TITUS
Mahabharata
Part No. 1538
Previous part

Chapter: 210 
Adhyāya 210


Verse: 1  {Gurur uvāca}
Halfverse: a    
na sa veda paraṃ dʰarmaṃ   yo na veda catuṣṭayam
   
na sa veda paraṃ dʰarmaṃ   yo na veda catuṣṭayam /
Halfverse: c    
vyaktāvyakte ca yat tattvaṃ   saṃprāptaṃ paramarṣiṇā
   
vyakta_avyakte ca yat tattvaṃ   saṃprāptaṃ parama-r̥ṣiṇā /1/

Verse: 2 
Halfverse: a    
vyaktaṃ mr̥tyumukʰaṃ vidyād   avyaktam amr̥taṃ padam
   
vyaktaṃ mr̥tyu-mukʰaṃ vidyād   avyaktam amr̥taṃ padam /
Halfverse: c    
pravr̥tti lakṣaṇaṃ dʰarmam   r̥ṣir nārāyaṇo 'bravīt
   
pravr̥tti lakṣaṇaṃ dʰarmam   r̥ṣir nārāyaṇo_abravīt /2/

Verse: 3 
Halfverse: a    
atraivāvastʰitaṃ sarvaṃ   trailokyaṃ sacarācaram
   
atra_eva_avastʰitaṃ sarvaṃ   trailokyaṃ sacara_acaram /
Halfverse: c    
nivr̥tti lakṣaṇaṃ dʰarmam   avyaktaṃ brahma śāśvatam
   
nivr̥tti lakṣaṇaṃ dʰarmam   avyaktaṃ brahma śāśvatam /3/

Verse: 4 
Halfverse: a    
pravr̥tti lakṣaṇaṃ dʰarmaṃ   prajāpatir atʰābravīt
   
pravr̥tti lakṣaṇaṃ dʰarmaṃ   prajāpatir atʰa_abravīt /
Halfverse: c    
pravr̥ttiḥ punar āvr̥ttir   nivr̥ttiḥ paramā gatiḥ
   
pravr̥ttiḥ punar āvr̥ttir   nivr̥ttiḥ paramā gatiḥ /4/

Verse: 5 
Halfverse: a    
tāṃ gatiṃ paramām eti   nivr̥tti paramo muniḥ
   
tāṃ gatiṃ paramām eti   nivr̥tti paramo muniḥ /
Halfverse: c    
jñānatattvaparo nityaṃ   śubʰāśubʰanidarśakaḥ
   
jñāna-tattva-paro nityaṃ   śubʰa_aśubʰa-nidarśakaḥ /5/

Verse: 6 
Halfverse: a    
tad evam etau vijñeyāv   avyaktapuruṣāv ubʰau
   
tad evam etau vijñeyāv   avyakta-puruṣāv ubʰau /
Halfverse: c    
avyaktapuruṣābʰyāṃ tu   yat syād anyan mahattaram
   
avyakta-puruṣābʰyāṃ tu   yat syād anyat mahattaram /6/

Verse: 7 
Halfverse: a    
taṃ viśeṣam avekṣeta   viśeṣeṇa vicakṣaṇaḥ
   
taṃ viśeṣam avekṣeta   viśeṣeṇa vicakṣaṇaḥ /
Halfverse: c    
anādy antāv ubʰāv etāv   aliṅgau cāpy ubʰāv api
   
anādy antāv ubʰāv etāv   aliṅgau ca_apy ubʰāv api /7/

Verse: 8 
Halfverse: a    
ubʰau nityau sūkṣmatarau   mahad bʰyaś ca mahattarau
   
ubʰau nityau sūkṣmatarau   mahat bʰyaś ca mahattarau /
Halfverse: c    
sāmānyam etad ubʰayor   evaṃ hy anyad viśeṣaṇam
   
sāmānyam etad ubʰayor   evaṃ hy anyad viśeṣaṇam /8/

Verse: 9 
Halfverse: a    
prakr̥tyā sarga dʰarmiṇyā   tatʰā trividʰa sattvayā
   
prakr̥tyā sarga dʰarmiṇyā   tatʰā trividʰa sattvayā /
Halfverse: c    
viparītam ato vidyāt   kṣetrajñasya ca lakṣaṇam
   
viparītam ato vidyāt   kṣetrajñasya ca lakṣaṇam /9/

Verse: 10 
Halfverse: a    
prakr̥teś ca vikārāṇāṃ   draṣṭāram aguṇānvitam {!}
   
prakr̥teś ca vikārāṇāṃ   draṣṭāram aguṇa_anvitam / {!}
Halfverse: c    
agrāhyau puruṣāv etāv   aliṅgatvad asaṃhitau
   
agrāhyau puruṣāv etāv   aliṅgatvad asaṃhitau /10/

Verse: 11 
Halfverse: a    
saṃgoga lakṣaṇotpattiḥ   karmajā gr̥hyate yayā
   
saṃgoga lakṣaṇa_utpattiḥ   karmajā gr̥hyate yayā /
Halfverse: c    
karaṇaiḥ karma nirvr̥ttaiḥ   kartā yad yad viceṣṭate
   
karaṇaiḥ karma nirvr̥ttaiḥ   kartā yad yad viceṣṭate /
Halfverse: e    
kīrtyate śabdasaṃjñābʰiḥ   ko 'ham eṣo 'py asāv iti
   
kīrtyate śabda-saṃjñābʰiḥ   ko_aham eṣo_apy asāv iti /11/

Verse: 12 
Halfverse: a    
uṣṇīsavān yatʰā vastrais   tribʰir bʰavati saṃvr̥taḥ {!}
   
uṣṇīsavān yatʰā vastrais   tribʰir bʰavati saṃvr̥taḥ / {!}
Halfverse: c    
saṃvr̥to 'yaṃ tatʰā dehī   sattvarājasa tāmasaiḥ
   
saṃvr̥to_ayaṃ tatʰā dehī   sattva-rājasa tāmasaiḥ /12/

Verse: 13 
Halfverse: a    
tasmāc catuṣṭayaṃ vedyam   etair hetubʰir ācitam
   
tasmāt catuṣṭayaṃ vedyam   etair hetubʰir ācitam /
Halfverse: c    
yatʰā saṃjño hy ayaṃ samyag   antakāle na muhyati
   
yatʰā saṃjño hy ayaṃ samyag   anta-kāle na muhyati /13/

Verse: 14 
Halfverse: a    
śriyaṃ divyām abʰiprepsur   brahma vāṅmanasā śuciḥ
   
śriyaṃ divyām abʰiprepsur   brahma vāṅ-manasā śuciḥ /
Halfverse: c    
śārīrair niyamair ugraiś   caren niṣkalmaṣaṃ tapaḥ {!}
   
śārīrair niyamair ugraiś   caret niṣkalmaṣaṃ tapaḥ /14/ {!}

Verse: 15 
Halfverse: a    
trailokyaṃ tapasā vyāptam   antarbʰūtena bʰāsvatā
   
trailokyaṃ tapasā vyāptam   antarbʰūtena bʰāsvatā /
Halfverse: c    
sūryaś ca candramāś caiva   bʰāsatas tapasā divi
   
sūryaś ca candramāś caiva   bʰāsatas tapasā divi /15/

Verse: 16 
Halfverse: a    
pratāpas tapaso jñānaṃ   loke saṃśabditaṃ tapaḥ
   
pratāpas tapaso jñānaṃ   loke saṃśabditaṃ tapaḥ /
Halfverse: c    
rajas tamo gʰnaṃ yat karma   tapasas tat svalakṣaṇam
   
rajas tamo gʰnaṃ yat karma   tapasas tat sva-lakṣaṇam /16/

Verse: 17 
Halfverse: a    
brahmacaryam ahiṃsā ca   śārīraṃ tapa ucyate
   
brahmacaryam ahiṃsā ca   śārīraṃ tapa\ ucyate /
Halfverse: c    
vāṅmano niyamaḥ sāmyaṃ   mānasaṃ tapa ucyate
   
vāṅ-mano niyamaḥ sāmyaṃ   mānasaṃ tapa\ ucyate /17/

Verse: 18 
Halfverse: a    
vidʰijñebʰyo dvijātibʰyo   grāhyam annaṃ viśiṣyate
   
vidʰijñebʰyo dvijātibʰyo   grāhyam annaṃ viśiṣyate /
Halfverse: c    
āhāraniyamenāsya   pāpmā naśyati rājasaḥ
   
āhāra-niyamena_asya   pāpmā naśyati rājasaḥ /18/

Verse: 19 
Halfverse: a    
vaimanasyaṃ ca viṣaye   yānty asya kvaraṇāni ca {!}
   
vaimanasyaṃ ca viṣaye   yānty asya kvaraṇāni ca / {!}
Halfverse: c    
tasmāt tanmātram ādadyād   yāvad atra prayojanam
   
tasmāt tanmātram ādadyād   yāvad atra prayojanam /19/

Verse: 20 
Halfverse: a    
antakāle vayotkarṣāc   cʰanaiḥ kuryād anāturaḥ
   
anta-kāle vaya_utkarṣāt   śanaiḥ kuryād anāturaḥ /
Halfverse: c    
evaṃ yuktena manasā   jñānaṃ tad upapadyate
   
evaṃ yuktena manasā   jñānaṃ tad upapadyate /20/

Verse: 21 
Halfverse: a    
rajasā cāpy ayaṃ dehī   dehavāñ śabdavac caret
   
rajasā ca_apy ayaṃ dehī   dehavān śabdavat caret /
Halfverse: c    
kāryair avyāhata matir   vairāgyāt prakr̥tau stʰitaḥ
   
kāryair avyāhata matir   vairāgyāt prakr̥tau stʰitaḥ /
Halfverse: e    
ā dehād apramādāc ca   dehāntād vipramucyate
   
ā dehād apramādāc ca   deha_antād vipramucyate /21/

Verse: 22 
Halfverse: a    
hetuyuktaḥ sadotsargo   bʰūtānāṃ pralayas tatʰā
   
hetu-yuktaḥ sadā_utsargo   bʰūtānāṃ pralayas tatʰā /
Halfverse: c    
parapratyaya sarge tu   niyataṃ nātivartate
   
para-pratyaya sarge tu   niyataṃ na_ativartate /22/

Verse: 23 
Halfverse: a    
bʰavānta prabʰava prajñā   āsate ye viparyayam
   
bʰava_anta prabʰava prajñā āsate ye viparyayam /
Halfverse: c    
dʰr̥tyā dehān dʰārayanto   buddʰisaṃkṣipta mānasāḥ
   
dʰr̥tyā dehān dʰārayanto   buddʰi-saṃkṣipta mānasāḥ /
Halfverse: e    
stʰānebʰyo dʰvaṃsamānāś ca   sūkṣmatvāt tān upāsate
   
stʰānebʰyo dʰvaṃsamānāś ca   sūkṣmatvāt tān upāsate /23/

Verse: 24 
Halfverse: a    
yatʰāgamaṃ ca tat sarvaṃ   buddʰyā tan naiva budʰyate
   
yatʰā_āgamaṃ ca tat sarvaṃ   buddʰyā tan na_eva budʰyate /
Halfverse: c    
dehāntaṃ kaś cid ansvāste   bʰāvitātmā nirāśrayaḥ
   
deha_antaṃ kaścid ansvāste   bʰāvita_ātmā nirāśrayaḥ /
Halfverse: e    
yukto dʰāraṇayā kaś cit   sattāṃ ke cid upāsate
   
yukto dʰāraṇayā kaścit   sattāṃ kecit upāsate /24/

Verse: 25 
Halfverse: a    
abʰyasyanti paraṃ devaṃ   vidyut saṃśabditākṣaram
   
abʰyasyanti paraṃ devaṃ   vidyut saṃśabdita_akṣaram /
Halfverse: c    
antakāle hy upāsannās   tapasā dagdʰakilbiṣāḥ {!}
   
anta-kāle hy upāsannās   tapasā dagdʰa-kilbiṣāḥ /25/ {!}

Verse: 26 
Halfverse: a    
sarva ete mahātmāno   gaccʰanti paramāṃ gatim
   
sarva\ ete mahā_ātmāno   gaccʰanti paramāṃ gatim /
Halfverse: c    
sūkṣmaṃ viśeṣaṇaṃ teṣām   avekṣec cʰāstra cakṣuṣā {!}
   
sūkṣmaṃ viśeṣaṇaṃ teṣām   avekṣet śāstra cakṣuṣā /26/ {!}

Verse: 27 
Halfverse: a    
dehaṃ tu paramaṃ vidyād   vimuktam aparigraham
   
dehaṃ tu paramaṃ vidyād   vimuktam aparigraham /
Halfverse: c    
antarikṣād anyataraṃ   dʰāraṇāsaktamānasam
   
antarikṣād anyataraṃ   dʰāraṇā_āsakta-mānasam /27/

Verse: 28 
Halfverse: a    
martyalokād vimucyante   vidyā saṃyukta mānasāḥ
   
martya-lokād vimucyante   vidyā saṃyukta mānasāḥ /
Halfverse: c    
brahmabʰūtā virajasas   tato yānti parāṃ gatim
   
brahma-bʰūtā virajasas   tato yānti parāṃ gatim /28/

Verse: 29 
Halfverse: a    
kasāya varjitaṃ jñānaṃ   yeṣām utpadyate 'calam
   
kasāya varjitaṃ jñānaṃ   yeṣām utpadyate_acalam /
Halfverse: c    
te yānti paramām̐l lokān   viśudʰyanto yatʰābalam
   
te yānti paramām̐l lokān   viśudʰyanto yatʰā-balam /29/

Verse: 30 
Halfverse: a    
bʰagavantam ajaṃ divyaṃ   viṣṇum avyaktasaṃjñitam
   
bʰagavantam ajaṃ divyaṃ   viṣṇum avyakta-saṃjñitam /
Halfverse: c    
bʰāvena yānti śuddʰā ye   jñānatr̥ptā nirāśiṣaḥ {!}
   
bʰāvena yānti śuddʰā ye   jñāna-tr̥ptā nirāśiṣaḥ /30/ {!}

Verse: 31 
Halfverse: a    
jñātvātmastʰaṃ hariṃ caiva   nivartante na te 'vyayāḥ
   
jñātvā_ātmastʰaṃ hariṃ caiva   nivartante na te_avyayāḥ /
Halfverse: c    
prāpya tatparamaṃ stʰānaṃ   modante 'kṣaram avyayam
   
prāpya tat-paramaṃ stʰānaṃ   modante_akṣaram avyayam /31/

Verse: 32 
Halfverse: a    
etāvad etad vijñānam   etad asti ca nāsti ca
   
etāvad etad vijñānam   etad asti ca na_asti ca /
Halfverse: c    
tr̥ṣṇā baddʰaṃ jagat sarvaṃ   cakravat parivartate
   
tr̥ṣṇā baddʰaṃ jagat sarvaṃ   cakravat parivartate /32/

Verse: 33 
Halfverse: a    
bisa tantur yatʰaivāyam   antastʰaḥ sarvato bise
   
bisa tantur yatʰā_eva_ayam   antastʰaḥ sarvato bise /
Halfverse: c    
tr̥ṣṇā tantur anādy antas   tatʰā dehagataḥ sadā
   
tr̥ṣṇā tantur anādy antas   tatʰā deha-gataḥ sadā /33/

Verse: 34 
Halfverse: a    
sūcyā sūtraṃ yatʰā vastre   saṃsārayati vāyakaḥ
   
sūcyā sūtraṃ yatʰā vastre   saṃsārayati vāyakaḥ /
Halfverse: c    
tadvat saṃsārasūtraṃ hi   tr̥ṣṇā sūcyā nibadʰyate
   
tadvat saṃsāra-sūtraṃ hi   tr̥ṣṇā sūcyā nibadʰyate /34/

Verse: 35 
Halfverse: a    
vikāraṃ prakr̥tiṃ caiva   puruṣaṃ ca sanātanam
   
vikāraṃ prakr̥tiṃ caiva   puruṣaṃ ca sanātanam /
Halfverse: c    
yo yatʰāvad vijānāti   sa vitr̥nso vimucyate
   
yo yatʰāvad vijānāti   sa vitr̥nso vimucyate /35/

Verse: 36 
Halfverse: a    
prakāśaṃ bʰagavān etad   r̥ṣir nārāyaṇo 'mr̥tam
   
prakāśaṃ bʰagavān etad   r̥ṣir nārāyaṇo_amr̥tam /
Halfverse: c    
bʰūtānām anukampārtʰaṃ   jagāda jagato hitam
   
bʰūtānām anukampā_artʰaṃ   jagāda jagato hitam /36/ (E)36


Next part



This text is part of the TITUS edition of Mahabharata.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.