TITUS
Mahabharata
Part No. 1501
Previous part

Chapter: 173 
Adhyāya 173


Verse: 1  {Yudʰiṣṭʰira uvāca}
Halfverse: a    bāndʰavāḥ karma vittaṃ vā   prajñā veha pitāmaha
   bāndʰavāḥ karma vittaṃ vā   prajñā vā_iha pitāmaha /
Halfverse: c    narasya kā pratiṣṭʰā syād   etat pr̥ṣṭʰo vadasva me
   narasya kā pratiṣṭʰā syād   etat pr̥ṣṭʰo vadasva me /1/

Verse: 2  {Bʰīṣma uvāca}
Halfverse: a    prajñā pratiṣṭʰā bʰūtānāṃ   prajñā lābʰaḥ paro mataḥ
   prajñā pratiṣṭʰā bʰūtānāṃ   prajñā lābʰaḥ paro mataḥ /
Halfverse: c    prajñā niḥśreyasī loke   prajñā svargo mataḥ satām
   prajñā niḥśreyasī loke   prajñā svargo mataḥ satām /2/

Verse: 3 
Halfverse: a    prajñayā prāpitārtʰo hi   balir aiśvaryasaṃkṣaye
   prajñayā prāpita_artʰo hi   balir aiśvarya-saṃkṣaye /
Halfverse: c    prahrādo namucir maṅkis   tasyāḥ kiṃ vidyate param
   prahrādo namucir maṅkis   tasyāḥ kiṃ vidyate param /3/

Verse: 4 
Halfverse: a    atrāpy udāharantīmam   itihāsaṃ purātanam
   atra_apy udāharanti_imam   itihāsaṃ purātanam /
Halfverse: c    indra kāśyapa saṃvādaṃ   tan nibodʰa yudʰiṣṭʰira
   indra kāśyapa saṃvādaṃ   tat nibodʰa yudʰiṣṭʰira /4/

Verse: 5 
Halfverse: a    vaiśyaḥ kaś cid r̥ṣiṃ tāta   kāśyapaṃ saṃśitavratam
   vaiśyaḥ kaścid r̥ṣiṃ tāta   kāśyapaṃ saṃśita-vratam /
Halfverse: c    ratʰena pātayām āsa   śrīmān dr̥ptas tapasvinam
   ratʰena pātayām āsa   śrīmān dr̥ptas tapasvinam /5/

Verse: 6 
Halfverse: a    ārtaḥ sa patitaḥ kruddʰas   tyaktvātmānam atʰābravīt
   ārtaḥ sa patitaḥ kruddʰas   tyaktvā_ātmānam atʰa_abravīt /
Halfverse: c    mariṣyāmy adʰanasyeha   jīvitārtʰo na vidyate
   mariṣyāmy adʰanasya_iha   jīvita_artʰo na vidyate /6/

Verse: 7 
Halfverse: a    tatʰā mumūrṣam āsīnam   akūjantam acetasam
   tatʰā mumūrṣam āsīnam   akūjantam acetasam /
Halfverse: c    indraḥ sr̥gālarūpeṇa   babʰāse kruddʰa mānasam
   indraḥ sr̥gāla-rūpeṇa   babʰāse kruddʰa mānasam /7/

Verse: 8 
Halfverse: a    manuṣyayonim iccʰanti   sarvabʰūtāni sarvaśaḥ
   manuṣya-yonim iccʰanti   sarva-bʰūtāni sarvaśaḥ /
Halfverse: c    manuṣyatve ca vipratvaṃ   sarva evābʰinandati
   manuṣyatve ca vipratvaṃ   sarva\ eva_abʰinandati /8/

Verse: 9 
Halfverse: a    manuṣyo brāhmaṇaś cāpi   śrotriyaś cāsi kāśyapa
   manuṣyo brāhmaṇaś ca_api   śrotriyaś ca_asi kāśyapa /
Halfverse: c    sudurlabʰam avāpyaitad   adoṣān martum iccʰasi
   sudurlabʰam avāpya_etad   adoṣān martum iccʰasi /9/

Verse: 10 
Halfverse: a    sarve lābʰāḥ sābʰimānā   iti satyā bata śrutiḥ
   sarve lābʰāḥ sa_abʰimānā iti satyā bata śrutiḥ /
Halfverse: c    saṃtoṣaṇīya rūpo 'si   lobʰād yad abʰimanyase
   saṃtoṣaṇīya rūpo_asi   lobʰād yad abʰimanyase /10/

Verse: 11 
Halfverse: a    aho siddʰārtʰatā teṣāṃ   yeṣāṃ santīha pānayaḥ
   aho siddʰa_artʰatā teṣāṃ   yeṣāṃ santi_iha pānayaḥ /
Halfverse: c    pāṇimadbʰyaḥ spr̥hāsmākaṃ   yatʰā tava dʰanasya vai
   pāṇimadbʰyaḥ spr̥ha_asmākaṃ   yatʰā tava dʰanasya vai /11/

Verse: 12 
Halfverse: a    na pāṇi lābʰād adʰiko   lābʰaḥ kaś cana vidyate
   na pāṇi lābʰād adʰiko   lābʰaḥ kaścana vidyate /
Halfverse: c    apānitvād vayaṃ brahman   kantakān noddʰarāmahe
   apānitvād vayaṃ brahman   kantakān na_uddʰarāmahe /12/

Verse: 13 
Halfverse: a    atʰa yeṣāṃ punaḥ pānī   devadattau daśāṅgulī
   atʰa yeṣāṃ punaḥ pānī   deva-dattau daśa_aṅgulī /
Halfverse: c    uddʰaranti kr̥mīn aṅgād   daśamānān kasanti ca
   uddʰaranti kr̥mīn aṅgād   daśamānān kasanti ca /13/

Verse: 14 
Halfverse: a    himavarṣātapānāṃ ca   paritrāṇāni kurvate
   hima-varṣa_ātapānāṃ ca   paritrāṇāni kurvate /
Halfverse: c    celam annaṃ sukʰaṃ śayyāṃ   nivātaṃ copabʰujñate
   celam annaṃ sukʰaṃ śayyāṃ   nivātaṃ ca_upabʰujñate /14/

Verse: 15 
Halfverse: a    adʰiṣṭʰāya ca gāṃ loke   bʰujñate vāhayanti ca
   adʰiṣṭʰāya ca gāṃ loke   bʰujñate vāhayanti ca /
Halfverse: c    upāyair bahubʰiś caiva   vaśyān ātmani kurvate
   upāyair bahubʰiś caiva   vaśyān ātmani kurvate /15/

Verse: 16 
Halfverse: a    ye kʰalv ajihvāḥ kr̥paṇā   alpaprānā apānayaḥ
   ye kʰalv ajihvāḥ kr̥paṇā alpa-prānā\ apānayaḥ /
Halfverse: c    sahante tāni duḥkʰāni   diṣṭyā tvaṃ na tatʰā mune
   sahante tāni duḥkʰāni   diṣṭyā tvaṃ na tatʰā mune /16/

Verse: 17 
Halfverse: a    diṣṭyā tvaṃ na sr̥gālo vai   na kr̥mir na ca mūṣakaḥ {!}
   diṣṭyā tvaṃ na sr̥gālo vai   na kr̥mir na ca mūṣakaḥ / {!}
Halfverse: c    na sarpo na ca mandūko   na cānyaḥ pāpayonijaḥ
   na sarpo na ca mandūko   na ca_anyaḥ pāpa-yonijaḥ /17/

Verse: 18 
Halfverse: a    etāvatāpi lābʰena   toṣṭum arhasi kāśyapa {!}
   etāvatā_api lābʰena   toṣṭum arhasi kāśyapa / {!}
Halfverse: c    kiṃ punar yo 'si sattvānāṃ   sarveṣāṃ brāhmaṇottamaḥ
   kiṃ punar yo_asi sattvānāṃ   sarveṣāṃ brāhmaṇa_uttamaḥ /18/

Verse: 19 
Halfverse: a    ime māṃ kr̥mayo 'danti   teṣām uddʰaraṇāya me
   ime māṃ kr̥mayo_adanti   teṣām uddʰaraṇāya me /
Halfverse: c    nāsti śaktir apānitvāt   paśyāvastʰām imāṃ mama
   na_asti śaktir apānitvāt   paśya_avastʰām imāṃ mama /19/

Verse: 20 
Halfverse: a    akāryam iti caivemaṃ   nātmānaṃ saṃtyajāmy aham
   akāryam iti ca_eva_imaṃ   na_ātmānaṃ saṃtyajāmy aham /
Halfverse: c    netaḥ pāpīyasīṃ yoniṃ   pateyam aparām iti
   na_itaḥ pāpīyasīṃ yoniṃ   pateyam aparām iti /20/

Verse: 21 
Halfverse: a    madʰye vai pāpayonīnāṃ   sārgālī yām ahaṃ gataḥ
   madʰye vai pāpa-yonīnāṃ   sārgālī yām ahaṃ gataḥ /
Halfverse: c    pāpīyasyo bahutarā   ito 'nyāḥ pāpayonayaḥ
   pāpīyasyo bahutarā ito_anyāḥ pāpa-yonayaḥ /21/

Verse: 22 
Halfverse: a    jātyaivaike sukʰatarāḥ   santy anye bʰr̥śaduḥkʰitāḥ
   jātyā_eva_eke sukʰatarāḥ   santy anye bʰr̥śa-duḥkʰitāḥ /
Halfverse: c    naikānta sukʰam eveha   kva cit paśyāmi kasya cit
   naikānta sukʰam eva_iha   kvacit paśyāmi kasyacit /22/

Verse: 23 
Halfverse: a    manuṣyā hy ādʰyatāṃ prāpya   rājyam iccʰanty anantaram
   manuṣyā hy ādʰyatāṃ prāpya   rājyam iccʰanty anantaram /
Halfverse: c    rājyād devatvam iccʰanti   devatvād indratām api
   rājyād devatvam iccʰanti   devatvād indratām api /23/

Verse: 24 
Halfverse: a    bʰaves tvaṃ yady api tv ādʰyo   na rājā na ca daivatam
   bʰaves tvaṃ yady api tv ādʰyo   na rājā na ca daivatam /
Halfverse: c    devatvaṃ prāpya cendratvaṃ   naiva tuṣyes tatʰā sati {!}
   devatvaṃ prāpya ca_indratvaṃ   na_eva tuṣyes tatʰā sati /24/ {!}

Verse: 25 
Halfverse: a    na tr̥ptiḥ priya lābʰe 'sti   tr̥ṣṇā nādbʰiḥ praśāmyati
   na tr̥ptiḥ priya lābʰe_asti   tr̥ṣṇā na_adbʰiḥ praśāmyati /
Halfverse: c    saṃprajvalati sā bʰūyaḥ   samidbʰir iva pāvakaḥ
   saṃprajvalati sā bʰūyaḥ   samidbʰir iva pāvakaḥ /25/

Verse: 26 
Halfverse: a    asty eva tvayi śoko vai   harṣaś cāsti tatʰā tvayi
   asty eva tvayi śoko vai   harṣaś ca_asti tatʰā tvayi /
Halfverse: c    sukʰaduḥkʰe tatʰā cobʰe   tatra kā paridevanā
   sukʰa-duḥkʰe tatʰā ca_ubʰe   tatra kā paridevanā /26/

Verse: 27 
Halfverse: a    pariccʰidyaiva kāmānāṃ   sarveṣāṃ caiva karmaṇām
   pariccʰidya_eva kāmānāṃ   sarveṣāṃ caiva karmaṇām /
Halfverse: c    mūlaṃ rundʰīndriya grāmaṃ   śakuntān iva pañjare
   mūlaṃ rundʰi_indriya grāmaṃ   śakuntān iva pañjare /27/

Verse: 28 
Halfverse: a    na kʰalv apy arasajñasya   kāmaḥ kva cana jāyate
   na kʰalv apy arasajñasya   kāmaḥ kvacana jāyate /
Halfverse: c    saṃsparśād darśanād vāpi   śravaṇād vāpi jāyate
   saṃsparśād darśanād vā_api   śravaṇād vāpi jāyate /28/

Verse: 29 
Halfverse: a    na tvaṃ smarasi vāruṇyā   latvākānāṃ ca pakṣiṇām
   na tvaṃ smarasi vāruṇyā   latvākānāṃ ca pakṣiṇām /
Halfverse: c    tābʰyāṃ cābʰyadʰiko bʰakṣyo   na kaś cid vidyate kva cit
   tābʰyāṃ ca_abʰyadʰiko bʰakṣyo   na kaścid vidyate kvacit /29/

Verse: 30 
Halfverse: a    yāni cānyāni dūreṣu   bʰakṣyabʰojyāni kāśyapa
   yāni ca_anyāni dūreṣu   bʰakṣya-bʰojyāni kāśyapa /
Halfverse: c    yeṣām abʰukta pūrvaṃ te   teṣām asmr̥tir eva ca
   yeṣām abʰukta pūrvaṃ te   teṣām asmr̥tir eva ca /30/

Verse: 31 
Halfverse: a    aprāśanam asaṃsparśam   asaṃdarśanam eva ca
   aprāśanam asaṃsparśam   asaṃdarśanam eva ca /
Halfverse: c    puruṣasyaiṣa niyamo   manye śreyo na saṃśayaḥ
   puruṣasya_eṣa niyamo   manye śreyo na saṃśayaḥ /31/

Verse: 32 
Halfverse: a    pāṇimanto dʰanair yuktā   balavanto na saṃśayaḥ
   pāṇimanto dʰanair yuktā   balavanto na saṃśayaḥ /
Halfverse: c    manuṣyā mānuṣair eva   dāsatvam upapāditāḥ
   manuṣyā mānuṣair eva   dāsatvam upapāditāḥ /32/

Verse: 33 
Halfverse: a    vadʰabandʰaparikleśaiḥ   kliśyante ca punaḥ punaḥ
   vadʰa-bandʰa-parikleśaiḥ   kliśyante ca punaḥ punaḥ /
Halfverse: c    te kʰalv api ramante ca   modante ca hasanti ca
   te kʰalv api ramante ca   modante ca hasanti ca /33/

Verse: 34 
Halfverse: a    apare bāhubalinaḥ   kr̥tavidyā manasvinaḥ
   apare bāhu-balinaḥ   kr̥ta-vidyā manasvinaḥ /
Halfverse: c    jugupsitāṃ sukr̥paṇāṃ   pāpāṃ vr̥ttim upāsate
   jugupsitāṃ sukr̥paṇāṃ   pāpāṃ vr̥ttim upāsate /34/

Verse: 35 
Halfverse: a    utsahante ca te vr̥ttim   anyām apy upasevitum
   utsahante ca te vr̥ttim   anyām apy upasevitum /
Halfverse: c    svakarmaṇā tu niyataṃ   bʰavitavyaṃ tu tat tatʰā
   sva-karmaṇā tu niyataṃ   bʰavitavyaṃ tu tat tatʰā /35/

Verse: 36 
Halfverse: a    na pulkaso na candāla   ātmānaṃ tyaktum iccʰati
   na pulkaso na candāla ātmānaṃ tyaktum iccʰati /
Halfverse: c    asaṃtuṣṭaḥ svayā yonyā   māyāṃ paśyasva yādr̥śīm
   asaṃtuṣṭaḥ svayā yonyā   māyāṃ paśyasva yādr̥śīm /36/

Verse: 37 
Halfverse: a    dr̥ṣṭvā kunīn pakṣahatān   manuṣyān āmayāvinaḥ
   dr̥ṣṭvā kunīn pakṣa-hatān   manuṣyān āmayāvinaḥ /
Halfverse: c    susaṃpūrṇaḥ svayā yonyā   labdʰalābʰo 'si kāśyapa
   susaṃpūrṇaḥ svayā yonyā   labdʰa-lābʰo_asi kāśyapa /37/

Verse: 38 
Halfverse: a    yadi brāhmaṇa dehas te   nirātaṅko nirāmayaḥ
   yadi brāhmaṇa dehas te   nirātaṅko nirāmayaḥ /
Halfverse: c    aṅgāni ca samagrāṇi   na ca lokeṣu dʰikkr̥taḥ
   aṅgāni ca samagrāṇi   na ca lokeṣu dʰik-kr̥taḥ /38/

Verse: 39 
Halfverse: a    na kena cit pravādena   satyenaivāpahāriṇā
   na kenacit pravādena   satyena_eva_apahāriṇā /
Halfverse: c    dʰarmāyottiṣṭʰa viprarṣe   nātmānaṃ tyaktum arhasi
   dʰarmāya_uttiṣṭʰa vipra-r̥ṣe   na_ātmānaṃ tyaktum arhasi /39/

Verse: 40 
Halfverse: a    yadi brahmañ śr̥ṇoṣy etac   cʰraddadʰāsi ca me vacaḥ {!}
   yadi brahman śr̥ṇoṣy etat   śraddadʰāsi ca me vacaḥ / {!}
Halfverse: c    vedoktasya ca dʰarmasya   pʰalaṃ mukʰyam avāpsyasi
   veda_uktasya ca dʰarmasya   pʰalaṃ mukʰyam avāpsyasi /40/

Verse: 41 
Halfverse: a    svādʰyāyam agnisaṃskāram   apramatto 'nupālaya
   svādʰyāyam agnisaṃskāram   apramatto_anupālaya /
Halfverse: c    satyaṃ damaṃ ca dānaṃ ca   spardʰiṣṭʰā mā ca kena cit {!}
   satyaṃ damaṃ ca dānaṃ ca   spardʰiṣṭʰā mā ca kenacit /41/ {!}

Verse: 42 
Halfverse: a    ye ke cana svadʰyayanāḥ   prāptā yajana yājanam
   ye kecana svadʰyayanāḥ   prāptā yajana yājanam /
Halfverse: c    katʰaṃ te jātu śoceyur   dʰyāyeyur vāpy aśobʰanam
   katʰaṃ te jātu śoceyur   dʰyāyeyur vāpy aśobʰanam /42/

Verse: 43 
Halfverse: a    iccʰantas te vihārāya   sukʰaṃ mahad avāpnuyuḥ
   iccʰantas te vihārāya   sukʰaṃ mahat avāpnuyuḥ /
Halfverse: c    uta jātāḥ sunakṣatre   sutīrtʰāḥ sumuhūrtajāḥ
   uta jātāḥ sunakṣatre   sutīrtʰāḥ sumuhūrtajāḥ /43/

Verse: 44 
Halfverse: a    nakṣatreṣv āsureṣv anye   dustīrtʰā durmuhūrtajāḥ
   nakṣatreṣv āsureṣv anye   dustīrtʰā durmuhūrtajāḥ /
Halfverse: c    saṃpatanty āsurīṃ yoniṃ   yajñaprasava varjitām
   saṃpatanty āsurīṃ yoniṃ   yajña-prasava varjitām /44/

Verse: 45 
Halfverse: a    aham āsaṃ paṇḍitako   haituko veda nindakaḥ
   aham āsaṃ paṇḍitako   haituko veda nindakaḥ /
Halfverse: c    ānvīkṣikīṃ tarka vidyām   anurakto nirartʰikām
   ānvīkṣikīṃ tarka vidyām   anurakto nirartʰikām /45/

Verse: 46 
Halfverse: a    hetuvādān pravaditā   vaktā saṃsatsu hetumat
   hetu-vādān pravaditā   vaktā saṃsatsu hetumat /
Halfverse: c    ākroṣṭā cābʰivaktā ca   brahma yajñeṣu vai dvijān {!}
   ākroṣṭā ca_abʰivaktā ca   brahma yajñeṣu vai dvijān /46/ {!}

Verse: 47 
Halfverse: a    nāstikaḥ sarvaśaṅkī ca   mūrkʰaḥ paṇḍitamānikaḥ
   nāstikaḥ sarva-śaṅkī ca   mūrkʰaḥ paṇḍita-mānikaḥ /
Halfverse: c    tasyeyaṃ pʰalanirvr̥ttiḥ   sr̥gālatvaṃ mama dvija
   tasya_iyaṃ pʰala-nirvr̥ttiḥ   sr̥gālatvaṃ mama dvija /47/

Verse: 48 
Halfverse: a    api jātu tatʰā tat syād   ahorātra śatair api
   api jātu tatʰā tat syād   ahorātra śatair api /
Halfverse: c    yad ahaṃ mānuṣīṃ yoniṃ   sr̥gālaḥ prāpnuyāṃ punaḥ
   yad ahaṃ mānuṣīṃ yoniṃ   sr̥gālaḥ prāpnuyāṃ punaḥ /48/

Verse: 49 
Halfverse: a    saṃtuṣṭaś cāpramattaś ca   yajñadānatapo ratiḥ
   saṃtuṣṭaś ca_apramattaś ca   yajña-dāna-tapo ratiḥ /
Halfverse: c    jñeya jñātā bʰaveyaṃ vai   varjya varjayitā tatʰā
   jñeya jñātā bʰaveyaṃ vai   varjya varjayitā tatʰā /49/

Verse: 50 
Halfverse: a    tataḥ sa munir uttʰāya   kāśyapas tam uvāca ha
   tataḥ sa munir uttʰāya   kāśyapas tam uvāca ha /
Halfverse: c    aho bahāsi kuśalo   buddʰimān iti vismitaḥ
   aho baha_asi kuśalo   buddʰimān iti vismitaḥ /50/

Verse: 51 
Halfverse: a    samavaikṣata taṃ vipro   jñānadīrgʰeṇa cakṣuṣā {!}
   samavaikṣata taṃ vipro   jñāna-dīrgʰeṇa cakṣuṣā / {!}
Halfverse: c    dadarśa cainaṃ devānām   indraṃ devaṃ śacīpatim
   dadarśa ca_enaṃ devānām   indraṃ devaṃ śacī-patim /51/

Verse: 52 
Halfverse: a    tataḥ saṃpūjayām āsa   kāśyapo harivāhanam
   tataḥ saṃpūjayām āsa   kāśyapo hari-vāhanam /
Halfverse: c    anujñātaś ca tenātʰa   praviveśa svam āśramam
   anujñātaś ca tena_atʰa   praviveśa svam āśramam /52/ (E)52


Next part


This text is part of the TITUS edition of Mahabharata.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.