TITUS Texts: Svan Texts (from Sbornik Materialov)

TITUS
Svan Texts (from Sbornik Materialov)
Part No. 44

Previous part

Volume: 18/1
Text: GN1/Ip.
Page: 91
Сванетские тексты.

А) записал и перевел Г. Нижарадзе.

Песни и сказки.

Line: 1    ვო საბრელო ^* მირანგულა,
Line: 2    დედეს ^* ისგვა ^* სი ^* გარ ^* ხორდა̈ს!^*
Line: 3    ნა̈ნკუ̂ბოშ ^* მურყმა̈შ ^* შდულვას ^* ხორდა̈ს, --
Line: 4    სადილ-ვახშა̈მს ^* ეჩთე ^* ჯიჴდახ ^* ...
Line: 5    ფისევ ^* ხაბა ^* ჯიმშიშ ^* ნა̈ბოზს:^*

Line: 6    მირანგულა დემეგ ^* ანბა̈გვ!^*
Line: 7    მა̈ჩხფა̈რ ზაგა̈რ ^* მეჯვეღ ^* მალყრიშ ^*
Line: 8    მირანგულას ჩუ ხოჴაცა ^*;
Line: 9    ჩხარა ^* ყვილ ^* ჴა̈ნს ^* ქალახბიშა.^*
Line: 10    ჩხარა სა̈ვა̈რ ^* ფადა̈სდ ^* ხაღვიჭხ.^*

Line: 11    თვეფ ^* ლჷკშკა̈დჷ ბარჯას ^* ხასდა̈ნ;^*
Line: 12    იეშხვი ^* ღვეშგმავ ^* მად ^* ლა̈ჲსგიდა,^* --
Line: 13    არა ^* ჩხარა თვეფა̈რ ატკვა̈რ,^*
Line: 14    მა̈ჩხფა̈რ ჟიბენ ^* ამჴედელი.^*
Line: 15    ფადა̈ს ახჭა̈მხ ^* ზურალა̈რეშ,^* --

Line: 16    მინ ^* ფინთა̈რე ^* ურჯულა̈რ...
Line: 17    შვანე ლა̈მზურს ^* ჰე ^* ხეცხენი,^*
Line: 18    ჩი შვანა̈რეს ფერს ოხგენი,^*
Line: 19    კჷრჯინდ ^* ხვამნი ^* უშგულა̈ შაფთის!^*
Line: 20    დიდება ლამრია უშგუ̂ლა̈შის!

Line: 21    უშგუ̂ლა̈შ ბაპა̈რ სა̈ვს ^* იღვჭარდახ,^*
Line: 22    ბაპა̈რ სა̈ვია̈რს ჩოთჷრმალახ,^* --
Line: 23    ვა̈რა̈ლს ^* კაჩუშ ^* ხაწაბურეხ,^*
Line: 24    ტაბჷლდ ^* სეფსკვერდ ^* კჷრჯინს ხაჰდიხ.^*
Line: 25    ბაპა̈რ სა̈ვია̈რს ჩუვ ხაჩადახ;^*

Page: 92
Line: 26    მა̈ჩხფა̈რ ზაგა̈რდ ა̈მჴედელიხ,^* --
Line: 27    მირანგუს ლჷდგა̈რს ^* ხაგა̈ნახ.^*
Line: 28    ჩხარა ყვილ მიჩა ჴანარე
Line: 29    ბაპა̈რდ ადჲეხ ^* უშგულათე.
Line: 30    დიდება, ლამრჲა უშგულაშის!

Line: 31    უშგულ სოფელ ლაგვა̈ნს ^* ხაჩო,^*
Line: 32    ჩუბეჴევთე ქახა̈ბჟინეხ,^*
Line: 33    ბარბალ დოლა̈შ ნა̈წვა̈რს ^* ხაშდბა:^*
Line: 34    ნა̈წვა̈რე მიჩა ჴანარე --
Line: 35    ლაპსყალდ ^* ზაგა̈რ იფანფუნა̈ლხ;^*

Line: 36    იეცერ ბაპა̈რ ინზორალეხ;^*
Line: 37    ლენჯა̈რ ქირსიშ ^* სეფსკვერს ანყეხ.
Line: 38    დიდება, ლამრჲა უშგულაშის!
Line: 39    ქირსიშ სეფსკვერ სი მადჯეშგდი,^*
Line: 40    კვეცნა̈შ ^* ჯაკუ იურსალმიშ;

Line: 41    შდა ^* უშგულიშ უკლავალი,
Line: 42    ლაკლა̈ვ ეჩა ატკვერ ^* ზაგა̈რ,
Line: 43    ლაწვრემ ^* ლა̈ნჲავ მუშურ ^* ზაგა̈რ,
Line: 44    ლაფრა ^* მიჩა თვეთნულდ ზაგა̈რ.
Line: 45    დიდება, ლამრჲა უშგულაშის!

Line: 46    შვანეს ღვინალ მადმა წვა̈ნდა,^*
Line: 47    ზედა̈შ ისგვი მა̈ჲ ^* გვეროლე?
Line: 48    მეშხა ძუღვას ბერა̈რ იზგეხ, --
Line: 49    ეჯია̈რს ჯვინალ კუტალშვ ხეგნიხ;
Line: 50    ეჩავ დიკვენს ქაალზჷზიდ,^*

Line: 51    ღვინალ ზედა̈შს ძუღვას ანჴდე.^*
Line: 52    აფხაზ ჰოკერ ^* ილორისგა
Line: 53    ჯგირა̈გ სგვეჯი ^* მა̈ვა̈რ ^* ლჷჴმა̈შ,^*
Line: 54    იეშხვი ჴანის ჯა გვაწვანი,^* --
Line: 55    იეშხვი მიჭვ ^* ოქვრეშ ხეროლე,

Line: 56    მერმე მიჭვ ალმა̈სიშ ხერა,^*
Line: 57    სგა̈შხა̈ნ ^* გვეში ^* ჯვიდ ^* საკმელინ
Line: 58    დიდება, ლამრჲა უშგულაშის!
Page: 93
Line: 59    შვა̈ნე ბაპა̈რ მა̈გ ადზორა̈ნხ,^*
Line: 60    შვანე ლაჴვმა̈რ ^* მა̈გ ა̈ნმა̈ზრა̈ნხ ^*

Line: 61    უშგულა̈შ მახვში ^* ამბრეგიანი
Line: 62    ჩუბეჴევიშ მახვშის აწჰი ^*
Line: 63    გვარილდ ^* ეჩა ფარგველჲანი.
Line: 64    ჴევ ^* ი ჴმელედ ^* მა̈გ ლუზვერ ლი,
Line: 65    უშგულს ლაგვა̈ნ ალჩვემნელი.
Line: 66    მა̈სპზელს ^* დარბა̈ზ დეშ * ათგა̈ჭა ^* *,
Line: 67    მარეჲ ვობა̈შვ ალდავშელი.^*
Line: 68    შვანე ლამზურ ნა̈ვ გვამზჷრი!

Примѣчанiя.

Page: Fn.1-5
Line: 1    ვო საბრელო, о, несчастный. Ср. ვო ბედნიერილ, о, счастливый. საბრალ, -- бедный, несчастный. -- ^{^}
Line: 2    დედეს дат.п.; დედე, мать. -- ^{^}
Line: 3    ისგვა ф.прит.мест. ისგვი, твой, употребляемая при существ. -- ^{^}
Line: 4    სი, ты. -- ^{^}
Line: 5    გარ, только. -- ^{^}
Line: 6    ხორდა̈ს: მი ხორდა̈ს, სი ხორდა̈ს, ეჯა არდა; ты был у него. У матери твоей ты только был. -- ^{^}
Line: 7    ნა̈ნკუ̂ბოშ, пад. причины, орудия; ნა̈ნკუ̂ბი, род. ნა̈ნკუ̂ბიი, осторожность. -- ^{^}
Line: 8    მურყუ̂მა̈შ. მურყუ̂ამ, башня; род. მურყვმა̈. -- ^{^}
Line: 9    შდულვას дат.п.; შდულვა̈; амбразура башни. Из осторожности ты был в амбразуре. -- ^{^}
Line: 10    სადილ, обед; უ̂ახშა̈მ, ужин; здес вм. სადილს, უ̂ახშა̈მს. -- ^{^}
Line: 11    ეჩთე, туда. -- ^{^}
Line: 12    ჯიჴდახ (ჴ=კ); ლიჴდე, принести; Impf. მი ხვიჴდა̈ს, я приносил (вообще); მი ხოჴდა̈ს -- я приносил ему, მი ჯიჴდა̈ს -- тебе. -- Обед, ужин туда тебе приносили. ^{^}
Line: 13    ფისევ = ფისე + უვ. ფისე, смола. ^{^}
Line: 14    ხაბა; ლიბდე, лить. Imperat. უვ ხაბა. да залей. ^{^}
Line: 15    ჯიმშიშ, род. от ჯიმა̈შ, среда. ^{^}
Line: 16    ნა̈ბოზ, вечер. -- да залей смола вечер среды (проклятие). ^{^}

Page: Fn.6-10
Line: 1    დემეგ, нигде (= დემე Вольн. Сван.) Ср. ამეგ, здесь (= ამეჩუ Вольн. Cван.). ^{^}
Line: 2    ანბა̈გვ, -- от ლიბეგვ, находить. მი ონბა̈გვ, სი ანბა̈გვ, ეჯა ანბა̈გვ, находился. -- Мирангула нигде не нашолся (оказывается). -- ^{^}
Line: 3    ზაგა̈რ, перевал, гора. Мечхпарский пер. между ушкульским и болкарским обществами. ^{^}
Line: 4    მეჯვეგ, пастух (ჯვეგ, стадо.) ^{^}
Line: 5    მალყარ (ყ=ქ), Балкар (горское общ. Терс. области). -- ^{^}
Line: 6    ჩუ + ხოჴაცა: ჴაცა. гибель; ლიჴცე, погубить. -- На Мечхпарском перевале Мирангул убил Балкарскаго пастуха. -- ^{^}
Line: 7    ჩხარა, девять. -- ^{^}
Line: 8    ყვილ (ლ = ლ), штука. -- ^{^}
Line: 9    ჴა̈ნს; ჴა̈ნ, бык (един. число дат. пад. при числительном). ^{^}
Line: 10    ქალახბიშა; ლიბშე, отнять. -- Захватил девять штук быков. -- ^{^}
Line: 11    სა̈ვა̈რ, осетины; მჷსა̈ვ, осетин. ^{^}
Line: 12    ფადა̈სდ; ფადა̈, погоня; ლიფდა̈სი, гнать. ^{^}
Line: 13    ხაღვიჭხ; ლიღვეჭ, гнаться, преследовать. ფრაეს. -- Девять осетин в погоню бросаются (погонею гонятся). ^{^}

Page: Fn.11-15
Line: 1    თვეფ, ружье ლჷშკა̈დჷ (კ = ქჸ) окованный оправленный; ლიშკა̈დი, ковать. ^{^}
Line: 2    ბარჯას. ბარჯ, плечо. ^{^}
Line: 3    ხასდა̈ნ; ლიდი, положить; მასდა̈ნ, ჯასდა̈ნ, ეჯას ხოსდა̈ნ. -- Ружье в оправе лежало на плече (у Мирангула). ^{^}
Line: 4    იეშხვი, один раз. ^{^}
Line: 5    ღვეშგმავ, назад. ^{^}
Line: 6    მად, не. ^{^}
Line: 7    ლა̈ჲსგიდა; ლიდგდი, смотреть; მი ლა̈ხვსგი, სი ლა̈ხსგი, ეჯა ლა̈ჲსგიდა. -- Назад он ниразу не смотрел. -- ^{^}
Line: 8    არა, 8. ^{^}
Line: 9    ატკვა̈რ; ლიკვანე, стрелять. მი ოთაკვრ, სი ათაკვრ, ეჯნემ ატკვა̈რ. Восемь-девять (раз) он выстрелил из ружья. ^{^}
Line: 10    ჟიბენ, на вверх. ^{^}
Line: 11    ამჴედე + ლი; ლიჴედ, итти, подняться. -- На Мечхпар поднялся. -- ^{^}
Line: 12    ახჭა̈მხ; ლიჭემ, гнаться; მი ოხვეჭმ, სი ოხეჭმ, ეჯა ახჭამ. ^{^}
Line: 13    ზურალა̈რეშ; ზურალ, женщина. Погоня женщин преследует (женщини гонятся за ним). ^{^}

Page: Fn.16-20
Line: 1    მინ, те. ^{^}
Line: 2    ფინთ, неряшливый. -- Те нечистыя, те неверныя. -- ^{^}
Line: 3    ლა̈მზურ, жертва; ლიმზჷრი, принести жертву. ^{^}
Line: 4    ჰე, если. ^{^}
Line: 5    ხეცხენი, Fut.; ლიცხანე, предпочитать. -- ^{^}
Line: 6    ოხგენი; ლიგნე, ставить. ^{^}
Line: 7    ქჷრჯინ, кислый (невкусный) хлеб (у осетин, болкар). ^{^}
Line: 8    ხვამნი, ლიმნე, дать есть. ^{^}
Line: 9    შაფატ, булка. -- Если сванетский Бог (жертва) желает, приобрету славу (цветок поставлю) всем сванетам, вместо болкарскаго хлеба дам ушкульский. Слава Ушкульской Богородице! ^{^}

Page: Fn.21-25
Line: 1    სა̈ვ, Осетия. ^{^}
Line: 2    იღვჭარდახ; ლიღვჭარ, покупать, торговать. მი ხვიღვჭარდა̈ს, სი ხიღვჭარდა̈ს, ეჯა იღვჭარდა. Ушкульские священники торговали в Осетии. -- ^{^}
Line: 3    ჩოთჷრმალახ; ლირმი, задержать. მი ჩვამჷრმა (одного), -- ჩვამჷრმალა (многих), სი ჩვაჯჷრმა, -- ლა, ეჯას ჩოთჷრმა, -- ლა. Священников осетины задержали (арестовали). ^{^}
Line: 4    ვა̈რე, борода. ^{^}
Line: 5    კაჩუშ, стоя. კაჩ ლიგნე, стоя стоять. კაჩ ესგენ, постав стоймя (კაჩარ = კაჩ დაბ, похотное поле месте покатом). ^{^}
Line: 6    ხაწაბურეხ, ლიწბურე. брить; Praes. -- Стоя (держа на ногах) бороди им бреют. ^{^}
Line: 7    ტაბჷლ, род. ტაბლა̈; хлеб который дают священнику за исполнение треб, совершение богослужения. ^{^}
Line: 8    სეფსკვერ, род. სეფსკვერი, -- просфора. ^{^}
Line: 9    ხაჰდიხ, ლიჶდი, дать. Вместо хлеба, просфоры, дают кирджин. ^{^}
Line: 10    ჩუვხაჩადახ, ლიგედ, убежать. ფერჶ. Священники успели убежать от осетин. ^{^}

Page: Fn.26-30
Line: 1    ა̈მჴედელიხ, ლიჴედ, придти. Пришли к Мечхпар. перевалу. ^{^}
Line: 2    ლჷდგა̈რ, мертвый. ^{^}
Line: 3    ხაგა̈ნახ, ლიგნე, стоять. Мирангула нашли мертвым. ^{^}
Line: 4    ადიეხ: ლიი, угнать, взять, брать. მი ოთხვა, სი ოთხვა, ეჯნემ ადიე. Девять штук его быков священники увели в Ушкул. Слава Ушкульской Богородице. ^{^}

Page: Fn.31-35
Line: 1    ლაგვან, поминки. ლიგვანი, устроить поминки. ლიგვანი, плакать. ^{^}
Line: 2    ხაჩო, ლიჩმე, сделать. მი ხვაჩო, სი ხაჩო, ეჯა ხაჩო. Praes. Ушкул село делает поминки. ^{^}
Line: 3    ქახა̈ბჟინეხ, ლიბჟინე, дать знать. Затем, в Чубехевы дают знать. ^{^}
Line: 4    ნა̈წვა̈რ, пожертвование; ლინწვარი, делать подарок. ^{^}
Line: 5    ხაშდბა, ლიშტა̈ბ делать готовить. Варвара Дольская приготовляет подарок. Подарки ея -- быки. ^{^}
Line: 6    ლაპსყალ, пастбище в Ецерском обществе. ^{^}
Line: 7    ლიფანფუნა̈ლ, итти переваливаясь. Praes. На Лапскальской горе ходят переваливаясь. ^{^}

Page: Fn.36-40
Line: 1    ლინზორე, собирать; ლინზორალ, собиратсья. В Ецерах священники собираются. ^{^}
Line: 2    ქირს, чечевица. В Ленджерах пекут просфору из чечевицы. Слава Ушкульской Богородице! ^{^}
Line: 3    მადჯეშგდი, тебе не подобает. Чечевичная просфора не подобает Тебе. ^{^}
Line: 4    კვეცენ, пшеница. Тебе пристойна пшеничная (просфора) из Иерусалима. ^{^}

Page: Fn.41-45
Line: 1    შდა, колос უ-კვავა-ლი, ლიკვავი, молотить. Колось Ушкульский не молотится. ^{^}
Line: 2    ატკვერ, имя соб., пастб. в Ушкульском обществе. Место для его молотьбы Аткверская гора. -- ^{^}
Line: 3    მუშურ, зимний перевал из Вольной Сванетий в Лечхумский уезд Кутаис. губ. ^{^}
Line: 4    ლიწვრემი, ლინიავი, провеять. Место для веяния -- Мушурская гора. ^{^}
Line: 5    ლაფრა, ლიფრე, сушить. -- Место для сушки его -- Тетнульд гора. Слава Ушкульской Богородице. ^{^}

Page: Fn.46-50
Line: 1    წვანდა, ლიწვანე, показивать. В Сванетии вина не было. ^{^}
Line: 2    მა̈ჲ -- какой. Какое для тебя у нас вино (что употребить при совершений литургии)? На Черном море монахи живут, -- у них вино в кутане (ковшин, деревян. сосуд) стоит. Туда псаломщика пошлем! ^{^}
Line: 3    ქაალზჷზიდ, ლიზზი Fut. ^{^}

Page: Fn.51-55
Line: 1    Вино для литургии по морю принесет. ^{^}
Line: 2    ჰოკერ, конец. ^{^}
Line: 3    ლჷჴმა̈შ, сильный. ^{^}
Line: 4    მავა̈რ, очень. ^{^}
Line: 5    ლისგჯი, приказать. მის გვეჯი, я семь (о себе говорит важное лицо). В конце Абхазий в Илорах св. Георгий очень могущественный. ^{^}
Line: 6    ლიწვანი, пожертвовать, помогать. Fut. -- Одного быка он нам пожертвует. ^{^}
Line: 7    მიჭვ, рог. Один рог у него (быка) будет золотой. ^{^}

Page: Fn.56-60
Line: 1    Другой рог -- алмазный. ^{^}
Line: 2    ისგა, внутрь. ისგა̈ნ, внутри, внутренность. ^{^}
Line: 3    გოში, полный. ^{^}
Line: 4    ჯვიდ, воск. Внутри польный воска -- ладана. Слава Ушкульской Богородице! -- ^{^}
Line: 5    ლიზვრი, собираться. Сванетские священники все собрались. ^{^}
Line: 6    ლაჴვამ, церковь; ლიჴვამი, кланятсься, блогодарить. В сванетских церковах всем были жертвы принесены. ^{^}
Line: 7    ლიმზჷრი, принести жертву. ^{^}

Page: Fn.61-68
Line: 1    მახვში, старшина, глава; ლიმხოშ, бить старшим. Ушкульский глава Амбрегиани. ^{^}
Line: 2    აწჰი, ლიწჰი, приглашать. ^{^}
Line: 3    გვა̈რ, род, фамилия. Чубехеви просит к себе главу (старшину), -- фамилия его Паргвиани. ^{^}
Line: 4    ჴევ, общество. ^{^}
Line: 5    ჴმელედ, сухое место. Bсе селение собрано. В Ушкуле поминки совершены. ^{^}
Line: 6    მა̈სპზელ, хозяин. ^{^}
Line: 7    ათგა̈ჭა, ლიგეჭ, держаться. ^{^}
Line: 8    ლიდშავი, погибнуть. У хозяина верхний этаж не выдержал (пол провалился); погибло много людей. -- Провидение (Бог) Сванетии нас да блогословить! ^{^}

(Red.)

Записано в Вольной Сванетии, в Ипаре, с. Богреш, со слов Кузьмы Хоргвани.

Next part

This text is part of the TITUS edition of Svan Texts (from Sbornik Materialov).

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 24.1.2010. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.