TITUS
Mahabharata
Part No. 1508
Previous part

Chapter: 180 
Adhyāya 180


Verse: 1  {Bʰr̥gur uvāca}
Halfverse: a    na pranāśo 'sti jīvānāṃ   dattasya ca kr̥tasya ca
   na pranāśo_asti jīvānāṃ   dattasya ca kr̥tasya ca /
Halfverse: c    yāti dehāntaraṃ prānī   śarīraṃ tu viśīryate
   yāti deha_antaraṃ prānī   śarīraṃ tu viśīryate /1/

Verse: 2 
Halfverse: a    na śarīrāśrito jīvas   tasmin naṣṭe pranaśyati {!}
   na śarīra_āśrito jīvas   tasmin naṣṭe pranaśyati / {!}
Halfverse: c    yatʰā samitsu dagdʰāsu   na pranaśyati pāvakaḥ
   yatʰā samitsu dagdʰāsu   na pranaśyati pāvakaḥ /2/

Verse: 3  {Bʰaradvāja uvāca}
Halfverse: a    agner yatʰātatʰā tasya   yadi nāśo na vidyate
   agner yatʰā-tatʰā tasya   yadi nāśo na vidyate /
Halfverse: c    indʰanasyopayogānte   sa cāgnir nopalabʰyate
   indʰanasya_upayoga_ante   sa ca_agnir na_upalabʰyate /3/

Verse: 4 
Halfverse: a    naśyatīty eva jānāmi   śāntam agnim anindʰanam
   naśyati_ity eva jānāmi   śāntam agnim anindʰanam /
Halfverse: c    gatir yasya pramānaṃ vā   saṃstʰānaṃ vā na dr̥śyate
   gatir yasya pramānaṃ vā   saṃstʰānaṃ vā na dr̥śyate /4/

Verse: 5  {Bʰīṣma uvāca}
Halfverse: a    samidʰām upayogānte   sann evāgnir na dr̥śyate
   samidʰām upayoga_ante   sann eva_agnir na dr̥śyate /
Halfverse: c    ākāśānugatatvād dʰi   durgrahaḥ sa nirāśrahaḥ
   ākāśa_anugatatvādd^hi   durgrahaḥ sa nirāśrahaḥ /5/

Verse: 6 
Halfverse: a    tatʰā śarīrasaṃtyāge   jīvo hy ākāśavat stʰitaḥ
   tatʰā śarīra-saṃtyāge   jīvo hy ākāśavat stʰitaḥ /
Halfverse: c    na gr̥hyate susūkṣmatvād   yatʰā jyotir na saṃśayaḥ
   na gr̥hyate susūkṣmatvād   yatʰā jyotir na saṃśayaḥ /6/

Verse: 7 
Halfverse: a    prānān dʰārayate hy agniḥ   sa jīva upadʰāryatām
   prānān dʰārayate hy agniḥ   sa jīva\ upadʰāryatām /
Halfverse: c    vāyusaṃdʰāraṇo hy agnir   naśyaty uccʰvāsanigrahāt
   vāyu-saṃdʰāraṇo hy agnir   naśyaty uccʰvāsa-nigrahāt /7/

Verse: 8 
Halfverse: a    tasmin naṣṭe śarīrāgnau   śarīraṃ tad acetanam {!}
   tasmin naṣṭe śarīra_agnau   śarīraṃ tad acetanam / {!}
Halfverse: c    patitaṃ yāti bʰūmitvam   ayanaṃ tasya hi kṣitiḥ
   patitaṃ yāti bʰūmitvam   ayanaṃ tasya hi kṣitiḥ /8/

Verse: 9 
Halfverse: a    jaṅgamānāṃ hi sarveṣāṃ   stʰāvarāṇāṃ tatʰaiva ca
   jaṅgamānāṃ hi sarveṣāṃ   stʰāvarāṇāṃ tatʰaiva ca /
Halfverse: c    ākāśaṃ pavano 'bʰyeti   jyotis tam anugaccʰati
   ākāśaṃ pavano_abʰyeti   jyotis tam anugaccʰati /
Halfverse: e    tatra trayāṇām ekatvaṃ   dvayaṃ bʰūmau pratiṣṭʰitam
   tatra trayāṇām ekatvaṃ   dvayaṃ bʰūmau pratiṣṭʰitam /9/

Verse: 10 
Halfverse: a    yatra kʰaṃ tatra pavanas   tatrāgnir yatra mārutaḥ
   yatra kʰaṃ tatra pavanas   tatra_agnir yatra mārutaḥ /
Halfverse: c    amūrtayas te vijñeyā   āpo mūrtās tatʰā kṣitiḥ
   amūrtayas te vijñeyā āpo mūrtās tatʰā kṣitiḥ /10/

Verse: 11  {Bʰaradvāja uvāca}
Halfverse: a    yady agnimārutau bʰūmiḥ   kʰam āpaś ca śarīriṣu
   yady agni-mārutau bʰūmiḥ   kʰam āpaś ca śarīriṣu /
Halfverse: c    jīvaḥ kiṃ lakṣaṇas tatrety   etad ācakṣva me 'nagʰa
   jīvaḥ kiṃ lakṣaṇas tatra_ity   etad ācakṣva me_anagʰa /11/

Verse: 12 
Halfverse: a    pañcātmake pañca ratau   pañca vijñānasaṃyute
   pañca_ātmake pañca ratau   pañca vijñāna-saṃyute /
Halfverse: c    śarīre prānināṃ jīvaṃ   jñātum iccʰāmi yādr̥śam
   śarīre prānināṃ jīvaṃ   jñātum iccʰāmi yādr̥śam /12/

Verse: 13 
Halfverse: a    māṃsaśonita saṃgʰāte   medaḥ snāyv astʰi saṃcaye
   māṃsa-śonita saṃgʰāte   medaḥ snāyv astʰi saṃcaye /
Halfverse: c    bʰidyamāne śarīre tu   jīvo naivopalabʰyate
   bʰidyamāne śarīre tu   jīvo na_eva_upalabʰyate /13/

Verse: 14 
Halfverse: a    yady ajīvaṃ śarīraṃ tu   pañca bʰūtasamanvitam
   yady ajīvaṃ śarīraṃ tu   pañca bʰūta-samanvitam /
Halfverse: c    śārīre mānase duḥkʰe   kas tāṃ vedayate rujam
   śārīre mānase duḥkʰe   kas tāṃ vedayate rujam /14/

Verse: 15 
Halfverse: a    śr̥ṇoti katʰitaṃ jīvaḥ   karṇābʰyāṃ na śr̥ṇoti tat
   śr̥ṇoti katʰitaṃ jīvaḥ   karṇābʰyāṃ na śr̥ṇoti tat /
Halfverse: c    maharṣe manasi vyagre   tasmāj jīvo nirartʰakaḥ
   maha-r̥ṣe manasi vyagre   tasmāt jīvo nirartʰakaḥ /15/

Verse: 16 
Halfverse: a    sarvaṃ paśyati yad dr̥śyaṃ   mano yuktena cakṣuṣā {!}
   sarvaṃ paśyati yad dr̥śyaṃ   mano yuktena cakṣuṣā / {!}
Halfverse: c    manasi vyākule tad dʰi   paśyann api na paśyati
   manasi vyākule tadd^hi   paśyann api na paśyati /16/

Verse: 17 
Halfverse: a    na paśyati na ca brūte   na śr̥ṇoti na jigʰrati
   na paśyati na ca brūte   na śr̥ṇoti na jigʰrati /
Halfverse: c    na ca sparśarasau vetti   nidrāvaśagataḥ punaḥ
   na ca sparśa-rasau vetti   nidrā-vaśa-gataḥ punaḥ /17/

Verse: 18 
Halfverse: a    hr̥ṣyati krudʰyati ca kaḥ   śocaty udvijate ca kaḥ
   hr̥ṣyati krudʰyati ca kaḥ   śocaty udvijate ca kaḥ /
Halfverse: c    iccʰati dʰyāyati dveṣṭi   vācam īrayate ca kaḥ {!}
   iccʰati dʰyāyati dveṣṭi   vācam īrayate ca kaḥ /18/ {!}


Verse: 19  {Bʰīṣma uvāca}
Halfverse: a    na pañca sādʰāraṇam atra kiṃ cic; cʰarīram eko vahate 'ntarātmā
   na pañca sādʰāraṇam atra kiṃcit   śarīram eko vahate_antarātmā /
Halfverse: c    sa vetti gandʰāṃś ca rasāñ śrutiṃ ca; sparśaṃ ca rūpaṃ ca guṇāś ca ye 'nye
   sa vetti gandʰāṃś ca rasān śrutiṃ ca   sparśaṃ ca rūpaṃ ca guṇāś ca ye_anye /19/

Verse: 20 
Halfverse: a    pañcātmake pañca guṇapradarśī; sa sarvagātrānugato 'ntarātmā
   pañca_ātmake pañca guṇa-pradarśī   sa sarva-gātra_anugato_antarātmā /
Halfverse: c    sa vetti duḥkʰāni sukʰāni cātra; tad viprayogāt tu na vetti dehaḥ
   sa vetti duḥkʰāni sukʰāni ca_atra   tad viprayogāt tu na vetti dehaḥ /20/


Verse: 21 
Halfverse: a    yadā na rūpaṃ na sparśo   nosma bʰāvaś ca pāvake
   yadā na rūpaṃ na sparśo   na_ūsma bʰāvaś ca pāvake /
Halfverse: c    tadā śānte śarīrāgnau   dehaṃ tyaktvā sa naśyati
   tadā śānte śarīra_agnau   dehaṃ tyaktvā sa naśyati /21/

Verse: 22 
Halfverse: a    am mayaṃ sarvam evedam   āpo mūrtiḥ śarīriṇām
   am mayaṃ sarvam eva_idam   āpo mūrtiḥ śarīriṇām /
Halfverse: c    tatrātmā mānaso brahmā   sarvabʰūteṣu lokakr̥t
   tatra_ātmā mānaso brahmā   sarva-bʰūteṣu loka-kr̥t /22/

Verse: 23 
Halfverse: a    ātmānaṃ taṃ vijānīhi   sarvaloha hitātmakam
   ātmānaṃ taṃ vijānīhi   sarva-loha hita_ātmakam /
Halfverse: c    tasmin yaḥ saṃśrito dehe   hy abbindur iva puṣkare {!}
   tasmin yaḥ saṃśrito dehe   hy ab-bindur iva puṣkare /23/ {!}

Verse: 24 
Halfverse: a    kṣetrajñaṃ taṃ vijānīhi   nityaṃ lokahitātmakam
   kṣetrajñaṃ taṃ vijānīhi   nityaṃ loka-hita_ātmakam /
Halfverse: c    tamo rajaś ca sattvaṃ ca   viddʰi jīva guṇān imān
   tamo rajaś ca sattvaṃ ca   viddʰi jīva guṇān imān /24/


Verse: 25 
Halfverse: a    sacetanaṃ jīva guṇaṃ vadanti; sa ceṣṭate ceṣṭayate ca sarvam
   sacetanaṃ jīva guṇaṃ vadanti   sa ceṣṭate ceṣṭayate ca sarvam /
Halfverse: c    tataḥ paraṃ kṣetravidaṃ vadanti; prāvatayad yo bʰuvanāni sapta
   tataḥ paraṃ kṣetravidaṃ vadanti   prāvatayad yo bʰuvanāni sapta /25/

Verse: 26 
Halfverse: a    na jīvanāśo 'sti hi dehabʰede; mitʰyaitad āhur mr̥ta ity abuddʰāḥ
   na jīva-nāśo_asti hi deha-bʰede   mitʰyā_etad āhur mr̥ta\ ity abuddʰāḥ /
Halfverse: c    jīvas tu dehāntaritaḥ prayāti; daśārdʰataivāsya śarīrabʰedaḥ
   jīvas tu deha_antaritaḥ prayāti   daśa_ardʰatā_eva_asya śarīra-bʰedaḥ /26/


Verse: 27 
Halfverse: a    evaṃ sarveṣu bʰūteṣu   gūḍʰaś carati saṃvr̥taḥ
   evaṃ sarveṣu bʰūteṣu   gūḍʰaś carati saṃvr̥taḥ /
Halfverse: c    dr̥śyate tv agryayā buddʰyā   sūkṣmayā tattvadarśibʰiḥ
   dr̥śyate tv agryayā buddʰyā   sūkṣmayā tattva-darśibʰiḥ /27/

Verse: 28 
Halfverse: a    taṃ pūrvāpararātreṣu   yujñānaḥ satataṃ budʰaḥ
   taṃ pūrva_apara-rātreṣu   yujñānaḥ satataṃ budʰaḥ /
Halfverse: c    lagʰv āhāro viśuddʰātmā   paśyaty ātmānam ātmani
   lagʰv āhāro viśuddʰa_ātmā   paśyaty ātmānam ātmani /28/

Verse: 29 
Halfverse: a    cittasya hi prasādena   hitvā karma śubʰāśubʰam
   cittasya hi prasādena   hitvā karma śubʰa_aśubʰam / {MaiUp}
Halfverse: c    prasannātmātmani stʰitvā   sukʰam akṣayam aśnute
   prasanna_ātmā_ātmani stʰitvā   sukʰam akṣayam aśnute /29/

Verse: 30 
Halfverse: a    mānaso 'gniḥ śarīreṣu   jīva ity abʰidʰīyate
   mānaso_agniḥ śarīreṣu   jīva\ ity abʰidʰīyate /
Halfverse: c    sr̥ṣṭiḥ prajāpater eṣā   bʰūtādʰyātma viniścaye
   sr̥ṣṭiḥ prajāpater eṣā   bʰūta_adʰyātma viniścaye /30/ (E)30


Next part


This text is part of the TITUS edition of Mahabharata.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.