TITUS
Johannes Chrysostomus, Commentary on St. Matthew
Part No. 62
Chapter: 61
Line: 1
თავი
ჲა
Part: T
Line: 2
სიტყუაჲ
ესე
:
"მაშინ
მოუჴდა
იესუს
პეტრე
და
ჰრქუა
:
Line: 3
უფალო
,
რაოდენგზის
შემცოდოს
ძმამან
ჩემმან
,
და
მიუტეო
მას
?
ვიდრე
Line: 4
შჳდგზისამდეა
?
ჰრქუა
მას
იესუ
:
არა
გეტყჳ
შენ
ვიდრე
შჳდგზისამდე
,
Line: 5
არამედ
ვიდრე
სამეოც
და
ათჯერ
შჳდგზის
"
(18,21-22
).
Line: 6
ჰგონებდა
პეტრე
,
თუ
დიდი
რაჲმე
თქუა
შჳდგზის
მიტევებაჲ
და
ეტყჳს
,
Line: 7
ვითარმედ
:
უფალო
,
ესე
რომელი
გჳბრძანე
ქმნად
,
რავდენგზის
ვქმნა
?
უკუ\ეთუ
Line: 8
ყოვლადვე
ცოდვიდეს
ძმაჲ
იგი
და
ყოვლადვე
ვამხილებდე
და
მოვიდო\დის
Line: 9
სინანულად
,
რავდენგზის
გჳბრძანებ
,
რაჲთა
თავს-ვიდებდეთ
მისსა
?
Line: 10
რამეთუ
მისთჳს
,
რომელი
უნანელად
ეგოს
და
არცა
ძმისაჲ
ესმოდის
,
არცა
Line: 11
წინამძღურისაჲ
,
განგიწესებიეს
,
რაჟამს
სთქუ
,
ვითარმედ
:
"იყავნ
შენდა
,
Line: 12
ვითარცა
მეზუერე
და
წარმართი
".
ხოლო
რომელი
მოვიდოდის
სინანულად
Line: 13
და
ითხოვდეს
შენდობასა
,
მისთჳს
არა
განაწესე
,
თუ
რავდენგზის
თანა-მაც
Line: 14
თავს-დებაჲ
ცთომისა
მისისაჲ
,
ვამხილებდე
რაჲ
და
ინანდეს
და
კუალად
Line: 15
ცოდვიდეს
.
ესევითარსა
მას
ვიდრე
შჳდგზისადმე
მიუტეოა
ცთომაჲ
?
Line: 16
ისმინეთ
უკუე
,
თუ
რაჲ
მიუგო
ქრისტემან
,
კაცთმოყუარემან
მან
და
Line: 17
სახიერმან
და
მრავალმოწყალემან
ღმერთმან
ჩუენმან
:
"არა
გეტყჳ
შენ
ვიდ\რე
Line: 18
შჳდგზისამდე
,
არამედ
სამეოცდაათჯერ
შჳდგზის
".
არა
თუ
რიცხჳ
გა\ნაწესა
Line: 19
აქა
,
არამედ
ურიცხჳ
და
სამარადისოჲ
საქმე
მოასწავა
.
რამეთუ
Line: 20
ვითარცა
ოდეს
თქუას
ვინ
,
თუ
:
ბევრეულგზის
,
სიმრავლესა
მოასწავებს
და
,
Line: 21
რომელი-იგი
წერილ
არს
,
ვითარმედ
:
"ბერწსა
მას
ესხნეს
შჳდ
შჳლ
"
1
,
Line: 22
ფრიადსა
მას
სიმრავლესა
მოასწავებს
შჳლთა
ბერწყოფილისა
მის
ეკლე\სიისათა
;
Line: 23
ეგრეთვე
აქა
თქუა
რაჲ
,
თუ
:
"სამეოცდაათჯერ
შჳდგზის
",
არა
Line: 24
რიცხუსა
შინა
შეაწყუდია
მიტევებაჲ
ცთომათაჲ
მოყუსისათა
,
არამედ
სამა\რადისოჲ
Line: 25
და
აურაცხელი
საქმე
განაწესა
და
ესევითარი
ესე
მცნებაჲ
იგავი\თა
Line: 26
ამით
შემდგომად
თქუმულითა
დაამტკიცა
.
და
რაჲთა
ვერვინ
თქუას
,
თუ
Line: 27
მძიმე
არს
მცნებაჲ
ესე
--
სამეოცდაათჯერ
შჳდგზის
მიტევებაჲ
ცთომათა
Line: 28
მოყუსისათა
,
ამისთჳს
შესძინა
იგავი
იგი
,
რაჲთა
სიტყუაჲ
თჳსი
დაამტკი\ცოს
Line: 29
და
გულისჴმა-გჳყოს
,
ვითარმედ
არა
გჳჴმს
ამას
ზედა
ზუაობაჲ
და
Line: 30
ფრიად
არა
ძნელ
არს
საქმე
ესე
,
არამედ
ადვილ
.
ამისთჳს
თჳსი
იგი
Line: 31
კაცთმოყუარებაჲ
შორის
შემოიღო
,
რაჲთა
მსგავსებითა
მით
სცნა
,
ვითარმედ
Line: 32
დაღაცათუ
სამეოცდაათჯერ
შჳდგზის
მიუტევნე
ცთომანი
მოყუსისანი
,
და\ღაცათუ
Line: 33
მარადღე
ურიცხუჯერ
ამას
იქმოდი
,
ვითარცა
წუეთი
ერთი
ურიცხუთა
Line: 34
მათ
თანა
წყალთა
ზღჳსათა
მცირე
არს
და
არარაჲ
,
ესოდენ
და
ფრიად
Page: III-162
Line: 1
ამისა
უმეტესად
ნაკლულევან
არს
და
მცირე
შენი
ეგე
სახიერებაჲ
აურა\ცხელსა
Line: 2
მას
თანა
ღმრთისა
მოწყალებასა
,
რომელი-იგი
დიდად
საჴმარ
არს
Line: 3
შენდა
,
რაჟამს-იგი
სიტყუაჲ
მიგეჴადებოდის
თანანადებთა
შენთაჲ
.
ისმინე
Line: 4
უკუე
სიტყუაჲ
იგავისაჲ
მის
საკჳრველისაჲ
:
Part: s
Line: 5
სახარებაჲ
:
"ამისთჳს
ემსგავსა
სასუფეველი
ცათაჲ
კაცსა
Line: 6
მეუფესა
,
რომელმან
ინება
სიტყჳსა
განგებაჲ
მონათა
თჳსთა
თანა
.
და
Line: 7
ვითარცა
იწყო
განგებად
,
წარმოუდგინეს
მას
ერთი
თანამდები
ბევრისა
Line: 8
შანთისაჲ
.
და
ვითარ
არარაჲ
აქუნდა
მას
,
რაჲმცა
მისცა
,
უბრძანა
უფალ\მან
Line: 9
მისმან
განსყიდად
ცოლისა
მისისაჲ
და
შვილთა
მისთაჲ
და
რაჲცა
Line: 10
აქუნდა
მას
,
და
გარდაჴდად
იგი
.
დავარდა
მონაჲ
იგი
,
თაყუანის-სცემდა
Line: 11
მას
და
ეტყოდა
:
სულგრძელ
იქმენ
ჩემ
ზედა
და
ყოველივე
მიგცე
შენ
.
Line: 12
შეეწყალა
უფალსა
მას
მონაჲ
იგი
,
განუტევა
და
თანანადებიცა
იგი
მიუტევა
Line: 13
მას
"
1
...
და
შემდგომი
ამისი
.
რამეთუ
შემდგომად
ესოდენისა
მის
კაცთმო\ყუარებისა
Line: 14
პოა
მან
მოყუასი
,
რომლისა
თანა-ედვა
მას
ასი
დრაჰკანი
,
შეაშ\თობდა
Line: 15
მას
,
და
ამისთჳს
შეჰრისხნა
მეუფე
იგი
და
შეაყენა
საპყრობილედ
,
Line: 16
ვიდრემდე
ყოველი
გარდაიჴადოს
.
Part: t
Line: 17
თარგმანი
:
იხილეა
,
რაჲზომი
განყოფილებაჲ
არს
კაცისა
მიმართ
Line: 18
შეცოდებასა
შორის
და
ღმრთისა
განრისხებასა
?
რაოდენი
არს
შორის
Line: 19
ბევრისა
შანთისა
და
ასისა
დარჰკნისა
,
და
ფრიადცა
უმეტესად
.
ხოლო
ესე
Line: 20
იქმნების
განყოფილებისაგანცა
პირთაჲსა
და
ზედაჲსზედაობისაგან
ცოდ\ვათაჲსა
;
Line: 21
რამეთუ
კაცნი
თუ
გუხედვიდენ
,
ვერიდებით
და
გურცხუენის
ქმნად
Line: 22
ცოდვისა
,
ხოლო
ღმერთი
მარადის
გუხედავს
და
არა
გუეშინის
,
არამედ
Line: 23
ურიდად
ვიქმთ
და
ვიტყჳთ
და
ვიგონებთ
ყოველსა
ბოროტსა
,
და
არა
ესე
Line: 24
ხოლო
,
არამედ
პატივისა
მისთჳსცა
და
ქველისმოქმედებისა
,
რომელი
ყო
Line: 25
ღმერთმან
ჩუენ
ზედა
,
მძიმე
იქმნებიან
ცოდვანი
ჩუენნი
.
და
უკუეთუ
გუნებავს
Line: 26
ცნობად
,
თუ
ვითარ
ბევრი
შანთი
არს
და
უმეტესცა
ცოდვათა
ჩუენთა
Line: 27
სიმრავლე
,
მცირედ
რაჲმე
გამოჩინებად
ჴელ-ვყო
,
გარნა
მეშინის
,
ნუუკუე
Line: 28
უდებთა
და
ცოდვისმოყუარეთა
უმეტესისა
უდებებისა
მიზეზ-ვსცე
,
გინა
თუ
Line: 29
მოსწრაფენი
უმეტესსა
შთავსთხინე
ზრუნვასა
,
და
თქუან
სიტყუაჲ
იგი
Line: 30
მოციქულთაჲ
:
"ვის
ჴელ-ეწიფების
ცხორებად
?"
2
გარნა
ყოველსავე
ზედა
Line: 31
ვთქუა
,
რაჲთა
უმეტესად
განვეკრძალნეთ
,
ვიხილოთ
რაჲ
სიმრავლე
ცოდვა\თა
Line: 32
ჩუენთაჲ
და
ვცნათ
ძალი
იგი
სინანულისაჲ
.
ხოლო
ვთქუნე
და
გამო\ვაჩინნე
Line: 33
ცოდვანი
არა
კაცად-კაცადისანი
,
არამედ
ზოგადნი
ყოველთანი
,
Line: 34
ხოლო
კაცად-კაცადისაჲ
თითოეულისა
გონებამან
გამოსახენ
.
გარნა
პირვე\ლად
Line: 35
ჯერ-არს
თქუმად
ქველისმოქმედებათა
ღმრთისათაჲ
,
რაბამნი
არიან
და
Page: III-163
Line: 1
რაოდენნი
:
არაარსისაგან
არსად
მოგჳყვანნა
და
ხილულნი
ესე
ყოველნივე
Line: 2
ჩუენთჳს
დაჰბადნა
:
ცაჲ
და
ქუეყანაჲ
და
ზღუაჲ
,
ჰაერნი
და
ცხოელნი
,
Line: 3
ნერგნი
და
მცენარენი
და
სხუანი
იგი
აურაცხელნი
საქმენი
;
სული
ცხოელი
Line: 4
მოგუცა
ჩუენ
,
უაღრესი
ყოველთავე
მყოფთა
ქუეყანასა
ზედა
;
სამოთხე
Line: 5
დაასხა
ჩუენთჳს
;
უფლად
ყოველთა
პირუტყუთა
,
თევზთა
და
მფრინველთა
Line: 6
დაგუადგინნა
;
დიდებითა
და
პატივითა
გჳრგჳნოსან-გუყვნა
.
ამისა
შემდგომად
Line: 7
უმადლო
ვიპოენით
და
გარდამავალ
მცნებისა
მისისა
და
სამოთხით
გამო\ვისხენით
,
Line: 8
არამედ
არავე
უგულებელს-გუყვნა
,
რამეთუ
მხოლოდშობილი
ძე
Line: 9
თჳსი
მოავლინა
მოძიებად
წარწყმედულთა
ამათ
,
რომელმანცა
ჩუენთჳს
ჯუარ-\ცუმაჲ
Line: 10
და
სიკუდილი
თავს-იდვა
,
და
ცანი
განმიხუნა
ჩუენ
,
და
შვილ
Line: 11
ღმრთისა
გუყვნა
მტერ-ყოფილნი
ესე
და
განდგომილნი
,
და
მკჳდრ-ყოფაჲ
Line: 12
სამოთხისაჲ
მოგუანიჭა
,
და
სასუფეველისა
მოქალაქედ
გამოგუაჩინა
.
ამისთჳს
Line: 13
სამართალ
არს
ღაღადებაჲ
:
ჵ
,
სიღრმესა
მას
სიმდიდრისა
,
სიბრძნისა
და
Line: 14
მეცნიერებისა
ღმრთისასა!
მოგუცა
ჩუენ
ნათლის-ღებაჲცა
მოსატევებელად
Line: 15
ცოდვათა
და
გამოსაჴსნელად
სატანჯველთაგან
,
დასამკჳდრებელად
სასუ\ფეველისა
,
Line: 16
და
ბევრეულნი
იგი
კეთილნი
აღგჳთქუნა
და
სული
წმიდაჲ
Line: 17
მოჰფინა
გულთა
ჩუენთა
.
ესევითართა
უკუე
და
ესოდენთა
ქველისმოქმედე\ბათა
Line: 18
მისთა
ზედა
ვითარ-მე
ჯერ-იყო
ყოფაჲ
ჩუენი
?
დაღაცათუ
მარადღე
Line: 19
მოვსწყდებოდეთ
მისთჳს
,
გადა-მცა-ვიჴადეთა
ღირსებით
თანანადები
იგი
?
ნუ
Line: 20
იყოფინ!
ვერცა
თუ
მეათასედისა
ნაწილისა
ძალ-გუედვა
გარდაჴდად
.
ხოლო
Line: 21
აწ
ვიხილოთღა
,
ვითარ
ვიქცევით
,
ანუ
ვითარი
მოქალაქობაჲ
გჳპყრიეს
:
Line: 22
დღითი-დღე
მცნებათა
და
ბრძანებათა
მისთა
შეურაცხ-ვჰყოფთ
,
და
რომელი
Line: 23
მისდა
საძულელ
არს
,
მას
აღვასრულებთ
.
და
რომელი
ვთქუა
პირველად
,
Line: 24
გინა
თუ
მეფენი
ვაჴსენნე
,
გინა
თუ
მთავარნი
,
გინა
თუ
აზნაურნი
,
გინა
თუ
Line: 25
მონანი
,
გინა
თუ
ვაჭარნი
,
გინა
თუ
მჴედარნი
,
გინა
თუ
გლეხნი
,
გინა
თუ
Line: 26
მამანი
,
გინა
თუ
დედანი
,
გინა
თუ
ბერნი
,
გინა
თუ
ჭაბუკნი
, --
ყოველნივე
Line: 27
იპოვნენ
გარდამავალ
მცნებათა
ქრისტესთა
და
ბევრეულისა
თანანადებისა
Line: 28
თანამდებ
.
Line: 29
ისმინენითღა
მცნებანი
ქრისტესნი
და
სცნათ
სიტყუათა
ჩემთა
ჭეშმა\რიტებაჲ
:
Line: 30
"რომელმან
ჰრქუასო
ძმასა
თჳსსა
ცოფ
,
თანამდებ
არს
გეჰენიასა
Line: 31
ცეცხლისასა
"
1
.
"ყოველი
,
რომელი
ხედვიდეს
დედაკაცსა
გულისთქუმად
Line: 32
მას
,
მუნვე
იმრუშა
მის
თანა
გულსა
თჳსსა
"
2
.
"რომელმან
გცეს
ყურიმალსა
,
Line: 33
მიუპყარ
მას
ერთკერძოჲცა
;
და
რომელსა
უნდეს
კუართი
შენი
მიღებად
,
Line: 34
მიუტევე
მას
სამოსელიცა
;
და
რომელი
წარგიქცევდეს
მილიონ
ერთ
,
მივლე
Line: 35
მის
თანა
ორიცა
"
3
.
"გიყუარდედ
მტერნი
თქუენნი
,
აკურთხევდით
მწყევართა
Line: 36
თქუენთა
,
კეთილსა
უყოფდით
მოძულეთა
თქუენთა
"
4
.
კუალად
იტყჳს
:
"უკუეთუ
Page: III-164
Line: 1
არა
იქმნეთ
,
ვითარცა
ყრმანი
ჩჩჳლნი
,
მშჳდ
და
მდაბალ
და
უმანკო
,
ვერ
Line: 2
შეხჳდეთ
სასუფეველსა
ცათასა
"
1
.
Line: 3
ესევითარნი
არიან
მცნებანი
მისნი
და
სხუანი
მრავალნი
.
ხოლო
აწ
ჩუენ
Line: 4
ვიხილოთ
:
უკუეთუ
არა
ცხორებაჲ
ჩუენი
წინააღმდგომ
ბრძანებათა
მისთა
Line: 5
არსა
?
რომელსა
ცოდვასა
არა
წარმდებებით
აღვასრულებთ
?
არა
დღითი-\დღე
Line: 6
ძჳრისზრახვათა
შინა
ვართა
?
შესმენათა
მოყუსისათა
,
გინებათა
და
Line: 7
შეურაცხებათა
,
მტაცებელ
,
ვითარცა
მგელნი
,
შებღალულ
ყოვლითავე
ცოდ\ვითა
,
Line: 8
მოშურნე
,
მზუაობარ
,
ანგაჰრ
,
ცილისმწამებელ
,
მაჩუენებელ
,
კაცთ\მოთნე
,
Line: 9
უხუცესთა
მიმართ
მზაკუვარ
,
უდარესთა
მიმართ
მჴეცთა
უმძჳნ\ვარეს
,
Line: 10
მონა
მუცლისა
და
საფასეთა
და
დიდებისა
წარმავალისა
,
მოკიცხარ
,
Line: 11
მოცინარ
,
მრავლისმეტყუელ
,
სიტყუათა
ხენეშთა
მეძიებელ
,
ნაყროან
,
მო\მთრვალე
,
Line: 12
ცილისმეტყუელ
,
შემსჭუალულ
მიწისაგანთა
მათ
და
წარმავალთა
Line: 13
საქმეთა
.
ესე
არიან
ზოგადნი
ყოველთა
საქმენი
,
ხოლო
დაფარულნი
და
Line: 14
ძნელოვანნი
კაცად-კაცადისანი
თითოეულსა
გონებამან
მისმან
ამხილოს
.
ესე
Line: 15
ყოველნი
და
ამისა
ფრიად
უმრავლესნი
ბრალნი
ჩუენნი
არიან
ბევრი
იგი
Line: 16
შანთი
,
რომლისათჳს
სიტყჳს
მიცემაჲ
თანა-გუაც
,
გარნა
ყოვლადვე
Line: 17
ვერშემძლებელ
ვართ
.
ამისთჳს
სახიერმან
მან
და
მრავალმოწყალემან
ღმერთმან
Line: 18
აურაცხელთა
მიერ
ქველისმოქმედებათა
მისთა
ზედა
მოგუცა
ესეცა
ადვილი
Line: 19
გზაჲ
და
სუბუქი
,
ესე
იგი
არს
ძჳრუჴსენებელობაჲ
,
რაჲთა
მიუტევნეთ
Line: 20
წადიერად
ყოველნივე
ცთომანი
მოყუსისანი
და
ესრეთ
ვპოოთ
ჩუენ
მოტევე\ბაჲ
Line: 21
ურიცხუთა
მათ
ცოდვათა
ჩუენთაჲ
.
რამეთუ
,
რაოდენიცა
იყოს
შეცოდე\ბაჲ
Line: 22
მოყუსისაჲ
,
ჩუენთა
მათ
ღმრთისა
მიმართ
ცოდვათა
თანა
მცირე
არს
და
Line: 23
არარაჲ
.
და
კუალადცა
უკუე
აღმოვიკითხოთ
იგავი
ესე
წინამდებარე
,
რომე\ლი
Line: 24
ამის
ჯერისათჳს
წარმოთქუა
უფალმან
ჩუენმან
იესუ
ქრისტემან
.
Part: s
Line: 25
სახარებაჲ
:
"და
წარმოუდგინეს
მას
ერთი
თანამდები
ბევრისა
Line: 26
შანთისაჲო
.
და
ვითარ
არაჲ
აქუნდა
მას
,
რაჲმცა
მისცა
,
უბრძანა
უფალმან
Line: 27
მისმან
განსყიდაჲ
ცოლისა
მისისაჲ
და
შვილთა
მისთაჲ
და
რაჲცა
აქუნდა
Line: 28
მას
,
და
გარდაჴდად
იგი
"
(18,24-25
).
Part: t
Line: 29
თარგმანი
:
ყოვლით
კეძრო
საშინელ-ჰყოფს
იგავსა
მას
.
ხოლო
Line: 30
რაჲსათჳს
მეუფე
იგი
ბრძანებს
ცოლისა
და
შვილთა
განსყიდად
,
რამეთუ
Line: 31
იგინიცა
მონანი
მისნი
იყვნეს
და
მისა
მივიდოდა
დაჭირვებაჲ
?
არა
თუ
Line: 32
უწყალოებისაგან
ბრძანა
ესე
,
არამედ
ფრიადისა
სახიერებისაგან
,
რამეთუ
Line: 33
ენება
შეშინებად
მისა
,
რაჲთა
მოვიდეს
ვედრებად
მისა
და
მიანიჭოს
მას
Line: 34
წყალობაჲ
.
ხოლო
რაჲსათჳს
პირველ
სიტყჳს
განგებისა
არა
ქმნა
ესე
? --
Line: 35
ამისთჳს
,
რაჲთა
უჩუენოს
მას
,
თუ
რაოდენთა
თანანადებთაგან
განათავისუფ\ლა
Line: 36
იგი
,
და
ამით
სახითა
ექმნას
იგიცა
მოყუასსა
თჳსსა
მოწყალე
.
ისმინე
Page: III-165
Line: 1
უკუე
შემდგომიცა
სიტყუაჲ
სახარებისაჲ
:
Line: 2
"დავარდაო
მონაჲ
იგი
და
თაყუანის-სცემდა
მას
და
ეტყოდა
:
სულ\გრძელ
Line: 3
იქმენ
ჩემ
ზედა
და
ყოველივე
მიგცე
შენ
.
შეეწყალა
უფალსა
მას
Line: 4
მონაჲ
იგი
და
განუტევა
იგი
და
თანანადებიცა
იგი
მიუტევა
მას
"
Line: 5
(18,26-27).
Line: 6
იხილეა
კუალად
სახიერებისა
ამის
გარდამატებულებაჲ
?
დროებაჲ
ხოლო
Line: 7
ითხოა
და
სულგრძელებაჲ
მონამან
მან
,
ხოლო
უფალმან
უმეტეს
თხოისა
Line: 8
მისისა
მისცა
:
შენდობაჲ
და
მიტევებაჲ
ყოვლისავე
თანანადებისაჲ
,
ბევრისა
Line: 9
მის
შანთისაჲ
.
რამეთუ
ენება
პირველითგანვე
ჩუენებად
უხუადმიმნიჭებელო\ბისა
Line: 10
მის
თჳსისა
,
გარნა
არა
ენება
,
რაჲთა
მისი
ხოლო
იყოს
ნიჭი
იგი
,
Line: 11
არამედ
რაჲთა
მონისა
მისცა
ვედრებაჲ
მიზეზ
ექმნას
სახიერებასა
მისსა
,
Line: 12
რაჲთა
არა
სრულიად
უცხო
იყოს
კეთილისა
მისგან
.
რამეთუ
,
დაღაცათუ
Line: 13
იგი
შეუვრდა
და
ევედრა
,
არამედ
ყოველივე
საქმე
მოწყალებისა
მის
უფლისაჲ
Line: 14
იყო
,
ვითარცა
იტყჳს
,
ვითარმედ
:
"შეეწყალა
უფალსა
მონაჲ
იგი
და
გა\ნუტევა
".
Line: 15
გარნა
ეგრეთცა
ენება
,
რაჲთა
იგიცა
ჩნდეს
მიზეზ-მცემელ
წყალო\ბისა
Line: 16
მის
,
რაჲთა
არა
სრულიად
ცარიელ
იყოს
და
სირცხჳლეულ
და
რაჲთა
Line: 17
თჳსისა
მის
სახისაგან
მოყუსისაცა
მიმართ
იპოოს
იგი
სახიერ
.
გარნა
მონაჲ
Line: 18
იგი
აქამომდე
გონიერ
იპოვა
და
სათნო
,
რამეთუ
აღიარა
თანანადები
იგი
და
Line: 19
აღუთქუა
ყოვლისავე
მიცემად
და
შეუვრდა
და
ევედრა
და
აბრალა
თავსა
Line: 20
თჳსსა
და
ცნა
სიდიდე
იგი
თანანადებისაჲ
მის
,
ხოლო
შემდგომი
ამისი
Line: 21
ფრიად
უღირს
არს
და
შეუმსგავსებელ
პირველისა
.
რამეთუ
განვიდა
რაჲ
Line: 22
მიერ
მონაჲ
იგი
,
არა
შემდგომად
მრავლისა
ჟამისა
,
არამედ
მუნთქუესვე
,
Line: 23
ვიდრეღა
ქველისმოქმედებაჲ
იგი
უფლისაჲ
წინაშე
თუალთა
მისთა
იყო
,
Line: 24
ბოროტად
იჴმარა
ნიჭი
იგი
და
აზნაურებაჲ
მეუფისაგან
მიცემული
მისდა
,
Line: 25
ვითარცა
ესერა
გუაუწყებს
მახარებელი
და
იტყჳს
:
Part: s
Line: 26
სახარებაჲ
:
"და
ვითარცა
გამოვიდა
მიერ
მონაჲ
იგი
,
პოვა
ერთი
Line: 27
მოყუასი
თჳსი
,
რომელსა
თანა-ედვა
მისი
ასი
დრაჰკანი
;
შეიპყრა
იგი
და
Line: 28
შეაშთობდა
მას
და
ეტყოდა
:
მომეც
,
რაჲცა
თანა-გაც
.
შეუვრდა
მოყუასი
Line: 29
იგი
მისი
,
ევედრებოდა
მას
და
ეტყოდა
:
სულგრძელ
იქმენ
ჩემ
ზედა
და
Line: 30
მიგცე
შენ
.
ხოლო
მან
არა
ისმინა
მისი
,
არამედ
უფროჲსღა
აურვებდა
მას
Line: 31
და
შეაგდო
იგი
საპყრობილესა
,
ვიდრემდე
მისცეს
მას
თანანადები
იგი
.
Line: 32
იხილეს
რაჲ
მოყუასთა
მათ
მისთა
საქმე
ესე
,
შეწუხნეს
ფრიად
და
Line: 33
მივიდეს
და
აუწყეს
უფალსა
მას
მათსა
ყოველივე
იგი
,
რაჲცა
იყო
.
მაშინ
Line: 34
მოუწოდა
მას
უფალმან
მისმან
და
ჰრქუა
:
მონაო
ბოროტო
,
ყოველივე
Line: 35
თანანადები
შენი
მიგიტევე
შენ
,
რამეთუ
მევედრებოდე
მე
,
არა
ჯერ-იყოა
Line: 36
შენდაცა
,
რაჲთამცა
შეიწყალე
მოყუასი
იგი
შენი
,
ვითარცა
მე
შეგიწყალე
Page: III-166
Line: 1
შენ
?
და
განურისხდა
მას
უფალი
იგი
მისი
და
მისცა
იგი
ჴელთა
მტან\ჯველთასა
,
Line: 2
ვიდრემდე
გარდაიჴადოს
ყოველი
იგი
თანანადები
"
(18,28-34
).
Part: t
Line: 3
თარგმანი
:
იხილეა
სახიერებაჲ
იგი
მეუფისაჲ
მის
და
გულფიცხე\ლობაჲ
Line: 4
მონისაჲ
?
ისმინეთ
ყოველთა
,
რომელნი
უსახურ
ხართ
და
ფიცხელ
Line: 5
მოყუასთა
მიმართ
,
რომელნი
თანანადებისათჳს
მცირედისა
საფასისა
შეაგდებთ
Line: 6
საპყრობილედ
გლახაკთა
.
ისმინეთ
,
რაჲ-იგი
შეემთხჳა
მონასა
მას
,
რომელ\მან
Line: 7
არა
შეიწყალა
მოყუასი
თჳსი
,
არცა
მოიჴსენა
,
ვითარმედ
იგიცა
მათვე
Line: 8
სიტყუათა
ეტყოდა
უფალსა
თჳსსა
და
პოა
შენდობაჲ
ბევრისა
მის
შან\თისაჲ
;
Line: 9
არა
შეიკდიმა
სიტყუათა
მათგან
;
არა
იცნა
ნავთსაყუდელი
იგი
,
Line: 10
რომლითა
განერა
დანთქმისაგან
;
არა
მოიჴსენა
მოწყალებაჲ
იგი
მეუფისაჲ
,
Line: 11
არამედ
ყოველივე
იგი
დაივიწყა
ანგაჰრებისაგან
და
უწყალოებისა
და
ძჳრის-\ჴსენებისა
.
Line: 12
ამისთჳსცა
უძჳრეს
მჴეცისა
აშთობდა
მოყუასსა
თჳსსა
.
Line: 13
რასა
იქმ
,
ჵ
,
კაცო
?
არა
ხედავა
,
რამეთუ
თავისა
შენისა
მოსაკლავად
Line: 14
ჰლესავ
მახჳლსა
და
განიახლებ
რისხვასა
უფლისასა
?
არა
გულისჴმა-\ჰყოფა
,
Line: 15
უბადრუკო
,
რამეთუ
შენ
ბევრისა
შანთისა
მიტევებასა
ითხოვდი
და
Line: 16
მოყუასი
შენი
ასისა
დრაჰკნისათჳს
დროებასა
გევედრების
?
შენ
მეუფესა
Line: 17
ევედრებოდე
და
იგი
მოყუასსა
.
გარნა
ამას
ყოველსა
უგულისჴმო
იყო
Line: 18
უბადრუკი
იგი
,
ამისთჳს
მოყუასი
იგი
შეაგდო
საპყრობილედ
.
Line: 19
"იხილეს
მოყუასთა
მისთა
საქმე
ესე
და
შეწუხნეს
ფრიად
და
მივიდეს
და
Line: 20
აუწყეს
უფალსა
მათსა
ყოველივე
იგი
,
რაჲცა
იყო
".
რამეთუ
ესევითარი
იგი
Line: 21
უწყალოებაჲ
არა
ხოლო
თუ
ღმერთსა
,
არამედ
კაცთაცა
სამძიმარ
უჩნს
და
Line: 22
საძაგელ
.
ამისთჳს
ელმოდა
მათ
და
აუწყეს
უფალსა
.
ისმინეთ
უკუე
სიტყუაჲ
Line: 23
იგი
მეუფისაჲ
:
"მონაო
ბოროტო
,
ყოველივე
თანანადებნი
შენი
მიგიტევე
შენ
,
Line: 24
რამეთუ
მევედრებოდე
მე
,
არა
ჯერ-იყოა
შენდაცა
,
რაჲთამცა
შეიყწალე
Line: 25
მოყუასი
შენი
,
ვითარცა
მე
შეგიწყალე
შენ
?"
Line: 26
იხილე
კუალადცა
სახიერებაჲ
იგი
მეუფისაჲ!
განიკითხვის
მონისა
მის
Line: 27
მიმართ
და
პასუხსა
განსცემს
,
რაჟამს
იხილა
,
ვითარმედ
ჯერ-არს
ნიჭისა
Line: 28
მის
უკურღუევაჲ
,
რაჲთა
გამოაჩინოს
,
ვითარმედ
მან
ქმნა
დაჴსნაჲ
იგი
Line: 29
შენდობისაჲ
.
ამისთჳსცა
ოდეს-იგი
ბევრისა
შანთისა
თანანადები
მის
ზედა
Line: 30
გამოჩნდა
,
არა
უწოდა
მას
მონად
ბოროტად
,
არცა
აგინა
,
არამედ
შეიწყალა
;
Line: 31
ხოლო
ოდეს
იპოა
იგი
მოყუსისა
მიმართ
უწყალო
,
მაშინ
მონად
ბოროტად
Line: 32
უწოდა
და
ეტყჳს
:
"მონაო
ბოროტო
,
ყოველივე
თანანადები
შენი
მიგიტევე
Line: 33
შენ
.
არა
ჯერ-იყოა
შენდაცა
,
რაჲთამცა
შეიწყალე
მოყუასი
იგი
შენი
,
Line: 34
ვითარცა
მე
შეგიწყალე
შენ
?"
Line: 35
დაღაცათუმცა
მძიმე
იყო
საქმე
იგი
,
გარნა
სარგებელისა
შენისათჳს
და
Line: 36
დასამტკიცებელად
შენ
ზედა
ქმნილისა
მის
წყალობისა
არა
გიჴმდაა
შეწყალე\ბად
Line: 37
მოყუასი
შენი
,
ვითარცა
მე
შეგიწყალე
შენ
?
ისმინეთ
,
ანგაჰრნო
,
რამე\თუ
Page: III-167
Line: 1
თქუენდა
მომართ
არს
სიტყუაჲ
ესე!
ისმინეთ
,
უწყალონო
და
ძჳრის\მოჴსენენო
,
Line: 2
და
გულისჴმა-ყავთ
,
ვითარმედ
არა
თუ
სხუასა
ვის
უწყალო
და
Line: 3
ძჳრისმჴსენებელ
ექმნებით
,
გარნა
თავთა
თჳსთა
,
და
ჴელისწერილსა
მას
Line: 4
ცოდვათა
თქუენთასა
აღუჴოცელ-ჰყოფთ
.
თქუენ
რაჲცა
უყოთ
მოყუასთა
,
Line: 5
კაცობრივ
იქმთ
,
ხოლო
კაცობრივი
ყოველი
მცირედ
ჟამისაჲ
არს
და
წარ\მავალ
.
Line: 6
გარნა
უკუეთუ
ღმერთი
განრისხნეს
თქუენ
ზედა
და
მიგცნეს
სატან\ჯველად
,
Line: 7
იგი
სატანჯველი
საუკუნოჲ
არს
,
ვითარცა
ესერა
გუაუწყებს
Line: 8
მახარებელი
.
Line: 9
"განურისხდაო
უფალი
იგი
მონასა
მას
და
მისცა
იგი
ჴელთა
მტან\ჯველთასა
,
Line: 10
ვიდრემდე
გარდაიჴადოს
ყოველი
იგი
თანანადებნი
".
ესე
იგი
Line: 11
არს
,
ვითარმედ
მისცა
სატანჯველსა
საუკუნესა
,
რამეთუ
იგი
თანანადებისა
Line: 12
მის
გარდაჴდად
ვერსადა
შემძლებელ
არს
და
ამისთჳს
სატანჯველი
იგი
Line: 13
მისი
საუკუნე
არს
.
ვინაჲთგან
ქველისმოქმედებითა
მით
ვერ
შეიგონა
,
სა\ტანჯველითა
Line: 14
მით
შეიგონოს
.
Line: 15
ეჰა
,
საკჳრველნი!
ნიჭნი
ღმრთისანი
შეუნანებელ
არიან
და
დაუჴსნელ
,
Line: 16
გარნა
ესოდენ
გარდაემატა
მონისა
მის
უკეთურებაჲ
,
ვიდრეღა
უძლო
შჯუ\ლისა
Line: 17
მის
დაჴსნად
.
რაჲმცა
უკუე
იყო
უძჳრესი
ძჳრის-ჴსენებისაჲ
,
რომელი
Line: 18
შემძლებელ
არს
ესევითართა
ნიჭთა
საღმრთოთა
დაჴსნად
?
რამეთუ
გა\ნურისხნაო
Line: 19
მონასა
მას
და
მისცა
იგი
ჴელთა
მტანჯველთასა
.
ოდეს-იგი
Line: 20
ბრძანა
განსყიდაჲ
მისი
,
არა
რისხვით
იყო
სიყტუაჲ
იგი
,
ამისთჳს
არცა
Line: 21
ქმნა
,
არამედ
მიზეზსა
ეძიებდა
წყალობისა
მისისასა
,
ხოლო
აწ
რისხვითა
Line: 22
ფრიადითა
სავსე
არს
განჩინებაჲ
ესე
და
ტანჯვითა
.
Line: 23
რაჲ
არს
უკუე
პირი
ამის
იგავისაჲ
?
ისმინეთ
,
რასა
იტყჳს
უფალი
:
Part: s
Line: 24
სახარებაჲ
:
"ეგრეთცა
მამამან
ჩემმან
ზეცათამან
გიყოს
თქუენ
,
Line: 25
უკუეთუ
არა
მიუტევნეთ
კაცად-კაცადმან
მოყუასსა
თჳსსა
ყოვლითა
გუ\ლითა
Line: 26
თქუენითა
ცთომანი
მისნი
"
(18,35
).
Part: t
Line: 27
თარგმანი
:
არღარა
თქუა
,
თუ
:
მამამან
თქუენმან
,
არამედ
:
მამამან
Line: 28
ჩემმანო
.
რამეთუ
ვინაჲთგან
ძჳრისმოჴსენეთა
და
უწყალოთა
მიმართ
მიაქცია
Line: 29
სიტყუაჲ
თჳსი
,
არცა
ღირს
იყო
მამად
მათა
წოდებად
ღმრთისა
,
ესევი\თართა
Line: 30
უკეთურთა
და
უმადლოთა
.
Line: 31
აწ
უკუე
გულისჴმა-ყავთ
,
ვითარმედ
იგავი
ესე
ორსა
საქმესა
გუასწავებს
:
Line: 32
ერთად
,
რაჲთა
მეცნიერ
ვიყვნეთ
სიმრავლესა
მას
თანანადებთა
ჩუენთასა
,
Line: 33
და
თავთა
თჳსთა
ვაბრალებდეთ
,
და
ლმობიერად
შეუვრდებოდით
ღმერთსა
,
Line: 34
და
ვითხოვდეთ
წყალობასა
და
შენდობასა
;
და
მეორედ
,
რაჲთა
გულსმოდ\გინედ
Line: 35
შეუნდობდეთ
მოყუასთა
ჩუენთა
ყოველსავე
ცთომასა
,
და
ამით
ჯერი\თა
Line: 36
ჩუენთაცა
ცოდვათა
შენდობასა
ადვილ-ვჰყოფდეთ
.
ხოლო
არა
ესრეთ
Line: 37
ლიტონად
და
ორგულებით
ბრძანებს
მიტევებასა
,
არამედ
"ყოვლითა
გულითა
".
Page: III-168
Part: S
Line: 1
სწავლაჲ
ჲა
Line: 2
ძჳრის-ჴსენებისათჳს
Line: 3
აწ
უკუე
,
საყუარელნო
,
გევედრები
,
ნუ
ვლესავთ
მახჳლსა
ძჳრის-ჴსენე\ბისასა
Line: 4
და
განვაწონებთ
გულთა
ჩუენთა
,
რამეთუ
ვერარას
ესრეთ
გუავნებენ
Line: 5
შემაწუხებელნი
ჩუენნი
,
ვითარ
ჩუენ
ვავნებთ
თავთა
ჩუენთა
ძჳრის-ჴსენებითა
,
Line: 6
რამეთუ
სასჯელსა
ღმრთისა
მიერ
მოვაწევთ
თავთა
ზედა
ჩუენთა
;
ხოლო
Line: 7
ძჳრუჴსენებლობაჲ
თუ
მოვიგოთ
,
მერმე
თავსა
ზედა
შემაწუხებელთა
და
Line: 8
მავნებელთა
ჩუენთასა
დაკრბების
ყოველივე
ბოროტი
.
Line: 9
ნუ
იტყჳ
უკუე
,
კაცო
,
თუ
მან
ვინმე
მაგინა
და
შემასმინა
და
ბევრეული
Line: 10
ბოროტი
შემაჩუენა
,
რამეთუ
რაოდენიცა
ესევითარი
სთქუა
,
უფროჲსად
Line: 11
ქველისმოქმედად
გამოაჩინებ
მას
,
რამეთუ
მოგცა
მიზეზი
განბანად
ცოდვათა
Line: 12
შენთა
.
რაოდენცა
უკუე
დიდად
ძჳრი
შეგამთხჳა
,
ესოდენ
დიდადთა
ცოდვათა
Line: 13
შენდობისა
მიზეზ
გექმნა
;
და
ნანდჳლვე
,
უკუეთუ
გუენებოს
,
ვერვის
ჴელ-\ეწიფების
Line: 14
ვნებად
ჩუენდა
,
არამედ
მტერნიცა
დიდად
სარგებელ
გუეყვენ
.
Line: 15
და
რად
ვიტყჳ
კაცთა
,
ეშმაკისა
უძჳრეს
არავინ
არს
,
არცა
უმეტესად
Line: 16
მტერ
ჩუენდა
,
გარნა
,
უკუეთუ
გჳნდეს
,
მისთაცა
ბრძოლათაგან
დიდი
სარგე\ბელი
Line: 17
შეგუეძინების
.
და
მოწამე
არს
სიტყჳსა
ამის
იობ
.
ხოლო
უკუეთუ
Line: 18
ეშმაკისა
ბრძოლანი
მიზეზ
გჳრგჳნთა
ექმნებიან
წმიდათა
,
რად
გეშინის
Line: 19
მტერობისაგან
კაცთაჲსა
,
საყუარელო
?
იხილე
უკუე
,
რაოდენ
სარგებელ-\გეყოფის
,
Line: 20
უკუეთუ
სიმშჳდით
და
ძჳრუჴსენებელად
თავს-იდებდე
ზედააღდგომასა
Line: 21
და
ბრძოლასა
მტერთა
შენთასა
:
პირველად
და
ყოვლისა
უაღრესად
მოტევე\ბასა
Line: 22
ცოდვათასა
მოიღებ
;
მეორედ
მოთმინებასა
და
სულგრძელებასა
ისწავებ
;
Line: 23
მესამედ
სიმშჳდესა
და
კაცთმოყუარებასა
შინა
წარემატები
,
რამეთუ
რომე\ლი
Line: 24
ძჳრისმოქმედთა
მიმართ
სახიერ
იყოს
,
რავდენ
უფროჲსად
მოყუარეთა
Line: 25
მიმართ
ჭეშმარიტი
აჩუენოს
სიყუარული
?
მეოთხედ
მრისხანეობისაგან
გან\ჰთავისუფლდები
,
Line: 26
რომელ-ესე
დიდი
კეთილი
არს
,
რამეთუ
რომელი
რისხვისაგან
Line: 27
თავისუფალ
იყოს
,
იგი
მწუხარებათა
მრავალთაგან
თავისუფალ
არს
და
Line: 28
შურისაგან
და
სიძულილისა
,
და
განსუენებით
გარდაიჴდის
დღეთა
თჳსთა
.
Line: 29
ამას
ყოველსა
ზედა
პატიოსან
იყო
წინაშე
ღმრთისა
და
კაცთა
და
არავინ
Line: 30
გესუას
მტერი
და
წყალობაჲ
ღმრთისაჲ
ბრწყინვიდეს
თავსა
ზედა
შენსა
.
Line: 31
უკუეთუ
ცოდვანი
გაქუნდენ
,
აღიჴოცნენ
,
უკუეთუ
სათნოებანი
გაქუნდენ
,
Line: 32
აღემატნენ
უმეტესად
ფრიად
.
ამისთჳს
,
საყუარელო
,
მოვიგოთ
ძჳრუჴსენე\ბლობაჲ
,
Line: 33
რაჲთა
საყუარელ
ღმრთისა
ვიქმნეთ
,
რაჲთა
თანანადებნი
ბევრისა
Line: 34
მის
შანთისანი
მოგუეტევნენ
.
ხოლო
მრავალი
თუ
ბოროტი
შეგამთხჳა
Page: III-169
Line: 1
მოყუასმან
,
უფროჲსღა
შეიწყალე
იგი
და
ნუ
მოიძულებ
,
ცრემლოდე
მისთჳს
Line: 2
და
იგლოვდ
,
რამეთუ
არა
შენ
გავნო
,
არამედ
თავსა
თჳსსა
.
ხოლო
შენ
,
Line: 3
უკუეთუ
მოთმინე
იქმნე
,
უფროჲსღა
სანატრელ
ხარ
.
Line: 4
გულისჴმა-ყავ
,
რამეთუ
ოდეს-იგი
ჯუარს-ეცუმოდა
ქრისტე
,
თავისა
თჳსი\სათჳს
Line: 5
მხიარულ
იყო
,
ხოლო
ჯუარმცუმელთათჳს
ცრემლოოდა
.
ეგრეთცა
Line: 6
ჩუენ
გჳღირს
ქმნად
,
რაჟამს
ძჳრი
შეგუემთხუეოდის
,
რაჲთა
უფროჲსღა
Line: 7
ძჳრისმოქმედთა
მათთჳს
ვწუხდეთ
,
რამეთუ
მათ
შეემთხუევის
ბოროტი
,
Line: 8
ხოლო
ჩუენ
--
კეთილი
.
აწ
უკუე
გინა
თუ
ვინ
გაგინა
,
თავი
თჳსი
უმეტესად
Line: 9
სირცხჳლეულ-ყო
და
არა
შენ
.
გინა
თუ
შეგასმინა
,
თჳსსა
სულსა
ზედა
Line: 10
ბრალი
დაიკრიბა
,
რაჲთა
არა
ხოლო
ცოდვათა
თჳსთათჳს
,
არამედ
ამისთჳს\ცა
Line: 11
მისცეს
სიტყუაჲ
,
რომლისათჳს
შენ
შეგასმინა
.
და
რაჲ
საკჳრველ
არს
Line: 12
ესე
შენ
ზედა
?
უფალიცა
ჩუენი
იესუ
ქრისტე
შეასმინეს
მტერთა
მათ
და
Line: 13
იგი
არა
განრისხნა
,
და
შესმენაჲ
არა
მცირე
,
არამედ
დიდი
და
ფიცხელი
Line: 14
დასდვეს
მის
ზედა
.
Line: 15
უკუეთუ
რომლისადა
ფრიადი
კეთილი
გეყო
,
ბოროტი
მოგაგო
,
ამასცა
Line: 16
ზედა
ამისთჳს
გელმოდენ
,
რომელ
ავნო
სულსა
თჳსსა
,
ხოლო
თავისა
Line: 17
შენისათჳს
გიხაროდენ
,
რამეთუ
მსგავს
ღმრთისა
იქმენ
,
რომელმან
აღმოა\ბრწყინვის
Line: 18
მზე
თჳსი
უმადლოთა
ზედა
და
ცოდვილთა
,
რამეთუ
მოცემულ
Line: 19
არს
ჩუენდა
ჴელმწიფებაჲ
,
უკუეთუ
გუენებოს
ბაძვად
ღმრთისა
,
რაოდენ
Line: 20
შესაძლებელ
არს
ბუნებასა
შინა
კაცობრივსა
.
გარნა
უკუეთუ
ესე
დიდად
Line: 21
გიჩნს
და
უმეტეს
ბუნებისა
,
მოვედ
,
გიჩუენნე
მონანი
მისნი
,
რომელნი
Line: 22
ჩუენისა
ამის
ბუნებისანი
არიან
:
იხილე
იოსებ
,
რომელმან
შემდგომად
ესო\დენთა
Line: 23
ბოროტთა
კეთილი
უყო
ძმათა
თჳსთა
;
იხილე
მოსე
,
რომელსა
მრავა\ლი
Line: 24
ძჳრი
შეამთხჳეს
ებრაელთა
და
იგი
მათთჳს
ევედრებოდა
ღმერთსა
;
Line: 25
იხილე
ნეტარი
პავლე
,
რომელსა
აღრიცხუვადცა
ვერ
ეძლო
ბოროტთა
Line: 26
მათთა
და
ცეცხლებრ
ეტყინებოდა
სიყუარულითა
მათითა
;
იხილე
სტეფანე
,
Line: 27
რომელსა
დაჰკრებდეს
ქვასა
და
იგი
იტყოდა
:
"უფალო
,
ნუ
შეურაცხ
ამათ
Line: 28
ცოდვასა
ამას
"
1
.
Line: 29
ესე
ყოველივე
გულისჴმა-ვყოთ
,
საყუარელნო
,
და
განვაგდოთ
ჩუენგან
Line: 30
ყოველი
რისხვაჲ
და
ძჳრის-ჴსენებაჲ
,
რაჲთა
ჩუენცა
მოგჳტევნეს
ღმერთმან
Line: 31
თანანადებნი
ჩუენნი
,
მადლითა
და
კაცთმოყუარებითა
უფლისა
ჩუენისა
იესუ
Line: 32
ქრისტესითა
,
რომლისა
თანა
მამასა
სულით
წმიდითურთ
შუენის
დიდებაჲ
,
Line: 33
სიმტკიცე
,
პატივი
და
თაყუანისცემაჲ
აწ
და
მარადის
და
უკუნითი
უკუ\ნისამდე
,
Line: 34
ამენ
.
Page: III-170
This text is part of the
TITUS
edition of
Johannes Chrysostomus, Commentary on St. Matthew
.
Copyright
TITUS Project
, Frankfurt a/M, 21.11.2023. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.