TITUS
Mahabharata
Part No. 1539
Chapter: 211
Adhyāya
211
Verse: 1
{Yudʰiṣṭʰira
uvāca}
Halfverse: a
kena
vr̥ttena
vr̥ttajño
janako
mitʰilādʰipaḥ
kena
vr̥ttena
vr̥ttajño
janako
mitʰilā
_adʰipaḥ
/
Halfverse: c
jagāma
mokṣaṃ
dʰarmajño
bʰogān
utsr̥jya
mānuṣān
jagāma
mokṣaṃ
dʰarmajño
bʰogān
utsr̥jya
mānuṣān
/1/
Verse: 2
{Bʰīṣma
uvāca}
Halfverse: a
atrāpy
udāharantīmam
itihāsaṃ
purātanam
atra
_apy
udāharanti
_imam
itihāsaṃ
purātanam
/
Halfverse: c
yena
vr̥ttena
vr̥ttajñaḥ
sa
jagāma
mahat
sukʰam
yena
vr̥ttena
vr̥ttajñaḥ
sa
jagāma
mahat
sukʰam
/2/
Verse: 3
Halfverse: a
janako
janadevas
tu
mitʰilāyāṃ
janādʰipaḥ
janako
jana-devas
tu
mitʰilāyāṃ
jana
_adʰipaḥ
/
Halfverse: c
aurdʰva
dehika
dʰarmāṇām
āsīd
yukto
vicintane
aurdʰva
dehika
dʰarmāṇām
āsīd
yukto
vicintane
/3/
Verse: 4
Halfverse: a
tasya
sma
śatam
ācāryā
vasanti
satataṃ
gr̥he
tasya
sma
śatam
ācāryā
vasanti
satataṃ
gr̥he
/
Halfverse: c
darśayantaḥ
pr̥tʰag
dʰarmān
nānā
pāsanda
vādinaḥ
darśayantaḥ
pr̥tʰag
dʰarmān
nānā
pāsanda
vādinaḥ
/4/
Verse: 5
Halfverse: a
sa
teṣāṃ
pretya
bʰāve
ca
pretya
jātau
viniścaye
sa
teṣāṃ
pretya
bʰāve
ca
pretya
jātau
viniścaye
/
Halfverse: c
āgamastʰaḥ
sa
bʰūyiṣṭʰam
ātmatattve
na
tuṣyati
{!}
āgamastʰaḥ
sa
bʰūyiṣṭʰam
ātma-tattve
na
tuṣyati
/5/
{!}
Verse: 6
Halfverse: a
tatra
pañcaśikʰo
nāma
kāpileyo
mahāmuniḥ
tatra
pañcaśikʰo
nāma
kāpileyo
mahā-muniḥ
/
Halfverse: c
paridʰāvan
mahīṃ
kr̥tsnāṃ
jagāma
mitʰilām
api
paridʰāvan
mahīṃ
kr̥tsnāṃ
jagāma
mitʰilām
api
/6/
Verse: 7
Halfverse: a
sarvasaṃnyāsadʰarmāṇāṃ
tattvajñānaviniścaye
sarva-saṃnyāsa-dʰarmāṇāṃ
tattva-jñāna-viniścaye
/
Halfverse: c
suparyavasitārtʰaś
ca
nirdvandvo
naṣṭa
saṃśayaḥ
{!}
suparyavasita
_artʰaś
ca
nirdvandvo
naṣṭa
saṃśayaḥ
/7/
{!}
Verse: 8
Halfverse: a
r̥ṣīṇām
āhur
ekaṃ
yaṃ
kāmād
avasitaṃ
nr̥ṣu
{!}
r̥ṣīṇām
āhur
ekaṃ
yaṃ
kāmād
avasitaṃ
nr̥ṣu
/
{!}
Halfverse: c
śāśvataṃ
sukʰam
atyantam
anviccʰan
sa
sudurlabʰam
śāśvataṃ
sukʰam
atyantam
anviccʰan
sa
sudurlabʰam
/8/
Verse: 9
Halfverse: a
yam
āhuḥ
kapilaṃ
sāṃkʰyāḥ
paramarṣiṃ
prajāpatim
yam
āhuḥ
kapilaṃ
sāṃkʰyāḥ
parama-r̥ṣiṃ
prajāpatim
/
Halfverse: c
sa
manye
tena
rūpeṇa
vismāpayati
hi
svayam
sa
manye
tena
rūpeṇa
vismāpayati
hi
svayam
/9/
Verse: 10
Halfverse: a
āsureḥ
pratʰamaṃ
śiṣyaṃ
yam
āhuś
cirajīvinam
āsureḥ
pratʰamaṃ
śiṣyaṃ
yam
āhuś
cira-jīvinam
/
Halfverse: c
pañca
srotasi
yaḥ
sattram
āste
varṣasahasrikam
pañca
srotasi
yaḥ
sattram
āste
varṣa-sahasrikam
/10/
Verse: 11
Halfverse: a
taṃ
samāsīnam
āgamya
mandalaṃ
kāpilaṃ
mahat
taṃ
samāsīnam
āgamya
mandalaṃ
kāpilaṃ
mahat
/
Halfverse: c
puruṣāvastʰam
avyaktaṃ
paramārtʰaṃ
nibodʰayat
puruṣa
_avastʰam
avyaktaṃ
parama
_artʰaṃ
nibodʰayat
/11/
Verse: 12
Halfverse: a
iṣṭi
sattreṇa
saṃsiddʰo
bʰūyaś
ca
tapasā
muniḥ
iṣṭi
sattreṇa
saṃsiddʰo
bʰūyaś
ca
tapasā
muniḥ
/
Halfverse: c
kṣetrakṣetrajñayor
vyaktiṃ
bubudʰe
deva
darśanaḥ
kṣetra-kṣetrajñayor
vyaktiṃ
bubudʰe
deva
darśanaḥ
/12/
Verse: 13
Halfverse: a
yat
tad
ekākṣaraṃ
brahma
nānārūpaṃ
pradr̥śyate
yat
tad
eka
_akṣaraṃ
brahma
nānā-rūpaṃ
pradr̥śyate
/
Halfverse: c
āsurir
mandale
tasmin
pratipede
tad
avyayam
āsurir
mandale
tasmin
pratipede
tad
avyayam
/13/
Verse: 14
Halfverse: a
tasya
pañcaśikʰaḥ
śiṣyo
mānuṣyā
payasā
bʰr̥taḥ
tasya
pañcaśikʰaḥ
śiṣyo
mānuṣyā
payasā
bʰr̥taḥ
/
Halfverse: c
brāhmaṇī
kapilā
nāma
kā
cid
āsīt
kuṭumbinī
brāhmaṇī
kapilā
nāma
kācid
āsīt
kuṭumbinī
/14/
Verse: 15
Halfverse: a
tasyāḥ
putratvam
āgamya
striyāḥ
sa
pibati
stanau
tasyāḥ
putratvam
āgamya
striyāḥ
sa
pibati
stanau
/
Halfverse: c
tataḥ
sa
kāpileyatvaṃ
lebʰe
buddʰiṃ
ca
naiṣṭʰikīm
tataḥ
sa
kāpileyatvaṃ
lebʰe
buddʰiṃ
ca
naiṣṭʰikīm
/15/
Verse: 16
Halfverse: a
etan
me
bʰagavān
āha
kāpileyāya
saṃbʰavam
etan
me
bʰagavān
āha
kāpileyāya
saṃbʰavam
/
Halfverse: c
tasya
tat
kāpileyatvaṃ
sarvavittvam
anuttamam
tasya
tat
kāpileyatvaṃ
sarvavittvam
anuttamam
/16/
Verse: 17
Halfverse: a
sāmānyaṃ
kapilo
jñātvā
dʰarmajñānām
anuttamam
sāmānyaṃ
kapilo
jñātvā
dʰarmajñānām
anuttamam
/
Halfverse: c
upetya
śatam
ācāryān
mohayāmasa
hetubʰiḥ
upetya
śatam
ācāryān
mohayāmasa
hetubʰiḥ
/17/
Verse: 18
Halfverse: a
janakas
tv
abʰisaṃraktaḥ
kāpileyānudarśanāt
janakas
tv
abʰisaṃraktaḥ
kāpileya
_anudarśanāt
/
Halfverse: c
utsr̥jya
śatam
ācāryān
pr̥ṣṭʰato
'nujagāma
tam
utsr̥jya
śatam
ācāryān
pr̥ṣṭʰato
_anujagāma
tam
/18/
Verse: 19
Halfverse: a
tasmai
paramakalpāya
pranatāya
ca
dʰarmataḥ
tasmai
parama-kalpāya
pranatāya
ca
dʰarmataḥ
/
Halfverse: c
abravīt
paramaṃ
mokṣaṃ
yat
tat
sāṃkʰyaṃ
vidʰīyate
abravīt
paramaṃ
mokṣaṃ
yat
tat
sāṃkʰyaṃ
vidʰīyate
/19/
Verse: 20
Halfverse: a
jātinirvedam
uktvā
hi
karma
nirvedam
abravīt
jāti-nirvedam
uktvā
hi
karma
nirvedam
abravīt
/
Halfverse: c
karma
nirvedam
uktvā
ca
sarvanirvedam
abravīt
karma
nirvedam
uktvā
ca
sarva-nirvedam
abravīt
/20/
Verse: 21
Halfverse: a
yadartʰaṃ
karma
saṃsargaḥ
karmaṇāṃ
ca
pʰalodayaḥ
yad-artʰaṃ
karma
saṃsargaḥ
karmaṇāṃ
ca
pʰala
_udayaḥ
/
Halfverse: c
tad
anāśvāsikaṃ
mogʰaṃ
vināśi
calam
adʰruvam
tad
anāśvāsikaṃ
mogʰaṃ
vināśi
calam
adʰruvam
/21/
Verse: 22
Halfverse: a
dr̥śyamāne
vināśe
ca
pratyakṣe
lokasākṣike
dr̥śyamāne
vināśe
ca
pratyakṣe
loka-sākṣike
/
Halfverse: c
āgamāt
param
astīti
bruvann
api
parājitaḥ
āgamāt
param
asti
_iti
bruvann
api
parājitaḥ
/22/
Verse: 23
Halfverse: a
anātmā
hy
ātmano
mr̥tyuḥ
kleśo
mr̥tyur
jarā
mayaḥ
anātmā
hy
ātmano
mr̥tyuḥ
kleśo
mr̥tyur
jarā
mayaḥ
/
Halfverse: c
ātmānaṃ
manyate
mohāt
tad
asamyak
paraṃ
matam
ātmānaṃ
manyate
mohāt
tad
asamyak
paraṃ
matam
/23/
Verse: 24
Halfverse: a
atʰa
ced
evam
apy
asti
yal
loke
nopapadyate
atʰa
ced
evam
apy
asti
yal
loke
na
_upapadyate
/
Halfverse: c
ajaro
'yam
amr̥tyuś
ca
rājāsau
manyate
tatʰā
ajaro
_ayam
amr̥tyuś
ca
rājā
_asau
manyate
tatʰā
/24/
Verse: 25
Halfverse: a
asti
nāstīti
cāpy
etat
tasminn
asati
lakṣaṇe
asti
na
_asti
_iti
ca
_apy
etat
tasminn
asati
lakṣaṇe
/
Halfverse: c
kim
adʰiṣṭʰāya
tad
brūyāl
lokayātrā
viniścayam
kim
adʰiṣṭʰāya
tad
brūyāl
loka-yātrā
viniścayam
/25/
Verse: 26
Halfverse: a
pratyakṣaṃ
hy
etayor
mūlaṃ
kr̥tāntaitihyayor
api
pratyakṣaṃ
hy
etayor
mūlaṃ
kr̥ta
_anta
_aitihyayor
api
/
Halfverse: c
pratyakṣo
hy
āgamo
'bʰinnaḥ
kr̥tānto
vā
na
kiṃ
cana
pratyakṣo
hy
āgamo
_abʰinnaḥ
kr̥ta
_anto
vā
na
kiṃcana
/26/
Verse: 27
Halfverse: a
yatra
tatrānumāne
'sti
kr̥taṃ
bʰāvayate
'pi
vā
yatra
tatra
_anumāne
_asti
kr̥taṃ
bʰāvayate
_api
vā
/
Halfverse: c
anyo
jīvaḥ
śarīrasya
nāstikānāṃ
mate
smr̥taḥ
anyo
jīvaḥ
śarīrasya
nāstikānāṃ
mate
smr̥taḥ
/27/
Verse: 28
Halfverse: a
reto
vata
kanīkāyāṃ
gʰr̥tapākādʰivāsanam
reto
vata
kanīkāyāṃ
gʰr̥ta-pāka
_adʰivāsanam
/
Halfverse: c
jātismr̥tir
ayaḥ
kāntaḥ
sūryakānto
'mbulakṣaṇam
jāti-smr̥tir
ayaḥ
kāntaḥ
sūrya-kānto
_ambu-lakṣaṇam
/28/
Verse: 29
Halfverse: a
pretya
bʰūtātyayaś
caiva
devatābʰyupayācanam
pretya
bʰūta
_atyayaś
caiva
devatā
_abʰyupayācanam
/
Halfverse: c
mr̥te
karma
nivr̥ttiś
ca
pramānam
iti
niścayaḥ
mr̥te
karma
nivr̥ttiś
ca
pramānam
iti
niścayaḥ
/29/
Verse: 30
Halfverse: a
na
tv
ete
hetavaḥ
santi
ye
ke
cin
mūrti
saṃstʰitāḥ
na
tv
ete
hetavaḥ
santi
ye
kecit
mūrti
saṃstʰitāḥ
/
Halfverse: c
amartyasya
hi
martyena
sāmānyaṃ
nopapadyate
amartyasya
hi
martyena
sāmānyaṃ
na
_upapadyate
/30/
Verse: 31
Halfverse: a
avidyā
karma
ceṣṭānāṃ
ke
cid
āhuḥ
punarbʰavam
avidyā
karma
ceṣṭānāṃ
kecid
āhuḥ
punarbʰavam
/
Halfverse: c
kāraṇaṃ
lobʰamohau
tu
doṣāṇāṃ
ca
niṣevaṇam
{!}
kāraṇaṃ
lobʰa-mohau
tu
doṣāṇāṃ
ca
niṣevaṇam
/31/
{!}
Verse: 32
Halfverse: a
avidyāṃ
kṣetram
āhur
hi
karma
bījaṃ
tatʰā
kr̥tam
avidyāṃ
kṣetram
āhur
hi
karma
bījaṃ
tatʰā
kr̥tam
/
Halfverse: c
tr̥ṣṇā
saṃjananaṃ
sneha
eṣa
teṣāṃ
punarbʰavaḥ
tr̥ṣṇā
saṃjananaṃ
sneha
eṣa
teṣāṃ
punarbʰavaḥ
/32/
Verse: 33
Halfverse: a
tasmin
vyūdʰe
ca
dagdʰe
ca
citte
maraṇadʰarmiṇi
tasmin
vyūdʰe
ca
dagdʰe
ca
citte
maraṇa-dʰarmiṇi
/
Halfverse: c
anyo
'nyāj
jāyate
dehas
tam
āhuḥ
sattvasaṃkṣayam
anyo
_anyāt
jāyate
dehas
tam
āhuḥ
sattva-saṃkṣayam
/33/
Verse: 34
Halfverse: a
yadā
sa
rūpataś
cānyo
jātitaḥ
śrutito
'rtʰataḥ
yadā
sa
rūpataś
ca
_anyo
jātitaḥ
śrutito
_artʰataḥ
/
Halfverse: c
katʰam
asmin
sa
ity
eva
saṃbandʰaḥ
syād
asaṃhitaḥ
katʰam
asmin
sa\
ity
eva
saṃbandʰaḥ
syād
asaṃhitaḥ
/34/
Verse: 35
Halfverse: a
evaṃ
sati
ca
kā
prītir
dānavidyā
tapobalaiḥ
evaṃ
sati
ca
kā
prītir
dāna-vidyā
tapo-balaiḥ
/
Halfverse: c
yad
anyācaritaṃ
karma
sarvam
anyaḥ
prapadyate
yad
anya
_ācaritaṃ
karma
sarvam
anyaḥ
prapadyate
/35/
Verse: 36
Halfverse: a
yadā
hy
ayam
ihaivānyaiḥ
prākr̥tair
duḥkʰito
bʰavet
yadā
hy
ayam
iha
_eva
_anyaiḥ
prākr̥tair
duḥkʰito
bʰavet
/
Halfverse: c
sukʰitair
duḥkʰitair
vāpi
dr̥śyo
'py
asya
vinirnayaḥ
sukʰitair
duḥkʰitair
vā
_api
dr̥śyo
_apy
asya
vinirnayaḥ
/36/
Verse: 37
Halfverse: a
tatʰā
hi
musalair
hanyaḥ
śarīraṃ
tat
punarbʰavet
tatʰā
hi
musalair
hanyaḥ
śarīraṃ
tat
punarbʰavet
/
Halfverse: c
pr̥tʰag
jñānaṃ
yad
anyac
ca
yenaitan
nopalabʰyate
pr̥tʰag
jñānaṃ
yad
anyat
ca
yena
_etat
na
_upalabʰyate
/37/
37
Verse: 38
Halfverse: a
r̥tuḥ
saṃvatsaras
titʰyaḥ
śītoṣṇe
ca
priyāpriye
{!}
r̥tuḥ
saṃvatsaras
titʰyaḥ
śīta
_uṣṇe
ca
priya
_apriye
/
{!}
Halfverse: c
yatʰātītāni
paśyanti
tādr̥śaḥ
sattvasaṃkṣayaḥ
yatʰā
_atītāni
paśyanti
tādr̥śaḥ
sattva-saṃkṣayaḥ
/38/
Verse: 39
Halfverse: a
jarayā
hi
parītasya
mr̥tyunā
vā
vināśinā
jarayā
hi
parītasya
mr̥tyunā
vā
vināśinā
/
Halfverse: c
durbalaṃ
durbalaṃ
pūrvaṃ
gr̥hasyeva
vinaśyati
durbalaṃ
durbalaṃ
pūrvaṃ
gr̥hasya
_iva
vinaśyati
/39/
Verse: 40
Halfverse: a
indriyāṇi
mano
vāyuḥ
śonitaṃ
māṃsam
astʰi
ca
indriyāṇi
mano
vāyuḥ
śonitaṃ
māṃsam
astʰi
ca
/
Halfverse: c
ānupūrvyā
vinaśyanti
svaṃ
dʰātum
upayānti
ca
ānupūrvyā
vinaśyanti
svaṃ
dʰātum
upayānti
ca
/40/
Verse: 41
Halfverse: a
lokayātrā
vidʰānaṃ
ca
dānadʰarmapʰalāgamaḥ
loka-yātrā
vidʰānaṃ
ca
dāna-dʰarma-pʰala
_āgamaḥ
/
Halfverse: c
yadartʰaṃ
veda
śabdāś
ca
vyavahārāś
ca
laukikāḥ
yad-artʰaṃ
veda
śabdāś
ca
vyavahārāś
ca
laukikāḥ
/41/
Verse: 42
Halfverse: a
iti
samyaṅ
manasy
ete
bahavaḥ
santi
hetavaḥ
iti
samyaṅ
manasy
ete
bahavaḥ
santi
hetavaḥ
/
Halfverse: c
etad
astīdam
astīti
na
kiṃ
cit
pratipadyate
etad
asti
_idam
asti
_iti
na
kiṃcit
pratipadyate
/42/
Verse: 43
Halfverse: a
teṣāṃ
vimr̥śatām
evaṃ
tat
tat
samabʰidʰāvatām
teṣāṃ
vimr̥śatām
evaṃ
tat
tat
samabʰidʰāvatām
/
Halfverse: c
kva
cin
niviśate
buddʰis
tatra
jīryati
vr̥kṣavat
kvacit
niviśate
buddʰis
tatra
jīryati
vr̥kṣavat
/43/
Verse: 44
Halfverse: a
evam
artʰair
anartʰaiś
ca
duḥkʰitāḥ
sarvajantavaḥ
evam
artʰair
anartʰaiś
ca
duḥkʰitāḥ
sarva-jantavaḥ
/
Halfverse: c
āgamair
apakr̥ṣyante
hastipair
hastino
yatʰā
āgamair
apakr̥ṣyante
hastipair
hastino
yatʰā
/44/
Verse: 45
Halfverse: a
artʰāṃs
tatʰātyantasukʰāvahāṃś
ca
;
lipsanta
ete
bahavo
viśulkāḥ
artʰāṃs
tatʰā
_atyanta-sukʰa
_āvahāṃś
ca
lipsanta
_ete
bahavo
viśulkāḥ
/
Halfverse: c
mahattaraṃ
duḥkʰam
abʰiprapannā
;
hitvāmiṣaṃ
mr̥tyuvaśaṃ
prayānti
mahattaraṃ
duḥkʰam
abʰiprapannā
hitvā
_āmiṣaṃ
mr̥tyu-vaśaṃ
prayānti
/45/
Verse: 46
Halfverse: a
vināśino
hy
adʰruva
jīvitasya
;
kiṃ
bandʰubʰir
mitra
parigrahaiś
ca
vināśino
hy
adʰruva
jīvitasya
kiṃ
bandʰubʰir
mitra
parigrahaiś
ca
/
Halfverse: c
vihāya
yo
gaccʰati
sarvam
eva
;
kṣaṇena
gatvā
na
nivartate
ca
vihāya
yo
gaccʰati
sarvam
eva
kṣaṇena
gatvā
na
nivartate
ca
/46/
Verse: 47
Halfverse: a
bʰūvyoma
toyānala
vāyavo
hi
;
sadā
śarīraṃ
paripālayanti
bʰū-vyoma
toya
_anala
vāyavo
hi
sadā
śarīraṃ
paripālayanti
/
Halfverse: c
itīdam
ālakṣya
kuto
ratibʰaved
;
vināśino
hy
asya
na
śarma
vidyate
iti
_idam
ālakṣya
kuto
rati-bʰavet
vināśino
hy
asya
na
śarma
vidyate
/47/
Verse: 48
Halfverse: a
idam
anupadʰi
vākyam
accʰalaṃ
;
paramanirāmayam
ātmasākṣikam
idam
anupadʰi
vākyam
accʰalaṃ
parama-nirāmayam
ātma-sākṣikam
/
Halfverse: c
narapatir
abʰivīkṣya
vismitaḥ
;
punar
anuyoktum
idaṃ
pracakrame
nara-patir
abʰivīkṣya
vismitaḥ
punar
anuyoktum
idaṃ
pracakrame
/48/
(E)48
This text is part of the
TITUS
edition of
Mahabharata
.
Copyright
TITUS Project
, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.