TITUS
Shvidi Mtiebi
Part No. 16
Previous part

Chapter: XV  
მანი ბრძენისაგან ლალის-ფერს დარბაზში მეოთხის იყლიმის ხელმწიფის ქალისას ბარამ ხელმწიფეს წინაშე ამბის მბობა.



Strophe: 759  



Verse: a        მეფე დალოცა ჩინელმან   მუნვე ჩინურის ენითა:
Verse: b        "ტახტისა მაშვენებელო,   გავიხარებდეთ თქვენითა,
Verse: g        მრავალ-წლამდისი ჴელმწიფე   იქების ბრძენთა ენითა,
Verse: d     და   კვლა იხარებდეს მსმენელნი   თქვენის ამბისა სმენითა"!


Strophe: 760  



Verse: a        თქვა: "რუსეთს იყო ჴელმწიფე,   მდიდარი, საქონლიანი,
Verse: b     Page of Ms. A: 101     უხვი, გამცემი, ჭკვიანი,   პირ-მხიარული, წყლიანი,
Verse: g        შემბრალებელი გლახაკთა,   გულ-წყნარი, სამართლიანი;
Verse: d     და   მას ახლდა ჯარი თავადთა,   მამაცნი, ერთობ ჴმლიანი.


Strophe: 761  



Verse: a        მას ქალი ჰყვანდა, მნათობად   ის სჯობდა მზეს და მთვარესა,
Verse: b        მოჰფინის შუქი, ვით მზემან,   სამყოფთა შიგან, გარესა;
Verse: g        მისთა მნახველთა ვისის და   ზილიხას არ ადარესა,
Verse: d     და   მას დროსა მზემ და მთვარემან   მნათობა მიაბარესა.



Verse: n.g     მნახველთა _ მჭურეტელთა D; ზილიხანს D.
Verse: n.d     მისსა დროსა D.
Verse: n.     761 და 762 სტროფები ერთი მეორის ადგილასაა D-ში.



Strophe: 762  



Verse: a        სუმბულის ტევრსა ჰიჯაბად   მზის შუქსა გარე-ახევდა,
Verse: b        ბროლ-ლალსა, ვარდსა, გიშერსა   მზის შუქს არ დაანახევდა,
Verse: g        შავსა გიშრისა წამწამსა   გულს ლახვრად მოუმახევდა,
Verse: d     და   ვის ესმა მისი სიტურფე,   მიწყივ ოხრევდა, ახევდა.



Verse: n.a     იჯაბად D; ახვევდა A.
Verse: n.g     მოუმახვევდა A.
Verse: n.d     ახვევდა A.



Strophe: 763  



Verse: a        ქვეყნად გაითქვა სიტურფე   მის მზისა შვენიერისა,
Verse: b        ყოვლგნით მოატყდეს მთხოელნი   მეფე-და-შარიერისა,
Verse: g        კვლა მოციქულნი ყოველთა   კარს უდგნენ ყრმა-და-ბერისა;
Verse: d     და   იყო ჴელმწიფე მიმცემი   თვით პასუხისა ვერისა.



Verse: n.a     მოატყდა D.
Verse: n.g     მოციქული A.



Strophe: 764  



Verse: a        ქალსა უამბო მეფემან,   რაცა მას წაჰკიდებოდა,
Verse: b        ჴელმწიფეთაგან ყოველგნით   რომ მათხოვარნი ხლებოდა;
Verse: g        იცოდა, რომე იგი მზე   მათს ნებას არ მიჰყვებოდა,
Verse: d     და   არ მოელოდა გაყრასა,   მით გული დაედებოდა.



Verse: n.b     შემიტყვია _ შემიგნია D.



Strophe: 765  



Verse: a        ქალმან ჰკადრა ჴელმწიფესა   ქება მისი შესაფერი:
Verse: b        "შემიტყვია, რომ მე მითხოვს   ყოვლი კაცი, ყრმა და ბერი;
Verse: g        ჴელმწიფესა კარს უდგანან   მათხოვარნი, სრულად ერი,
Verse: d     და   ერთსა რასმე მოვაჴსენებ,   თუ მიბრძანებს შარიერი".


Strophe: 766  



Verse: a        "კოშკი ამიგე მაღალი,   გონება-მიუწვდომელი,
Verse: b        კარი შევაბათ მას კოშკსა   კაცთაგან მიუჴდომელი;
Verse: g        მას შიგან დამსვი; თუცაღა   მოვიდეს ჩემი მდომელი, _
Verse: d     და   ვის შოვნა სწადდეს, _ იგი   ქნას, მე რომე ვჰკადრო რომელი".


Strophe: 767  



Verse: a        "თუ ვინ ათავოს პირობა,   მიჰხვდეს გულისა წადილსა,
Verse: b        ვინ რომ ვერ მიჰხვდეს, ვავიწყებ   მას საღამოსა და დილსა,
Verse: g        მივსცემ სისხლისა ბანასა,   ჩემგანვე დანაქადილსა,
Verse: d     და   მით გაუძნელებ ყოველთა   ამა საქმესა ადვილსა.


Strophe: 768  



Verse: a        მოსწონდა რუსთა მეფესა   ტურფა თათბირი ქალისა;
Verse: b     Page of Ms. A: 102     უბრძანა, კოშკი აუგეს,   მაღალი, კლდისა სალისა,
Verse: g        მას შიგან მყოფი უშიშრად   იყო ჴელმწიფეთ ძალისა,
Verse: d     და   გზა ვერა პოვის მებრძოლმან   შესავალ-გასავალისა.


Strophe: 769  



Verse: a        მისავალს მორთეს ტილისმი,   კაცთაგან მიუჴდომელი,
Verse: b        ორი მებრძოლი სინისა,   კაცთ სისხლთა ღვრისა მდომელი;
Verse: g        ვერ მორჩის მათსა ზარბათსა,   კაცი მივიდის რომელი,
Verse: d     და   მათ მოკლეს კაცი მრავალი,   გონება-მიუწვდომელი.


Strophe: 770  



Verse: a        სახე დახატეს მხატვართა   მის უებროსა ქალისა,
Verse: b     Page of Ms. D: 167    ესე არს სახე ქალისა,   რუსთ ჴელმწიფეთა გვარისა;
Verse: g        ვის სწადდეს შეყრა მის მზისა,   ნაზისა ჴმა-ნარნარისა,
Verse: d     და   მან გაათავოს პირობა,   რაც მისგან თქმული არისა.


Strophe: 771  



Verse: a        "უნდა რომ ციხე ამართვას,   მან დავლოს ბანით ბანები,
Verse: b        კვლა ოთხი სხვა არს სიტყვები,   სათქმელი სათარგმანები;
Verse: g        ვინ მიჰხვდეს მასვე თარგმანსა,   მე თავი ჩემი ვანები,
Verse: d     და   ვერ მიჰხვდეს, მისთვის სისხლთა   ღვრად კვლაცა მოვლესო დანები".



Verse: n.b     კვლავ ოთხი სხვა არის სათქმელი ქართული სათარგმანები D.



Strophe: 772  



Verse: a        დაწერეს და მუნვე სახე   გარდმოჰკიდეს ციხის ყელსა;
Verse: b        მისი ნახვა მისსა მჭვრეტსა   უნათლებდა გულსა ბნელსა,
Verse: g        მისნი მდომნი წაეკიდნენ   განსაცდელსა ერთობ ძნელსა,
Verse: d     და   ყოლე ვერვინ ვერ მოურჩა   მასვე ქალსა სისხლის მსმელსა.



Verse: n.d     მოვიდეს A.



Strophe: 773  



Verse: a        ვერვინ ათავა კაცთაგან   მის მზისა დანაპირები,
Verse: b     Page of Ms. C: 41     წაუხდა მისთა მებრძოლთა   მათივე ნათათბირები;
Verse: g        დაუკითხავად დაჴოცნის   ღვთისაგან განაწირები,
Verse: d     და   კვლა სხვა მოვიდის საცდელად,   მათვისცა ატყდის ჭირები.


Strophe: 774  



Verse: a        მის მზისა ჴელით მოისრნეს   ურიცხვი მეფეთ შვილები,
Verse: b        დღიურ ათასსა მიჯნურსა   სდინდიან სისხლის მილები;
Verse: g        ვერვინ მოურჩის უკვდავად,   დიდნი იყვნეს თუ წვრილები,
Verse: d     და   მათ გარდაექცის სამსალად   მათი სიცოცხლე ტკბილები.


Strophe: 775  



Verse: a        ათს წლამდის ამა წესითა   დიოდის სისხლის რუები,
Verse: b        მათ მებრძოლთათვის გაახლდის   მიწყივ ვაი და უები;
Verse: g        მოიკლის თავი მიჯნურმან,   ესე არს არ სათუები,
Verse: d     და   მზა იყვნეს სხვანი საკვდავად   უჭკუო კაცნი, ცრუები.


Strophe: 776  



Verse: a        სხვა იყო ერთი სამეფო,   რუსეთს ემეზობლებოდა,
Verse: b     Page of Ms. A: 103     მას ჰყვანდა მეფე მდიდარი,   ჯარი არ დაეთვლებოდა,
Verse: g        მოსწონდა მისი სიუხვე,   ვინ რომე მას ყმას ხლებოდა,
Verse: d     და   უხვი, წყნარი და ზნე-სრული,   მასთან კაცს გაეძლებოდა.


Strophe: 777  



Verse: a        მასცა ესმა: მზე გამოჩნდა   რუსეთს კაცთა სისხლის მსმელად,
Verse: b        წამწამთაგან მას ლახვარი   მოუმახავს სისხლთა მღვრელად,
Verse: g        უნახავად მისს ლახვარსა   მოურჩების კაცი ძნელად,
Verse: d     და   მისსა მდომსა შეეცვლების   დღე ნათელი ღამე-ბნელად.



Verse: n.a     გამოჩნდა _ აღტყდაო D.



Strophe: 778  



Verse: a        ნახვა მოუნდა მას ყმასა   მის უებროსა სახისა,
Verse: b        ჴშირად ჰკითხევდის ამბავსა,   მნახავი ვინცა ნახისა;
Verse: g        უნდოდა მოშლა მას ყმასა   სიბრძნით მუნ კაცთა მახისა,
Verse: d     და   თქვა: "სრულ ვყო გულის წადილი,   ან ვიყო მქნელი ახისა".



Verse: n.a     მას ყმასა _ მეფესა D.
Verse: n.g     ეწადნა _ ეწადნეს A.
Verse: n.b     ჰკითხევდა D.



Strophe: 779  



Verse: a        წავიდა იგი ჴელმწიფე   ნახვად მის მზისა სახისად,
Verse: b        ნახვა სწადს მზისა მას ყმასა,   გულს ხატად გამოსახვისად,
Verse: g        შეყრა მის მზისა დარისა,   ტანად ალვისა და ხისად,
Verse: d     და   წელი შეირტყა საომრად   და დაშლად კაცთა მახისად.


Strophe: 780  



Verse: a        სწრაფად გავლნო დიდნი გზანი   ყმამან, ძილი გაიარმა,
Verse: b        მივიდა და სახე ნახა,   აიტანა მისმან ზარმა;
Verse: g        თვალთათ ცრემლნი გარდმოჰქუხდა,   ვით იწვიმოს ავმან დარმა,
Verse: d     და   მისნი მჭვრეტნი გააკვირვა   მისმან ტკბილმან საუბარმა.


Strophe: 781  



Verse: a        კვირა ერთს იყო სტუმარი,   გულში თათბირსა სახევდა,
Verse: b        ლხინად სჩნდა ყმასა იგი დღე,   რომე მას სახეს ნახევდა,
Verse: g        ოდეს ვერ ნახის მზის სახე,   ტიროდის, ოხვრით ახევდა,
Verse: d     და   ზოგჯერ გაბედის სიკვდილი,   ცდად ჭანგსა მოიმახევდა.


Strophe: 782  



Verse: a        კვლაცა გულს უთხრა: "არა ჴამს   ჩემგან თავისა წამება,
Verse: b        სჯობს, ვძებნო ბრძენი მკურნალი,   თუცა მე გული დამება;
Verse: g        ბედითად თქმულა კაცთათვის   მიწყივ ღაწვისა ნამება,
Verse: d     და   ბრძენთაგან თქმულა: მიჰხვდების   სიწყნარით კაცსა ამება".


Strophe: 783  



Verse: a        წავიდა, ძებნა მეფემან   ფილოსოფოსი ჭკვიანი,
Verse: b        განშორებულიკაცთაგან   პოვა მან ბრძენი ღვთიანი;
Verse: g        თავს ადგა მზეებრ ნათელი,   თეთრ-წვეროსანი, თმიანი,
Verse: d     და   ვერას ავნებდა მებრძოლი,   ათი ათასი ჴმლიანი.


Strophe: 784  



Verse: a        ბრძენსა უამბო ყველაი,   რაცა მას წაჰკიდებოდა,
Verse: b     Page of Ms. A: 104     უწყალოდ კაცთა სისხლთა ღვრა,   ვინ რომე ქალსა ჰხლებოდა,
Verse: g        მისავალს მორთვა ტილისმთა,   რომ კაცს არ მიესვლებოდა,
Verse: d     და   მას რომე კაცი მოეკლა,   მასგან არ დაითვლებოდა.


Strophe: 785  



Verse: a        თუ ვინ მას მორჩეს მებრძოლი,   კვლა ოთხი სხვა აქვს პირობა,
Verse: b        მას ზედა კაცსა ჭკვიანსა   არ მართებს უთათბირობა;
Verse: g        მას ქალსა ორივ სწორად სჩანს,   სიმდიდრე ანუ მცირობა,
Verse: d     და   ვინ გაუცუდებს ყოველსა,   არს მისთვის დიდი გმირობა.



Verse: n.g     ანუ _ კულაც A.



Strophe: 786  



Verse: a        აწ მე მომხვდა ხელობისა   რიგი, მით ვარ ველთა მრბოლი,
Verse: b        გამოჭრილი, შენს წინაშე   გახლავ მისგან მონაძრწოლი;
Verse: g        ვერ მიმხვდარ ვარ მისს საქმესა,   მით ვარ ჭკუით მე ობოლი,
Verse: d     და   მისგან გაჴდა აოჴრებით   ყოვლი შენი, ვითა ჩოლი.



Verse: n.g     მონაწრწოლი AD.
Verse: n.d     გაუხდია ყოვლი შენი მას უღვთოსა ვითა ჩოლი D.



Strophe: 787  



Verse: a        თუ რა იცოდე წამალი,   გვიწამლე ამა სნეულთა,
Verse: b        ღვარულად სისხლი მისდიან   უწყალოდ მისგან სრეულთა;
Verse: g        გაგვიდიადდა ხელობა   თვით ხელთა, ჭკუა-ბნეულთა,
Verse: d     და   გაგვიადვილდა სიკვდილი   ჩვენ, ლხინთა ზმისა ჩვეულთა".



Verse: n.a     თუცა D.
Verse: n.b     ღვარულებრ D.
Verse: n.g     გაგვიადვილდა ხელობა გლახ ხელთა დაბნეულია D.
Verse: n.d     ზმისა _ მზისა AD.



Strophe: 788  



Verse: a        მეფისაგან მეცნიერმან   მოისმინა ეს ამბავი,
Verse: b        მან პასუხი არა გასცა,   ჩამოაგდო დიდხანს თავი;
Verse: g        კვლაცა ჰკადრა ჴელმწიფესა   ლოცვა ღვთისა დასასწავი,
Verse: d     და   თქვა: "ესე თქვი ომის დღესა,   ვერა გთხოვოს მტერმან დავი".



Verse: n.a     მეცნიერმან _ გონიერმან D.
Verse: n.d     სთქუი A.



Strophe: 789  



Verse: a        ნეკს წაიყარა ბეჭედი,   მისცა მას ყმასა სვიანსა:
Verse: b        "უჩვენე იმა ტილისმთა   მუნ, კაცსა სპილენძიანსა;
Verse: g        რა ნახვენ ამა ბეჭედსა,   იხილავ მათსა ზიანსა,
Verse: d     და   დაიპყრობ ამა საქმითა   მის მზისა კოშკსა კლდიანსა".



Verse: n.b     მას კაცთა A.



Strophe: 790  



Verse: a        ბრძენმან ასწავლა ყველაი,   რა რომ სხვა ჰქონდა პირობა;
Verse: b        "წელი შეირტყი საომრად,   მოგხვდეს მებრძოლთა მირობა;
Verse: g        თუ კაცსა ღმერთი არ მისცემს,   ცუდია მისი გმირობა,
Verse: d     და   მტერი რაზომცა მცირე   გყვეს, არა ჴამს უთათბირობა".



Verse: n.d     გყვეს _ გყავს D.



Strophe: 791  



Verse: a        ჴელსა ემთხვია ჴელმწიფე   მას ბრძენსა ჭკუა-ქებულსა,
Verse: b        გულ-გამოწმედით მიჰმართა   მას კოშკსა სახელდებულსა;
Verse: g        თქვა: "აწღა ჩემთა მებრძოლთა   მე ვნახავ ვაგლახებულსა,
Verse: d     და   ვავნებ ტილისმსა, წაუღებ   მუნ კოშკსა გამაგრებულსა".



Verse: n.a     ემთხვივა A.
Verse: n.g     ვაგლახვებულსა AD.
Verse: n.d     ტოლს მას D.



Strophe: 792  



Verse: a        ყმა მივიდა საომარად,   კვლაცა კალთა დაიკალთა,
Verse: b     Page of Ms. A: 105     ლახტი, მისგან მონაქნევი,   გააპობდა კლდეთა სალთა;
Verse: g        მსწრაფლ დალეწნა იგი კაცნი,   რომე სცევდეს მისავალთა,
Verse: d     და   თქვეს: "მისებრი მეომარი   ენახოსმცა კაცთა თვალთა!"



Verse: n.b     წაუღო _ ჩაუხვნა D.
Verse: n.g     მსწრაფლად D; ხმა მაღლაღ D.



Strophe: 793  



Verse: a        კოშკისა კარი წაუღო   მზესა მებრძოლთა მძლეველმან
Verse: b     Page of Ms. C: 42     ციხე წაუღო მებრძოლთა   ყმამან ციხისა მქცეველმან.
Verse: g     Page of Ms. D: 168    ჴმა-მაღლად ჰკადრა მეფესა   მუნ მზემან ტურფად მქცეველმან:
Verse: d     და   "კაცსა დაუგმო სიჩქარე   ბრძენმან, ჭკუისა მრჩეველმან".


Strophe: 794  



Verse: a        "ეჰა, მიჩვენე მეფეო,   ძალ-გული მე მა მკლავისა,
Verse: b        რად ამიოჴრებ ციხესა   ანუ აწ მე მამკლა ვისა?
Verse: g        თუ მიჯნური ხარ, ვით რამინ   ხელი, და მე მამკლა, ვისა,
Verse: d     და   უზებართა ხარ მომკვლელი,   ვარ მკვლელი მე მამკლავისა".


Strophe: 795  



Verse: a        "სხვა არის ჩემი პირობა,   კვლა გმართებს მორთვა ენისა,
Verse: b        ხვალ გამოჩნდების საქმენი,   სიბრძნე ჭკუისა შენისა;
Verse: g        ვერ ათარგმანებ სიტყვასა   ჩემსა, ჭკვაც გქონდეს ბრძენისა,
Verse: d     და   რიგი მოგხვდების კვლა შენცა   ღვარულებრ სისხლთა დენისა".



Verse: n.a     ჩემნი _ ჩუენი A.
Verse: n.b     ხვალღა გაჩნდების სიბრძნე და სიღრმე ჭკუისა შენისა A.
Verse: n.d     რიგი მოხდების ვსცან თქუენცა სხუათებრი სისხლთა დენისა A.



Strophe: 796  



Verse: a        "ხვალ ვეახლები მაღალსა   მამასა ჩემსა მეფესა,
Verse: b        მუნ გიჴმობ, მოდი სადაოდ   მეფისა ხასთა სეფესა;
Verse: g        არ ლხინად გაწვევ, ვამღერებ   მეჩანგეს, არც მედაფესა,
Verse: d     და   ვაჩვენებ შენთა მჭვრეტელთა   მე სისხლთა შენთა ჩქეფესა".



Verse: n.g     მეჩანგე არ მედაფესა ACD.



Strophe: 797  



Verse: a        თქვა: "მზეო, შენთვის სიკვდილი,   ცან, ჩემთვის დიდი ლხინია,
Verse: b        საყვარელთაგან მიჯნურთა   სიკვდილი განაჩენია,
Verse: g        სისხლისა ღვარი ზღვას ერთვის,   თვალთაგან მონადენია,
Verse: d     და   აწ იგი იქნას, რაცა   გწადს, ბრძანება მომისმენია".



Verse: n.d     ბრძნება _ ბრძანერა A; მამისმენია ACD.



Strophe: 798  



Verse: a        ყმას ვინ ჰყვანდა მეომარი,   ყველა მისგან დაძაბუნდა,
Verse: b        მათ დაასკვნეს რჩევა მათი,   ვაჟი გარე შემობრუნდა;
Verse: g        ვაჟი მისსა პირობასა   არ დაღონდა, არ დაყმუნდა,
Verse: d     და   რა ჩავარდეს კაცი ჭირსა,   მას გადრეკა აღარ უნდა.



Verse: n.d     აღარ _ რად ღა A.



Strophe: 799  



Verse: a        დილა გათენდა, შეიქნა   მეფისა კარსა გროება,
Verse: b        მის მზისა შვენიერება   მჭვრეტელთა ეუცხოება;
Verse: g        ცად მზესა ქვეყნის მნათობა   მას ქალთან არ ედროება,
Verse: d     და   მას დაანება მნათობა,   მთვარე მზეს ესათნოება.



Verse: n.b     შვენიერობა ACD. ეუცხოვება C.
Verse: n.g     ედროვება C.



Strophe: 800  



Verse: a        აწვევდეს ყმასა სადავოდ   მეფისა ხასთა სეფესა:
Verse: b     Page of Ms. A: 106     "მზე გიბრძანებსო", მნათობი   კვლა მეფეს გაუსწრაფესა;
Verse: g        პირდაპირ ტახტი დაუდგეს   ოქროსი მუნვე მეფესა,
Verse: d     და   მზეს ეახლა და ჰკვირობდა   სინაზე-სინატიფესა.



Verse: n.a     სადაოდ A.
Verse: n.b     კვლა _ მუნ A.
Verse: n.g     ტახტი _ ხატი A.
Verse: n.d     იახლა ACD.



Strophe: 801  



Verse: a        წარბ-შესკვნით და პირ-მოქუშვით   ტახტზედ დაჯდა მზე უკადრი,
Verse: b        მათდა საბრჭოთ რუსთ ჴელმწიფე   შუა დასვეს, ვითა სადრი;
Verse: g        კვლა პირდაპირ ტახტზედ მჯდომი   მზეს უჭვრეტდა მთვარე ბადრი,
Verse: d     და   მზემან გახვნა ბაგე, ვარდი   გაუშლელი, არ ნაადრი.



Verse: n.a     პირმოქრუშვით D.
Verse: n.b     საპრჭოთ CD.
Verse: n.g     დასვეს _ დაჯდა A.



Strophe: 802  



Verse: a        გამოიყარა ორივე   ქალმან საყური ყურისა,
Verse: b        მხლებელს უბრძანა: "მაცნობე,   მიმხვდომი არის თუ რისა?
Verse: g        გვალე, მიართვი მას ყმასა,   თარგმანი მისგან მსურისა,
Verse: d     და   თუცაღა მიხვდეს თარგმანსა,   ყმა ბედსა ნუ ემდურისა".


Strophe: 803  



Verse: a        მან წაიღო იგი ტურფა,   სასურველი სანახავად,
Verse: b     Page of Ms. C: 43     მუნ მიართვა მას მიჯნურსა   თვით თარგმანმან მისად დავად;
Verse: g        ვით უბარმან არ იზრახნა   არ თეთრად და არცა შავად,
Verse: d     და   მან მიუგდო მეფეს ყური   ბრძანებისა დასასწავად.



Verse: n.g     იძრახნა AD.
Verse: n.d     მიუგდო _ მიუგო C.



Strophe: 804  



Verse: a        მეფემ ბრძანა, მოლარემან   მას მიართვა სამი ლალი,
Verse: b        კვლა გოარსა უტურფესსა   ვერ ნახევდა კაცის თვალი;
Verse: g        ვით სანთელი, ანათლებდა   ღამე-ბნელსა მისი წყალი,
Verse: d     და   მათგან ერთსა აფასებდა   სრულად ქვეყნად მუნ დალალი.



Verse: n.a     მოართვა CD.
Verse: n.d     აფასებდეს A.



Strophe: 805  



Verse: a        გაანათლა იგი არე,   ვითა ვარდმან შიგან ბაღი,
Verse: b        მათ ხუთსავე საპასუხოდ   უგზავნიდა მეფე ლაღი;
Verse: g        მზეს მიართვა მოციქულმან,   თქვი თუ, დასხეს გულსა დაღი,
Verse: d     და   რა სამსალა გადიადდეს,   აღარა ჰკვეთს თერიაღი.



Verse: n.b     მათ _ მას AD.
Verse: n.g     დასხეს _ დასხდეს C.
Verse: n.d     თირიაღი CD.



Strophe: 806  



Verse: a        რა მიართვა ქალს თარგმანმან,   გონიერმან, არ ღაფალმან,
Verse: b        დიდხან სულთქმით ოხრა, ახა,   არ იძრახა, ვითა მთვრალმან;
Verse: g        თქვა თუ: "რა ქნა განგებამან,   თვით ზეცითგან მომავალმან?"
Verse: d     და   კვლაცა მას რძე გაუგზავნა   მისად თარგმნად სატურფალმან.



Verse: n.a     ქალს _ მას CD.
Verse: n.b     იძახნა A.
Verse: n.d     კვლაცა მან რძე გაუგზავნა მასვე ყმასა სატურფალმან CD.



Strophe: 807  



Verse: a        რძეს მოუმატა შაქარი   ყმამან თავისა მკრძალავმან;
Verse: b        მას მოუწონა ყველაი   მზემან სიტყვისა მფარავმან.
Verse: g        კვლაცა ბეჭედი ნეკისა   ყმას გაუგზავნა არ ავმან,
Verse: d     და   ეს ოდენ ჰკადრა მნათობმან,   გულით სევდისა მლალავმან.



Verse: n.d     სევდითა C.



Strophe: 808  



Verse: a        ყმამან უტყუბნა ბეჭედსა   ლალი, მნათობი ღამისა,
Verse: b     Page of Ms. A: 107     მჯობი ყოვლისა თვალისა,   წონა კვერცხისა სამისა;
Verse: g        ვერ ძალ-უც მისსა შუქისა   მჭვრეტელთა ჭვრეტა წამისა,
Verse: d     და   სხვისა ვერ ძალ-უც მეფეთა   შოვნა ერთისა დრამისა.


Strophe: 809  



Verse: a        მზეს გაუგზავნა მეფემან   ლალი ბადახშის გვარისა;
Verse: b        ქალს მოეწონა თარგმანი   მუნ ჴელმწიფისა წყნარისა;
Verse: g        კვლა მან სხვა ლალი უტყუბნა,   მჯობმან მზისა და მთვარისა,
Verse: d     და   მუნ ერთმანერთსა ვერ სჯობდეს,   შუქით მზეს დაედარისა.



Verse: n.a     ბედახშის AC.
Verse: n.d     სჯობდა CD.



Strophe: 810  



Verse: a        მეფეს მიუღო გოარი   ორი, მნათობი ღამისა,
Verse: b        ქვეყნად არ იყო მნახველი   მათებრის სხვა-მესამისა;
Verse: g        ყმამან შეაბა სათვალე   მათ ორთა მასვე წამისა:
Verse: d     და   "თვალი არ ეცეს გრძნეულთა   ამა ავისა ჟამისა".



Verse: n.b     მნახველი _ მნათობი C, სადაც მას ზევით აწერია: "მნახავი;" მნახავი D; სხვა-მუნ CD.



Strophe: 811  



Verse: a        კვლა თარგმანი მზისა დარსა   მიართმიდა ტყუბად ლალსა,
Verse: b        მათ ორთავე შუქი ჰკრთების,   ჰგვანდეს მზისა მონათალსა;
Verse: g        თქვა: "იგი ჩანს ჩემად საქმროდ,   მადლი მივსცე მე უფალსა,
Verse: d     და   განგებასა ვერვინ შესცვლის,   თვით ზეცითგან მომავალსა".


Strophe: 812  



Verse: a        ქალმან ჰკადრა ჴელმწიფესა   ქებანი მისნი საფერნი:
Verse: b        "ჴელმწიფეო, ნუმცა გნახვენ   შეჭირვებით შენნი მტერნი!
Verse: g        მუნ ყმა იცნან ჩემად საქმროდ,   ეთაყვანნენ ყმა და ბერნი,
Verse: d     და   ჴამს, ჰმონებდენ მუნ მეფესა   ქვეყნად მყოფნი შარიერნი".



Verse: n.a     ქება მისნი შესაფერნი ACD.



Strophe: 813  



Verse: a        ჰკადრა: "მზეო, მაჴსოვს, ოდეს   ყმას სიკვდილსა დაექადე,
Verse: b     Page of Ms. C: 44     ვხედავ, რომე იგი ტურფა   მრავალ-გვარად გამოსცადე;
Verse: g        მან რა გკადრა მისად თარგმნად   იდუმალი გამიცხადე,
Verse: d     და   მუნ რაცა სთქვი საიდუმლო   ცნობად ჩემდა გამიკვლადე".



Verse: n.b     გამოვცადე C.



Strophe: 814  



Verse: a        თქვა: "ვეცადე მრავალ-გვარად,   მაგრამ ყმასა ვერა ვავნე,
Verse: b        მან იძებნა სისხლი მათი,   რომე სხვაზედ დავაშავნე;
Verse: g        კვლა სათარგმნოდ საიდუმლი   სიტყვა მისთვის გავათავნე,
Verse: d     და   მუნ ყურისა სამკაული,   მას საყური გაუგზავნე.


Strophe: 815  



Verse: a        ეს იყო მისი თარგმანი,   მზე ეუბნების მამასა:
Verse: b        "ორის დღისა არს საწუთრო,   ისმენდი ჩემგან ამასა!
Verse: g        არ გაუთავებს სოფელი   ჟამად ლხინს ერთსა წამასა,
Verse: d     და   მისნი მიმნდონი ყოველნი   მიჰხვდების თვალთათ ნამასა".



Verse: n.d     თვალთად D, თვალთა C.



Strophe: 816  



Verse: a        "მას რომე სამი გოარი,   მნათობი ბნელთა ღამისა,
Verse: b     Page of Ms. A: 108     მუნ საყურთათვის ეტყუბნა,   თვალნი ას-ასის დრამისა,
Verse: g     Page of Ms. D: 169    ხუთ წლისაც იყოს, არ არის   გამთავებელი ჟამისა,
Verse: d     და   თუ თავი ჩემი შენ გახლავს,   სოფლისა არა მგამისა".



Verse: n.b     ასისა C.



Strophe: 817  



Verse: a        "რძე გაუგზავნე სათარგმნოდ   მას ყმასა დავლათიანსა,
Verse: b        ვწვრთვნი თარგმანითა ამითა   ყოველსა ადამიანსა:
Verse: g        ამ ორსა დღესა სოფელსა   სიძვა არ მართებს ჭკვიანსა,
Verse: d     და   ვის სიძვა უყვარს, უთუოდ   მას სოფელს ნახავს ზიანსა".



Verse: n.a     გაუგზავნეს C.
Verse: n.b     ვაწურთნი თარგმნითა AC.
Verse: n.g     სოფლისა C.



Strophe: 818  



Verse: a        "გამოეგზავნა შაქარი,   პასუხი იყო თუ რისა:
Verse: b        სიძვა არს ლხინი სოფლისა,   მას ბრძენი ვით ემდურისა?
Verse: g        სიტკბოება აქვს შაქრისა,   ყოველთა მისთვის სურისა,
Verse: d     და   მით მრავლდებიან ყოველნი,   ეშმაკთ მომგები შურისა".


Strophe: 819  



Verse: a        "ნეკს ბეჭედი წავიყარე,   რომე ყმასა გაუგზავნე:
Verse: b        შენ შეგფერობს თავი ჩემი,   სხვად აღარად დაგედავნე,
Verse: g        აწღა მიჰხვდი საწადელსა,   ჭირი ლხინზედ გაათავნე,
Verse: d     და   ბედმა მოგცა რუსთ მეფობა,   არვინ არის შენი მავნე".



Verse: n.a     წაიყარეს C.
Verse: n.b     დაგედევნეს C.



Strophe: 820  



Verse: a        "მან ბეჭედსა რომე ლალი   ქვეყნის ფასი შეადარა,
Verse: b        თქვა თუ: მზეო, ნუ გკვირს, ამად   ბროლსა ლალი მიება რა;
Verse: g        ეჰა ტურფა შესაფერი   შესაფერსა შეეყარა,
Verse: d     და   გაუმთელდა ძველი წყლული,   გულსა სევდა გაეყარა".



Verse: n.b     გიკვირს D; ბროლი ლალისა CD.



Strophe: 821  



Verse: a        "რო მე ლალი შევაჯუფთე,   ერთმანერთის ვერა მჯობი,
Verse: b        გაუგზავნე იგი ტურფა,   მჭვრეტელთაგან არ საგმობი,
Verse: g        მუნვე ჰგვანდეს ერთმანერთსა,   იყო ორად არ საცნობი,
Verse: d     და   ჰყავს ტურფასა ტურფა დარად,   თავსა ტურფად ნუ ხარ მჴმობი".



Verse: n.a     რომე ACD.
Verse: n.g     გვანდეს ACD.
Verse: n.d     დარი C.



Strophe: 822  



Verse: a        "მან რომ შეაბა სათვალე   მუნ ლალთა, ყმამან ჭკვიანმან:
Verse: b        ერთად შეყრილან ტურფანი,   არ ავნოს თვალთა ზიანმან,
Verse: g        ვეჭვ, ვერ გაჰყარნეს უკვდავად   ასი ათასმან ჴმლიანმან";
Verse: d     და   ეს ოდენ ჰკადრა მეფესა   ტან-სარო პირად-მზიანმან.



Verse: n.a     რომე შეება სათვალე CD.
Verse: n.g     ხლმიანმან CD.



Strophe: 823  



Verse: a        გაათავეს საუბარი,   მათ სადაო რაცა ჰქონდა;
Verse: b     Page of Ms. C: 45     მის ყმისავე სიბრძნე-ჭკვასა   აქებდა და კვლა მოსწონდა;
Verse: g        მათი შეყრა რუსთ მეფესა   არ ეწყინა, არ დაღონდა,
Verse: d     და   თქვა: "ორთავე ერთად მჭვრეტთა   ჭირი რადმცა მოაგონდა"?



Verse: n.b     აქებდეს ACD.



Strophe: 824  



Verse: a        ჴელმწიფემან მიულოცა   მას მიჯნურსა გონიერსა,
Verse: b     Page of Ms. A: 109     გარდეხვივნა, აკოცებდა   მას თვალ-წარბთა შვენიერსა;
Verse: g        თქვა თუ: "ქვეყნად თვით ვინ ჰპოებს   შენებრ კაცსა ბედნიერსა"?
Verse: d     და   გაეხარნეს მათი შეყრა   მუნ მჭვრეტელთა, ყრმას და ბერსა.



Verse: n.b     გარდეხვია C, გარდეხვივა D.
Verse: n.g     კაცსა შენებრ CD.
Verse: n.d     უხაროდა C.



Strophe: 825  



Verse: a        რუსთ ჴელმწიფე მას მიჯნურსა   შეეყარა, მით გამოსრა,
Verse: b        თქვა: "აქამდის მზისა კარსა   ვინ სააჯოდ მიდგა, მოსრა;
Verse: g        აწ იგი ქნას, რაცა გწადდეს,   მართებს, რომე მით გამოს რა,
Verse: d     და   შენ შეგფერობს საჴელმწიფო   ტახტ-გვირგვინი, მით გამო სრა".


Strophe: 826  



Verse: a        ყმა მადლს იჴდიდა თავმდაბლად,   მეფეს ჰკადრებდა ქებასა:
Verse: b        "ვერვინ უარჰყოფს სულდგმული,   მეფეო, შენსა ნებასა;
Verse: g        ღმერთს ვეაჯ, ვირე ცოცხალ ვარ,   მე შენსა ყმურებ ხლებასა,
Verse: d     და   რომ სიკვდილამდის გმონებდე,   ღმერთსა ვსთხოვ მე შეძლებასა".



Verse: n.b     თვით ვერ უარჰყოფს მეფეო A.
Verse: n.g     ვიაჯ ACD.
Verse: n.d     სიკვდილამდე D, სიკუდილამდი C.



Strophe: 827  



Verse: a        მიულოცევდეს მჭვრეტელნი   მას ყმასა, სიძედ ჴმობილსა,
Verse: b        სიბრძნით მებრძოლთა მძლეველსა,   მათგანვე არ დაგმობილსა,
Verse: g        თაყვანის სცემდეს თავმდაბლად   მუნვე თავადად ცნობილსა;
Verse: d     და   მადლს უბრძანებდა გულ-ტკბილად,   ვითა ძმასა და ძმობილსა.



Verse: n.a     მიულოცევდა A.
Verse: n.b     მებრძოლსა C



Strophe: 828  



Verse: a        ჴელმწიფემან მოაწვივნა   საქორწილოდ სრულად ერი,
Verse: b        მას დღეს ლხინსა იხარებდეს   ყოვლი კაცი, ყრმა და ბერი;
Verse: g        კვლა მუჴლთ-მოყრით ეთაყვანა   შემოქმედსა შარიერი,
Verse: d     და   რომ შეჰყარა ტურფას ტურფა,   შესაფერსა შესაფერი.


Strophe: 829  



Verse: a        შემოკრბეს ჯარი თავადთა   და დიდებულთა ხასისა,
Verse: b        ტახტზედ ჯდა ჯართა თავადი,   პატრონი ბევრ-ათასისა;
Verse: g        თაყვანის სცემდეს მუჴლთ-მოყრით   თავადნი დას-და-დასისა,
Verse: d     და   კვლა მადლი ბრძანა მეფემან   დიდებულთა და ნასისა.


Strophe: 830  



Verse: a        მეფემან ბრძანა, მოჰფინეს   დარბაზი ფარდაგებითა,
Verse: b        ტახტი მოაწყვეს საჯდომი,   მურასა თლილის ქვებითა,
Verse: g        დასხდეს ორნივე მნათობნი   მუნა მათთავე ნებითა,
Verse: d     და   მას დღეს ლხინობდეს მხლებელნი   იქ სატურფალთა ხლებითა.



Verse: n.a     მოჰფინეთ C.
Verse: n.d     იქ _ მუნ AD.



Strophe: 831  



Verse: a        ტახტზედ მსხდომნი მზე და მთვარე,   ჩამოსრული თვითვე ზენით,
Verse: b        აშვენებდეს მას მეჯლისსა   მუნვე შუქთა მონაფენით;
Verse: g        ტკბილად მღერდეს მომღერალნი,   თვით ვერ გაძღის ყურნი სმენით,
Verse: d     და   მე ვით ვაქო მათი ლხინი,   არ იქების ბრძენთა ენით.


Strophe: 832  



Verse: a        მუნ ლხინთა მზმელნი კვირასა   აშვიდებდეს და არვებდეს,
Verse: b     Page of Ms. A: 110     წლამდისი მათნი მხლებელნი   მიწყივ ლხინობდეს, არ ვებდეს;
Verse: g        მათი შვენება მჭვრეტელთა   კაეშანს მოუქარვებდეს,
Verse: d     და   მათ მსგავსად მზისად აქებდეს   მჭვრეტელნი, ტანს უსარვებდეს.


Strophe: 833  



Verse: a        მას დღეს გასცა საბოძვარი   ჴელმწიფემან უთვალავი,
Verse: b     Page of Ms. C: 46     მწერალთაგან არ ეგების   დასაწერად ასის თავი;
Verse: g        მუნ სიუხვე, პურადობა   არს ბრძენთაგან დასასწავი,
Verse: d     და   კვლა უხვთათვის კაცთა ენით   ითქმოდესმცა თუცაღ ავი.



Verse: n.b     დასაწერლად C.
Verse: n.g     მუნ _ მუ A.



Strophe: 834  



Verse: a        ვაჟს დაულოცა სამეფო,   ტახტ-გვირგვინი და ქონება,
Verse: b        მზე, მისთა თვალთა სინათლე,   სული, გული და გონება;
Verse: g        მისგან ნათობდა სამყარო,   მზე მას ვით მოეწონება?
Verse: d     და   შვიდთა მნათობთა ციერთა   მართებდა მისი მონება.



Verse: n.g     მას _ მათ A.



Strophe: 835  



Verse: a        მიულოცევდეს მდიდარნი   მათ ორთა ჴელმწიფობასა,
Verse: b        თქვეს: "თქვენგან კიდე სხვა ვინმე   ღირსამცა ჩვენსა ყმობასა?
Verse: g        გეახლნეთ ჩვენად იმედად,   ნუ ეჭვ ჩვენგანა გმობასა";
Verse: d     და   მადლს უბრძანებდა ჴელმწიფე:   "თუცაღა ღირს ვარ ძმობასა".


Strophe: 836  



Verse: a        ჭკვით დაიმკვიდრა სამეფო   და დიდებულთა თაობა,
Verse: b        მოსამართლობდა, ვით ჴამდა,   მეფობის შემამკაობა,
Verse: g        უხვობა-გამცემობასა   მისსა ეთქმოდა ზღვაობა,
Verse: d     და   ლხინობდეს მისნი მხლებელნი,   აროდეს ჰქონდა ვაობა.


Strophe: 837  



Verse: a        სიბრძნით დაიპყრა ქვეყანა   ვაჟმან წუნ-დაუდებელმან;
Verse: b        რა ავნოს კაცსა მამაცსა   ბედმან ჭკუისა მხლებელმან?
Verse: g        ვეროდეს პოოს სიამე   კაცმან ჭირ-გაუძლებელმან.
Verse: d     და   ბარამს უამბო ჩინელმან   ბრძენმან, ჭკვა-დაუგმობელმან.



Verse: n.d     ჭკუადაუკლებელმან CD.



Strophe: 838  



Verse: a        ყმას მოსასმენი ამბავი   ბრძენმან უამბო ენითა;
Verse: b        ჴელმწიფეს მიჰხვდა სიამე   ამა ამბისა სმენითა,
Verse: g        მუხთლად აჴსენა სოფელი   თვალთათ ცრემლისა დენითა:
Verse: d     და   არ აღგვისრულა წადილი,   რაზომცა ვისაჯენითა".



Verse: n.a     ამბავნი CD.
Verse: n.g     თუალთად ACD.



Strophe: 839  



Verse: a        მას ღამეს მოისვენებდეს   ქალ-ვაჟი პირად-მზიანი;
Verse: b     Page of Ms. D: 170    დილა გათენდა, კვლა ლხინსა   ზმიდა ჴელმწიფე სვიანი,
Verse: g        მეყვისთა ლხინი, მტერზედა   მამაცად მყოფი ჴმლიანი,
Verse: d     და   მტერთაგან დაუგმობელი,   ვაჟი ჯომარდი, წყლიანი.



Verse: n.a     ვაჟნი ACD.
Verse: n.b     ზმიდა _ სმიდა C.
Verse: n.g     მეყვესთა A.



Strophe: 840  



Verse: a        კვირა ერთსა ასრე, რომე   გკადრე, მეფე ლხინსა ზმიდა,
Verse: b     Page of Ms. A: 111     გვერდს ეახლნეს დიდებულნი,   მხიარულად ღვინოს სმიდა;
Verse: g        ვინ რომ ნახის მათი ლხინი,   აქებდის და არ დაჰგმიდა,
Verse: d     და   მას დღეს მათთა ლხინთა ქება   კაცთა ენით არ ითქმიდა.



Verse: n.a     მეფე _ ასრე C.
Verse: n.b     გვერდს _ გვერც C. ამ სტროფის შემდეგ D-ში: განსრულდა მეოთხე ანბავი რუს ხელმწიფის ქალისა და ყმისა.



Next part


This text is part of the TITUS edition of Shvidi Mtiebi.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 12.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.