TITUS
Mahabharata
Part No. 241
Previous part

Chapter: 16 
Adhyāya 16


Verse: 1  {Vāsudeva uvāca}
Halfverse: a    jātasya bʰārate vaṃśe   tatʰā kuntyāḥ sutasya ca
   jātasya bʰārate vaṃśe   tatʰā kuntyāḥ sutasya ca /
Halfverse: c    yā vai yuktā matiḥ seyam   arjunena pradarśitā
   yā vai yuktā matiḥ sā_iyam   arjunena pradarśitā /1/

Verse: 2 
Halfverse: a    na mr̥tyoḥ samayaṃ vidma   rātrau vā yadi vā divā
   na mr̥tyoḥ samayaṃ vidma   rātrau vā yadi vā divā /
Halfverse: c    na cāpi kaṃ cid amaram   ayuddʰenāpi śuśrumaḥ
   na ca_api kaṃcid amaram   ayuddʰena_api śuśrumaḥ /2/

Verse: 3 
Halfverse: a    etāvad eva puruṣaiḥ   kāryaṃ hr̥dayatoṣaṇam
   etāvad eva puruṣaiḥ   kāryaṃ hr̥daya-toṣaṇam / ՙ
Halfverse: c    nayena vidʰidr̥ṣṭena   yad upakramate parān
   nayena vidʰi-dr̥ṣṭena   yad upakramate parān /3/

Verse: 4 
Halfverse: a    sunayasyānapāyasya   saṃyuge paramaḥ kramaḥ
   sunayasya_anapāyasya   saṃyuge paramaḥ kramaḥ /
Halfverse: c    saṃśayo jāyate sāmye   sāmyaṃ ca na bʰaved dvayoḥ
   saṃśayo jāyate sāmye   sāmyaṃ ca na bʰaved dvayoḥ /4/

Verse: 5 
Halfverse: a    te vayaṃ nayam āstʰāya   śatrudehasamīpagāḥ
   te vayaṃ nayam āstʰāya   śatru-deha-samīpagāḥ /
Halfverse: c    katʰam antaṃ na gaccʰema   vr̥kṣasyeva nadīrayāḥ
   katʰam antaṃ na gaccʰema   vr̥kṣasya_iva nadī-rayāḥ /
Halfverse: e    pararandʰre parākrāntāḥ   svarandʰrāvaraṇe stʰitāḥ
   para-randʰre parākrāntāḥ   sva-randʰra_āvaraṇe stʰitāḥ /5/

Verse: 6 
Halfverse: a    vyūḍʰānīkair anubalair   nopeyād balavattaram
   vyūḍʰa_anīkair anubalair   na_upeyād balavattaram /
Halfverse: c    iti buddʰimatāṃ nītis   tan mamāpīha rocate
   iti buddʰimatāṃ nītis   tan mama_api_iha rocate /6/

Verse: 7 
Halfverse: a    anavadyā hy asaṃbuddʰāḥ   praviṣṭāḥ śatrusadma tat
   anavadyā hy asaṃbuddʰāḥ   praviṣṭāḥ śatru-sadma tat /
Halfverse: c    śatrudeham upākramya   taṃ kāmaṃ prāpnuyāmahe
   śatru-deham upākramya   taṃ kāmaṃ prāpnuyāmahe /7/

Verse: 8 
Halfverse: a    eko hy eva śriyaṃ nityaṃ   bibʰarti puruṣarṣabʰa
   eko hy eva śriyaṃ nityaṃ   bibʰarti puruṣa-r̥ṣabʰa /
Halfverse: c    antarātmeva bʰūtānāṃ   tat kṣaye vai balakṣayaḥ
   antar-ātmā_iva bʰūtānāṃ   tat kṣaye vai bala-kṣayaḥ /8/

Verse: 9 
Halfverse: a    atʰa cet taṃ nihatyājau   śeṣeṇābʰisamāgatāḥ
   atʰa cet taṃ nihatya_ājau   śeṣeṇa_abʰisamāgatāḥ /
Halfverse: c    prāpnuyāma tataḥ svargaṃ   jñātitrāṇa parāyanāḥ
   prāpnuyāma tataḥ svargaṃ   jñāti-trāṇa parāyanāḥ /9/

Verse: 10  {Yudʰiṣṭʰira uvāca}
Halfverse: a    kr̥ṣṇa ko 'yaṃ jarāsaṃdʰaḥ   kiṃ vīryaḥ kiṃ parākramaḥ
   kr̥ṣṇa ko_ayaṃ jarā-saṃdʰaḥ   kiṃ vīryaḥ kiṃ parākramaḥ /
Halfverse: c    yas tvāṃ spr̥ṣṭvāgnisadr̥śaṃ   na dagdʰaḥ śalabʰo yatʰā
   yas tvāṃ spr̥ṣṭvā_agni-sadr̥śaṃ   na dagdʰaḥ śalabʰo yatʰā /10/

Verse: 11  {Kr̥ṣṇa uvāca}
Halfverse: a    śr̥ṇu rājañ jarāsaṃdʰo   yad vīryo yat parākramaḥ
   śr̥ṇu rājan jarā-saṃdʰo   yat vīryo yat parākramaḥ /
Halfverse: c    yatʰā copekṣito 'smābʰir   bahuśaḥ kr̥tavipriyaḥ
   yatʰā ca_upekṣito_asmābʰir   bahuśaḥ kr̥ta-vipriyaḥ /11/

Verse: 12 
Halfverse: a    akṣauhiṇīnāṃ tisr̥ṇām   āsīt samaradarpitaḥ
   akṣauhiṇīnāṃ tisr̥ṇām   āsīt samara-darpitaḥ /
Halfverse: c    rājā br̥hadratʰo nāma   magadʰādʰipatiḥ patiḥ
   rājā br̥had-ratʰo nāma   magadʰa_adʰipatiḥ patiḥ /12/

Verse: 13 
Halfverse: a    rūpavān vīryasaṃpannaḥ   śrīmān atulavikramaḥ
   rūpavān vīrya-saṃpannaḥ   śrīmān atula-vikramaḥ /
Halfverse: c    nityaṃ dīkṣā kr̥śa tanuḥ   śatakratur ivāparaḥ
   nityaṃ dīkṣā kr̥śa tanuḥ   śata-kratur iva_aparaḥ /13/

Verse: 14 
Halfverse: a    tejasā sūryasadr̥śaḥ   kṣamayā pr̥tʰivīsamaḥ
   tejasā sūrya-sadr̥śaḥ   kṣamayā pr̥tʰivī-samaḥ /
Halfverse: c    yamāntakasamaḥ kope   śriyā vaiśravaṇopamaḥ
   yama_antaka-samaḥ kope   śriyā vaiśravaṇa_upamaḥ /14/

Verse: 15 
Halfverse: a    tasyābʰijana saṃyuktair   guṇair bʰaratasattama
   tasya_abʰijana saṃyuktair   guṇair bʰarata-sattama /
Halfverse: c    vyāpteyaṃ pr̥tʰivī sarvā   sūryasyeva gabʰastibʰiḥ
   vyāptā_iyaṃ pr̥tʰivī sarvā   sūryasya_iva gabʰastibʰiḥ /15/

Verse: 16 
Halfverse: a    sa kāśirājasya sute   yamaje bʰaratarṣabʰa
   sa kāśi-rājasya sute   yamaje bʰarata-r̥ṣabʰa /
Halfverse: c    upayeme mahāvīryo   rūpadraviṇa saṃmate
   upayeme mahā-vīryo   rūpa-draviṇa saṃmate /16/

Verse: 17 
Halfverse: a    tayoś cakāra samayaṃ   mitʰaḥ sa puruṣarṣabʰaḥ
   tayoś cakāra samayaṃ   mitʰaḥ sa puruṣa-r̥ṣabʰaḥ /
Halfverse: c    nātivartiṣya ity evaṃ   patnībʰyāṃ saṃnidʰau tadā
   na_ativartiṣya\ ity evaṃ   patnībʰyāṃ saṃnidʰau tadā /17/

Verse: 18 
Halfverse: a    sa tābʰyāṃ śuśubʰe rājā   patnībʰyāṃ manujādʰipa
   sa tābʰyāṃ śuśubʰe rājā   patnībʰyāṃ manuja_adʰipa /
Halfverse: c    priyābʰyām anurūpābʰyāṃ   kareṇubʰyām iva dvipaḥ
   priyābʰyām anurūpābʰyāṃ   kareṇubʰyām iva dvipaḥ /18/

Verse: 19 
Halfverse: a    tayor madʰyagataś cāpi   rarāja vasudʰādʰipaḥ
   tayor madʰya-gataś ca_api   rarāja vasudʰā_adʰipaḥ /
Halfverse: c    gaṅgāyamunayor madʰye   mūrtimān iva sāgaraḥ
   gaṅgā-yamunayor madʰye   mūrtimān iva sāgaraḥ /19/

Verse: 20 
Halfverse: a    viṣayeṣu nimagnasya   tasya yauvanam atyagāt
   viṣayeṣu nimagnasya   tasya yauvanam atyagāt /
Halfverse: c    na ca vaṃśakaraḥ putras   tasyājāyata kaś cana
   na ca vaṃśa-karaḥ putras   tasya_ajāyata kaścana /20/

Verse: 21 
Halfverse: a    maṅgalair bahubʰir homaiḥ   putra kāmābʰir iṣṭibʰiḥ
   maṅgalair bahubʰir homaiḥ   putra kāmābʰir iṣṭibʰiḥ /
Halfverse: c    nāsasāda nr̥paśreṣṭʰaḥ   putraṃ kulavivardʰanam
   na_āsasāda nr̥pa-śreṣṭʰaḥ   putraṃ kula-vivardʰanam /21/

Verse: 22 
Halfverse: a    atʰa kākṣīvataḥ putraṃ   gautamasya mahātmanaḥ
   atʰa kākṣīvataḥ putraṃ   gautamasya mahātmanaḥ /
Halfverse: c    śuśrāva tapasi śrāntam   udāraṃ caṇḍakauśikam
   śuśrāva tapasi śrāntam   udāraṃ caṇḍa-kauśikam /22/

Verse: 23 
Halfverse: a    yadr̥ccʰayāgataṃ taṃ tu   vr̥kṣamūlam upāśritam
   yadr̥ccʰayā_āgataṃ taṃ tu   vr̥kṣa-mūlam upāśritam /
Halfverse: c    patnībʰyāṃ sahito rājā   sarvaratnair atoṣayat
   patnībʰyāṃ sahito rājā   sarva-ratnair atoṣayat /23/

Verse: 24 
Halfverse: a    tam abravīt satyadʰr̥tiḥ   satyavāg r̥ṣisattamaḥ
   tam abravīt satya-dʰr̥tiḥ   satya-vāg r̥ṣi-sattamaḥ /
Halfverse: c    parituṣṭo 'smi te rājan   varaṃ varaya suvrata
   parituṣṭo_asmi te rājan   varaṃ varaya suvrata /24/

Verse: 25 
Halfverse: a    tataḥ sabʰāryaḥ pranaṭas   tam uvāca br̥hadratʰaḥ
   tataḥ sabʰāryaḥ pranaṭas   tam uvāca br̥had-ratʰaḥ /
Halfverse: c    putradarśananairāśyād   bāṣpagadgadayā girā
   putra-darśana-nairāśyād   bāṣpa-gadgadayā girā /25/

Verse: 26  {Br̥hadratʰa uvāca}
Halfverse: a    bʰagavan rājyam utsr̥jya   prastʰitasya tapovanam
   bʰagavan rājyam utsr̥jya   prastʰitasya tapo-vanam /
Halfverse: c    kiṃ vareṇālpa bʰāgyasya   kiṃ rājyenāprajasya me
   kiṃ vareṇa_alpa bʰāgyasya   kiṃ rājyena_aprajasya me /26/

Verse: 27  {Kr̥ṣṇa uvāca}
Halfverse: a    etac cʰrutvā munir dʰyānam   agamat kṣubʰitendriyaḥ
   etat śrutvā munir dʰyānam   agamat kṣubʰita_indriyaḥ /
Halfverse: c    tasyaiva cāmra vr̥kṣasya   cʰāyāyāṃ samupāviśat
   tasya_eva ca_āmra vr̥kṣasya   cʰāyāyāṃ samupāviśat /27/ ՙ

Verse: 28 
Halfverse: a    tasyopaviṣṭasya muner   utsaṅge nipapāta ha
   tasya_upaviṣṭasya muner   utsaṅge nipapāta ha /
Halfverse: c    avātam aśukādaṣṭam   ekam āmrapʰalaṃ kila
   avātam aśuka_ādaṣṭam   ekam āmra-pʰalaṃ kila /28/ ՙ

Verse: 29 
Halfverse: a    tat pragr̥hya muniśreṣṭʰo   hr̥dayenābʰimantrya ca
   tat pragr̥hya muni-śreṣṭʰo   hr̥dayena_abʰimantrya ca /
Halfverse: c    rājñe dadāv apratimaṃ   putrasaṃprāpti kārakam
   rājñe dadāv apratimaṃ   putra-saṃprāpti kārakam /29/

Verse: 30 
Halfverse: a    uvāca ca mahāprājñas   taṃ rājānaṃ mahāmuniḥ
   uvāca ca mahā-prājñas   taṃ rājānaṃ mahā-muniḥ /
Halfverse: c    gaccʰa rājan kr̥tārtʰo 'si   nivarta manujādʰipa
   gaccʰa rājan kr̥ta_artʰo_asi   nivarta manuja_adʰipa /30/

Verse: 31 
Halfverse: a    yatʰā samayam ājñāya   tadā sa nr̥pasattamaḥ
   yatʰā samayam ājñāya   tadā sa nr̥pa-sattamaḥ /
Halfverse: c    dvābʰyām ekaṃ pʰalaṃ prādāt   patnībʰyāṃ bʰaratarṣabʰa
   dvābʰyām ekaṃ pʰalaṃ prādāt   patnībʰyāṃ bʰarata-r̥ṣabʰa /31/

Verse: 32 
Halfverse: a    te tad āmraṃ dvidʰākr̥tvā   bʰakṣayām āsatuḥ śubʰe
   te tad āmraṃ dvidʰā-kr̥tvā   bʰakṣayām āsatuḥ śubʰe /
Halfverse: c    bʰāvitvād api cārtʰasya   satyavākyāt tatʰā muneḥ
   bʰāvitvād api ca_artʰasya   satya-vākyāt tatʰā muneḥ /32/

Verse: 33 
Halfverse: a    tayoḥ samabʰavad garbʰaḥ   pʰalaprāśana saṃbʰavaḥ
   tayoḥ samabʰavad garbʰaḥ   pʰala-prāśana saṃbʰavaḥ /
Halfverse: c    te ca dr̥ṣṭvā narapatiḥ   parāṃ mudam avāpa ha
   te ca dr̥ṣṭvā nara-patiḥ   parāṃ mudam avāpa ha /33/

Verse: 34 
Halfverse: a    atʰa kāle mahāprājña   yatʰā samayam āgate
   atʰa kāle mahā-prājña   yatʰā samayam āgate /
Halfverse: c    prajāyetām ubʰe rājañ   śarīraśakale tadā
   prajāyetām ubʰe rājan   śarīra-śakale tadā /34/

Verse: 35 
Halfverse: a    ekākṣibāhucaraṇe   ardʰodara mukʰaspʰije
   eka_akṣi-bāhu-caraṇe ardʰa_udara mukʰa-spʰije / ՙ
Halfverse: c    dr̥ṣṭvā śarīraśakale   pravepāte ubʰe bʰr̥śam
   dr̥ṣṭvā śarīra-śakale   pravepāte\ ubʰe bʰr̥śam /35/

Verse: 36 
Halfverse: a    udvigne saha saṃmantrya   te bʰaginyau tadābale
   udvigne saha saṃmantrya   te bʰaginyau tadā_abale /
Halfverse: c    sajīve prāṇiśakale   tatyajāte suduḥkʰite {!}
   sajīve prāṇi-śakale   tatyajāte suduḥkʰite /36/ {!}

Verse: 37 
Halfverse: a    tayor dʰātryau susaṃvīte   kr̥tvā te garbʰasaṃplave
   tayor dʰātryau susaṃvīte   kr̥tvā te garbʰa-saṃplave /
Halfverse: c    nirgamyāntaḥ puradvārāt   samutsr̥jyāśu jagmatuḥ
   nirgamya_antaḥ pura-dvārāt   samutsr̥jya_āśu jagmatuḥ /37/

Verse: 38 
Halfverse: a    te catuṣpatʰa nikṣipte   jarā nāmātʰa rākṣasī
   te catuṣ-patʰa nikṣipte   jarā nāma_atʰa rākṣasī /
Halfverse: c    jagrāha manujavyāgʰramāṃsaśoṇitabʰojanā
   jagrāha manuja-vyāgʰra-māṃsa-śoṇita-bʰojanā /38/

Verse: 39 
Halfverse: a    kartukāmā sukʰavahe   śakale sā tu rākṣasī
   kartu-kāmā sukʰa-vahe   śakale sā tu rākṣasī / ՙ
Halfverse: c    saṃgʰaṭṭayām āsa tadā   vidʰānabalacoditā
   saṃgʰaṭṭayām āsa tadā   vidʰāna-bala-coditā /39/

Verse: 40 
Halfverse: a    te samānīta mātre tu   śakale puruṣarṣabʰa
   te samānīta mātre tu   śakale puruṣa-r̥ṣabʰa /
Halfverse: c    ekamūrti kr̥te vīraḥ   kumāraḥ samapadyata
   eka-mūrti kr̥te vīraḥ   kumāraḥ samapadyata /40/

Verse: 41 
Halfverse: a    tataḥ sā rākṣasī rājan   vismayotpʰullalocanā
   tataḥ sā rākṣasī rājan   vismaya_utpʰulla-locanā /
Halfverse: c    na śaśāka samudvodʰuṃ   vajrasāra mayaṃ śiśum
   na śaśāka samudvodʰuṃ   vajra-sāra mayaṃ śiśum /41/

Verse: 42 
Halfverse: a    bālas tāmratalaṃ muṣṭiṃ   kr̥tvā cāsye nidʰāya saḥ
   bālas tāmra-talaṃ muṣṭiṃ   kr̥tvā ca_āsye nidʰāya saḥ /
Halfverse: c    prākrośad atisaṃrambʰāt   satoya iva toyadaḥ
   prākrośad atisaṃrambʰāt   satoya\ iva toyadaḥ /42/

Verse: 43 
Halfverse: a    tena śabdena saṃbʰrāntaḥ   sahasāntaḥ pure janaḥ
   tena śabdena saṃbʰrāntaḥ   sahasā_antaḥ pure janaḥ /
Halfverse: c    nirjagāma naravyāgʰra   rājñā saha paraṃtapa
   nirjagāma nara-vyāgʰra   rājñā saha paraṃ-tapa /43/

Verse: 44 
Halfverse: a    te cābale pariglāne   payaḥ pūrṇapayodʰare
   te ca_abale pariglāne   payaḥ pūrṇa-payo-dʰare /
Halfverse: c    nirāśe putralābʰāya   sahasaivābʰyagaccʰatām
   nirāśe putra-lābʰāya   sahasā_eva_abʰyagaccʰatām /44/

Verse: 45 
Halfverse: a    atʰa dr̥ṣṭvā tatʰā bʰūte   rājānaṃ ceṣṭa saṃtatim
   atʰa dr̥ṣṭvā tatʰā bʰūte   rājānaṃ ceṣṭa saṃtatim /
Halfverse: c    taṃ ca bālaṃ subalinaṃ   cintayām āsa rākṣasī
   taṃ ca bālaṃ subalinaṃ   cintayām āsa rākṣasī /45/

Verse: 46 
Halfverse: a    nārhāmi viṣaye rājño   vasantī putra gr̥ddʰinaḥ
   na_arhāmi viṣaye rājño   vasantī putra gr̥ddʰinaḥ /
Halfverse: c    bālaṃ putram upādātuṃ   megʰalekʰeva bʰāskaram
   bālaṃ putram upādātuṃ   megʰa-lekʰā_iva bʰāskaram /46/

Verse: 47 
Halfverse: a    sā kr̥tvā mānuṣaṃ rūpam   uvāca manujādʰipam
   sā kr̥tvā mānuṣaṃ rūpam   uvāca manuja_adʰipam /
Halfverse: c    br̥hadratʰasutas te 'yaṃ   maddattaḥ pratigr̥hyatām
   br̥had-ratʰa-sutas te_ayaṃ   mad-dattaḥ pratigr̥hyatām /47/

Verse: 48 
Halfverse: a    tava patnī dvaye jāto   dvijātivaraśāsanāt
   tava patnī dvaye jāto   dvi-jāti-vara-śāsanāt /
Halfverse: c    dʰātrī janaparityakto   mamāyaṃ parirakṣitaḥ
   dʰātrī jana-parityakto   mama_ayaṃ parirakṣitaḥ /48/

Verse: 49 
Halfverse: a    tatas te bʰarataśreṣṭʰa   kāśirājasute śubʰe
   tatas te bʰarata-śreṣṭʰa   kāśi-rāja-sute śubʰe /
Halfverse: c    taṃ bālam abʰipatyāśu   prasnavair abʰiṣiñcatām
   taṃ bālam abʰipatya_āśu   prasnavair abʰiṣiñcatām /49/

Verse: 50 
Halfverse: a    tataḥ sa rājā saṃhr̥ṣṭaḥ   sarvaṃ tad upalabʰya ca
   tataḥ sa rājā saṃhr̥ṣṭaḥ   sarvaṃ tad upalabʰya ca /
Halfverse: c    apr̥ccʰan navahemābʰāṃ   rākṣasīṃ tām arākṣasīm
   apr̥ccʰan nava-hema_ābʰāṃ   rākṣasīṃ tām arākṣasīm /50/

Verse: 51 
Halfverse: a    kā tvaṃ kamalagarbʰābʰe   mama putra pradāyinī
   kā tvaṃ kamala-garbʰa_ābʰe   mama putra pradāyinī /
Halfverse: c    kāmayā brūhi kalyāṇi   devatā pratibʰāsi me
   kāmayā brūhi kalyāṇi   devatā pratibʰāsi me /51/ (E)51



Next part


This text is part of the TITUS edition of Mahabharata.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.