TITUS
Hitopadesa
Part No. 22
Previous part

Chapter: 22 
22


Sentence: 1    ahaṃ purā śūdrakasya rājñaḥ krīḍāsarasi karpūrakelināmno rājahamsasya putryāṃ karpūramañjaryām anurāgavān abʰavam \
   ahaṃ+ purā śūdrakasya rājñaḥ krīḍā-sarasi karpūra-keli-nāmno+ rāja-hamsasya putryāṃ+ karpūra-mañjaryām anurāgavān abʰavam \

Sentence: 2    tatra vīravaro nāma rājaputraḥ kutaś cid deśād āgatya rājadvārapratīhāram upagamyovāca \
   tatra vīra-varo+ nāma rāja-putraḥ kutaś+ cid+ deśād+ āgatya rāja-dvāra-pratīhāram upagamya_uvāca \

Sentence: 3    ahaṃ vartanārtʰī rājapuruṣaḥ \
   ahaṃ+ vartana-artʰī rāja-puruṣaḥ \

Sentence: 4    māṃ rājadarśanaṃ kāraya \
   māṃ+ rāja-darśanaṃ+ kāraya \

Sentence: 5    tato 'sau rājadarśanaṃ kārito brūte \
   tato+ +asau rāja-darśanaṃ+ kārito+ brūte \

Sentence: 6    deva yadi mayā sevakena prayoja nam asti tadāsmadvartanaṃ kriyatām \
   deva yadi mayā sevakena prayoja nam asti tadā_asmad-vartanaṃ+ kriyatām \

Sentence: 7    śūdraka uvāca \
   śūdraka+ uvāca \

Sentence: 8    kiṃ te vartanam \
   kiṃ+ te vartanam \

Sentence: 9    vīravaro brūte \
   vīra-varo+ brūte \

Sentence: 10    pratyahaṃ ṭaṅkaśatacatuṣṭayam \
   praty-ahaṃ+ ṭaṅka-śata-catuṣṭayam \

Sentence: 11    rājāha \
   rājā_āha \

Sentence: 12    kā te sāmagrī \
   kā te sāmagrī \

Sentence: 13    vīravaro brūte \
   vīra-varo+ brūte \

Sentence: 14    dvau bāhū tr̥tīyaḥ kʰaḍgaḥ \
   dvau bāhū tr̥tīyaḥ kʰaḍgaḥ \

Sentence: 15    rājāha \
   rājā_āha \

Sentence: 16    naitacśakyam \
   na_etac+ +śakyam \

Sentence: 17    etac śrutvā vīravaraḥ praṇamya calitaḥ \
   etac+ śrutvā vīra-varaḥ praṇamya calitaḥ \

Sentence: 18    atʰa mantribʰir uk tam \
   atʰa mantribʰir+ uk tam \

Sentence: 19    deva dinacatuṣṭayasya vartanaṃ datvā jñāyatām asya svarūpam \
   deva dina-catuṣṭayasya vartanaṃ+ datvā jñāyatām asya svarūpam \

Sentence: 20    kim ayam upayuktaḥ sa tāvad dʰanaṃ gr̥hṇāty anupayogī vā \
   kim ayam upayuktaḥ sa+ tāvad+ dʰanaṃ+ gr̥hṇāty+ an-upayogī vā \

Sentence: 21    tadvacanād āhūya vīravarasya tāmbūlaṃ datvā ṭaṅkaśatacatuṣṭayaṃ dattam \
   tad-vacanād+ āhūya vīra-varasya tāmbūlaṃ+ datvā ṭaṅka-śata-catuṣṭayaṃ+ dattam \


Sentence: 22    tadviniyogaś ca rājñā sunibʰr̥taṃ nirūpitaḥ \
   tad-viniyogaś+ ca rājñā su-nibʰr̥taṃ+ nirūpitaḥ \

Sentence: 23    tatrārdʰaṃ devebʰyo brāhmaṇebʰyaś ca sampradattam \
   tatra_ardʰaṃ+ devebʰyo+ brāhmaṇebʰyaś+ ca sampradattam \

Sentence: 24    aparārdʰārdʰaṃ ca duḥstʰebʰyaḥ \
   apara-ardʰa-ardʰaṃ+ ca duḥstʰebʰyaḥ \

Sentence: 25    avaśiṣṭaṃ bʰojyavyaye vilāsavyaye ca vyayitam \
   avaśiṣṭaṃ+ bʰojya-vyaye vilāsa-vyaye ca vyayitam \

Sentence: 26    etat sarvaṃ nityaṃ kr̥tyaṃ kr̥tvā rājadvāram aharniśaṃ kʰaḍgapāṇiḥ sevate \
   etat sarvaṃ+ nityaṃ+ kr̥tyaṃ+ kr̥tvā rāja-dvāram ahar-niśaṃ+ kʰaḍga-pāṇiḥ sevate \

Sentence: 27    yadā ca rājā svayaṃ samādiśati tadā svagr̥ham api yāti \
   yadā ca rājā svayaṃ+ samādiśati tadā sva-gr̥ham api yāti \

Sentence: 28    atʰa caturtʰyāṃ rātrau sa rājā sakaruṇaṃ krandanadʰvaniṃ śuśrāva \
   atʰa caturtʰyāṃ+ rātrau sa+ rājā sa-karuṇaṃ+ krandana-dʰvaniṃ+ śuśrāva \

Sentence: 29    brūte ca \
   brūte ca \

Sentence: 30    kaḥ ko 'tra dvāri \
   kaḥ ko+ +atra dvāri \

Sentence: 31    tenoktam \
   tena_uktam \

Sentence: 32    devāhaṃ vīravaraḥ \
   deva_ahaṃ+ vīra-varaḥ \

Sentence: 33    rājovāca \
   rājā_uvāca \

Sentence: 34    krandanānusaraṇaṃ kriyatām \
   krandana-anusaraṇaṃ+ kriyatām \

Sentence: 35    vīravaro yatʰājñāpayati deva ity uktvā calitaḥ \
   vīra-varo+ yatʰā_ājñāpayati deva+ ity+ uktvā calitaḥ \

Sentence: 36    rājñā cintitam \
   rājñā cintitam \

Sentence: 37    ayam ekākī rājaputro mayā sūcibʰedye tamasi preṣitaḥ \
   ayam ekākī rāja-putro+ mayā sūci-bʰedye tamasi preṣitaḥ \

Sentence: 38    tad aham api gatvā ni rūpayāmi kim etad iti \
   tad+ aham api gatvā ni rūpayāmi kim etad+ iti \

Sentence: 39    tato rājāpi kʰaḍgam ādā ya tadanusaraṇakrameṇa nagarād bahir nirjagāma \
   tato+ rājā_api kʰaḍgam ādā ya tad-anusaraṇa-krameṇa nagarād+ bahir+ nirjagāma \

Sentence: 40    gatvā ca vīravareṇa sā rudatī rūpayauvanasampannā sarvālaṅkārabʰūṣitāvalokitā pr̥ṣṭā ca \
   gatvā ca vīra-vareṇa sā rudatī rūpa-yauvana-sampannā sarva-alaṅkāra-bʰūṣitā_avalokitā pr̥ṣṭā ca \

Sentence: 41    kā tvaṃ kim artʰaṃ rodiṣīti \
   kā tvaṃ+ kim artʰaṃ+ rodiṣi_iti \

Sentence: 42    striyoktam \
   striyā_uktam \

Sentence: 43    aham etasya śūdrakasya rājño lakṣmīś cirād etadbʰujaccʰāyāyāṃ mahatā sukʰena viśrāntā \
   aham etasya śūdrakasya rājño+ lakṣmīś+ cirād+ etad-bʰuja-ccʰāyāyāṃ+ mahatā sukʰena viśrāntā \

Sentence: 44    idānīṃ gamiṣyāmi \
   idānīṃ+ gamiṣyāmi \

Sentence: 45    vīravaro brūte \
   vīra-varo+ brūte \

Sentence: 46    katʰaṃ syāt punar ihāvalambanaṃ bʰagavatyāḥ \
   katʰaṃ+ syāt punar+ iha_avalambanaṃ+ bʰagavatyāḥ \

Sentence: 47    lakṣmīr uvāca \
   lakṣmīr+ uvāca \

Sentence: 48    yadi tvam ātmanaḥ putraṃ śaktivaraṃ dvātrimśallakṣaṇopetaṃ bʰagavatyāḥ sarvamaṅgalāyā upahārī karoṣi tadāhaṃ punar atra suciraṃ sukʰaṃ nivasāmi \
   yadi tvam ātmanaḥ putraṃ+ śakti-varaṃ+ dvā-trimśal-lakṣaṇa-upetaṃ+ bʰagavatyāḥ sarva-maṅgalāyā+ upahārī karoṣi tadā_ahaṃ+ punar+ atra su-ciraṃ+ sukʰaṃ+ nivasāmi \

Sentence: 49    ity uktvādr̥śyābʰavat \
   ity+ uktvā_a-dr̥śyā_abʰavat \

Sentence: 50    tato vīravareṇa svagr̥haṃ gatvā nidrāṇā svavadʰūḥ prabodʰitā \
   tato+ vīra-vareṇa sva-gr̥haṃ+ gatvā nidrāṇā sva-vadʰūḥ prabodʰitā \

Sentence: 51    putraś ca prabodʰitaḥ \
   putraś+ ca prabodʰitaḥ \

Sentence: 52    tau nidrāṃ parityajyottʰā yopaviṣṭau \
   tau nidrāṃ+ parityajya_uttʰā ya_upaviṣṭau \

Sentence: 53    vīravaras tat sarvaṃ lakṣmīvaca nam uktavān \
   vīra-varas+ tat sarvaṃ+ lakṣmī-vaca nam uktavān \

Sentence: 54    tad śrutvā sānandaḥ śaktiva ro brūte \
   tad+ śrutvā sa-ānandaḥ śakti-va ro+ brūte \

Sentence: 55    dʰanyo 'ham evaṃbʰūtaḥ svāmirājya rakṣāyāṃ yasyopayogaḥ \
   dʰanyo+ +aham evaṃ-bʰūtaḥ svāmi-rājya - rakṣāyāṃ+ yasya_upayogaḥ \

Sentence: 56    tat tāta ko 'dʰunā vi lambahetuḥ \
   tat tāta ko+ +adʰunā vi lamba-hetuḥ \

Sentence: 57    yataḥ \
   yataḥ \

Sentence: 58    kadāpi tāvad evaṃvidʰa eva karmaṇy etasya dehasya viniyogaḥ ślāgʰyaḥ \
   kadā_api tāvad+ evaṃ-vidʰa+ eva karmaṇy+ etasya dehasya viniyogaḥ ślāgʰyaḥ \


Sentence: 59    yataḥ \
   yataḥ \



Strophe: 98 
Verse: a    dʰanāni jīvitaṃ caiva
   dʰanāni jīvitaṃ+ ca_eva

Verse: b    parārtʰe prājña utsr̥jet \
   para-artʰe prājña+ utsr̥jet \

Verse: c    sannimittaṃ varaṃ tyāgo
   san-nimittaṃ+ varaṃ+ tyāgo+

Verse: d    vināśe niyate sati \\ 98 \\
   vināśe niyate sati \\ 98 \\
Strophe:   Verse:  


Sentence: 60    śaktivaramātovāca \
   śakti-vara-mātā_uvāca \

Sentence: 61    yady etan na karta vyaṃ tat kenānyena karmaṇāmuṣya mahāvartanasya niṣkrayo bʰavati \
   yady+ etan+ na karta vyaṃ+ tat kena_anyena karmaṇā_amuṣya mahā-vartanasya niṣ-krayo+ bʰavati \

Sentence: 62    ity ālocya sarve sarvamaṅgalāyatanaṃ gatāḥ \
   ity+ ālocya sarve sarva-maṅgalā-āyatanaṃ+ gatāḥ \

Sentence: 63    tatra sarvamaṅgalāṃ saṃ pūjya vīravaro brūte \
   tatra sarva-maṅgalāṃ+ saṃ+ pūjya vīra-varo+ brūte \

Sentence: 64    devi prasīda vijayatāṃ śūdra ko mahārājaḥ \
   devi prasīda vijayatāṃ+ śūdra ko+ mahā-rājaḥ \

Sentence: 65    gr̥hyatām ayam upahāraḥ \
   gr̥hyatām ayam upahāraḥ \

Sentence: 66    ity uk tvā putrasya śiraś ciccʰeda \
   ity+ uk tvā putrasya śiraś+ ciccʰeda \

Sentence: 67    tato vīravaraś cinta yāmāsa \
   tato+ vīra-varaś+ cinta yāmāsa \

Sentence: 68    gr̥hītarājavartanasya tāvan nistāraḥ kr̥taḥ \
   gr̥hīta-rāja-vartanasya tāvan+ nistāraḥ kr̥taḥ \

Sentence: 69    adʰunā niṣputrasya me jīvanaṃ viḍambanam ity ālocyātmano 'pi śiraś cʰinnavān \
   adʰunā niṣ-putrasya me jīvanaṃ+ viḍambanam ity+ ālocya_ātmano+ +api śiraś+ cʰinnavān \

Sentence: 70    tataḥ striyāpi svāminaḥ putrasya ca śokārtayā tad anuṣṭʰitam \
   tataḥ striyā_api svāminaḥ putrasya ca śoka-ārtayā tad+ anuṣṭʰitam \

Sentence: 71    etat sarvaṃ śrutvā dr̥ṣṭvā ca sa rājā sāścaryaṃ cintayām āsa \
   etat sarvaṃ+ śrutvā dr̥ṣṭvā ca sa+ rājā sa-āścaryaṃ+ cintayām āsa \



Strophe: 99 
Verse: a    jīvanti ca mriyante ca
   jīvanti ca mriyante ca

Verse: b    madvidʰāḥ kṣudrajantavaḥ \
   mad-vidʰāḥ kṣudra-jantavaḥ \

Verse: c    anena sadr̥śo loke
   anena sadr̥śo+ loke

Verse: d    na bʰūto na bʰaviṣyati \\ 99 \\
   na bʰūto+ na bʰaviṣyati \\ 99 \\
Strophe:   Verse:  


Sentence: 72    tad etatparityaktena rājyenāpi na prayojanam \
   tad+ etat-parityaktena rājyena_api na prayojanam \

Sentence: 73    tataḥ svaśiraś cʰettum ud lāsitaḥ śūdra kenāpi kʰaḍgaḥ \
   tataḥ sva-śiraś+ cʰettum ud+ lāsitaḥ śūdra kena_api kʰaḍgaḥ \

Sentence: 74    atʰa bʰagavatyā sarvamaṅgalayā rājā dʰr̥taḥ \
   atʰa bʰagavatyā sarva-maṅgalayā rājā dʰr̥taḥ \

Sentence: 75    uktaṃ ca \
   uktaṃ+ ca \

Sentence: 76    putra \
   putra \

Sentence: 77    alaṃ sāhasena \
   alaṃ+ sāhasena \

Sentence: 78    idānīṃ te rā jyabʰaṅgo nāsti \
   idānīṃ+ te rā jya-bʰaṅgo+ na_asti \

Sentence: 79    rājā sāṣṭāṅgapā taṃ praṇamyovāca \
   rājā sa-aṣṭa-aṅga-pā taṃ+ praṇamya_uvāca \

Sentence: 80    devi na me rājyena jīvitena vā prayojanam asti \
   devi na me rājyena jīvitena vā prayojanam asti \

Sentence: 81    yadi mamānukampā kriyate tadā madāyuḥśeṣeṇāpy ayaṃ sadāraputro jīvatu \
   yadi mama_anukampā kriyate tadā mad-āyuḥ-śeṣeṇa_apy+ ayaṃ+ sa-dāra-putro+ jīvatu \

Sentence: 82    ahaṃ punar yatʰāprāptāṃ gatiṃ gaccʰāmi \
   ahaṃ+ punar+ yatʰā-prāptāṃ+ gatiṃ+ gaccʰāmi \

Sentence: 83    bʰagavaty uvāca \
   bʰagavaty+ uvāca \

Sentence: 84    anena te sattvotkarṣeṇa bʰr̥tyavātsalyena ca sarvatʰā santuṣṭāsmi \
   anena te sattva-utkarṣeṇa bʰr̥tya-vātsalyena ca sarvatʰā santuṣṭā_asmi \

Sentence: 85    gaccʰa vijayī bʰava \
   gaccʰa vijayī bʰava \

Sentence: 86    ayam api saparivāro rājaputro jīvatu \
   ayam api sa-parivāro+ rāja-putro+ jīvatu \

Sentence: 87    tato vīravaraḥ saputradāraḥ svagr̥haṃ gataḥ \
   tato+ vīra-varaḥ sa-putra-dāraḥ sva-gr̥haṃ+ gataḥ \

Sentence: 88    rājāpi tair alakṣitaḥ prāsādagarbʰaṃ gatvā tatʰaiva suptvā stʰitaḥ \
   rājā_api tair+ a-lakṣitaḥ prāsāda-garbʰaṃ+ gatvā tatʰā_eva suptvā stʰitaḥ \

Sentence: 89    atʰa vīravaro dvārastʰaḥ punar bʰūpālena pr̥ṣṭaḥ san uvāca \
   atʰa vīra-varo+ dvārastʰaḥ punar+ bʰūpālena pr̥ṣṭaḥ san uvāca \

Sentence: 90    deva sā rudatī strī mām ālokyādr̥śyā abʰavat \
   deva sā rudatī strī mām ālokya_a-dr̥śyā+ abʰavat \

Sentence: 91    na kāpy anyā vārttā vidyate \
   na kā_apy+ anyā vārttā vidyate \

Sentence: 92    tadvacanam ākarṇya santuṣṭo rājācintayat \
   tad-vacanam ākarṇya santuṣṭo+ rājā_acintayat \

Sentence: 93    yataḥ \
   yataḥ \



Strophe: 100 
Verse: a    priyaṃ brūyād akr̥paṇaḥ
   priyaṃ+ brūyād+ a-kr̥paṇaḥ

Verse: b    śūraḥ syād avikattʰanaḥ \
   śūraḥ syād+ a-vikattʰanaḥ \

Verse: c    dātā nāpātravarṣī syāt
   dātā na_a-pātra-varṣī syāt

Verse: d    pragalbʰaḥ syād aniṣṭʰuraḥ \\ 100 \\
   pragalbʰaḥ syād+ a-niṣṭʰuraḥ \\ 100 \\
Strophe:   Verse:  


Sentence: 94    etanmahāpuruṣalakṣaṇam etasmin sarvam asti \
   etan-mahā-puruṣa-lakṣaṇam etasmin sarvam asti \

Sentence: 95    tataḥ sa rājā prātaḥ śiṣṭasabʰāyāṃ sarvaṃ vr̥ttāntaṃ prastutya prasādāt tasya karṇāṭarājyaṃ dadau \
   tataḥ sa+ rājā prātaḥ śiṣṭa-sabʰāyāṃ+ sarvaṃ+ vr̥ttāntaṃ+ prastutya prasādāt tasya karṇāṭa-rājyaṃ+ dadau \

Sentence: 96    tat kim āgantujātir eva duṣṭā \
   tat kim āgantu-jātir+ eva duṣṭā \

Sentence: 97    tatrāpy uttamamadʰyamādʰamāḥ sambʰavanti \
   tatra_apy+ uttama-madʰyama-adʰamāḥ sambʰavanti \

Sentence: 98    cakravāko brūte \
   cakra-vāko+ brūte \



Next part


This text is part of the TITUS edition of Hitopadesa.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 22.4.2012. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.