TITUS
Besiki, Txzulebani
Part No. 27
Previous part

Text: Ruxis_brdzola  

რუხის ბრძოლა *


Section: I  
შესავალი და მიმართვა **


Strophe: 1  
Paragraph: [1]     დღეს იხარებს დავით, სულიერსა ჩანგსა თანა სული\თა მღაღადებელი მეფე, და იტყვის: "აწ აღმისრულა1 აღმთ\ქმელმან კეთილობამან, ვითარმედ: `ერთ-გზის ვეფუცეო წმი\დასა


Page: (69) 

   ჩემსა დავითს'!" რომლისა შემდგომი, მსგავსად სიტყვი\სა მის, მიეცემოდა მეფობა შენი!
Paragraph: [2]     და ძეცა მისი ბრძენი იგი, სახელ-სახე სიბრძნისა და თა\ნამძღვანველი, შენთვის დღეს ხელ-ჰყოფს შენისავე შესხმისა აფთრათისა2 წერად, კალამ-მიმხებელი თუმბუთურისა თანად მელნისა!

Strophe: 2  
Paragraph: [1]     ორნი იგი მეფეთა პირნი, ორ-ძალისა ხმათა შემ\წყობნი, ორკერძო გამარჯვებისა შენისა სიხარულსა მუსიკო\ბენ1


Page: (70) 

   და ორთა მათ მამა-ძეთა ბრძენთა მიერ თქვენ ორთა მამა\ძეთათვის მათ სამთა მეფეთა ძღვენნი2 შეიწირვიან:
Paragraph: 2   იგი მართალი მამა შურდულსა მრთმელობს, მრჩობლ კერ\ძოთა გოლიათთა განმტვინველსა; ხოლო სხვა3 ესე ბრძენი მე\ფე4 კვერთხსა მას, უსამართლოთა განმხილველსა!

Strophe: 3  
Paragraph: [1]     და ესრეთ ყოველი სახლი დავითისი ხელ-აღტყველ\ვილებრ განიშვებს, რამეთუ დღეს დაცემა იქმნა ქედ-მაღალთა მათ უცხო-თესლთა აგაროვანთა და აღსდგა პირი დავრდომი/ლი ჩვენ ქრისტეანეთა! ქრისტეს მიერ საბრხე შეიმუსრა და ჩვენ განვერენით! შეწევნა ჩვენი სახელითა უფლისათა, რო\მელმან შექმნა1 ცანი და ქვეყანა! ქრისტე აღდგა და აღმად\გინნა გონებრივისაგან2 მტერისა!


Strophe: 4  
Verse: 1        ათინურთ ენა1,
Verse: 2        ქველ-შესაძენა,
Verse: 3     შესხმის მოცალედ გშვენს წამის-წამად!2


Verse: 4        პლატონ, უმიროს
Verse: 5        პროკლეთურთ იროს,
Verse: 6     არისტოტელი ჰყვეს დასაწამად!

Verse: 7        ბრძენნი და მძენნი,
Verse: 8        ფრანგნი, ბერძენნი,
Verse: 9     ჩრდილო-სამხრელნი ხმა-შენადგამად3

Verse: 10        მოკრბით სეფისდა,
Verse: 11        ქებად მეფისდა,
Verse: 12     სოლომონის-და4 ხილვად, სალამად!



Page: (71) 


Section: II  
ბრძოლის საბაბი


Strophe: 5  
Verse: 1     ოდეს ვისცა1 ეშმა ბრძოდეს,
Verse: 2     მუნ იცნობის კაცი კაცად;
Verse: 3     ოდეს ვინ სძლოს ძალსა მძლავრსა,
Verse: 4     ჯილდო უძღვინ ქვე-ცა და ცად;
Verse: 5     დიდთა-მდომთა საქმე-ცუდთა
Verse: 6     ბრძენი უწოდს არ მამაცად;
Verse: 7     მაშასადმე2 ჯერია და
Verse: 8     სიმდაბლე გვიჩნს ხელ-სატაცად.

Strophe: 6  
Verse: 1     მართ1 გვანდა ნდომა აფხაზთა
Verse: 2     და ცუდნი გამორჩევანი:
Verse: 3     ბექირ-ბეგს ასტეხს ქელეშ-ბეგ
Verse: 4     და ზურაბს აღძრავს ლევანი;
Verse: 5     ოთხნივე ძმანი შეითქვნეს,
Verse: 6     შარვაშის ძენი მძლევანი,
Verse: 7     დესპანთა ფრენით მოიხმნეს
Verse: 8     ლაშქარნი ქვეყნის მმგვრევანნი2.

Strophe: 7  
Verse: 1        მოკრბა1 დას-დასად
Verse: 2        მწყობრ ბევრ-ათასად
Verse: 3     შარვაშის-ძეთა2 ეზო-კარებსა:
Verse: 4        ვინ იდგეს შორად
Verse: 5        ანუ მთა-გორად,
Verse: 6     ფეხ-მალიად ვლეს მათსა არებსა;
Verse: 7        ჯაჭვ-თოროსანნი,
Verse: 8        ისარ-ფრთოსანნი
Verse: 9     სიმრავლით სცემდენ თვალთა ზარებსა;


Page: (72) 

Verse: 10        აღთქმულნი ქრთამით
Verse: 11        ვლიდენ-ცა ღამით, -
Verse: 12     ვეჭვ, იმზადებდენ3 სასამარებსა!

Strophe: 8  
Verse: 1     ყირიმელთ, ჯიქელთ, ალანელთ,
Verse: 2     კერმუგელთ1 ამცნეს ცნობითა,
Verse: 3     ყივჩაღთა შემოიწვევდენ,
Verse: 4     ინდობდენ სჯულის ძმობითა,
Verse: 5     აფხაზნი შეეფიცოდენ
Verse: 6     ქრთამით და აგრევ ძღვნობითა:
Verse: 7     მეგრელთა4 სისხლი სწყუროდათ,
Verse: 8     თუცა შეესვათ გობითა.

Strophe: 9  
Verse: 1     შემოკრბენ და აღნუმს1 სახე
Verse: 2     დაუსახეს ხშირად ტევრად.
Verse: 3     ცხენ-თამამნი გარდარჩივნეს2
Verse: 4     გარდახვეწილთ მოსაწევრად.
Verse: 5     ექვსნი გვარნი ექვს ენითა
Verse: 6     ერთ-ხმაობდენ ბევრის ბევრად.
Verse: 7     მინდა გკითხო, ზურაბ: "მითხარ3,
Verse: 8     ვისი სისხლი დაიდევ რად?!"


Strophe: 10  
Paragraph: [1]     მასმიოდა, ზურაბ, შენისა სიბრძნისა სიბერე, და ამად მიყვარდი, რომ1 შენის ძველის სახლის ზღუდესა ახლის შენობის პირი ედგა; აწ, მე უბრალო ვიყო და, - ხელი შე\გიმართებიეს უმეცრების კედლის საშენებლად2, რომემცა3 აღ\შენებული მკვიდრი გოდოლი დაგიტევებიან: აგრევ4 გვარისა სახელოვანი სიმტკიცე უწვრთელისა ჯორისა წიხნვითა შეგი\მუსრავს


Page: (73) 
   და ცვილებრ ნაზელი ზრდილობისა წესი გზასა უვიც\სა ქვად უხმარად დაგიგდიან3.

Strophe: 11  
Paragraph: [1]     და ამისთვის თქმულია სამართლად ესე არაკი ტაეპად:


Verse: 1     "ოდეს გაგწირონ1 ბედმან და სვემან,
Verse: 2     მაშინ დაგცინონ კლდემან და ტყემან";

Paragraph: [2]     მის მსგავსად2 აღმიჩნდა თქვენი უცები მოგონება; და, თუ ვითცა ტყენი და კლდენი გეცინიან, ამა ამბავმან ბოლოდ ცნო\ბიერად გარწმუნოს!



Section: III  
სესხი და ვალი


Strophe: 12  
Verse: 1     შილინგით მიმოხლტომელნი1
Verse: 2     მოვლიდეს მეგრეთს მრებელნი,
Verse: 3     ზარბაზანთ წარმომძღვანელნი,
Verse: 4     იმედის მამაგრებელნი.
Verse: 5     დადიანთ ძენი ლხინად სხდენ
Verse: 6     ამისნი უაზრებელნი;
Verse: 7     ხმა "გვიშველეთო" მოესმათ;
Verse: 8     კაცნი იახლნეს მცნებელნი.

Strophe: 13  
Verse: 1     ქუთაისს მორჭმით მჯდომელსა,
Verse: 2     ომისა მომანდომელსა,
Verse: 3     მეფესა ჰკადრეს: "მეგრელი
Verse: 4     მოჰფრინავს, ჰგავს ნაკრთომელსა."
Verse: 5     მოვიდა, წიგნი მოართვა,
Verse: 6     ფიცი აქვს სწორეთ1 რომელსა.


Page: (74) 

Verse: 7     გაღიმდა: "ვალი ხრესილის4
Verse: 8     აწ უთხოვია მშრომელსა!"

Strophe: 14  
Verse: 1     ვითა ბავლად გამზიდველის1
Verse: 2     შავარდნისა შეხვდა შური,
Verse: 3     გუგას ცეცხლი მოდებული
Verse: 4     გამოაჩნდა ვით ალმური.
Verse: 5     მას ამბავსა თანა გაჰყვა
Verse: 6     გული წრფელი, არ მახმური.
Verse: 7     რიონს გავლის: გამოჩნება
Verse: 8     სიყვარული სიძე-ძმური.

Strophe: 15  
Verse: 1     წყალი გავლო; თანა წაჰყვნენ1,
Verse: 2     ვინ ახლდენ2 სრისა ყმანია;
Verse: 3     მსწრაფლ შეამოკლეს3 სიშორე
Verse: 4     გზისა, სიგრძე4 და განია;
Verse: 5     უძღვების მდაბლად სიმაღლე,
Verse: 6     არ დია მისთვის მნანია.
Verse: 7     დადიანთ მიესალამა
Verse: 8     საიმერეთოს ხანია.


Strophe: 16  
Paragraph: [1]     მისთვის თქმულია, მსმენელო: "ამო საჭვრეტელია ერთ-მტკიცე1 პირიო":


Verse: 1        "ერთ-პირობისა გზათა მრებელი
Verse: 2        არს სახალისო სასტუმრებელი.


Page: (75) 

Verse: 3        სადაა საქმე2 შეუძლებელი,
Verse: 4        იგი მუნ არის გამმარჯვებელი!"3



Section: IV  
თათბირი და აფხაზთა მოციქული


Strophe: 17  
Paragraph: [1]     აწ ესეცა გიანბო, თუ ვითა შეჰგვანდა სიყვარული ამიერთა სპათა, საქმეცა უდიდესი სიმდაბლითა მოიპოვეს, რო\მელიცა აწ ითქმის ლექსად.


Verse: 1     არა ცუდად მოუბარნი
Verse: 2     ვაზირობდეს1 ამა პირით:
Verse: 3     იტყვის კაცი დადიანი,
Verse: 4     ვრცელ-გონება, სიტყვა-ზმირით:
Verse: 5     ნუ მიხმობთო ფრიდონისებრ
Verse: 6     სისწრაფითა პურად-ძვირით!
Verse: 7     მივეგებნეთ მომავალთა,
Verse: 8     მივხვდეთ მომხდომთ3 ღონით-მირით!"

Strophe: 18  
Verse: 1     აზრი ყოველი მეფისა
Verse: 2     შებმა იყო და სუროდა;
Verse: 3     თქვა:1 "მისთვის მოველ, ჩემთა სპათ
Verse: 4     სისხლი ვასვა, ვით სწყუროდა!"
Verse: 5     ჯილავ-დამართვით მიმართეს,
Verse: 6     ცხენი არ ვისი ბმუროდა.
Verse: 7     ზუბდითს2 გამოცდის3 საქმენი,
Verse: 8     ვინ ცუდად შეიჭუროდა.

Strophe: 19  
Verse: 1     მისცეს სული ღმერთსა, აგრევ
Verse: 2     ღონე ყოვლი მიაბარნეს;


Page: (76) 

Verse: 3     სპანი მცირე წაიტანეს,
Verse: 4     მაგრა1 მათთვის ბევრად2 კმარნეს:
Verse: 5     ერთნი ათთა, ათნი ასთა,
Verse: 6     ასნი ათასთ შეეყარნეს.
Verse: 7     აწ ნახენით3, სიმცირესა
Verse: 8     სიმრავლე სით გაეპარნეს!

Strophe: 20  
Verse: 1     გაღმართ ენგურად სპა-უამარნილ
Verse: 2     სამ დასად მოდგეს, ბერვიდენ ბუკებს.
Verse: 3     იტყვის ქელეშ-ბეგ: "გავვლი2 და დავლი!
Verse: 4     ბრალი და ხმალი ჩემს ზურგს და სუკებს!
Verse: 5     ტყვე და ალაფი ვითღა მეკრძალვის?
Verse: 6     ცხენს მრავლად ვშოებ3 გავა-ნატრუკებს!"
Verse: 7     გამოვლეს წყალი, მინდორს დარაზმდენ...
Verse: 8     აწ თუ არვისგან არ შეიფხუკებს!

Strophe: 21  
Verse: 1     სამთა რაზმთა სამნი ძმანი
Verse: 2     უძღვინ: ზურაბ, ქელეშ, ლევან;
Verse: 3     მოყმედ კარგი1 ძმა მეოთხე,
Verse: 4     გარს ურბენდის ბექირ-მხნევან. -
Verse: 5     აქათ წარდგა2 სპასალარი
Verse: 6     წერეთელი გულ-სრულევან,
Verse: 7     გიორგიცა, ძველი გმირი,
Verse: 8     წულუკიძე მედგრულევან.

Strophe: 22  
Verse: 1     იქით1 და აქეთ შეიქნა2
Verse: 2     შეგვიანება ხანისა.
Verse: 3     შეექნათ3 რჩევა აფხაზთა:
Verse: 4     დავიწყდა ნახვა ხანისა4.


Page: (77) 

Verse: 5     ჰსთქვეს5: "ნუ თუ მეფე აქ იყოს?"
Verse: 6     რიდი აქვსთ თავთა-ფხანისა!
Verse: 7     უჩარდი ამოციქულეს
Verse: 8     მართლისა მისატანისა6.



Section: V  
მოციქულის ბედი და მეფის რისხვა


Strophe: 23  
Paragraph: [1]     აწ მისი უკუღმართი ბედი უჩარდიას1 ეახლების და ფათერაკისა კარავსა დაუდგამს - მოწვევად სულისა კარვით გან\მპარველისა ხელმწიფისასა. ინებეთ2 და ჰკითხეთ მას მელსა განწირულსა: "შეყრილთა ლომთა თანა სიმწარისა ჟამსა რად მიხვალ, არა თუ რეგვენო და შლეგო?!"3 მე რა4 მგამა5, მიხვალ და ნახავ და ინანებ-ცა!


Strophe: 24  
Verse: 1     "ვაჲ-ვარირა"-ს1 მომღერალთა
Verse: 2     აფხაზთ შექნეს ცეკვა-ბასტი.
Verse: 3     იწინამძღვრეს მოციქული,
Verse: 4     წინ წარმოდგა სამი დასტი;
Verse: 5     ზურგად ქვევითს მოიქცევდენ:
Verse: 6     სიმაგრედ2 ჰსჩანს3 ვითა ლასტი
Verse: 7     რა ზარბაზანთ შექნეს ხველა,
Verse: 8     უჩარდიას მოხვდა ხრასტი.


Paragraph: [1]     ჰაი, ჰაი! საწყალობელსა უჩარდიას მის შუა მკვდრისა კოზაკისა ხელი დაემართა.


Strophe: 25  
Verse: 1     მეფე-მშვიდი ამას ზედან
Verse: 2     გულისობს და არა ლაღობს;


Page: (78) 

Verse: 3     გულსა მჯიღთა ნელ იკრვიდა;
Verse: 4     ყოვლთა გულიც მასთან დაღობს.
Verse: 5     "ღვთის-მშობელო!", - მთქმელობს; თვალით
Verse: 6     ცრემლსა2 რუებრ3 წარმონაღობს4 ;
Verse: 7     ვეფხ -ფრთოვანად გარდისახობს
Verse: 8     გმირთა გმირი, საღთა-საღობს6.

Strophe: 26  
Verse: 1     ვით ორბი მაღლით მხედვარე,
Verse: 2     ხედვას მისცემდა ბაიას;
Verse: 3     ვით სონღულს, დრო ხვდა შეფრინვად
Verse: 4     წეროთა დამზარ ბაიას.
Verse: 5     წერეთელს ღვინოს მოსთხოვდა:
Verse: 6     "მანდიკს გაქვს, თუ აგბგაიას?"2
Verse: 7     მოართვამს მცირეს მათარით:
Verse: 8     "არ ვართ ქალაქ-დაბაიას3".

Strophe: 27  
Verse: 1     რა შესვა და საჭურველი
Verse: 2     მარჯვედ ყოვლი მოიხილა,
Verse: 3     ბრძანა: "სიკვდილს ვინ გადურჩა?1
Verse: 4     ჩვენთვის იშვა და შობილა?
Verse: 5     რით ვინ რიდა მომავალსა?
Verse: 6     არ იქმნების, არცა ქმნილა!2
Verse: 7     გვალეთ, შვილნო! ვისცა გინდესთ,
Verse: 8     აჰა ჟამი მოწევნილა!"


Page: (79) 


Section: VI  
ომი ფიცხილი და მეფის გამარჯვება


Strophe: 28  
Verse: 1        აწ ნახეთ ომი
Verse: 2        მჭვრეტელთ სანდომი:
Verse: 3     მიდგენ მარცხნითთა1 მარცხად მცირენი;
Verse: 4        კეისართ ტოლი,
Verse: 5        შავ ჩოხით მძღოლი,
Verse: 6     თეთრსა ზედან ზის თავ-გამწირენი;
Verse: 7        გაჰყვა2 ვინ გულით,
Verse: 8        მისთანა ბმულით,
Verse: 9     ჭირსა ჭირობდეს3 არ ცუდ-მღირენი;
Verse: 10        გნოლთ ჯოგთა ქორნი
Verse: 11        ფრთე-შენასწორნი
Verse: 12     როს ნახეს, გაფრთხენ ანატირენი.

Strophe: 29  
Verse: 1     მეფემ ვინმე წითლოსანი
Verse: 2     ერთი ნახა მათში ის როს,
Verse: 3     მყის მიმართა, მიიკმაკნა:
Verse: 4     "კარგი კარგმან უნდა სისროს!"
Verse: 5     მშვილდი ფიცხლად მოემარჯვა,
Verse: 6     მაგრამ ხრმალი ვინ იკისროს?
Verse: 7     ოდეს ისარს ხრმალი1 ბასრი
Verse: 8     შეხვდეს, ვეღარ ღონით ისროს!

Strophe: 30  
Verse: 1     თუმცა-ღა1 ხოცდის უწყალოდ,
Verse: 2     არ ჰქონდა შიში, რიდია,
Verse: 3     ჰგავს, ევლო ბნელეთს საომრად,
Verse: 4     მით გული ედგა დიდია, -


Page: (80) 

Verse: 5     შიგან ღრუბელსა მზე ნახა,
Verse: 6     ანაზდად თვალ-საბინდია,
Verse: 7     გაკრთა და გადაიკარგა
Verse: 8     ცხენ-მალი იგი ფლიდია.

Strophe: 31  
Verse: 1     რა იგი გაქრა, სხვათ1 შეხვდა
Verse: 2     მის ცეცხლს ჩავარდნა მდაგერა[ს].
Verse: 3     მისრავს და მისრავს, სად ნახის,
Verse: 4     მტერი ჰყვა ვერას მაგე რა[ს]!
Verse: 5     სით გაგვეპარე, ქელეშ-ბეგ?
Verse: 6     რას ელდით გარდგვეკარგე, რა[ს]?
Verse: 7     თუ სადმე ნახო ზურაბი,
Verse: 8     უთხარ: "მეფეა აგერა[ს]!"


Strophe: 32  
Paragraph: [1]     ჰოჲ, უბადონო! ოთხნო ძმანო, ვარგნო1 ყმანო! თუცა მასვე2 ღარიბსა3 უჩარდიასა შემობრუნება არ დააცა\დეთ, - აჰა იგი მეფე, და განიხილეთ მისი სახე, ვისცა გინ\დესთ! კარგთა მოყმეთა და ფალავანთა წესია: ვისცა ვინ ინე\ბებს, ანუ მოყვარულად და ანუცა მტრულად4 შეეყრებიან; მაგრამ, ვითარ5 გსუროდათ მისსა პირსა თვალ-შედგმა, აწ მე გიამბობთ6.


Strophe: 33  
Verse: 1     რა ნახეს მეფე მიჭრილი,
Verse: 2     გულსა შეაქნეს ბაბანი,
Verse: 3     დაყარნეს ყოვლნი სახმარნი,
Verse: 4     გზა ძიეს გასასწრაფანი.
Verse: 5     ლეკურსა დრო ხვდა, მიჰკაფდა,
Verse: 6     ვით ნახა ზურგი ჯაბანი.


Page: (81) 

Verse: 7     ჰაერსა შიგან ფრინვიდა
Verse: 8     ხრმალი1 სისხლითა ნაბანი.



Section: VII  
მნათობთა შური


Strophe: 34  
Verse: 1     მზეს შეშურდა, მთვარეს იხმობს;
Verse: 2     მოდგენ იგიც განაკიდე!
Verse: 3     ვარსკვლავთ რაზმნი კიჟინს ჰსცემდენ.
Verse: 4     სხვაცა გითხრა განა კიდე:
Verse: 5     მარიხს ხმალი სამესისხლო
Verse: 6     მოეწვადა გან-ნაკიდე1;
Verse: 7     ცისა მშვილდსა გარდაეცვა
Verse: 8     კილო ისრის განაკიდე.


Strophe: 35  
Paragraph: [1]     აწ ესეცა გითხრა საკვირველი შური ვარსკვლავთა\გან მეფისა და თუ მასთან შემწედ ვინანი მოვიდოდეს, ოდეს მარტოდ მბრძოლი სიმაღლე მოიხილეს მათ ათ-ორთა ციურ\თა, სვეტთა ცისათა.


Strophe: 36  
Verse: 1     ათ-ორ რიცხვნი ცისა ზოდნი,
Verse: 2     ერთ-ერთის მომაწოდნი,
Verse: 3     მოქრინ მრბოდნი1, არა-მგოდნი,
Verse: 4     ზარ-დამტეხნი, უწყლად2 მკოდნი,
Verse: 5     ზოგნი ისართ მარჯვე მცოდნი,
Verse: 6     ზოგთა ეპყრათ ხელთა3 ლოდნი,
Verse: 7     მათნი4 მსვრელნი, ვით ეროდნი,
Verse: 8     წარმწყმედნი საუკუნოდნი:


Page: (82) 

Strophe: 37  
Verse: 1     ვერძი მშვიდი, რისხვითმრქენი,
Verse: 2     სისხლის მსმელობს, ვითარ1 ღვინის;
Verse: 3     კურო, მედგ ად მისეული,
Verse: 4     დამთხეველობს მათის ტვინის;
Verse: 5     მარჩბივი რთავს ფათერაკთა,
Verse: 6     კალოს ლეწავს მკვდართა ზვინის;
Verse: 7     ლომი ხმითა სასტიკობს და,
Verse: 8     ტოტს ჰკრავს ვისცა, მიაწვინის;

Strophe: 38  
Verse: 1     კირჩხიბი ჰსწყლავს ოროლითა,
Verse: 2     შუა მუცლად გამპობელობს;
Verse: 3     ქალწულს1 ლმობა შეშლოდა და
Verse: 4     ქვას ჰკრავს, სისხლით დამლტოლველობს2,
Verse: 5     ღრიანკალი გესლთა სწვიმდა,
Verse: 6     კუდის წერტით დამსწრობელობს;
Verse: 7     თევზი წყლისა მონაქონთა
Verse: 8     ბოლო-რტყმითა მაშთობელობს;

Strophe: 39  
Verse: 1     საქანელმა ღრუბელთ ჯარი1
Verse: 2     სისხლის წვიმად2 გარდუქცივნა;
Verse: 3     თხის-რქას ვაქებ; გრძლად იბრძოდა;
Verse: 4     მიკვირს, თავი არ ეტკინა;
Verse: 5     მშვილდოსანმან ჯილდო ირგო:
Verse: 6     ტყვე ხუთასნი გარდირჩივნა;
Verse: 7     სასწორი ჰსწონს ნაალაფევს,
Verse: 8     სარგებლამდის მიაწივნა.


Page: (83) 


Section: VIII  
ორნი ძმანი დადიანნი


Strophe: 40  
Paragraph: [1]     მათ ვარსკვლავთა1 ფიცხელისა სახითა ქცევისა2 გულ\სა შური შემადგების მის დღისათვის, ვითა, მათებრივ რეცა უსხეულოდ მფრინვალედ მორბედი, კაცია დადიანი მიმო\ქროლვითა თვალსა მიმტაცებს გონებისასა; და აწ მისი გითხრა:


Strophe: 41  
Verse: 1     ეთერისა ცეცხლის მგვანი1,
Verse: 2     ქების ღირსი დადიანი,
Verse: 3     სახელ კაცი, საქმე-ბრძენი,
Verse: 4     ხმალ-ძლიერად ვადიანი,
Verse: 5     ვით მზე, ლომსა ლურჯსა მჯდომი,
Verse: 6     გმირ-ტან-გამომცხადიანი,
Verse: 7     გვართ მაგვარედ განასარჯი2,
Verse: 8     ქებად დაუზადიანი, -

Strophe: 42  
Verse: 1     ხმა ლომის გვარად მიმზახი1,
Verse: 2     მისჩეხდის, იტყვის ამასო:
Verse: 3     "ათი ათასნი2 დავფრეწო3, -
Verse: 4     ვით-ღა შემიცდი, სამასო?"
Verse: 5     ზურაბის შეყრა სუროდა:
Verse: 6     "ენის ისარი დამასო!
Verse: 7     თუ ვნახე, სისხლით დავსთვრეო4,
Verse: 8     ხორცთა შევაქნევ3 ჭამასო!"

Strophe: 43  
Verse: 1     ორნი ძმანი ოთხთა ძმათა
Verse: 2     შერვაშიძეთ1 საპირდაპნი,


Page: (84) 

Verse: 3     გაქცეულთა განართხმიდეს,
Verse: 4     ვით ქორის ქვეშ მცირე ლაპნი;
Verse: 5     გიორგისგან2 განახლეჩთა
Verse: 6     კაცთა იდგა სისხლის ტლაპნი3;
Verse: 7     მისძახდიან: "თქვენცა იცით,
Verse: 8     ასე გვრწვთნიდეს4 მამა-პაპნი!"

Strophe: 44  
Verse: 1     შური შემჭამს გიორგისი,
Verse: 2     ძმისა დადიანის ძისი:
Verse: 3     თუცა, - ვჰკადრებ, - ტანად მქისი,
Verse: 4     საქმით, ღმერთო, შესატყვისი,
Verse: 5     მარად1 მსწრაფი2 მკვრელი ხმლისი3,
Verse: 6     გამკვეთიცა ალმასისი,
Verse: 7     სახით ამო, საწადისი
Verse: 8     და სახელით მხედრობს ისი!4



Section: IX  
სარდალი წერეთელი


Strophe: 45  
Verse: 1     აწ შენი მსურს ქების კონვა,
Verse: 2     ვინ სარდლობდი, წერეთელო!
Verse: 3     მაშინ ჰგავდი1 მეხთა ტეხას,
Verse: 4     ჯგუფთა, რაზმთა განმბნეველო2, -
Verse: 5     ელვის სახედ მტეთთა თვალის
Verse: 6     დამჭუხებო, შემზარველო,
Verse: 7     გმირის ხმითა დამქუხებო,
Verse: 8     თხემთა ტვინის დამთხეველო!


Page: (85) 


Strophe: 46  
Paragraph: [1]     შეჰგვანდა1 მაშინ შენისა ლომთა-ლომისა მამისა მსგავსება, ოდეს მეფისაგან მარტოდ ჭირსა შიგან შესვლა მო\იხილე, და, ვითარცა2 ჩვეულებისა-გვარი გაწვევდა უხილავი ცეცხლი, ეგრეცა მოგეხვია ერთგულსა გულსა ზედან. ამად, თურმე3 თქვეს4 : "კარგისა პატრონისა წინაშე ამოა5 ყმისა სიკვდილიო!" შენ თუცა არ გვითხრა ჭირი შენი, ჩვენ, ეგრეთ\ცა6 ლხინად შემცვლელთა, გიამბოთ7 ვალი თქვენისა გარ\ჯილობისა, მოკლედ მრავლისა წარმწერელთა:


Strophe: 47  
Verse: 1     შაბაშ, შაბაშ შენდა! ვაშა!
Verse: 2     თუმცა გამკე ვერა დია.
Verse: 3     შენი გვესმა მცირე ცეცხლი
Verse: 4     დიდთა ხეთა მწველადია;
Verse: 5     ისპად1 მსროლო2 თოფისაო3,
Verse: 6     ლეკურის4 ხარ ბელადია:
Verse: 7     ბრძენთა ენამ როდეს გაქოს
Verse: 8     ყოვლთთვის შესაფერადია?!



Section: X  
გიორგი წულუკიძე


Strophe: 48  
Paragraph: [1]     მუნამდე პირი კალამთა თემთა ზედა მუშაკობდეს, ვირე-მცა მართლისა შეცვლად უტყუებდეს!1 და მუნადმდე ცოცხალ ვიყო, ვირე-მცა არ-ღა ვაქებდე გიორგის, მრავალ\გზის პატრონისათვის მკვდარსა, წულუკიძეს!


Strophe: 49  
Verse: 1     შეფრინდა მნდომი1,
Verse: 2     ვის სურის ომი,


Page: (86) 

Verse: 3     დიდ გვართა ტომი
Verse: 4     გიორგი ლომი;
Verse: 5        ნახა რა ზომი,
Verse: 6        დასდვა საზომი,
Verse: 7        ცეცხლ-ანაგზომი
Verse: 8        მისდევს, გამწყრომი;
Verse: 9     ხმობდა მიმხდომი,
Verse: 10     ხოცდა მიმწდომი,
Verse: 11     სრევდა მიმხლტომი4,
Verse: 12     სძლევდა მიმჭრომი.
Verse: 13        ვერ დასახსომი
Verse: 14        ძალი5 აქვს მდგომი,
Verse: 15        ტანი გმირ-გნომი,
Verse: 16        ღვთივ-დანაშთომი!

Strophe: 50  
Verse: 1     ანუ იყო მას დღეს მგვანი
Verse: 2     სამფსონისა1, მკვრელი ყბითა2,
Verse: 3     ანუ ღეკტორ მარტო-მბრძოლი
Verse: 4     მირმიადონთ შეფრობითა;
Verse: 5     ვით მას ვინმე ახილევმან
Verse: 6     ფინდიხი3 ჰკრა4 უგვრობითა5,
Verse: 7     ვსთქვი6 თუ: "მას ჰგავს", ეგრევ სვრიდა7
Verse: 8     და ჰფარვიდა8 გულს სწრობითა9.



Section: XI  
ელიზბარ ერისთავი


Strophe: 51  
Paragraph: [1]     აწ მე რაცა ვსთქვა1, მისსა სისხლსა კარგათ2 ასმია და მისი3, ისრისაებრ მართალი, მოწამეცა იგია; მაგრამ აქა-სადამე


Page: (87) 

   ჯერია, დიდთათვისცა ენა მცირედ ვაუბნოთ, ვითა თქმულიცაა ბრძენთაგან არაკად მრჩობლედი:


Strophe: 52  
Verse: 1     "ნუ გცონის, ღონევ1, აუბენ2 ენა!
Verse: 2     კარგთა ამბავთა არ შვენის ქშენა:
Verse: 3     თუ არ უცილოდ, რაცა გაქვს ლხენა,
Verse: 4     მიგეღოს, იწყოს უკვალოდ რბენა!"3


Strophe: 52  
Paragraph: [1]     ჩემსა თვალსა და სასმენელსა რაც მოახსენებს, მას უმეცარი პირი ჩემი ქებად არა ჰრიდებს, რომემცა ქედსა ხმა\ლი ბასრი მადგეს.
Paragraph: [2]     აჰა, მსმენელნო1, ცოტას მოყმესა ელიზბარს2 მოხედეთ3, თუ ვითა თავი ერთგულად დაუცს, ერისთავსა4 და სიძესა მის\სა5, ხელმწიფისა წინაშე!


Strophe: 53  
Verse: 1     გვართა სახის გადმომხატი
Verse: 2     შალვაობს და ელიზბარობს1:
Verse: 3     სჯულისთვის და მეფისათვის
Verse: 4     სისხლთა დენას ვერ იკმარობს,
Verse: 5     შუა რაზმთა2 შევლის ფრეწად,
Verse: 6     წინა მდგომთა დამამწარობს,
Verse: 7     მათ თხათაებრ ლომი ხოცს და
Verse: 8     მისსავ თათსა დაიგვარობს.

Strophe: 54  
Verse: 1     სიყრმით ჩვეული
Verse: 2     ომს, არ ძლეული,
Verse: 3     გულ-მედგრეული,
Verse: 4     დიდ-გვარეული;
Verse: 5        სარო რხეული,
Verse: 6        კეთილ-ზნეული,


Page: (88) 

Verse: 7        თვალ-სათნეული1,
Verse: 8        საოცეული2;
Verse: 9     თვალ-სისხლ-რეული,
Verse: 10     მტერთ სამტრეული,
Verse: 11     ხმალ-კვრით რჩეული,
Verse: 12     ანაზდეული;
Verse: 13        არ-გაქცეული,
Verse: 14        სისხლ-დაქცეული,
Verse: 15        მარჯვედ მხრეული3,
Verse: 16        უურვეული!

Strophe: 56  
Verse: 1        ავაზობდის,
Verse: 2        გავაზობდის
Verse: 3     დაჰქროლვიდის და ჰსთრთოლვიდის;
Verse: 4        ნავარდობდის,
Verse: 5        შავარდნობდის,
Verse: 6     მიწას დასცის, დაჰქოლვიდის;
Verse: 7        ანაზრობდის
Verse: 8        ანაზდობდის,
Verse: 9     განჰკაფდის და განსროლვიდის;
Verse: 10        მილაღობდის,
Verse: 11        თამაშობდის,
Verse: 12     განაბნევდის, განმსტროლვიდის1.


Strophe: 57  
Paragraph: [1]     მისსა მცირესა სიყმესა სხვათა-მცა1 მეტი რა ექნა, რომელ მათსა სისხლისა ტბასა მისიცა სისხლი მდინარედ შე\სდინდებოდა, და, ვითარ მთით ნადენსა ტკბილსა წყაროსა, ომსა შიგან მორბედი ცხენითა, თვისსავე სისხლსა შეხვრეტ\დის, მის დღისათვის ღვთისა მმადლობელი2.


Page: (89) 



Section: XII  
რომან ჩიჩოა


Strophe: 58  
Paragraph: [1]     მართლ1 რომან4, შენი სახელი შენსავე ჭაბუკობასა შვენოდა და სამართლად თემთა ზედა გაისმა3, ჩიჩოა გვარ-დიდო!4 მსურინ5 შენთვისცა მცირედი ქება, ვითა6 სხვანი მოწამენი ბრძანებენ!


Strophe: 59  
Verse: 1     მას დღეს მსგავსი ავთანდილის,
Verse: 2     შეჭურვილი ჯაჭვით, ზუჩით,
Verse: 3     კისკასი და მკლავ-უებრო
Verse: 4     მისდევს ხმლისა ხლაჩი-ხლუჩით;
Verse: 5     ზოგნი ჩივან აფხაზები;
Verse: 6     "სით გავექცეთ? ვერ გადურჩით!"1
Verse: 7     ზოგთა2 წყლიდგან წამოითრევს,
Verse: 8     ვით მეთევზე თევზს ლაყუჩით.

Strophe: 60  
Verse: 1     გაეხმოდის1,
Verse: 2     გაეხლმოდის2;
Verse: 3        დაისმოდის,
Verse: 4        დაისროდის3,
Verse: 5     მიდ-მოხლტოდის,
Verse: 6     მიმოსროლდის,
Verse: 7        დაიქმოდის,
Verse: 8        დაითქმოდის;


Page: (90) 

Verse: 9     შეაყენნის4,
Verse: 10     შეაქშენნის5;
Verse: 11        დაითროდის6,
Verse: 12        დაითმოდის;
Verse: 13     კვლავ არევდის,
Verse: 14     კვლავ არბევდის7;
Verse: 15        მაიყმოდის8,
Verse: 16        მაიხლმოდის!


Page: (91) 


Next part


This text is part of the TITUS edition of Besiki, Txzulebani.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 10.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.