TITUS
Mahabharata
Part No. 1892
Previous part

Chapter: 57 
Adhyāya 57


Verse: 1  {Vaiśaṃpāyana uvāca}
Halfverse: a    sa mitrasaham āsādya   tv abʰijñānam ayācata
   sa mitra-saham āsādya   tv abʰijñānam ayācata /
Halfverse: c    tasmai dadāv abʰijñānaṃ   sa cekṣvākuvaras tadā
   tasmai dadāv abʰijñānaṃ   sa ca_ikṣvāku-varas tadā /1/

Verse: 2  {Saṃvarta uvāca}
Halfverse: a    na caivaiṣā gatiḥ kṣemyā   na cānyā vidyate gatiḥ
   na ca_eva_eṣā gatiḥ kṣemyā   na ca_anyā vidyate gatiḥ /
Halfverse: c    etan me matam ājñāya   prayaccʰa maṇikuṇḍale
   etan me matam ājñāya   prayaccʰa maṇi-kuṇḍale /2/

Verse: 3  {Vaiśaṃpāyana uvāca}
Halfverse: a    ity uktas tām uttaṅkas tu   bʰartur vākyam atʰābravīt
   ity uktas tām uttaṅkas tu   bʰartur vākyam atʰa_abravīt /
Halfverse: c    śrutvā ca sā tataḥ prādāt   tasmai te maṇikuṇḍale
   śrutvā ca sā tataḥ prādāt   tasmai te maṇi-kuṇḍale /3/

Verse: 4 
Halfverse: a    avāpya kuṇḍale te tu   rājānaṃ punar abravīt
   avāpya kuṇḍale te tu   rājānaṃ punar abravīt /
Halfverse: c    kim etad guhya vacanaṃ   śrotum iccʰāmi pārtʰiva
   kim etad guhya vacanaṃ   śrotum iccʰāmi pārtʰiva /4/

Verse: 5  {Saṃvarta uvāca}
Halfverse: a    prajā nisarvād viprān vai   kṣatriyāḥ pūjayanti ha
   prajā nisarvād viprān vai   kṣatriyāḥ pūjayanti ha /
Halfverse: c    viprebʰyaś cāpi bahavo   doṣāḥ prādurbʰavanti naḥ
   viprebʰyaś ca_api bahavo   doṣāḥ prādur-bʰavanti naḥ /5/

Verse: 6 
Halfverse: a    so 'haṃ dvijebʰyaḥ praṇato   viprād doṣam avāptavān
   so_ahaṃ dvijebʰyaḥ praṇato   viprād doṣam avāptavān /
Halfverse: c    gatim anyāṃ na paśyāmi   madayantī sahāyavān
   gatim anyāṃ na paśyāmi   madayantī sahāyavān /
Halfverse: e    svargadvārasya gamane   stʰāne ceha dvijottama
   svarga-dvārasya gamane   stʰāne ca_iha dvija_uttama /6/ 6

Verse: 7 
Halfverse: a    na hi rājñā viśeṣeṇa   viruddʰena dvijātibʰiḥ
   na hi rājñā viśeṣeṇa   viruddʰena dvijātibʰiḥ /
Halfverse: c    śakyaṃ nr̥loke saṃstʰātuṃ   pretya vā sukʰam edʰitum
   śakyaṃ nr̥-loke saṃstʰātuṃ   pretya vā sukʰam edʰitum /7/

Verse: 8 
Halfverse: a    tad iṣṭe te mayaivaite   datte sve maṇikuṇḍale
   tad iṣṭe te mayā_eva_ete   datte sve maṇi-kuṇḍale /
Halfverse: c    yaḥ kr̥tas te 'dya samayaḥ   sapʰalaṃ taṃ kuruṣva me
   yaḥ kr̥tas te_adya samayaḥ   sa-pʰalaṃ taṃ kuruṣva me /8/

Verse: 9  {Uttaṅka uvāca}
Halfverse: a    rājaṃs tatʰeha kartāsmi   punar eṣyāmi te vaśam
   rājaṃs tatʰā_iha kartā_asmi   punar eṣyāmi te vaśam /
Halfverse: c    praśnaṃ tu kaṃ cit praṣṭuṃ tvāṃ   vyavasiṣye paraṃtapa
   praśnaṃ tu kaṃcit praṣṭuṃ tvāṃ   vyavasiṣye paraṃ-tapa /9/

Verse: 10  {Saṃvarta uvāca}
Halfverse: a    brūhi vipra yatʰākāmaṃ   prativaktāsmi te vacaḥ
   brūhi vipra yatʰā-kāmaṃ   prativaktā_asmi te vacaḥ /
Halfverse: c    cʰettāsmi saṃśayaṃ te 'dya   na me 'trāsti vicāraṇā
   cʰettā_asmi saṃśayaṃ te_adya   na me_atra_asti vicāraṇā /10/ 10ՙ

Verse: 11  {Uttaṅka uvāca}
Halfverse: a    prāhur vāk saṃgataṃ mitraṃ   dʰarmanaipuṇya darśinaḥ
   prāhur vāk saṃgataṃ mitraṃ   dʰarma-naipuṇya darśinaḥ /
Halfverse: c    mitreṣu yaś ca viṣamaḥ   stena ity eva taṃ viduḥ
   mitreṣu yaś ca viṣamaḥ   stena\ ity eva taṃ viduḥ /11/ ՙ

Verse: 12 
Halfverse: a    sa bʰavān mitratām adya   saṃprāpto mama pārtʰiva
   sa bʰavān mitratām adya   saṃprāpto mama pārtʰiva /
Halfverse: c    sa me buddʰiṃ prayaccʰasva   samāṃ buddʰimatāṃ vara
   sa me buddʰiṃ prayaccʰasva   samāṃ buddʰimatāṃ vara /12/

Verse: 13 
Halfverse: a    avāptārtʰo 'ham adyeha   bʰavāṃś ca puruṣādakaḥ
   avāpta_artʰo_aham adya_iha   bʰavāṃś ca puruṣa_adakaḥ /
Halfverse: c    bʰavat sakāśam āgantuṃ   kṣamaṃ mama na veti vā
   bʰavat sakāśam āgantuṃ   kṣamaṃ mama na vā_iti vā /13/

Verse: 14  {Saṃvarta uvāca}
Halfverse: a    kṣamaṃ ced iha vaktavyaṃ   mayā dvija varottama
   kṣamaṃ ced iha vaktavyaṃ   mayā dvija vara_uttama /
Halfverse: c    matsamīpaṃ dvijaśreṣṭʰa   nāgantavyaṃ katʰaṃ cana
   mat-samīpaṃ dvija-śreṣṭʰa   na_āgantavyaṃ katʰaṃcana /14/ 14

Verse: 15 
Halfverse: a    evaṃ tava prapaśyāmi   śreyo bʰr̥gukulodvaha
   evaṃ tava prapaśyāmi   śreyo bʰr̥gu-kula_udvaha /
Halfverse: c    āgaccʰato hi te vipra   bʰaven mr̥tyur asaṃśayam
   āgaccʰato hi te vipra   bʰaven mr̥tyur asaṃśayam /15/

Verse: 16  {Vaiśaṃpāyana uvāca}
Halfverse: a    ity uktaḥ sa tadā rājñā   kṣamaṃ buddʰimatā hitam
   ity uktaḥ sa tadā rājñā   kṣamaṃ buddʰimatā hitam /
Halfverse: c    samanujñāpya rājānam   ahalyāṃ prati jagmivān
   samanujñāpya rājānam   ahalyāṃ prati jagmivān /16/

Verse: 17 
Halfverse: a    gr̥hītvā kuṇḍale divye   guru patnyāḥ priyaṃ karaḥ
   gr̥hītvā kuṇḍale divye   guru patnyāḥ priyaṃ karaḥ /
Halfverse: c    javena mahatā prāyād   gautamasyāśramaṃ prati
   javena mahatā prāyād   gautamasya_āśramaṃ prati /17/

Verse: 18 
Halfverse: a    yatʰā tayo rakṣaṇaṃ ca   madayantyābʰibʰāṣitam
   yatʰā tayo rakṣaṇaṃ ca   madayantyā_abʰibʰāṣitam /
Halfverse: c    tatʰā te kuṇḍale baddʰvā   tatʰā kr̥ṣṇājine 'nayat
   tatʰā te kuṇḍale baddʰvā   tatʰā kr̥ṣṇa_ajine_anayat /18/

Verse: 19 
Halfverse: a    sa kasmiṃś cit kṣudʰāviṣṭaḥ   pʰalabʰāra samanvitam
   sa kasmiṃścit kṣudʰā_āviṣṭaḥ   pʰala-bʰāra samanvitam /
Halfverse: c    bilvaṃ dadarśa kasmiṃś cid   āruroha kṣudʰānvitaḥ
   bilvaṃ dadarśa kasmiṃścid   āruroha kṣudʰā_anvitaḥ /19/

Verse: 20 
Halfverse: a    śākʰāsv āsajya tasyaiva   kr̥ṣṇājinam ariṃdama
   śākʰāsv āsajya tasya_eva   kr̥ṣṇa_ajinam ariṃ-dama /
Halfverse: c    yasmiṃs te kuṇḍale baddʰe   tadā dvija vareṇa vai
   yasmiṃs te kuṇḍale baddʰe   tadā dvija vareṇa vai /20/ 20

Verse: 21 
Halfverse: a    viśīrṇabandʰane tasmin   gate kr̥ṣṇājine mahīm
   viśīrṇa-bandʰane tasmin   gate kr̥ṣṇa_ajine mahīm /
Halfverse: c    apaśyad bʰujagaḥ kaś cit   te tatra maṇikuṇḍale
   apaśyad bʰujagaḥ kaścit   te tatra maṇi-kuṇḍale /21/

Verse: 22 
Halfverse: a    airāvata kulotpannaḥ   śīgʰro bʰūtvā tadā sa vai
   airāvata kula_utpannaḥ   śīgʰro bʰūtvā tadā sa vai /
Halfverse: c    vidaśyāsyena valmīkaṃ   viveśātʰa sa kuṇḍale
   vidaśya_āsyena valmīkaṃ   viveśa_atʰa sa kuṇḍale /22/

Verse: 23 
Halfverse: a    hriyamāṇe tu dr̥ṣṭvā sa   kuṇḍale bʰujagena ha
   hriyamāṇe tu dr̥ṣṭvā sa   kuṇḍale bʰujagena ha /
Halfverse: c    papāta vr̥kṣāt sodvego   duḥkʰāt paramakopanaḥ
   papāta vr̥kṣāt sa_udvego   duḥkʰāt parama-kopanaḥ /23/

Verse: 24 
Halfverse: a    sa daṇḍakāṣṭʰam ādāya   valmīkam akʰanat tadā
   sa daṇḍa-kāṣṭʰam ādāya   valmīkam akʰanat tadā /
Halfverse: c    krodʰāmarṣābʰitaptāṅgas   tato vai dvijapuṃgavaḥ
   krodʰa_amarṣa_abʰitapta_aṅgas   tato vai dvija-puṃgavaḥ /24/

Verse: 25 
Halfverse: a    tasya vegam asahyaṃ tam   asahantī vasuṃdʰarā
   tasya vegam asahyaṃ tam   asahantī vasuṃ-dʰarā /
Halfverse: c    daṇḍakāṣṭʰābʰinunnāṅgī   cacāla bʰr̥śam āturā
   daṇḍa-kāṣṭʰa_abʰinunna_aṅgī   cacāla bʰr̥śam āturā /25/

Verse: 26 
Halfverse: a    tataḥ kʰanata evātʰa   viprarṣer dʰaraṇītalam
   tataḥ kʰanata\ eva_atʰa   vipra-r̥ṣer dʰaraṇī-talam / ՙ
Halfverse: c    nāgalokasya pantʰānaṃ   kartukāmasya niścayāt
   nāga-lokasya pantʰānaṃ   kartu-kāmasya niścayāt /26/

Verse: 27 
Halfverse: a    ratʰena hariyuktena   taṃ deśam upajagmivān
   ratʰena hari-yuktena   taṃ deśam upajagmivān /
Halfverse: c    vajrapāṇir mahātejā   dadarśa ca dvijottamam
   vajra-pāṇir mahā-tejā   dadarśa ca dvija_uttamam /27/

Verse: 28 
Halfverse: a    sa tu taṃ brāhmaṇo bʰūtvā   tasya duḥkʰena duḥkʰitaḥ
   sa tu taṃ brāhmaṇo bʰūtvā   tasya duḥkʰena duḥkʰitaḥ /
Halfverse: c    uttaṅkam abravīt tāta   naitac cʰakyaṃ tvayeti vai
   uttaṅkam abravīt tāta   na_etat śakyaṃ tvayā_iti vai /28/

Verse: 29 
Halfverse: a    ito hi nāgaloko vai   yojanāni sahasraśaḥ
   ito hi nāga-loko vai   yojanāni sahasraśaḥ /
Halfverse: c    na daṇḍakāṣṭʰa sādʰyaṃ ca   manye kāryam idaṃ tava
   na daṇḍa-kāṣṭʰa sādʰyaṃ ca   manye kāryam idaṃ tava /29/ 29

Verse: 30  {Uttaṅka uvāca}
Halfverse: a    nāgaloke yadi brahman   na śakye kuṇḍale mayā
   nāga-loke yadi brahman   na śakye kuṇḍale mayā /
Halfverse: c    prāptuṃ prāṇān vimokṣyāmi   paśyatas te dvijottama
   prāptuṃ prāṇān vimokṣyāmi   paśyatas te dvija_uttama /30/ 30

Verse: 31 
Halfverse: a    yadā sa nāśakat tasya   niścayaṃ kartum anyatʰā
   yadā sa na_aśakat tasya   niścayaṃ kartum anyatʰā /
Halfverse: c    vajrapāṇis tadā daṇḍaṃ   vajrāstreṇa yuyoja ha
   vajra-pāṇis tadā daṇḍaṃ   vajra_astreṇa yuyoja ha /31/

Verse: 32 
Halfverse: a    tato vajraprahārais tair   dāryamāṇā vasuṃdʰarā
   tato vajra-prahārais tair   dāryamāṇā vasuṃ-dʰarā /
Halfverse: c    nāgalokasya pantʰānam   akaroj janamejaya
   nāga-lokasya pantʰānam   akaroj janamejaya /32/

Verse: 33 
Halfverse: a    sa tena mārgeṇa tadā   nāgalokaṃ viveśa ha
   sa tena mārgeṇa tadā   nāga-lokaṃ viveśa ha /
Halfverse: c    dadarśa nāgalokaṃ ca   yojanāni sahasraśaḥ
   dadarśa nāga-lokaṃ ca   yojanāni sahasraśaḥ /33/

Verse: 34 
Halfverse: a    prakāra nicayair divyair   maṇimuktābʰyalaṃkr̥taiḥ
   prakāra nicayair divyair   maṇi-mukta_abʰyalaṃkr̥taiḥ /
Halfverse: c    upapannaṃ mahābʰāga   śātakumbʰamayais tatʰā
   upapannaṃ mahā-bʰāga   śātakumbʰa-mayais tatʰā /34/

Verse: 35 
Halfverse: a    vāpīḥ spʰaṭikasopānā   nadīś ca vimalodakāḥ
   vāpīḥ spʰaṭika-sopānā   nadīś ca vimala_udakāḥ /
Halfverse: c    dadarśa vr̥kṣāṃś ca bahūn   nānādvija gaṇāyutān
   dadarśa vr̥kṣāṃś ca bahūn   nānā-dvija gaṇa_āyutān /35/

Verse: 36 
Halfverse: a    tasya lokasya ca dvāraṃ   dadarśa sa bʰr̥gūdvahaḥ
   tasya lokasya ca dvāraṃ   dadarśa sa bʰr̥gu_udvahaḥ /
Halfverse: c    pañcayojanavistāram   āyataṃ śatayojanam
   pañca-yojana-vistāram   āyataṃ śata-yojanam /36/

Verse: 37 
Halfverse: a    nāgalokam uttaṅkas tu   prekṣya dīno 'bʰavat tadā
   nāga-lokam uttaṅkas tu   prekṣya dīno_abʰavat tadā /
Halfverse: c    nirāśaś cābʰavat tāta   kuṇḍalāharaṇe punaḥ
   nirāśaś ca_abʰavat tāta   kuṇḍala_āharaṇe punaḥ /37/

Verse: 38 
Halfverse: a    tatra provāca turagas   taṃ kr̥ṣṇa śvetavāladʰiḥ
   tatra provāca turagas   taṃ kr̥ṣṇa śveta-vāladʰiḥ /
Halfverse: c    tāmrāsya netaḥ kauravya   prajvalann iva tejasā
   tāmra_āsya netaḥ kauravya   prajvalann iva tejasā /38/

Verse: 39 
Halfverse: a    dʰamasv āpānam etan me   tatas tvaṃ vipra lalpsyase
   dʰamasv[?] āpānam etan me   tatas tvaṃ vipra lalpsyase /
Halfverse: c    airāvata suteneha   tavānīte hi kuṇḍale
   airāvata sutena_iha   tava_ānīte hi kuṇḍale /39/

Verse: 40 
Halfverse: a    mā jugupsāṃ kr̥tʰāḥ putra   tvam atrārtʰe katʰaṃ cana
   mā jugupsāṃ kr̥tʰāḥ putra   tvam atra_artʰe katʰaṃcana / ՙ
Halfverse: c    tvayaitad dʰi samācīrṇaṃ   gautamasyāśrame tadā
   tvayā_etadd^hi samācīrṇaṃ   gautamasya_āśrame tadā /40/ 40

Verse: 41  {Uttaṅka uvāca}
Halfverse: a    katʰaṃ bʰavantaṃ jānīyām   upādʰyāyāśramaṃ prati
   katʰaṃ bʰavantaṃ jānīyām   upādʰyāya_āśramaṃ prati /
Halfverse: c    yan mayā cīrṇa pūrvaṃ ca   śrotum iccʰāmi tad dʰyaham
   yan mayā cīrṇa pūrvaṃ ca   śrotum iccʰāmi tadd^hy-aham /41/ 41

Verse: 42  {Aśva uvāca}
Halfverse: a    guror guruṃ māṃ jānīhi   jvalitaṃ jātavedasam
   guror guruṃ māṃ jānīhi   jvalitaṃ jāta-vedasam /
Halfverse: c    tvayā hy ahaṃ sadā vatsa   guror artʰe 'bʰipūjitaḥ
   tvayā hy ahaṃ sadā vatsa   guror artʰe_abʰipūjitaḥ /42/

Verse: 43 
Halfverse: a    satataṃ pūjito vipra   śucinā bʰr̥gunandana
   satataṃ pūjito vipra   śucinā bʰr̥gu-nandana /
Halfverse: c    tasmāc cʰreyo vidʰāsyāmi   tavaivaṃ kuru māciram
   tasmāt śreyo vidʰāsyāmi   tava_evaṃ kuru mā-ciram /43/

Verse: 44 
Halfverse: a    ity uktaḥ sa tatʰākārṣīd   uttaṅkaś citrabʰānunā
   ity uktaḥ sa tatʰā_akārṣīd   uttaṅkaś citra-bʰānunā /
Halfverse: c    gʰr̥tārciḥ prītimāṃś cāpi   prajajvāla didʰakṣayā
   gʰr̥ta_arciḥ prītimāṃś ca_api   prajajvāla didʰakṣayā /44/

Verse: 45 
Halfverse: a    tato 'sya romakūpebʰyo   dʰmāyamānasya bʰārata
   tato_asya roma-kūpebʰyo   dʰmāyamānasya bʰārata /
Halfverse: c    gʰanaḥ prādur abʰūd dʰūmo   nāgalokabʰayāvahaḥ
   gʰanaḥ prādur abʰūd dʰūmo   nāga-loka-bʰaya_āvahaḥ /45/

Verse: 46 
Halfverse: a    tena dʰūmena sahasā   vardʰamānena bʰārata
   tena dʰūmena sahasā   vardʰamānena bʰārata /
Halfverse: c    nāgaloke mahārāja   na prajñāyata kiṃ cana
   nāga-loke mahā-rāja   na prajñāyata kiṃcana /46/

Verse: 47 
Halfverse: a    hāhākr̥tam abʰūt sarvam   airāvata niveśanam
   hāhā-kr̥tam abʰūt sarvam   airāvata niveśanam /
Halfverse: c    vāsukipramukʰānāṃ ca   nāgānāṃ janamejaya
   vāsuki-pramukʰānāṃ ca   nāgānāṃ janamejaya /47/

Verse: 48 
Halfverse: a    na prakāśanta veśmāni   dʰūmaruddʰāni bʰārata
   na prakāśanta veśmāni   dʰūma-ruddʰāni bʰārata /
Halfverse: c    nīhārasaṃvr̥tānīva   vanāni girayas tatʰā
   nīhāra-saṃvr̥tāni_iva   vanāni girayas tatʰā /48/

Verse: 49 
Halfverse: a    te dʰūmaraktanayanā   vahni tejo 'bʰitāpitāḥ
   te dʰūma-rakta-nayanā   vahni tejo_abʰitāpitāḥ /
Halfverse: c    ājagmur niścayaṃ jñātuṃ   bʰārgavasyāti tejasaḥ
   ājagmur niścayaṃ jñātuṃ   bʰārgavasya_ati tejasaḥ /49/

Verse: 50 
Halfverse: a    śrutvā ca niścayaṃ tasya   maharṣes tigmatejasaḥ
   śrutvā ca niścayaṃ tasya   maharṣes tigma-tejasaḥ /
Halfverse: c    saṃbʰrāntamanasaḥ sarve   pūjāṃ cakrur yatʰāvidʰi
   saṃbʰrānta-manasaḥ sarve   pūjāṃ cakrur yatʰā-vidʰi /50/ 50

Verse: 51 
Halfverse: a    sarve prāñjalayo nāgā   vr̥ddʰabāla purogamāḥ
   sarve prāñjalayo nāgā   vr̥ddʰa-bāla purogamāḥ /
Halfverse: c    śirobʰiḥ praṇipatyocuḥ   prasīda bʰagavann iti
   śirobʰiḥ praṇipatya_ūcuḥ   prasīda bʰagavann iti /51/ 51

Verse: 52 
Halfverse: a    prasādya brāhmaṇaṃ te tu   pādyam argʰyaṃ nivedya ca
   prasādya brāhmaṇaṃ te tu   pādyam argʰyaṃ nivedya ca /
Halfverse: c    prāyaccʰan kuṇḍale divye   pannagāḥ paramārcite
   prāyaccʰan kuṇḍale divye   pannagāḥ parama_arcite /52/

Verse: 53 
Halfverse: a    tataḥ saṃpūjito nāgais   tatrottaṅkaḥ pratāpavān
   tataḥ saṃpūjito nāgais   tatra_uttaṅkaḥ pratāpavān /
Halfverse: c    agniṃ pradakṣiṇaṃ kr̥tvā   jagāma gurusadma tat
   agniṃ pradakṣiṇaṃ kr̥tvā   jagāma guru-sadma tat /53/

Verse: 54 
Halfverse: a    sa gatvā tvarito rājan   gautamasya niveśanam
   sa gatvā tvarito rājan   gautamasya niveśanam /
Halfverse: c    prāyaccʰat kuṇḍale divye   guru patnyai tadānagʰa
   prāyaccʰat kuṇḍale divye   guru patnyai tadā_anagʰa /54/

Verse: 55 
Halfverse: a    evaṃ mahātmanā tena   trīm̐l lokāñ janamejaya
   evaṃ mahātmanā tena   trīm̐l lokān janamejaya /
Halfverse: c    parikramyāhr̥te divye   tatas te maṇikuṇḍale
   parikramya_āhr̥te divye   tatas te maṇi-kuṇḍale /55/

Verse: 56 
Halfverse: a    evaṃ prabʰāvaḥ sa munir   uttaṅko bʰaratarṣabʰa
   evaṃ prabʰāvaḥ sa munir   uttaṅko bʰarata-r̥ṣabʰa /
Halfverse: c    pareṇa tapasā yukto   yan māṃ tvaṃ paripr̥ccʰasi
   pareṇa tapasā yukto   yan māṃ tvaṃ paripr̥ccʰasi /56/ (E)56



Next part


This text is part of the TITUS edition of Mahabharata.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.