TITUS
Mxitar Heraci, Jermanc Mxitarowtiun
Part No. 24
Previous part

Book: 24  
Line: 16 
ԳԼՈՒԽ Ի՜Դ.

Line: 17 
ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՆԱԽԱԳԻՏՈՒԹԵԱՆ ՎԱՍՆ ԱՄԵՆԱՅՆ ՑԵՂ ԲՈՐԲՈՍԱՅԻՆ ՋԵՐՄԵՐՈՅՆ
Line: 18 
ՈՒՐԻՇ ՈՒՐԻՇ։


Line: 19    Sentence: 1   Սկիզբն առնեմք եւ ասեմք զսինայխօս ջերմն՝ որ
Line: 20    ի յար լինի, եւ հանապազ է իւր տաքութիւն, եւ առանց
Line: 21    նոպայի. Sentence: 2   եւ իւր պատճառն այն է՝ որ արիւնն բորբոսի
Line: 22    ի ներքսն ի յերակսն։ Sentence: 3   Եւ ապա ասեմք զափիմեռինոս
Line: 23    ջերմն յամենայն աւուր, զի նուպայ ունի յամէն օր եւ
Line: 24    ժամ . Sentence: 4   եւ իւր պատճառն այն է՝ որ պալղամն բորբոսի
Line: 25    դուրս ի յերակացն։ Sentence: 5   Եւ զկնի այսոր ասեմք զտռիտէօսն՝
Line: 26    որ է օր ընդ մէջ ջերմն, զի օր ընդ մէջ ունի
Line: 27    զժամն եւ զնոպայն. Sentence: 6   եւ իւր պատճառն այն է՝ որ
Line: 28    խարտէշ մաղձն բորբոսի ի դուրս ի յերակացն։ Sentence: 7   Եւ
Line: 29    ապա ասեմք զտէտռատէօսն՝ որ է երկու օր ընդ մէջ
Line: 30    ջերմն. Sentence: 8   զի երկու օր ընդ մէջ ունի զժամն եւ զնոպայն.

Page: 57   Line: 1    Sentence: 9   եւ իւր պատճառն այն է՝ որ է սեւ մաղձ, որ է սաւտայն,
Line: 2    եւ բորբոսի ի յերակացն ի դուրս։

Line: 3    Sentence: 10   Եւ այլ պարտ է գիտենալ, որ բորբոսային ջերմերն
Line: 4    շատ ցեղեր են. Sentence: 11   կան որ պարզ, եւ կան որ յօդականն։

Line: 5    Sentence: 12   Պարզն մէն ասի իւր էութեամբն. Sentence: 13   եւ յօդականն
Line: 6    խառն ասի ընդ այլ էութիւնքն. Sentence: 14   այլ պարզն՝ որ յերեւան
Line: 7    են, չորս են ըստ չորից նիւթոցն։ Sentence: 15   Այլ առաջին
Line: 8    ցեղն սինէխօս է, որ յարեանն ի բորբոսելոյ լինի.

Line: 9    Sentence: 16   յար լինի իւր տաքութիւն եւ առանց նոպայի. Sentence: 17   այս
Line: 10    ջերմս մուխատրայ է, եւ ահ ունի, զի յար է եւ չտայ
Line: 11    հանգիստ մարմնոյն։ Sentence: 18   Երկրորդ ցեղն ափիմեռինոսն
Line: 12    է, որ ի պալղամին բորբոսելոյն ընծայի, եւ իւր նուպայն
Line: 13    յամէն օր լինի. Sentence: 19   եւ այս ջերմս յերկար քաշէ.

Line: 14    Sentence: 20   մուխատրայ է, եւ ահ ունի. Sentence: 21   եւ իւր յերկար քաշելուն
Line: 15    պատճառն այն է , որ նիւթն հաստ եւ ղորկուտ
Line: 16    լինի. Sentence: 22   եւ վասն այդ պատճառանացդ չեփի շուտ, եւ
Line: 17    չարձակի. Sentence: 23   եւ իւր մուխատրային պատճառն այն
Line: 18    է, որ չտայ հանկիստ մարմնոյն, զի յամէն օր բռնէ
Line: 19    իւր նոպայն։ Sentence: 24   Եւ երրորդ ցեղն տրիտէօսն է, որ ի
Line: 20    խարտէշ մաղձին բորբոսելոյն լինի, եւ իւր նոպայն օր
Line: 21    ընդ մէջ լինի. Sentence: 25   ինքն հեշտ է եւ կարճ՝ երբ յիստակ լինի
Line: 22    մաղձն եւ մէն. Sentence: 26   եւ իւր հեշտութեանն պատճառն այն
Line: 23    է, որ նիւթն պարկեշտ լինի. Sentence: 27   եւ վասն այդ պարկեշտութեան
Line: 24    հեշտ եփի եւ դիւրաւ արձակի։ Sentence: 28   Եւ չորրորդ
Line: 25    ցեղն տետռատէօսն է, որ ի սեւ մաղձին բորբոսելոյն
Line: 26    լինի, եւ իւր նոպայն երկու օր ընդ մէջ լինին. Sentence: 29   եւ իւր
Line: 27    վճարն ի բարի լինի, բայց յերկար քաշէ. Sentence: 30   եւ իւր բարւոյն
Line: 28    պատճառն այն է , որ ընդ նոպային ի մէջ երկու
Line: 29    օր հանկչի մարմինն. Sentence: 31   եւ յերկար քաշելոյն պատճառն
Line: 30    այն է, որ նիւթն հաստ լինի, եւ վասն այդ
Line: 31    պատճառանացդ յուշ եփի եւ դիժար արձակի։

Line: 32    Sentence: 32   Եւ այլ գիտացիր՝ որ ամէն մէկ ի յայս չորիցս բաժանին
Line: 33    եւ այլ ցեղ ջերմեր. Sentence: 33   զերդ որ արեանն ջերմն
Line: 34    բաժանի ի յերեք ցեղ։ Sentence: 34   Մէկն այն է՝ որ իւր տաքութիւն
Line: 35    հանապազ միացեղ լինի յառաջմէ մինչեւ ի
Line: 36    վճարն. Sentence: 35   եւ զայդ ջերմդ անուանեալ են հաւասար.

Line: 37    Sentence: 36   զի այն՝ որ բորբոսած լինի յարենէն, եւ այն՝ որ չէ
Line: 38    բորբոսած, հաւասար լինին եւ միաչաք։ Sentence: 37   Եւ երկրորդ ցեղն
Line: 39    այն է՝ որ յառաջն խիստ լինի տաքութիւն եւ դիժար,
Page: 58   Line: 1    եւ որչափ երթայ՝ պակասի եւ թուլանայ. Sentence: 38   եւ զայդ
Line: 2    ջերմդ անուանեալ են ի պակասն. Sentence: 39   եւ իւր պատճառն
Line: 3    այն է՝ որ այն արիւնն, որ մնաց անբորբոս, շատ է քան
Line: 4    զայն՝ որ բորբոսեցաւ։ Sentence: 40   Իսկ երրորդ ցեղն այն է՝ որ
Line: 5    յառաջմնէ մինչեւ ի վերջն յաւելցնէ զտաքութիւնն,
Line: 6    եւ ի վերջքն խիստ լինի եւ դիժար. Sentence: 41   եւ անուանեցին
Line: 7    զայդ ջերմդ յաւելցնօղ։ Sentence: 42   Եւ իւր պատճառն այն է՝
Line: 8    որ բորբոսած արիւնն շատ լինի քան զայն, որ չէ
Line: 9    բորբոսած։

Line: 10    Sentence: 43   Ապա այն ջերմն՝ որ ի յայլ նիւթերոյն ի բորբոսելոյն
Line: 11    լինի, բաժանին ընդ ցեղ։ Sentence: 44   Մէկն այն
Line: 12    է՝ որ ի յար լինի տաքութիւն եւ առանց նոպայի. Sentence: 45   եւ
Line: 13    մէկայլն այն է՝ որ նուպայ ունի եւ ժամանակ, զերդ
Line: 14    որ յառաջդ ասացաք. Sentence: 46   եւ երբ այն նիւթն՝ որ ի ներքս
Line: 15    ի յերակսն լինի, եւ բորբոսի, նա ընծայի իւրմէ այն
Line: 16    ջերմն՝ որ ի յար լինի իւր տաքութիւն եւ առանց նոպայի։

Line: 17    Sentence: 47   Ապա թէ այն նիւթն՝ որ ցդրուց երակացն լինի՝
Line: 18    բորբոսի, նա ընծայի իւրմէ ջերմն՝ որ նուպայ
Line: 19    ունի եւ ժամ։

Line: 20    Sentence: 48   Եւ վասն այդ պատճառանացդ եղաւ, որ յարեան
Line: 21    ջերմն ի յար եւ առանց նուպայի լինի. Sentence: 49   զի արիւնն
Line: 22    ցներքսէ երակացն լինի։ Sentence: 50   Եւ երբ ի յարենէն մասն
Line: 23    ինչ բորբոսի, նա իւր տաքութիւնն հաւասար ի յամէնն
Line: 24    հասանի. Sentence: 51   ապա մնայ այն ջերմն ի յար մինչեւ
Line: 25    վճարի այնչաքսն՝ որ բորբոսած լինի, եւ կամ եփի,
Line: 26    եւ կամ երկուքն հասանին՝ որ եփի եւ վճարի։ Sentence: 52   Եւ ի
Line: 27    յայլ նիւթերոյն ջերմերն լինի ի յար եւ առանց նուպայի.

Line: 28    Sentence: 53   զի երբ նիւթն բորբոսի ի յերակսն, արգիլի
Line: 29    անդր եւ չարձակի շուտ, ոչ եփելով եւ ոչ լուծմամբ
Line: 30    եւ ոչ քրտնելով. Sentence: 54   զի երակաց մարմինն պինտ լինի.

Line: 31    Sentence: 55   քաշել հետ օրաց որ եփէ բնութիւնն եւ արձակէ.

Line: 32    Sentence: 56   կամ տեսանէ բժիշկն զեփելոյն նշանն, եւ օգնէ դեղերով.

Line: 33    Sentence: 57   եւ վասն այդ պատճառանացդ եղաւ՝ որ մնայ տաքութիւն
Line: 34    ի յառաջին նոպայէն մինչեւ գայ երկրորդ
Line: 35    նուպայն. Sentence: 58   եւ նոյնպէս յերկրորդ նուպայէն մինչեւ գայ
Line: 36    երրորդ նուպայն, եւ մնայ ջերման տաքութիւն ի նուպայէ
Line: 37    ի նուպայ, հանց որ թվի թէ ի յար տաքութիւն
Page: 59   Line: 1    է։ Sentence: 59   Ապա այն նիւթերն որ ի դուրս ի յերակացն բորբոսին,
Line: 2    առնեն զջերմն նուպայով. Sentence: 60   զի այն նիւթն ՝ որ
Line: 3    բորբոսի, չլինին ի մէկ տեղաց, այլ ժողովին ի մէկ
Line: 4    տեղի, ուր բորբոսել կամին. Sentence: 61   եւ իւրեանց ժողովելոյն
Line: 5    ժամանակն ի նոպայէն ընդ մէկայլ նոպայն ի մէջ
Line: 6    լինի, ըստ նիւթերոյն որպիսութեանն, զոր այլ ի յետոյ
Line: 7    յիշել կամիմ։

Line: 8    Sentence: 62   Այլ կայ եւ ուրդի՝ որ բորբոսի արուն ի դուրս ի
Line: 9    յերակացն ի յանդամին. Sentence: 63   եւ երբ իւր չաքսն շատ լինի,
Line: 10    նա ուռչի այն անդամն, եւ խցկէ զերակսն, նա
Line: 11    այն արիւնն՝ որ ի յինքն կայ՝ բորբոսի եւ տաքնայ, եւ
Line: 12    տաքցնէ զանդամսն. Sentence: 64   եւ այն անդամն տաքցնէ զմէկայլն՝
Line: 13    որ ի յինքն ի կից լինի եւ ի յար. Sentence: 65   ապա տաքնան
Line: 14    շնչաւոր երակսն, եւ տանին զայն տաքութիւնն ի
Line: 15    սիրտն. Sentence: 66   եւ ի սրտէն սփռեն եւ տանին ընդ ամենայն
Line: 16    մարմինն, եւ մնայ իւր տաքութիւնն անշարժ եւ ի յար,
Line: 17    մինչեւ եփի այն այտոցն եւ արձակի կամ բանալով եւ
Line: 18    կամ հալելով. Sentence: 67   եւ վասն այդ պատճառանացդ եղան
Line: 19    ջերմերոյն տաքութիւնն այլ ի յար եւ այլ նուպայով։

Line: 20    Sentence: 68   Վասն նոպայով ջերմերոյն թէ ինչ է պատճառն,
Line: 21    որ այլ՝ եւ այլ ցեղ առնեն զնոպայն։ Sentence: 69   Եւ այս լինի վասն
Line: 22    երեք պատճառանացդ. Sentence: 70   եւ մէկն ի շոյտ եւ ի յուշ
Line: 23    ժողովելն լինի նիւթին՝ որ բորբոսել կամի. Sentence: 71   եւ երկրորդն
Line: 24    ի հեշտ եւ ի դիժար բորբոսելոյն լինի նիւթն.

Line: 25    Sentence: 72   եւ երրորդն շուտ եւ ի յուշ արձակելոյն լինի նիւթն,
Line: 26    զերդ պալղամին ջերմն, որ յամէն օր առնու զնուպայն.

Line: 27    Sentence: 73   եւ իւր պատճառն այն է՝ որ շուտ ժողովի ի
Line: 28    տեղին, ուր բորբոսել կամի. Sentence: 74   զի շատ է իւր չաքսն ի
Line: 29    մարմինն. Sentence: 75   եւ հեշտ բորբոսի, զի գիճային է. Sentence: 76   եւ յուշ
Line: 30    արձակի, զի ղորկուտ է։ Sentence: 77   Իսկ սաւտային ջերմն երկու
Line: 31    օր ընդ մէջ առնու զնոպայն. Sentence: 78   եւ իւր պատճառն
Line: 32    այն է, որ յամէ ի ժողովելն, ուր բորբոսել կամի. Sentence: 79   զի
Line: 33    իւր չաքսն սակաւ է ի մարմինն եւ դիժար բորբոսի,
Line: 34    զի հով եւ չորային է. Sentence: 80   եւ յուշ արձակի , զի հաստ է եւ
Line: 35    պինտ։ Sentence: 81   Իսկ խարտէշ մաղձին ջերմն օր ընդ մէջ առնու
Line: 36    զնոպայն. Sentence: 82   եւ իւր պատճառն այն է, որ ամենայն իրօք
Line: 37    ընդ մէջն է ընդ պալղամն եւ ընդ սաւտայն. Sentence: 83   այդ
Line: 38    պատճառովդ զոր ասացաք, զի սակաւ է քան զպալղամն,
Line: 39    եւ շատ է քան զսաւտայն. Sentence: 84   եւ իւր խառնուածքն
Page: 60   Line: 1    չոր է քան զպալղամին, եւ գէճ է քան զսաւտային.

Line: 2    Sentence: 85   եւ իւր էութիւնն պարկեշտ է քան զնոցա էութիւնն։

Line: 3    Sentence: 86   Եւ վասն այդ պատճառանացտ եղան ջերմերոյն
Line: 4    նոպային այլ եւ այլ ցեղ։ Sentence: 87   Զի պալղամին ջերմանն
Line: 5    նոպայն շատն տասն եւ ութ պահ ունի, եւ իւր պատճառն
Line: 6    պալղամին հաստութիւնն եւ ղորկութիւնն լինի.

Line: 7    Sentence: 88   վասն այդ պատճառանացդ յուշ արձակի։ Sentence: 89   Իսկ սաւտային
Line: 8    ջերման նոպայն շատն քսան եւ չորս պահ ունի,
Line: 9    եւ իւր պատճառն նիւթին հաստութիւնն եւ չորութիւնն
Line: 10    լինի. Sentence: 90   վասն այդ պատճառանացդ չբորբոսի
Line: 11    շուտ՝ եւ երբ բորբոսի, չարձակի շուտ. Sentence: 91   զի բնութեամբն
Line: 12    ի քարն եւ ի յերկաթն ի յար է։ Sentence: 92   Կրակն ի քարն եւ
Line: 13    ի յերկաթն չգործէ շուտ. Sentence: 93   ապա երբ գործէ, յուշ
Line: 14    հովանայ։ Sentence: 94   Իսկ խարտէշ մաղձին ջերման նոպային
Line: 15    ժամանակն շատ տասն եւ երկու պահ ունի. Sentence: 95   եւ իւր
Line: 16    պատճառն այն է՝ որ նիւթն պարկեշտ է եւ սակաւ
Line: 17    ղորկուտ. Sentence: 96   վասն այդ պատճառանացդ շուտ բորբոսի
Line: 18    եւ շուտ արձակի քրտամք։

Line: 19    Sentence: 97   Եւ այլ կու լինի՝ որ նոպային ժամանակն որ այլ
Line: 20    յերկար քաշէ եւ այլ կարճ լինի քան զայդ սահմանդ,
Line: 21    զոր ասացաք. Sentence: 98   եւ այդ ի յերեք պատճառանաց լինի։

Line: 22    Sentence: 99   Մէկն ի նիւթին բնութենէն լինի. Sentence: 100   զի երբ նիւթն
Line: 23    հաստ լինի եւ խիստ ղորկուտ եւ բնութեամբն հով, նա
Line: 24    նոպային ժամանակն այլ յերկար քաշէ։ Sentence: 101   Ապա թէ
Line: 25    նիւթն այլ պարկեշտ լինի եւ սակաւ , եւ իւր
Line: 26    խառնուածքն տաք լինի եւ սակաւ ղորկուտ, նա իւր
Line: 27    նոպային ժամանակն կարճ լինի։ Sentence: 102   Զի երբ հիւանդին
Line: 28    ուժն զօրաւոր լինի, հանց որ վարել կարէ զնիւթն
Line: 29    եւ համել քրտամք, նա նոպային ժամանակն այլ
Line: 30    յերկար քաշէ։ Sentence: 103   Եւ երրորդ պատճառն հիւանդին մարմնոյն
Line: 31    շինուածքն լինի. Sentence: 104   եթէ մարմնոյն շինուածքն
Line: 32    թոյլ լինի եւ նօսր, եւ գաղտ շնչահանքն արձակ լինի,
Line: 33    նա նոպային ժամանակն այլ կարճ լինի. Sentence: 105   զի նիւթն
Line: 34    շուտ արձակի եւ հեշտ ելանէ։ Sentence: 106   Եւ երբ մարմնոյն շինուածքն
Line: 35    սերտ լինի եւ պինտ, եւ գաղտ շնչահանքն
Line: 36    նեղ եւ նուրբ, նա նոպային ժամանակն այլ յերկար
Line: 37    քաշէ, զի նիւթն չարձակի շուտ։

Line: 38    Sentence: 107   Ապա թէ այն պատճառնին՝ որ զնոպայն կարճ առնեն,
Line: 39    ի մէկ տեղի ժողովին, նա նոպային ժամանակն
Page: 61   Line: 1    բնիկ կարճ լինի. Sentence: 108   ապա թէ մէկայլ պատճառնին՝ որ
Line: 2    զնոպայն յերկար քաշեն՝ ի մէկ տեղի ժողովին, նա
Line: 3    նոպային ժամանակն խիստ յերկար քաշէ։ Sentence: 109   Եւ երբ
Line: 4    ջերման նոպային ժամանակն կարճ լինի, նա հիւանդին
Line: 5    մարմինն սրբի ի տաքութենէն եւ հանկիստ առնու
Line: 6    ցրուի մէկայլ նոպայն. Sentence: 110   ապա թէ ջերման նոպայն
Line: 7    յերկար քաշէ, նա մէկայլ նոպայն հասանի եւ չթողու
Line: 8    զմարմինն՝ որ յիստակի ի տաքութենէն եւ հանկչի.

Line: 9    Sentence: 111   եւ նման լինի՝ ի յար ջերմն, զի մէկ նոպայն մէկալին
Line: 10    հասանի եւ չտայ միջոց. Sentence: 112   Ապա պարտ է որ գիտենայ
Line: 11    բժիշկն, եւ պահէ զայդ պատուիրանքդ եւ զկանոնքդ,
Line: 12    զոր վասն ջերմերոյն նոպային ասացաք։

Line: 13    Sentence: 113   Եւ երբ նիւթին բորբոսիլն ի յայդ չաքս կենայ եւ
Line: 14    ի յայդ ի կերպդ, զոր այլ ի յառաջդ ասացաք, եւ
Line: 15    չխառնին ի յայլ նիւթերոյն ի յինքն, եւ ոչ հիւանդին
Line: 16    թպտիրն խալատ լինի։ Sentence: 114   Ապա թէ բորբոսած
Line: 17    նիւթն փոխի ի յայլ կերպ կամ ի յայլ ցեղ իրք,
Line: 18    զերդ որ արիւնն երբ այրի եւ բորբոսի, նա իւր պարկեշտն
Line: 19    ի խարտէշ մաղձի փոխի, եւ իւր հաստն ի սեւ
Line: 20    մաղձն՝ որ է սաւտայ։ Sentence: 115   Ապա թէ այլ նիւթ խառնի ի
Line: 21    յայն բորբոսած նիւթն, եւ կամ բորբոսի այլ նիւթ,
Line: 22    նա ընծայի ջերմն՝ զերդ որ այլ նիւթին բնութիւն լինի։

Line: 23    Sentence: 116   Ապա թէ հիւանդին թպտիրն մաշում լինի, կերակուր
Line: 24    չոր չէ պատեհ, նա ընծային այլ ցեղ նիւթ,
Line: 25    եւ սկիզբն առնեն այլ եւ այլ ցեղ ջերմերոյ, զերդ որ
Line: 26    այն նիւթերոյն բնութիւն լինի, եւ աւիրի առաջին
Line: 27    նոպայնովն շարն եւ ժամանակն, զի այլ ի յառաջ գայ
Line: 28    նոպայն կամ այլ ի յետու, կամ ընծայի այլ ցեղ նոպայ,
Line: 29    որ չլինի ի յայն առաջին նոպայնոյն. Sentence: 117   եւ իւրեանց
Line: 30    աւելի եւ պակաս գալն նոպային ըստ նիւթերոյն
Line: 31    բնութեան լինի՝ որք ընծայեցան։ Sentence: 118   Եւ այս էր բորբոսային
Line: 32    ջերմերոյն պատմութիւնն՝ զոր յիշեցաք ուրիշ ուրիշ,
Line: 33    եւ ասացաք եւ կատարեցաք զամենայն կարճառօտ
Line: 34    օգնութեամբն Աստուծոյ։



Next part


This text is part of the TITUS edition of Mxitar Heraci, Jermanc Mxitarowtiun.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 12.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.