. ამ ფშანსა შინა იპყრობის კალმახი ყვითელი
Line of ed.: 6     და ფრიად კარგი.

Line of ed.: 7        ვარიანს ზეით ერთვის ლიახუს აღმოსავლეთიდამ პატარა ლიახჳ.
Line of ed.: 8     ამის გამო ეწოდა დაბასა ამას შერთული. ვანათამდე არს ვე\ნახიანი,
Line of ed.: 9     ხილიანი, დაბნებიანი და მრწყველი ველთა გორს ზეითისა,
Line of ed.: 10     მეჯუდის Manuscript page: A_117  მდინარისა და პატარას ლიახუს შუათთა, გუერდის-ძირამ\დე.
Line of ed.: 11     შერთულს ზეით არს ეკლესია არბო-წმიდისა, სასწაულთ\მოქმედი,
Line of ed.: 12     პატარა ლიახჳს კიდეზე, დასავლით. ამ არბო-წმიდის
Line of ed.: 13     ზეით ერთვის პატარა ლიახუს აღმოსავლიდამ მერის-ჴევი. ამ ჴევზე
Line of ed.: 14     აღმოსავლეთით არს, ორბოძლის მთის კალთასა ზედა, კულბი\\თ\ის Manuscript page: R_286 
Line of ed.: 15     ციხე. კულბითს ქუეით მოერთვის ამ ჴევს ლაფაჩების\ჴევი.
Line of ed.: 16     გამოსდის ორბოძალს. ამ ჴევს ერთვის სნეკვის-ჴევი,
Line of ed.: 17     დიდი და ღრმაკეთილი შემრგო, რომელიცა გამოსდის სნეკვსავე. და
Line of ed.: 18     არს სნეკვი, და ლაფაჩები, და მერე კსნისავე. ამ მერისჴევს ზეით,
Line of ed.: 19     ჩდილოთ კერძ, არს ვანათი, პატარა ლიახჳს კიდესა. მაღლა გო\რასა
Line of ed.: 20     ზედა არს ციხე, სნეკვიდამ წამოსულს მცირეს მთასა ზედა. ეს
Line of ed.: 21     მთა გაჰყოფს კულბითს-ვანათამდე სოფლებსა და საცხენისსა, და
Line of ed.: 22     ბელოთს, და პატარა ლიახუს, Manuscript page: B_154b  და მიადგების ორბოძალს. ჩრდილოთ
Line of ed.: 23     უდის პატარა ლიახჳ, სამჴრით აქუს კულბითი და ვანათი. ვანათის
Line of ed.: 24     ციხე შემუსრვილი განაახლა შანშემ. შემუსრეს კუალად ყიზილბაშთა.
Line of ed.: 25     ციხის უკან, ჩდილოთ, არს კლდე მაღალი, ქარაფოვანი, მჭურეტი ლი\ახჳსა,
Line of ed.: 26     და მას შინა ქუაბნი გამოკუეთილნი მრავალნი.

Line of ed.: 27        ხოლო კუალად შერთულს ზეით, დიდს ლიახუზედ, არს მეღვ\რეკისს
Line of ed.: 28     მონასტერი უგუმბათო, უზის წინამძღუარი, დასავლით
Page of ed.: 370   Line of ed.: 1     მეღვრეკისისა, ლიახუს გაღმა, არს ნიქოზს ეკლესია ღვთაებისა
Line of ed.: 2     დიდი, გუმბათიანი, აღაშენა გორგასალ და დადვა მას შინა გუამი
Line of ed.: 3     წმიდისა რაჟდენისა. მანვე გორგასალ ჰყო საეპისკოპოზოდ და დასუა
Line of ed.: 4     ეპისკოპოზი; ზის დღესაც მწყემსი კავკასიანთა, დუალთა და აწ ოსე\თად
Line of ed.: 5     წოდებულისა, გლოლა-ღებითურთ. და არს ეკლესია დიდშენი,
Line of ed.: 6     კეთილს ადგილს, შუენიერი. ამ ნიქოზის ჩრდილოთ, | დიდის ლიახჳს
Line of ed.: 7     კიდეზედ, არს მცირე ქალაქი ქცხილვანი, კეთილ-ჰაოვანი. მსახ\ლობელნი
Line of ed.: 8     არიან ქართველნი, სომეხნი, ურიანი. გარემოს წალკოტო\ვან-ვენახოვანი,
Line of ed.: 9     საზრდელით მაძღარი. ლიახუს გაღმა, აღმოსავლე\თით
Line of ed.: 10     ქცხილვანისა, ასტყდების მთა ტყიანი, და ეს მთა მიჰყვების
Line of ed.: 11     ჩდილოთკენ მშხლებამდე. ამ მთის ძირს, ქრცხილვანის აღმოსავ\ლით,
Line of ed.: 12     პატარა ლიახჳსაკენ, არს ერედვს ციხე და ეკლესია მას
Line of ed.: 13     შინა, წმიდის გიორგისა, სასწაულიანი, მის ჩდილოთ, მთის კალთას,
Line of ed.: 14     არს ციხე მცირე სხუა. ამ ერედვის ჩდილოთ განჰყოფს მთა ესე
Line of ed.: 15     ვანათ-გერის-ჴევსა და დიდს ლიახუსა. კუალად ერედვის ჩდილოთ,
Line of ed.: 16     ამავე მთასა შინა, არს, ქრცხილვანისაკენ, მონასტერი გუმბათიანი,
Line of ed.: 17     კეთილშენი, კარგს ადგილსა და შუენიერსა, საბაწმიდა, დიდ\ნაშენი
Line of ed.: 18     და აწ ხუცის სამარ. მის ზეით, ამავე მთაში, არს აღმოსავ\ლისკენ,
Line of ed.: 19     უდაბნო, მაღალს კლდესა შინა გამოკუეთილნი ქუაბნი
Line of ed.: 20     ეკლესიით; ძეს მოწესე მკუდარი, დღემდე დაუშლელი, კუბოსა შინა
Line of ed.: 21     კლდისასა, ანაფორითა. აქა არს კარკალი, სადაცა ზამთარ დნების Manuscript page: R_287 
Line of ed.: 22     თოვლი, ხოლო ზაფხულს ჰყინავს და ჴმარობენ ზაფხულ ყინულად.

Line of ed.: 23        კუალად ქცხილვანს ზეით არს, ლიახჳს დასავლით, თამარა\შენი,
Line of ed.: 24     მცირე ქალაქი. მსახლობელნი სომეხნი, ურიანი და ქართველ\ნი.
Line of ed.: 25     თამარაშენს ზეით ერთვის თირის მონასტრის-ჴევი.
Page of ed.: 371   Line of ed.: 1     Manuscript page: B_155a  ამ ჴევზედ, გორის ძირს, არს აჩაბეთი, სასახლე და ციხე მეფე\თა.
Line of ed.: 2     ამის დასავლეთით არს, მთაში, თირის მონასტერი,
Line of ed.: 3     უგუმბა\\თო, Manuscript page: d_76b  არამედ ფრიად კეთილშენი, კეთილს ადგილს. ზის წი\ნამძღუარი.
Line of ed.: 4     აჩაბეთს ზეით, კეხვს, არს, მთის კალთას, ციხე კეხ\ვისა.
Line of ed.: 5     და მთა ესე ასტყდების დასავლეთის კერძოდ ქცხილვანიდამ, და
Line of ed.: 6     წარმოივლის ჩდილოთ, და კეხვს ზეით მოვიწროვდების კლდითა, და
Line of ed.: 7     მერმე წარვალს დასავლით, და მიადგების პერანგის წარმოსრულს,
Line of ed.: 8     წონისა და ფაწას შორისს, მთასა. და კუალად ქცხილვანიდამ წარ\ვალს
Line of ed.: 9     დასავლით, და მივალს ბეყმარამდე. ხოლო კეხვს ზეით, მოვი\წროებულსა
Line of ed.: 10     ზედა, არს ჴიდი სვერისაკენ გამსლველი, და ამ ჴიდს
Line of ed.: 11     ქუეით ჴიდთა მუსრავს ლიახჳ მტკიცესაცა. და გორიდამ სუერამდე
Line of ed.: 12     არიან ლიახჳს იმიერ და ამიერ დაბნები ხილიან-ვენახიანნი. არამედ
Line of ed.: 13     არს ღჳნო თხელი და მომჟავო, სასმელად მშუენი.

Line of ed.: 14        კეხვის აღმოსავლეთიდამ ლიახუს ერთვის ჴევი სუერსა და
Line of ed.: 15     ქემერტს შუა; ჩამოვარდების ჩდილოდამ. გამოსდის ამასა და გერის
Line of ed.: 16     შორისს მთას. ამ მთის თხემზედ არს ეკლესია სპარსის
Line of ed.: 17     წმიდის გიორგისა, და არს ხატი დიდი ოქროსი, სპარს\თაგან
Line of ed.: 18     ქმნული, სასწაულისათჳს მის მიერ ქმნულისა, და აწცა არს
Line of ed.: 19     სასწაულიანი. კუალად სუერიდამ წარივლის მთა ტყიანი ჩდილოთ,
Line of ed.: 20     და სადაცა მოდრკების ლიახჳ, მოდრკების მთაჲ ესეცა, და წარივ\ლის
Line of ed.: 21     აღმოსავლით, და მიადგების გერის მთასა. სუერის ჴიდს ზეით
Line of ed.: 22     ჩამოვარდების ითრაფულა დასავლეთიდამ და მიერთვის ლი\ახუს.
Line of ed.: 23     ამას ზეით, გუფთას, არს ნაციხვარი. გუფთას ზეით მოერ\თვის
Line of ed.: 24     ლიახუს მდინარე ფაწა. გამოსდის ერწოსა და ამას შუ\[ა]თს
Line of ed.: 25     მთას, მიდის აღმოსავლეთად. და ამ ჴევს მოერთვის სხუა ჴევი
Line of ed.: 26     სამჴრიდამ, გამოსდის მასვე მთას, მოდის აღმოსავლეთად. ამ ჴევის
Line of ed.: 27     შესართავს ზეით ერთვის ფაწას პატარა-ჯავის ჴევი, გა\მოსდის
Line of ed.: 28     დუალთ-გორასა. ამას ზეით ერთვის ფაშას სოხოს-ჴევი.
Page of ed.: 372   Line of ed.: 1     სოხოს-ჴევს ზეით ფაწასვე მოერთვის ქეშელთის-ჴევი და
Line of ed.: 2     სდიან ეს ჴევნი დუალთ-გორასა.

Line of ed.: 3        ხოლო პატარა ჯავასა და ხწვეს შუა არს მთა ტყიანი, დუალთ\გორიდამ
Line of ed.: 4     ფაწამდე სამჴრით Manuscript page: R_288  მდებარე. ფაწის შესართავს. ზეით არს
Line of ed.: 5     სხლები და ჯავა. ჯავას ზეით ერთვის ლიახუს დასავლეთიდამ
Line of ed.: 6     ხწვის-ჴევი, სდის დუალთ-გორასა. ხწვის პირისპირ, ლიახუს
Line of ed.: 7     გაღმა კიდურს არს მიწა სასუნებელი, და უდის სუნი ფრიად ძნელი,
Line of ed.: 8     არამედ Manuscript page: B_155b  ჰკურნებს ქარსა, სევდასა და ინთილას სუნებითა, გარნა
Line of ed.: 9     მსუნებელი შებნდების სუნითა. ხწვეს ზეით ერთვის ჴევი მუგუ\თისა
Line of ed.: 10     ლიახუს, დასავლიდამ, და გამოსდის დუალთ გორასა. აქ
Line of ed.: 11     აღაშენა ციხე მაჩაბელმან, შეუმუსრეს ურუმთა, რომელი იყო მა\ღალს
Line of ed.: 12     კლდესა ზედა. მცირედ ამ მუგუთს ზეით მოდრკების ლიახჳ,
Line of ed.: 13     და მიერთვის მუნ ჴევი კოშკისა. მას ზეით მიერთვის ლიახუს
Line of ed.: 14     როკის-ჴევი. როკას ზეით მიერთვის ლიახუსვე ბჟის-ჴევი.
Line of ed.: 15     და სდიან ეს ჴევნი დუალთ-გორასა, და დიან სამჴრეთად. ხოლო
Line of ed.: 16     ბჟის-ჴევი სადაცა სდის კავკასსა, მუნ დამდაბლდების ზეკარის კავ\კასი,
Line of ed.: 17     და გარდავალს გზა ზამთრისა და ზაფხულისა ზახას და დუა\ლეთს.
Line of ed.: 18     კუალად ლიახუს ერთვის ბჟას ზეით, Manuscript page: A_118  სამჴრიდამ, მშხლე\ბის-ჴევი
Line of ed.: 19     და გამოსდის გერის მთას. და ამას ზეით არს მაღრან\დუალეთი,
Line of ed.: 20     ვითარცა აღვსწერეთ. არამედ სუერს ზეით რომელი ლია\ხჳს
Line of ed.: 21     ჴეობა აღვსწერეთ, არს უვენახო, უსილო; მსახლობელნი არი\ან
Line of ed.: 22     ოსნი, დუალნი; მოსავლით მთის ალაგებრი და პირუტყუთაცა
Line of ed.: 23     ეგრეთი, ხოლო ქცხილვანის დასავლით არს, წინჴსენებულის მთის
Line of ed.: 24     ძირს, თიჴრევის-ჴევი, გამოდის ძარს, დის სამჴრით, არა\მედ
Line of ed.: 25     მინდორად ვერღარა დის. ტბეთს ზეით არს ნაციხარი. ამას
Line of ed.: 26     ზეით ითხრების ქვა შავი დუდეთს. ამ ქვით ბურვენ ეკლესიებ\თა,
Line of ed.: 27     სიბრტყისა და სიმსუბუქისათჳს. გარნა არიან ქცხილვანის
Page of ed.: 373   Line of ed.: 1     ჴეობის კაცნი შუენიერ-ჰაეროვანნი, მებრძოლნი, სირცხვილის
Line of ed.: 2     მდევარნი, ამაყნი, ერთგულნი. სახლობენ თავადნი და აზნაურნი, და
Line of ed.: 3     ქალნიცა ეგრეთვე რიცხვე.



Section: 43  
Page of ed.: 373  
Line of ed.: 4   აღწერა გორისა და ლიახვის ზეითისა


Line of ed.: 5        ხოლო კუალად გორის დასავლით არს მთა რუისისა, ტი\ნის
Line of ed.: 6     ჴიდით, თედო-წმიდით სასირეთამდე და მტკურამდე, მცირე
Line of ed.: 7     ადგილს ტყიანი, საჴნავი და მოსავლიანი ნაყოფიერად, უწყლო,
Line of ed.: 8     და ადგილ-ადგილს დის წყარონი მცირენი. მტკურის პირად ღრა\ტოიან-კლდიანი.
Line of ed.: 9     და ამ მთის დასავლით, მტკურის კიდესა ზედა, არს
Line of ed.: 10     ურბნისი. აღაშენა Manuscript page: d_77a  ქალაქი უფლოს, ძემან ქართლოსისამან, და იყო
Line of ed.: 11     ქალაქი ყრუსადმდე, ხოლო აწ არს ეკლესია დიდი, უგუმბათო, ზის
Line of ed.: 12     ეპისკოპოზი, მწყემსი დიდის ლიახჳსა, და რომელი ირწყვის ლი\ახჳთა
Line of ed.: 13     მით. შემუსრვილი აღაშენა და განაახლა Manuscript page: B_156a  ჟ̃დ მეფემან ვახ\ტანგ
Line of ed.: 14     და შეამკო ხატი მისი წმიდის Manuscript page: R_289  სტეფანე პირველმოწამისა. მოზ\ღუდა
Line of ed.: 15     ქვიტკირითა. ურბნისის დასავლით, დუდეს, დის წყარო
Line of ed.: 16     ფრიად დიდი კიდესა მტკურისასა, რომლით ბრუნვენ დიდნი წის\ქვილნი
Line of ed.: 17     ზამთარცა, ვინაჲთგან ვერ განჰყინავს.

Line of ed.: 18        სამჴრით ურბნისისა არს რუისის მთის ძირს, დაბა დიდი რუ\ისი
Line of ed.: 19     და ეკლესია ღვთაებისა, გუმბათიანი, დიდი, დიდშენი. ზის
Line of ed.: 20     ეპისკოპოზი, მწყემსი ამ რუისისა ზეითის ქართლისა, ლიხ-ტაშის\კარამდე,
Line of ed.: 21     და აწ ესევე მწყსის ჴეობასა და სადგერს, ვინაჲთგან მა\წყუერელი
Line of ed.: 22     არღარა არს. შემუსრა ლანგთემურ; აღაშენა ეკლესია
Line of ed.: 23     ესე ო̃ვ მეფემან ალექსანდრემ. შემდგომად კუალად განაახლა და
Page of ed.: 374   Line of ed.: 1     შეამკო პ̃თ დედოფალმან მარიამ. და ამ რუისის მთის სამჴრე\თის
Line of ed.: 2     მინდორი ნიქოზამდე და ლიახვით დვანის-წყლამდე ირწყვის
Line of ed.: 3     ორის ლიახჳს რუთი, თამარ მეფის ქმნულითა, და ნაყოფიერებენ
Line of ed.: 4     დაბნები ყოვლითავე მრავალნი. ხოლო სალთვისის რუ განაახლა
Line of ed.: 5     ჟ̃დ მეფემან ვახტანგ, არამედ აწ უქმი იყო. ხოლო რუისი არს უწყ\ლო,
Line of ed.: 6     თჳნიერ წყაროსა ერთისა, რომელი არს ეკლესიისა თანა. არამედ
Line of ed.: 7     სცხოვრებენ მით რუთი, და ირწყვის მინდორი ურბნისამდე ამითვე.



Section: 44  
Page of ed.: 374  
Line of ed.: 8   აღწერა დვანის წყლისა


Line of ed.: 9        რუისის დასავლით არს დვანის-წყალი. ეს გამოსდის თი\რის
Line of ed.: 10     მონასტრიდამ წარსრულს მთას, დის ჩდილოდამ სამჴრით, ერ\თვის
Line of ed.: 11     მტკუარს ჩდილოდამ. მტკურის ჩდილოთ, ამ მდინარის აღმო\სავლით,
Line of ed.: 12     არს ბრეთს მონასტერი უგუმბათო, რომელი ჰქმნა პი\როს,
Line of ed.: 13     ი̃გ მამათაგანმან, და დაფლულ არს იგიცა მუნვე. არს აწ ხუ\ცის
Line of ed.: 14     სამარ. ბრეთის დასავლით, წვერიდამ, ასტყდების მთა კვერნაქი
Line of ed.: 15     და მივალს ფცის-წყლამდე, რომელსა უწოდა ცეცხლის-ჯუა\რი.
Line of ed.: 16     წვერს ქუეით, არადეთს, არს ჭია მარიამული, რომელი
Line of ed.: 17     ჰკურნებს ბრაზიანის ნაკბენს სმითა. ამის ჩდილოთ და ამ წყლის და\სავლით
Line of ed.: 18     კიდესა არს დირბს მონასტერი, სადა ზის არქიმანდრი\ტი
Line of ed.: 19     იერუსალიმის ჯუარის მონასტრისა. არამედ მეფენ[ი] ქართლი\სანი
Line of ed.: 20     დასმენ ქართველთა, და ყოველსა საქართველოსა Manuscript page: B_156b  შინა არს მა\მული
Line of ed.: 21     მისი, და ჰფლობს ესე, და მოსავალს გზა[ვ]ნის ვეცხლად იერუ\სალემს.
Line of ed.: 22     ამას ზეით, დვანს, ამ წყალს ერთვის ჴევი ჭოლიბუ\რისა.
Line of ed.: 23     ამ ჴევს ზეით ერთვის ამ წყალს ჴევი წუნარისა. წუ\ნარს
Line of ed.: 24     არს ეკლესია გუმბათიანი, აწ უქმი. წუნარის-ჴევს ზეით არს
Page of ed.: 375   Line of ed.: 1     ეკლესია ერკნეთს; დგანან მთაწმიდის მონაზონნი ბერძენნი.
Line of ed.: 2     აქ ამ წყალს მოერთვის დასავლეთიდამ ნულის-ჴევი. არს
Line of ed.: 3     ნულს ციხე. ამ ჴევს ზეით მოე\\რთვის Manuscript page: R_290  აღმოსავლიდამ ყორნი\სის-ჴევი,
Line of ed.: 4     გამოსდის ძარის მთას. ყორნისს არს ქუაბნი კლდისანი
Line of ed.: 5     და კოშკოვანი, გარნა შემუსრეს ლეკთა. ყორნისს ზეით, წორ\ბისს,
Line of ed.: 6     ერთვის ამ წყალს ხტანის-ჴევი. წორბისს ზეით, ამ
Line of ed.: 7     წყალზედ, მთასა შინა, არს ციხე საქართლისა, მაგარი.
Line of ed.: 8     არამედ ჴეობა დვანისა არს ვენახოვანი, ხილიანი, მარცვლითა ყო\ვლითა
Line of ed.: 9     ნაყოფიერი.


Line of ed.: 10        აღწერა ფცის-წყლისა

Line of ed.: 11        დვანის-წყლის დასავლით არს ფცის-წყალი და დის ლო\ხოისა-პერანგას
Line of ed.: 12     მთათაგან, მოდის სამჴრით და მიერთვის მტკუარს
Line of ed.: 13     ჩდილოდამ. კიდესა მტკურისასა არს ქუენა-ტკოცა, მას ზეით
Line of ed.: 14     ბერძენაული. ამას ზეით მოერთვის ამ წყალს ტკოცის\ჴევი
Line of ed.: 15     დასავლიდამ. ამას ზეით. ფცის ზემორ, ამ წყალს მოერ\თვის
Line of ed.: 16     აღმოსავლიდამ ღოღეთისჴევი, სდის ლებეურის მთას.
Line of ed.: 17     ამას ზეით, ავლევს, მოერთვის ამ წყალს დასავლიდამ ბრე\ძის-წყალი.
Line of ed.: 18     არს ბრეძას მცირე ციხე. გამოსდის ეს წყალი
Line of ed.: 19     პერანგას, მოდის სამჴრით ბრეძამდე, მერმე აღმოსავლით. აბანოს
Line of ed.: 20     ერთვის ამ წყალს წაღვლის-წყალი, და ბრეძას მოერთვის
Line of ed.: 21     აბანოს-წყალი. ეს გამოსდის მშჳლდაურის მთას, მოერთვიან
Line of ed.: 22     ორნივ ბრეძის-წყალს დასავლეთიდამ. აბანოს დის Manuscript page: d_77b  თბილი წყა\ლი,
Line of ed.: 23     ჰკურნებს ქარით დახუთვილსა და ბუგრსა-მუწუკსა. ბრეძის
Line of ed.: 24     ჩდილოთ არს ეკლესია ატოცს, წმიდის გიორგისა, სასწაულიანი.
Line of ed.: 25     ავლევს ზეით, ფცის წყლის აღმოსავლით, არს ოქონას მონას\ტერი
Line of ed.: 26     დიდი, გუმბათიანი, არამედ უცხო არს, რამეთუ ძრვისაგან
Page of ed.: 376   Line of ed.: 1     წახრით მდგომარებს ჩდილოთკენ და არა დაირღუევის, ადგილსა
Line of ed.: 2     შუენიერს, წყაროიანსა. აქა არს ნიგოზი; გასტეხო რა, ნებალი მისი
Line of ed.: 3     არს ნახევარი ნიგოზი და ნახევარი თხილი.

Line of ed.: 4        დასავლით მეტეხისა და ფცის-წყლისა არს თიღვას
Line of ed.: 5     ჯუარის მონასტერი, რომელი აღაშენა ასულმან Manuscript page: B_157a  აღმა\შენებლისამან
Line of ed.: 6     თამარ, გუმბათიანი, დიდშუენიერი, კეთილად ნაშე\ნი.
Line of ed.: 7     შენობანი გარემოს მრავალნი, და აწ ხუცის სამარსა. ამის ჩდი\ლოთ
Line of ed.: 8     კერძ არს ძაღინა. აქა არს ლითონი ვეცხლისა, არამედ
Line of ed.: 9     უსარგებლობისათჳს დაუტევეს. აქავ, მდინარის კიდეს, არს მუ\ხაური;
Line of ed.: 10     მოსახლენი არიან ურიანი და სომეხნი ვაჭარნი. მუხაუ\რის
Line of ed.: 11     ბოლოს ეყრების ფცის-წყალს ხტანის-პევი. ძაღინას არს
Line of ed.: 12     ციხე და სასახლე. ხოლო ფცისა და დვანის-წყალს ჰყოფს მთა ლე\ბეური,
Line of ed.: 13     რომელი ასტყდების დაბის ფციდამ და მდებარებს ხტანამ\დე
Line of ed.: 14     სამჴრიდამ ჩდილოთ, ტყიანი და ნადირიანი. მუხაურს ზეით არს
Line of ed.: 15     მონასტერი ფცისა და ოჟორის-წყალთა შუა, წოდებული ოჟო\რისა,
Line of ed.: 16     უგუმბათო, შემკობილს ადგილ[ს], და აწ ხუცის Manuscript page: R_291  ამარად. ხტა\ნის
Line of ed.: 17     ზეით არს ეკლესია მთასა შინა, წოდებული გომართა, აწ
Line of ed.: 18     ცარიელი. მუნიდამ წარვალს გზა ლოხო\\ისის Manuscript page: A_119  მთასა ზედა, და პე\რანგის
Line of ed.: 19     მთასა ზედა გარდავალს იმერეთის ჭალასა შინა.



Section: 45  
Page of ed.: 376  
Line of ed.: 20   აღწერა ალის-წყლისა


Line of ed.: 21        ხოლო ფცის-წყლის დასავლეთით არს ალის-წყალი. გა\მოსდის
Line of ed.: 22     ლიხის მთას, მოდის სამჴრით, ერთვის მტკუარს ჩდილოდამ.
Line of ed.: 23     ამის შესართავთან არს დაღალულა. ამ მტკურის კიდეზედ,
Line of ed.: 24     სამჴრით, არს სომანეთი. ამ სომანეთის სამჴრით არს ვაყა. ვა\ყას
Line of ed.: 25     ზეით არს ნაბახტევი და ნაციხვარი. სომანეთსა და
Line of ed.: 26     ქუენა-ტკოცას შუა არს მოხისი, დაბა დიდი, ცეცხლი-ჯურის
Line of ed.: 27     მთის ძირს; და ამისი მინდორი მტკურამდე უწყლო, არამედ მოსავ\ლიანი
Line of ed.: 28     ყოვლითა მარცვლითა. ნაბახტევს ზეით ერთვის ალის\წყალს
Line of ed.: 29     ბრილის-წყალი; დის ბრილს ერთის წყაროდამ და აბ\რუნებს
Page of ed.: 377   Line of ed.: 1     წისქვილს. აქ, ბრილს, ითხრების კაჟი ფრიად კეთილი, მო\სპეტაკო,
Line of ed.: 2     ჩახმახისათჳს. ბრილის-წყლის შესართავს ზეით არს
Line of ed.: 3     ალის-წყალზედ, დასავლით, კიდესა ზედა, ალი, ქალაქი მცირე,
Line of ed.: 4     მსახლობელნი არიან სომეხნი და ურიანი, მცირედ ქართველნი. გა\ზაფსულ-შემოდგომას
Line of ed.: 5     ჭყვაპიან-ტალახიანი, ზამთარ ცივი, ზაფ\ხულს
Line of ed.: 6     ცხელი, არამედ ჰავით კეთილი, მხიარული. ალს ზეით არს,
Line of ed.: 7     ლიხის მთის კალთას, ციხე ალისა. ციხეს უკან არს სოფელი უწ\ლევი,
Line of ed.: 8     მთაში. აქ აკეთებენ ჭურსა ღჳნისასა Manuscript page: B_157b  კეთილსა, ყოველთა
Line of ed.: 9     უმჯობესსა. ამავ ციხეს ზეით ერთვის აღმოსავლიდამ ალის-წყალს
Line of ed.: 10     ჭერათჴევის-ჴევი, არამედ უშენობო. ამ ჴევს ზეით არს მო\ნასტერი
Line of ed.: 11     ულუმბას, უგუმბათო, დიდი, დიდშენი, მიქელ ი̃გ მა\მათაგანის
Line of ed.: 12     ქმნული, და დაფლული არს მიქელ მუნვე. ზის
Line of ed.: 13     წინა/მძღუარი.



Section: 46  
Page of ed.: 377  
Line of ed.: 14   აღწერა სურამის წყლისა


Line of ed.: 15        ხოლო კუალად ალის-წყლის დასავლეთით არს წყალი სუ\რამისა.
Line of ed.: 16     გამოსდის ლიხის მთას, მიერთვის ჩდილოდამ მტკუარს,
Line of ed.: 17     ოსიაურს ზეით. აქა არს ჭალა სურამისა, მტკურის კიდესა, დაღა\ლულადამ
Line of ed.: 18     შოლამდე. არამედ გაჰკაფა ჟ̃დ მეფემან ვახტანგ და ქმნა
Line of ed.: 19     დაბნები. ოსიაურს ზეით, ხაშურს, ერთვის სურამის-წყალს ქე\მერტის-წყალი,
Line of ed.: 20     აღმოსავლიდამ. გამოსდის ლიხის მთას. ამ
Line of ed.: 21     ჴეჰ̌ჟის შესართავის დასავლით, შინდარას დასავლით, არს სურამი,
Line of ed.: 22     მცირე ქალაქი, მოსახლენი არიან ქართველნი, სომეხნი, ურიანი.
Line of ed.: 23     არს საშუალს ციხე მაღალს კლდესა ზედა, მტკიცე. არს ჰავითა მშუ\ენი
Line of ed.: 24     და მხიარული. სურამს ზეით, სამჴრიდამ, მოერთვის ამ წყალს
Line of ed.: 25     უთხვის-ჴევი. მას ზეით არს იტრიას მონასტერი ყოვლად\წმიდისა,
Line of ed.: 26     უგუმბათო, დიდშენი აწ ხუცის ამარად. სურამის ბეკმი\დამ\\ასტყდების Manuscript page: R_292 
Line of ed.: 27     მაღალი ბორა, მდებარებს დასავლით წიფამდე და
Line of ed.: 28     ლიხამდე. ამ მთის სამჴრით არს ბეკამი, ტეძერი, ვიდრე შო\ლამდე;
Line of ed.: 29     ჩდილოთ სურამის ჴეობა. შოლის მდინარე გა\მოსდის
Page of ed.: 378   Line of ed.: 1     ლისის მთას, მიდის აღმოსავლეთად, მიერთვის მტკუარს
Line of ed.: 2     ჩდილოდამ. შოლის პირიდამ გაიტანა ჟ̃დ მეფემან ვახტანგ რუჲ,
Line of ed.: 3     რამეთუ იყო მინდორი ესე უწყლო, და ჰყო წისქვილნი, და სმენ
Line of ed.: 4     პირუტყუნი. შოლის პირის დასავლით, შოლისავ კიდეზედ, არს
Line of ed.: 5     ქვიშხეთი, ზაფხულს ჰავითა ამო, შუენიერი, ზამთარ ცივი, ქა\რიანი,
Line of ed.: 6     საჭირო. ქვიშხეთს ზეით, შოლაზედ არს ციხისძირს
Line of ed.: 7     ციხე. ქვიშხეთის სამჴრით არს, მთის ძირს, მტკურის ასლო, დაბა
Line of ed.: 8     ტაშისკარი.

Line of ed.: 9        და ლიახჳს მდინარეს აქათ ტაშისკარამდე, რომელნიცა მდინა\რე-ჴევნი
Line of ed.: 10     აღვსწერენი, უწოდებენ, თჳნიერ შოლისა, ფრონეთა. ამ
Line of ed.: 11     ფრონეთა შინა შემოვალს წყალდიდობას მრავალნი კაპოეტნი, იქმ\ნების
Line of ed.: 12     ჟამად ორაგულნიცა, და წყალცოტაობას არს მათ შინა წუ\რილნი
Line of ed.: 13     თევზნი მრავალნი, და მთის კერძოდ კალმახნი ფრიადნი და
Line of ed.: 14     გემოიანნი. არამედ გორს ზეითნი ადგილნი ესენი არიან მოსავლია\ნი,
Line of ed.: 15     თჳნიერ ბრინჯ-ბამბისა, ვენახითა, ხილითა და ყოვლითა მარ\ცვლითა.
Line of ed.: 16     აკეთებენ მცირედს აბრეშუმსაცა. პირუტყუნი მრავალნი,
Line of ed.: 17     აქლემს გარდა ყოველნი, არამედ არა ეგდენად, ვითარცა აღვსწე\რეთ
Line of ed.: 18     სომსით-საბარათიანოსი, ზამთრისათჳს, რამეთუ არს სამ თუე
Line of ed.: 19     თოვლი, და ზაფხულის ვერ სთიბვენ თივას, საჴნავთ გამო მიწათა
Line of ed.: 20     და მთათა შინა მცირეთა არა საკმაოთა. ჰავითა მშუენი და ამო. სას\მელი
Line of ed.: 21     და საჭმელი აქაური უმეტეს გემოიანი სხუათა ადგილთაგან.
Line of ed.: 22     კაცნი არიან ჰაეროვანნი, ამაყნი, მჴნენი, შემმართებელნი, მხია\რულნი,
Line of ed.: 23     უხუნი, სტუმართმოყუარენი. ქალნი ეგრეთვე, ვითარცა
Line of ed.: 24     სხუანნი დავსწერენით. სახლობენ მთავარნი და აზნაურნი
Line of ed.: 25     მრა/ვალნი.



Section: 47  
Page of ed.: 378  
Line of ed.: 26   აღწერა მთას-იქითისა


Line of ed.: 27        ხოლო კუალად სურამის დასავლით, ლიხის მთის საშუალსა ში\ნა,
Line of ed.: 28     არს დაბა ფონა. ამ ფონას გასდის ჩხერიმელის მდი\ნარე
Page of ed.: 379   Line of ed.: 1     და მიდის დასავლეთს-სამჴრეთს შუა მებოძირის ზეითამ\დე.
Line of ed.: 2     მას ქუეით დაბის ქუაბამდე არს ქართლისა. მებოძირს ზეით ამ
Line of ed.: 3     ჩხერიმელას ერთვის ჴევი ჩდილისა. ამ ჩდილის-ჴევს ერთვის
Line of ed.: 4     ჴევი ნუნისისა სამჴრიდამ, ამისა და ჴეობის შუას მთის გა\მომდინარე.
Line of ed.: 5     ჩდილის-ჴევი გამოსდის მცირეს ლიხის მთას, სად გას\\\დის Manuscript page: R_293 
Line of ed.: 6     იქით შოლა. ნუნისს არს ეკლესია-მონასტერი, შუენიერი,
Line of ed.: 7     შუენირს ადგილს. უზის წინამძღუარი. ხოლო ჴევნი ესენი არიან
Line of ed.: 8     ვენახოვანნი, ხილიანნი.



Section: 48  
Page of ed.: 379  
Line of ed.: 9   აღწერა ჴეფინის-ჴევისა


Line of ed.: 10        კუალად ფონას ზეით და სურამის დასავლით ლიხის მთას გას\დის
Line of ed.: 11     ჴეფინისჴევის წყალი და მიერთვის ძირულას აღმო\სავლეთიდამ,
Line of ed.: 12     ხოლო ძირულა გამოსდის მთასა პერანგას და
Line of ed.: 13     დის ღოდორამდე სამჴრით და მუნიდამ მომგრგვალვით დასავლე\თად.
Line of ed.: 14     არამედ არს ვერტყვილამდე ქართლისა, და უწოდებენ ვერ\ტყვილიდამ
Line of ed.: 15     ნადაბურამდე ჴეფინის-ჴევსა. და მას ზეით არს ულუმ\ბის
Line of ed.: 16     მონასტრისა, არამედ აწ მიხმული აქუს იმერთაგან, გარნა აძ\ლევენ
Line of ed.: 17     ცვილისა, ზეთისა და საკმლის ფასსა აწცა. ვერტყვილას მო\ერთვის
Line of ed.: 18     სამჴრიდამ ვერტყვილისავე ჴევი. ხოლო ვერ\ტყვილას
Line of ed.: 19     და ამაშუკეთს Manuscript page: B_158b  შუა არს მცირ[ე] მთა, მისრული კოლბეურის
Line of ed.: 20     მთამდე, და ესე არს საზღვარი ქართლ-იმერთა აწინდელი. ამ ვერ\ტყვილის
Line of ed.: 21     ჴევს ზეით ერთვის ძირულას ბჟინევის-ჴევი. აქა
Line of ed.: 22     არს, სამჴრით, მონასტერი გეთსამანია, გუმბათიანი, კეთილ\შენი,
Line of ed.: 23     საწინამძღურო. მას ზეით ჴევი გრიგალეთისა, ერ\თვის
Line of ed.: 24     ძირულას; მას ზეით ჴეფინის-ჴევის წყალს ერთვის ჴევის\ჯურის-ჴევი.
Line of ed.: 25     მას ზეით ამასვე ერთვის ჴევი წაქვისა. და
Line of ed.: 26     ჴევნი ესენი ყოველნი სამჴრეთიდამ ერთვიან, გამომდინარე ფონის
Line of ed.: 27     გამდინარის ჩხერიმელისა და ჴეფინის-ჴევის შუა მთიდამ. და არს
Page of ed.: 380   Line of ed.: 1     ჴეობა ესე ჴეფინის-ჴევი მოსავლიანი, ვენახოვანი, ხილიანი. ქართლი\საგან
Line of ed.: 2     მეტი არს აქა ღომი, ხურმა, წაბლი. რომელი მთას იქითი და\\ვს\წერეთ, Manuscript page: A_120 
Line of ed.: 3     ქვიშხეთის დასავლით, იგინიცა ესრეთვე ჰგონე. არს ცხოვა\რი
Line of ed.: 4     უდუმო, სთესვენ სიმინდსა მრავალსა. ხოლო ადგილები ესენი,
Line of ed.: 5     რომელნი აღვსწერენით, ლიხის მთის შორისი, ეგრეთვე ჰგონე, ვი\თარცა
Line of ed.: 6     აღვსწეროთ იმერეთი.



Section: 49  
Page of ed.: 380  
Line of ed.: 7   აღწერა მტკურის ჴეობისა


Line of ed.: 8        ხოლო ტაშისკარის სამჴრით ჩამოვალს დასავლეთიდამ მთა
Line of ed.: 9     მახჳლოსი ცხჳრ-ცხჳრად, და აღმოსავლიდამ ყერძენის
Line of ed.: 10     მთის წუერი, და მოავიწროებს მტკუარს Manuscript page: d_78b  კლდითა. აქ, მოვიწრო\ებულსა
Line of ed.: 11     შინა, არს განსავალი კარი და კოშკი მას ზედა, ქართლიდამ
Line of ed.: 12     ჴეობასა შინა სავალი. ამის მიერ ეწოდა ტაშისკარი (ესე არს
Line of ed.: 13     ქვისკარი). და ამის პირისპირ, სამჴრიდამ, ერთვის მტკუარს სარ\მანიშვილის-ჴევი,
Line of ed.: 14     გამოსდის ყერძენსა და ამას შუას მთა\სა.
Line of ed.: 15     ამის დასავლით არს ახალდაბა, მცირე ქალაქი, მტკურის
Line of ed.: 16     იმიერ-ამიერ მოსახლენი ქართველნი და ურიანი. აქა არს ჴიდი
Line of ed.: 17     მტკიცე. ახალდაბის სამჴრით არს ციხე მაღალს კლდესა ზედა, დიდ\ნაშენი
Line of ed.: 18     და მაგარი. ახალდაბას ქუეით მტკუარს მოერთვის ჩდილო\დამ
Line of ed.: 19     ჴევი ნეძჳსა, გამოსდის ამასა და მთას იქითს შუას Manuscript page: R_294  მთას.
Line of ed.: 20     კუალად ახალდაბას ზეით ერთვის მტკუარს სამჴრიდამ ჴევი ქი\მერეთისა.
Line of ed.: 21     გამოსდის ყერძენის მთას, ქიმერეთის ჴევს ზეით ერ\თვის
Line of ed.: 22     მტკუარს სამჴრიდამვე ჴევი კორტანეთისა. გამოსდის
Line of ed.: 23     მასვე მთას. ჩდილოდამ მოერთვის Manuscript page: B_159a  მტკუარს ზანავ-რვილის
Line of ed.: 24     ჴევი, ამასა და მთას იქითის შუას მთიდამ გამომდინარე.



Section: 50  
Page of ed.: 380  
Line of ed.: 25   აღწერა სადგრის ჴეობისა


Line of ed.: 26        ამ ჴევს ზეით ერთვის მტკუარს თორის-წყალი სამჴრი\დამ.
Line of ed.: 27     ამ შესართავს სამჴრით არს სადგერს ეკლესია წმიდის გი\ორგისა.
Line of ed.: 28     ამას უდის აღმოსავლით თორი მდინარე, დასავლით შავ\წყალი;
Line of ed.: 29     და შავწყალი გამოსდის ბაკულიანისა და კოდიანის მთა\სა,
Page of ed.: 381   Line of ed.: 1     და მიერთვის მტკუარს სამჴრიდამ. გომარეთამდე შავწყალსა და
Line of ed.: 2     თორისწყალს უწოდებენ აწ სადგერის ჴეობას. არამედ სადგერი არს
Line of ed.: 3     მაგარი და შეუალი, ეკლესია შემუსრვილი აღაშენა და შეამკო ხატი
Line of ed.: 4     მისი ჟ̃დ მეფემან ვახტანგ. ამ სადგერს ზეით, დასავლით, არს დაბა
Line of ed.: 5     თორი, მას ზეით ციხის-ჯუარი, და ციხე მისი შავს-წყალსა
Line of ed.: 6     ზედა, დასავლისაკენ. კუალად სადგერს ზეით მოერთვის თორის\წყალს
Line of ed.: 7     სამჴრიდამ ბაკულიანის-წყალი, გამომდინარე ბა\კულიანის
Line of ed.: 8     მთისავე. აქა, თორის-წყლის აღმოსავლით, არს კიმო\თისმანს
Line of ed.: 9     მონასტერი გუმბათიანი, კეთილშენი, შუენიერს ად\გილს.
Line of ed.: 10     ზის წინამძღუარი. ხოლო ეს სადგერის ჴეობა არს უვენახო
Line of ed.: 11     და მოსავლით, ვითარცა აღვსწერეთ გუჯარეთის ხეობა, ესეცა
Line of ed.: 12     სცან, ეგრეთვე ნაყოფიერი, მთითა, ნადირითა და პირუტყჳთა. კი\მოთისმანს
Line of ed.: 13     ქუეით არს ციხე, თორის-წყლის აღმოსავლეთის კიდესა
Line of ed.: 14     ზედა, უზნარიანისა, ფრიად მაგარი.


Line of ed.: 15        კუალად ჴეობის აღწერა

Line of ed.: 16        ხოლო კუალად ჩდილოდამ ჴეობაში მტკუარს ერთვის ეშ\მაკთუბნის
Line of ed.: 17     ჴევი, გამომდინარე ამასა და მთას იქეთის მთის
Line of ed.: 18     შუადამ. ამას ზეით, ნუას, მოერთვის შავწყალი. ნუას ზეით, ჭა\ლის
Line of ed.: 19     პირისპირ, სამჴრიდამ, ერთვის მტკუარს დღვაშის-ჴევი.
Line of ed.: 20     გამოსდის კოდიანის მთას. მას ზეით არს, მტკურის კიდესა ზედა, სამ\ჴრით,
Line of ed.: 21     პეტრეს-ციხე, ფრიად მაგარი და შეუვალი მტრისაგან
Line of ed.: 22     ციხეს დასავლით უდის ყვერბილის-ჴევი, მოერთვის სამ\ჴრიდამ
Line of ed.: 23     მტკუარსა, გამოსდის კოდიანსა. პირისპირ ციხისა მოერ\თვის
Line of ed.: 24     მტკუარს ჩდილოდამ ლიკანის-ჴევი, გამოსდის მახჳლო\ფერსათს.
Line of ed.: 25     ამ ჴევთ ზეით არს ჭობის-ჴევი. და არს დვირამდე
Line of ed.: 26     ქართლისა. არამედ არს ესე მრკურის ჴეობა ვენახიანი, ხილიანი,
Line of ed.: 27     ვიწრო და მწირი, მაგარი და შეუვალი მტრისაგან. კაცნი ჰაეროვან\ნი,
Line of ed.: 28     ტანოვანნი. მთანი ნადირიანნი, ნაძოვან-ფიჭოვანნი. ირემი,
Page of ed.: 382   Line of ed.: 1     Manuscript page: R_295  თხა, Manuscript page: B_159b  არჩჳ და სხუა ნადირნი მრავალნი. ჩდილოთ მთა აქუს ღადოსი
Line of ed.: 2     და მახჳლოს წამოსული აღმოსავლით ვიდრე ტაშისკარამდე, სამ\ჴრით
Line of ed.: 3     კოდიანიდამ წამოსული აღმოსავლეთს-ჩდილთს შუა მთა,
Line of ed.: 4     ამასა და სადგერის ჴეობას შუათი.



Section: 51  
Page of ed.: 382  
Line of ed.: 5   საერისთაოსა, სასპასპეტოსა და
Line of ed.: 6   სადროშოსი, ვითარ არს და იყო


Line of ed.: 7        ხოლო ტაშისკარსა და ლიხის მთას ქუეითი არაგუ-ტფილისამდე
Line of ed.: 8     არიან სამნი ესე სასპასპეტონი: მემარცხენე მუხრანისა, მემარჯუენე
Line of ed.: 9     ქართლისა, მეფისთანა მყოფი, ტფილისს ზეით, მტკურის სამჴრეთი\სა
Line of ed.: 10     და თრიალეთი-ფანავრამდე, არიან წილნი უფლოსისა, მცხეთოსის
Line of ed.: 11     ძისა; და უფლოსისაგან ეწოდა ზენა-სოფლები შიდა-ქართლს. და
Line of ed.: 12     ესენი პირველ იყო ერთი სასპასპეტო, და ყოველთა ერისთავთა და
Line of ed.: 13     სპასპეტთა ზედამხედველი. შემდგომად თამარ მეფისა ქართლისა
Line of ed.: 14     ერისთავი სხუა, კსნისა სხუა. და შემდგომად განყოფისა ესრეთ სამ
Line of ed.: 15     სადროშოდ იქმნა. არამედ რაოდენნი ეკლესიანი ანუ მონასტერნი
Line of ed.: 16     აღვსწერენით, ანუ პალატნი, არა არს არცა ერთი, რომელნი არა
Line of ed.: 17     იყოს თლილის ქვითა ნაშენნი, რამეთუ ყოველნივე თლილის ქვითა
Line of ed.: 18     არიან აღშენებულნი. კუალად არა არიან დაბანი ანუ აგარაკნი, რო\მელსა
Line of ed.: 19     შინა არა იდგეს ეკლესია თლილის ქვისა, უგუმბათონი, მცი\რენი
Line of ed.: 20     და დიდნი, და მით იცნობების ნასოფლარნი, სადა\\ცა Manuscript page: d_79a  დგას ეკ\ლესია.
Line of ed.: 21     ხოლო მონასტერნი, რომელნი ცარიელნი დავსწერენით, აწ
Line of ed.: 22     ხუცის სამარად, მამულნი მათნი მიუხუამთ აწ მთავართა ანუ აზნა\ურთა,
Line of ed.: 23     მათნი შეწირულობანი, ანუ მეფეთა ხიზრად მოსულნი დაუ\სადგურებიათ
Line of ed.: 24     მუნ, და ჟამთა ცვლილობითა შერჩომიათ მათ, არღა\რა
Line of ed.: 25     დაუსუამთ წინამძღუარი და უსაზრდელობითა მონაზონთათა აწ
Line of ed.: 26     ცარიელნი არიან. კუალად რომელნი ეკლესიათა აღმაშენებელნი არა
Line of ed.: 27     მოვიჴსენიეთ, ვინაჲთგან დავსწერეთ მეფენი ეკლესიათა მაშენე\ბელნი,
Line of ed.: 28     მათ მიერ არიან აღშენებულნი ყოველნი, ხოლო ზოგნი მთა\ვართა
Line of ed.: 29     და ხუროთმოძღუართაგან, ვითარცა ზედვე ეკლესიათა წე\რილნი
Line of ed.: 30     აჩენენ.



Next part


This text is part of the TITUS edition of Kartlis Cxovreba IV: Vakhushti Bagrationi.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 22.9.2017. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.