TITUS
Rusudaniani
Part No. 48
Paragraph: 4
Line of edition: 15
აქა
ჯიმშედისა
და
ალმასის
Line of edition: 16
გველის
ომი
და
ბძანებითა
Line of edition: 17
ღმთისათა
ჯიმშედისაგან
Line of edition: 18
მორევა
Line of edition: 19
რომ
მოვიდა
,
თავისი
რიგი
და
წესი
ვეღარა
ნახა
რა
და
Line of edition: 20
უკმოიხედა
დაჩვენ
დაგვინახა
,
გაჯავრდა
და
ნამეტნავის
წყენისაგან
Line of edition: 21
ვეღარა
ხერხი
მოიგონა
და
ეტლი
უკუღმა
მოექცა
,
Line of edition: 22
გრძნების
ჩარხი
მოიშალა
და
ვეღარა
გააწყო
რა
.
ცამან
ვითა
Line of edition: 23
დაიჭეხა
და
შემოაგინა
:
ვინ
ხარო
და
რას
ქვეყნით
რებულიო
?
Line of edition: 24
შენ
როგორა
და
ჩემის
ალაგის
ანუ
შორით
დანახვაო
,
არამთუ
Line of edition: 25
შენის
უკუღმართის
ფეხით
გალახვაო!
აწ
რასა
იქ
,
უჭკო
,
რეგვენო
Line of edition: 26
და
ავგვარო
,
რომ
ამავე
წამსა
გაგაქარო
და
შენი
სახელი
Line of edition: 27
ქვეყანისაგან
ავხოცო!
Line of edition: 28
აქათ
ამანცა
შუზახა
:
ავგვარი
და
ავრჯული
და
გრძნეულობის
Line of edition: 29
ხვანჯით
სავსე
შენ
ხარ
,
თვარა
მე
ღმერთმან
მაშოროსო!
Line of edition: 30
ეგ
გრძნებაცა
გაგიცვდაო
და
აწ
ნახე
ჩემი
ომი
და
გმირულად
Line of edition: 31
სადევეთ
ხმარებაო!
Line of edition: 32
გარდააცვეს
მშვილდსა
და
გულმესისხლედ
მოზიდეს
.
მე
მოვახსენე
:
Line of edition: 33
ჯერ
მაგ
ბოძლის
დრო
არ
არის
,
სხვა
ესროლეთ-მეთქი
.
Line of edition: 34
ის
ქარქაშში
ჩააგო
და
წვიმა
ვით
ისარი
დაასხეს
ერთმანერთსა
.
Line of edition: 35
ტანი
ორთავე
ისრის
სიმრავლითა
ტყესავით
შეექნათ
,
Page of edition: 176
Line of edition: 1
მაგრამ
ჯაჭვი
ვერც
ერთმან
*
გატეხა
.
გველსა
და
მისსა
Line of edition: 2
ცხენსა
რვალის
ჯაჭვი
ეცვა
,
რომ
არა
იარაღი
არ
მოეკიდებოდა
,
Line of edition: 3
და
ჯიმშედს
ღმთისაგან
ასეთი
საფარველი
ედვა
,
რომ
Line of edition: 4
გრძნეული
ვერას
ავნებდა
.
შუბითა
,
ხლმითა
,
*
ლახტითა
უწყალოდ
Line of edition: 5
იცემებოდენ
,
*
რომ
მათის
ცხენების
ტერფითა
*
მიწა
დაიხია
*
Line of edition: 6
და
მტვერისაგან
ჰაერი
აღარა
ჩნდა
და
მზე
დაბნელდა
.
Line of edition: 7
მათი
ომი
საზაროდ
კმა
იყო
,
მაგრამ
სისხლი
არც
ერთს
*
სდიოდა
:
Line of edition: 8
გველსა
ჯაჭვის
სიკეთითა
და
ვაჟსა
ღმთისა
საფარველითა
.
Line of edition: 9
მერმე
ხელდახელ
შეიყარნენ
და
ცხენზე
შეიჭიდენ
.
*
მათი
Line of edition: 10
ძგერება
მთათა
და
კლდეთა
ჯახებასა
გვანდა
.
მეტის
მიჭირვებითა
Line of edition: 11
ერთმანერთსა
ჯაჭვისა
სარტყლები
*
შემოაწყვიტეს
.
მერმე
Line of edition: 12
გარდახდეს
და
ქვეითი
ირკინებოდეს
.
ჯიმშედ
უფრო
და
უფრო
Line of edition: 13
გაფიცხდებოდა
და
გველსა
ნამეტნავის
გაკვირვებით
თავისი
Line of edition: 14
გრძნება
და
ხელოვნება
აღარას
მოეხმარა
და
ძალიც
წაუხდა
.
Line of edition: 15
ამაზედან
,
ვითამც
ღმერთს
მისისა
გრძნებისა
გაქარვება
უნდოდა
,
Line of edition: 16
ცხენისა
იარაღი
შემოაწყდა
,
ცხენი
გაუჩინარდა
და
,
რა
Line of edition: 17
გველმან
მისი
ცხენი
ვეღარსად
*
ნახა
,
შეიტყო
,
რომ
ბედი
უკუღმა
Line of edition: 18
მოექცა
,
მისი
გრძნება
მისთვის
ცუდ
იქმნა
, _
გული
ეტკივნა
Line of edition: 19
და
ძალი
წაუხდა
.
რა
ჯიმშედ
მისი
ძალის
მოკლება
შეიტყო
,
Line of edition: 20
ღმერთსა
მადლი
შესწირა
,
მისგან
შეძლება
ითხოვა
,
ამა
Line of edition: 21
ზედა
გაფიცხდა
,
დაიყვირა
,
ასწივა
,
აიღო
*
თავის
სწორად
,
*
მოიქნივა
Line of edition: 22
მედგრად
,
დასცა
,
ორისავე
მუხლით
ზედ
შეადგა
,
მუზარადსა
Line of edition: 23
წამოსწივა
და
თავის
მოკვეთასა
ლამოდა
.
რა
გველმან
Line of edition: 24
შეიტყო
,
რომ
აღარა
ეშველებოდა
რა
,
თავის
იმედი
გარდასწყვიტა
,
*
Line of edition: 25
დია
შეშინდა
.
შეეხვეწა
:
ნუ
მომკლაო
და
შენ
უფრო
Line of edition: 26
მოგეხმარება
ჩემი
სიცოცხლეო
.
ამა
ჩემსა
ჯაჭვსა
მოგცემო
და
Line of edition: 27
ჩემის
ცხენისასაო
.
რომ
შენი
დღენი
ომში
*
დაჰყო
,
არას
იარაღით
Line of edition: 28
შინ
არა
გებნება
რაო
.
ჯიმშედს
გაეცინა
და
აგრე
*
უთხრა
:
*
Line of edition: 29
შენ
რომ
მოგკლა
,
მაშინ
ვინ
წამართმევსო
?
ჯაჭვი
არა
და
სამოთხის
Line of edition: 30
კლიტეც
შენ
გქონდეს
და
მომცეო
,
მაშინც
არ
გაგიშვებო
Line of edition: 31
ცოცხალსაო
.
მე
რომ
შენი
გრძნება
ვნახეო
,
ან
მე
რას
Line of edition: 32
მომისვენებ
ანუ
ქვეყანასაო
?
შენის
გრძნებისაგან
ქვეყანას
კი
Line of edition: 33
დავიხსნიო
*
და
მას
უკან
,
თუ
შენსავით
*
გრძნეული
არ
არიო
,
Line of edition: 34
ეგ
შენი
ჯაჭვი
მე
დამრჩებაო
,
თუ
არა
,
ესეც
შენთან
წამოვიდესო
,
Line of edition: 35
ჩემთან
ხელი
არა
აქვსო
.
ჰკრა
ხმალი
და
თავი
გააგდებინა
Line of edition: 36
და
სულთაგან
დაცალა
.
*
თუ
ისე
გრძნებით
სავსე
არ
ყოფილიყო
,
Line of edition: 37
მისი
სიკვდილი
დიდი
მუღაბანა
იყო
.
*
Line of edition: 38
რა
მისგან
მოვიცალეთ
,
გამოვბრუნდით
და
მას
კაცთან
მოვედით
.
Line of edition: 39
მე
მოვახსენე
:
ამ
კაცისაგან
კაი
ვალი
გვაც-მეთქი
და
*
Page of edition: 177
Line of edition: 1
ნუ
მოვკლავთ-მეთქი
.
ხელმწიფის
შვილმა
მიბძანა
:
მისგან
Line of edition: 2
გრძნებაზე
*
გახელოვნებული
კაცი
რად
ვარგაო
?
ღმერთი
არ
Line of edition: 3
იცის
და
კაცს
*
როდის
*
დაინდობსო
,
გრძნეული
გრძნეულობას
*
Line of edition: 4
არ
მოშლისო
და
ჩვენს
*
მეტი
ხომ
არავინ
არისო
და
ისევ
*
ჩვენზედ
Line of edition: 5
არ
იხმარებს
გრძნების
ხვანჯსაო
?
რას
წამს
მივედით
,
აღარცა
რა
Line of edition: 6
გაჰკითხა
,
აღარცა
რა
ათქმევინა
,
მაშინვა
ხმალი
ჰკრა
და
შუა
გაკვეთა
.
Line of edition: 7
იმავ
ბაღში
შევედით
,
დავიარეთ
.
ერთი
ჯინჭველი
რომ
Line of edition: 8
ამოძვრება
,
იმდენი
თვალი
არსად
იყო
იმ
საკვირველს
ბაღში
.
Line of edition: 9
გავკვირდი
და
უცხოც
იყო
:
ამდენი
გველი
ამოდიოდა
და
არსად
Line of edition: 10
ადგილი
*
ეტყობოდა
,
არსად
ნახოცი
იყო
.
მაგრამ
ზეით
Line of edition: 11
ხევნარი
ხილითა
და
მიწა
მოლითა
და
ყოვლითა
*
ყვავილითა
Line of edition: 12
ისრე
შემკობილი
არა
არს
პირსა
ქვეყანისასა
და
ნურცა
არავინ
Line of edition: 13
იტყვის
,
რომ
მისი
მგზავსი
ბაღი
ენახოს
ედემსა
ჩამოღმა
.
Line of edition: 14
რა
ავზი
და
რა
თალარი
,
რა
ტახტ-გვირგვინის
შემკობა
,
რომ
Line of edition: 15
ენა
*
ვერ
იტყვის
,
გული
ვერ
მოიგონებს
მისსა
სიტურფესა
და
Line of edition: 16
აგებულობასა
.
ცხენები
საძოვარზედ
მიუშვით
.
რა
გვენაღვლებოდა
Line of edition: 17
ბაღისა
.
ჩვენ
,
რომელიც
გვიამებოდა
,
ხილი
*
მოვკრიფეთ
.
შევედით
Line of edition: 18
თალარში
,
დავსხედით
.
ჯიმშედს
აგრე
მოვახსენე
:
ტახტ-გვირგვინი
*
Line of edition: 19
ღმერთს
შენთვის
გაუკეთებია
,
თვარა
რა
გრძნეულთ
Line of edition: 20
სამყოფი
არი
;
უთუოდ
ღმერთს
შენთვის
დიდი
დიდება
განუმზადებია
,
Line of edition: 21
თვარა
*
ეს
უკაისნიშნოდ
არ
იქნებოდაო
.
*
Line of edition: 22
მას
ღამესა
ამოდ
გამოვისვენეთ
.
ცხენებიც
ნებისად
იყვნენ
.
*
Line of edition: 23
რა
დილა
გათენდა
და
საწუთროსა
განმანათლებელმან
მზემან
Line of edition: 24
თავი
*
ამოყო
,
შავი
ფარდაგი
დახია
და
წითელი
ვარდი
მოფინა
,
Line of edition: 25
ჯიმშედ
ადგა
,
ხელი
და
პირი
დაიბანა
და
ლოცვად
დადგა
.
Line of edition: 26
დიდხანამდი
ილოცა
და
ცრემლით
ღმერთს
შეეხვეწა
,
*
რომ
შენითა
Line of edition: 27
საფარველითა
დამიფარეო
,
ჩემთა
ბერთა
მშობელთა
უჩემოდ
Line of edition: 28
ნუ
დაჰხოცო
,
*
ყოელი
გრძნება
მომაშორეო
და
შენი
საკუთარი
Line of edition: 29
სიყვარული
დანერგე
გულსა
ჩემსაო
.
ის
*
ჯაჭვი
ჩაიცვა
,
Line of edition: 30
იარაღი
გაიწყო
,
ცხენიც
იმ
იარაღით
*
შეკმაზა
,
თავისი
ხმალი
Line of edition: 31
წელთ
შემოირტყა
,
იმისი
ტახტას
ჩამოიკიდა
,
*
ცოტა
რამ
ხილი
Line of edition: 32
წამოვიღევით
და
წავედით
.
ვიარეთ
მის
ხილის
საქმით
ოცი
Line of edition: 33
დღე
ნებისად
,
რომ
,
*
თუ
სადმე
*
ფრინველი
და
ანუ
ნადირი
ვნახეთ
Line of edition: 34
და
მოვკალით
,
თორემ
*
მავნე
არა
გვინახავ
რა
.
მაგრამ
,
Line of edition: 35
როდესაც
დაიძინებდა
ჯიმშედ
,
*
სულ
თავს
ვადგი
,
*
რომ
ჩემი
Line of edition: 36
თვალი
არ
მოიჭუხებოდა
.
*
მეშინოდა
გრძნეულთაგან
,
რომე
უცნაურად
*
Line of edition: 37
არას
შევხვდეთ-მეთქი
.
*
Line of edition: 38
დღესა
ერთსა
,
ცისკრისა
ჟამსა
,
ხელმწიფის
შვილს
ეძინა
.
Line of edition: 39
ერთის
მხრისაკენ
*
ბედშავი
იდგა
და
ერთის
მხრისაკენ
_
ბედუკუღმართი
.
Page of edition: 178
Line of edition: 1
მე
იქით-აქეთ
ვიარებოდი
,
ვჯაშუშობდი
.
*
ვნახე
,
Line of edition: 2
რომ
ბედშავმა
ბღვერა
*
*
და
ტოტის
ცემა
დაიწყო
.
რა
ბედუკუღმართმა
Line of edition: 3
მისი
ფეხის
ხმა
*
გაიგონა
,
მოუხდა
ისიცა
,
წინარე
წაურბინა
.
Line of edition: 4
მე
ვერას
ვხედევდი
,
მაგრამ
ცხენების
*
საქმემ
გამაკვირვა
Line of edition: 5
ვთქვი
:
უცილოდ
საფარსაგო
არ
არის-მეთქი
.
*
გავაღვიძე
Line of edition: 6
ხელმწიფის
შვილი
და
უთხარ
:
რაღასაც
ეს
ცხენები
ხედვენ
,
Line of edition: 7
მე
ვერა
შემიტყვია
რა
,
მოემზადე
,
ვინ
იცის
გამოგიჩნდეს
რამე-მეთქი
.
*
Line of edition: 8
ადგა
,
ღმერთს
შეეხვეწა
,
ვითა
:
შენი
მინდობილი
ვარ
Line of edition: 9
და
შენვე
დამიცევ
,
ყოვლისა
გრძნეულისა
და
მავნებელისაგან
Line of edition: 10
დამიხსენო!
შეჯდა
ცხენსა
,
რკინის
მშვილდი
მხარს
უკუიცვა
Line of edition: 11
და
ბოძალი
ხელთ
დაიჭირა
.
შევჯე
მეცა
და
კიდეც
მონათდა
.
Line of edition: 12
თურმე
დევი
მოვა
,
უზომოდ
საშინელი
.
ჩვენ
კი
ვერა
ვხედევდით
Line of edition: 13
და
,
სამს
აღაჯზე
რომ
მოვიდა
,
იმან
კი
დაგვინახა
და
Line of edition: 14
ცხენებიცა
ხედევდენ
და
ფთხვინვიდენ
და
ტოტსა
სცემდენ
.
Line of edition: 15
რომ
დაგვინახა
,
ცამან
ვითა
იჭეხა
და
მოგვმართა
.
მას
ჭეხაზე
Line of edition: 16
მერმე
გრგვინვით
მოვიდა
.
მე
ასე
მეგონა
,
დასტურ
ცის
Line of edition: 17
ჭეხა
იყო-მეთქი
.
*
რომ
მივხედე
,
სითაც
ხმა
მოვიდა
,
დავინახე
,
Line of edition: 18
რომ
დიდი
*
საშინელი
მოვა
რამე
,
წითელი
როგორც
სისხლი
.
Line of edition: 19
თავი
დიდს
მთას
უგვანდა
და
ორი
რქა
მაღალსა
ჭანდარსავით
Line of edition: 20
მოქონდა
.
თვალები
დიდროვანსა
ტბასა
უგვანდა
*
და
კბილები
_
Line of edition: 21
ლოდებსა
.
იღრჭენდა
და
იგინებოდა
.
ქუხილი
მისი
ლაპარაკისა
Line of edition: 22
თურე
იყო
და
მისი
კბილებითა
ღრჭენა
კლდეთა
რღვევასა
Line of edition: 23
გვანდა
,
მისი
ხელ-მკლავის
უსაკვირვლესი
რაღამცა
იქნებოდა
Line of edition: 24
და
საზაროდ
კმა
იყო
მისი
დანახვაცა
,
თორემ
მისი
ომის
გაძლებას
Line of edition: 25
როგორ
მოველოდი!
*
შევშინდი
დიდად
და
შევძახე
ხელმწიფის
Line of edition: 26
შვილს
:
არ
იქნა
,
ამას
ხედავ
,
რა
არი-მეთქი
?!
შეხედა
Line of edition: 27
მანცა
,
ეზარა
,
ამისთვის
რომ
კვლავ
დევი
არ
ენახა
,
თვარა
Line of edition: 28
ხელმწიფეთა
საქმე
*
სხვა
არი
_
გუნებაგაუდრეკელობა
*
და
მტერზედან
Line of edition: 29
გალაღებული
და
შეუპოვარი
*
*
ქადილი
.
თვით
არას
თავს
Line of edition: 30
შეიდვა
და
მე
მიბძანა
:
ქერაგ
,
გეტყობა
,
შეშინებულხარო
,
მაგრამ
Line of edition: 31
რა
არიო
,
ცუდი
რამ
საძაგელიაო
.
დევს
რომ
იტყვიან
,
ეს
Line of edition: 32
თურმე
არიო
.
მე
მოვახსენე
:
შენთან
არც
დევისაგან
მეშინიან
,
Line of edition: 33
არც
ქაჯისაგან
და
უშენოდ
ღმერთმან
*
ნურც
მზე
მაჩვენოსმეთქი
.
Line of edition: 34
კიდევ
მიბძანა
:
მიყურე
და
შეგატყობინებ
,
რას
უზამო
.
Line of edition: 35
ამაზედან
დევიც
ახლოს
მოეჯარა
.
Line of edition: n.176/1
ვერცეთმან
B
.
^
Line of edition: n.176/4
რხმლითა
B
.
^
Line of edition: n.176/5
უწყალოდ
იცემებოდენ
]
ერთმანეთს
უწყალოდ
სცემდენ
C
.
^
Line of edition: n.176/5
ტერფითა
]
ფეხითა
B
.
^
Line of edition: n.176/5
ტერფითა
მიწა
დაიხია
და
]
_
C
.
^
Line of edition: n.176/7
არცეთსა
B
.
^
Line of edition: n.176/9
შეიჭიდენ
]
შეიყარენ
და
ცხენდაცხენ
შეიყარნენ
B
.
^
Line of edition: n.176/11
ჯაჭვისა
სარტყლები
]
სარტყლები
და
ჯაჭვის
რუბები
B
,
სარტყლები
და
ჯაჭვის
ლამბები
C
.
^
Line of edition: n.176/17
ვეღარსად
]
ვეღარა
B
.
^
Line of edition: n.176/21
აიღო
]
_
BC
.
^
Line of edition: n.176/21
სწორად
]
აიყვანა
C
.
^
Line of edition: n.176/24
გარდასწყვიტა
]
გარდაუწყდა
C
.
^
Line of edition: n.176/27
ომში
]
_
C
.
^
Line of edition: n.176/28
და
აგრე
უთხრა
]
_
B
.
^
Line of edition: n.176/28
აგრე
]
გარე
C
.
^
Line of edition: n.176/33
კი
დავიხსნიო
]
კიდე
დავსცლიო
B
.
^
Line of edition: n.176/33
შენსავით
]
შენისთანა
B
.
^
Line of edition: n.176/36
დაიცალა
ABC
.
^
Line of edition: n.176/37
იყო
]
+
ასეთი
გმირი
და
თვალტანადი
შვენიერი
კაცი
იყო
B
.
^
Line of edition: n.176/39
გვაც
მეთქი
და
]
გვაძენო
მოდი
ამას
B
,
გვაძე
მოდი
ამას
C
.
^
Line of edition: n.177/2
გრძნებაზე
]
გრძნეულობაზედ
B
.
^
Line of edition: n.177/3
და
კაცს
]
_
C
.
^
Line of edition: n.177/3
როდის
]
როგორ
BC
.
^
Line of edition: n.177/3
გრძნებასა
C
.
^
Line of edition: n.177/4
და
ჩვენს
]
მე
და
შენს
BC
.
^
Line of edition: n.177/4
ისევ
]
_
C
.
^
Line of edition: n.177/10
ადგილი
]
ალაგი
C
.
^
Line of edition: n.177/11
ყოვლითა
]
_
C
.
^
Line of edition: n.177/15
ენა
]
ენახა
B
.
^
Line of edition: n.177/17
ის
ხილი
C
.
^
Line of edition: n.177/18
ეს
ტახტ
_
გვირგვინი
C
.
^
Line of edition: n.177/21
თვარა
]
_
B
.
^
Line of edition: n.177/21
თვარა
...
იქნებოდაო
]
და
ეს
იმისი
ნიშანია
_
მეთქი
BC
.
^
Line of edition: n.177/22
იყვნენ
]
სძოვდენ
C
.
^
Line of edition: n.177/24
თავი
]
პირი
C
.
^
Line of edition: n.177/28
ილოცა
...
დაჰხოცო
]
_
C
.
^
Line of edition: n.177/26
შეეხვეწა
]
ევედრა
B
.
^
Line of edition: n.177/29
ის
]
+
გველის
B
.
^
Line of edition: n.177/30
ის
...
იარაღით
]
_
C
.
^
Line of edition: n.177/31
ტახტას
ჩამოიკიდა
]
ტახტზედ
ჩამოვიდა
C
.
^
Line of edition: n.177/33
და
წავედით
...
ნებისად
რომ
]
_
C
.
^
Line of edition: n.177/33
სადმე
]
რამ
C
.
^
Line of edition: n.177/34
თორემ
]
_
C
.
^
Line of edition: n.177/35
ჯიმშედ
]
_
AC
.
^
Line of edition: n.177/35
ვადგი
]
ვადექი
B
.
^
Line of edition: n.177/36
რომ
...
მოიჭუხებოდა
]
_
C
.
^
Line of edition: n.177/36
უცნაურად
]
უცხოდ
კიდე
B
.
^
Line of edition: n.177/37
შევხვდეთ
]
შევატყდე
C
.
^
Line of edition: n.177/39
ერთის
მხრისაკენ
]
ერთგნით
C
.
^
Line of edition: n.178/1
ვჯაშუშობდი
]
_
C
.
^
Line of edition: n.178/2
ბღვერა
]
ფრთქვინვა
C
.
^
Line of edition: n.178/2
რა
]
_
C
.
^
Line of edition: n.178/3
ხმა
]
თმა
C
.
^
Line of edition: n.178/4
იმ
ცხენების
C
.
^
Line of edition: n.178/5
არა
არის
რა
_
მეთქი
AB
.
^
Line of edition: n.178/7
მე
ვერა
...
რამე
_
მეთქი
]
_
B
.
^
Line of edition: n.178/17
იყო
_
მეთქი
]
+
და
ქუხილი
BC
.
^
Line of edition: n.178/18
დიდი
]
_
C
.
^
Line of edition: n.178/20
უგვანდა
]
_
AB
.
^
Line of edition: n.178/25
მისი
დანახვაცა
...
მოველოდი
]
_
C
.
^
Line of edition: n.178/28
საქმე
]
გუნება
C
.
^
Line of edition: n.178/28
გუნებაგაუდრეკელობა
]
გაუდრეკელობა
C
.
^
Line of edition: n.178/29
მტერზედან
...
შეუპოვარი
]
_
C
.
^
Line of edition: n.178/29
გალაღებული
და
შეუპოვარი
]
შეუპოვარება
B
.
^
Line of edition: n.178/33
ღმერთმან
]
+
მამოროსო
B
.
^
This text is part of the
TITUS
edition of
Rusudaniani
.
Copyright
TITUS Project
, Frankfurt a/M, 13.5.2014. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.