TITUS
Notker der Deutsche: Boethius, Consolatio philosophiae
Part No. 6
Previous part

Chapter: V  
p. 231    
Line: 26  
INCIPIT LIBER QUINTUS BOETII .
Line: 30  
REUOCATUR PHILOSOPHIA A PROPOSITA DISPUTATIONE .



p. 232    

Manuscript page: 232  Page: 232  
Line: 1     Dixerat . i . superiora carmina impleuerat . quę finem faciunt quarti libri . Tíz chád
Line: 2     si . Uertebatque cursum orationis . ad alia quędam tractanda . atque expedienda . Ad
Line: 3     alia . s . quam ego uellem . Únde háfta sî síh án ánder gechôse . dánne íh uuólti . Íh uuól\ta
Line: 4     si ráhtî incidentes questiones . sî uuólta áber fólle-récchen propositas questio\nes .
Line: 5     Hîer íst úns ze_uuízenne . mít tîen si gehéilen uuólta sîn sîecha mûot . táz tîe
Line: 6     ímo uuâren fóne íro propositę . in primo libro . Álso dîe sínt . quid sit homo . quibus guber\naculis
Line: 7     mundus regatur . qui sit rerum finis . quod non credendi sint nefarii homines
Line: 8     potentes et felices . nec fortunarum uices . sine rectore fluitare . Sî fánt ín léi\degen
Line: 9     sînero mísseskíhte . Tô er áber fóne íro fernám . dîa rationem . déro
Line: 10     questionum . íh méino . dáz homo participatione dei . deus íst . únde dáz sínt guberna\cula
Line: 11     mundi . dáz ímo geskéhent prospera únde aduersa . únde álle reprobi sínt
Line: 12     infelices . únde inpotentes . uuánda sie ad bonum fólle-chómen nemúgen .
Line: 13     dára sie béitent ! únde uices fortunarum . déro ér síh chlágeta . únréhte ne-
Line: 14     sínt . uuánda sie fóne demo réhten góte chóment . tô begónda ér síh trô\sten
Line: 15      . únde ába dísên questionibus . án ándere fáhen . dánnân irrúnnene . Té\ro
Line: 16     hábet sî ímo súmeliche gerécchet in quarto libro . i . latentium rerum causas .
Line: 17     de prouidentię simplicitate . de fati serie . Nóh sínt fóre . déro ér nû gérot . de ca\su .
Line: 18     de predistinatione diuina . de arbitrii libertate . Tum ego inquam . Dô chád íh íro
Line: 19     zûo . Recta quidem exhortatio . Táz íst réhtiu skúndeda . s . dáz tu chîst . Ite
Line: 20     nunc fortes . ubi celsa magni ducit exempli uia . Dignaque prorsus tua auctoritate .

Line: 21     Únde gerîset sî uuóla dînero hóubethafti . Sed experior re . quod tu dudum di\xisti .

Line: 22     Íh uuírdo áber nû geuuár . dés tû fóre châde . Questionem de prouidentia .
Line: 23     implicitam esse aliis pluribus . Tîa réda de prouidentia . háftên ze_mánigên án\derên .


Line: 24  
QUESTIO DE CASU .


Line: 25     Quero enim . an arbitrere casum aliquid esse omnino . Míh íst uuúnder . úbe du ca\sum
Line: 26     fúre îeht háben uuéllêst . Et quidnam arbitrere . Únde uuáz tu ín áhtoêst .
Line: 27     Tum illa inquit . Tô ántuuúrta sî . Festino absoluere debitum promissionis . Íh káhôn
Line: 28     míh ze_irlôsenne mînes kehéizes . Et aperire tibi uiam . qua reueharis ad patriam . Ún\de
Line: 29     dír ze_gezéigônne dén vuég . tér díh héim brínge . Léid hábet tíh tînes mv̂\otes
Line: 30     élelenden getân . íh uuíle iz îlen ze_stéte gesézzen . mít ánderro zálo .

p. 233    

Manuscript page: 233  Page: 233   Line: 1     Hęc autem etsi sunt perutilia cognitu . Sîn óuh tíse questiones núzze . ze_uuízenne . Tamen a\uersa
Line: 2     sunt paulisper a tramite propositi nostri . Sîe bréchent tóh éteuuáz ába démo uuége
Line: 3     dén íh fáro . Uerendumque est . ne fatigatus deuiis . non possis sufficere . ad emetiendum
Line: 4     rectum iter . Únde sórgên íh . táz tû mûede uuórtenêr . in_âuuekke . dára nâh
Line: 5     ten réhten uuég . erstrîchen nemúgîst . Ne id inquam prorsus uereare . Dés ne\fúrhte
Line: 6     du nîeht chád íh . Nam fuerit mihi quietis loco agnoscere ea . quibus
Line: 7     maxime delector . Mír íst táz râuua . náls múhi . úbe íh keéiscon mûoz .
Line: 8     tés míh lánget . Simul de sequentibus nihil ambigatur . Únde dero áfterûn ré\do
Line: 9     nehéin zuîuel nemúge sîn . Cum omne latus tuę disputationis constiterit indubitata
Line: 10     fide . Tánne dîe be_hálbo uuórtenen questiones . êr ze_guíshéite chó\men
Line: 11     sîn . Id_est . ut incidentes questiones . quę a latere surgunt . prius enoda\tę .
Line: 12     fidem tribuant reliquis a_te propositis . Tum illa inquit . Geram tibi morem . Nû
Line: 13     chád si . trágo íh tînen síto . Simulque sic orsa est . Târ míte fîeng si sús ána .


Line: 14  
CASUM SINE CAUSA FALSUM DICI .


Line: 15     Si quidem inquit aliquis diffiniat casum esse productum euentum temerario mo\tu .
Line: 16     et nulla conexione causarum . Úbe îoman héizet casum . éina stúzzelin\gun
Line: 17     uuórtena geskíht . únde âne állero díngo máchunga . Nihil omnino
Line: 18     casum esse confirmo . Sô chído íh páldo . dáz casus nîeht nesî . Et decerno prorsus ina\nem
Line: 19     uocem esse . preter significationem subiectę rei . Únde héizo íh iz éinen báren ná\men
Line: 20      . âne bezéichennisseda . Causa íst îo conexa zû dero euentu . Fóne díu .
Line: 21     dáz man chît temerario motu . únde sine causa . álde sine conexione
Line: 22     causarum . dáz íst ál éin . Táz chît állez . stúzzelingûn . árdingun . úndúrf\tes .
Line: 23     âne úrhab . âne úrspríng . âne scúlde . âne réda . Temerarius motus
Line: 24     mág óuh chéden sélbuuaga . álde sélbhéui . íh méino . álso dáz íst . úbe síh
Line: 25     îeht fóne ímo sélbemo erhéuet . únde fóne ímo sélbemo uuírdet . Uuélez íst
Line: 26     áber dáz? Uuír múgen iz spréchen . uuír nefíndên is îo nîeht . Temeritas
Line: 27     íst úmbe-déncheda . únde úngeuuárehéit . únde gâscrécchi . únde únórden\hafti .
Line: 28     fráuali . únúnderskéit . únrihti . Temerarius . i . mentis preceps íst tér .
Line: 29     dér nerûochet uuáz er tûot . únde dér âne rât tûot . táz ímo míttun\des
Line: 30     ûf uuírdet . Tén héizên uuír rágare . Fóne temnendo íst kespróchen

p. 234    

Manuscript page: 234  Page: 234   Line: 1     temeritas per sincopam . quasi temneritas . Quis enim locus esse potest ullus temeritatis . coercen\te
Line: 2     deo cuncta in ordinem? Uuâr mág táz sîn . dáz man chît stúzzelingûn . únde
Line: 3     árdingûn . únde âne ríhti . góte állíu díng tuuíngentemo ze_ríhti? Nam uera
Line: 4     sententia est . nihil ex nihilo existere . Íst áleuuâr dáz man chît . fóne nîehte
Line: 5     nîeht uuérden . Cui nemo umquam ueterum refragatus est . Tés álle únsere fórde\ren
Line: 6     iáhen . Quamquam illi id non de operante principio . s . dicerent . So uuîo sie
Line: 7     dáz nesprâchîn fóne demo ánagenne . álliu díng ûzer nîehte uuúrchen\temo .
Line: 8     Sed de materiali subiecto . Núbe fóne sâmhaftemo dínge . Díu sínt
Line: 9     sâmhafte . díu sâmen hábent ! únde âne dén uuérden nemúgen . Sô arbo\res
Line: 10     sínt únde herbę . únde álliu animantia . Tíu héizent subiecta . quia
Line: 11     subiciuntur accidentibus suis . Quatuor elementa sínt íro állero sâmo . únde íro
Line: 12     materia . Sed hoc iecerint* . s . ueteres . quasi quoddam fundamentum omnium rationum
Line: 13     de natura . Únde sie dáz fúndament légetîn . únde zéigotîn . állero ré\dôn .
Line: 14     únde állero* ántuuúrto . déro sie gâben fóne dero natura . Sô ge\tân
Line: 15     gechôse . héizet ypallage . dáz ér chît fundamentum rationum . fúre ra\tionem
Line: 16     fundamenti . Dáz íst certa ratio fundamenti . omnium naturarum . dáz
Line: 17     sie châden . nihil ex nihilo existere . Naturę sô arbores sínt únde herbę .
Line: 18     únde álliu corpora . dîe neuuérdent nîeht stúzzelingun . sîe hábent
Line: 19     ételicha materiam . dánnan siu uuérdent . tîa héizet er fundamentum . Keskí\het
Line: 20     ín óuh îeht . tés íst ételih causa . Tíu íst áber fundamentum . Ételih ratio
Line: 21     íst îo tóugeníu álde óffeníu . uuáz íro fundamentum sî . uuánnân siu uuér\dên .
Line: 22     álde uuánnân ín îeht keskéhe . At si oriatur aliquid de nullis causis . id
Line: 23     uidetur ortum esse de nihilo . Úbe áber îeht uuírdet âne úrspring . táz íst
Line: 24     uuórten fóne nîehte . Quodsi hoc fieri nequit . ne casum quidem huiusmodi
Line: 25     esse possibile est . qualem paulo ante diffiniuimus . Úbe dés nîeht uuésen ne\mág .
Line: 26     so nemág óuh casus sólih nîeht sîn . sô uuír fóre châden . íh méino .
Line: 27     dáz ér sî euentus productus . temeratio motu . Quid igitur inquam? Uuîo dánne
Line: 28     chád ih? Nihilne est . quod queat iure appellari . uel casus . uel fortuitum? Nemág
Line: 29     nû nîeht sîn . dáz mít réhte héizen súle casus . álde fortuitum? Anne est aliquid
Line: 30     . cui conueniant ista uocabula . tametsi lateat uulgus? Íst îeht témo díse

p. 235    

Manuscript page: 235  Page: 235   Line: 1     námen geuállên . dóh iz óuh tie líute nebechénnên? QUID SIT CASUS .

Line: 2     Aristotiles inquit meus diffiniuit id in physicis . et breui ratione . et propingua
Line: 3     ueri . Mîn fríunt chád si aristotiles ságeta dáz in physicis sînemo bûo\che
Line: 4     chúrzlicho . únde glóublicho . Quonam inquam modo? Uuîo chád íh ságeta er?
Line: 5     Quotiens ait geritur aliquid gratia cuiuslibet rei . Sô man chád er éteuuâr úmbe éte\uuáz
Line: 6     tûot . Aliudque obtingit de quibusdam causis . quam quod intendebatur . Únde dar
Line: 7     éteuuannân îeht ánderes keskíhet . tánne dâr úmbe man iz tûot . Casus
Line: 8     uocatur . Dáz héizet casus . Ut si quis fodiens humum causa colendi agri . inueniat
Line: 9     pondus defossi auri . Sô dáz íst . úbe îoman dúrh ácher-gáng án dia ér\da
Line: 10     bréchende . éin fúnt cóldes fíndet . íu dâr begrábenes . Hoc creditur igi\tur
Line: 11     fortuito accidisse . Dáz chît man úngeuuândo geskéhen uuésen . Uerum non
Line: 12     est de nihilo . Dáz neíst îo dóh nîeht árdingun . íst éteuuannân geskéhen . Nam
Line: 13     habet proprias causas . Íz hábet éigene úrspringa . Quarum inprouisus ino\pinatusque
Line: 14     concursus . uidetur operatus esse casum . Téro rúnsa . stíllo únde úngeuuân\do
Line: 15     zesámine chómendo . dia geskíht máchont . Nam nisi cultor agri foderet
Line: 16     humum . Uuánda úbe der ácher-man dâr ze_áchere negîenge . Nisi de\positor
Line: 17     obruisset eo loci . pecuniam suam . Nôh ter bérgare sînen scáz târ ne\begrûobe .
Line: 18     Aurum non esset inuentum . Sô neuuúrte ér dâr fúnden . Hę sunt igitur causę
Line: 19     fortuiti compendii . Díz sínt máchungâ des úngeuuânden lîebes . Quod
Line: 20     prouenit ex obuiis causis sibi et confluentibus . Táz ímo dâr gescáh fóne dîen
Line: 21     zesámine gelóufenên díngen zuéin . s . dáz trítta ze_gemáchônne . Non
Line: 22     ex intentione gerentis . Tés neuuéderêr dero tûontôn negedâhta . Ne\que
Line: 23     enim uel qui obruit aurum . uel qui exercuit agrum . intendit . ut reperiretur
Line: 24     ea peccunia . Uuánda nóh tér begrábento daz kóld . nóh tér érrento
Line: 25     den ácher . negedâhtôn dés . táz iz târ sólti fúnden uuérden . Sed uti dixi .
Line: 26     quo ille obruit . hunc fodisse conuenit atque concurrit . Núbe álso íh chád . târ
Line: 27     énêr begrûob . táz tíser dâr grûob . tíu gerúnnen . únde geuîelen zesá\mine .
Line: 28     Daz éina neráhta dia geskíht nîeht . âne dáz ánder . Licet igitur
Line: 29     diffinire casum esse . inopinatum euentum . Nû mûoz íh chéden geskíht uué\sen
Line: 30      . dáz úngeuuândo gebúret . Ex confluentibus causis . in his . s . causis . quę

p. 236    

Manuscript page: 236  Page: 236   Line: 1     geruntur ob aliquid . Fóne zesámine geuállenên díngen . díu man úmbe îeht tûot . Ille
Line: 2     uero ordo . qui descendens de fonte prouidentię . disponit cuncta suis locis et temporibus .

Line: 3     Áber díu órdena . s . fati . díu-dir chómentíu fóne gótes prouidentia . állíu díng
Line: 4     éinzen scáffôt in_íro stéte . únde in_íro zîte . Procedens ineuitabili conexione .

Line: 5     Chómentíu mít féstero háftûn . Facit concurrere causas . atque confluere . Díu getû\ot
Line: 6     fállen únde gerínnen zesámine . únde háftên zesámine . dîe causas tero
Line: 7     casuum . Prouidentia uuéiz tiu díng sáment . fatum récchet siu éinzen . uuán\da
Line: 8     dâr éinêr fóre begrûob . tára zûo háfta fatum . dáz ánderêr sîd târ grû\ob .
Line: 9     zûo dîen zuéin háfteta be_nôte diu inuentio drítta . Dô gót éniu zuéi
Line: 10     uuólta geskéhen . dô geskáh fóne dîen nôte daz trítta .


Line: 11  
ITEM OSTENSIO CASUS EX CONUENTU FLUMINUM .


Line: 12     Tigris et eufrates resoluunt se uno fonte in scopulis achemenię rupis .

Line: 13     Ûfen dîen gebírgen armenię . spríngent sáment . tigris únde eufra\tes .
Line: 14     Ubi fugax pugna . i . fugiens pugnator . figit uersa spicula pectoribus
Line: 15     sequentum . Dâr die féhtenten flíhendo . hínder síh án dîe síh iágonten skîe\zent .
Line: 16     Et mox abiunctis aquis dissotiantur . Únde skéident sie síh sâr . mít fér\rên
Line: 17     rúnsôn . Si coeant et reuocentur iterum in unum cursum . Suspensio uocis .
Line: 18     Múndent sie áfter dés . únde chóment sie in_éina rúnsa . Ut confluat quod
Line: 19     trahit unda alterni uadi . Et hic . Álsô . dáz tíu zesámine flîezên . díu îo\uuederez
Line: 20     uuázer fûoret . Conueniant puppes . et uulsi trunci flumine .

Line: 21     Et hic . Íh méino diu skéf . únde dîe ûzer érdo geuuálzten rónen fóne
Line: 22     dero áho . Et mixta unda implicet fortuitos modos . i . ordines . s . hoc casus
Line: 23     dicitur . Únde dáz kemískelôta uuázer getuuíret . tie úngeuuânden órde\na .
Line: 24     Dáz sínt órdenâ . dáz îo uuázer nâh uuázere rínnet . Úbe dáz ún\geuuândo
Line: 25     geskíhet . tíu geskíht héizet casus . Quos tamen uagos casus
Line: 26     regunt ipsa decliuia terrę . et defluus ordo lapsi gurgitis . Tîe sélben ge\skíhte .
Line: 27     íh méino dero confluentię . máchônt tie háldâ . únde díu îo ze_tá\le
Line: 28     sîgenta ríhti dero áho . Úbe tál neuuâre . únde uuázer dára nesún\ne .
Line: 29     sô nechâmîn siu nîeht zesámine . Sic patitur frenos fors . quę uidetur
Line: 30     fluitare permissis habenis . Sô féret casus peduúngen . tér dír dún\chet

p. 237    

Manuscript page: 237  Page: 237   Line: 1     fáren úmbe-duúngen . Et ipsa meat lege . Únde âne êa neféret er . Causę dîe
Line: 2     casum máchont . dîe duuíngent ín ! dîe sézzent ímo êa . Fóne díu íst táz fors . ún\de
Line: 3     casus . únde inopinatus euentus . táz tie causę máchônt ! óffene . álde tóugene .


Line: 4  
AN FATO COERCEATUR HUMANA UOLUNTAS .


Line: 5     Animaduerto inquam . Uuóla fernímo íh . Et consentio id ita esse . uti tu dicis . Únde
Line: 6     iího íh iz álso uuésen . sô du chîst . Sed_est ne ulla libertas nostri arbitrii . in hac
Line: 7     serie coherentium sibi causarum? Íst nu dehéin sélbuualtigi únseres uuíllen .
Line: 8     an dirro ríhti dero zesámine háftentôn úrhabo? An constringit fatalis catena
Line: 9     ipsos quoque motus humanorum animorum? Tuuínget fatum óuh ménniskôn
Line: 10     gedáncha . álso iz tûot ándere geskíhte? Est inquit . s . liberum arbitrium . Sô
Line: 11     íst chád si . Neque fuerit ulla rationalis natura . quin adsit eidem libertas ar\bitrii .

Line: 12     Nehéin creatura nehábet rationem . âne liberum arbitrium . Díu béi\diu
Line: 13     hábent angeli in cęlo . homines in terra .


Line: 14  
QUOD EX RATIONE IUDICIUM . EX LIBERTATE SIT ELECTIO .


Line: 15     Nam quod naturaliter potest uti ratione . id habet iudicium . Témo uuízze
Line: 16     únde sín gelâzen sínt . témo íst óuh kelâzen chîesunga . Quo discernat
Line: 17     quidque . Mít téro er díngolih skéide . uuéder iz ze_tûonne sî . álde nesî . An_dî\en
Line: 18     zuéin íst er úmbeduúngen . Díu úmbe-duúngeni . héizet libertas . Ratio
Line: 19     lêret in . uuáz er tûon sól . libertas lâzet in tûon . so uuéder er uuíle . Per se
Line: 20     igitur dinoscit fugienda . uel optanda . Fóne ímo sélbemo uuéiz er . uuáz er
Line: 21     skíhen . álde mínnon sól . Dáz lêret in ratio . Quod uero quis optandum esse iudicat .
Line: 22     petit . refugit uero . quod estimat esse fugiendum . Dáz er gûot uuânet sîn . dáz uuí\le
Line: 23     er . dáz er úbel uuânet sîn . dáz skíhet er . Dáz hénget ímo liberum arbi\trium .
Line: 24     Quare quibus in ipsis inest ratio . inest etiam libertas . uolendi et nolendi . Fóne
Line: 25     díu . dîen gelâzen íst pechénneda úbeles únde gûotes . tîen íst kelâzen
Line: 26     geuuált tero uuéli . Sed hanc non ęquam esse constituo ! i . fateor in omnibus . Íh neságo
Line: 27     sîa dóh nîeht kelîcha uuésen . an állên dîe si hábent . Nam et perspicax iudi\tium .
Line: 28     et incorrupta uoluntas . et efficax potestas optatorum . presto est supernis
Line: 29     diuinisque substantiis . Uuánda angelis íst kelâzen uuâríu bechénneda . ún\de
Line: 30     réhtêr uuíllo . únde spûotig máht íro uuíllen . Dísiu dríu gáb kót ze

p. 238    

Manuscript page: 238  Page: 238   Line: 1     lône bonis angelis . nâh téro ruina malorum . dîe íro liberum arbitrium in_árg chêrton .
Line: 2     únz sie iz hábetôn . Nû nehábent sie iz . uuánda dóh sie bechénnên uuáz kûot ze
Line: 3     tûonne sî . sîe neuuéllen iz tûon . nóh nemúgen . Áber der ménnisko uuás fóre
Line: 4     sînero preuaricatione béidero geuuáltîg . uuízenthéite . ióh uuíllen . án
Line: 5     dero preuaricatione uuúrten siu béidiu sô geírret . táz ér chîesendo . lú\gi
Line: 6     díccho áhtôt fúre uuâr . únde ér uuéllendo . úbel uuíle fúre gûot .
Line: 7     Târ míte nespûot ímo óuh nîeht sînes uuíllen . dóh er uuóla uuélle . íz netûe
Line: 8     gratia dei . DE PHILOSOPHORUM OPINIONE SUMPTA LOQUITUR .

Line: 9     Humanas uero animas liberiores quidem esse necesse est . cum conseruant se in speculatione
Line: 10     diuinę mentis . Tero ménniskôn sêlâ sínt pe_nôte frîeren . únz sie
Line: 11     gótes ána-síht hábent in_hímele . Sîe nedrúcchet târ neuuéderêr írre\do .
Line: 12     nóh iudicandi . nóh eligendi . Sîe uuízen dâr êr sie hára chómên .
Line: 13     uuáz ín gûot íst . táz uuéllen sie óuh . Minus uero . s . liberę sunt . cum dilabuntur
Line: 14     ad corpora . Hára fárendo ad corpora . uuérdent sie únfrîeren . Minusque
Line: 15     etiam cum colligantur terrenis artubus . Únde óuh únfrîeren . sô sie síh keséldont .
Line: 16     únde mít tien írdiskên líden behéftet uuérdent . Extrema uero seruitus est .
Line: 17     cum deditę uitiis . ceciderunt possessione proprię rationis . Táz íst tiu gnô\tista
Line: 18     scálhheit . sô sie uerrâchene án die súndâ . ába íro uuîstûome ge\gânt .
Line: 19     Nam ubi deiecerint oculos . s . mentis . a luce summę ueritatis . ad inferiora
Line: 20     et tenebrosa . Sús uuérdent sie gescálhchet . Sô sie íro mûot níder
Line: 21     lâzent . ába demo ûf-uuertigen . án daz níder-uuertiga . Mox caligant
Line: 22     nube inscitię . Sô únuuízzênt sie sâr . Turbantur pernetiosis affecti\bus .

Line: 23     Uuérdent sie behéftet . mít zâligên gelústen . Quibus accedendo con\sentiendoque .

Line: 24     Dîen héngendo . únde dîen fólgendo . Adiuuant seruitutem
Line: 25     quam inuexere sibi . Stûorrent sie día scálhheit . tîa sie síh ána lîe\zen .
Line: 26     Et sunt quodam modo captiuę propria libertate . Únde dánne sínt sie ge\éllendôt .
Line: 27     únde geuérrêt fóne íro frîhéite . Quę tamen cernit ille intu\itus
Line: 28     prouidentię . prospiciens cuncta ab ęterno . Dáz síhet îo dóh ána dáz fú\re-síhtiga
Line: 29     óuga . álliu díng fóre uuízende . Et disponit suis meritis
Line: 30     quęque predistinata . i . quos predistinauit . hos et remunerat . Únde díu

p. 239    

Manuscript page: 239  Page: 239   Line: 1     fóre benéimden . sképfet iz áfter íro frêhten . Pante foran . ke pante paku\in .
Line: 2     Táz óuga ál síhet . únde ál bechénnet . / RADIUS SOLIS .
Line: 3     QUANTUM PENETRABILIOR SIT INTUITUS DEI . QUAM

Line: 4     Homerus melliflui oris . canit phoebum clarum puro lumine . Ter sûo\zo
Line: 5     chôsonto homerus . ér héizet tia súnnûn zórfta . únde héitera .
Line: 6     Qui tamen non ualet perrumpere omnia uiscera terrę . aut pelagi . infirma luce radi\orum .

Line: 7     Díu dóh tia érda dúrh skînen nemág . únde den mére . fóre úndrâ\ti
Line: 8     dero skîmôn . Haud sic conditor magni orbis . Sô únmahtig neíst kót
Line: 9     nîeht . Huic tuenti cuncta ex alto . non resistunt terrę ulla mole . Sînên óu\gôn
Line: 10     ál óbe séhentên . neuuíder stât nehéin dícchi dero érdo . Non obstat
Line: 11     nox atris nubibus . Nóh nehéin uínstri dero náht . Cernit in uno ictu men\tis .
Line: 12     quę sint . quę fuerint . et ueniant . Éines plícches ána síhet er .
Line: 13     dáz êr uuás . únde nû íst . únde nóh chómen sól . Quem possis dicere ue\rum
Line: 14     solem . quia respicit concta solus . Tén máht tu héizen dia uuârun
Line: 15     súnnun ! uuánda ér ál éino ána síhet . / LIBERUM ARBITRIUM .
Line: 16     QUESTIO . QUIA PROUISA NECESSE EST FIERI . QUOMODO STET

Line: 17     Tum ego inquam . Dô ántuuv́rta íh íro . En rursus confundor . difficiliori
Line: 18     ambiguitate . Nû stécchên íh óuh in_mêroren zuîuele . Inquit . quę\nam
Line: 19     ista est? Uuélêr íst tér zuîuel? Iam enim coniecto quibus perturbare . Íh
Line: 20     mág uuóla chád si irrâten . uuáz tir uuírret . Inquam nimium uiden\tur
Line: 21     aduersari et repugnare . Mír dúnchent chád ih . tíu zuéi ríngen . ún\de
Line: 22     uuíder éin-ánderên sîn . Deum prenoscere uniuersa . et ullum libertatis ar-
Line: 23     bitrium esse . Dáz kót ál uuíze fóre . únde iz tóh stánde in mánnes
Line: 24     uuíllen . Nam si deus prospicit cuncta . neque potest falli ullo modo . euenire
Line: 25     necesse est . quod prouiderit prouidentia futurum esse . Uuánda úbe gót ál
Line: 26     uuéiz fóre . únde ín sîn uuízenthéit nîeht trî<e>gen nemág . sô sól nôte ge\skéhen .
Line: 27     dáz ér uuéiz chúmftig . Táz íst uuâr . Quare si prenoscit ab
Line: 28     ęterno . non modo facta hominum . sed etiam consilia et uoluntates . nulla erit
Line: 29     libertas arbitrii . Hoc falsum est . Fóne díu . úbe er îo fóre uuéiz . nî\eht
Line: 30     éin líuto tâte . núbe óuh íro uuíllen . sô íst sélbuualtigi ába .

p. 240    

Manuscript page: 240  Page: 240   Line: 1     Neque enim poterit uel ullum aliud factum existere . uel quęlibet uoluntas . nisi quam presenserit
Line: 2     diuina prouidentia . nescio falli . Uuána nîeht nemág keskéhen in_tâte . nóh in
Line: 3     uuíllen . gótes óuga neséhe iz . dáz nîoman nemág trîegen . Dáz íst uuâr .
Line: 4     Nom si ualent detorqueri aliorsum . quam prouisę sunt . non erit iam firma prescientia futuri .
Line: 5     sed opinio potius incerta . quod nefas iudico de deo credere . Mág íro dehéin uuáng
Line: 6     uuérden . sô nemág iz nîeht héizen ! quíssiu uuízentheit . núbe únguis uuân .
Line: 7     dés nîoman gót zíhen nemûoz . / QUESTIONEM .
Line: 8     REPROBATUR HOC . QUO QUIDAM PUTANT SE SOLUERE

Line: 9     Neque enim probo illam rationem . qua se credunt quidam posse dissoluere hunc nodum
Line: 10     questionis . Nóh íh nelóbon nîeht tîa réda . mít téro síh súmeliche uuâneNT
Line: 11     háben geántuuúrtet tírro únsemfti . Aiunt enim . non ideo euenturum esse quid . quo\niam
Line: 12     prospexerit prouidentia id futurum esse . sed . s . aiunt e contrario . quoniam quid futurum
Line: 13     est . id potius non posse latere diuinam prouidentiam . Sîe chédent . ni bedíu negeskí\het
Line: 14     iz . táz iz kót fóre síhet . núbe uuánda iz keskíhet . pedíu fóre síhet er
Line: 15     iz . Eoque modo putant hoc necessarium relabi in contrarium . Únde sús uuânent
Line: 16     sie . dísa nôt tero chúmftigon geskíhto . uuídere eruuínden . Neque enim ne\cesse
Line: 17     esse contingere . quę prouidentur . sed necesse esse prouideri . quę futura sunt . Nóh
Line: 18     sîe neuuânent nîeht nôte geskéhen . díu gót fóre síhet . núbe ín nôte díu
Line: 19     fóre séhen . díu geskéhen súlen . Dés uuéhseles uuânent sîe . dáz tíu geskíht
Line: 20     máchoe dia fóre-síht . náls táz tiu fóre-síht máchoe dia geskíht . Quasi
Line: 21     uero laboretur . quę causa sit huius rei . prescientiane sit necessitas futurorum . an futura
Line: 22     sint necessitas prouidentię . Sámo so íh târ úmbe rínge . uuéderez
Line: 23     máchunga sî des ánderes . úbe fóre-síht nôt-máchunga sî dero chúmfti\gôn .
Line: 24     álde chúmftigíu nôt-máchunga sîn dero fóre-síhte . Ac non nitamur
Line: 25     illud monstrare . necessarium esse euentum prescitarum rerum . quoque modo
Line: 26     sese habeat ordo causarum . Únde mír mêr nesî ze_óugenne . nôt-háfta
Line: 27     uuésen dîa geskíht tero fóre geuuízenôn . so uuîo díu ríhti sî dero
Line: 28     máchungôn . s . uuánda mír îo fóne dero nôt-hafti dúnchet . ába uuésen
Line: 29     liberum arbitrium . Etiam si non uideatur prescientia inferre necessitatem eueniendi
Line: 30     futuris rebus . Tóh fóre síht netûe dîa nôt-hafti dien chúmftigên .

p. 241    

Manuscript page: 241  Page: 241   Line: 1     ERRANTIUM RATIO ALIA MANIFESTATUR RATIONE . SUMPTA
Line: 2     Etenim si sedeat quispiam . necesse est / EX CATHEGORIIS ARISTOTELIS .

Line: 3     ueram esse opinionem . quę coniectat eum sedere . atque rursus e conuerso . si sit uera
Line: 4     opinio . de quopiam . quoniam sedet . necesse est eum sedere . Dés sie dénchent . táz íst tí\semo
Line: 5     dínge gelîh . Úbe îoman uuânet sízzenten sízzen . dén netríuget ter
Line: 6     uuân . Úbe ín der uuân netríuget . sô sízzet er . Est igitur necessitas in utroque .
Line: 7     in hoc quidem sedendi . at uero in altero ueritatis . Téro béidero íst nôt . ióh tes síz\zennes .
Line: 8     ióh tero úmbetrógeni . Sed non idcirco sedet quisque . quoniam uera est opini\o .

Line: 9     Áber uuârrer uuân . netûot nîomannen sízzen . Sed hęc potius uera
Line: 10     est . quoniam precessit quempiam sedere . Núbe daz fóre-sízzen getûot uuârren
Line: 11     uuân . Ita cum procedat causa ueritatis ex altera parte . inest tamen communis
Line: 12     necessitas in utraque . Sô geskíhet . táz échert éin-hálb sî máchunga dero
Line: 13     uuârheite . únde áber nôt sî béiden-hálb . Similia patet ratiocinari
Line: 14     de prouidentia . futurisque rebus . Álso íst tíu réda getân . fóne gótes fóre\síhte
Line: 15      . únde fóne dîen chúmftigên díngen . s . sô iz tîe fernómen há\bent . tîe
Line: 16     dar ána írront . Nam si idcirco etiam prouidentur . quoniam futura sunt . non uero ideo
Line: 17     proueniunt . quoniam prouidentur . Uuánda dóh kót tiu díng fóne díu ána séhe .
Line: 18     uuánda siu chúmftîg sínt . sô sie uuânent . síu negeskéhent áber nîeht .
Line: 19     túrh táz ér siu fóre síhet . Nihil-ominus tamen necesse est . uel ab deo prouideri futura
Line: 20     . uel euenire prouisa . Nû íst áber béidero nôt . ióh kót fóre séhen chúmf\tigíu .
Line: 21     ióh fóre-séuniu geskéhen . Nû íst hîer óuh so sámo máchunga éin\hálb .
Line: 22     sô sie uuânent . nôt íst péiden-halb . Quod solum satis est . ad perimendam li\bertatem
Line: 23     arbitrii . Târ an déro stéte . íst is knûoge ze_déro zestôredo sélb\uualtiges
Line: 24     uuíllen . uuánda nôt nímet ten geuuált .
Line: 25     DERIDETUR FALSA SUSPITIO . / prescientię .
Line: 26     Iam uero quam preposterum est . ut dicatur euentus temporalium rerum . causa esse ęternę

Line: 27     Uuîo hárto gréhto dáz nû mísse-chêret íst . táz îoman ságet . tíse fríst\mâlîgen
Line: 28     geskíhte . máchunga uuésen . dero ê[o]uuigun gótes uuízent\héite .
Line: 29     Quid est autem aliud arbitrari . deum ideo prouidere futura . quoniam sunt euentura
Line: 30     . quam putare quę olim acciderunt . causam esse illius summę prouidentię?


p. 242    

Manuscript page: 242  Page: 242   Line: 1     Uuáz íst iz ánderes? Tér gót uuíle uuânen fóne díu bechénnen chúmftigíu .
Line: 2     uuánda siu geskéhen súlen . dén chído íh uuânen . dáz ímo geskíhte má\chunga
Line: 3     sîn . dero uuízenthéite . / OPINIONEM POTIUS EAM ESSE .
Line: 4     ITERUM PROPONITUR . INEUITABILEM ESSE PRĘSCIENTIAM . ALIOQUIN

Line: 5     Ad hęc . s . inferendum est . Tára zûo íst óuh tíz ze_légenne . Sicuti cum scio quid esse .
Line: 6     id ipsum esse necesse est . ita cum noui quid futurum . id ipsum futurum esse necesse
Line: 7     est . Álso dáz nôte sô íst . úbe íh îeht uuéiz in presenti . sô geskíhet óuh táz nô\te
Line: 8     hína fúre . dáz íh chúmftig uuéiz . Sic fit igitur . ut euentus prescitę rei .
Line: 9     nequeat euitari . Sô geskíhet îo . dáz fóre geuuízzen díng ze_léibo
Line: 10     uuérden nemág . Postremo si aliquis existimet . quid aliorsum . atque se habe\at
Line: 11     res . Íst áber îoman . dér daz tíng ánderes áhtôt . tánne iz sî . Id non
Line: 12     modo scientia non est . sed est opinio fallax . longe diuersa ab ueritate scientię .

Line: 13     Dáz neíst nîeht éin únuuízentheit . núbe lúkkêr vuân . férro
Line: 14     geskéidenêr fóne déro uuárheite uuízentheite . Quare si quid ita
Line: 15     futurum est . ut eius euentus non sit certus ac necessarius . Fóne díu . úbe îeht
Line: 16     tínges sô chúmftig íst . táz sîn chúmft quís neíst . nóh nôte neíst . Qui
Line: 17     poterit id euenturum esse presciri? Uuîo mág táz îoman uuízen fóre
Line: 18     chúmftig? Sicut enim scientia ipsa inpermixta est falsitati . ita id quod ab ea conci\pitur .
Line: 19     aliter nequit esse . atque concipitur . Dés neuuírdet fóne díu nîeht . uuán\da
Line: 20     álso uuízentheit síh nemískelôt . zûo dien lúginen . álso ne\mág
Line: 21     nîeht táz sî in_íro begríffen hábet . ánderes ergân . dánne sô
Line: 22     iz in_íro begrífen íst . Ín dero scientia lígent pegríffen die geskíh\te .
Line: 23     álso sie dâr lígent . sô ergânt sie nôte . Ea namque causa est . cur scien\tia
Line: 24     careat mendatio . quod necesse est . rem quamque ita se habere . uti scientia
Line: 25     comprehendit eam sese habere . Fóne díu íst scientia dero lúgino âno .
Line: 26     uuánda nôt íst . tíngolîh sô sîn . sô sî iz erfáren hábet . táz iz sî .
Line: 27     Quid igitur? Uuáz nû? Quonam modo deus hęc incerta . prenoscit futura? Díu
Line: 28     únguís sínt kóte . ze_uuélero uuîs fóre uuéiz er díu? Nam si censet ine\uitabiliter
Line: 29     futura . quę etiam non euenire possibile est . fallitur . Uuânet er
Line: 30     diu chúmftigen nemúgen ze_léibo uuérden . díu dóh ze_léibo mú\gen

p. 243    

Manuscript page: 243  Page: 243   Line: 1     uuérden . sô tríuget ín der uuân . Quod nefas est non modo sentire . sed etiam uoce proferre .

Line: 2     Dáz méin ze_spréchenne íst . nîeht éin ze_dénchenne . At si ita uti sunt . ita ea futura
Line: 3     esse decernit ! ut ęque cognoscat ea uel fieri posse . uel non fieri . Úbe ér siu áber sô benéi\met
Line: 4     uuésen chúmftigíu sô si sínt . íh méino . dáz ér siu uuíze gelîcho mú\gen
Line: 5     uuérden . únde neuuérden . Quę est hęc prescientia . quę nihil certum . nil stabile
Line: 6     comprehendit? Uuáz uuízenthéite íst tánne dáz . tíu nîeht kuísses . nóh
Line: 7     stâtes in_íro nehábet? Aut quid hoc refert uaticinio illo ridiculo tyresię?
Line: 8     quidquid dicam . aut erit . aut non . Álde uuîo fílo íst táz kuíssera . dánne daz
Line: 9     hûolicha uuízegtûom sybillę . déro sacerdotis apollinis? táz sî chád .
Line: 10     uuâr álde lúgi íst táz íh ságo . Quid enim prestiterit diuina prouidentia huma\na
Line: 11     opinione . si uti homines incerta diiudicat ! quorum est incertus euentus?

Line: 12     Uuáz úberslât tánne gótes uuîstûom dén ménniskôn uuân . úbe er
Line: 13     ín gelîcho zuîuelôt . zuîueligero díngo? Quodsi apud illum certissimum fon\tem
Line: 14     omnium rerum . nihil incerti esse potest . Úbe áber mít ímo állero díngo úr\sprínge
Line: 15     nîeht zuîueliges neíst . Certus est euentus eorum . quę ille firmiter presci\erit
Line: 16     futura . Sô geskéhent óuh unzuîueligo . díu ér guísso uuéiz chúmf\tig .
Line: 17     Quare nulla est libertas humanis consiliis et actionibus . quas diuina mens
Line: 18     cuncta prospiciens . alligat et constringit ad unum euentum . Bedíu neíst mén\nisko
Line: 19     geuuáltîg an sînero tâte gûotes ióh úbeles . tén gót . tér ál fóre
Line: 20     uuéiz . tuínget zu demo éinen . Dáz íst falsa conclusio . / SUBUERTI .


Line: 21   SI ET LIBERUM ARBITRIUM NECESSITATE FUTURORUM TOL\LITUR .
Line: 22   OMNEM ORDINEM HUMANĘ CONUERSATIONIS


Line: 23     Quo semel recepto . quantus occasus humanarum rerum consequatur liquet .

Line: 24     Sól dáz sô sîn . sô neíst nehéin zuîuel . uuîo gáreuuo ménniskôn
Line: 25     díng zeslîfe . Frustra enim proponuntur premia et poenę . bonis malisque . In
Line: 26     geméitûn uuérdent tánne gehéizen . lôn . únde ingélteda . gûotên
Line: 27     ióh úbelên . Quę non meruit ullus liber ac uoluntarius motus animorum .

Line: 28     Sîd téro neuuéder gescúlden nemág íro únuerlâzeno . únde únsélb\uualtig
Line: 29     mûotuuíllo . Idque uidebitur iniquissimum omnium . quod nunc uidetur
Line: 30     ęquissimum . Únde dánne uuírdet állero díngo únrehtesta . dáz nû

p. 244    

Manuscript page: 244  Page: 244   Line: 1     réhtesta íst . Uel puniri improbos . uel remunerari probos . Íh méino dánchôn gûo\tên .
Line: 2     únde úndanchôn úbelên . Quos non mittit ad alterutrum propria uoluntas .

Line: 3     Tîe íro uuíllo dára zûo neléitet . Sed cogit necessitas futuri . Núbe
Line: 4     sîe tuínget nôt tes chúmftîgen . Nec uitia igitur nec uirtutes quicquam
Line: 5     fuerint . sed potius mixta . atque indiscreta confusio omnium meritorum . Nóh â\chuste
Line: 6     nesínt . nóh chúste nesínt . núbe gelîh . únde úngeskéiden mís\kelunga
Line: 7     állero frêhto . Quoque nihil sceleratius excogitari potest . cum du\catur
Line: 8     omnis ordo ex prouidentia rerum . Únde dáz állero díngo zâligôsta
Line: 9     íst in_gedáng ze_némenne . dánne díu fóre-síht állíu díng chúmftigíu
Line: 10     órdonoe . Nihilque liceat humanis consiliis . Únde sô láng is nîeht negestánde
Line: 11     ze_ménniskôn uuíllen . Fit ut uitia quoque nostra referantur ad auctorem omnium
Line: 12     bonorum . Sô neíst nehéin rât . núbe an gót . tér ál gûot kíbet . únsere scúl\de
Line: 13     gesmízen uuérden . Igitur nec sperandi aliquid . nec deprecandi ulla ra\tio
Line: 14     est . Nóh kedíngi . nóh flého . nemág nîoman nehéina réda gében ! uuáz
Line: 15     te-uuéder súle . Quid enim uel speret quisque . uel etiam deprecetur . quando conectit
Line: 16     indeflexa series omnia optanda? Uués sól man gedíngen . álde fléhon .
Line: 17     dánne állíu gérohaftíu díng zesámine héfte indissolubiliter . in_chéten\no
Line: 18     uuîs . tíu únuuéndiga éinrihti . s . fati? Úbe álliu díng háftênt in_íro
Line: 19     órdine . sô siu benéimet uuúrten . sô chúmet mánnolichemo âna fléha .
Line: 20     dáz ímo sól . Auferetur igitur unicum illud commertium . inter deum et homines scilicet .
Line: 21     sperandi atque deprecandi . Sól iz sô fáren . sô íst tíu éiniga uuándelunga geír\ret .
Line: 22     únder góte únde únder ménniskôn . únde dér chóuf . tér állêr
Line: 23     gestât an gedíngi . únde án fléhôn . Promeremur siquidem pretio iustę humi\litatis

Line: 24      . s . quę in precibus est . inestimabilem uicem diuinę gratię . Uuánda
Line: 25     uuír gechóufen úmbe ín . mít témo uuérde réhtero déumûoti . sô flé\hâ
Line: 26     sínt . daz tíura gélt sînero gnâdon . Ánderen chóuf nemúgen uuír
Line: 27     mít ímo nîeht trîben . Qui solus modus est . quo uideantur homines pos\se
Line: 28     colloqui cum deo . In_dîa éinûn uuîs tie líute sáment kóte chôsôn mú\gen .
Line: 29     Et ipsa ratione supplicandi . coniungi illi inaccessę luci . prius
Line: 30     quoque quam impetrent . Únde síh pétondo náhen zûo_demo úngesíunli\chen

p. 245    

Manuscript page: 245  Page: 245   Line: 1     lîehte . ióh êr sie îeht erbítên . Quę si recepta necessitate futurorum . nihil uiri\um
Line: 2     habere credantur . Úbe man nû geiégenero nôte dero chúmftigôn . dîe uuâ\nen
Line: 3     sól nîeht negemúgen . Quid erit . quo possimus conecti . atque adherere illi sum\mo
Line: 4     principi rerum? An uuélemo dínge múgen uuír únsih tánne háben ze
Line: 5     góte . állero díngo hêrren? Quare necesse erit humanum genus disseptum atque
Line: 6     disiunctum . suo fonte fatiscere . uti paulo ante cantabas .

Line: 7     Sô mûoz tánne . álso dû míttundes súnge an dîen férsen . si
Line: 8     uis celsi iura tonantis . zescrínden sámo so léim . ménniskôn sláhta . dána
Line: 9     gebrócheníu . ióh keskéideniu . fóne demo uuâren brúnnen . dánnân si
Line: 10     chám . QUID EUM AB INTELLECTU HUIUS QUESTIONIS RETARDET .

Line: 11     Quęnam discors causa resoluit foe\dera / IPSE SCRUTATUR .

Line: 12     rerum? Uuáz úngehélli írret tîe gezúmfte . zuéio díngo . s . gótes
Line: 13     únde mánnes . álde prescientię et liberi arbitrii? O deus quis statuit tanta
Line: 14     bella duobus ueris? Uuér gót hábet kegében sólicha ríngûn zuéin uuâ\ren?
Line: 15     Uuélíu sínt uuâreren . dánne síu sínt? Ut quę constent carptim singula .
Line: 16     eadem nolint mixta iugari? Dáz tíu dúrh síh sínt in_súnder . nîeht zesá\mine
Line: 17     neuuéllên? Uuélih necessitas mág kótes prouidentiam únde mánnes li\berum
Line: 18     arbitrium geskéiden . síu nesîn sáment an állero mánnes tâte? An
Line: 19     nulla est discordia ueris? Álde neíst uuârên nehéin úngehélli? Uerum únde fál\sum
Line: 20     flíhent éin ánderíu . duo uera mínnônt síh . Semperque sibi certa coherent?

Line: 21     Únde hábent síh îo zesámine díu guíssen . i . tíu dúrh síh quísso sínt?
Line: 22     Sed mens . i . anima obruta cęcis membris . nequit noscere tenues nexus
Line: 23     rerum . igne oppressi luminis . Áber dés scúld neíst iz . núbe des ménnisken
Line: 24     sêla nemág nîeht fóre túmbheite uuízen íro tóugenen bánt . tíu á\ber
Line: 25     dû uuéist philosophia . únde díu íh fóne dír gelírnên uuíle . Dáz
Line: 26     íst álso er châde . Liberum arbitrium íst úns ále-guís . uuánda iz skînet
Line: 27     án dero ménniskôn tâte . Dei prouidentia íst sámo guís án dien ánderên
Line: 28     creaturis . tîe liberum arbitrium nehábent . Áber án des ménnisken tâ\te .
Line: 29     nemúgen siu sáment sîn . Álde úbe siu múgen . sô íst tés fílo tóu\gen
Line: 30     ratio . uuîo dáz sî . Tíu ratio íst ímo úbel ze_irrâtenne . igne oppres\si

p. 246    

Manuscript page: 246  Page: 246   Line: 1     luminis . i . acie aggrauatę mentis ! mít témo geírten sínne des mûotes? Ter lî\chamo
Line: 2     tûot tia sêla úngeuuáltiga íro sínnes . tén si hábeta . êr si zu ímo châ\me .
Line: 3     Sî rínget îo dara nâh . íro spûot is áber úbelo . Sed cur flagrat tanto
Line: 4     amore . reperire textas notas ueri? Zíu íst íro dánne sô nôt . ze_eruá\renne
Line: 5     díu tóugenen uuórt-zéichen dero uuârhéite? Scitne . quod
Line: 6     appetit anxia nosse? Uuéiz sî . dáz si uuízen uuíle? Sed quis laborat
Line: 7     scire nota? Uuér sól áber dés frâgên . dáz er uuéiz? At si nescit . quid
Line: 8     cęca petit? Íst si óuh sô blínt . táz si is nîeht neuuéiz . uuáz uuíle si
Line: 9     dánne? Quis enim nescius optet quicquam? Uuér íst tér dáz uuélle . dáz
Line: 10     er neuuéiz? Aut quis ualeat sequi nescia? quoue inueniat? Álde uuér
Line: 11     mág sûochen . dáz ér neuuéiz . nóh nebechénnet? álde uuâr spûot
Line: 12     is ímo ze_irfárenne? Quis ignarus noscere queat repertam forman? Uuér
Line: 13     mág óuh pechénnen . dáz ímo únchunt íst . sô er iz óuh fíndet? An cum
Line: 14     cerneret . s . anima altam mentem . i . deum . pariter norat summam et singula? Álde
Line: 15     súlen uuir glóuben . dáz si béidíu uuíssi . únz si gót ána sáhe . diu sún\derîgen .
Line: 16     ióh tia sáment-hafti? Nunc condita nube membrorum . non in totum obli\ta
Line: 17     est sui . Nû gréhto ín_dien líden befínstertíu . hábet si is súmes . nî dóh ál\les
Line: 18     ergézen . Et tenet summam . perdens singula . Únde daz knôtesta uuéiz si .
Line: 19     téilelichen neuuéiz si . Nîoman neíst sô gehúhtîg . dáz er álles téileliches
Line: 20     sô uuóla gehúge . sô des knôtesten . Igitur quisquis requirit uera . neutro
Line: 21     est habitu . So uu[u]ér dero uuârhéite frâgêt . s . álso íh nû tûon an dírro
Line: 22     questione . dér neíst in neuuéderro geskéfte . m neque nouit . nec tamen omnia
Line: 23     penitus nescit . Nóh táz er iz állez uuíze . nóh táz er iz állez neuuíze . Sed
Line: 24     summam quam retinens meminit . consulit . Núbe daz knôtesta . dáz ér in_gehúh-
Line: 25     te hábet . táz úrsûochenôt er . Retractans alte uisa . Tîefo dénchende .
Line: 26     án dáz er sáh . Ut queat addere seruatis oblitas partes . Táz er mít
Line: 27     tîen erhúgetên . chóme nâh tien ergézenên . Álso dér éin bûoh tar
Line: 28     ána perfecte gelírnêt . únde échert ûzenan gehúget . tero summę . únde
Line: 29     er dîa díccho ána chêret . táz er fóne déro óuh tes ánderes síh pehú\ge .
Line: 30     Uuáz summa sî . dáz lêret únsih cicero in rhetoricis dicens . Summa

p. 247    

Manuscript page: 247  Page: 247   Line: 1     facti est . homicidium fecit . Singula uero sunt . quid ante rem . quid post rem . quid in ipsa re . aut circa rem
Line: 2     factum sit . Chît îoman ze_úns . an necesse est euenire quę prouidentur? Necesse ché\dén
Line: 3     uuír . Chît er áber . Et stabit liberum arbitrium? Stabit chédên uuír .
Line: 4     Chît er óuh . Quomodo liberum erit . quod necessarium est? Necessitas et libertas uni\us
Line: 5     rei esse non possunt . Aut si possunt . quibus nexibus colligantur . quę sibi aduersantur?
Line: 6     Uuáz chédên uuír dánne? Ube úns tie nexus únchunt sínt . sô nechún\nen
Line: 7     uuír dírro questionis nîeht állero geánt-uuurten . Sô uuízen uuír
Line: 8     échert tia summam . singula neuuízen uuír . Die singula súlen uuír hára
Line: 9     nâh lírnên fóne sélbero philosophia . / FACIT .
Line: 10     PRIMA RESPONSIO . QUIA INTELLECTUS NON RATIO THE\OLOGOS

Line: 11     Tum inquit illa . Dô ánt-uuurta sî mír . Hęc est uetus querela de prouidenti\a .

Line: 12     Díz íst tiu álta chlága fóne gótes prouidentia . dáz sî dáz liberum ge\írre .
Line: 13     Marcoque tullio uehementer agitata . cum distribuit diuinationem . Únde
Line: 14     fóne cicerone gnûog ketríbeníu . dâr er daz uuízegtûom téilta . s . in
Line: 15     tres partes . in aruspitia . et in fulguritia . et in oscinia . Aruspitia uuúr\ten
Line: 16     genómen fóne dîen léberon dero ópfer-frískingo . Fulguritia fóne
Line: 17     dien blícchen . Oscinia fóne dero fógalo rárto . Et res quesita tibi ipsi .
Line: 18     diu prorsus et multum . Únde íst iz tír . dáz méinet fóne dír . éin hárto gnôto ge\sûochet
Line: 19     tíng . Sed haud quaquam satis diligenter . ac firmiter hactenus expedita . ab
Line: 20     ullo uestrum . Únde áber îo nóh nîeht keuuárlicho . nóh kuíslicho gerécchet
Line: 21     fóne íuuer dehéinemo . Cuius caliginis causa est . Téro tímberi scúlt íst táz . Quod
Line: 22     motus . i . conatus humanę rationis non potest admoueri . ad simplicitatem diuinę
Line: 23     prescientię . Dáz tes ménnisken ratio . dóh si síh is péite . nîeht erréichen ne\mág
Line: 24     tîa éinfalti gótes fóre-uuízedo . Quę si ullo modo cogitari queat

Line: 25      . s . saltim intellectu . quia non ualet ratione . Úbe dîa îoman uuízen mág .
Line: 26     úberstîgendo dia rationem . Nihil relinquetur ambigui . Démo neíst nehéin
Line: 27     zuîuel an dírro questione . Gótes prescientia íst éinfálte . uuánda er ál
Line: 28     uuéiz . únde dáz sáment uuéiz . únde gágen-uuertigo . Náls nîeht hín\der
Line: 29     síh kehúgendo . nóh fúre síh ténchendo . Dér dáz pechénnet . tér
Line: 30     íst únzuîuelig . táz óuh tîe tâte liberi arbitrii . nôte in_sînero scientia

p. 248    

Manuscript page: 248  Page: 248   Line: 1     sínt* . náls prescientia . únde siu álso múgen sáment sîn . sô únsêr scientia íst . sáment
Line: 2     tero ménniskôn tâte . die sélbuualtig sínt . Uuáz írret sie dáz tero sélbuual\tigi .
Line: 3     dáz uuír die tâte uuízen? Quod ita demum patefacere . atque expedire tem\ptabo .
Line: 4     si prius expendero ea quibus moueris . Tîa simplicitatem chórôn íh tir
Line: 5     dánne geóffenon . únde gerécchen . sô íh tíh êrerôn dés erríhto . únde dáz
Line: 6     kechôson . dáz tír uuíget . únde díh zuîuelet tes liberi arbitrii .

Line: 7     CUR NON RECIPIAT RATIONEM . QUA SE ALII PUTANT
Line: 8     Quero enim . cur putes minus efficacem / SOLUERE QUESTIONEM .

Line: 9     illam rationem soluentium . Nû frâgên íh tíh . zíu dû neuuânêst fróma uué\sen
Line: 10      . dîa réda dero errâtentôn dîa questionem . s . sô sîe iz áhtont . Quę putat
Line: 11     libertatem arbitrii nihil impediri de prescientia . Díu réda dúrh táz uuâ-
Line: 12     net . i . contendit . úngeírret sîn liberum arbitrium . fóne dero prescientia . Quia
Line: 13     existimat prescientiam non esse causam necessitatis futuris rebus . Uuánda sî nehéin
Line: 14     nôt-máchunga neíst futuris rebus . i . tien chúmftigên díngen . i . áfter íro
Line: 15     uuâne . Hîer behúgên únsih . dáz er dâr fóre dísen uuân nîeht neléidez\ta .
Line: 16     nóh óuh nesólti . uuánda er réhtêr íst . núbe dáz sîe châden . euentum
Line: 17     futurorum uuésen causam gótes prescientię . Num enim tu aliunde trahis argu\mentum
Line: 18     necessitatis futurorum? Uuánnân râtiscôst óuh tû ánderes . nôte ge\skéhen
Line: 19     súlen diu chúmftîgen? Nisi quod non possunt ea non euenire . quę presciuntur?

Line: 20     Âne dáz tíu ze_léibo uuérden nemúgen . díu fóre geuuízen uuér\dent?
Line: 21     Hîer íst áber ze_dénchenne . uuîo uuârez táz argumentum sî . Hî\er
Line: 22     háftênt álle . dîe mít tírro questione ríngent . Tíu gót fóre síhet
Line: 23     chédent sie . díu nemúgen ze_léibo uuérden . Dáz íst uuâr . Díu ze_léi\bo
Line: 24     uuérden nemúgen . díu geskéhent nôte . Dáz íst óuh uuâr . Dîen
Line: 25     zuéin uuârhéiten . âne únderskéit fernómenên . fólgêt tíu zála .
Line: 26     nullum esse liberum arbitrium . Dén únderskéit lêret sî únsih . hína áfter .
Line: 27     Sî lêret únsih . táz ménniskôn tâte . uuóla ze_léibo múgen uuérden .
Line: 28     sô fílo iz ze_íro sélbero natura gestât . únde íro déro hálb nehéin nôt
Line: 29     neíst . únde sie áber ze_léibo nemúgen uuérden . góte ána séhente\mo .
Line: 30     álso óuh úns ána séhentên . dáz éin mán sízzet . sîn sízzen nîeht

p. 249    

Manuscript page: 249  Page: 249   Line: 1     ze_léibo uuérden nemág . tóh iz sîn hálb uuóla ze_léibo máhti sîn . uuánda ér máh\ti
Line: 2     iz fermíten háben . Hínnân chúmet tánne díu questio . úbe úns únde góte . sîn
Line: 3     sízzen gébe uuízenthéit sînes sizzennes . Tés uuírt sús keánt-uuurtet .
Line: 4     Íz kíbet sia úns . sô iz keskíhet ! nîeht êr . Áber gótes uuízentheit . nebîtet te\ro
Line: 5     geskíhte nîeht . Íz íst ímo presens . êr iz keskéhe . Diu presentia getûot iz ín
Line: 6     uuízen . Sô íst tánne sús ketân díu solutio dírro questionis . Táz kót fóre sí\het .
Line: 7     uuánda er dáz ána síhet . fóne díu íst iz nôte . álso óuh táz nôte íst .
Line: 8     táz uuír éteuuen îeht séhên tûon . dóh iz ter tûonto nôte netûe .


Line: 9  
QUIA PROUIDENTIA NON URGET FUTURA . IDEO STARE LIBER\TATEM .


Line: 10     Si igitur prenotio nullam adicit necessitatem futu\ris /
Line: 11     rebus . quod et tu paulo ante fatebare . Úbe prescientia nehéina nôt netûot
Line: 12     tien chúmftigên díngen . álso óuh tû gnôto fóre iáhe . Quid est quo cogantur uo\luntarii
Line: 13     exitus rerum . ad certum euentum? Mít uuíu uuérdent tánne geduún\gen
Line: 14     dîe sélbuualtîgen férte . dero ménniskôn tâte . ze_guíssemo ûzlâze?
Line: 15     Uuánda sie âne geduu[u]áng sínt . pedîu stât liberum arbitrium . Etenim statuamus
Line: 16     positionis gratia . i . causa exempli . nullam esse prescientiam . ut aduertas quid consequatur .

Line: 17     Nû chédên échert sô chôsondo . dáz prescientia nesî . dáz tû chîesêst .
Line: 18     uuîo iz óuh tánne fáre . Num igitur coguntur ad necessitatem . quę ueniunt ex arbitrio .
Line: 19     quantum attinet ad hoc . i . ad hanc rationem? Tuuínget tánnne dés hálb
Line: 20     tehéin nôt . tîe tâte . dîe fóne mûot-uuíllen chóment? Minime . Dáz netû\ot .
Line: 21     Statuamus iterum esse . Nû chédên áber dáz si sî . Sed nihil necessitatis iniungere
Line: 22     rebus . Únde dóh nehéina nôt tûon dien tâten . Manebit ut opinor
Line: 23     eadem libertas uoluntatis . integra atque absoluta . Nóh tánne uuâno íh stât ze
Line: 24     stéte díu sélba uuílleuualtigi . / TAMEN EST CAUSA EORUM .
Line: 25     ETIAM SI SIGNUM EST PROUIDENTIA FUTURORUM . NON

Line: 26     Sed inquies . Nû uuíle du áber chéden . Tametsi prescientia non est futuris neces\sitas
Line: 27     eueniendi . Nesî óuh prescientia nehéin nôtegunga dien chúmftigên . Si\gnum
Line: 28     tamen est necessario uentura esse . Sî íst tóh zéichen . dáz siu nôte chó\men
Line: 29     súlen . Hoc igitur modo constaret . necessarios esse exitus futurorum ! etiam si non fuisset
Line: 30     precognitio . Sô uuâre áber sámo guís . nôte súlen geskéhen chúmftigíu .

p. 250    

Manuscript page: 250  Page: 250   Line: 1     neuuâre óuh tíu sélba íro prescientia . Omne etenim signum ostendit tantum quid sit . quod desi\gnat .
Line: 2     non uero efficit . Zéichen óuget échert uuáz iz sî . dés zéichen iz íst . iz nemáchôt
Line: 3     iz nîeht . Álso die mórgen-rôten zéichenent tempestatem . únde sie dóh nemá\chont .
Line: 4     Quare demonstrandum est prius . s . a te . nihil contingere . non ex necessitate .

Line: 5     i . nisi ex necessitate . Dû sólt úns ze_êrest keóugen . álliu díng nôte geskéhen .
Line: 6     Ut appareat prenotionem signum esse huius necessitatis . Dáz uuír dánnan glóubên . presci\entiam
Line: 7     zéichen uuésen dero nôte . Alioquin si hęc nulla est . Úbe áber sî neíst .
Line: 8     s . necessitas . Ne illa quidem poterit esse signum eius rei quę non est . Sô nemág tána
Line: 9     mêr prescientia ! íro zéichen sîn . Iam uero constat . Uuír uuízen uuóla . Probationem
Line: 10     subnixam firma ratione . Álles tínges kuíssa stárchunga . Non ducendam esse ex si\gnis .

Line: 11     Fóne zéichene neuuésen ze_némenne . sô dû tûost . Neque argumentis extrin\secus
Line: 12     petitis . Nóh fóne férriskên râtiskôn . Álso dû fóne férriskên signis uuí\le
Line: 13     irrâten . necessitatem . Sed ex conuenientibus et necessariis causis . Núbe fóne dá\ra
Line: 14     zûo léitendên díngen . únde nôt-máchigên . Álso dáz argumentum íst ex
Line: 15     conuenientibus . et necessariis . Primus homo . quia non habuit patrem aut ma\trem .
Line: 16     non est genitus . Uel illud . Quia tu hodie nec manducasti . neque bibisti . ie\iunus
Line: 17     es . Sô íst áber dáz extrinsecus kenómen . Patres nostri comederunt uuas
Line: 18     acerbas . et dentes filiorum obstupescunt . Quia alii sunt parentes . et alii sunt filii .
Line: 19     Non est autem aliud ieiunum esse . nisi non manducasse . et non bibisse . et non est aliud non genitum
Line: 20     esse . nisi non habere patrem aut matrem . / INEST NECESSITAS .

Line: 21     PROUISA NECESSE EST EUENIRE . NULLA TAMEN IPSIS

Line: 22     Sed qui fieri potest . ut non proueniant ea . quę futura esse prouidentur? Uuîo
Line: 23     mág áber dáz sîn . dáz tíu negeskéhên . díu gót uuéiz chúmftîg? Qua\si
Line: 24     uero nos credamus . non esse euenturo ea . quę prenoscit dei prouidentia!futura esse . Sá\mo
Line: 25     so íh zuîueloe . núbe díu geskéhen súlîn . díu gót fóre síhet . Ac non il\lud
Line: 26     potius arbitremur . Únde íz mêr dáz nestérche . Licet eueniant . Tóh
Line: 27     siu geskéhên . Nihil tamen necessitatis habere sui natura ! ut euenirent .

Line: 28     Síu an ín sélbên nehéina dîa nôt háben . dánnân siu geskéhên . Quod hinc
Line: 29     facile perpendas licebit . Táz tu hínnân lîehto gechîesen máht . Intu\emur
Line: 30     etenim plura subiecta oculis dum fiunt . Uuír séhên gnûogez . dáz

p. 251    

Manuscript page: 251  Page: 251   Line: 1     fóre óugôn íst . únz man iz tûot . Ut ea quę spectantur facere aurigę . in moderandis
Line: 2     quadrigis atque flectendis . Sô dáz íst . taz uuír séhên tûon . die réit-ríhtela . chê\rendo .
Line: 3     s . in curuli certamine . ióh áfter íro uuíllen héngendo dien réitôn .
Line: 4     Atque cętera in hunc modum . Únde dâr áfter ánderíu uuérh . Num igitur compellit
Line: 5     ulla necessitas quicquam illorum ita fieri? Tuuínget tára zûo íro dehéinez te\héin
Line: 6     nôt . mánnes úndanches? Minime . Dáz netûot . Frustra enim esset effectus
Line: 7     artis . In_geméitûn chóndi man dáz tûon . Si mouerentur omnia coacta . Úbe
Line: 8     siu mánnes úndanches sô fûorîn . Quę igitur carent necessitate ! dum fiunt .

Line: 9     Tíu án demo tûonne âne nôt sínt . Eadem futura sunt sine necessitate . prius
Line: 10     quam fiant . Tíu sínt óuh . êr siu uuérdên ! âne nôt chúmftig . Quare sunt quędam
Line: 11     euentura . quorum exitus absolutus sit . ab omni necessitate . Dánnan skînet . dáz
Line: 12     súmelichíu geskéhen súlen . déro geskíht . únde déro fárt . állero nôte
Line: 13     inbúnden íst . Nam arbitror nullum illud esse dicturum . Íh neuuâno îoman
Line: 14     dáz uuéllen chéden . Quod euentura non fuerint . priusquam fierent . quę nunc
Line: 15     fiunt . Táz tíu neuuârin chúmftîg . êr siu uuv́rtîn ! díu nû uuérdent .
Line: 16     Hęc etiam precognita . habent liberos euentus . Tíu hábetôn óuh fóre-geuuí\zeníu .
Line: 17     ferlâzena geskíht . Nam sicut scientia presentium rerum . nihil inportat
Line: 18     necessitatis . his quę fiunt . Álso gréhto uuízent-heit tiu gágenuuerten
Line: 19     nîeht nenôtegôt . Ita prescientia futurorum . nihil inportat necessitatis .
Line: 20     his quę euentura sunt . Tána mêr nenôtegôt tíu chúmftîgen . íro fóre-uuí\zeda .


Line: 21   QUOD FUTURORUM NULLA DEO SIT OPINIO . QUAM\UIS
Line: 22   NON COACTA FIANT . ET QUID NOS FALLAT IN HIS .


Line: 23     Sed inquis . Sô chîst tu . Hoc ipsum dubitatur . an ulla possit esse prenotio
Line: 24     earum rerum . quę non habent necessarios exitus . Tés sélben íst zuîuel . úbe dé\ro
Line: 25     díu nôte neuuérdent . tehéin fóre-bechénneda múge sîn . Dissona\re
Line: 26     etenim uidentur . Uuánda síu dúnchet tír míssehélliu . Putasque si proui\deantur .
Line: 27     consequi necessitatem . Únde uuânest tu . úbe siu uuérdên fóre be\chénnet .
Line: 28     táz siu nôte súlîn geskéhen . Si desit necessitas . minime presci\ri .

Line: 29     Úbe íro nôt nesî . dáz íro nehéin fóre-bechénneda nesî . Nihilique comprehendi
Line: 30     posse scientia . nisi certum . Únde uuânest tu uuízenthéit ne\héines

p. 252    

Manuscript page: 252  Page: 252   Line: 1     tínges sîn . âne guísses . Quodsi prouidentur ea quasi certa . quorum exitus incerti sunt .

Line: 2     Únde úbe díu uuérden fóre séuuen . sámo guuíssíu . díu dóh únguis sínt . uuîo sív
Line: 3     ergángên . Id esse caliginem opinionis . non ueritatem scientię . Dáz uuíle dû héizen
Line: 4     uuân . náls uuízenthéit . Credis enim diuersum esse ab integritate scientię . aliter arbitrari .
Line: 5     ac sese res habeat . Ánderes uuânen dánne iz sî . dáz netrûuuest tû
Line: 6     zíhen ze_gánzero uuízenthéite . Cuius erroris causa est . Dén írreden má\chôt
Line: 7     táz . Quod quisque estimat omnia cognosci ex ui tantum eorum quę sciuntur .
Line: 8     atque natura . Dáz man uuânet állero díngolih pechénnet uuérden . fóne
Line: 9     sîn sélbes natura . Quod totum contra est . Táz ál dára uuídere íst . Omne enim quod cognoscitur .

Line: 10     Uuánda ál dáz-tar bechénnet uuírt . Non secundum uim sui . sed comprehen\ditur
Line: 11     potius secundum facultatem cognoscentium . Dáz neuuírdet nîeht pechén\net
Line: 12     áfter sîn sélbes chréfte . núbe áfter démo mágene dero bechénnentôn
Line: 13     uuírt iz erfáren . Gót nesíhet tiu futura nîeht áfter íro chréfte . nú\be
Line: 14     áfter sînero mágen-chréfte . Dáz siu futura sínt . dáz sínt siu an ín sél\bên
Line: 15      . uuánda siu nóh nechâmen . ímo sínt siu presentia . âne chúmft . Tíu îo\man
Line: 16     tûot in_únserro presentia . díu sint tes tûonten hálb únnôtháfte .
Line: 17     dóh sínt siu álso nôte . sô uuír siu séhên . Díu óuh kót ána síhet . díu sínt
Line: 18     nôte . álso ér siu ána síhet . tér siu áber nóh in futuro tûon sól . dér tû\ot
Line: 19     siu dánne âne nôt . Táz pegínnet si únsih nû mít exemplis lángséi\mo
Line: 20     lêren . EX HUMANA NOTIONE AD DIUINAM NOS DUCERE TEM\PTAT . INCIPIENS
Line: 21     A SENSU EXTERIORE .

Line: 22     Nam ut liqueat hoc breui exemplo . Nû lóse hára . dáz íz tir is pílde gegé\be
Line: 23     spûotigo . Eandem rotunditatem corporis . aliter uisus . aliter tactus agnoscit .

Line: 24     Sólt tu chîesen éin sínuuélbe corpus . tîa sínuuelbi chíuset ánderes-uuio
Line: 25     daz óuga . dánne der fínger . Ille eminus manens . iactis radiis . intuetur si\mul
Line: 26     totum . Daz óuga scíuzet tára férronân . únde chíuset taz pílde sá\ment .
Line: 27     Hic uero coherens orbi . atque coniunctus . motus circa ipsum ambitum . Áber der
Line: 28     fínger dâr ána gelégetêr . únde ál úmbe rîtentêr . Comprehendit rotundi\tatem
Line: 29     partibus . Erspéhôt er iz állez éinzên . / DIUERSOS ESSE INTER SE .
Line: 30     SENSUM EXTERIOREM . ET ALIOS INTERIORES MODOS CONSIDERAN\DI


p. 253    

Manuscript page: 253  Page: 253   Line: 1     Ipsum quoque hominem aliter sensus contuetur . aliter imaginatio . aliter ratio . aliter intelligentia .

Line: 2     Sélben den ménnisken nechîesent nîeht ze_éinero uuîs . tíse genámden fîer
Line: 3     sínna . Sensus enim iudicat figuram . constitutam in subiecta materia . Der ûzero sín .
Line: 4     sô daz kesíune íst . chíuset taz pílde éteuuar ána . Imaginatio uero iudicat solam
Line: 5     figuram sine materia . Der ínnero sín . dér imaginatio héizet . chíuset
Line: 6     taz pílde éinez . âne dia materiam . dáz er fóre sáh án dero materia . Ratio
Line: 7     uero hanc transcendit . Áber der sín . dér ratio héizet . dér úberstépfet ima\ginationem .
Line: 8     Et perpendit ipsam speciem . quę singularibus inest . uniuersali consideratio\ne .

Line: 9     Únde bechénnet er sámen-háftîgo dáz pílde . dáz súnderigo éteuuar
Line: 10     ána skînet . An démo nomine homo . uuírt sáment fernómen . dáz éinzên .
Line: 11     únde súnderîgo geséuuen uuírdet an platone . cicerone . socrate . únde
Line: 12     óuh súnderigo âne sîe in_gehúht chúmet . Intellegentię uero celsior oculus
Line: 13     existit . Táz óuga dero intellegentię . úber síhet tíse drî sínna . Supergres\sa
Line: 14     namque ambitum uniuersitatis . Uuánda úberstépfendo dén bíuang téro sáment\hafti
Line: 15      . dîa ratio begrîfet . Contuetur ipsam illam simplicem formam . pura acie mentis . Síhet
Line: 16     si mít héiteremo óugen daz éinualta gótes pílde . dáz fóne díu éinfálte
Line: 17     íst . uuánda iz in subiecta materia íst ! sô nehéin ánderez neíst . Tíu síhet
Line: 18     óuh án demo ménnisken dîe tâte . dîe góte guís sínt . dóh sie ímo sélbemo
Line: 19     únguís sîn . únde nôte geskéhent . tero gótes uuízenthéite hálb . únde
Line: 20     áber únnote mánnes hálb . Mít tien ûzerên sensibus . ferstándên uuír de\ro
Line: 21     ûzerôn díngo . dáz sínt corpora . díu er héizet materiam . únde án di\en
Line: 22     corporibus . álde sáment tien corporibus ferstándên uuír dero corpo\ralium .
Line: 23     dáz sint iro accidentia . Álso án ín sínt colores . únde figurę . únde
Line: 24     sáment ín íro tâte . Dien sensibus fólgêt imaginatio . Dáz íst tíu píldunga .
Line: 25     des mûotes . âne diu corpora . álso getâniu . sô diu óugen an ín sáhen .
Line: 26     álde diu ôren hôrtôn . So uuéder ér fóre sáh . sô drískôzez pílde . ál\de
Line: 27     fîerskôzez . álde sínuuelbez . álde mánnes pílde . álde fógales . Ál\de
Line: 28     er sáh cursum . álde palestram . álde uuîz . álde suárz . Chúmet mánne
Line: 29     in_dróum dáz sélba gelîhnisse . daz héizet fantasma ! únde illusio ! úbe
Line: 30     ér iz in_sînemo mûote sô bíldôt . dáz héizet imaginatio . Sáment

p. 254    

Manuscript page: 254  Page: 254   Line: 1     úns hábent bestię díu zuéi geméine . i . sensum et imaginationem . Ratio dáz íst tíu chráft
Line: 2     tes sínnes . tîa der ménnisko hábet álles éino . Díu tûot ín dáz uuízen . dáz er nîo
Line: 3     negesáh . únde dés nehéin bíldunga uuérden nemág . Tíu lêret ín skéiden . uerum
Line: 4     únde falsum . bonum únde malum . únde éin fóne ándermo errâten . álso er fóne
Line: 5     primis substantiis irrâtet secundas . únde fóne toto partem . ióh fóne parte totum . ún\de
Line: 6     fóne preteritis presentia . únde fóne presentibus futura . Gentiles philosophi nechón\dôn
Line: 7     nîeht fúrder fernémen . âne únz tára sie diu ratio léita . Fóne díu uuól\tôn
Line: 8     sie . dáz tíu éinen díng uuârîn ze_glóubenne . díu mít ratione gestérchet
Line: 9     uuv́rtîn . sús ketânero . Si hoc est . illud est . aut si hęc sunt . illud erit . Tánnân ságeta
Line: 10     aristotiles in cathegoriis . táz priuatio nemúge feruuándelôt uuérden in ha\bitum .
Line: 11     sô . dáz edentulus . fúrder dentes kuuínne . álde nâh caluitio capillata frons
Line: 12     uuérde . uuánda er nehéina rationem neuuíssa . nâh téro iz uuérden máhti .
Line: 13     Dánnân geskáh súmelichên . sô cęlestis sapientia chám . únde sie ládota ad intel\lectum
Line: 14     diuinum . únde sie hîez klóuben resurrectionem mortuorum . et omnia esse deo
Line: 15     possibilia . dáz sie dâr ferstîezen . únde dánnân uuúrten contenebrati . dánnân
Line: 16     sie sóltôn uuérden illuminati . Uuíle du chéden . so uuâr ratio íst . dâr íst
Line: 17     óuh intellectus . dáz íst áleuuâr . dâr humana ratio íst . târ íst óuh humanus in\tellectus .
Line: 18     Áber diuinus intellectus . únde diuina contemplatio . dîu íst simplex . únde
Line: 19     spiritalis . uuánda sélbêr gót . simplex spiritus íst . Tér dáz pechénnet . tér íst par\ticeps
Line: 20     téro sélbûn intellectus . Tíu lêret in . dáz er íst substantia ultra sub\stantiam .
Line: 21     únde forma informata . sine loco . sine tempore . mundum faciens sine
Line: 22     materia . filium habens sine alteritate . et spiritum procedentem sine motu . Dîe huma\nam
Line: 23     rationem an dîen díngen sûohtôn . dîe uuúrten heretici .


Line: 24  
INFERIORA A SUPERIORIBUS CONPREHENDI . NON SUPERIORA


Line: 25     In quo illud maxime considerandum est . Dâr / AB INFERIORIBUS .

Line: 26     dáz állero gnôtost íst ze_chîesenne . Nam superior uis comprehendendi . amplectitur in\feriorem .

Line: 27     Íh méino . dáz ter óbero sín begrîfet ten níderen . Inferior uero nullo
Line: 28     modo consurgit ad superiorem . Der nídero negeréichot nîeht ze_demo óberen .
Line: 29     Neque enim ualet aliquid sensus extra materiam . Uuánda sensus nehábet uuérches
Line: 30     nîeht âne corpus . sô imaginatio hábet . Accidentia corporum . súlen uuír

p. 255    

Manuscript page: 255  Page: 255   Line: 1     dúrh nôt án ín séhen . únde grîfen . Uel imaginatio contuetur uniuersales species . Álde diu
Line: 2     mûotes píldunga . dóh sî bíldoe daz éiniga bílde . dáz si sah . únde
Line: 3     sî nemág táz keméine bílde nîeht kebíldon . uuánda sî iz nîo negesah . Uuîo
Line: 4     sól sî iz óuh tánne chîesen? Uel ratio capit simplicem formam . Nóh réda neirréi\chot
Line: 5     taz éinfalta gótes pílde . Sî chán únsih échert keléiten ze_dîen formis .
Line: 6     tîe án dien substantiis lígent . únde sie nîeht substantię nesínt . núbe acci\dentia .
Line: 7     Áber gótes pílde . íst túrh síh pílde . substantia supersubstantialis . táz
Line: 8     chît fórderôra dîen substantiis . tîe-dir sínt stantes sub accidentibus . Sed intel\legentia
Line: 9     quasi desuper spectans conceptam formam . diiudicat etiam concta quę subsunt .

Line: 10     Áber intellectus . sámo so hóhor stândíu . únde dîa íro chúndûn formam ána
Line: 11     séhendíu . dúrh chíuset si diu níderen . Sed eo modo . quo comprehendit ipsam for\mam .
Line: 12     quę nulli alii poterat nota esse . Sî sîhet ze_déro sélbûn uuîs tiu níde\ren .
Line: 13     ze_déro uuîs sî dia formam síhet . tîa nehéin dero níderôn nesíhet . Uué\líu
Line: 14     íst tíu uuîsa? Nam cognoscit et uniuersum rationis . et figuram imaginationis .
Line: 15     et sensibile materiale . nec utens ratione . nec imaginatione . nec sensibus . Sî
Line: 16     bechénnet . táz ratio únde imaginatio . únde sensus pechénnent . síh tóh
Line: 17     nestíurende mít íro dehéinero . Sed prospiciens cuncta illo uno ictu mentis for\maliter .
Line: 18     ut ita dicam . Núbe éines plícches . uuéiz si siu álliu ! in_íro sélbero uuîs .
Line: 19     in_dîa uuîs . sô si dia formam uuéiz . Álso benedictus tísa uuérlt álla sáment
Line: 20     sáh . mít kótelichemo óugen . Ratio quoque comprehendit imaginabilia . uel sensi\bilia .
Line: 21     nec utens imaginatione . nec sensibus . cum respicit quid uniuersale . Réda
Line: 22     uuéiz óuh . dáz tiu níderen uuízen . síh tóh nestíurende . mít iro chréf\ten
Line: 23     ! dáz állelicha ze_séhenne . Hęc est enim quę diffinit uniuersale conceptio\nis
Line: 24     suę . ita . Dísiu íst tíu-dir óuget tîa sámentháfti . dîa siu begrífen há\bet
Line: 25      . mít tísên uuórten . Homo est animal bipes . rationale . Ménnisko íst
Line: 26     éin lébende díng . zuíbéine . rédoháfte . Quę notio cum uniuersalis sit . tum nul\lus
Line: 27     ignorat esse imaginabilem rem . sensibilemque . Dóh tíu bechénneda állelîh
Line: 28     sî . uuér neuuéiz . táz sî óuh píledig . únde gesíhtîg íst? Quod illa non conside\rat .
Line: 29     in imaginatione uel sensu . sed in rationali conceptione . Dáz neuuéiz
Line: 30     îo dóh sî nîeht píldondo . álde geséhendo . núbe rédoháfto dénchendo .

p. 256    

Manuscript page: 256  Page: 256   Line: 1     Imaginatio quoque . tametsi sumpsit ex sensibus exordium . uisendi . formandique figuras . So uuîo
Line: 2     <máchu>nga bíldonnes pedíge . fóne quinque sensibus . Sensu tamen absente . conlustrat quę\que
Line: 3     sensibilia . Sî erféret tóh âne sensum . álliu díu gesíhtigen bílde . Non sensibili ratione iu\dicandi .
Line: 4     sed imaginaria . Náls tóh nîeht mít téro chúnste des sensus . núbe mít íro sél\bero
Line: 5     chúnste . Uidesne igitur . s . o boeti . uti utantur cuncta in cognoscendo . sua potius
Line: 6     facultate . quam eorum quę cognoscuntur? Nesíhest tu nû na . uuîo álle sínna mêr be\chénnên
Line: 7     fóne íro sélbero máhte . dánne fóne déro máhte dero bechénnentôn? Neque
Line: 8     id iniuria . Únde óuh mit réhte . Nam cum necesse est omne iudicium . existat actus iudicantis .

Line: 9     Uuánda míchel nôt íst . sîd tiu chîesunga des chîesenten tât íst . Ut perficiat quisque
Line: 10     suam operam . non ex aliena ui . sed ex propria potestate . Dáz îo dér . sîna tât kerécche .
Line: 11     mít sînero chréfte . náls mít ánderes chréfte . / EXTIMIS CORPORIBVS .

Line: 12     AN CREDENDUM SIT STOICIS . QUI DICUNT UACUAS MENTES AF\FICI

Line: 13     Quondam attulit . i . habuit porticus . s . athenis . nimium obscuros senes . Daz uuît\chélle
Line: 14     ze_athenis . ínnota íu . dîe hárto tîef-tâhtigen álten . i . stoicos phi\losophos .
Line: 15     Plato atheniensis philosophus . sáz pî athenis in achedemia uilla . dâr sîn
Line: 16     éigen uuás . únde lêrta sîne iúngeren . únz án sîn énde . Nâh sînemo énde téilton
Line: 17     sie síh . Súme vuúrten dâr ze léibo . únde hîezen achademici . súme begóndôn
Line: 18     uuállôn . únde hîezen perhipatetici . súme fûoren in athenas ciuitatem . únde hîe\zen
Line: 19     stoici . Dén námen gáb ín stoa . dáz chît porticus . in_démo sie dâr sâzen . únde
Line: 20     íro uuîstûom áhtotôn . Qui credant . i . qui crederent sensus et imaginationes . inpri\mi
Line: 21     mentibus . e corporibus extimis . Tîe-dir uuízen uuóltôn . mánnoliches mûote ána
Line: 22     getân uuérden . sensus únde imagines . fóne dien ûzerên corporibus . Homines ún\de
Line: 23     arbores . montes únde flumina . únde álliu corpora . díu ûzeren hálb únsêr sínt .
Line: 24     tûont únsih ze_fínf uuîson ferstân . Uués ferstûondîn uuír . úbe siu neuuârîn?
Line: 25     Uuáz máhtîn uuír séhen . álde grîfen . âne corpora? Únde úbe íro bílde neuuâ\rîn .
Line: 26     uuáz píldotîn uuír dánne in_únserên mûoten? Ába dien corporibus chó\mendo .
Line: 27     gedríngent sie ín daz mûot . Tára hábent sie uuég . túrh tie sensus .
Line: 28     Uuîo uuérdent sie ána getân únserên mûoten? Dáz tûont sie sô . dáz uuír
Line: 29     síu lîdên . náls síu unsih . únde síu únsih ána uuérdent . náls uuír síu . Síu gé\bent
Line: 30     úns kesíht . únde gehôreda . dóh man chéde . dáz uuír síu geséhên .

p. 257    

Manuscript page: 257  Page: 257   Line: 1     únde gehôrên . Ut mos est quondam figere pressas litteras ęquore paginę celeri stilo

Line: 2     quę nullas habeat notas . Álso dero geblânetûn tábelun bûohstaba geriz\zôt
Line: 3     uuérdent mít kríffele . Tabella íst kelîh temo mûote . kríffel corporibus .
Line: 4     literę demo bílde . MENTEM SUAM UIM EXERCERE . SEPE TAMEN EX\TRINSECUS
Line: 5     EXCITARI . ET TUNC MISCERE INTERTIORES FORMAS

Line: 6     Sed si nihil explicat mens . uigens propriis motibus . / EXTERIORIBUS .

Line: 7     Úbe áber daz mûot chráftelôsez . nîeht mít sîn sélbes róskine getûot . Sed tan\tum
Line: 8     patiens iacet . Únde iz échert mûozig líget . Subdita notis corporum . Únder\tân
Line: 9     iz tîen ána chómenên bílden dero corporum . Redditque cassas imagines rervm .
Line: 10     in speculi uicem . Únde iz in_spîegeles uuîs hína rértet tero corporum bílde . nâh ín .
Line: 11     Úbe iz mêr negemág . Unde hęc notio cernens omnia sic uiget animis . Uuán\nân
Line: 12     íst tánne díu uuízenthéit tes mûotes . álliu díng chîesentíu . Quę uis pro\spicit
Line: 13     singula? Uuélíu íro chráft peuuártêt siu álliu éinzen sô gnôto? Aut quę co\gnita
Line: 14     diuidit . quę diuisa recolligit? Álde uuéliu téilet tiu íro chúnden
Line: 15     genera in species . únde sámenôt siu áber ze_dîen hûfon dero generum? Úbe iz
Line: 16     mêr neuuéiz . âne gesíhtigíu díng . uuánnân uuéiz iz tánne genera únde
Line: 17     species . tíu gesíhtîg nesínt? Et legens alternum iter . nunc inserit caput summis . nunc
Line: 18     decedit in infima . Únde hért-uuíhseliga fárt tûende . íst iz éina uuîla in dien
Line: 19     hímeliskên . ándera uuîla in dien írdiskên? Hértôn trîbet iz phisicas . et the\ologicas
Line: 20     questiones . Ratio tûot phisicos . intellectus tûot theologos . Tum refe\rens
Line: 21     sese sibi . redarguit falsa ueris . Únde síh tánne sîn sélbes ferréchenôn\de .
Line: 22     irlósket iz lúkkiu argumenta . mít uuâren . Hęc causa magis est efficiens .
Line: 23     longe potentior est . Tísíu chráft íst kefrádera . únde fílo máhtîgera . Quam
Line: 24     illa causa . quę patitur inpressas notas ! modo materię . Dánne díu chráft tes
Line: 25     mûotes . tíu diu ána getânen bílde tréget . sámo so uuáhs . álde uuázer .
Line: 26     álde spîegel-glás . in_dîen diu bílde skînent . Pręcedit tamen passio in uiuo
Line: 27     corpore . excitans ac mouens uires animi . Nû begágenet tóh êr dien sensi\bus
Line: 28     éteuuaz ûz-uuert crûozende . únde réizende dîe chréfte des mûotes .
Line: 29     Uuénne íst táz? Cum uel lux ferit oculos . uel uox instrepit auribus . Sô man îeht
Line: 30     kesíhet . álde gehôret . Tum excitus uigor mentis . Tánnân sâr gegrûoztíu des

p. 258    

Manuscript page: 258  Page: 258   Line: 1     <mûotes chráft . Uocans . quas intus species ten>et . ad similes motus . applicat externis notis . Sî
Line: 2     diu ínn<eren bíl>de ûz uuîsende gagen súmelichên uuárben . bíutet si siu . únde rér\tet
Line: 3     si siu ze_dîen sélbên zéichenen . Et miscet imagines . formis introrsum reconditis . Únde
Line: 4     gemískelôt si dîe û[i]zenân chómenten . ze dîen dâr ínne geháltenên bílden . Álle
Line: 5     natûrliche léicha . únde álle rártâ . hábet tiu sêla in íro . Sô sîa síngen hôret . sô íst iz
Line: 6     íro lústsam . uuánda iz íro gelîh íst . Tîe proportiones fóne dîen sî coniuncta íst . tîe lâ\zet
Line: 7     si gérno zu íro ! sô in musica geskríben íst . únde sîe gágen dien ûzeren bîe\tende .
Line: 8     mískelôt si in éin . zuéi díng gelîchíu . Uuánda óuh ter tyrannus babilonię
Line: 9     ételih pílde deitatis in_sînemo mûote hábeta . fóne díu chád er daz ûzera bílde
Line: 10     ána séhendo . uideo uirum . similem filio dei . Únde magi in egypto . ételicha uuí\zentheit
Line: 11     kótes hábendo . bechnâton sie digitum dei ! in miraculis moysi .


Line: 12  
SICUT NOSTRĘ . ITA ET DIUINĘ MENTIS IUDICIUM . NON EX UI


Line: 13     Quodsi non insignitur . i . instruitur animus passione in sentien\dis / ALIENA ESSE .

Line: 14     corporibus . si inquam non insignitur passione in sentiendis corporibus . Úbe nû des
Line: 15     ménnisken mûot . tero corporum ferstândo . fóne íro ána-chómeni gelêret ne\uuírt .
Line: 16     chîesendiu sélben corpora úmbe íro bílde . Sed iudicat ex sua ui . sub\iectam
Line: 17     passionem corpori . i . subpositam imaginem sensibus corporis sui . Núbe mít sîn
Line: 18     sélbes chréfte díu chíuset . pegágenentíu sînen óugon . únde sînen ôron . Nû chú\met
Line: 19     interposita ratio . Quamuis afficiant instrumenta sensuum . forinsecus obiectę qualitates .

Line: 20     Tóh tíu ûzuuért pegágenenten bílde ána uuérdên . diu óugen .
Line: 21     únde diu ôren . mít tîen uuír geséhên . únde gehôrên . Et passio corporis . i .
Line: 22     corporalium sensuum . antecedat uigorem agentis animi . Únde díu tróffeni sî\nero
Line: 23     sensuum . fúrefángoe sînes mûotes chráft . túrh síh uuérchontes . Quę prouo\cet
Line: 24     in se actum mentis . Tíu tróffeni an síh uuézze . dîa tât tes mûotes . Excitetque
Line: 25     quiescentes interim intrinsecus formas . Únde sî ûf errécche . díu dâr ínne îo
Line: 26     nóh tánne lóskenten bílde . Únz hára gât interposita ratio . Quanto magis
Line: 27     ea quę absoluta sunt cunctis affectionibus corporum . non sequuntur obiecta extrin\secus
Line: 28     in discernendo . sed expediunt actum suę mentis . Uuîo fílo mêr cęlestes substan\tię .
Line: 29     dîe állero corporum ánatrífte âno sínt? Án dîen íst úrchôse . dáz sîe
Line: 30     dien ûzerûn nefólgênt . an íro chîesenne . núbe sîe skéinent tîa chráft

p. 259    

Manuscript page: 259  Page: 259   Line: 1     íro sínnes . DISTRIBUTIO COGNITIONUM .

Line: 2     Hac igitur ratione . cessere multiplices cognitiones . diuersis ac differentibus substantiis .

Line: 3     Sús mísseliche sínna . sínt kelâzên mísselichên substantiis . Sús hábent sie síh
Line: 4     ketéilet únder ín . Sensus enim solus destitutus aliis cognitionibus cessit inmobilibus
Line: 5     animantibus . Sensus éinêr . íst kelâzen . âne die ándere drî sínna . dîen éteuuar
Line: 6     fásto háftentên animalibus . Quales sunt conchę maris . et alia quę herentia saxis nutriuntur .

Line: 7     Álso die mére-múskela tûont . únde ánderíu álso gezógeníu . án_dien stéi\nen
Line: 8     chlébendo . Díu infíndent échert íro . Imaginatio uero mobilibus beluis . Ánde\ren
Line: 9     lébendên . únde vuállontên . íst tára zûo gelâzen imaginatio . Quibus iam
Line: 10     inesse uidetur affectus fugiendi . uel appetendi . Íh méino . dîen gelúste únde únge\luste
Line: 11     ána sínt . Fóne díu ánterôt ter áffo . dáz ér die ménnisken síhet tûon .
Line: 12     Úbe ér iz ín_demo mûote êr gebíldôt nehábeti . sô nemáhti er iz nîeht keán\terôn .
Line: 13     Ratio uero tantum est humani generis . sicut intellegentia sala diuini . Réda íst
Line: 14     échert ménniskôn gelâzen . sô óuh kótes éines íst intellectus . Quo fit ut prestet
Line: 15     cęteris ea notitia . Fóne díu íst nôt . táz tiu uuízenthéit fórderôsta sî . Quę
Line: 16     cognoscit suapte natura . non modo proprium . Díu fóne íro sélbero . bechénnet . nî\eht
Line: 17     éin síh sélbûn . Sed subiecto quoque cęterarum noticiarvm . Núbe óuh tie níderen
Line: 18     drî . DUAS NOTITIAS AD TERTIAM NON POSSE CONTENDERE .

Line: 19     Quid igitur . si sensus et imaginatio refragentur ratiotinationi? Uuáz úbe
Line: 20     mit ratione strîten begínnent tie níderen zuêne sínna? Dicentes . nihil
Line: 21     esse illud uniuersale . quod putet ratio sese intueri . Chédendo dáz taz uniuersale
Line: 22     nîeht nesî . dáz sî síh uuânet uuízen . Quod enim est sensibile . uel imaginabile . id
Line: 23     non posse esse uniuersum . Únde chédendo . dáz man éinzên séhen álde bíldôn
Line: 24     mág ! in_éina sámeháfti dáz nemúgen chómen . Uuánda socrates . únde
Line: 25     plato únde demostenes . negeuuínnent nîomêr sáment éin geméine
Line: 26     bílde ! dáz man séhen múge . Aut igitur uervm esse iuditium rationis ! nec quic\quam
Line: 27     esse sensibile . Únde óuh chédendo . Éin-uuéder ze_nôte uuésen . sô vuâr
Line: 28     dáz rationi dúnchet . únde áber síh petrógen sîn án demo gesíhtîgen .
Line: 29     Aut quia sibi notum sit plura subiecta esse . sensibus et imaginationi . Álde
Line: 30     sîa ín uuóla chúnt sínt . díu man séhen mág . únde bíldôn . Inanem esse conceptionem

p. 260    

Manuscript page: 260  Page: 260   Line: 1     rationis . Rationis uuân betrógen sîn . Quę consideret . quasi quiddam u\niuersale .
Line: 2     quod sit sensibile ! ac singulare . Díu dáz kelóubet . uuésen sámenthaftîg .
Line: 3     dáz kesíhtîg . únde súnderîg íst . Si ad hęc contra respondeat ratio . Úbe dára
Line: 4     gágene ratio ántvuúrtet . Se quidem conspicere in ratione uniuersitatis . quod sit
Line: 5     sensibile . et quod sit imaginabile . Síh uuóla bechénnen in_déro rédo dero sá\mentháfti .
Line: 6     dáz sie béide uuízen . Illa uero non posse adsurgere ad
Line: 7     cognitionem uniuersitatis . Únde áber íro neuuédera bechénnen dîa sélbûn
Line: 8     sámentháfti . Quoniam non possit eorvm notitia excedere corporales figuras . Uuánde
Line: 9     sie úber stépfen nemúgen diu ûzeren bílde . Credendum uero potius esse de cognitione
Line: 10     rerum . firmiori et perfectiori iudicio . Únde man báz kelóuben sól . dâr
Line: 11     man fóne íro drîo bechénnedo strîtet . tero guísserûn . únde dero fóllegli\cherûn
Line: 12     ertéilungo . Igitur in huius modi lite . nonne probaremus nos potius causam
Line: 13     rationis . nos quibus inest uis tam ratiocinandi . quam imaginandi . etiam sentien\dique?

Line: 14     Nestûondin uuír in_dísemo strîte dero ratione bî na? Uuír-dir béi\diu
Line: 15     chúnnen . ióh irrâten . ióh séhen . únde bíldon? / ut ipsa cognoscit .



Line: 16  
TERTIAM QUOQUE QUARTĘ IMPAREM ESSE IUDICANDAM .


Line: 17     Simile quoque est . quod humana ratio putat diuinam intellegentiam . non intueri . futura . nisi

Line: 18     Álso íst táz ketân . dáz ménniskôn réda uuânet . ten gótes sín ánderes
Line: 19     neuuízen diu chúmftigen . âne sô sî uuéiz . Nam ita disseris . Uuánda sús rédost tû . Si qua
Line: 20     non uideantur habere certos ac necessarios euentus . ea nequeunt certo euentura
Line: 21     presciri . Souuéliu únguísso . únde âne nôt chúmftig sínt . tíu nemúgen
Line: 22     nîeht kuísso chúmftigíu . fóre geuuízen uuérden . Harum igitur rervm . nul\lam
Line: 23     esse prescientiam . Únde chîst tû . dero sô getânon . nehéina fóre-uuízeda
Line: 24     sîn . Quam si etiam credamus esse . nihil erit quod non proueniat ex necessitate . Únde
Line: 25     úbe uuír sia gelóuben súlin . dáz tánne nîeht âne nôt negeskéhe .
Line: 26     Igitur si possemus habere iuditium diuinę mentis . uti sumus participes rationis .

Line: 27     Úbe uuír des kóteliches sínnes chîesunga háben máhtîn . álso uuír rédo-
Line: 28     hafte bírn . Censeremus iustissimum . submittere sese humanam rationem di\uinę
Line: 29     menti ! sic . sicut iudicauimus oportere imaginationem ! sensum . cedere rationi .

Line: 30     Sô dûohti úns sámolih réht . únsera réda uuîchen gótes sínne .

p. 261    

Manuscript page: 261  Page: 261   Line: 1     sô uuír irtéiltôn . sensum únde imaginationem . íro súlen uuîchen . Quare si possumus .
Line: 2     erigamur in cacumen illius summę intellegentię . Fóne díu chóroen únsih erhéuen .
Line: 3     úbe uuír múgîn . in_dîa hóhi dero fórderostûn intellegentię . Illic enim uide\bit
Line: 4     ratio . quod non potest in se intueri . Sô fíndet târ ratio . dáz sî ín íro sélbûn
Line: 5     nehábet . Id autem est . Íh méino dáz . Quonam modo uideat prenotio . ea etiam quę
Line: 6     non habent certos exitus . tamen certa . ac definita . Uuîo gótes prenotio díu hábe
Line: 7     guíssíu . únde gnôt-marchotíu . díu án ín sélbên nîeht kuísses ûzlâzes
Line: 8     nehábent . Neque id sit opinio . Únde dáz nehéin uuân nesî . Sed potius
Line: 9     simplicitas summę scientię . Núbe éinfaltíu uuízenthéit . Nullis terminis inclusa .

Line: 10     Nehéin méz hábentíu . nóh úmbe márchotíu . / ERIGI .


Line: 11  
OPORTERE HOMINEM ERECTO CORPORE . MENTE QUO\QUE


Line: 12     Quam uariis figuris animalia permeant terras . Uuîo mániges píldes . tîer
Line: 13     áfter uuérlte fárent . Namque alia sunt extento corpore . uerruntque pul\uerem .

Line: 14     Súmíu fárent strácchendo . únde uuískendo dia érda . Trahuntque
Line: 15     continuum sulcum . incitata ui pectoris . Únde máchônt sie átoháften slíh . mít
Line: 16     tien brústen gândíu . Sunt quibus uaga leuitas alarum . et uerberet uentos .
Line: 17     et enatet spatia longi ętheris . liquido uolatu . Ánderíu sínt . tíu mít
Line: 18     féttachen slágezen ten uuínt . únde uuîto suéibônt án dero lûtterun
Line: 19     lúfte . Hęc gaudent pressisse solo uestigia . Súmíu spírnent tia érda . mít
Line: 20     tien fûozen . Et gaudent uel transmittere uirides compos gressibus . uel subire
Line: 21     siluas . Únde uuállont siu gândo . in_hólze . ióh in_félde . Quę licet uideas
Line: 22     omnia discrepare uariis formis . Tóh tû díu álliu séhêst síh skéiden in
Line: 23     íro bílde . Prona tamen facies . hebetes ualet ingrauare sensus . Áber ní\der
Line: 24     hángendez hóubet . ketûot siu háben tóuben sín . Dés sínt siu únge\skéiden .
Line: 25     Unica gens hominum . leuat altius celsum cacumen . Éiner der mén\nisko
Line: 26     héuet taz hóubet ûf . Atque leuis stat recto corpore . despicitque ter\ras .

Line: 27     Ióh ríhtet er síh lîehto állen ûf . fóne érdo séhende . Hęc figura am\monet

Line: 28     te terrene . nisi male desipis . Tíz pílde mánôt tíh ménnisko .
Line: 29     úbe du iz fernémen chánst . Qui petis cęlum recto uultu . exerisque frontem
Line: 30     . animum quoque feras in sublime . Tû-dir grécho den hímel síhest . únde daz

p. 262    

Manuscript page: 262  Page: 262   Line: 1     hóubet ûf héuest . taz mûot óuh ûf héuêst . Ne leuato celsius corpore . grauata mens
Line: 2     inferior . pessum sidat . Nîo demo lîchamen ûf erríhtemo . daz mûot pesuârtez . ní\der
Line: 3     ze ferlórni nesúcche . QUI SIT STATUS DIUINUS .

Line: 4     Quoniam igitur omne quod scitur . non ex sua natura cognoscitur . sed ex natura comprehendentium .
Line: 5     uti paulo ante monstratum est . Sîd álliu díng keuuízeníu . fóne íro sélbe\ro
Line: 6     natura neuuérdent keuuízen . núbe fóne déro natura dero uuízentôn . sô uuír
Line: 7     óuh fóre ságetôn . Intueamur nunc quantum fas est . quis sit status diuinę substantię .

Line: 8     Sô séhên nû gágen dés iz mûoza sî úns . uuélea státa gótes substantia hábe .
Line: 9     Ut possimus etiam cognoscere . quęnam sit cius scientia . Dáz uuír óuh chîesen mú\gîn
Line: 10      . uuîolih sîn scientia sî . Est igitur commune iudicium omnium ratione uiuenti\um .
Line: 11     deum ęternum esse . Dáz kót êuuig sî . dáz íst állero rédoháftero geméine gelú\beda .
Line: 12     Dáz kechúren sie álle . Consideremus igitur . quid sit ęternitas . Nû séhên uuáz
Line: 13     ęternitas sî . Hęc enim patefacit nobis pariter . diuinam naturam . et diuinam scientiam . Sî
Line: 14     lêret únsih târ míte bechénnen gótes naturam . únde gótes uuízenthéit .
Line: 15     Est igitur ęternitas . tota simul possessio . et perfecta possessio interminabilis uitę . Êuuig\héit / Quod

Line: 16     íst fólliu . únde sámentháftiu hába . des únéntlichen lîbes . ex collatione
Line: 17     temporalium clarius liquet . Táz skînet óffenôr fóne dero fríst-mâligon uuí\dermézungo .


Line: 18  
QUOD TEMPORE CURRIT LICET INFINITO . NON ESSE


Line: 19     Nam quicquid uiuit in tempore . id procedit presens in futura . ĘTERNUM .

Line: 20     Uuánda dáz in_fríste lébet . táz lóufet fóne gágenuuerti ze_chúmfti\gi .
Line: 21     Nihilque est constitutum in tempore . quod non possit pariter amplecti . totum spatium uitę
Line: 22     suę . Nóh únêuuig tíng neíst nehéinez . dáz sáment múge begrîfen . állen
Line: 23     sînen lîh . Sed nondum quidem apprehendit crastinum . iam perdidit hesternum . Núbe fóre
Line: 24     íst ímo nóh taz mórgeniga . ingángen íst ímo daz késteriga . In hodierna quoque uita .

Line: 25     Ióh án demo híutigen lîbe . dér únder demo gésterigen íst . únde únder
Line: 26     demo mórgenigen . Non amplius uiuitis . Nelébent ir mêr . Quam in illo mobili .
Line: 27     et transitorio momento . Dánne án demo stételôsen . únde hina-fértigen
Line: 28     stúpfe . Uuir nelébeên nîeht an preterito . nóh an futuro . án demo presen\ti
Line: 29     bírn uuír îo . Nóh státon nemúgen uuír nîeht an démo sélben . Chó\mendo
Line: 30     ferlóufet iz . Únde úbe iz îoman uuíle zéigon demo ándermo .

p. 263    

Manuscript page: 263  Page: 263   Line: 1     dér mág échert éinêst chéden chûmo . íz íst nû . sâr ánderêst chît er nôte . iz uuás
Line: 2     nû . úbe er dáz sélba zéigôn sól . Sô getân íst únsêr presens . Quod igitur patitur conditionem
Line: 3     temporis . Táz îo lîden sól dîa geskáft fríste . Licet illud nec cęperit umquam
Line: 4     esse . nec desinat . sicut aristotiles censuit de mundo . Dóh táz ánafáng nehá\be .
Line: 5     nóh ûzlâz . sô aristotiles uuânda fóne dírro uuérlte . Uitaque eius tendatur
Line: 6     cum infinitate temporis . Únde sîn lîb síh strécche . mít únende zîtes . i . preteriti .
Line: 7     presentis . et futuri . Nondum tamen tale est . ut iure credatur ęternum esse . Dáz neíst îo nîeht
Line: 8     sólih . táz iz êuuig héize mít réhte . Non enim comprehendit atque complectitur simul
Line: 9     totum spacium uitę . licet infinitę . Uuánda iz nîeht sáment nebegrîfet . sô êvuig
Line: 10     tûot . állez taz uuîtuobele sînes lîbes . tóh sîn lîb énde nehábe . Sed nondum futu\ra
Line: 11     transacta iam non habet . Núbe éin tempus íst ímo fóre . daz ánder íst hína . Quod igi\tur
Line: 12     pariter comprehendit ac possidet totam plenitudinem interminabilis uitę . Dáz á\ber
Line: 13     sáment pesízzet . únde úmbe hábet tîa ólangi sînes lîbes únéntli\ches .
Line: 14     Cui nec futuri quicquam absit . nec preteriti fluxerit . Sô . dáz ímo des
Line: 15     chúmftigen nîeht ábuuertig nesî . nóh ímo nîeht ergángenes enfárn
Line: 16     nesî . Id perhibetur iure ęternum esse . Dáz héizet mit réhte êuuig . Idque necesse est
Line: 17     et sui compos esse . Únde dáz chît man nôte síh fermúgen sîn sélbes . Et presens si\bi
Line: 18     existere . Únde ímo sélbemo sîn gágenuuerte . Et habere presentem infinita\tem .
Line: 19     mobilis temporis . Únde sámo gágenuuerte háben . ál dáz únende des lóu\fenten
Line: 20     zîtes . Unde non recte quidam putant . Fóne díu uuânent tîe unréhto . Qui

Line: 21     putant . cum audiunt uisum esse platoni . nec habuisse hunc mundum initium tem\poris .
Line: 22     nec habiturum defectum . Dîe dés uuânent . sô sie ságen hórent . táz pla\toni
Line: 23     dísiu uuérlt nedûohti háben ána-génne zîtes . nóh énde . Conditum mun\dum .
Line: 24     hoc modo fieri coęternum conditori . Dísa gescáffenûn uuérlt . ze_déro
Line: 25     uuîs ében-êuuig sîn demo sképfen . Aliud est enim duci per interminabilem uitam .
Line: 26     quod plato tribuit mundo . Uuánda âne énde lîb háben . dés plato iáh te\ro
Line: 27     uuérlte . dáz íst éin . Aliud complexam esse pariter totam presentiam intermina\bilis
Line: 28     uitę . Ánder íst . sáment uuésen begríffena . álla dîa gágenuuerti
Line: 29     dés îo uuérenten lîbes . Quod proprium esse diuinę mentis monifestum est . Táz óffe\no
Line: 30     éigen íst tes kótes sínnes . Neque deus debet quantitate temporis uideri

p. 264    

Manuscript page: 264  Page: 264   Line: 1     antiquior conditis rebus . Nóh kót nesól úns túnchen uuésen fórderôra sînen cre\aturis .
Line: 2     an_déro álti des zîtes . Sed potius proprietate simplicis naturę . Núbe
Line: 3     mêr an déro ímo éigenun éinualti sînero naturę . /


Line: 4  
DIUTURNITATEM TEMPORIS . EMULATIONEM HABERE ĘTER\NITATIS .


Line: 5     Hunc enim presentarium statum inmobilis uitę . imitatur ille infinitus motus tempora\lium
Line: 6     rerum . Dîa sélbûn státa des kágenuuerten lîbes . únde des îo ze_stéte stân\ten
Line: 7     lîbes . péitet síh ánterôn dísiu únendrózena fárt tero uuérlte . Cumque
Line: 8     non possit effingere eum . atque ęquare . Únde sô sî ín geánterôn nemág . nóh
Line: 9     síh ímo geébenon . Deficit ex inmobilitate in motum . Sô gelóubet sî síh áber
Line: 10     dero stâtigi . ín dia únstatigi . Et a simplicitate presentię . decrescit in infinitam
Line: 11     quantitatem futuri . ac preteriti . Únde ába déro éinualtun gágenuuerti . ge\fállet
Line: 12     si ín dia únéntlichun mánegfalti fergángenes zîtes . ióh chúmftiges .
Line: 13     Et cum nequeat . s . ille motus temporis possidere totam pariter . plenitudinem uitę
Line: 14     suę . Únde sô díu sélba fárt . sáment pefáhen nemág . álla dîa fólleglichi
Line: 15     sînes lîbes . sô êuuighéit tûot . Uidetur aliquantenus ęmulari illud . quod non po\test
Line: 16     implere . atque exprimere . hoc ipso . quod numquam desinit aliquo mo\do
Line: 17     esse . Sô gedúnchet si . an díu dáz si îo uuéret . énez ételiches téiles
Line: 18     keánterôn . démo sî síh tóh fólleglicho geébenôn nemág . Alligans se
Line: 19     ad qualemcumque presentiam . huius exigui . uolucrisque momenti . Síh hábende
Line: 20     ze_déro so uuîo uuertlichun gágenuuerti . dísses chléinen . únde uer\scúpfenten
Line: 21     stúpfes . Que presentia quoniam gestat quandam imaginem . illius
Line: 22     manentis presentię . Únde uuánda sî éteuuaz píldot . tîa ze_stéte stân\dun
Line: 23     gágenuuerti . Id prestat . s . eadem presentia . quibuscumque contigerit . ut
Line: 24     uideantur esse . Gíbet si dáz tîen sî ána íst . táz síu gedúnchen uuésen .
Line: 25     Quoniam uero non potuit manere . Uuánda sî dóh státe uuésen nemáhta . Arri\puit
Line: 26     infinitum iter temporis . Hínder stûont sî dîa fárt . téro in_zîte én\de
Line: 27     neuuírdet . Zegât tíu fárt . sô íst óuh tempus zegángen . Eoque mo\do
Line: 28     factum est . ut continuaret uitam eundo . Únde sô íst keskéhen . dáz si
Line: 29     íro lîb fárendo geáteháftoti . Cuius . s . uitę plenitudinem . complecti non potuit
Line: 30     permanendo . Dés lîbes sámenthafti . sî begrîfen nemáhta . ze

p. 265    

Manuscript page: 265  Page: 265   Line: 1     stéte stândo . Itaque si uelimus imponere rebus digna nomina . sequentes platonem . Úbe
Line: 2     uuír gréhto nû uuéllên skáffôn dien díngen nâh platone gerístige námen .
Line: 3     Dicamus quidem deum ęternum esse . mundum uero perpetuum . Sô chédên gót uuésen êuuigen . dia
Line: 4     uuérlt uuériga . HIS PREMISSIS . AD SOLUENDAM QUESTIONEM

Line: 5     Quoniam igitur omne iudicium comprehendit sibi subiecta ! / CONUERTITUR .

Line: 6     secundum sui naturam . Uuánda állíu chîesunga . nâh íro sélbero máhte chíuset .
Line: 7     táz íro fóre óugôn ist . Est autem deo semper ęternus . ac presentarius status . Únde uuánda góte
Line: 8     íst êuuig státa . ióh ánauuartigiu . Scientia quoque eius supergressa omnem motionem .

Line: 9     i . cursum temporis . manet in simplicitate suę presentię . Sô íst óuh nôte sîn uuízent\héit
Line: 10     uuésendíu . án déro éinfaltun gágenuuerti . úber stîgendíu . állen uuéh\sel
Line: 11     zîtes . Úbe díu sélba gágenuuerti sáment álliu díng nebegríffe . sô ne\uuâre
Line: 12     sî nîeht éinfalte . Fóne díu chît er sâr nâh . Et complectens infinita
Line: 13     spatia preteriti . ac futuri . Únde sáment pefáhende dîe únéntlichen uuîti\nâ
Line: 14     preteriti únde futuri . Considerat omnia in sua simplici cognitione . quasi iam
Line: 15     gerantur . Síhet si állíu díng in_íro éinualtun bechénnedo . díu hína sínt . ióh
Line: 16     nóh fóre sínt . sámo siu îo ána getân uuérdên . / . ET PRĘUIDERE .

Line: 17     QUOD DEI POTIUS EST . SCIRE ET PROUIDERE . QUAM PRĘSCI\RE

Line: 18     Itaque si uelis pensare presentiam . qua cuncta dinoscit . Uuíle dû bedénchen sî\na
Line: 19     gágenuuerti . fóne déro ér iz állez uuéiz . Non estimabis esse prescientiam . quasi
Line: 20     futuri . Sô nechîst tu nîeht ín háben fóre-uuízeda . sámo so chúmftiges .
Line: 21     Sed rectius scientiam numquam deficientis instantię . Núbe réhtôr uuízenthe\it .
Line: 22     téro ímo úngeuuángtun gágenuuerti . Unde non preuidentia dicitur . sed
Line: 23     potius prouidentia . Bedíu nehéizet sî nîeht fóre-síht . núbe mêr férrív
Line: 24     óbesiht . Quod porro constituta a rebus infimis . Túrh táz sî férro stândíu . fóne
Line: 25     dien níderên díngen . Cuncta prospiciat . quasi ab excęlso cacumine re\rum .

Line: 26     Síu állíu óbenân férro óbe séhe . sámo so ába démo hóhesten chapfe
Line: 27     dero uuérlte . EX DEI ASPECTU NON NECESSARIA FIERI . QUĘ

Line: 28     Quid igitur postulas . ut fiant ne\cessaria / UIDENTUR . SICUT NEC NOSTRO .

Line: 29     . quę lustrentur diuino lumine? Zíu gedénchest tû . dáz tíu
Line: 30     nôt máchoe . díu gótes óugen ána séhent? Cum ne homines quidem faciaNT

p. 266    

Manuscript page: 266  Page: 266   Line: 1     quę necessaria uideant? Dánne nóh ménnisken nôthaftíu netûên . díu sie séhent?
Line: 2     Num enim tuus intuitus addit eis aliquam necessitatem . quę cernis presentia? Inno? Tûot
Line: 3     tîn ánasíht tehéina nôt tîen . díu dû síhest? Minime . Dáz netûot . Atqui . si est di\gna
Line: 4     collatio diuini presentis et humani . Ze_uuâre . úbe dehéin géristig uuí\dermezunga
Line: 5     sîn mág . mánnes únde gótes kágenuuerti . Uti uos uidetis quę\dam .
Line: 6     hoc uestro temporario presenti . Álso ír gréhto ételichíu séhent in_dírro uuérlt\múrgfarun
Line: 7     kágenuuerti . Ita ille omnia cernit suo ęterno . Sô síhet er siu ál\líu .
Line: 8     in_sînero êuuigun gágenuuerti . Quare non mutat hęc diuina prenotio .
Line: 9     naturam rerum . et proprietatem . Fóne díu neuuéhselot nîeht tísiu gótes fóre\bechénneda
Line: 10      . dîa natura . únde dîa éigenháfti dero díngo . Taliaque spectat
Line: 11     apud se presentia . qualia prouenient olim . in tempore futura . Únde síhet er siu
Line: 12     nû sô gágenuuertíu ímo . sô siu nóh uuánne in_zîte chúmftig sínt . /


Line: 13  
NECESSARIA ET NON NECESSARIA . DEUM CERNERE ET DISCER\NERE .


Line: 14     Nec confundit iuditia rerum . i . meritorum . s . secundum hoc . quod tu prius dixisti . Perdi\to
Line: 15     libero arbitrio . nec uitia . nec uirtutes quicquam esse . sed omnium meritorum . mi\xtam .
Line: 16     et indiscretam confusionem . Únde negéirret er nîeht sîníu geríhte . sô dû in
Line: 17     zíhest . núbe ér skéidet tie frêhte . Dinoscitque uno intuitu suę mentis . tam
Line: 18     necessarie uentura . quam non necessarie . Únde in_éinero ánauuarto sînes
Line: 19     mûotes . síhet er . díu be_nôte chúmftigen . únde âne nôt . Sicuti uos . cum pariter
Line: 20     uidetis hominem ambulare in terra . solem oriri in cęlo . Álso óuh ír tûont . sô ír
Line: 21     sáment séhent . ten ménnisken in_érdo gân . únde dia súnnun in_hímele ûf
Line: 22     kân . Quamquam simul conspectum sit . utrumque tamen discernitis . Tóh ír îo-uuéder
Line: 23     sáment séhênt . ír skéident siu dóh . Et iudicatis hoc uoluntarium . illud esse
Line: 24     necessarium . Únde áhtont ír daz éina nôte geskéhen . daz ánder âne
Line: 25     nôt . Ita igitur diuinus intuitus despiciens cuncta . minime perturbat quali\tatem
Line: 26     rerum . Sô tûot kótes óuga . Ál óbenan ána séhende . neuermískelôt
Line: 27     iz nîeht tîa uuîolichi dero díngo . Apud se quidem presentium . ad conditionem
Line: 28     uero temporis futurarum . Ímo gágenuuertero . únde áber zîtes hálb chúmf\tigero .
Line: 29     Quo fit . ut hoc non sit opinio . sed potius cognitio nixa ueritate .

Line: 30     Dánnan neíst ímo dáz nehéin uuân . núbe uuârháftíu bechénneda .

p. 267    

Manuscript page: 267  Page: 267   Line: 1     Cum cognoscit quid exstaturum esse . quod idem non nesciat carere necessitate existendi . Dán\ne
Line: 2     er dáz uuéiz . uuésen hína fúre . dáh âne nôt tánne uuésen chán . s . dánne
Line: 3     iz chúmet hína fúre . SI IN HUNC MODUM SYLLOGISMUS NECTA\TUR

Line: 4     Hic si dicas . quod euenturum deus ui\det / . QUOMDO EUADENDUS SIT .

Line: 5     . id non euenire non posse . quod autem non potest non euenire . id ex necessitate continge\re .

Line: 6     Uuíle du hîer chéden proponendo . dáz kót síhet chúmftîg . táz nemág
Line: 7     ze_léibo uuérden . álso iz uuâr íst . únde assumendo dáz ze_léibo uuér\den
Line: 8     nemág . táz sól nôte geskéhen . dáz óuh uuâr íst . Meque astringere
Line: 9     ad id nomen necessitatis . Únde uuíle dû míh tánne duuíngen . concluden\do
Line: 10     ze_démo námen dero nôte . ál-sús . Quod deus uidet euenturvm . id ex necessi\tate
Line: 11     contingere . Dáz kót síhet chúmftîg . táz keskíhet nôte . uuánda
Line: 12     óuh táz uuâr íst . uuáz tûon íh tánne? Fatebor quidem rem solidissi\mę
Line: 13     ueritatis . Sôh iího íh téro sô mít syllogismo gestárhtun uuârhéi\te .
Line: 14     Sed cui uix aliquis accesserit . nisi speculator diuini . Áber sô getâ\nero
Line: 15      . déro síh îoman chûmo ferstánde . âne dér góteliches tínges ánauuúr\te
Line: 16     íst . Respondebo namque . Íh chído gréhto . Idem futurum cum refertur ad di\uinam
Line: 17     notionem . necessarium esse . cum uero perpenditur in sua natura . liberum pror\sus
Line: 18     uideri . atque absolutum . Éin díng chúmftigez . péidíu sîn . ióh nôtháfte . sô man
Line: 19     síhet ze_gótes uuízenthéite . ióh ferlâzen . únde sélbuualtîg . sô man
Line: 20     ze_sîn sélbes natura síhet . Hîer íst tíu questio soluta . díz íst tér
Line: 21     tóugeno nexus . dér zuéi repugnantia sáment ketûot uuésen
Line: 22     an éinemo dínge . EXPLANATIO EIUSDEM SENTENTIE .

Line: 23     EX HOC QUOD DUĘ NECESSITATES SUNT . UT IN PERIERMENIIS

Line: 24     Duę sunt etenim necessitates . / ARISTOTELIS LEGITUR .

Line: 25     Zuô nôte sínt . Una simplex . Éiniu íst éinualte . únde âne íba . Ue\luti
Line: 26     quod necesse est omnes homines mortales esse . Álso díu íst . táz álle mén\nisken
Line: 27     nôte tôdig sínt . Altera conditionis . Ánderíu íst mít íbo . ún\de
Line: 28     mít kedíngun . Ut si scias aliquem ambulare . eum necesse est ambula\re .

Line: 29     Álso díu íst . Úbe du uuéist éinen mán gân . dáz tánne nôt íst .
Line: 30     táz er gánge . Quod enim quisque nouit . id esse aliter . ac notum est nequit . Táz

p. 268    

Manuscript page: 268  Page: 268   Line: 1     man uuéiz . uuîo mág táz ánderez sîn . âne sô man iz uuéiz? Sed hęc conditio . minime secum il\lam
Line: 2     simplicem trahit . Áber dísiu gedíngota nôt . nefûoret tia bárun nôt mít íro nîeht .
Line: 3     ih méino . úbe er gérno gât . táz er óuh sâr úndanches kánge . Hanc enim necessita\tem .
Line: 4     non propria facit natura . sed conditionis adiectio . Uuánda dísa nôt neuuúrchet nîeht
Line: 5     tiu natura . núbe dáz man úbe dára zûo chît . Nulla enim necessitas cogit ince\dere
Line: 6     uoluntate gradientem . Uuánda nehéin nôt netûot kân . den gérno gânten . Quam\uis
Line: 7     necessarium sit eum incedere cum graditur . So uuîo míchel nôt sî . dáz er gánge .
Line: 8     sô er gât . PRESENS DEI . EX NOSTRO PRESENTI PENSANDUM ESSE .

Line: 9     Eodem igitur modo . si quid uidet presens prouidentia . id esse necesse est . Ze_déro sélbun
Line: 10     uuîs íst nôt . so uuáz tíu gágenuuerta fóre-síht ána síhet . táz iz sô sî . Tametsi nul\lam
Line: 11     habeat necessitatem naturę . Dóh iz nehéina natûrlicha nôt nehábe . Atqui .
Line: 12     ea futura quę proueniunt . ex libertate arbitrii . contuetur deus presentia . Ze_uuâre síhet
Line: 13     kót tíu gágenuuertíu . díu nóh tánne chúmftîg sínt . fóne sélbuualtige\mo
Line: 14     uuíllen . ITEM REPETITUR . NATURAM FUTURORUM EX ALIA PARTE

Line: 15     Hęc igitur . s . futura relata . / ESSE NECESSARIAM . EX ALIA ABSOLUTAM .

Line: 16     ad intuitum diuinum . necessaria fiunt per conditionem diuinę notionis . Táz íst úm\be
Line: 17     dísiu daz knôtesta . dáz siu gótes ána-síhte hálb nôte uuérdent . áfter
Line: 18     déro geskéfte gótes uuízentheite . uuánda sîn uuízentheit sô getân íst .
Line: 19     Per se uero considerata . non desinunt ab absoluta libertate suę naturę . Áber dúrh síh
Line: 20     kechórníu . neuerlîesent siu nîeht . tîa sélbuualtigun ferlâzeni íro naturę .
Line: 21     Fiunt igitur procul dubio cuncta . quę cognoscit deus esse uentura . Nû geskéhent
Line: 22     kréhto âne zuîuel . díu gót fóre uuéiz chúmftigiu . Sed quędam eorum proficiscuntur

Line: 23     ex libero arbitrio . Nóh tánne chóment siu súmiu . fóne sélbuualti\gemo
Line: 24     uuíllen . Quę quamuis eueniant existendo . Únde so uuîo siu geskéhên
Line: 25     uuésendo . Non amittunt tamen propriam naturam . Sîe neferlîesent tóh nîeht
Line: 26     íro naturam . Qua etiam non euenire potuissent . priusquam fierent . Fóne déro
Line: 27     siu óuh ze_léibo uuérden máhtin . êr siu geskáhîn . ITEM DE DISCRE\TIONE

Line: 28     Quid iqitur refert non esse / DUARUM NECESSITATUM .

Line: 29     necessaria . s . futura prescita? Uuáz skéidet siu dánne dána . síu nesîn
Line: 30     necessaria? Cum eueniant modis omnibus instar necessitatis . propter conditionem

p. 269    

Manuscript page: 269  Page: 269   Line: 1     diuinę scientię . Sîd siu in állên sínt ze_uuîs nôte geskéhent . álso iz kelégen íst
Line: 2     in_gótes uuízenthéite? Úmbe dîa gelégeni siu nôte geskéhent . Hoc scilicet . s .
Line: 3     refert . Táz skéidet siu . Quod ea . s . referre facit . Táz tíu skéidet . Quę paulo ante pro\posui .

Line: 4     Díu íh târ fóre ze_bílde gáb . Uuéliu sínt tíu? Sol oriens . et homo gradiens .

Line: 5     Tíu irrínnenta súnna . únde der gânto mán . Quę dum fiunt . non fieri non possunt .

Line: 6     Tíu zuéi nemúgen nîeht ze_léibo uuérden . únz siu geskéhent . Eorum tamen unum
Line: 7     necesse erat existere . priusquam fieret . alterum uero minime . Daz éina sólta áber
Line: 8     nôte uuérden . êr iz uuúrte ! dáz ánder nîeht nôte . Ita etiam procul dubio exi\stent .
Line: 9     quę deus habet presentia . Álso sínt tíu âne zuîuel . díu gót in_sînero gágen\uuerti
Line: 10     hábet . Sed eorum hoc quidem descendit de necessitate rerum . illud uero de
Line: 11     potestate facientium . Áber íro súmelih chúmet fóne nôte . súmelih fóne dero
Line: 12     tûonton geuuálte . Haud igitur iniuria diximus . Fóne díu châden uuír mít
Line: 13     réhte . Hęc necessaria esse . si referantur ad diuinam noticiam . Dísiu nôthaftiu sîn .
Line: 14     sô man hína síhet ze_gótes uuízentheite . Si per se considerentur absoluta esse
Line: 15     nexibus necessitatis . Sô man siu áber dúrh síh chíuset . inbúndeníu sîn . únde
Line: 16     únnôthaftíu . Sicuti omne quod patet sensibus . uniuersale est . si referas ad rationem . Ál\so
Line: 17     díngolih táz man séhen mág . únde grîfen . állelih íst ! úbe man ze_déro
Line: 18     rédo síhet . Si respicias ad se ipsa singulare . Únde áber éinluzze . úbe dû dâr ána
Line: 19     uuártêst . Tíu uuír ána séhen . díu sínt îo éiniu ! únde éinlúzziu . sô plato íst .
Line: 20     únde cicero . únde állíu indiuidua . déro sélbon íst îo-uuélez állelih . uuánda
Line: 21     iz homo íst . álde bos . álde equus . álde lignum . álde lapis . Uuánda hic homo óuh
Line: 22     íst homo . bedíu íst er béidiu . ióh singulare . ióh uniuersale . Hunc hominem gesí\het
Line: 23     taz óuga . échert hominem uuéiz tiu ratio . Dáz lêret in cathegoriis a\ristotiles .


Line: 24  
SI MUTATA UOLUNTAS . ELUDERE POSSIT


Line: 25     Sed inquies . Nû mág keskéhen chîst tu . Si / PROUIDENTIAM .

Line: 26     situm est in mea potestate mutare propositum . euacuabo prouidentiam . Úbe in_mîne\mo
Line: 27     geuuálte stât . ze_geánderuuîsonne mînen rât . sô eruuéndo íh tia fóre\síht .
Line: 28     Cum mutauero forte quę illa prenoscit . Tánne íh ódeuuano geuuéhselôn . dáz
Line: 29     sî fóre uuéiz . Respondebo . Dés ántuuurto íh . Te quidem posse deflectere
Line: 30     propositum tuum . Díh uuóla múgen uuéhselôn dînen uuíllen . Sed non posse te

p. 270    

Manuscript page: 270  Page: 270   Line: 1     uitare diuinam prescientiam . Náls áber fermîden dia gótes uuízentheit ! nóh íro infáren . Quoniam
Line: 2     presens ueritas prouidentię intuetur . te id posse . Uuánda diu gágenuuerta uuârheit
Line: 3     tero fóre-síhte chíuset . tíh táz kemúgen . Et an facias . Únde uuéder dû iz tû\êst .
Line: 4     Quoue conuertas . Ióh uuára du gerâtêst . Sicuti non possis effugere intuitum presentis
Line: 5     oculi . Álso du óuh nîeht infáren nemáht téro ánasíhte des kágenuuerten mán\nes
Line: 6     óugen . Quamuis te conuerteris libera uoluntate in uarias actiones . Tóh tu díh
Line: 7     tînero uuílle-uuarbun chêrest in_mísseliche tâte .


Line: 8  
SI UARIARI POSSIT PRĘNOTIO . UT UOLUNTAS UARI\ATUR .


Line: 9     Quid igitur inquies . Uuîo nû chîst tu . Ex meane dispositione mutabitur scientia
Line: 10     diuina? Éin uuanchot nû gótes uuízentheit . nâh mînero sképfedo . díu mír
Line: 11     míttundes ûf uuírdet? Ut cum ego uelim . nunc hoc . nunc aliud . illa quoque uideatur alternare
Line: 12     uices noscendi? Sô . dáz sî múge sáment mír hértuuéhselunga tûon des uuízen\nes .
Line: 13     nâh tíu íh uuîlon éinez uuíle . uuîlon ánderez? Minime . Dáz netûot . Di\uinus
Line: 14     namque intuitus . precurrit omne futurvm . Gótes óuga gefúreuangot . ál dáz
Line: 15     chúmftig íst . Et retorquet ac reuocat ad presentiam proprię cognitionis . Únde
Line: 16     gechêret iz . ióh keuuéndet iz . ze_dero gágenuuerti sînero bechénnedo . Nec
Line: 17     alternat ut estimas uice prenoscendi . nunc hoc . nunc illud . Nóh er neuuîl-uuandot
Line: 18     nîeht án demo bechénnenne . nû díz . nû díz . nû dáz . Sed manens . preuenit atque complecti\tur
Line: 19     uno ictu . mutationes tuas . Núbe îo ze stéte stândo . fúre fáhet er . únde úm\be
Line: 20     fáhet er éines scúzes . tîna uuéhsela . / RERUM .


Line: 21  
DEI PROUIDENTIAM EX SIMPLICITATE IPSIUS ESSE . NON EX E\UENTU


Line: 22     Quam presentiam comprehendendi omnia . uisendique . non sortitus est deus ex prouentu futurarvm rervm . Dîa
Line: 23     îo gágenuuerti sînes ána-séhennes . únde úmbe-hábennes álliu díng . neguuán er
Line: 24     nîeht fóne dero chúmftigon gebúredo . Sed ex propria simplicitate . Núbe fóne
Line: 25     éigenero éinfalti . dîa únsih intellectus lêret . náls ratio . Ex quo illud quoque resoluitur . quod
Line: 26     paulo ante posuisti . Mít tíu íst óuh tés keántuuurtet . táz tu fóre châde . In\dignum
Line: 27     esse . si dicantur nostra futura . prestare causam scientiae dei . Úngerístlih sîn . úbe
Line: 28     îoman dés kedénche . dáz únseríu futura . gótes uuízentheit récchen . Hęc
Line: 29     enim uis scientię . Dísiu sélba chráft sînero uuízentheite . Complectens cuncta
Line: 30     sua presentaria notione . Álliu díng mít íro ána-uuartigun bechénnedo

p. 271    

Manuscript page: 271  Page: 271   Line: 1     úmbefáhende . Ipsa constituit modum omnibus rebus . Gíbet si uuîsun állen díngen .
Line: 2     náls síu íro . Nihil uero debet posterioribus . Nóh tîen áfter nâh chómentên . nehá\bet
Line: 3     sî ze_dánchonne sámo so sî iz fóne in gelírnee . / DISPENSARI .


Line: 4  
LIBERUM STARE ARBITRIUM . ET PRO MERITIS PRĘMIA


Line: 5     Quę cum ita sint . manet mortalibus intemerata libertas arbitrii . Uuánda dáz
Line: 6     állez sô íst . pedíu íst ménniskôn úngenómen íro uuíllouualtigi . Neque
Line: 7     inique leges proponunt premia . poenasque uoluntatibus . solutis omni necessita\te .

Line: 8     Únde mit réhte gehéizent êo bûoh ferlâzenen uuíllôn . lôn . ióh in\gélteda .
Line: 9     Manet etiam desuper spectator cunctorvm prescius deus . Únde íst óbe\nân
Line: 10     dér ál séhento . únde fóre uuízento gót . Et ęternitas uisionis eius semper
Line: 11     presens . concurrit cum futura qualitate nostrorum actuum . Únde díu êuuiga gá\genuuerti
Line: 12     sînero gesíhte . inchît tero chúmftigun uuîolichi únserro
Line: 13     uuércho . Dispensans premia bonis . supplicia malis. Spéndondo gûot
Line: 14     kûotên . únde úbel úbelên. Nec frustra positę sunt in deo . spes . precesque . Nóh
Line: 15     kedíngi . únde fléhâ neuuérdent nîeht in_geméitun ûfen gót ke\sézzet .
Line: 16     Quę cum rectę sint . non possunt esse inefficaces . Tîe dánne ferfá\hent .
Line: 17     sô sie réhte sínt . EPILOGUS .
Line: 18     Auersamini igitur uitia . Fóne díu léidezent tie âchuste . Colite uir\tutes .
Line: 19     Mínnont túgede . Subleuate animum ad rectas spes . Hábent
Line: 20     íuueriu mûot an réhtero gedíngi . Porrigite humiles preces in excelsa .
Line: 21     Frúmment ze?hímele déumuote fléhâ . Magna necessitas probitatis .
Line: 22     indicta est uobis . si non uultis dissimulare . Íuuih tuuínget míchel nôt ze
Line: 23     dero gûoti . úbe ír is iéhen uuéllent . Cum agitis ante oculos iudicis
Line: 24     cuncta cernentis. Uuánda íuuere tâte . dér êotéilare úberuuártet .
Line: 25     tér ál síhet. Hîer múgen uuír chîesen . dáz boetius nâh tîsemo quin\to
Line: 26     libro . mít temo tôde dés keírret uuárd . dáz ér nemûosa ferné\men
Line: 27     fóne philosophia . díu sî ímo gehîez . hára nâh ze_ságenne .


Line: 28     EXPLICIT LIBER
Line: 29     QUINTUS BOE\TII
Line: 30     CONSULIS .

This text is part of the TITUS edition of Notker der Deutsche: Boethius, Consolatio philosophiae.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 15.10.2021. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.