TITUS
Benediktinerregel (althochdeutsch und lateinisch)
Part No. 3
Previous part

Chapter: 2  
p. 19    

II. Qualis debeat esse abbas.

p. 20    

Sentence: 1     Abbas, qui praeesse dignus est monasterio, semper meminere [198] debet, quod dicitur, et nomen maioris factis implere, christi enim agere vices in monasterio Manuscript page: 20  (20) creditur, quando ipsius vocatur pronomine dicente apostulo: "Accepistis spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus abba pater."
   . . . . der forauuesan uuirdiger ist munistres, simblum kehuckan [198] scal, daz ist keqhuetan, indi nemin meririn tatim erfullan, cristes keuuisso tuan uuehsal in munistre Manuscript page: 20  (20) ist kelaubit, denne er selbo ist kenemmit pinemin qhuedentemu potin: "entfiangut atum ze uunske chindo, in demu haremees faterlih fater."

Sentence: 2     Ideoque abbas nihil extra praeceptum domini, quod absit, debet aut docere aut constituere vel iubere.
   Enti pidiu . . . . neouueht uzzana pibote truhtines, daz fer sii, sculi edo lerran edo kesezzan edo kepeotan.

Sentence: 3     Sed iussio eius vel doctrina fermentum divinae iustitiae in discipulorum mentibus conspargatur.
   Uzzan kipot sinaz edo lera deismin des cotchundin rehtes in discono muatum si kesprengit.

Sentence: 4     Memor sit semper abbas, quia doctrinae suae vel discipulorum oboedientiae utrarumque rerum in tremendo iudicio dei facienda erit discussio.
   Kehuctic sii simblum . . . . daz dera sinera lera edo discono horsamii indi peidero rachono in dera forahtlihhun suanu cotes ze tuenne ist kesuahhida.

Sentence: 5     Sciatque abbas culpae pastoris incumbere, quicquid in ovibus pater familias utilitatis eius minus poterit invenire.
   Indi uuizzi . . . . sunta hirtes anahlinenti so huuaz so in scaffum fater hiuuiskes piderbii sinera min megi findan.


p. 21    

Sentence: 6     Tantum iterum erit, ut, si inquieto vel inoboedienti gregi pastoris Manuscript page: 21  (21) fuerit omnis diligentiae adtributa et morbidis earum actibus universa fuerit cura exhibita, pastor earum in iudicio domini absolutus dicat cum propheta domino: "Iustitiam tuam non abscondi in corde meo, veritatem tuam et salutare tuum dixi.
   So auur ist, daz, ibu unstillemu edo unhorsamonti chortar hirtes Manuscript page: 21  (21) ist eocouuelih kernii zuakitaniu indi suhtigeem iro tatim alliu ist ruahcha zuakitan, hirti iro in suanu truhtines inpuntaneer qhuede mit uuizzagin truhtine: "reht dinaz nikiparac in herzin minemu, uuarhafti dina indi heilantii diin qhuad.

Sentence: 7     Ipsi autem contemnentes spreverunt me."
   Sie keuuisso farmanenti farhocton mih."

Sentence: 8     Et tunc demum inoboedientibus curae suae ovibus poena sit eis praevalens ipsa mors.
   Indi denne az iungist unhorsamen dera ruahcha sinera scaffum uuizzi si im furimakanti selbo tod.

Sentence: 9     Ergo cum aliquis suscepit nomen abbatis, duplici debet [199] doctrina suis praeesse discipulis.
   Keuuisso denne eddesuueliher intfahit namun . . . zuuifalda [199] scal lera sinem forauuesan discom.

Sentence: 10     Id est omnia bona et sancta factis amplius quam verbis ostendat, et capacibus discipulis mandata domini verbis proponere, duris corde vero et simplicioribus factis suis divina praecepta demonstrare.
   Daz ist alliu cuatiu indi uuihiu tatim meer denne uuortum keaucke, indi farstantanteem discoom pibot truhtines uuortum furikisezzan, herteem herzin keuuisso indi einfaltlihhero tatim sinem cotchundiu pibot keauckan.


p. 22    

Sentence: 11     Manuscript page: 22  (22) Omnia vero, quae discipulis docuerit esse contraria, in suis factis indicet non agenda, ne aliis praedicans ipse reprobus inveniatur, ne quando illi dicat deus peccanti: "Quare tu enarras iustitias meas et adsumis testamentum meum per os tuum?
   Manuscript page: 22  (22) Alliu keuuisso, dei discoom lerit uuesan uuidaruuartiu, in sineem tatim chundit nalles ze tuenne, ni andreem forasagenti er farchoraneer si fundan, min huuenne imu qhuede cot suntontemu: "huuanta du errahhos reht miniu indi zuanimis euua mina duruh mund dinan?

Sentence: 12     Tu vero odisti disciplinam meam et proiecisti sermones meos post te."
   Du keuuisso fietos egii mina indi faruurfi uuort miniu after dih."

Sentence: 13     Et "qui in fratris tui oculo festucam videbas, in tuo trabem non vidisti."
   Indi "du in pruader dines augin halm kesahi, in dinemu kepret nikisahi."

Sentence: 14     Non ab eo persona in monasterio discernatur.
   Nalles fona imu heit in munistre si kiskeidan.

Sentence: 15     Non unus plus ametur quam alius, nisi quem in bonis actibus aut oboedientia invenerit meliorem.
   Nalles einer meer si keminnoot denne andrer, uzzan den in cuateem tatim edo horsamii finde pezzirun.

Sentence: 16     Non proponatur ingenuus ex servitio convertenti, nisi alia rationabilis causa exsistat.
   Nalles furi si kesezzit friger er deonosti kehuuarbantemu, uzzan andriu redihaftiu rahha si.


p. 23    

Sentence: 17     Quodsi ita iustitia dictante Manuscript page: 23  (23) abbati visum fuerit et de cuiuslibet ordine id facere potest, alii vero propria teneant loca, quia sive servus sive liber omnes in [200] Christo unum sumus et sub uno domino aequalem servitutis militiam baiolamus, quia non est apud deum personarum acceptio.
   Daz ibu so reht dictontemu Manuscript page: 23  (23) . . . . keduht ist indi fona so uuelihhes kesezzidu daz tuan mac, andre keuuisso eigono eigin steti, danta edo scalch edo frier alle in uuihemu *[200] ein pirumes indi untar einemu truhtine ebanlihho des deonostes chamfheit tragames, danta nist mit cotan heiteo antfangida.

Sentence: 18     Solummodo in hac parte apud ipsum discernimur, si meliores ab aliis in operibus bonis et humiles inveniamur.
   Einu mezzu in desemu teile mit imu pirumes kiskeidan, ibu pezzirun fona andreem in uuerchum cuateem indi diomuate pirum funtan.

Sentence: 19     Ergo aequalis sit ab eo omnibus caritas, una praebeatur in omnibus secundum merita disciplinae.
   Keuuisso eban sii fona imu allem minna, einiu si kekeban in alleem after keuurahti dera ekii.


p. 24    

Sentence: 20     In doctrina sua namque abbas apostolicam debet semper illam formam servare, in qua dicit: Manuscript page: 24  (24) "Argue, obsecra, increpa!"
   In leru sineru keuuisso . . . . potoliha scal simblum daz pilidi haltan, in demu qhuidit: Manuscript page: 24  (24) "dreuui, pisuueri, refsi!"

Sentence: 21     Id est miscens temporibus tempora, terroribus blandimenta.
   Daz ist miskenti citum citi, ekisom slehtiu.

Sentence: 22     Dirum magistri pium patris ostendat affectum.
   Crimmii des meistres erhaftii fateres keaucke minna.

Sentence: 23     Id est: indisciplinatos et inquietos debet durius arguere, oboedientes autem et mites et patientes, ut melius proficiant, obsecrare.
   Daz ist: unekihafteem indi unstilleem scal hartor drauuen, horsamem keuuisso indi mitiuuareem . . . . dultigeem, daz in pezzira framkangeen, pisuuerran.

Sentence: 24     Neglegentes et contemnentes ut increpet et corripiat admonemus.
   Ruahchalose indi farmanente so refse indi keduuinge zuamanomees.

Sentence: 25     Neque dissimulet peccata delinquentium, sed mox, ut ceperint oriri, radicitus ea, ut praevalet, amputet, memor periculi Hely, sacerdotis de Silo.
   Indi nialtinoe sunta missituantero, uzzan saar, so pikinneen ufqhueman, uurzhaftor daz, so furist megi, abasnide, kehucke dera zaala . . . . des euuartin fona silo.


p. 25    

Sentence: 26     Et honestiores quidem atque intelligibiles animos prima vel secunda *Manuscript page: 25  (25) admonitione * verbis corripiat, inprobos autem et duros ac superbos vel inoboedientes *[201] verberum vel corporis castigatione in ipso initio peccati coerceat, sciens scriptum: "Stultus verbis non corregitur", et iterum: "Percute filium tuum virga et liberabis animam eius a morte."
   Indi eeruuirdigoron keuuisso indi farstantantlihhe muatu eristun edo andrera *Manuscript page: 25  (25) zuamanungu uuortum keduuinge, unkiuuareem keuuisso indi herteem [201] indi ubarmuate edo unhorsame filloom edo des lihhamin rafsungu in demu selbin anakin dera sunta keduuinge, uuizzanti kescriban: "unfruater uuortum nist kerihtit," indi auur: "slah chind dinaz kertu indi erloosis sela sina fona tode."

Sentence: 27     Meminere debet semper abbas, quod est meminere, quod dicitur, et scire, quia, cui plus committitur, plus ab eo exigitur.
   Kehuckan scal simblum . . . . daz ist kehuckenti, daz ist keqhuuetan, indi uuizzan, daz, demu meer ist pifolahan, meer fona imu uuirdit ersuahhit.

Sentence: 28     Sciatque, quam difficilem et arduam rem suscepit: regere animas et multorum servire moribus, et alium quidem blandimentis, alium vero increpationibus, alium suasionibus.
   Indi uuizzi, huueo unsemfta indi uuidarpirkiga racha intfianc: ze kerihtanne sela indi manakero deonoon sitim, indi einlihhan keuuisso slehtidoom, einlihhan keuuisso rafsungoom, einlihhan kespenstim.

Sentence: 29     Et secundum uniuscuiusque qualitatem vel intellegentiam ita se omnibus conformet et aptet.
   Indi after eocouuelihhes huuialihhii edo farstantida so sih alleem kepilide indi kemahhoe.


p. 26    

Sentence: 30     Manuscript page: 26  (26) Et non solum detrimentum gregis sibi commissi non patiatur, verum etiam in augmentatione boni gregis gaudeat, ante omnia ne dissimulans aut parvipendens salutem animarum sibi commissarum.
   Manuscript page: 26  (26) Indi nalles einin unfroma des chortres imu pifolahanes nisi kedoleet, uuar keuuisso in auhhungu des cuatin chortres mende, fora allu min altinonti edo luzzil mezzinti heilii selono imu pifolahanero.

Sentence: 31     Non plus gerat sollicitudinem de rebus transitoriis et terrenis atque caducis, sed semper cogitet, quia animas suscepit regendas, de quibus rationem redditurus est.
   Nalles meer tue soragun fona rahhoom zefarantlihheem indi erdlihheem indi zerisenteem, uzzan simblum denche, daz selo intfianc ze rihtenne, fona diem rediun erkebanter ist.

Sentence: 32     Et ne causetur de minore forte substantia.
   Indi min chlagoe fona minnirun odhuuila ehti.

Sentence: 33     Meminerit scriptum: "Primum quaerite regnum dei et iustitiam eius et haec omnia adicientur vobis".
   Kehucke kescriban: "az erist suahhat rihhi cotes . . . . reht sinaz . . . desiu alliu sint keauhhot iu."

Sentence: 34     Et iterum: "Nihil deest timentibus eum." [202]
   Indi auur: "neouueht uuan ist furahtanteem *[202] inan."

Sentence: 35     Sciatque, quia, qui suscepit animas regendas, parit se ad rationem reddendam in die iudicii.
   Indi uuizzi, danta, der intfianc selo ze rihtanne, karauue sih ze rediun ze arkebanne in tage dera suana.


p. 27    

Sentence: 36     Manuscript page: 27  (27) Et quantum sub cura sua fratrum se scierit habere numerum, agnoscat pro certo, quia in die iudicii ipsarum omnium animarum erit redditurus rationem, sine dubio addita et suae animae.
   Manuscript page: 27  (27) Indi so filu so untar ruahha pruadro sinero sih uuizzi habeen ruava, erchenne ano zuuiual, daz in tage dera suana dero selbono allero selono ist erkebanteer rediun, ano zuifal keauhhoti indi dera sinera sela.

Sentence: 37     Et ita semper timens futuram discussionem pastoris de creditis ovibus cum de alienis ratiociniis cavet, redditus de suis sollicitus.
   Indi so simblum forahtanti zuauuarta kesuahhida des hirtes fona pifolahaneem scaffum denne fona fremideem redinoom porakee, erkibit fona sineem pihuctigeer.

Sentence: 38     Et cum de monitionibus suis emendationem aliis subministrat, ipse efficitur a vitiis emendatus.
   . . . denne fona manungoom sineem puazza andres untarambahte, er ist ketaan fona achustim kepuazteer.


Next part


This text is part of the TITUS edition of Benediktinerregel (althochdeutsch und lateinisch).

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 15.10.2021. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.