TITUS
Mahabharata
Part No. 1496
Previous part

Chapter: 168 
Adhyāya 168


Verse: 1  {Yudʰiṣṭʰira uvāca}
Halfverse: a    dʰarmāḥ pitāmahenoktā   rājadʰarmāśritāḥ śubʰāḥ
   dʰarmāḥ pitāmahena_uktā   rāja-dʰarma_āśritāḥ śubʰāḥ /
Halfverse: c    dʰarmam āśramiṇāṃ śreṣṭʰaṃ   vaktum arhasi pārtʰiva
   dʰarmam āśramiṇāṃ śreṣṭʰaṃ   vaktum arhasi pārtʰiva /1/

Verse: 2  {Bʰīṣma uvāca}
Halfverse: a    sarvatra vihito dʰarmaḥ   svargyaḥ satyapʰalaṃ tapaḥ
   sarvatra vihito dʰarmaḥ   svargyaḥ satya-pʰalaṃ tapaḥ /
Halfverse: c    bahu dvārasya dʰarmasya   nehāsti vipʰalā kriyā
   bahu dvārasya dʰarmasya   na_iha_asti vipʰalā kriyā /2/

Verse: 3 
Halfverse: a    yasmin yasmins tu vinaye   yo yo yāti viniścayam
   yasmin yasmins tu vinaye   yo yo yāti viniścayam /
Halfverse: c    sa tam evābʰijānāti   nānyaṃ bʰaratasattama
   sa tam eva_abʰijānāti   na_anyaṃ bʰarata-sattama /3/

Verse: 4 
Halfverse: a    yatʰā yatʰā ca paryeti   lokatantram asāravat
   yatʰā yatʰā ca paryeti   loka-tantram asāravat /
Halfverse: c    tatʰā tatʰā virāgo 'tra   jāyate nātra saṃśayaḥ
   tatʰā tatʰā virāgo_atra   jāyate na_atra saṃśayaḥ /4/

Verse: 5 
Halfverse: a    evaṃ vyavasite loke   bahudoṣe yudʰiṣṭʰira
   evaṃ vyavasite loke   bahu-doṣe yudʰiṣṭʰira /
Halfverse: c    ātmamokṣanimittaṃ vai   yateta matimān naraḥ
   ātma-mokṣa-nimittaṃ vai   yateta matimān naraḥ /5/

Verse: 6  {Yudʰiṣṭʰira uvāca}
Halfverse: a    naṣṭe dʰane vā dāre vā   putre pitari vā mr̥te {!}
   naṣṭe dʰane vā dāre vā   putre pitari vā mr̥te / {!}
Halfverse: c    yayā buddʰyā nudec cʰokaṃ   tan me brūhi pitāmaha
   yayā buddʰyā nudet śokaṃ   tan me brūhi pitāmaha /6/

Verse: 7  {Bʰīṣma uvāca}
Halfverse: a    naṣṭe dʰane vā dāre vā   putre pitari vā mr̥te {!}
   naṣṭe dʰane vā dāre vā   putre pitari vā mr̥te / {!}
Halfverse: c    aho duḥkʰam iti dʰyāyañ   śokasyāpacitiṃ caret
   aho duḥkʰam iti dʰyāyan   śokasya_apacitiṃ caret /7/

Verse: 8 
Halfverse: a    atrāpy udāharantīmam   itihāsaṃ purātanam
   atra_apy udāharanti_imam   itihāsaṃ purātanam /
Halfverse: c    yatʰā senajitaṃ vipraḥ   kaś cid ity abravīd vacaḥ
   yatʰā senajitaṃ vipraḥ   kaścid ity abravīd vacaḥ /8/

Verse: 9 
Halfverse: a    putraśokābʰisaṃtaptaṃ   rājānaṃ śokavihvalam
   putra-śoka_abʰisaṃtaptaṃ   rājānaṃ śoka-vihvalam /
Halfverse: c    viṣannavadanaṃ dr̥ṣṭvā   vipro vacanam abravīt {!}
   viṣanna-vadanaṃ dr̥ṣṭvā   vipro vacanam abravīt /9/ {!}

Verse: 10 
Halfverse: a    kiṃ nu kʰalv asi mūḍʰas tvaṃ   śocyaḥ kim anuśocasi
   kiṃ nu kʰalv asi mūḍʰas tvaṃ   śocyaḥ kim anuśocasi /
Halfverse: c    yadā tvam api śocantaḥ   śocyā yāsyanti tāṃ gatim
   yadā tvam api śocantaḥ   śocyā yāsyanti tāṃ gatim /10/

Verse: 11 
Halfverse: a    tvaṃ caivāhaṃ ca ye cānye   tvāṃ rājan paryupāsate
   tvaṃ ca_eva_ahaṃ ca ye ca_anye   tvāṃ rājan paryupāsate /
Halfverse: c    sarve tatra gamiṣyāmo   yata evāgatā vayam
   sarve tatra gamiṣyāmo   yata\ eva_āgatā vayam /11/

Verse: 12  {Senajid uvāca}
Halfverse: a    kā buddʰiḥ kiṃ tapo vipra   kaḥ samādʰis tapodʰana
   kā buddʰiḥ kiṃ tapo vipra   kaḥ samādʰis tapo-dʰana /
Halfverse: c    kiṃ jñānaṃ kiṃ śrutaṃ vā te   yat prāpya na viṣīdasi {!}
   kiṃ jñānaṃ kiṃ śrutaṃ vā te   yat prāpya na viṣīdasi /12/ {!}

Verse: 13  {Brāhmaṇa uvāca}
Halfverse: a    paśya bʰūtāni duḥkʰena   vyatiṣaktāni sarvaśaḥ {!}
   paśya bʰūtāni duḥkʰena   vyatiṣaktāni sarvaśaḥ / {!}
Halfverse: c    ātmāpi cāyaṃ na mama   sarvā vā pr̥tʰivī mama
   ātmā_api ca_ayaṃ na mama   sarvā vā pr̥tʰivī mama /13/

Verse: 14 
Halfverse: a    yatʰā mama tatʰānyeṣām   iti buddʰyā na me vyatʰā
   yatʰā mama tatʰā_anyeṣām   iti buddʰyā na me vyatʰā /
Halfverse: c    etāṃ buddʰim ahaṃ prāpya   na prahr̥ṣye na ca vyatʰe
   etāṃ buddʰim ahaṃ prāpya   na prahr̥ṣye na ca vyatʰe /14/

Verse: 15 
Halfverse: a    yatʰā kāstʰaṃ ca kāstʰaṃ ca   sameyātāṃ mahodadʰau
   yatʰā kāstʰaṃ ca kāstʰaṃ ca   sameyātāṃ mahā_udadʰau /
Halfverse: c    sametya ca vyapeyātāṃ   tadvad bʰūtasamāgamaḥ
   sametya ca vyapeyātāṃ   tadvad bʰūta-samāgamaḥ /15/

Verse: 16 
Halfverse: a    evaṃ putrāś ca pautrāś ca   jñātayo bāndʰavās tatʰā
   evaṃ putrāś ca pautrāś ca   jñātayo bāndʰavās tatʰā /
Halfverse: c    teṣu sneho na kartavyo   viprayogo hi tair dʰruvam
   teṣu sneho na kartavyo   viprayogo hi tair dʰruvam /16/

Verse: 17 
Halfverse: a    adarśanād āpatitaḥ   punaś cādarśanaṃ gataḥ
   adarśanād āpatitaḥ   punaś ca_adarśanaṃ gataḥ /
Halfverse: c    na tvāsau veda na tvaṃ taṃ   kaḥ san kam anuśocasi
   na tvā_asau veda na tvaṃ taṃ   kaḥ san kam anuśocasi /17/

Verse: 18 
Halfverse: a    tr̥ṣṇārti prabʰavaṃ duḥkʰaṃ   duḥkʰārti prabʰavaṃ sukʰam
   tr̥ṣṇā_ārti prabʰavaṃ duḥkʰaṃ   duḥkʰa_ārti prabʰavaṃ sukʰam /
Halfverse: c    sukʰāt saṃjāyate duḥkʰam   evam etat punaḥ punaḥ
   sukʰāt saṃjāyate duḥkʰam   evam etat punaḥ punaḥ /
Halfverse: e    sukʰasyānantaraṃ duḥkʰaṃ   duḥkʰasyānantaraṃ sukʰam
   sukʰasya_anantaraṃ duḥkʰaṃ   duḥkʰasya_anantaraṃ sukʰam /18/

Verse: 19 
Halfverse: a    sukʰāt tvaṃ duḥkʰam āpannaḥ   punar āpatsyase sukʰam
   sukʰāt tvaṃ duḥkʰam āpannaḥ   punar āpatsyase sukʰam /
Halfverse: c    na nityaṃ labʰate duḥkʰaṃ   na nityaṃ labʰate sukʰam
   na nityaṃ labʰate duḥkʰaṃ   na nityaṃ labʰate sukʰam /19/

Verse: 20 
Halfverse: a    nālaṃ sukʰāya suhr̥do   nālaṃ duḥkʰāya śatravaḥ
   na_alaṃ sukʰāya suhr̥do   na_alaṃ duḥkʰāya śatravaḥ /
Halfverse: c    na ca prajñālam artʰānāṃ   na sukʰānām alaṃ dʰanam
   na ca prajñā_alam artʰānāṃ   na sukʰānām alaṃ dʰanam /20/

Verse: 21 
Halfverse: a    na buddʰir dʰanalābʰāya   na jādyam asamr̥ddʰaye
   na buddʰir dʰana-lābʰāya   na jādyam asamr̥ddʰaye /
Halfverse: c    lokaparyāya vr̥ttāntaṃ   prājño jānāti netaraḥ
   loka-paryāya vr̥tta_antaṃ   prājño jānāti na_itaraḥ /21/

Verse: 22 
Halfverse: a    buddʰimantaṃ ca mūḍʰaṃ ca   śūraṃ bʰīruṃ jadaṃ kavim
   buddʰimantaṃ ca mūḍʰaṃ ca   śūraṃ bʰīruṃ jadaṃ kavim /
Halfverse: c    durbalaṃ balavantaṃ ca   bʰāginaṃ bʰajate sukʰam
   durbalaṃ balavantaṃ ca   bʰāginaṃ bʰajate sukʰam /22/

Verse: 23 
Halfverse: a    dʰenur vatsasya gopasya   svāminas taskarasya ca
   dʰenur vatsasya gopasya   svāminas taskarasya ca /
Halfverse: c    payaḥ pibati yas tasyā   dʰenus tasyeti niścayaḥ
   payaḥ pibati yas tasyā   dʰenus tasya_iti niścayaḥ /23/

Verse: 24 
Halfverse: a    ye ca mūḍʰatamā loke   ye ca buddʰeḥ paraṃ gatāḥ
   ye ca mūḍʰatamā loke   ye ca buddʰeḥ paraṃ gatāḥ /
Halfverse: c    te narāḥ sukʰam edʰante   kliśyaty antarito janaḥ
   te narāḥ sukʰam edʰante   kliśyaty antarito janaḥ /24/

Verse: 25 
Halfverse: a    antyeṣu remire dʰīrā   na te madʰyeṣu remire
   antyeṣu remire dʰīrā   na te madʰyeṣu remire /
Halfverse: c    antya prāptiṃ sukʰām āhur   duḥkʰam antaram antayoḥ
   antya prāptiṃ sukʰām āhur   duḥkʰam antaram antayoḥ /25/

Verse: 26 
Halfverse: a    ye tu buddʰisukʰaṃ prāptā   dvandvātītā vimatsarāḥ
   ye tu buddʰi-sukʰaṃ prāptā   dvandva_atītā vimatsarāḥ /
Halfverse: c    tān naivārtʰā na cānartʰā   vyatʰayanti kadā cana
   tān na_eva_artʰā na ca_anartʰā   vyatʰayanti kadācana /26/

Verse: 27 
Halfverse: a    atʰa ye budʰim aprāptā   vyatikrāntāś ca mūḍʰatām
   atʰa ye budʰim aprāptā   vyatikrāntāś ca mūḍʰatām /
Halfverse: c    te 'tivelaṃ prahr̥ṣyanti   saṃtāpam upayānti ca
   te_ativelaṃ prahr̥ṣyanti   saṃtāpam upayānti ca /27/

Verse: 28 
Halfverse: a    nityapramuditā mūḍʰā   divi devagaṇā iva
   nitya-pramuditā mūḍʰā   divi deva-gaṇā\ iva /
Halfverse: c    avalepena mahatā   paridr̥bdʰā vicetasaḥ
   avalepena mahatā   paridr̥bdʰā vicetasaḥ /28/

Verse: 29 
Halfverse: a    sukʰaṃ duḥkʰāntam ālasyaṃ   duḥkʰaṃ dākṣyaṃ sukʰodayam
   sukʰaṃ duḥkʰa_antam ālasyaṃ   duḥkʰaṃ dākṣyaṃ sukʰa_udayam /
Halfverse: c    bʰūtiś caiva śriyā sārdʰaṃ   dakṣe vasati nālase
   bʰūtiś caiva śriyā sārdʰaṃ   dakṣe vasati na_alase /29/

Verse: 30 
Halfverse: a    sukʰaṃ vā yadi vā duḥkʰaṃ   dveṣyaṃ vā yadi vā priyam {!}
   sukʰaṃ vā yadi vā duḥkʰaṃ   dveṣyaṃ vā yadi vā priyam / {!}
Halfverse: c    prāptaṃ prāptam upāsīta   hr̥dayenāparājitaḥ
   prāptaṃ prāptam upāsīta   hr̥dayena_aparājitaḥ /30/

Verse: 31 
Halfverse: a    śokastʰāna sahasrāṇi   harṣastʰāna śatāni ca
   śoka-stʰāna sahasrāṇi   harṣa-stʰāna śatāni ca /
Halfverse: c    divase divase mūḍʰam   āviśanti na paṇḍitam
   divase divase mūḍʰam   āviśanti na paṇḍitam /31/

Verse: 32 
Halfverse: a    buddʰimantaṃ kr̥taprajñaṃ   śuśrūsum anasūyakam
   buddʰimantaṃ kr̥ta-prajñaṃ   śuśrūsum anasūyakam /
Halfverse: c    dāntaṃ jitendriyaṃ cāpi   śoko na spr̥śate naram
   dāntaṃ jita_indriyaṃ ca_api   śoko na spr̥śate naram /32/

Verse: 33 
Halfverse: a    etāṃ buddʰiṃ samāstʰāya   guptacittaś cared budʰaḥ
   etāṃ buddʰiṃ samāstʰāya   gupta-cittaś cared budʰaḥ /
Halfverse: c    udayāstamayajñaṃ hi   na śokaḥ sprastum arhati
   udaya_astamayajñaṃ hi   na śokaḥ sprastum arhati /33/

Verse: 34 
Halfverse: a    yannimittaṃ bʰavec cʰokas   trāso vā duḥkʰam eva vā
   yat-nimittaṃ bʰavet śokas   trāso vā duḥkʰam eva vā /
Halfverse: c    āyāso vā yatomūlas   tad ekāṅgam api tyajet
   āyāso vā yato-mūlas   tad eka_aṅgam api tyajet /34/

Verse: 35 
Halfverse: a    yad yat tyajati kāmānāṃ   tat sukʰasyābʰipūryate
   yad yat tyajati kāmānāṃ   tat sukʰasya_abʰipūryate /
Halfverse: c    kāmānusārī puruṣaḥ   kāmān anu vinaśyati
   kāma_anusārī puruṣaḥ   kāmān anu vinaśyati /35/

Verse: 36 
Halfverse: a    yac ca kāmasukʰaṃ loke   yac ca divyaṃ mahat sukʰam
   yac ca kāma-sukʰaṃ loke   yac ca divyaṃ mahat sukʰam /
Halfverse: c    tr̥ṣṇā kṣayasukʰasyaite   nārhataḥ ṣoḍaśīṃ kalām
   tr̥ṣṇā kṣaya-sukʰasya_ete   na_arhataḥ ṣoḍaśīṃ kalām /36/

Verse: 37 
Halfverse: a    pūrvadehakr̥taṃ karma   śubʰaṃ vā yadi vāśubʰam
   pūrva-deha-kr̥taṃ karma   śubʰaṃ vā yadi vā_aśubʰam /
Halfverse: c    prājñaṃ mūḍʰaṃ tatʰā śūraṃ   bʰajate yādr̥śaṃ kr̥tam
   prājñaṃ mūḍʰaṃ tatʰā śūraṃ   bʰajate yādr̥śaṃ kr̥tam /37/

Verse: 38 
Halfverse: a    evam eva kilaitāni   priyāṇy evāpriyāṇi ca
   evam eva kila_etāni   priyāṇy eva_apriyāṇi ca /
Halfverse: c    jīveṣu parivartante   duḥkʰāni ca sukʰāni ca
   jīveṣu parivartante   duḥkʰāni ca sukʰāni ca /38/

Verse: 39 
Halfverse: a    tad evaṃ buddʰim āstʰāya   sukʰaṃ jīved guṇānvitaḥ
   tad evaṃ buddʰim āstʰāya   sukʰaṃ jīved guṇa_anvitaḥ /
Halfverse: c    sarvān kāmāñ jugupseta   saṅgān kurvīta pr̥ṣṭʰataḥ
   sarvān kāmān jugupseta   saṅgān kurvīta pr̥ṣṭʰataḥ /
Halfverse: e    vr̥tta eṣa hr̥di praudʰo   mr̥tyur eṣa manomayaḥ
   vr̥tta\ eṣa hr̥di praudʰo   mr̥tyur eṣa manomayaḥ /39/

Verse: 40 
Halfverse: a    yadā saṃharate kāmān   kūrmo 'ṅgānīva sarvaśaḥ
   yadā saṃharate kāmān   kūrmo_aṅgāni_iva sarvaśaḥ /
Halfverse: c    tad ātmajyotir ātmā ca   ātmany eva prasīdati
   tad ātma-jyotir ātmā ca ātmany eva prasīdati /40/

Verse: 41 
Halfverse: a    kiṃ cid eva mamatvena   yadā bʰavati kalpitam
   kiṃcid eva mamatvena   yadā bʰavati kalpitam /
Halfverse: c    tad eva paritāpārtʰaṃ   sarvaṃ saṃpadyate tadā
   tad eva paritāpa_artʰaṃ   sarvaṃ saṃpadyate tadā /41/

Verse: 42 
Halfverse: a    na bibʰeti yadā cāyaṃ   yadā cāsmān na bibʰyati
   na bibʰeti yadā ca_ayaṃ   yadā ca_asmān na bibʰyati /
Halfverse: c    yadā neccʰati na dveṣṭi   brahma saṃpadyate tadā {!}
   yadā na_iccʰati na dveṣṭi   brahma saṃpadyate tadā /42/ {!}

Verse: 43 
Halfverse: a    ubʰe satyānr̥te tyaktvā   śokānandau bʰayābʰaye
   ubʰe satya_anr̥te tyaktvā   śoka_ānandau bʰaya_abʰaye /
Halfverse: c    priyāpriye parityajya   praśāntātmā bʰaviṣyasi
   priya_apriye parityajya   praśānta_ātmā bʰaviṣyasi /43/

Verse: 44 
Halfverse: a    yadā na kurute dʰīraḥ   sarvabʰūteṣu pāpakam
   yadā na kurute dʰīraḥ   sarva-bʰūteṣu pāpakam /
Halfverse: c    karmaṇā manasā vācā   brahma saṃpadyate tadā
   karmaṇā manasā vācā   brahma saṃpadyate tadā /44/

Verse: 45 
Halfverse: a    yā dustyajʰā durmatibʰir   yā na jīryati jīryataḥ
   yā dustyajʰā durmatibʰir   yā na jīryati jīryataḥ /
Halfverse: c    yo 'sau prāṇāntiko rogas   tāṃ tr̥ṣṇāṃ tyajataḥ sukʰam {!}
   yo_asau prāṇa_antiko rogas   tāṃ tr̥ṣṇāṃ tyajataḥ sukʰam /45/ {!}

Verse: 46 
Halfverse: a    atra piṅgalayā gītā   gātʰāḥ śrūyanti pārtʰiva
   atra piṅgalayā gītā   gātʰāḥ śrūyanti pārtʰiva /
Halfverse: c    yatʰā sā kr̥ccʰrakāle 'pi   lebʰe dʰarmaṃ sanātanam
   yatʰā sā kr̥ccʰra-kāle_api   lebʰe dʰarmaṃ sanātanam /46/

Verse: 47 
Halfverse: a    saṃkete piṅgalā veśyā   kāntenāsīd vinākr̥tā
   saṃkete piṅgalā veśyā   kāntena_āsīd vinākr̥tā /
Halfverse: c    atʰa kr̥ccʰragatā śāntāṃ   buddʰim āstʰāpayat tadā
   atʰa kr̥ccʰra-gatā śāntāṃ   buddʰim āstʰāpayat tadā /47/

Verse: 48  {Piṅgalovāca}
Halfverse: a    unmattāham anunmattaṃ   kāntam anvavasaṃ ciram
   unmattā_aham anunmattaṃ   kāntam anvavasaṃ ciram /
Halfverse: c    antike ramaṇaṃ santaṃ   nainam adʰyagamaṃ purā
   antike ramaṇaṃ santaṃ   na_enam adʰyagamaṃ purā /48/

Verse: 49 
Halfverse: a    ekastʰūnaṃ navadvāram   apidʰāsyāmy agārakam
   eka-stʰūnaṃ nava-dvāram   apidʰāsyāmy agārakam /
Halfverse: c    kā hi kāntam ihāyāntam   ayaṃ kānteti mansyate
   kā hi kāntam iha_āyāntam   ayaṃ kāntā_iti mansyate /49/

Verse: 50 
Halfverse: a    akāmāḥ kāmarūpeṇa   dʰūrtā narakarūpiṇaḥ
   akāmāḥ kāma-rūpeṇa   dʰūrtā naraka-rūpiṇaḥ /
Halfverse: c    na punar vañcayiṣyanti   pratibuddʰāsmi jāgr̥mi
   na punar vañcayiṣyanti   pratibuddʰā_asmi jāgr̥mi /50/

Verse: 51 
Halfverse: a    anartʰo 'pi bʰavaty artʰo   daivāt pūrvakr̥tena vā
   anartʰo_api bʰavaty artʰo   daivāt pūrva-kr̥tena vā /
Halfverse: c    saṃbuddʰāhaṃ nirākārā   nāham adyājitendriyā
   saṃbuddʰā_ahaṃ nirākārā   na_aham adya_ajita_indriyā /51/

Verse: 52 
Halfverse: a    sukʰaṃ nirāśaḥ svapiti   nairāśyaṃ paramaṃ sukʰam
   sukʰaṃ nirāśaḥ svapiti   nairāśyaṃ paramaṃ sukʰam /
Halfverse: c    āśām anāśāṃ kr̥tvā hi   sukʰaṃ svapiti piṅgalā
   āśām anāśāṃ kr̥tvā hi   sukʰaṃ svapiti piṅgalā /52/

Verse: 53  {Bʰīṣma uvāca}
Halfverse: a    etaiś cānyairś ca viprasya   hetumadbʰiḥ prabʰāsitaiḥ
   etaiś ca_anyairś ca viprasya   hetumadbʰiḥ prabʰāsitaiḥ /
Halfverse: c    paryavastʰāpito rājā   senajin mumude sukʰam
   paryavastʰāpito rājā   senajit mumude sukʰam /53/ (E)53


Next part


This text is part of the TITUS edition of Mahabharata.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.