TITUS
Mahabharata
Part No. 1540
Previous part

Chapter: 212 
Adhyāya 212


Verse: 1  {Bʰīṣma uvāca}
Halfverse: a    
janako janadevas tu   jñāpitaḥ paramarṣiṇā
   
janako jana-devas tu   jñāpitaḥ parama-r̥ṣiṇā /
Halfverse: c    
punar evānupapraccʰa   sāmprayāye bʰavābʰavau
   
punar eva_anupapraccʰa   sāmprayāye bʰava_abʰavau /1/

Verse: 2 
Halfverse: a    
bʰagavan yad idaṃ pretya   saṃjñā bʰavati kasya cit
   
bʰagavan yad idaṃ pretya   saṃjñā bʰavati kasyacit /
Halfverse: c    
evaṃ sati kim ajñānaṃ   jñānaṃ kiṃ kariṣyati
   
evaṃ sati kim ajñānaṃ   jñānaṃ kiṃ kariṣyati /2/

Verse: 3 
Halfverse: a    
sarvam uccʰeda niṣṭʰaṃ syāt   paśya caitad dvijottama
   
sarvam uccʰeda niṣṭʰaṃ syāt   paśya ca_etad dvija_uttama /
Halfverse: c    
apramattaḥ pramatto    kiṃ viśeṣaṃ kariṣyati
   
apramattaḥ pramatto    kiṃ viśeṣaṃ kariṣyati /3/

Verse: 4 
Halfverse: a    
asaṃsargo hi bʰūteṣu   saṃsargo vināśiṣu
   
asaṃsargo hi bʰūteṣu   saṃsargo vināśiṣu /
Halfverse: c    
kasmai kriyeta kalpena   niścayaḥ ko 'tra tattvataḥ
   
kasmai kriyeta kalpena   niścayaḥ ko_atra tattvataḥ /4/

Verse: 5 
Halfverse: a    
tamasā hi praticcʰannaṃ   vibʰrāntam iva cāturam
   
tamasā hi praticcʰannaṃ   vibʰrāntam iva cāturam /
Halfverse: c    
punaḥ praśamayan vākyaiḥ   kaviḥ pañcaśikʰo 'bravīt
   
punaḥ praśamayan vākyaiḥ   kaviḥ pañcaśikʰo_abravīt /5/

Verse: 6 
Halfverse: a    
uccʰeda niṣṭʰā nehāsti   bʰāvaniṣṭʰā na vidyate
   
uccʰeda niṣṭʰā na_iha_asti   bʰāva-niṣṭʰā na vidyate /
Halfverse: c    
ayaṃ hy api samāhāraḥ   śarīrendriya cetasām
   
ayaṃ hy api samāhāraḥ   śarīra_indriya cetasām /
Halfverse: e    
vartate pr̥tʰag anyonyam   apy apāśritya karmasu
   
vartate pr̥tʰag anyonyam   apy apāśritya karmasu /6/

Verse: 7 
Halfverse: a    
dʰātavaḥ pañcaśākʰo 'yaṃ   kʰaṃ vāyur jyotir ambubʰūḥ
   
dʰātavaḥ pañca-śākʰo_ayaṃ   kʰaṃ vāyur jyotir ambu-bʰūḥ /
Halfverse: c    
te svabʰāvena tiṣṭʰanti   viyujyante svabʰāvataḥ
   
te svabʰāvena tiṣṭʰanti   viyujyante svabʰāvataḥ /7/

Verse: 8 
Halfverse: a    
ākāśaṃ vāyur ūṣmā ca   sneho yac cāpi pārtʰivam {!}
   
ākāśaṃ vāyur ūṣmā ca   sneho yac ca_api pārtʰivam / {!}
Halfverse: c    
eṣa pañca samāhāraḥ   śarīram iti naikadʰā
   
eṣa pañca samāhāraḥ   śarīram iti na_ekadʰā /
Halfverse: e    
jñānam ūṣmā ca vāyuś ca   trividʰaḥ karmasaṃgrahaḥ {!}
   
jñānam ūṣmā ca vāyuś ca   trividʰaḥ karma-saṃgrahaḥ /8/ {!}

Verse: 9 
Halfverse: a    
indriyāṇīndriyārtʰāś ca   svabʰāvaś cetanā manaḥ
   
indriyāṇi_indriya_artʰāś ca   svabʰāvaś cetanā manaḥ /
Halfverse: c    
prāṇāpānau vikāraś ca   dʰātavaś cātra niḥsr̥tāḥ {!}
   
prāṇa_apānau vikāraś ca   dʰātavaś ca_atra niḥsr̥tāḥ /9/ {!}

Verse: 10 
Halfverse: a    
śravaṇaṃ sparśanaṃ jihvā   dr̥ṣṭir nāsā tatʰaiva ca
   
śravaṇaṃ sparśanaṃ jihvā   dr̥ṣṭir nāsā tatʰaiva ca /
Halfverse: c    
indriyāṇīti pañcaite   cittapūrvaṃgamā guṇāḥ
   
indriyāṇi_iti pañca_ete   citta-pūrvaṃgamā guṇāḥ /10/

Verse: 11 
Halfverse: a    
tatra vijñānasaṃyuktā   trividʰā vedanā dʰruvā
   
tatra vijñāna-saṃyuktā   trividʰā vedanā dʰruvā /
Halfverse: c    
sukʰaduḥkʰeti yām āhur   aduḥkʰety asukʰeti ca
   
sukʰa-duḥkʰa_iti yām āhur   aduḥkʰa_ity asukʰa_iti ca /11/

Verse: 12 
Halfverse: a    
śabdaḥ sparśaś ca rūpaṃ ca   raso gandʰaś ca mūrty atʰa
   
śabdaḥ sparśaś ca rūpaṃ ca   raso gandʰaś ca mūrty atʰa /
Halfverse: c    
ete hy āmaraṇāt pañca   so guṇā jñānasiddʰaye
   
ete hy āmaraṇāt pañca   so guṇā jñāna-siddʰaye /12/

Verse: 13 
Halfverse: a    
teṣu karma nisargaś ca   sarvatattvārtʰa niścayaḥ
   
teṣu karma nisargaś ca   sarva-tattva_artʰa niścayaḥ /
Halfverse: c    
tam āhuḥ paramaṃ śukraṃ   buddʰir ity avyayaṃ mahat
   
tam āhuḥ paramaṃ śukraṃ   buddʰir ity avyayaṃ mahat /13/

Verse: 14 
Halfverse: a    
imaṃ guṇasamāhāram   ātmabʰāvena paśyataḥ
   
imaṃ guṇa-samāhāram   ātma-bʰāvena paśyataḥ /
Halfverse: c    
asamyag darśanair duḥkʰam   anantaṃ nopaśāmyati
   
asamyag darśanair duḥkʰam   anantaṃ na_upaśāmyati /14/

Verse: 15 
Halfverse: a    
anātmeti ca yad dr̥ṣṭaṃ   tenāhaṃ na mamety api
   
anātmā_iti ca yad dr̥ṣṭaṃ   tena_ahaṃ na mama_ity api /
Halfverse: c    
vartate kim adʰiṣṭʰānā   prasaktā duḥkʰasaṃtatiḥ
   
vartate kim adʰiṣṭʰānā   prasaktā duḥkʰa-saṃtatiḥ /15/

Verse: 16 
Halfverse: a    
tatra samyaṅ mano nāma   tyāgaśāstram anuttamam
   
tatra samyaṅ mano nāma   tyāga-śāstram anuttamam /
Halfverse: c    
śr̥ṇu yat tava mokṣāya   bʰāṣyamānaṃ bʰaviṣyati
   
śr̥ṇu yat tava mokṣāya   bʰāṣyamānaṃ bʰaviṣyati /16/

Verse: 17 
Halfverse: a    
tyāga eva hi sarveṣām   uktānām api karmaṇām
   
tyāga\ eva hi sarveṣām   uktānām api karmaṇām /
Halfverse: c    
nityaṃ mitʰyā vinītānāṃ   kleśo duḥkʰāvaho mataḥ
   
nityaṃ mitʰyā vinītānāṃ   kleśo duḥkʰa_āvaho mataḥ /17/

Verse: 18 
Halfverse: a    
dravyatyāge tu karmāṇi   bʰogatyāge vratāny api
   
dravya-tyāge tu karmāṇi   bʰoga-tyāge vratāny api /
Halfverse: c    
sukʰatyāge tapoyogaḥ   sarvatyāge samāpanā
   
sukʰa-tyāge tapo-yogaḥ   sarva-tyāge samāpanā /18/

Verse: 19 
Halfverse: a    
tasya mārgo 'yam advaidʰaḥ   sarvatyāgasya darśitaḥ
   
tasya mārgo_ayam advaidʰaḥ   sarva-tyāgasya darśitaḥ /
Halfverse: c    
viprahānāya duḥkʰasya   durgatir hy anyatʰā bʰavet
   
viprahānāya duḥkʰasya   durgatir hy anyatʰā bʰavet /19/

Verse: 20 
Halfverse: a    
pañca jñānendriyāṇy uktvā   manaḥ sastʰāni cetasi
   
pañca jñāna_indriyāṇy uktvā   manaḥ sastʰāni cetasi /
Halfverse: c    
manaḥ sastʰāni vakṣyāmi   pañca karmendriyāṇi tu
   
manaḥ sastʰāni vakṣyāmi   pañca karma_indriyāṇi tu /20/

Verse: 21 
Halfverse: a    
hastau karmendriyaṃ jñeyam   atʰa pādau gatīndriyam
   
hastau karma_indriyaṃ jñeyam   atʰa pādau gati_indriyam /
Halfverse: c    
prajanānandayoḥ śepʰo   visarge pāyur indriyam
   
prajana_ānandayoḥ śepʰo   visarge pāyur indriyam /21/

Verse: 22 
Halfverse: a    
vāk tu śabdaviśeṣārtʰaṃ   gatiṃ pañcānvitāṃ viduḥ
   
vāk tu śabda-viśeṣa_artʰaṃ   gatiṃ pañca_anvitāṃ viduḥ /
Halfverse: c    
evam ekādaśaitāni   buddʰyā tv avasr̥jen manaḥ
   
evam ekādaśa_etāni   buddʰyā tv avasr̥jet manaḥ /22/

Verse: 23 
Halfverse: a    
karṇau śabdaś ca cittaṃ ca   trayaḥ śravaṇasaṃgrahe
   
karṇau śabdaś ca cittaṃ ca   trayaḥ śravaṇa-saṃgrahe /
Halfverse: c    
tatʰā sparśe tatʰārūpe   tatʰaiva rasagandʰayoḥ
   
tatʰā sparśe tatʰā-rūpe   tatʰaiva rasa-gandʰayoḥ /23/

Verse: 24 
Halfverse: a    
evaṃ pañca trikā hy ete   guṇās tad upalabdʰaye
   
evaṃ pañca trikā hy ete   guṇās tad upalabdʰaye /
Halfverse: c    
yena yas trividʰo bʰāvaḥ   paryāyāt samupastʰitaḥ
   
yena yas trividʰo bʰāvaḥ   paryāyāt samupastʰitaḥ /24/

Verse: 25 
Halfverse: a    
sāttviko rājasaś caiva   tāmasaś caiva te trayaḥ
   
sāttviko rājasaś caiva   tāmasaś caiva te trayaḥ /
Halfverse: c    
trividʰā vedanā yeṣu   prasūtā sarvasādʰanā
   
trividʰā vedanā yeṣu   prasūtā sarvasādʰanā /25/

Verse: 26 
Halfverse: a    
praharṣaḥ prītir ānandaḥ   sukʰaṃ saṃśānta cittatā
   
praharṣaḥ prītir ānandaḥ   sukʰaṃ saṃśānta cittatā /
Halfverse: c    
akutaś cit kutaś cid    cittataḥ sāttviko guṇaḥ
   
akutaścit kutaścid    cittataḥ sāttviko guṇaḥ /26/

Verse: 27 
Halfverse: a    
atuṣṭiḥ paritāpaś ca   śoko lobʰas tatʰākṣamā
   
atuṣṭiḥ paritāpaś ca   śoko lobʰas tatʰā_akṣamā /
Halfverse: c    
liṅgāni rajasas tāni   dr̥śyante hetvahetutaḥ
   
liṅgāni rajasas tāni   dr̥śyante hetv-ahetutaḥ /27/

Verse: 28 
Halfverse: a    
avivekas tatʰā mohaḥ   pramādaḥ svapnatandritā
   
avivekas tatʰā mohaḥ   pramādaḥ svapna-tandritā /
Halfverse: c    
katʰaṃ cid api vartante   vividʰās tāmasā guṇāḥ
   
katʰaṃcid api vartante   vividʰās tāmasā guṇāḥ /28/

Verse: 29 
Halfverse: a    
tatra yat prītisaṃyuktaṃ   kāye manasi bʰavet
   
tatra yat prīti-saṃyuktaṃ   kāye manasi bʰavet /
Halfverse: c    
vartate sāttviko bʰāva   ity apekṣeta tat tatʰā
   
vartate sāttviko bʰāva ity apekṣeta tat tatʰā /29/

Verse: 30 
Halfverse: a    
yat tu saṃtāpasaṃyuktam   aprītikaram ātmanaḥ
   
yat tu saṃtāpa-saṃyuktam   aprītikaram ātmanaḥ /
Halfverse: c    
pravr̥ttaṃ raja ity eva   tatas tad abʰicintayet
   
pravr̥ttaṃ raja\ ity eva   tatas tad abʰicintayet /30/

Verse: 31 
Halfverse: a    
atʰa yan mohasaṃyuktaṃ   kāye manasi bʰavet
   
atʰa yan moha-saṃyuktaṃ   kāye manasi bʰavet /
Halfverse: c    
apratarkyam avijñeyaṃ   tamas tad upadʰārayet
   
apratarkyam avijñeyaṃ   tamas tad upadʰārayet /31/

Verse: 32 
Halfverse: a    
tad dʰi śrotrāśrayaṃ bʰūtaṃ   śabdaḥ śrotraṃ samāśritaḥ
   
tad hi śrotra_āśrayaṃ bʰūtaṃ    abdaḥ śrotraṃ samāśritaḥ /
Halfverse: c    
nobʰayaṃ śabdavijñāne   vijñānasyetarasya
   
na_ubʰayaṃ śabda-vijñāne   vijñānasya_itarasya /32/

Verse: 33 
Halfverse: a    
evaṃ tvak cakṣuṣī jihvā   nāsikā caiva pañcamī {!}
   
evaṃ tvak cakṣuṣī jihvā   nāsikā caiva pañcamī / {!}
Halfverse: c    
sparśe rūpe rase gandʰe   tāni ceto manaś ca tat
   
sparśe rūpe rase gandʰe   tāni ceto manaś ca tat /33/

Verse: 34 
Halfverse: a    
svakarma yugapad bʰāvo   daśasv eteṣu tiṣṭʰati
   
sva-karma yugapad bʰāvo   daśasv eteṣu tiṣṭʰati /
Halfverse: c    
cittam ekādaśaṃ viddʰi   buddʰir dvādaśamī bʰavet
   
cittam ekādaśaṃ viddʰi   buddʰir dvādaśamī bʰavet /34/

Verse: 35 
Halfverse: a    
teṣām ayugapad bʰāve   uccʰedo nāsti tāmasaḥ
   
teṣām ayugapad bʰāve uccʰedo na_asti tāmasaḥ /
Halfverse: c    
āstʰito yugapad bʰāve   vyavahāraḥ sa laukikaḥ
   
āstʰito yugapad bʰāve   vyavahāraḥ sa laukikaḥ /35/

Verse: 36 
Halfverse: a    
indriyāṇy avasr̥jyāpi   dr̥ṣṭvā pūrvaṃ śrutāgamam
   
indriyāṇy avasr̥jya_api   dr̥ṣṭvā pūrvaṃ śruta_āgamam /
Halfverse: c    
cintayan nānuparyeti   tribʰir evānvito guṇaiḥ
   
cintayan na_anuparyeti   tribʰir eva_anvito guṇaiḥ /36/

Verse: 37 
Halfverse: a    
yat tamopahataṃ cittam   āśu saṃcāram adʰruvam
   
yat tama_upahataṃ cittam   āśu saṃcāram adʰruvam /
Halfverse: c    
karoty uparamaṃ kāle   tad āhus tāmasaṃ sukʰam
   
karoty uparamaṃ kāle   tad āhus tāmasaṃ sukʰam /37/

Verse: 38 
Halfverse: a    
yad yad āgamasaṃyuktaṃ   na kr̥tsnam upaśāmyati
   
yad yad āgama-saṃyuktaṃ   na kr̥tsnam upaśāmyati /
Halfverse: c    
atʰa tatrāpy upādatte   tamo vyaktam ivānr̥tam
   
atʰa tatra_apy upādatte   tamo vyaktam iva_anr̥tam /38/

Verse: 39 
Halfverse: a    
evam eṣa prasaṃkʰyātaḥ   svakarma pratyayī guṇaḥ
   
evam eṣa prasaṃkʰyātaḥ   sva-karma pratyayī guṇaḥ /
Halfverse: c    
katʰaṃ cid vartate samyak   keṣāṃ cid na vartate
   
katʰaṃcid vartate samyak   keṣāṃcid na vartate /39/

Verse: 40 
Halfverse: a    
evam āhuḥ samāhāraṃ   kṣetram adʰyātmacintakāḥ
   
evam āhuḥ samāhāraṃ   kṣetram adʰyātma-cintakāḥ /
Halfverse: c    
stʰito manasi yo bʰāvaḥ   sa vai kṣetrajña ucyate
   
stʰito manasi yo bʰāvaḥ   sa vai kṣetrajña\ ucyate /40/

Verse: 41 
Halfverse: a    
evaṃ sati ka uccʰedaḥ   śāśvato vākatʰaṃ bʰavet
   
evaṃ sati ka\ uccʰedaḥ   śāśvato vākatʰaṃ bʰavet /
Halfverse: c    
svabʰāvād vartamāneṣu   sarvabʰūteṣu hetutaḥ
   
svabʰāvād vartamāneṣu   sarva-bʰūteṣu hetutaḥ /41/

Verse: 42 
Halfverse: a    
yatʰārṇava gatā nadyo   vyaktīr jahati nāma ca
   
yatʰā_arṇava gatā nadyo   vyaktīr jahati nāma ca /
Halfverse: c    
na ca svatāṃ niyaccʰanti   tādr̥śaḥ sattvasaṃkṣayaḥ
   
na ca svatāṃ niyaccʰanti   tādr̥śaḥ sattva-saṃkṣayaḥ /42/

Verse: 43 
Halfverse: a    
evaṃ sati kutaḥ saṃjñā   pretya bʰāve punar bʰavet
   
evaṃ sati kutaḥ saṃjñā   pretya bʰāve punar bʰavet /
Halfverse: c    
prati saṃmiśrite jīve   gr̥hyamāṇe ca madʰyataḥ
   
prati saṃmiśrite jīve   gr̥hyamāṇe ca madʰyataḥ /43/


Verse: 44 
Halfverse: a    
imāṃ tu yo veda vimokṣabuddʰim; ātmānam anviccʰati cāpramattaḥ
   
imāṃ tu yo veda vimokṣa-buddʰim   ātmānam anviccʰati ca_apramattaḥ /
Halfverse: c    
na lipyate karmapʰalair aniṣṭaiḥ; pattraṃ bisasyeva jalena siktam {!}
   
na lipyate karma-pʰalair aniṣṭaiḥ   pattraṃ bisasya_iva jalena siktam /44/ {!}

Verse: 45 
Halfverse: a    
dr̥dʰairś ca pāśair bahubʰir vimuktaḥ; prajā nimittair api daivataiś ca
   
dr̥dʰairś ca pāśair bahubʰir vimuktaḥ   prajā nimittair api daivataiś ca /
Halfverse: c    
yadā hy asau sukʰaduḥkʰe jahāti; muktas tadāgryāṃ gatim ety aliṅgaḥ
   
yadā hy asau sukʰa-duḥkʰe jahāti   muktas tadā_agryāṃ gatim ety aliṅgaḥ /
Halfverse: e    
śrutipramānāgama maṅgalaiś ca; śete jarāmr̥tyubʰayād atītaḥ
   
śruti-pramāna_āgama maṅgalaiś ca   śete jarā-mr̥tyu-bʰayād atītaḥ /45/

Verse: 46 
Halfverse: a    
kṣīṇe ca puṇye vigate ca pāpe; tato nimitte ca pʰale vinaste
   
kṣīṇe ca puṇye vigate ca pāpe   tato nimitte ca pʰale vinaste /
Halfverse: c    
alepam ākāśam aliṅgam evam; āstʰāya paśyanti mahad dʰyasaktāḥ
   
alepam ākāśam aliṅgam evam   āstʰāya paśyanti mahad hy -saktāḥ /46/

Verse: 47 
Halfverse: a    
yatʰorṇa nābʰiḥ parivartamānas; tantu kṣaye tiṣṭʰati pātyamānaḥ
   
yatʰā_ūrṇa nābʰiḥ parivartamānas   tantu kṣaye tiṣṭʰati pātyamānaḥ /
Halfverse: c    
tatʰā vimuktaḥ prajahāti duḥkʰaṃ; vidʰvaṃsate loṣṭa ivādrim arccʰan {!}
   
tatʰā vimuktaḥ prajahāti duḥkʰaṃ   vidʰvaṃsate loṣṭa\ iva_adrim arccʰan /47/ {!}

Verse: 48 
Halfverse: a    
yatʰā ruruḥ śr̥ṅgam atʰo purāṇaṃ; hitvā tvacaṃ vāpy urago yatʰāvat
   
yatʰā ruruḥ śr̥ṅgam atʰo purāṇaṃ   hitvā tvacaṃ _apy urago yatʰāvat /
Halfverse: c    
vihāya gaccʰaty anavekṣamāṇas; tatʰā vimukto vijahāti duḥkʰam
   
vihāya gaccʰaty anavekṣamāṇas   tatʰā vimukto vijahāti duḥkʰam /48/

Verse: 49 
Halfverse: a    
drumaṃ yatʰā vāpy udake patantam; utsr̥jya pakṣī prapataty asaktaḥ
   
drumaṃ yatʰā _apy udake patantam   utsr̥jya pakṣī prapataty asaktaḥ /
Halfverse: c    
tatʰā hy asau sukʰaduḥkʰe vihāya; muktaḥ parārdʰyāṃ gatim ety aliṅgaḥ
   
tatʰā hy asau sukʰa-duḥkʰe vihāya   muktaḥ para_ardʰyāṃ gatim ety aliṅgaḥ /49/

Verse: 50 
Halfverse: a    
api ca bʰavati maitʰilena gītaṃ; naragam upāhitam agninābʰivīkṣya
   
api ca bʰavati maitʰilena gītaṃ   naragam upāhitam agninā_abʰivīkṣya /
Halfverse: c    
na kʰalu mama tuṣo 'pi dahyate 'tra; svayam idam āha kila sma bʰūmipālaḥ {!}
   
na kʰalu mama tuṣo_api dahyate_atra   svayam idam āha kila sma bʰūmi-pālaḥ /50/ {!}

Verse: 51 
Halfverse: a    
idam amr̥tapadaṃ videharājaḥ; svayam iha pañcaśikʰena bʰāṣyamānaḥ
   
idam amr̥ta-padaṃ videha-rājaḥ   svayam iha pañcaśikʰena bʰāṣyamānaḥ /
Halfverse: c    
nikʰilam abʰisamīkṣya niścitārtʰaṃ; paramasukʰī vijahāra vītaśokaḥ
   
nikʰilam abʰisamīkṣya niścita_artʰaṃ   parama-sukʰī vijahāra vīta-śokaḥ /51/

Verse: 52 
Halfverse: a    
imaṃ hi yaḥ patʰati vimokṣaniścayaṃ; na hīyate satatam avekṣate tatʰā
   
imaṃ hi yaḥ patʰati vimokṣa-niścayaṃ   na hīyate satatam avekṣate tatʰā /
Halfverse: c    
upadravān nānubʰavaty aduḥkʰitaḥ; pramucyate kapilam ivaitya maitʰilaḥ
   
upadravān na_anubʰavaty aduḥkʰitaḥ   pramucyate kapilam iva_etya maitʰilaḥ /52/ (E)52


Next part



This text is part of the TITUS edition of Mahabharata.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.