TITUS
Kartuli Samartlis Dzeglebi I
Part No. 4
Previous part

Text: Gr.  
Page of ed.: 127  
Line of ed.: 1   სამართალი ბერძნული

Line of ed.: 2   (ქართული ვერსია)
Page of ed.: 129  
Manuscript page: 57r 
Line of ed.: 1   სამართალი ბერძული
Chapter: Intr.  
Line of ed.: 2   შესავალი

Line of ed.: 3   ქ. ლეონ ბრძნისა და კოსტანტინესი და სხვათა ჴელმწიფეთა მიერ
Line of ed.: 4   თქმული. და განწესება სჯულისა, კანონი მეფეთა და სიმართლისა
Line of ed.: 5   მოსამართლეთათვის, რათა, რაოდენიცა ეწეროს წიგნსა ამას შინა,
Line of ed.: 6   მცირედიცა არა განვაგდოთ, არამედ ყოველივე ვისმინოთ
Line of ed.: 7   და ვყოთცა.


Chapter: 1  
Paragraph: 1.  
Line of ed.: 8        1. რომ მოჴდეს და დადგეს მსაჯულად კაცი ვინმე სასა\მართლოდ
Line of ed.: 9     კაცსა ზედა, უკეთუ ენებოს კაცსა მას მსაჯულად სახე\ლის
Line of ed.: 10     წოდება, ამა წესთა და რიგთა ნუ განაგდებს, __ რამეთუ ღ̃თსა\ცა
Line of ed.: 11     მსაჯული ეწოდების, __ და კეთილად განაგებდეს, რათა ჰპოვოს
Line of ed.: 12     ჭეშმარიტი ღ̃თი დღესა მას სასჯელისასა შემწედ თავისა თვისისა
Line of ed.: 13     ამისათვის, რამეთუ ყოველთა ვერ ძალ-უცთ სიტყუის გებად თვალ\უხვავსა
Line of ed.: 14     მას მსაჯულსა თანა. უწყოდეთ, რამეთუ ღ̃თი არა პატივ\სცემს
Line of ed.: 15     პირველსა, და მეორესა არა უპატიო ყოფს, არამედ ღ̃თი
Line of ed.: 16     დაუფერებელი არის და მისცემს კაცად-კაცადსა მსგავსად საქმეთა
Line of ed.: 17     ებრ მისთა.

Line of ed.: 18        უკეთუ ენებოს ვისმე მსაჯულად ყოფნა, მას ნებავს, რათა
Line of ed.: 19     ღ̃თი შემწედ იყოლიოს სოფელსა ამას და მერმესა მას საუკუნესა.
Line of ed.: 20     მსაჯულმ\\ან Manuscript page: 57v  მან ეს უნდა იცოდეს, ვითარმედ სხვად არას\ფერად
Line of ed.: 21     შეიქმნა იგი მოსამართლე, არამედ, რათა სიმართლით სა\მართალსა
Line of ed.: 22     ყოფდეს და კაცთა სიავკაცესა შორს განაგდებდეს.

Line of ed.: 23        და რომელსა ქონდეს დანაშაული, ვითარცა ძალ-ედვას ეს\რეთ
Line of ed.: 24     განსჯიდეს სამართალსა იქ, თუ უსამართლოსა. ღ̃თი არ მო\ტყუვდების,
Line of ed.: 25     ამისთვის მოსამართლე იგი უსამართლოს ნუ იქს,
Line of ed.: 26     რამეთუ ქრისტე ბრძანებს წმიდასა სახარებასა შინა: "თმანი თა\ვისა
Line of ed.: 27     თქუენისანი ყოველნივე განრაცხილ არიან წინაშე ღ̃თისა".

Line of ed.: 28        რამეთუ ღ̃თი არს სიმართლე, და ყოვლისგანვე, რაც რომ
Line of ed.: 29     არის, უფროსად უყუარს სიმართლე, რამეთუ სიმართლე ზეცით
Page of ed.: 130   Line of ed.: 1     გარდამოჴდა და წინაშე ღ̃თისა იპოების. რამეთუ რომელნიმე
Line of ed.: 2     გვარნი და ნათესავნი სდევენ სიმართლესა, სიმართლე იგი განა\ძლიერებს
Line of ed.: 3     მას და აღამაღლებს. ამისთვის ყოველთა გვართა და
Line of ed.: 4     ნათესავთა გვიჴმს, რათა ყოველნი ყოველსა ჟამსა და დროსა სი\მართლესა
Line of ed.: 5     ვეძიებდეთ და ვყოფდეთ,რამეთუ, რომელიცა ყოფენ
Line of ed.: 6     სიმართლესა, სიმართლე იგი განაძლიერებს და აღამაღლებს და
Line of ed.: 7     საყუარელ მაცხოვრისა ქრისტესი იქნების.

Line of ed.: 8        მსაჯულსა მას ნებავს, რათა ქონდეს გონებასა თვისსა განუ\შორებლად
Line of ed.: 9     სიტყუა იგი, რომელიცა ბძანა ჭეშმარიტმან მსაჯულმან
Line of ed.: 10     და მართალმან ღ̃თნ და ყოვლისა მსაჯულმან: "ნუ სჯით თვალ\ღებით,
Line of ed.: 11     არამედ სამართალი საჯეთ". და "ნეტარ იყუნენ, რომელთა
Line of ed.: 12     შიოდის და სწყუროდის სიმართლისათვისო, რამეთუ Manuscript page: 58r  იგინი
Line of ed.: 13     განძღენო". აქა საზრდელსა ბრძანებს უფალი, რომელსაცა ენე\ბოს
Line of ed.: 14     სიმართლე, განძღენო სოფელსა ამას სიმართლითაო და სა\უკუნესა
Line of ed.: 15     მას __ განსვენებისა სიხარულით. ესრეთ ბრძანა მაცხოვარმან.

Line of ed.: 16        და ჯერ არს, რათა მსაჯული იგი ამას მარადის იჴსენებდეს,
Line of ed.: 17     რომელსაცა ბრძანებს დიდი ბასილი: რამეთუ, რომელსა სიმართლე
Line of ed.: 18     არა აქუს წინაშე თვისსა, არამედ ქრთამისათვის ანუ კაცთა სიყუა\რულისათვის
Line of ed.: 19     ვერა იქმს სამართალსა, ანუ მტერობისათვის გარდა\აქცევს,
Line of ed.: 20     გინათუ უფროსთა კაცთა მორბედებისათვის ვერა იქმს სა\მართალსა,
Line of ed.: 21     არამედ გარდააქცევს და გაამტყუვნებს, იგი სამართა\ლი
Line of ed.: 22     არა არს, არამედ მოსამართლესა მას ეწოდების
Line of ed.: 23     პირმფერე/ბელი.

Line of ed.: 24        ერთმან ძველმან ფილასოფოსმან თქუა: უკუეთუ გენებოს სა\მართალი,
Line of ed.: 25     ნურავის მიეფერებიო და ნუცა გარდაამრუდებო, არა\მედ
Line of ed.: 26     სიმართლით საჯეთო.

Line of ed.: 27        და საკუირველი სოლომონ იტყუის და გვაყენებს, რათა
Line of ed.: 28     არა სიხარბით შევიძინოთ საფასე იგი, რომელიცა არა ჯერ იყოს.
Line of ed.: 29     "უკეთეს არს მისა, რათამცა მცირედი რამე მიიღოს სიმართლით,
Line of ed.: 30     ვიდრეღა მიიღოს ბევრი უსამართლოდ".

Line of ed.: 31        ამისთვისცა ბრძანებს ბრძენი ზირაქ: რამეთუ "საქონელი
Line of ed.: 32     რომ ესრეთ მისდიოდეს კაცსა, ვითარცა წვიმისაგან ღვარი და
Page of ed.: 131   Line of ed.: 1     მძაფრმან ქარმან და ქუხილის მეხის ტეხამან განაბნიოს წვიმანი
Line of ed.: 2     იგი, ეგრეთვე განქარდების ყოველი უსამართლოდ შეკრებული
Line of ed.: 3     სა/უნჯე".

Line of ed.: 4        რატომ? ამისათვის, რამეთუ იტყუის კირილე: ყოველსა, რომელსა
Line of ed.: 5     უყო\\ფენ Manuscript page: 58v  უსამართლოსა, იგი დამწვარი შეიქნების უსამართ\ლოსაგან,
Line of ed.: 6     ხოლო მას ავი არა შეუძლია რა მოსამართლესა ზედა, არა\მედ
Line of ed.: 7     ესრეთ იტყუის და დასწყევლის: როგორიც სამართალი მე მი\ყოო,
Line of ed.: 8     იმისთანა სამართალი ღ̃თნ იმას უყოსო. ამაში რა იქნება,
Line of ed.: 9     ისმინეთ, რასა ბრძანებს მაცხოვარი: "რომლითა საწყაულითა მი\უწყოთ,
Line of ed.: 10     მოგეწყოს ისრე თქუენ" __ რამეთუ როგორათაც ღარიბს
Line of ed.: 11     კაცსა შენ უზამ სამართალსა, ეგრე ღ̃თი შენ გიზამს სამართალსა.

Line of ed.: 12        და გრიგოლი ნოსელი იტყუის: რამეთუ ღ̃თის სამართალი
Line of ed.: 13     ჩვენ მოგვემსგავსებისო, ესრეთ რამეთუ, როგორც ჩვენ უზამთ
Line of ed.: 14     კაცთა სამართალსა, ეგრეთ ღ̃თი ჩვენ გვიზამს სამართალსა ამა
Line of ed.: 15     სოფელსა და მას საუკუნესა.

Line of ed.: 16        არა ყოველთა წარსწყმედს ღ̃თი, ვითარცა ბრძანებს ოქრო\პირი,
Line of ed.: 17     რათა არავინ თქუას, ვითარმედ არა არს აღდგომა, არცა
Line of ed.: 18     განსჯა ცხოველთა და მკუდართა __ არცა ყოველთა აქ დასჯის და
Line of ed.: 19     არცა ყოველთა გაუშვებს დაუსჯელად.

Line of ed.: 20        რამეთუ იტყუის პლატონ ბრძენი ელენთა: პატიოსან არს იგი,
Line of ed.: 21     რომელმან ყოს სამართალი, და არავინ ქნას უსამართლო ვიზედმე.
Line of ed.: 22     და რომელმან იხილოს უსამართლო კაცსა ზედან, მოსამართლე იგი
Line of ed.: 23     დააყენოს, რამეთუ, რომელმან ყოს ესე, მიიღებს დამყენებელი იგი
Line of ed.: 24     ორსა პატივს, ამისთვის რამეთუ უსამართლო იგი რომელმანცა
Line of ed.: 25     ქმნა, თავისის სარგებელისათვის უსამართლო ყო. არამედ, რო\მელმანცა
Line of ed.: 26     ნახოს მსაჯულისაგან უსამართლო, ანუ Manuscript page: 59r  სხვისაგან,
Line of ed.: 27     და დააყენოს უსამართლოსაგან, ის კაცი თავის სულსაც აცხოვ\ნებს
Line of ed.: 28     და იმისასაც.

Line of ed.: 29        რამეთუ იტყუის რიტორი დიმოსთენი: იგი არს ღირსი, რო\მელიცა
Line of ed.: 30     ყოფდეს სამართალსა; არა ერთსა უყოფდეს, რათა აქებ\დეს
Line of ed.: 31     კაცნი, არამედ, რათა სხვათაცა ყოველთა უყოფდეს სამარ\თალსა.
Line of ed.: 32     მაშინ სიმართლე იგი საქებელ იქმნების.

Line of ed.: 33        კაცმა რომე დაიუნჯოს საქონელი, ადვილი არს, მაგრამე,
Line of ed.: 34     როდესცა მცირესა რასმე ღ̃თისათვის გლახას მისცემს, მცირედი\სათვის
Line of ed.: 35     მწუხარე იქმნების და იგი შეიქმნების წარწყმედული და
Line of ed.: 36     უპატიო.

Page of ed.: 132  
Line of ed.: 1        რომელიცა მოქალაქობდეს სიმართლით, მას ქონდეს იმედი,
Line of ed.: 2     ვითარცა ლომსა, რამეთუ ლომსა არავისგან ეშინის. ეგრეთვე, რა\ჟამს
Line of ed.: 3     სასწორსა ასწევენ, მაშინ სიმტყუვნე აღარ იქნების და არც\არა
Line of ed.: 4     ეზრახვის მას. ეგრეთვე მართალ მსაჯულსა მას ზეცათასა
Line of ed.: 5     არცა მართლის მოსამართლისაგან ეშინიან და არცა უსამართლოს
Line of ed.: 6     კაცისაგან.

Line of ed.: 7        რამეთუ იტყუის პიკტიტოს ფილასოფოსი: უკეთესი არს სი\მართლით
Line of ed.: 8     სამართალი მისგან, რომე არავინ დაგწყევლოს; უკეთუ
Line of ed.: 9     სიმართლე ქნას, დასწყევლოს ვინმე, არა რა არს. არამედ,თუ ქნას
Line of ed.: 10     უსამართლო ვისზედმე, და იმან რომ დასწყევლოს, წყევლა მისი
Line of ed.: 11     გეყავნ. რამეთუ იტყუის მაცხოვარი: "ნეტარ იყუნენ დევნულნი
Line of ed.: 12     სიმართლისათვის, რამეთუ მათი არს სასუფეველი ცათა".

Line of ed.: 13        უკეთუ იყოს მართალი მოსამართლე და უყუარდეს მას სა\მართალი,
Line of ed.: 14     სამართალი უნდა დაიმკვიდროს მან. რამეთუ Manuscript page: 59v 
Line of ed.: 15     იტყუის დავით: "მარადის სწყალობს და ავასხებს მართალი, და
Line of ed.: 16     სიმართლე მისი __ შვილითი-შვილამდე, ვითარცა ფინიკი აღყუავდეს
Line of ed.: 17     და ვითარცა ნაძვი ლიბანისა ეგრეთ გამრავლდეს".

Line of ed.: 18        ჭეშმარიტად მართალთა სასოება არა დაიკარგება და არცა
Line of ed.: 19     მათნი შვილნი სხვათ ჴელთ შემხედველნი იქმნებიან, არამედ
Line of ed.: 20     დაიმკუიდრებს ქუეყანასა ამას და საუკუნოსა განსვენებასა. ამის\თვის
Line of ed.: 21     რამეთუ სიმართლე და სახიერება შეიყუარა, __ რამეთუ სი\მართლე
Line of ed.: 22     ესრეთ უმაღლესი არს, ვითარცა წმიდანი ანგელოზნი.

Line of ed.: 23        რამეთუ ესე, რომელი ვსთქუა, გულისჴმა ყავთ და დაიდევით
Line of ed.: 24     გონებასა თქუენსა. ესე ყოველივე კეთილ არს, რათა მოიქცეს სი\მართლედ
Line of ed.: 25     და კეთილ მოსაჯულ იქმნეს.

Line of ed.: 26        უკეთუ ესევითარი იყოს მოსამართლე იგი, ვითარცა მჴეცი
Line of ed.: 27     დაუმშვიდებელ, სიტყუითა ამით დამშვიდდეს; უკეთუ იყოს ვეფხი,
Line of ed.: 28     რამეთუ არს ავი და მეძალუმე, სიტყუითა ამით მოიქეცინ. ესე
Line of ed.: 29     იხილეთ ყოველთა კეთილად.

Line of ed.: 30        რომელსა ენებოს სიმართლით სამართლის ქნა, მარადის ევედ\რებოდეს
Line of ed.: 31     ღ̃თსა შემწედ თვისად და მარადის ამას იგონებდეს და
Line of ed.: 32     ამას ფიქრობდეს, თუ, რომელიც სჯულის კანონს ამას შინა სა\მართალი
Line of ed.: 33     წერილ არს, იგი კანონი როგორ უნდა ქნას, რომ რო\დისაც
Page of ed.: 133   Line of ed.: 1     სამართლობდეს, ყოველი სიტყუა სამართლით ქონდეს
Line of ed.: 2     გა/მორჩეულ.

Line of ed.: 3        და ესეცა ჯერ არს მოსამართლისაგან, რათა თვითან მხო\ლოდ
Line of ed.: 4     არა იქმოდეს სამართალსა, რაგინდ რომ ცოტა რამ სასა\მართლო
Line of ed.: 5     იყოს, არამედ გამოარჩიოს ერთი ორი ჭკუიანი კაცი,
Line of ed.: 6     მცოდი\\ნარე Manuscript page: 60r  და ფილასოფოსი, და თავისთან დაიყენოს. პირ\ველად
Line of ed.: 7     მათთან განიზრახოს, თუ როგორ მიუგოს პასუხი, და მერმე
Line of ed.: 8     კარგითა კითხვითა და გამორჩევით მიუგოს სიტყუა მართებული
Line of ed.: 9     სამართლისა, რაოდენსაცა სამართალსა იქმოდეს.

Line of ed.: 10        ვინცავინ ესრეთ ყოს კარგი სამართალი, იგი ყოველთა წმინ\დანთა
Line of ed.: 11     მიერ და ყოველთა კაცთაგან და ღ̃თისა ყოვლისა მპყრო\ბელისაგან
Line of ed.: 12     შეიქმნების უზრახავი, ქებული, მართალი და წმიდათა
Line of ed.: 13     თანაზიარი, და საუკუნოსა განსვენებულისა მკვიდრი იქმნების.

Line of ed.: 14        ქ. ზრახვა და წყევლა, რომელიცა იქნების მოსამართლეთა ზედა,
Line of ed.: 15     რომელნიცა ყოფენ უსამართლოსა. მართმადიდებელთა ჴელმწი\ფეთაგან
Line of ed.: 16     თქმული ლეონ ბრძნისა, კოსტანტინე და ალექსანდრესი,
Line of ed.: 17     და სხვათა წმინდათა შეკრებულთა მამათა მიერ თქმული განწესება


Chapter: 2  
Line of ed.: 18   კრებისაგან


Paragraph: 2.  
Line of ed.: 19        2. ჩვენ, რომელსაც ვხედავთ, მათთვის, რომელნიცა იქმნე\ბიან
Line of ed.: 20     მოსამართლედ, არა ჯერ არს, რათა იყოს იგი უცოდინარი
Line of ed.: 21     და არცა მას მართებს, რომე უსჯულისკანონოთ მან სამართალი
Line of ed.: 22     ქნას.

Line of ed.: 23        უკეთუ შთავარდეს წარწყმედასა თავისა თვისისა, და უსა\მართლო
Line of ed.: 24     რამე ქმნას, და ჴელმწიფემ შეიტყოს და მთავართა, რომე
Line of ed.: 25     უსამართლოთ სჯის კაცთაო, ჯერ არს, რათა იგი გარდააყენოს და
Line of ed.: 26     მის მაგიერად სხვა დააყენოს. და იგი გაკრიჭოს და პირი შავად
Line of ed.: 27     შეუღებოს, ვირზედ შესვას, ცხურის ფაშვი თავს ჩამოაცვას და
Line of ed.: 28     სულ ბაზარი Manuscript page: 60v  და ქუჩები ასე შემოარონინოს; და წინამძღოლი
Line of ed.: 29     იგი კაცი ესრეთ უმახოდეს კაცთა: მოდით, ნახეთ სიცრუისა მსა\ჯულიო.
Line of ed.: 30     და მერმე ექსორია უყონ და შორს ქვეყანას გაგზავნონ
Line of ed.: 31     და, სადაც რომ მივიდეს, იქ სულ თავისის ჴელით ქვა და კირი
Line of ed.: 32     აზიდვინონ. მისი საქონელი ყოველსა ერსა განუყონ და შვილნი
Line of ed.: 33     მისნი მისცენ თავადებთა.

Page of ed.: 134  
Line of ed.: 1        ხოლო უკეთუ მოჴდეს და ჴელმწიფის რისხვისაგან ჴელ\მწიფემ
Line of ed.: 2     არა გარდააჴდევინოს რა და მორჩეს, მაგრამე დაუძინე\ბელის
Line of ed.: 3     თვალისაგან არა დაეფარვის იგი. რომე არ ეგონოს სო\ფელსა
Line of ed.: 4     ამას, ისრე განიკითხვის და საიქიოს იუდასთან დაისჯების.

Line of ed.: 5        ჩვენ მისთვის ესრეთ კეთილად გუჩანს, რომე იგი წყევლით
Line of ed.: 6     შეკრულ იქმნას, ამისთვის რომე, ეგება მოიქცეს და შეშინდეს და
Line of ed.: 7     მართალი სამართალი ქნას.

Line of ed.: 8        ამას მათთვის ვიტყუით, რომელნიცა მართალსა სამართალსა
Line of ed.: 9     მრუდად გარდააქცევენ და უსამართლოსა იქმონენ. ვითარცა ბრძა\ნებს
Line of ed.: 10     სჯულის კანონი, მისთვის შეიქმნების ღ̃თი იმისთანას მო\სამართლეზედ
Line of ed.: 11     ჴელაღებული და ანგელოზნი მარადის მბრძოლ
Line of ed.: 12     ექმნებიან მის; ცხოვრება მისი იქმნების მცირე და საუკუნო მისი
Line of ed.: 13     იქმნების სოდომელთა თანა; ცეცხლმა შესჭამოს სახლის საფუძველი
Line of ed.: 14     მისი; იგი იყოს უპატიოდ და შვილნი მისნი ნუ განძღებიან პუ\რითა,
Line of ed.: 15     ამისთვის რომე სიმართლისაგან ღ̃თისა გამოვლენ და ყო\ფენ
Line of ed.: 16     უსამართლოსა.


Manuscript page: 61r 
Line of ed.: 17   ქ. სჯულის კანონი სოფლიერისა მოქალაქობისა ლეონ
Line of ed.: 18   ბრძნისა და კოსტანტინესი და კრებათაგან დამტკიცებული


Paragraph: 3.  
Line of ed.: 19        3. მრავალთა ჴელმწიფეთაგან არს ბრძანებული ესრეთ:
Line of ed.: 20     რამეთუ მწვალებელთა რომელთამე ვერ ძალ-უძთ ქრისტიანეთა
Line of ed.: 21     თანა დამკუიდრება, არა მარტო სამღვდელოთა კაცთა, არამედ
Line of ed.: 22     ერთაცა.

Line of ed.: 23        ხოლო უკეთუ იყოს ვინმე მწვალებელი და მას ყუანდეს შვილი
Line of ed.: 24     ქრისტიანედ მონათლული, ქრისტიანე იგი შვილი მაშინ დაიმკუ\იდრებს
Line of ed.: 25     მამასა თვისსა თანა, ესრეთ ბრძანებულ არს, რამეთუ
Line of ed.: 26     მწვალებელმან მან მამამან, შვილთა ქრისტიანედ მონათლულთა\მან,
Line of ed.: 27     იღვაწოს, ითხოვოს და თავისი შვილი, ქრისტიანედ მონათ\ლული
Line of ed.: 28     იგი, აღზარდოს და გაზითოსცა.


Chapter: 3  
Line of ed.: 29   ქ. სჯულის კანონი სოფლიერისა მოქალაქობისა სყიდვისა და
Line of ed.: 30   გასყიდვისათვის


Paragraph: 4.  
Line of ed.: 31        4. ყოვლის კაცისა ჯერ არს სყიდვა და გასყიდვა. და მსყიდ\ველი
Line of ed.: 32     და განმსყიდელი იგი უნდა იყოს შერიგებულნი და დაჯე\რებულნი
Line of ed.: 33     ფასზედა. რომელიც, რომ იყიდის რასმე, პირველად ცო\ტას
Line of ed.: 34     მისცემს რასმე ბესა. ხოლო ბეს მიმცემმა თუ შეინანოს და
Page of ed.: 135   Line of ed.: 1     აღარ იყიდოს ის საქონელი, რომელიც რომ ბედ მისცა, ბევრი
Line of ed.: 2     თუ ცოტა, დაეკარგების მას.

Line of ed.: 3        და უკეთუ განმსყიდველმან ბე აღიღოს და მასუკან შეუშა\ლოს,
Line of ed.: 4     აღარ მიჰყიდოს, რადგან ბაზარი მოშალა, თავისი ბე ისევ
Line of ed.: 5     მისცეს, და ერთი იმდენი კიდევ სხვა მისცეს.

Paragraph: 5.  
Manuscript page: 61v 
Line of ed.: 6        5. ქ. უკეთუ ვისმე ეჭიროს მონასტრის საქონელი რამე
Line of ed.: 7     და იმ საქონლის პატრონი კიდევ სხვა იყოს, იმ კაცმან რომ იმ საქონ\ლის
Line of ed.: 8     გასყიდვა მოინდომოს, ვერავინ იყიდის, ამისთვის რომე იმ
Line of ed.: 9     საქონელს ბატონი და უფროსი სხვა ჰყავს, მიწა არის თუ პირ\უტყვი,
Line of ed.: 10     თუ სხვა რამე.

Line of ed.: 11        ხოლო უკეთუ შუამავალი მოიყუანოს ვინმე და ის სყიდვა მო\ინდომოს,
Line of ed.: 12     იმ მონასტრის საქონლის ბატონისა მისის უდასტურო\და
Line of ed.: 13     და იმ ალაგის მოსამართლის უდასტუროდ ვერ იყიდის. რო\მელმანც
Line of ed.: 14     მის უდასტუროთ და უბატონოთ და მოსამართლის უდას\ტუროთ
Line of ed.: 15     იყიდოს ვინმე ის საქონელი, ისრევ გამოერთვას და ფა\სი,
Line of ed.: 16     რომელი მისცა, ისიც დაეკარგება, ამისთვის რომე იმ სა\ქონლის
Line of ed.: 17     უპატრონოდ რატომ იყიდა?

Paragraph: 6.  
Line of ed.: 18        6. ქ. უასაკო ყრმა, ჯერ რომ ოცდახუთის წლისა არ იყოს,
Line of ed.: 19     ის თავის მამულს, ვერცა რას საქონელს, ვერც გაჰყიდის და ვერც და\აგირავებს
Line of ed.: 20     მის ალაგის ბატონის უდასტუროთ.

Line of ed.: 21        ხოლო უკეთუ გაყიდოს რამე, და რაჟამს ასაკად მოვა ყრმა
Line of ed.: 22     იგი, თუ უფროსი ყავს, ის გამოართვამს, თუ არადა თვითანვე
Line of ed.: 23     გამოართვამს თავის გასყიდულსა. რატომ? შეისწავეთ, რამეთუ
Line of ed.: 24     უასაკო იგი კაცი ერთს წელიწადზე ითხოვს და. იმავ ერთს წე\ლიწადზე
Line of ed.: 25     დაჰკარგავს, რომელიცა გაყიდა ანუ გირაოდ დაუდვა
Line of ed.: 26     თავისის უჭკუობითა.

Line of ed.: 27        ხოლო უკეთუ განმსყიდველი იგი ოცდახუთის წლისა ანუ
Line of ed.: 28     ოცდაოთხის წლისა მოკუდეს, რაც გაყიდა, მისი გამორთმევა აღარ
Line of ed.: 29     დასცალდეს და მას დარჩეს უ\\მცროსი Manuscript page: 62r  ძმა ანუ შვილი, როდი\საც
Line of ed.: 30     იგინი ოცდახუთის წლისა შეიქნებიან, მაშინ ითხოვენ გასყი\დულსა
Line of ed.: 31     მას მამულსა, ანუ გაცემულია, გინა გირაოდ არის.

Line of ed.: 32        უკეთუ ვერა ითხოონ ოცდახუთის წლისამან და მანამდი ვერ
Line of ed.: 33     გამოიღოს და ოცდაექუსი წელიწადი გამოვიდეს, მასუკან ჴელი აღა\რა
Line of ed.: 34     აქუს იმ გასყიდულის მამულის სათხოვრად არც პირველსა მას,
Line of ed.: 35     რომელმაც გაყიდა და მოკუდა, და არც მეორესა, რომელიცა ყრმა
Line of ed.: 36     იყოს და აღიზარდა.

Page of ed.: 136  
Line of ed.: 1        და რომელმაც ამგვარად იყიდოს ვინმე საქონელი რამე, მისი
Line of ed.: 2     უჭკუობა არის, ამისათვის რამეთუ ის ვაჭრობა ადრე მოიშლება,
Line of ed.: 3     მამული მემამულეს მიეცემა და ფასი __ ფასის პატრონსა.

Paragraph: 7.  
Line of ed.: 4        7. ქ. უკეთუ ქრისტიანემან ვინმე ტყუე იყიდოს ქრისტიანე\თაგან
Line of ed.: 5     და ანუ სხვათაგან, თუ შეეძლოს ტყუესა მას, რომე რაც
Line of ed.: 6     იმაში ფასი გაღებულა, ის მისცეს და თავისი თავი დაიჴსნას,
Line of ed.: 7     უნდა დააჴსნევინოს.

Line of ed.: 8        თუ მიცემა ვერ შეიძლოს, სამს წელიწადს იმსახუროს და
Line of ed.: 9     სამს წელს უკან განათავისუფლოს.

Paragraph: 8.  
Line of ed.: 10        8. ქ. უკეთუ ვინმე ყმა გაყიდოს, ანუ პირუტყუთაგანი რამე,
Line of ed.: 11     და მსყიდველსა მას ის მოუკუდეს, დაზიანდების, თუ პირველითგან
Line of ed.: 12     იმათ სნეულობა-ჭირი არა სჭირდათ რა და ისე მოკუდა, ჩაივლის.

Line of ed.: 13        ხოლო უკეთუ ჭირი სჭირდათ, ისე გაყიდა და იმ სნეულობით
Line of ed.: 14     მოკუდა, სამართალი რამ აქუს, ამისთვის რამეთუ მსყიდველი ჭი\რიანს
Line of ed.: 15     არ იყიდის, არამედ მრთელსა.

Paragraph: 9.  
Manuscript page: 62v 
Line of ed.: 16        9. ქ. უკეთუ იცოდეს ვინმე, რომ ერთი რამ საქონელი
Line of ed.: 17     სხვისა არის და იყიდოს ვინმე, ეს არ იქნების, და ვერც დაიმკუიდ\რებს
Line of ed.: 18     საქონელსა მას მსყიდველი იგი.

Line of ed.: 19        ხოლო უკეთუ არ იცოდეს და ისე იყიდოს, მაშინ დაიმკვიდ\რებს
Line of ed.: 20     ნასყიდსა მას. და გამსყიდველსა მას მისმა პატრონმა თა\ვისი
Line of ed.: 21     საქონელი სთხოოს, რომელიც გაყიდა, და გამოართვას.

Paragraph: 10.  
Line of ed.: 22        10. ქ. უკეთუ გაყიდოს ვინმე უღლეული ჴართა ანუ კურტ\ნით
Line of ed.: 23     ცხენი ან სხვა რამე, და მათ ტლინკი იცოდენ, ან ფრთხალი
Line of ed.: 24     იყოს, ამისთანა შეატყუოს, ფასი მისცეს, მერმე იმათ თავისი საქ\ციელი
Line of ed.: 25     გამოაჩნდეს, თავისი ფასი გამოართვას და მისი საქონელი
Line of ed.: 26     მისცეს.


Chapter: 4  
Line of ed.: 27   ქ. შვილის გასყიდვისათვის


Paragraph: 11.  
Line of ed.: 28        11. ქ. უკეთუ ვინმე თავისის სიღარიბით გაყიდოს შვილი, ვაჟი
Line of ed.: 29     ანუ ქალი, გასყიდვა იგი დაიჯერების, მაგრამე მსყიდველმან მან
Line of ed.: 30     სხვაგან არ უნდა გაყიდოს და, როდისაც თავისმა პატრონმა მისი
Line of ed.: 31     დაჴსნა შეიძლოს, უნდა ისევ დააჴსნევინოს.

Line of ed.: 32        თუ ფასი არ ჰქონდეს, მის მაგიერად სხვა ყმა მისცეს, და
Line of ed.: 33     თავისი შვილი ისევ დააჴსნევინოს. უკეთუ მსყიდველმა მისი შვილი
Line of ed.: 34     აღარ დააჴსნევინოს, მოსამართლემ გამოართვას და მისცეს.


Chapter: 5  
Page of ed.: 137  
Line of ed.: 1   ნაქურდლის სყიდვისათვის


Paragraph: 12.  
Line of ed.: 2        12. რომელმაც იყიდოს ნაპარევი საქონელი რამე, ესრეთ
Line of ed.: 3     არა უნდა თქუას: თუ ერთი კაცი ვინმე მივიდოდა და ეს ნაპარევი
Line of ed.: 4     საქონელი მამყიდაო, არამედ მოსამართლეს ესრეთ უნდა მოაჴსე\ნოს,
Line of ed.: 5     რომე ამ კაცმა მამყიდაო.

Line of ed.: 6        გულისჴმა ყავთ: რომელმანცა კა\\ცმან Manuscript page: 63r  ძალად ანუ ნებით
Line of ed.: 7     ნაპარევი საქონელი რამ იყიდოს, სამართალი ესრეთ ბრძანებს,
Line of ed.: 8     რათა მოსამართლემ გამოართვას მსყიდველსა მას საქონელი იგი
Line of ed.: 9     და ისევ თავის პატრონს მისცეს და მსყიდველმან თავისი ფასი
Line of ed.: 10     ქურდისაგან ითხოოს.


Chapter: 6  
Line of ed.: 11   ქ. ღარიბი კაცი ვადისთვის რომ საქონელს ყიდდეს


Paragraph: 13.  
Line of ed.: 12        13. ქ. უკეთუ ვალისათვის გაყიდოს ვინმე მამული ანუ საქო\ნელი,
Line of ed.: 13     ანუ პირუტყვი; თუ ყავს ნათესავი, იგი მივლენ და მის
Line of ed.: 14     სყიდვას მოინდომებენ, თუ მევალე ყავს, ის იყიდის.

Line of ed.: 15        თუ ბევრი მევალე ყუანდეს, რომლისაც მევალისა უფრო
Line of ed.: 16     ბევრი ემართოს, ის საქონელი იმას უნდა მიყიდოს; თუ რამ გარ\დარჩება,
Line of ed.: 17     იმას შეუბრუნებს.

Paragraph: 14.  
Line of ed.: 18        14. ქ. უკეთუ მევალემან ვალისათვის ძალი ვისმე დაატანონ
Line of ed.: 19     და მისი მამული, სახლი ანუ მიწა, ანუ სხვა რამე [გამოართვას],
Line of ed.: 20     და ის საქონელი უფროსად ღირდეს, ის ვაჭრობა მოიშლების,
Line of ed.: 21     ამისთვის რამეთუ ბევრად ღირდა და ძალა დამატანა და იაფად
Line of ed.: 22     გამამართვა. მოსამართლემ უნდა დააფასებინოს ან მართებული
Line of ed.: 23     ფასი მიაცემინოს, და ან ისევ თავისი მამული.


Chapter: 7  
Line of ed.: 24   ქ. სხვის მიწაში რომ ხილნარი ედგას ვისმე, მისის
Line of ed.: 25   გასყიდვისათვის


Paragraph: 15.  
Line of ed.: 26        15. ქ. რომელმანც მიწაში დარგოს ვენაჴი ანუ ხილნარი და
Line of ed.: 27     მისმა დამნერგველმა მისი გასყიდვა მოინდომოს, ჯერ მიწის პატ\რონს
Line of ed.: 28     უნდა შეატყობინოს, თუ როგორ დაფასდა ის ხილნარი.

Line of ed.: 29        თუ იმავ ალაგის პატრონმა ორს თვეში იყიდოს, კარგია ის
Line of ed.: 30     ხილნარი. და უკეთუ ორმა თვემ გაიაროს და არ იყიდოს, ორს
Line of ed.: 31     თვეს უკან ვინც იყიდოს, იმ მიწის პატრონს მასთან ჴელი აღარა
Line of ed.: 32     აქუს. მოსამართლემ ესრეთ უნდა გაურიგოს.
Page of ed.: 138  


Manuscript page: 63v 
Line of ed.: 1   ეკლესიათა საქონლისათვის


Paragraph: 16.  
Line of ed.: 2        16. ქ. ეკლესიათა მამულზე როდეს შეექნათ ვისმე ცილება,
Line of ed.: 3     ესრეთ ჯერ არს, რათა ოცდაათს წელიწადს ანუ ორმოცსა უნდა
Line of ed.: 4     სინჯევდენ და სამართლობდენ. ორთა ეკლესიათა საცილებელი თუ
Line of ed.: 5     ქონდეს რამე, ესრეთ გასინჯონ და მერმე ბრძანონ და
Line of ed.: 6     დაამტკი/ცონ.


Chapter: 8  
Line of ed.: 7   ქ. ეკლესიათა საქონლის მოპარვისათვის


Paragraph: 17.  
Line of ed.: 8        17. ქ. ბრძანება არს, რომელმანცა მოიპაროს ეკლესიათა სა\ქონელი
Line of ed.: 9     ანუ იარაღი, ანუ სხვა რამე, მოსამართლემ დაიჭიროს ის
Line of ed.: 10     ქურდი და დააბას. თუ შეაჩნდეს და ქონდეს, გამოართვას, თუ
Line of ed.: 11     არადა ხუთს წელიწადს უკან გაუშვას.


Chapter: 9  
Line of ed.: 12   ქ. გინებისათვის


Paragraph: 18.  
Line of ed.: 13        18. ქ. უკეთუ კაცმან აგინოს კაცსა, გინებულმან მან წლამდის
Line of ed.: 14     ყოველთვის იჩივლოს მოსამართლესთანა და სამართალი უყონ.
Line of ed.: 15     ხოლო უკეთუ წელიწადმა გაიაროს, სამართალი დაეკარგება და
Line of ed.: 16     ვეღარც იჩივლებს.


Chapter: 10  
Line of ed.: 17   ქ. ძალად წართმევისათვის


Paragraph: 19.  
Line of ed.: 18        19. ქ. უკეთუ ძალად კაცს წაართოს ვინმე რამე საქონელი,
Line of ed.: 19     თუ წლამდინ ის კაცი სამართალში მიიყუანა, მოსამართლემ ოთ\ხეულად
Line of ed.: 20     უნდა მიაცემინოს.

Line of ed.: 21        ხოლო უკეთუ წელიწადი გავიდა, სამართალში არ მიიყუანა
Line of ed.: 22     და წელიწადს უკან მიიყუანოს სამართალში, რაც წაერთმევინოს,
Line of ed.: 23     ისევ თავისი თავნი მისცეს.

Paragraph: 20.  
Line of ed.: 24        20. ქ. ისმინე, მსაჯულო, რამეთუ დანაშაული დამნაშავეს ერთს
Line of ed.: 25     კაცზედ დგას. რომელიც დამნაშავე იყოს, ის ტანჯე, სხვას მის
Line of ed.: 26     სახლის კაცთაგან ჴელი არა გაქუს.

Manuscript page: 64r 
Line of ed.: 27        ქ. უკეთუ ძალად განხრწნას ვინმე დედაკაცი ანუ
Line of ed.: 28     მამაკაცი და განხრწნილმან მან არა გამოაცხადოს და საჯაროდ
Line of ed.: 29     არა თქუას, თხუთმეტს წლამდინ რომ დაითმინოს და მასუკან
Line of ed.: 30     იჩივლოს, მოსამართლემ გაუგონოს და მისი მართალი სამართალი
Line of ed.: 31     უყოს.


Chapter: 11  
Page of ed.: 139  
Line of ed.: 1   ქ. ვალის აღებისათვის


Paragraph: 21.  
Line of ed.: 2        21. ქ. უკეთუ ვალი მისცეს ვინმე კაცსა თეთრი ანუ სხვა
Line of ed.: 3     რამე, თუ ოცდაათს წლამდინ ის არა სთხოვა, ის ვალი დაეკარ\გება
Line of ed.: 4     და აღარ ეთხოება.

Paragraph: 22.  
Line of ed.: 5        22. ქ. უკეთუ ვინმე სხვის მთაში ანუ ტყეში დაჭრილი ხე
Line of ed.: 6     ანუ შეშა წამოიღოს, ოცდა[ა]თ წლამდის თუ პატრონმა არ იკით\ხოს
Line of ed.: 7     ფასი, მასუკან დაიკარგება. თუ ითხოვა, უნდა მისცეს.

Paragraph: 23.  
Line of ed.: 8        23. ქ. უკეთუ საყანე მიწა ათხოოს ვისმე კაცმან კაცსა, თუ
Line of ed.: 9     ორმოცს წლამდის სთხოვა და გამოართვა, კარგია, თუ არადა ორ\მოცს
Line of ed.: 10     წელიწადს უკან ჴელი აღარა აქუს, ის დაიმკუიდრებს.


Chapter: 12  
Line of ed.: 11   ქ. ღვინოში მოტყუებისათვის


Paragraph: 24.  
Line of ed.: 12        24. ქ. უკეთუ ღვინო ასვას ვისმე და ღვინოში მამული გამოს\ტყუოს
Line of ed.: 13     და მამული რამ იყიდოს, ანუ სხვა რამე მისაცემელი გამოს\ტყუოს
Line of ed.: 14     ღვინოში, ოცდაათს წლამდის ისევ თავისი უნდა ითხოვოს,
Line of ed.: 15     და მოსამართლემ სამართალი უყოს.


Chapter: 13  
Line of ed.: 16   ქ. ბძანება ჴელმწიფის ბასილისა პორფირიანისა
Line of ed.: 17   მემამულეთათვის


Paragraph: 25.  
Line of ed.: 18        25. ქ. სჯულის კანონი პორფირიანის მეფისა ორმოც წლამ\დის
Line of ed.: 19     დაჰკარგავს მეძ\\ალუმეს Manuscript page: 64v  კაცის უსამართლოებასა, რომე\ლიცა
Line of ed.: 20     ღარიბს კაცზედ უსამართლო ქმნეს ანუ სიგლები წაართვეს.
Line of ed.: 21     ორმოცს წლამდინ ჩივის ღარიბი იგი კაცი მეძალუმესაგან. ორ\მოცს
Line of ed.: 22     წელიწადს უკან რომ იჩივლოს მოსამართლესთან, მოსამართ\ლემ
Line of ed.: 23     თავისი მიაცემინოს.


Chapter: 14  
Line of ed.: 24   ქ. გამოუჩენის საეჭვო საქმისათვის


Paragraph: 26.  
Line of ed.: 25        26. ქ. უკეთუ სიტყუა რამე საეჭვო მოაჴსენოს მოსამართლესა,
Line of ed.: 26     სიტყუასა მას შეიწყნარებს მოსამართლე იგი და ჩაფიქრდების, და
Line of ed.: 27     სინჯვას დაუწყებს საქმესა მას, უნდა გასინჯოს.

Paragraph: 27.  
Line of ed.: 28        27. ქ. უკეთუ სიგელში ეწეროს სიტყუები ბევრი და მოსა\მართლე
Line of ed.: 29     იგი სიტყუასა მისსა ვერ მიხუდეს კარგადა, და თავ\კარგი
Line of ed.: 30     მოწამე არა ჰყავს მას კაცსა, მოსამართლე იგი სიტყუას
Line of ed.: 31     მას წიგნისასა არა დაიჯერებს.

Paragraph: 28.  
Page of ed.: 140  
Line of ed.: 1        28. საეჭვო საქმეზედა უჴმს მოსამართლესა, რათა კაცთ\მოყუარე
Line of ed.: 2     იქმნას და არ გაჯავრდეს. ასე უნდა სინჯევდეს, რომე,
Line of ed.: 3     ერთი სიტყუა რომ ორად გაიყოფოდეს, ის შეიტყოს და მას ზედა
Line of ed.: 4     დადგეს მოსამართლე იგი.


Chapter: 15  
Line of ed.: 5   ქ. ლაშქრობაში რომ წავლენ კაცნი მტერთანა


Paragraph: 29.  
Line of ed.: 6        29. ქ. რომელნიცა ლაშქრობაში კაცნი გაეცლებიან ქრის\ტიანეთა
Line of ed.: 7     და მივლენ მტერთანა, ვინცავინ კაცმან ის ნახონ, მა\შინვე
Line of ed.: 8     უშიშრად მოკლას ის კაცი.

Manuscript page: 65r 
Line of ed.: 9        30. ქ. რომელნიც ციხიდამ გავიდეს და იმ ციხის
Line of ed.: 10     მტერთან მივიდეს და ციხისა მის საიდუმლო გაამჟღავნოს მტერსა
Line of ed.: 11     მისსა, ის კაცი, როდისაც ჴელში ჩაიგდონ, ან ანძაზედ ააცვან და
Line of ed.: 12     ან ცეცხლში დასწვან.

Paragraph: 31.  
Line of ed.: 13        31. ქ. ლეონ ბრძენი ბრძანებს: რომელმან დაუტეოს თავისი
Line of ed.: 14     სამკუიდრებელი და წარვიდეს და თავისის უფროსის მტერთან მი\ვიდეს
Line of ed.: 15     და მერმე იქიდამ წამოვიდეს და იქივ მივიდეს, ერთხელ თუ
Line of ed.: 16     ასე ქნას, შეუნდონ.

Line of ed.: 17        უკეთუ მეორედ ქნას, სამ წელიწადს ესრეთ იმსახურონ, ვი\თარცა
Line of ed.: 18     ნასყიდი ტყუე. და უკეთუ მესამედცა ესრეთ ქნას, თავის
Line of ed.: 19     სიცოცხლეში სულ ტყუედ ამყოფოს.

Line of ed.: 20        ხოლო უკეთუ სხვამან ვინმე განდგომილებაში დაიჭიროს და
Line of ed.: 21     თავის სამკუიდრებელზე მოიყუანონ, თუ ის კაცი ქრისტიანეს კა\ცის
Line of ed.: 22     მკულელიც იყოს, თავი მოსჭრან.

Paragraph: 32.  
Line of ed.: 23        32. ქ. რომელმანცა მოინდომოს ქრისტიანეთა ზედა ლაშქრის
Line of ed.: 24     მოყუანა და ანუ ქრისტიანენი გასცეს მტერზედა, მას თავი
Line of ed.: 25     მოს/ჭრან.

Paragraph: 33.  
Line of ed.: 26        33. ქ. უკეთუ ვინმე უსჯულოთა ასწავლოს ხომალდისა ანუ
Line of ed.: 27     ნავის შენება, თავი მოსჭრან მას.

Paragraph: 34.  
Line of ed.: 28        34. ქ. ყმამან ანუ აზატნაქმარმან ვინმე ქრისტიანეთა შვილი
Line of ed.: 29     დაატყუეოს, დაიჭირონ ის, გაკრიჭონ, სცენ ბევრი, ლაფი დაასხან
Line of ed.: 30     და ორივ ჴელები დასჭრან.

Paragraph: 35.  
Line of ed.: 31        35. ქ. უკეთუ პირეულნი ძროხათა, ცხვართა, თხათანი მო\იტაცოს
Line of ed.: 32     ვინმე და თავის ალაგს მიიყუანოს და იქ იყოლიოს, ერთ\ხელ
Line of ed.: 33     თუ ასე ქნას, ეცეს ძლიერად და, რაც Manuscript page: 65v  მოიტაცა, გა\მოერთვას.
Line of ed.: 34     უკეთუ შეეძლოს, რაც მოიტაცა, მისი ნახევარი სხვა
Line of ed.: 35     გამოერთვას და პატრონს მიეცეს.

Page of ed.: 141  
Line of ed.: 1        ხოლო უკეთუ არ შეეძლოს და არა ჰქონდეს რა, მარცხენა
Line of ed.: 2     ჴელი მოეჭრას. თუ მეორედ კიდევ ქნას, ეც, გააგდე, თუ რამე
Line of ed.: 3     ჰქონდეს, წაართვი. ხოლო თუ მესამედაც ქნას, ორივ ჴელები მოს\ჭრან,
Line of ed.: 4     გააგდონ; რომელიც მოეტაცოს, გამოართვან და პატრონს
Line of ed.: 5     მისცენ.


Chapter: 16  
Line of ed.: 6   ქ. გრიგოლ საკვირველ მოქმედისა მიერ თქმული მათთვის, რო\მელნიცა
Line of ed.: 7   ავაზაკებრ სხვის საქონელს მოიტაცებენ და რომელნიცა
Line of ed.: 8   სამანს მოგლეჯენ და სხვაგან ჩასმენ, რათა ვენაჴი ანუ მიწა
Line of ed.: 9   ამით შეიმატონ


Paragraph: 36-37.  
Line of ed.: 10        36-37. ქ. ავაზაკნი და ხარბნი,რომელნიცა ღარიბს კაცს წაარ\თმევენ
Line of ed.: 11     ვენაჴსა ანუ ყანასა, ანუ სხვასა რასმე, ღარიბსა ანუ მდი\დარსა,
Line of ed.: 12     რომელნიცა ესევითარითა საქმითა შეკრებენ საქონელთა
Line of ed.: 13     უსამართლოებითა, იგინი არიან ეკლესიათაგან განშორებულნი
Line of ed.: 14     ვითარცა შეჩვენებულნი.

Line of ed.: 15        ავაზაკნი იგინი არიან, რომელნიცა დადგებიან გზაზე ანუ
Line of ed.: 16     ტყეშია, მგზავრს გასცრცვიან და კიდეც მოჰკულენ კაცთა. ხოლო
Line of ed.: 17     ხარბი იგი არს, რომელნიცა წაართმევენ საქონელსა ვისამე, ნე\ბით
Line of ed.: 18     თუ უნებურად, და აღარ მისცემენ.

Line of ed.: 19        ამგვარის კაცისათვის ესრეთ ბრძანებს: მღდელთ-მთავართა
Line of ed.: 20     მიერ შეიჩვენოს და მეფეთაგან ექსორია ექმნას. მზგავსადვე მის\[ს]ა,
Line of ed.: 21     რომელნიცა შვილნი ლანძღავენ დედ-მამასა თვისსა.

Paragraph: 38.  
Line of ed.: 22        38. ქ. უკეთუ მტერნი მოუჴდეს ქრისტიანეთა ვისმე და წარ\ტყუენონ,
Line of ed.: 23     და თუ რამ დარჩ\\ეს Manuscript page: 66r  ქრისტიანესა მას საქონელი,
Line of ed.: 24     ვენაჴი თუ ყანა ანუ სხვა რამე, ოქრო ანუ ვერცხლი, ანუ აბრე\შუმისა
Line of ed.: 25     რამე დიდი ანუ მცირე დარჩეს, შეინახე და, ოდეს ინებოს
Line of ed.: 26     ღ̃თნ დატყუევებულისა მის გამოჴსნა, იმის დაჴსნაში მიეც ანუ
Line of ed.: 27     მის ნათესავთა მიეც, რომე წარვიდეს და მით გამოიჴსნას დატყუ\ევებული
Line of ed.: 28     იგი კაცი.

Line of ed.: 29        უკეთუ ტყუედ არა წაიყუანეს, არამედ უსჯულოთა მარბეველ\თაგან
Line of ed.: 30     შეშინდა და დაიმალა და შენ მისი საქონელი იპოვე, რო\მელიც
Line of ed.: 31     გეპოვნოს, ისევ მიეც, რათა არა გპოოს შენ რისხვამან
Line of ed.: 32     ღ̃თისამან, შენ და შვილნი შენნი, ამისთვის რამეთუ, რომელსა
Line of ed.: 33     გული უთქუამს სხვის საქონლის შეკრებისათვის უსამართლოდ,
Line of ed.: 34     იგი ღ̃თის რისხვას შეიგნებს. რამეთუ ამგვარის საქმითა წაჴდე\ბიან
Line of ed.: 35     მრავალნი მთავარნი და მოსამართლენი __ ხედვენ მტაცებელთა,
Page of ed.: 142   Line of ed.: 1     ხარბთა, ავაზაკთა და არა დააყენებენ უსამართლოდ ტაცებისაგან,
Line of ed.: 2     რისხვასა ღ̃თისასა დაიმკვიდრებენ იგინი, ვითარცა ახარ ურიან.

Line of ed.: 3        რამეთუ ახარ მოიპარა მცირე რამე საქონელი არა ნათესავისა
Line of ed.: 4     თვისისა ურიისა, არამედ მტრისა თვისისა, რომელიცა ებრძოდა
Line of ed.: 5     მათ და რისხვა ღ̃თისა გარდამოვიდა ყოველსა ურიასა ზედა,
Line of ed.: 6     ამისთვისცა დაიჭირნეს ურიათა მათ ახარ, ცოლნი და შვილნი
Line of ed.: 7     მისნი და იმ ქურდობისათვის ჩაქოლეს; არა მარტო თვითან ჩა\ქოლეს,
Line of ed.: 8     არამედ ყოველნი ნათესავნი მისნი.

Line of ed.: 9        ესრეთ ქმნეს ურიათა ქურდობისათვის. ამისთვის, რამეთუ
Line of ed.: 10     ერთი ასეთი უს\\ჯულოება Manuscript page: 66v  არის, ერთი მცირედიცა რამე რომ
Line of ed.: 11     წაართოს ძმასა თვისსა ქრისტიანესა, ათასისაგან უძვირესი არს.

Paragraph: 39.  
Line of ed.: 12        39. ქ. უკეთუ დაკარგოს ვინმე რამე და სხვამან კაცმან
Line of ed.: 13     იპოოს, კარგად შეინახოს, სანამდი პატრონი გამოუჩნდებოდეს, და,
Line of ed.: 14     რა პატრონი გამოუჩნდეს, თავისი ისევ მისცეს.

Line of ed.: 15        ხოლო თუ შეიტყოს ვინმე, თუ ამ კაცმა დაკარგა ეს საქო\ნელი
Line of ed.: 16     და არ მისცეს, მტერი ღ̃თისა და ანგელოზთა და ყოველთა
Line of ed.: 17     წმინდათა მისთა იქმნების. ძველი სჯული ამას ბრძანებს: უკეთუ
Line of ed.: 18     შენმა ძმამ ანუ შენმა მტერმან დაკარგოს რამე უნაღულელობითა
Line of ed.: 19     თვისითა, ულაშქროთა, და შენ იპოვნო, იმას ნუ დამალავ, მაშინვე
Line of ed.: 20     მიეც.

Line of ed.: 21        ძველი სჯული ესრეთ იტყუის. და ახლა შენ რომ გეწოდების
Line of ed.: 22     ქრისტიანე, ხარ და ხედავ, რომე შენი ძმა, ქრისტიანე ვინმე, და\ტყუევდა,
Line of ed.: 23     და იმას თავისი საქონელი არ მისცე, ეგების ტყუეობი\დამ
Line of ed.: 24     იმით გამოიჴსნას ან თავისთვის შეინახოს.

Line of ed.: 25        რა ქრისტიანობა იქნების შენი უმეტესი ცოდვა აქუს ხარბსა
Line of ed.: 26     მას, რომელნიცა საქონელს წაართმევენ და დაუჭერენ, და ნაპოვნსა
Line of ed.: 27     მას აღარ მისცემენ, ვიდრე ბარბაროზთასა, რომელნიცა მივლენ
Line of ed.: 28     ქრისტიანეთა ზედა, წარტყუენიან. იგინიცა მგზავსნი ამისნი არიან.

Paragraph: 40.  
Line of ed.: 29        40. ქ. გავიგონეთ, რომე ქრისტიანე ვინმე დატყუევდაო და
Line of ed.: 30     ტყუე იგი მორჩა ტყუეობისაგან; მერმე სხვათა ქრისტიანეთა და\იჭირეს
Line of ed.: 31     იგი და ყმათ ყავთ; ესრეთ იმსახურებენ მას, ვითარცა
Line of ed.: 32     ნასყიდს ტყუესა.

Line of ed.: 33        ისმინე, უკეთუ გინდეს მსახური, თათრის Manuscript page: 67r  ჴელისაგან
Line of ed.: 34     გამოიჴსენ ტყუე და სამს წელიწადს იმსახურე იგი და მასუკან
Line of ed.: 35     განათავისუფლენ იგი. თუ ამისგან უფროს ხანს დაიჭერ, იქმნები
Line of ed.: 36     უსჯულო და ურწმუნო.

Paragraph: 41.  
Page of ed.: 143  
Line of ed.: 1        41. ქ. უკეთუ ინებოს ვინმე თავისის სულისათვის ტყუე გა\მოიჴსნას
Line of ed.: 2     და გაუშვას, და სხვამან ვინმე დაუშალოს და არ დააჴსნე\ვინოს
Line of ed.: 3     იგი, ყოვლის ცოდვისაგან უმძიმესია. ამისთანას სიცრუის
Line of ed.: 4     მოქმედს, მიკუირს, რატომ მეხი არ დაეცემა და არ დასწვავს ანუ
Line of ed.: 5     ქუეყანა არ დანთქამს, ანუ მდინარენი არ მოაშთობენ და კიდევ
Line of ed.: 6     აცოცხლებს.

Paragraph: 42.  
Line of ed.: 7        42. ქ. უკეთუ ქურდმა შესთხაროს სახლი და დაიჭიროს ვინ\მე,
Line of ed.: 8     იგი ეკლესიათა გარეთ უნდა იდგეს ვითარცა შეჩვენებული.

Line of ed.: 9        ხოლო უკეთუ ვერ დაიჭირონ და მოვიდეს და თავისის ქურ\დობის
Line of ed.: 10     საქმე ყუელა იღუმენსა გაანდოს, ეკლესიასა გარეთ უნდა
Line of ed.: 11     იდგეს ვითარცა ცოდვილი. და ამისთანას მოქმედის საზღვარი
Line of ed.: 12     საქმე ამას ქუეით სწერია.

Paragraph: 43.  
Line of ed.: 13        43. ქ. უკეთუ სახლი ვისიმე იწოდეს და მივიდეს ვინმე და
Line of ed.: 14     იქიდამ საქონელი გამოიტანოს, თავისთვინ წაიღოს, ანუ ზღვაში
Line of ed.: 15     რომ ხომალდი დაიქცეს და იქიდამ საქონელი გამოიტანოს და თა\ვისთვის
Line of ed.: 16     წაიღოს, თუ მაშინვე ყუელა თავის პატრონს არ მისცეს,
Line of ed.: 17     ერთს წელიწადს უკან ოთხეულად მისცეს. ეგრეთვე ეს სამართალი
Line of ed.: 18     მათზედა ყონ, რომელთაცა სახლი შესთხარონ.

Paragraph: 44.  
Line of ed.: 19        44. ქ. უკუეთუ ვინმე პირუტყვი მოიტაცოს და გამოჩნდეს,
Line of ed.: 20     და მოწამე მოიყვანოს, რომე ჩემი საქონელი ამად ღირდაო, ერთს
Line of ed.: 21     წელიწადს უკან გამოჩნდეს, ოთხეულად მისცეს.

Paragraph: 45.  
Manuscript page: 67v 
Line of ed.: 22        45. ქ. უკეთუ ვინმე მოსამართლეს გარეთ წაართვას
Line of ed.: 23     ვისმე რამე, თავისი რომ ეგონოს, ის წაართვას, რადგან მოსა\მართლეს
Line of ed.: 24     არა ჰკითხა და ისე წაართვა, რომ სამართალიც ჰქონდეს,
Line of ed.: 25     დაეკარგება და აღარა მიეცემა რა სამართალი.

Paragraph: 46.  
Line of ed.: 26        46. ქ. უკეთუ წაართვას ვინმე რამე კაცსა __ ვენაჴი ანუ ყანა,
Line of ed.: 27     წისქუილი, ბოსტანი ანუ დუქანი, ანუ სხვა რამე საქონელი, მოძ\რავი
Line of ed.: 28     თუ უძრავი, __ მოსამართლემ გამოართვას და თავისავ პატრონს
Line of ed.: 29     მისცეს თავისი, და ერთი იმდენი სხვა ფასიც გამოართვას და
Line of ed.: 30     ისიც მისცეს მას.

Line of ed.: 31        ამას ვიტყუით: თუ ერთს წელიწადს ითხოოს თავისმა პატ\რონმა
Line of ed.: 32     თავისი ესები, ესრეთ მისცეს. ხოლო უკეთუ ერთი წელი\წადი
Line of ed.: 33     გამოვიდა და არა სთხოოს,და წელიწადმა გაიაროს, თავისი
Line of ed.: 34     მამული ნაყოფითურთ მიეცეს და სხვა არარა.


Chapter: 17  
Page of ed.: 144  
Line of ed.: 1   ქ. ვინცა ვინ წაართოს მიწა ანუ სამანი მოგლიჯოს და
Line of ed.: 2   სხვაგან ჩასვას


Paragraph: 47.  
Line of ed.: 3        47. ქ. რომელმანც წაართოს ვისმე ვენაჴი სახლის ადგილი
Line of ed.: 4     ანუ ბოსტანი ანუ სხვა რამე ამისთანა, და რომელმაც მოგლიჯოს
Line of ed.: 5     სამანი და სხვაგან ჩასვას, რომელმანც ეს ქნას, ორი ზომა მისცეს
Line of ed.: 6     პატრონსა, ერთიორად მისცენ.

Paragraph: 48.  
Line of ed.: 7        48. ქ. უკეთუ რომელიმე ამგვარს საქმეზე ჩემს მამულზედ მო\ვიდნენ
Line of ed.: 8     ჴლმითა, შუბითა, ისრითა ანუ სხვას იარაღითა, შუღლი
Line of ed.: 9     ქნან და შემოჰკრან და მოკლას ვინმე მიწის პატრონისა, __ თავი მო\ეკვეთოს;
Line of ed.: 10     ანუ სახლში შევიდეს და მოიპაროს რამე, ანუ წაართვას
Line of ed.: 11     რამე, __ თავი მოეკუეთოს, ამისთვის რომე ჩემ\\ს Manuscript page: 68r  მამულთან რა,
Line of ed.: 12     ჴელი გაქუს, რომ მამულსაც მართმევ და კიდეც მამკლავ?


Chapter: 18  
Line of ed.: 13   ქ. სჯულის კანონი სოფლიერის მოქალაქობისა


Paragraph: 49.  
Line of ed.: 14        49. ქ. უკეთუ კაცმან მოიტაცოს დედაკაცი, სხვის დანიშნული
Line of ed.: 15     ანუ დაუნიშნავი, ანუ ქურივი, აზნაური იყოს თუ გლეხი, თავისუ\ფალი
Line of ed.: 16     იყოს თუ მონოზონი, ანუ თავისი დანიშნული იყოს, __ უკეთუ
Line of ed.: 17     იარაღითა მივიდა და ისე მოიტაცა,შუბითა, ისრითა, ჴლმითა ანუ
Line of ed.: 18     კეტითა, ალმანისათვის თავი მოეჭრას.

Line of ed.: 19        და ვინცავინ მას ასაბიათ მოჰყუნენ, ანუ თუ იცოდა ვინმე
Line of ed.: 20     და არა გაამხილა, ანუ თუ მოეჴმარა ვინმე, ისინი დაიჭირონ,
Line of ed.: 21     გაკრიჭონ, სცენ და ცხვირი მოსჭრან, ამისთვის რომე ამისთანას
Line of ed.: 22     საქმეზედ რომელნიც წავლენ ან წაჰყვებიან, იგინი განმზადებული
Line of ed.: 23     არიან კაცის საკუდავად.

Line of ed.: 24        უკეთუ უჴლმოდ, უშუბოთ, უისროთ და უკეტოდ მოდიდნენ
Line of ed.: 25     და ისე მოიტაცონ დედაკაცი, რომელმან კაცმან მოიტაცოს, მას
Line of ed.: 26     ჴელი მოსჭრან, და რომელიც მას ასაბია მიჰყუნენ, მას ძლიერად
Line of ed.: 27     სცენ, გაკრიჭონ და ექსორია უყონ.

Line of ed.: 28        უკეთუ ნებითა იმ დედაკაცისათა ანუ მის უნებურად მოჴდეს
Line of ed.: 29     მოტაცება, ესრეთ უყონ მათ: უკეთუ კაცმან იმ დედაკაცის ნებით
Line of ed.: 30     მოიტაცა და იმ ქალის მამა-დედათა მოსამართლესთან მისულა,
Line of ed.: 31     ჩივილი არ მოინდომონ და არ იჩივლონ სირცხვილი იცი, მოსა\მართლემ
Line of ed.: 32     დააჭერინოს დედ-მამა იმ ქალისა და მათ გარდააჴდევინოს.

Paragraph: 50.  
Manuscript page: 68v 
Line of ed.: 33        50. უკეთუ ეს საქმე ვინცა ქნას და იმისმა ყმამ იცო\და
Line of ed.: 34     და არ მივიდა და ეს სირცხვილი თავის ბატონს არ შეატყო\ბინა,
Page of ed.: 145   Line of ed.: 1     ესრეთ იტანჯოს იგი, ვითარცა ზემო სწერია,
Line of ed.: 2     ამისთვის რომე თავისის ბატონის ორგულობა ქნა და არ
Line of ed.: 3     შეატყო/ბინა.


Chapter: 19  
Line of ed.: 4   ქ. საჴელმწიფო სჯულის კანონი მამათმავლობისათვის


Paragraph: 51.  
Line of ed.: 5        51. ქ. მამათმავალი, რომელიცა სხვასთან დაეცემიან და
Line of ed.: 6     სხვანი მასთანა, სიკუდილითა მოკუდინ. რომელსაცა ამისთანა საქმე
Line of ed.: 7     მოუჴდა, თუ იყოს თოთხმეტს წელიწადს დაბლა, არა მოიძულის
Line of ed.: 8     არამედ გცემონ სატანჯველითა სიცოცხლითა სირცხვილისათა.

Paragraph: 52.  
Line of ed.: 9        52. ქ. რომელნიცა იქმან ბოროტსა საქმესა და აღერივნიან
Line of ed.: 10     ყოველთა პირუტყუთა და კაცთა თანა და არას ნაღულობს სი\ბილწისა
Line of ed.: 11     თავისასა, და არ შეშინდებიან ღ̃თისა და კაცისაგან, იგი
Line of ed.: 12     ჴლმითა იტანჯოს და მოკუდეს.


Chapter: 20  
Line of ed.: 13   ქ. მეფეთათვის ვითარ ნებავს: რათა იყუნენ


Paragraph: 53.  
Line of ed.: 14        53. ქ. შვენის ალაგის ბატონს, რათა მარადის მოუკლებელად
Line of ed.: 15     იჴსენებდეს ღ̃თსა და იყოს ყოვლის კაცისათვის მოწყალე და მიმ\ტევებელი
Line of ed.: 16     ცთომათა მისთა და არა კაცთა მოძულე იყოს და გუ\ლითა
Line of ed.: 17     არავისა განურისხდებოდეს, ნურცა ვისგან რცხვენიან, ნურ\ცა
Line of ed.: 18     ქრთამს აიღებს სამართალზედა.

Line of ed.: 19        თუ დააბიზღოს ვინმე კაცი, სანამდის კარგად არ გასინჯოს,
Line of ed.: 20     ნუ დაიჯერებს, ამისთვის რომე, უფროს კაცს რომ ბიზღება ვისიმე
Line of ed.: 21     ესმას, მაშინვე დაიჯერებს. ამისთვის ჯერ არს გასინჯვა, რამეთუ
Line of ed.: 22     მრავალნი აყუებიან და გაუკითხავად ავს საქმეს იქმონენ და უფ\როსი
Line of ed.: 23     ცოდვა იქნება.

Paragraph: 54.  
Manuscript page: 69r 
Line of ed.: 24        54. ბატონის საქმეს სამი რამ გამოაჩენს: პირველად,
Line of ed.: 25     რათა იყოს თავდაბალი ქრისტიანეთა თავადებთა ზედა და ბერი
Line of ed.: 26     და მღდელი უყუარდეს და თავის ტრაპეზსა ყუანდეს; მეორე, რა\თა
Line of ed.: 27     იყოს სახიერი კაცთა ზედა. თუ ვისმე გაუწყრეს, მალ მობრუნ\დებოდეს;
Line of ed.: 28     მესამე, რაჟამს სამართალს იქმოდეს, ნურავის დაეფე\რება
Line of ed.: 29     და ნურც ქრთამს აიღებს.

Line of ed.: 30        ეს სამი საქმე კაცს განაშვენებს, კეთილად დაამტკიცებს სო\ფელსა
Line of ed.: 31     ამას მშვიდობით და მას საუკუნოს აცხოვნებს სულსა
Line of ed.: 32     თვისსა .

Paragraph: 55.  
Line of ed.: 33        55. ქ. ვინცავინ უფროსთან მოჩივარი მივიდეს, ნუ გააგდებს,
Line of ed.: 34     არამედ კეთილად მიითვალოს და გაუგონოს საჩივარი მისი. ხოლო
Page of ed.: 146   Line of ed.: 1     მეფეთაგან ჯერ არს, რათა იყოს საშიშრად პირითა, რათა არა\ვინ
Line of ed.: 2     იბრიყოს და ყუელას ეშინოდეს მისგან. მოჩივართა ესრეთ ნუ
Line of ed.: 3     შეხედავს რომე, შეიტყონ ებრალებაო, არამედ მის საშიშრად შე\ხედევდეს
Line of ed.: 4     პირითა, და გულითა სიბრალული ქონდეს და სიმართ\ლითა
Line of ed.: 5     სამართალს უყოფდეს.

Line of ed.: 6        და ყოველი მისი განმზრახი იყუნენ გონიერნი და არა ქრთა\მის
Line of ed.: 7     ამღებნი, რაოდენიცა მისნი განმზრახნი იყუნენ ყოველსა გან\ზრახვასა
Line of ed.: 8     თვისსა ნუ მიანდობს: ვინ უწყის, მან, რომელმანვე, სცო\და
Line of ed.: 9     რამე, და ეკლესიისაგან შეჩვენებული იყოს. როდისაც სცოდავს
Line of ed.: 10     ერისკაცი ქრისტიანე, იგინი ეკლესიისაგან განშორებული
Line of ed.: 11     იქმნე/ბიან.

Line of ed.: 12        მწვალებელნი მარადის შეიჩვენებიან. მღდელნი დაეყენებიან
Line of ed.: 13     რაჟამს ესევითარნი სცოდვიდენ, ესრეთ ბრძანებს, რამეთუ ამათი
Line of ed.: 14     განზრახვა არ შეიწყნარება.


Manuscript page: 69v 
Line of ed.: 15   ქ. მოსამართლის გინებისათვის


Paragraph: 56.  
Line of ed.: 16        56. ქ. უკეთუ აგინოს ვინმე მსაჯულსა, ოდეს იყოს სამარ\თალშია,
Line of ed.: 17     ანუ მასუკან აგინოს, იგი ვირზედ შესვან და გააგდონ.
Line of ed.: 18     უკეთუ მივიდეს ვინმე მოსამართლესთანა და მისი სამართალი არ
Line of ed.: 19     დაიჯეროს და სხვას მოსამართლესთან მივიდეს საჩივლელად, იგი,
Line of ed.: 20     ვითარცა ზემოთ სწერია, მაგინებელთაებრ დაისაჯოს.


Chapter: 21  
Line of ed.: 21   ქ. მისთვის, ოდეს შევალს მეფე წმიდასა ტრაპეზსა შინა


Paragraph: 57.  
Line of ed.: 22        57. ქ. სამეოცდამეერთე კანონი მეექუსისა კრებისა ბრძანებს,
Line of ed.: 23     რამეთუ სამღუდელოთა კაცთა გარეთ სხვას ქრისტიანესა კაცსა
Line of ed.: 24     ვერავის ძალ-უც წმიდასა ტრაპეზსა შესულად.

Line of ed.: 25        ხოლო ძველითგანვე წმიდათა მამათა ჴელმწიფეთა პატივსცეს,
Line of ed.: 26     რამეთუ ღ̃თისაგან დადგინებული არს და უმეტესად მაღლად
Line of ed.: 27     მჯდომარე არს პატრიაქთაგან. და პატრიაქთა შენდობითა, რაჟამს
Line of ed.: 28     ეზიარებოდეს, მაშინ უნდა შევიდეს წმიდასა ტრაპეზსა და ეზია\როს,
Line of ed.: 29     და მის მეტად არაოდეს.


Chapter: 22  
Line of ed.: 30   ქ. ჴელმწიფის გინებისათვის


Paragraph: 58.  
Manuscript page: 70r 
Line of ed.: 31        58. ქ. რომელმან აგინოს მეფესა ანუ მთავარსა უსა\მართლოდ,
Line of ed.: 32     უკეთუ მღდელი იყოს, __ დაეყენოს, და ერისკაცი იყოს,
Page of ed.: 147   Line of ed.: 1     შეიჩვენოს, რამეთუ მოსესმიერი სჯული იტყუის: "მთავარსა ერისა
Line of ed.: 2     შენისასა არა რქუა ბოროტიო". და პეტრე მოციქული იტყუის:
Line of ed.: 3     "მეფესა პატივ სცემდითო". და დიდი პავლე ბძანებს: მეფე\თათვის
Line of ed.: 4     ილოცევდითო, მორწმუნე იყოს, თუ ურწმუნო, ამის\თვის
Line of ed.: 5     თქუა.

Line of ed.: 6        უკეთუ ვინმე მეფესა აგინოს უსამართლოდ და გამოჩნდეს,
Line of ed.: 7     ვითარმედ უსამართლოდ მეფესა აგინესო, როდისაც ვისმე უსა\მართლოდ
Line of ed.: 8     დაემართოს და იგი მივიდეს და მეფეს მოაჴსენოს,
Line of ed.: 9     ურიგო და უსამართლო ქენითო, ესრეთ მოაჴსენოს; ხოლო მეფე\მან
Line of ed.: 10     ვერ გულისჴმა ყოს მოჴსენება იგი და გინებად შერაცხოს, იგი
Line of ed.: 11     გინება არა არის, არამედ სიყვარულით სამართლის გამამცხადე\ბელი
Line of ed.: 12     არის.


Chapter: 23  
Line of ed.: 13   ქ. სჯულის კანონი


Paragraph: 59.  
Line of ed.: 14        59. ქ. ვინცავინ აგინოს მეფესა, იმ წამს არ იტანჯების იგი
Line of ed.: 15     და არცა რა სხვა ავი რამე შეემთხვევის მას: ესრეთ უნდა გასინ\ჯონ,
Line of ed.: 16     რომე უჭკუობით აგინა, ანუ ჴელმწიფე არ ეგონა და ესრეთ
Line of ed.: 17     აგინა, ანუ თუ უსამართლო რამ დაემართა მეფისაგან და უჭკუ\ობით
Line of ed.: 18     აგინა.

Line of ed.: 19        უკეთუ ესმას მეფესა, თუ ამ კაცმან მაგინაო, კარგად გასინ\ჯოს,
Line of ed.: 20     და ვითარცა ზემოთ სწერია, ისე ქნან და ს[ა]ს\ჯელი
Line of ed.: 21     მისცენ.

Paragraph: 60.  
Line of ed.: 22        60. ქ. რომელმანცა მეფეთათვის ანუ მთავართათვის ავი რამ
Line of ed.: 23     გამოარჩიოს და განდგომილ ექმნას, იმავე წამს ჴლმით მოეჭრას
Line of ed.: 24     თავი.

Paragraph: 61.  
Manuscript page: 70v 
Line of ed.: 25        61. ქ. ვინცავინ იპოოს წიგნი დაწერილი და დაბეჭ\დილი
Line of ed.: 26     თუ დაუბეჭდავი, და იმაშიდ ავი რამ ლაყაფი ეწეროს ვის\თვისმე,
Line of ed.: 27     ის წიგნი მაშინვე არ დასწვას, ან თვითონ წაიკითხოს, ან
Line of ed.: 28     სხვას წააკითხოს და გამოაცხადოს წერილი წიგნისა მის, ესრეთ
Line of ed.: 29     სტანჯონ იგი, ვითარცა მას დაეწეროს.


Chapter: 24  
Line of ed.: 30   ქ. ვინცა თავი მოიკლას


Paragraph: 62.  
Line of ed.: 31        62. ქ. წმინდა ტიმოთე ალექსანდრიისა პატრიაქი მეათცა\მეტსა
Line of ed.: 32     კანონსა შინა თავისსა ესრეთ ბრძანებს: უკეთუ კაცი ვინმე
Line of ed.: 33     თავის ჭკუაზე კარგად იყოს და ეშმაკისა საბრჴე არა სჯიდეს ანუ
Page of ed.: 148   Line of ed.: 1     შავის ზაფრისაგან არ იყოს გაშტერებული, არც ჭკუიდამ იყოს
Line of ed.: 2     გამოსული და თავისის ნებით თავი მოიკლას, მასზედა არა წესი
Line of ed.: 3     და რიგი და ლოცვაები არა იქნება რა, არამედ მარტო მიწაში
Line of ed.: 4     ჩააგდონ, ამისათვის რომე ღ̃თის რისხვით განგდებული იქმნა.

Paragraph: 63.  
Line of ed.: 5        63. ქ. უკუეთუ ვინმე კაცზედა დააშაოს რამე, და მისგან ეში\ნოდეს
Line of ed.: 6     და მისის შიშით თავი მოიკლას, რომე ავად ყოფნა არა
Line of ed.: 7     სჭირდეს რა, ვითარცა კაცის მკულელი ეგრეთ განიპატიჯოს.


Chapter: 25  
Line of ed.: 8   ქ. პირუტყვთა მიერ კაცთა ვნებისათვის


Paragraph: 64.  
Line of ed.: 9        64. ქ. უკეთუ ყუანდეს ვისმე ესევითარი პირუტყვი, რომე
Line of ed.: 10     კაცსა ავნებდეს, __ ძაღლი თუ ვეფხვი, ანუ მგელი, გინა ლომი ანუ
Line of ed.: 11     სხვა რამე ამისთანა, __ და ესენი ჯაჭვით ძლიერად დაბმული არა
Line of ed.: 12     ჰყუანდეს, და იმ პირუტყუებისაგან ერთმა რომელმანმე ავნოს კაც\სა
Line of ed.: 13     და მოკლას, იმ პირუტყუის პატრონმა ორასი ფლური მკუდარს
Line of ed.: 14     მისც\\ეს. Manuscript page: 71r 

Line of ed.: 15        ხოლო უკეთუ არ მოკლა და სხვარიგათ ავნო და დასჭრა,მო\სამართლემ
Line of ed.: 16     ესრე ქნას რომე, რაც იმას წამალი მოუნდებოდეს,
Line of ed.: 17     ის იანგარიშოს და იმ პირუტყუის პატრონს გამოართვას და და\ჭრილს
Line of ed.: 18     კაცს მისცეს. და როდისაც ის კაცი დაიჭრა, იქიდამ გამ\თელებამდი
Line of ed.: 19     უნდა იანგარიშოს, თუ რამდენი დღე კლებია. რომ
Line of ed.: 20     ვერ უმუშავნია; ყველა იანგარიშოს და პირუტყუის პატრონს გა\მოართვას
Line of ed.: 21     დაუკლებლად და დაჭრილს კაცს მისცენ. ამისთვის რომე
Line of ed.: 22     ყოველმა კაცმა შეიტყოს და ამგვარს პირუტყუს სხვა ნურვინ ნუ
Line of ed.: 23     იყოლიებენ.

Line of ed.: 24        უკეთუ იმ პირუტყუთა საქონელი ვისიმე წააჴდინონ, ერთი\ორად
Line of ed.: 25     მისცენ თავის პატრონსა.

Paragraph: 65.  
Line of ed.: 26        65. ქ. უკეთუ ცხენმა წიხლი ჰკრას კაცსა ვისმე ანუ უკბინოს,
Line of ed.: 27     ანუ ჴარმა ავნოს ვისმე რამე, რომელიც რქით ბრძოლას დაჩვეული
Line of ed.: 28     იყოს ანუ წიხლსა, და იცოდეს ვინმე, რომე ის პირუტყუნი ავნი
Line of ed.: 29     და კაცთა მავნებელნი არიან, თუ აწყინოს ვისმე რამე, პირუტყუი
Line of ed.: 30     იგი მოკლან ანუ, რაც აწყინა კაცსა მას, მისი პასუხი მისცეს პირ\უტყუის
Line of ed.: 31     პატრონმან მან.

Paragraph: 66.  
Line of ed.: 32        66. ქ. უკეთუ პირუტყუმან ავნოს ვისმე პირზედა ანუ ჴელ\ზედა,
Line of ed.: 33     ანუ ფეჴსა, ანუ სხვას რასმე ასოსა და კაცი იგი დაჭრილი
Line of ed.: 34     თუ იყოს აზნაური ანუ თავისუფალი, მოსამართლემ, რაც მას წა\მალი
Line of ed.: 35     მოუნდებოდეს, მიაცემინოს პირუტყუის პატრონსა. და რა\ოდენიცა
Page of ed.: 149   Line of ed.: 1     კუირა დამცდარიყოს მუშაობისა, Manuscript page: 71v  უანგარიშოს და
Line of ed.: 2     ყველა უკლებლად გამოართვან; პირუტყუის პატრონსა და დაჭრილს
Line of ed.: 3     კაცს მისცენ.

Line of ed.: 4        ხოლო უკეთუ ყმა ვისიმე იყოს და იმ კაცს ავნოს პირუტყუ\მან,
Line of ed.: 5     მოსამართლემ ის კაცი გასინჯოს, რა პატივი აქუს და რა
Line of ed.: 6     კაცია, ანუ რა მოჴელეა, და წამლის ფასი, და რაც მუშაობას მა\მცდარიყოს,
Line of ed.: 7     ისიც იანგარიშოს და უკლებლად პირუტყუის პატ\რონს
Line of ed.: 8     გამოართვან და მისცენ, რაც ვნებიყოს მისგან.


Chapter: 26  
Line of ed.: 9   ქ. კაცთა დაშავებისათვის


Paragraph: 67.  
Line of ed.: 10        67. ქ. უკეთუ კაცმან კაცს ერთი თვალი გამოსთხაროს, სა\მართალი
Line of ed.: 11     ესრეთ ბრძანებს: მის მაგიერათ ერთი თვალი მას მო\ეთხაროს;
Line of ed.: 12     უკეთუ ორი თვალი მოსთხაროს, იმასაც ორი თვალი
Line of ed.: 13     მოეთხაროს, ამისთვის რომე კარგი ნიშანია და ნუღარავინ მოსთხ\რის
Line of ed.: 14     თვალსა.

Paragraph: 68.  
Line of ed.: 15        68. ქ. უკეთუ კაცმან კაცს ჴელი მოსჭრას ანუ ჴელი დაუშაოს,
Line of ed.: 16     თუ რამ იმ კაცს ქონდეს მამული ანუ საქონელი, ყოვლისგან
Line of ed.: 17     ნახევარი გამოართვას მოსამართლემა და ჴელმოჭრილს ან ჴელდა\შავებულს
Line of ed.: 18     კაცს მისცენ.

Line of ed.: 19        ხოლო უკეთუ ცოტად ქონდეს დაჭრილი და დაშავებული,
Line of ed.: 20     მოსამართლემ კარგად გასინჯოს, ნახოს და კარგი სამართალი
Line of ed.: 21     მი/აცემინოს.

Line of ed.: 22        ისმინეთ, მსაჯულო! უკეთუ თვალი მოსთხაროს ვინმე კაცსა
Line of ed.: 23     ანუ ჴელი დაუშაონ, დამჭრელი იგი თუ მდიდარი იყოს, რაც რამ
Line of ed.: 24     ქონდეს, მამული თუ საქონელი, ყოვლისაგან ორი წილი გამო\ართვი
Line of ed.: 25     და თვალმოთხრილსა ანუ ჴელდაშავებულს კაცს მისცეს,
Line of ed.: 26     ამისთვის რომე მდიდარი კაცი Manuscript page: 72r  არის და მისი თვალის მო\თხრა
Line of ed.: 27     და ანუ ჴელის მოჭრა არ ეგების და თავისის საქონლით
Line of ed.: 28     უნდა მორჩეს.

Line of ed.: 29        ხოლო უკეთუ დამჭრელი იგი კაცი ღარიბი იყოს და შეუძლე\ბელი,
Line of ed.: 30     რომ საქონლით მორჩომა არ შეეძლოს, მას თვალი მოეთხა\როს
Line of ed.: 31     ანუ ჴელი მოეჭრას. და იმასთან ვინცავინ მოასაბ[ი]ეთ ყო\ფილიყონ
Line of ed.: 32     სხვა კაცი, და იმ საბრალოს კაცს რომე თვალი მოეთ\ხარა,
Line of ed.: 33     იმასაც მოსთხარონ.

Page of ed.: 150  
Line of ed.: 1        ხოლო უკეთუ მოასაბიეთა ჴელით არავისთვის რა ეწყინოს და
Line of ed.: 2     სხვარიგათ მოჴმარებოდეს, იმ კაცთ სცენ ძლიერად გაკრიჭონ და
Line of ed.: 3     მისის ყოვლის საქონლისაგან და მამულისაგან მესამედი გამოერთ\ვას
Line of ed.: 4     და თვალმოთხრილს კაცს მიეცეს, ვისიც ასაბია იყოს.


Chapter: 27  
Line of ed.: 5   ქ. ცეცხლისათვის


Paragraph: 69.  
Line of ed.: 6        69. ქ. უკეთუ სახლსა ვისმე ცეცხლი შეედვას და მისი პატ\რონი
Line of ed.: 7     ეცადოს იმ სახლის დაწვისაგან მორჩენას, და იქიდამ სხვას
Line of ed.: 8     მეზობლის სახლსაც შეედვას და დაიწვას, მისთვის სამართალი არა
Line of ed.: 9     მიეცემა რა მეზობელსა.


Chapter: 28  
Line of ed.: 10   ქ. წყალში საქონლის პოვნისათვის


Paragraph: 70.  
Line of ed.: 11        70. ქ. უკეთუ წყალში საქონელი იპოვნოს ვინმე სხვისა და
Line of ed.: 12     ამოიღოს რვის მჴრის სიღრმიდამე, ოქრო ანუ ვერცხლი, ანუ სხვა
Line of ed.: 13     რამე, ნახევარი ამომღებისა არის და ნახევარი პატრონისა.

Line of ed.: 14        ხოლო ვინცავინ წყალი გარდუგდოს და ერთის ადლის სი\ღრმიდამ
Line of ed.: 15     საქონელი რამ ამოიღოს, ათისთავი მპოვნელისა არის
Line of ed.: 16     და სხვა დამკარგავისა.

Manuscript page: 72v 
Line of ed.: 17     ხორბლისა, ქერისა, ღვინისა და ზეთის მიმბარებელისა

Paragraph: 71.  
Line of ed.: 18        71. ქ. რომელსა ებაროს ხორბალი, ქერი, ღვინო და ზეთი
Line of ed.: 19     და კარგად ინახევდეს, იმას უნდა მისცენ ხორბლისაგან ორმოც\დაათს
Line of ed.: 20     კოდზედ ერთი კოდი, ორმოც კოდს ქერზედ __ ერთი კოდი
Line of ed.: 21     ქერი, თხუთხმეტს კოკას ღვინოსა და ზეთზე __ ერთი კოკა.

Line of ed.: 22     ქ. სამეოცდამეათერთმეტე კანონი მეექუსის კრებისა ბრძანებს:

Paragraph: 72.  
Line of ed.: 23        72. ქ. მართლმადიდებელი ქრისტიანე მწვალებელს ქალს ნუ
Line of ed.: 24     მისცემს და ნურც ითხოვს. თუ ეს საქმე ესრეთ ქნას ვინმე, ცოლ\ქრმობიდამ
Line of ed.: 25     გაჰყარეთ ვითარცა უსჯულოდ შეუღლებულნი.

Line of ed.: 26        ხოლო უკეთუ მწვალებელი იყოს კაცი ანუ დედაკაცი და
Line of ed.: 27     ერთი პირი მათი რომელიმე, კაცი ანუ დედაკაცი, მოვიდეს მართლ\მადიდებელთა
Line of ed.: 28     სარწმუნოებასა ზედა, ნუ განაშორებთ, ამისთვის
Line of ed.: 29     რამეთუ პავლე მოციქული ბრძანებს, რომელი მისწერა პირველად
Line of ed.: 30     კორინთელთა, და იტყუის: უკეთუ მართლმადიდებელთა დედა\კაცსა
Line of ed.: 31     უნდოდეს მწვალებელთა კაცთანა ყოფა და ქმარსა მას მართლ\მადიდებელსა
Page of ed.: 151   Line of ed.: 1     ენებოს მწვალებელთა დედაკაცთა თანაყოფა, ცოლ\ქმრად
Line of ed.: 2     იყუნენ, ვინ უწყის, რომე ქმარმა ცოლი მონათლოს და
Line of ed.: 3     ანუ ცოლმა ქმარი.

Line of ed.: 4        მოციქულმა ამისთვის ბრძანა, რათა არ განეშოროს, და არა
Line of ed.: 5     მართლმადიდებელთათვის ბრძანა, რომელნიცა აწ მიიყუანენ
Line of ed.: 6     მწვალებელთა ქალსა ცოლად. იხილე ესეცა, რამეთუ არა
Line of ed.: 7     ბრძანა პავლემ, რათა მართლმადიდებელმან კაცმან მიიყუანოს
Line of ed.: 8     მწვალებელთა ქალი ცოლად: თუ ქნას ვინმე, უნდოდესთ თუ არა,
Line of ed.: 9     განაშორონ. ამისთანა საქმეები იმ მოციქულთ დროს იქმნებოდა
Line of ed.: 10     და ახლა ამისთანას საქმის შენდობას ნურავინ მის\\ცემთ, Manuscript page: 73r  __
Line of ed.: 11     გა/ნაშორონ.

Line of ed.: 12        ხოლო უკეთუ არა განეშორნენ, მეფეთა სტანჯონ და განა\შორონ.
Line of ed.: 13     ხოლო უკეთუ მათცა ვერ მოაშორონ, ებისკოპოზთა მიერ
Line of ed.: 14     შეიჩვენონ.


Chapter: 29  
Line of ed.: 15   ქ. ოცდამეათერთმეტე კანონი ლაოდიკიისა კრებისა ბრძანებს:


Paragraph: 73.  
Line of ed.: 16        73. ქ. მწვალებელთა და ურწმუნოთა თანა შეუღლვასა ნუ\რავინ
Line of ed.: 17     ყოფს, ნურცა შვილსა შენსა მისცემ, ნურცა ქალსა შენსა
Line of ed.: 18     მისცემ მწვალებელსა.

Line of ed.: 19        უკეთუ მწვალებელი და ურწმუნო ვინმე მოვიდეს მართლმა\დიდებელთა
Line of ed.: 20     თანა სარწმუნოებაზედა, __ მიეცინ, მაგრამე ამას გო\ნებდი,
Line of ed.: 21     ვითარცა ძაღლი მიიქცა ნათხევარსა თვისსა, ეგრეთვე მი\იქცევის
Line of ed.: 22     კიდევ მწვალებელი ურწმუნოებაზე.


Chapter: 30  
Line of ed.: 23   ქ. სჯულის კანონი


Paragraph: 74.  
Line of ed.: 24        74. ქ. ნურცა ურიათა მისცემენ ქრისტიანენი ქალსა და ნურ\ცა
Line of ed.: 25     ურიათა ქალსა მოიყუანენ ქრისტიანენი ცოლად; ნურცა მწვა\ლებელთა,
Line of ed.: 26     თათართა და ლათინთა მისცემენ ქრისტიანენი ქალსა
Line of ed.: 27     ცოლად. რომელიცა ყოფს ამას, სამართლისა სასჯელსა განეშო\რებიან;
Line of ed.: 28     ესეცა უწყოდენ, რამეთუ სრულიად ეშმაკთა და იუდას\თანა
Line of ed.: 29     ალაგთა მათთანა დაემკუიდრებიან.
Page of ed.: 152  


Manuscript page: 72v 
Line of ed.: 1   ქ. სჯულის კანონი ლეონ ბრძნისა, დედაკაცი
Line of ed.: 2   რომ შვილს მოიკლვენ წამლითა


Paragraph: 76.  
Line of ed.: 3        76. ქ. დედაკაცმან რომ ქნას რამე წამალი და თავის მუ\ცელში
Line of ed.: 4     შვილი მოიკლას, დედაკაცი იგი ცოტას ხანს ექსორია
Line of ed.: 5     უყონ. ხოლო ბრძენი ლეონ ბრძანებს: უკეთუ კაცმა შეიტყოს, რომე
Line of ed.: 6     მისმა ცოლმა მუცელში შვილი მოიკლა, მაშინვე გააგდოს და განე\შოროს
Line of ed.: 7     მისგან.

Paragraph: 77.  
Line of ed.: 8        77. ქ. რომელმან დედაკაცმან ანუ მამაკაცმან მისცეს წამალი
Line of ed.: 9     დედაკაცსა და მუცელში შვილი მოუკლას, უკეთუ ღარიბი იყოს,
Line of ed.: 10     მეფემ შეიპყრას, სცეს, გაკრიჭოს, ლაფი დაასხას, ვირზე შესვას
Line of ed.: 11     და ბაზარში შეარცხვინოს. ხოლო უკეთუ მდიდარი იყოს, დიდად
Line of ed.: 12     დაარბიოს და გააგდოს.

Line of ed.: 13        ხოლო უკეთუ დედაკაცი იგი მოკუდეს, რომელსაცა მუცელში
Line of ed.: 14     ყრმის სასიკუდინოთ წამალი მისცა, ვინცა მას წამალი მისცა, მას
Line of ed.: 15     თავი მოეკუეთოს. და უკეთუ მის უნებურათ მოკუდა დედაკაცი
Line of ed.: 16     იგი, მაშინც ეგრეთ უყონ მას.


Chapter: 31  
Line of ed.: 17   ქ. სამეოცდამეშვიდე კანონი მოციქულთა ბრძანეს მისთვის,
Line of ed.: 18   რომელთაცა ძალად ქალწული ქალი განხრწნას


Paragraph: 78.  
Line of ed.: 19        78. ქ. უკეთუ ვინმე ქალწული ქალი, დაუნიშნავი ვისგანმე,
Line of ed.: 20     განიხრწნას, ცოტას ხანს შეიჩვენოს კაცი იგი; ცოტას ხანს უკან
Line of ed.: 21     ბრძანონ და შეაუღლნენ ერთად და იქორწინონ. უკეთუ ქალი
Line of ed.: 22     იგი ასეთი ღარიბი იყოს, რომ პერანგის შოვნა არ შეეძლოს, და
Line of ed.: 23     კაცი იგი მდიდარი იყოს და გვარიანი, მაშინც უნდა შეიუღლნენ,
Line of ed.: 24     რადგან მისგან Manuscript page: 74r  განიხრწნა.

Line of ed.: 25        ხოლო უკეთუ სხვის კაცისაგან დანიშნული იყოს ქალი იგი,
Line of ed.: 26     რომელმანცა კაცმან განხრწნა ქალი იგი, კაცი იგი მემრუშესავით
Line of ed.: 27     განიკანონოს.


Chapter: 32  
Line of ed.: 28   ქ. სჯული სამეფო მისთვისვე


Paragraph: 79.  
Line of ed.: 29        79. ქ. სჯული ბრძანებს: უკეთუ დედაკაცი ვინმე ბრძენი იყოს
Line of ed.: 30     და კაცმან ვინმე მოატყუოს და მასთან ისიძოს, და იმ კაცს ცოლი
Line of ed.: 31     არა ყუანდეს და არც დედაკაცს ქმარი ყუანდეს, და ძალად, მო\ტყუებით
Line of ed.: 32     ქალწულება მისი განხრწნას, ებისკოპოზმან ცოტას ხანს
Line of ed.: 33     შეაჩვენოს კაცი იგი, და მეფემ კაცსა მას ცხვირი მოსჭრას. და
Page of ed.: 153   Line of ed.: 1     მისის ყოვლის ფერის საქონლისაგან მესამედი გამოართვან კაცსა
Line of ed.: 2     მას და დედაკაცსა მას მისცენ.


Chapter: 33  
Line of ed.: 3   ქ. სჯულის კანონი იტყუის:


Paragraph: 80.  
Line of ed.: 4        80. ქ. რომელმანცა დედაკაცის ნებით ისიძოს მისთანა და იმ
Line of ed.: 5     ქალის მამამ და დედამ მათი საქმე არ იცოდეს, და როდისაც შე\იტყონ,
Line of ed.: 6     მათ ერთად შეყრა და ქორწილი უნდოდეს, და მშობელთა
Line of ed.: 7     ქალისათა თუ ნება დართონ, იქორწინონ.

Line of ed.: 8        ხოლო უკეთუ ნება არ დართონ და მათ უნებურად ქორწილი
Line of ed.: 9     ქნან, თუ კაცი იგი მდიდარი იყოს, ასორმოცდაათი ფლური გამო\ართვან
Line of ed.: 10     კაცსა მას და იმ ქალს მისცენ; ხოლო უკეთუ მდიდარი არ
Line of ed.: 11     იყოს, რაც რომ ქონდეს, ყოვლისფერისაგან ნახევარი გამოართონ
Line of ed.: 12     კაცსა მას და ქალს მისცენ.

Line of ed.: 13        და უკეთუ გლახა, ღარიბი იყოს და არა ქონდეს რა, ძლიე\რად
Line of ed.: 14     ეცეს, ლაფი დაასხან და ბაზარში შიარცხვინონ, და მისის
Line of ed.: 15     სამკუიდრებელისაგან განგდებულ ყონ კაცი იგი.

Manuscript page: 74v 
Line of ed.: 16     ქ. მებრძოლნი, რომელნიცა სიმართლით მობრუნდებიან

Paragraph: 81.  
Line of ed.: 17        81. ქ. მებრძოლნი, რაოდენიცა იბრძვიან საჭურველითა,
Line of ed.: 18     უკეთუ სძლიონ და არ გამოიქცეს და ბრძოლაში მოკუდეს, ანუ
Line of ed.: 19     თუ თავისის ნებით დარჩეს და მიეცეს ბრძოლასა მას და მერმე
Line of ed.: 20     წამოვიდეს, ის სიმართლით გამოქცევა არ არის. ესე არს, რათა
Line of ed.: 21     მუნ დადგრეს პირველსავე მას განწესებულსა თვისსა ალაგსა, და
Line of ed.: 22     თავისი საქონელი რომ წაერთვა, ისევ გამოიტანოს.

Line of ed.: 23        ეგრეთვე აზნაურნი, რომელნიცა გაეცალონ და მათსა მტერ\თან
Line of ed.: 24     მივიდნენ, დედაკაცი არს თუ მამაკაცი, და ისევ წამოვიდეს
Line of ed.: 25     და შინ მივიდეს, სიმართლით გამობრუნება არ არის, არამედ მტე\რობა
Line of ed.: 26     არის და მეფემან სტანჯოს იგი.


Chapter: 34  
Line of ed.: 27   ქ. სჯულის კანონი სახელმწიფო


Paragraph: 82.  
Line of ed.: 28        82. ქ. უკეთუ ვინმე მჴედარი წარვიდეს შორს ბატონის სამ\სახურზედა
Line of ed.: 29     ლაშქრად ანუ სხვაგან და იქ ბევრი დაეგვიანოს, მისმა
Line of ed.: 30     ცოლმა უნდა მოუცადოს. ქმრის წიგნი და ამბავი რომ არა მო\უვიდეს
Line of ed.: 31     რა, მაშინც უნდა მოუცადოს. და უკეთუ მისი სიკუდილი
Line of ed.: 32     გაიგონოს, ქმარს ნუ შეირთავს.

Page of ed.: 154  
Line of ed.: 1        უკეთუ ვინმე სარწმუნო კაცი მივიდეს და წმინდასა სახა\რებასა
Line of ed.: 2     ზედან შეფიცოს, ჭეშმარიტად შენი ქმარი მოკუდაო, და
Line of ed.: 3     მართლის მოწმით გამოჩნდეს მისი ქრმის სიკუდილი, ერთს წელი\წადს
Line of ed.: 4     იგლოოს და მასუკან იქორწინოს რჯულიერსა ქმარსა თანა.

Line of ed.: 5        უკეთუ, რომელსა ჩვენა ვბრძანებთ და მის გარდა დედაკაცმა
Line of ed.: 6     ქმარი შეირთოს, ისი და მისი ახალი ქმარი, ვითარცა მემრუშენი,
Line of ed.: 7     ესრეთ განიკითხნენ მეფეთაგან.

Line of ed.: 8        ხოლო მოწამენი იგი, თუ მოტყუარნი გამოჩნდნენ და არ მო\მკუდარიყოს,
Line of ed.: 9     მოწამენი იგი თუ მჴედარნი იყუნენ, მათი საჴელო
Line of ed.: 10     და ჯამა\\გირი Manuscript page: 75r  წაერთოს. უკეთუ სხვა კაცი იყოს, ცხვირი
Line of ed.: 11     მოს/ჭრან.

Paragraph: 83.  
Line of ed.: 12        83. ქ. ლეონ ბრძენი ამას ბრძანებს მისთვის, რომელნიცა
Line of ed.: 13     ბრძოლასა შინა დატყუევდებიან: არა ჯერ არს, რათა მისმა ცოლმა
Line of ed.: 14     ესრეთ თქუას, თუ ჩემი ქმარი ლაშქარში დატყუევებულაო, და იმან
Line of ed.: 15     სხვა ქმარი შეირთოს. ხოლო თუ მან ქმარი შეირთოს და მისი
Line of ed.: 16     პირველი ქმარი მოუიდეს, უკეთუ უნდეს ქმარსა მას პირველსა თა\ვისი
Line of ed.: 17     ცოლი, ისევ მოიყუანოს.

Line of ed.: 18        ხოლო უკეთუ აღარ ინდომოს ცოლი იგი, დედაკაცი იგი
Line of ed.: 19     და მისი ახალი ქმარი, ვითარცა მემრუშე, ესრეთ განიპატიჯონ.


Chapter: 35  
Line of ed.: 20   ქ. დედაკაცთა უფროსობისათვის


Paragraph: 84.  
Line of ed.: 21        84. ქ. დედაკაცნი მსაჯულად არ დაიყენებიან და არც უფრო\სად
Line of ed.: 22     დაიყენებიან, არცა ვეზირობაში დაისმის და არცა სხვა საქმე
Line of ed.: 23     ეკითხვის სახლის მოვლის მეტი.

Paragraph: 85.  
Line of ed.: 24        85. ქ. დედაკაცისა არა ჯერ არს, რათა რისაცა საქმისათვის
Line of ed.: 25     სამართალში მივიდეს. არამედ, თუ მოუკლას ვინმე მამა ანუ შვილი,
Line of ed.: 26     ანუ ბატონი, ანუ ნათესავნი, იმ საქმის საჩივლელად მივა სამარ\თალშია
Line of ed.: 27     და უნდა გაუგონონ. და არა სხვა საქმისათვის მივა.
Line of ed.: 28     თუ სხვისა რისათვისმე მივიდეს, ნუ გაუგონებენ.

Paragraph: 86.  
Line of ed.: 29        86. ქ. უკეთუ დედაკაცი მოსამართლესთან მივიდეს და მო\აჴსენოს,
Line of ed.: 30     ამ კაცმან ჩემთან იმრუშაო, ნუ ირწმუნებენ.

Paragraph: 87.  
Line of ed.: 31        87. დედანი შვილთა თვისთა ბოროტსა ნუ უყოფენ და არცა\რა
Line of ed.: 32     ჯერ არს. არამედ მხოლოდ მამას აქუს ჴელმწიფება შვილთა
Line of ed.: 33     თვისთა ზედა, ავის ქნა, გინა კარგისა.

Paragraph: 88.  
Manuscript page: 75v 
Line of ed.: 34        88. ქ. დედაკაცი ვალისა თვისისათვის და არცარა
Line of ed.: 35     სხვისა დანაშაულისათვის საპყრობილეში არ შეიყუანებიან არცა
Page of ed.: 155   Line of ed.: 1     უცხოს კაცს უნდა მიაბარონ, არამედ მორწმუნესა კაცსა
Line of ed.: 2     მია/ბარონ.

Paragraph: 89.  
Line of ed.: 3        89. ქ. უკეთუ დედაკაცი თავისის ქრმის თავდებათ დადგეს
Line of ed.: 4     რისათვისმე, ნუ ირწმუნებენ.

Paragraph: 90.  
Line of ed.: 5        90. ქ. დედაკაცმა თუ ვალი აიღოს თავისის ქრმის უწინა,
Line of ed.: 6     იმანვე უნდა მისცეს ის ვალი. ეს არ ეთქმის დედაკაცსა, თუ ჩემის
Line of ed.: 7     ქრმისათვის ავიღე ვალიო: არცა დედაკაცი თავისის ქმრისათვის
Line of ed.: 8     დაიყენება თავდებად, არცა თავისი აღებული ვალი უნდა დააბრა\ლოს
Line of ed.: 9     თავის ქმარსა __ როგორათაც უქრმოდ აიღო ვალი, ეგრეთვე
Line of ed.: 10     უქრმოდ უნდა მისცეს ის ვალი სარგებლითა.

Paragraph: 91.  
Line of ed.: 11        91. ქ. უკეთუ კაცი ვინმე დაიჭიროს და დააბან, და ცოლი
Line of ed.: 12     მისი მივიდეს და თავისი საქონელი ქრთამად უთხრას ან მისცეს
Line of ed.: 13     ქრმის გამოსაჴსნელად, სანამდი ქმარი მისი საპყრობილიდამ გამო\იჴსნებოდეს,
Line of ed.: 14     თუ უწინვე გამოართვეს, ის ქრთამი ჩაივლის, თუ
Line of ed.: 15     არადა მისი ქმარი გამოუშვეს, მასუკან დედაკაცი აღარას მისცემს,
Line of ed.: 16     და აღარც ვალი შეჰყუება დედაკაცსა.

Paragraph: 92.  
Line of ed.: 17        92. ქ. უკეთუ დედაკაცმა საჩივარი არ იცოდეს, რომ თავისი
Line of ed.: 18     სამართლისა იჩივლოს მოსამართლესთანა, მას სჯული შეეწევის
Line of ed.: 19     და სამართალი უნდა უყონ და მიაცემინონ.


Chapter: 36  
Line of ed.: 20   ქ. ლეონ ბრძნისა მიერ, უკეთუ ცოლ-ქმრისათვის რომელიმე
Line of ed.: 21   ეშმაკეულ იქმნას


Paragraph: 93.  
Line of ed.: 22        93. ქ. ლეონ ბრძენი ბრძანებს: უკეთუ დედაკაცი უწინარეს
Line of ed.: 23     ქორწინებისა ეშმაკეულ იქმნას და ქმრისაგან დანიშნულ იყოს, და
Line of ed.: 24     ქმარმან მისმან მიზეზითა მით აღა\\რ Manuscript page: 76r  იცოლოს, განეშორნენ.

Line of ed.: 25        ხოლო უკეთუ შემდგომად ქორწინებისა ეშმაკეულ იქმნას,
Line of ed.: 26     სამს წელიწადს მოუცადოს ქმარმან, თუ მორჩა, კარგია, და თუ
Line of ed.: 27     არადა, განეშორნენ.

Line of ed.: 28        ხოლო უკეთუ ქმარი იგი დედაკაცისა ეშმაკეულ იქმნას შე\მდგომად
Line of ed.: 29     ქორწინებისა, ხუთი წელიწადი მოუცადოს ცოლმან, თუ
Line of ed.: 30     მორჩეს, კარგია, და თუ არადა, განეშორნენ ურთიერთსა.

Paragraph: 94.  
Line of ed.: 31        94. ქ. ეგრეთვე ნიკიფორე კეისარი კოსტანტიანოს ბრძა\ნებს
Line of ed.: 32     და დაამტკიცებს ამას.

Paragraph: 95.  
Page of ed.: 156  
Line of ed.: 1        95. ქ. რომელმანცა კაცმა კაცსა აგინოს, და ჩუმად ქრთამი
Line of ed.: 2     გაიღოს, და შერიგდნენ და მოსამართლესთან აღარ იჩივლონ,
Line of ed.: 3     ტყუოდა და ქრთამი გაიღო, ამისთვის განიპატიჯოს, ვითარცა
Line of ed.: 4     ქრთამის ამღები, თუ ასრე ექნას.


Chapter: 37  
Line of ed.: 5   ქ. მეორე ქორწინებისათვის


Paragraph: 96.  
Line of ed.: 6        96. ქ. დედაკაცსა ყოველსა, რომელსა მოუკდეს ქმარი, ერთს
Line of ed.: 7     წელიწადს უნდა იგლოოს ქმარი თავისი და ქმარი არ შეირთოს,
Line of ed.: 8     ვიდრემდის წელიწადი არ გათავდეს.

Paragraph: 97.  
Line of ed.: 9        97. უკეთუ ქმარი დედაკაცისა შორს იყოს და იქ მოკუ\დეს,
Line of ed.: 10     და შუაზე წელიწადმა გაიაროს და ქრმის სიკუდილი წელი\წადს
Line of ed.: 11     უკან შეიტყოს, დედაკაცმა იმ დღეს თავისი ქმარი უნდა
Line of ed.: 12     იტიროს და სამგლოვიარო უნდა ჩაიცვას ცოტას ხანსა, და მას\უკან
Line of ed.: 13     ქმარი შეირთოს. და ესრეთვე ქმარმან ყოს ცოლზედა.

Paragraph: 98.  
Line of ed.: 14        98. ქ. დედაკაცმა ქორწილი ქნას და ქმარსა მისსა ჯერ ქალ\წულება
Line of ed.: 15     მისი არ გან\\ეხრწნას, Manuscript page: 76v  და მისი ქმარი მოკუდეს, ერთს
Line of ed.: 16     წელიწადს უნდა იგლოოს ქმარი მისი და მასუკან შეირთოს ქმარი
Line of ed.: 17     სჯულიერი.


Chapter: 38  
Line of ed.: 18   ქ. ტიმოთეს მიერ ალექსანდრიელის პატრიაქისა
Line of ed.: 19   ეშმაკეულთათვის


Paragraph: 99.  
Line of ed.: 20        99. უკეთუ იყოს ვინმე უჭკუო და გარდავარდეს სადმე ან
Line of ed.: 21     ყელი გამოიჭრას, ან წყალში ჩავარდეს და დაირჩოს, გიჟობითა ან
Line of ed.: 22     სხვითა რითმე თავისის თავის სიკუდილი მოაჴდინოს, იმისთანა
Line of ed.: 23     კაცი უნდა აზიარონ და დამარხონ: მოჴსენება და წესი ყოველივე
Line of ed.: 24     აღასრულონ მას ზედა, ვითარცა სხვათა კაცთა ზედა.


Chapter: 39  
Line of ed.: 25   ქ. მესამოცე კანონი მეექუსეს კრებისა ბრძანებს:


Paragraph: 100.  
Line of ed.: 26        100. ქ. რომელმან თქუას, ვითარმედ. ეშმაკეულ ვარო, თუ
Line of ed.: 27     მოიგონოს, ნუ შეუნდობ. და თუ მართლა ეშმაკეული იყოს, დააბი, ეც,
Line of ed.: 28     ნურას აჭმევ სანამდის თავისი ავი ჭკუა არ გაუშვას, ესრეთ გვემე.


Chapter: 40  
Page of ed.: 157  
Line of ed.: 1   ქ. გირაოს გასყიდვისათვის


Paragraph: 101.  
Line of ed.: 2        101. ქ. უკეთუ ვალი აიღოს ვინმე და გირაო მისცეს, და და\სჯერდეს
Line of ed.: 3     თეთრის პატრონი, რაც ხანი პეიმანი დაუდვა, ის გი\რაოები
Line of ed.: 4     იმასთან იყოს, კარგად შეინახოს.

Line of ed.: 5        უკეთუ პეიმანი არ დაუდვა და თეთრი გამოართვა, და ორმა
Line of ed.: 6     წელიწადმა შუაზე გაიარა, თავისი თეთრი აღარ მისცა, არც გი\რაოები
Line of ed.: 7     დაიჴსნა, თეთრის პატრონმა მოწამე უნდა იშოვნოს, რომ
Line of ed.: 8     იმ კაცს თეთრი ემართოს, და მოსამართლესთან მივიდეს. თუ მო\სამართლემ
Line of ed.: 9     სამართალი არ უყოს, ის გირაოები დაყიდოს, პატ\რონს
Line of ed.: 10     ამის მეტს ნურას კითხავს, რომე აჩვენოს, თუ თვითან და\იჴსნას,
Line of ed.: 11     კარგია, და თუ არადა, გაყიდოს. თუ ნამეტნავი გარდარჩეს,
Line of ed.: 12     პატრონსავე მისცეს.

Paragraph: 102.  
Manuscript page: 77r 
Line of ed.: 13        102. ქ. უკეთუ ვალი აიღოს ვინმე და გირაოდ სახლი
Line of ed.: 14     მისცეს ანუ ბოსტანი, და იმ კაცმა ის გირაოები, სახლი თუ ბოს\ტანი,
Line of ed.: 15     გააკეთებინოს და მას ზედა დახარჯოს რამე, როდისაც გი\რაოები
Line of ed.: 16     დაყიდონ, უწინ თავისი თავნი და სარგებელი აიღოს, მერ\მე,
Line of ed.: 17     რაც სახლისა და ბოსტნის გასაკეთებლად დახარჯა, ისიც
Line of ed.: 18     აიღოს. თუ თეთრი გარდარჩეს, პატრონს მისცენ, თუ დააკლდეს,
Line of ed.: 19     პატრონმა შეუთაოს.

Paragraph: 103.  
Line of ed.: 20        103. ქ. უკეთუ ვისიმე გირაოდ სახლი ქონდეს და ის სახლი
Line of ed.: 21     დაიწვას, მერმე იმავ ალაგზედა თეთრის პატრონმა ისევ სახლი
Line of ed.: 22     ააშენოს თავისის ხარჯითა, თუ იმ ალაგის პატრონს კითხა იქ
Line of ed.: 23     სახლის აშენება და დასტური მისცა, როდისაც თავისი თეთრი
Line of ed.: 24     მისცეს, რაც სახლის ასაშენებლად დახარჯა, ისიც უნდა მისცეს,
Line of ed.: 25     და სახლი თვითან პატრონმა უნდა დაიჭიროს.

Line of ed.: 26        უკეთუ შეუკითხავად ააშენა ის გირაო სახლი, როდისაც თა\ვის
Line of ed.: 27     თეთრი მისცეს, პატრონმა თავისი სახლი დაიჭიროს: მისის
Line of ed.: 28     აშენებისათვის არა მიეცემა რა, __ შეუკითხავად რატომ ააშენა?
Line of ed.: 29     სახლი ისე პატრონს დარჩება.

Paragraph: 104.  
Line of ed.: 30        104. ქ. უკეთუ ვალი ვისმე ემართოს და არ აძლევდეს, ოცდა\ათს
Line of ed.: 31     წელიწადს უნდა ითხოვდეს თავის თეთრსა. თუ გირაო ქონ\დეს,
Line of ed.: 32     ორმოც წლამდი ემართოს და გამოიღოს.


Chapter: 41  
Line of ed.: 33   ქ. უძრავის საქონლის გირაოდ დადებისათვის


Paragraph: 105.  
Line of ed.: 34        105. ქ. უკეთუ თეთრი აიღოს ვინმე ვალად და გირაოდ უძ\რავი
Line of ed.: 35     საქონელი რამ მისცეს, იმ კაცმა თეთრი კი დახარჯოს და
Page of ed.: 158   Line of ed.: 1     თეთრი აღარ ქონდეს, რომ მევალეს მისცეს, უკეთუ თეთრის პატ\რონს
Line of ed.: 2     უნდოდეს უძრავის საქონლის სყიდვა, თავის თეთრში Manuscript page: 77v 
Line of ed.: 3     აიღოს.

Line of ed.: 4        უკეთუ სხვას ვისმე უნდოდეს იაფად სყიდვა, თეთრის პატ\რონი
Line of ed.: 5     დაუშლის იაფად სყიდვასა. იმ ალაგის მოსამართლემ ეს სა\მართალი
Line of ed.: 6     უნდა ქნას, რომე იმისთანა მამული იაფად არ გაასყიდ\ვინოს,
Line of ed.: 7     მართებულათ დააფასებინოს. და როგორც რომ დაფასდება,
Line of ed.: 8     თეთრის პატრონი ისრე თავის თეთრში დაიჭერს, __ რომელიც მევა\ლეს
Line of ed.: 9     საქონელი უნდა, იმას დაიჭერს თავის თეთრში, რადგან იმისი
Line of ed.: 10     თეთრი მართებს, მართებულია, რომე, რომელიც ალაგი იმას უნ\დოდეს,
Line of ed.: 11     ის ალაგი დაიჭიროს თავის თეთრშია __ სხვის სყიდვას მისი
Line of ed.: 12     უფრო მართებულია.

Paragraph: 106.  
Line of ed.: 13        106. ქ. უკეთუ ვინმე თავისი ნასყიდი კაცი სავაჭროდ გაგზავ\ნოს
Line of ed.: 14     და თეთრი გაატანოს, და იმ კაცს ზიანი დაემართოს გზაზედა,
Line of ed.: 15     ის კაცი წავიდეს და თავისის ბატონის უკითხავად სხვა ვალი
Line of ed.: 16     აიღოს, თუ თავისის ბატონის შეკითხვით აიღოს, ის თეთრი მისმა
Line of ed.: 17     ბატონმა უნდა მისცეს.

Line of ed.: 18        თუ თავის ბატონის უკითხავად აიღო, უწინ თავის ბატონს
Line of ed.: 19     უნდა მისცეს თავისი თეთრი და მერმე იმ კაცს უნდა მისცეს,
Line of ed.: 20     რომლისაგანც უბატონოთ აიღო ვალი.


Chapter: 42  
Line of ed.: 21   ქ. სამეფოსა საქონლისათვის


Paragraph: 107.  
Line of ed.: 22        107. ქ. ვერავის ძალ-უც სამეფოსა საქონლის გავალება და
Line of ed.: 23     არცა ეკლესიისა საქონლისა, ცხადად ანუ მალვით, დაწერილი ანუ
Line of ed.: 24     დაუწერელი, არცა თავდებებითა.

Line of ed.: 25        უკეთუ ის საქონელი პატრონის შეუტყობრად თუ აიღოს
Line of ed.: 26     ვინმე ვალად, ჴელმწიფემ ის კაცი დაიჭიროს და ქუეყანაში შეარ\ცხვინოს.
Line of ed.: 27     და რომელმანც სამღთო საუ\\ნჯე Manuscript page: 78r  უპატრონოდ ასეს\ხოს
Line of ed.: 28     ვინმე, მას თავი მოეჭრას.


Chapter: 43  
Line of ed.: 29   ქ. ანდერძის ქნისათვის სიკუდილის დროს


Paragraph: 108.  
Line of ed.: 30        108. ქ. ანდერძი არს სიმართლისა განზრახვა, რომელიცა
Line of ed.: 31     ანდერძსა იქს სიკუდილის დროსა. ანდერძსა სამი სჯულიერი საქმე
Line of ed.: 32     უნდა ქონდეს: პირველი __ სოფლიერისა მოქალაქობისა, მეორე __
Line of ed.: 33     წესი და რიგი, რომელიც არის, და მესამე __ მოსამართლისა მიერი
Line of ed.: 34     ქმნა.

Page of ed.: 159  
Line of ed.: 1        სოფლიერისა მოქალაქობისა ანდერძი არს: რაჟამს ენებოს
Line of ed.: 2     ვისმე ანდერძის ქმნა, მალვით არა ქმნას, არამედ კაცთა წინაშე
Line of ed.: 3     დასწეროს ანდერძის წიგნი.

Line of ed.: 4        წესისა და რიგისა არს, რამეთუ, რომელიცა ქმნა ანდერძი
Line of ed.: 5     წინაშე კაცთა, იგი ყოს ანდერძად.

Line of ed.: 6        და მოსამართლისა იგი არს: რომელიცა იქმნა კაცთა წინაშე,
Line of ed.: 7     იგინი მოწამედ იქმნებიან ანდერძისათვის მოსამართლეს წინაშე.
Line of ed.: 8     ანდერძის წიგნში მოწამეთა სახელი უნდა ეწეროს და მათი ბეჭ\დებიც
Line of ed.: 9     უნდა ისხდეს, რომე მერმე სიტყუა არავინ რა თქუას.

Line of ed.: 10        უკეთუ ანდერძის მქნელმა წიგნი იცოდეს და შეეძლოს, რო\მე
Line of ed.: 11     თვითან მოაწეროს, თუ მე ამ კაცმა ვქენ ანდერძი სამკუიდრე\ბელისა
Line of ed.: 12     ჩემისა. უკეთუ თავისი სახელი ვერ დასწეროს, მოწამეთა
Line of ed.: 13     უნდა თქუან მემკუიდრის მის კაცისა სახელი. უკეთუ მოწამეთა ყუ\ელას
Line of ed.: 14     ბეჭედი არა ქონდეს, ყუელამ ერთი თითი დააჭირონ და თი\თითა
Line of ed.: 15     მით ყუელამ დაბეჭდოს. ესრეთ დამტკიცდების ანდერძის
Line of ed.: 16     წიგნი.


Paragraph: 109.  
Line of ed.: 17   109. ოცდამეშვიდე კანონი, ლეონ ბრძენი ბრძანებს:


Paragraph: 110.  
Line of ed.: 18        110. ქ. უკეთუ მოწამეთა თქუან, რომე ამ კაცის ანდერძის
Line of ed.: 19     წიგნი ჩვენს წინ დაიწერაო Manuscript page: 78v , მოწამეთა თუ ასრე უმოწმონ,
Line of ed.: 20     ბეჭედი რომ არ უჯდეს, ეს დაიჯერება.


Chapter: 44  
Line of ed.: 21   ქ. ოცდამეათცხრამეტე ბძანება ლეონ ბრძნისა, ბრძანებს ესრეთ:


Paragraph: 111.  
Line of ed.: 22        111. უკეთუ ანდერძის წიგნზედა იმ ალაგის უფროსის ბე\ჭედი
Line of ed.: 23     არ იჯდეს და იქ დამხვედრნი მოწამენი მოწმობდენ, და მათი
Line of ed.: 24     ბეჭედი იჯდეს, დაიჯერება.

Paragraph: 112.  
Line of ed.: 25        112. ქ. რომელმანც ანდერძის წიგნი დასწეროს, თუ იმანვე
Line of ed.: 26     იმოწმოს, დაიჯერება.

Paragraph: 113.  
Line of ed.: 27        113. ქ. მემრუშეს კაცის ანდერძის მოწმობა არ დაიჯერება.
Line of ed.: 28     უკეთუ იმოწმოს და ბეჭედიც დასვას, არ ირწმუნება, ამისთვის
Line of ed.: 29     რომე ქუეყანამ მისი მრუშება იცის და მემრუშე მოწმად არ
Line of ed.: 30     და/იჯერება.

Line of ed.: 31        უკეთუ ცოდვა იგი რომ ქნა, ანდერძის წიგნიც მაშინ ბოლოს
Line of ed.: 32     დაიწერა, და ქუეყანამ მისი ცოდვა არ იცის, მაშინ დაიჯერება.

Paragraph: 114.  
Page of ed.: 160  
Line of ed.: 1        114. ქ. უკეთუ კაცი დატყუევდეს მტერისაგან, და, სადაც და\ტყუევებული
Line of ed.: 2     არის, იქ რომ ანდერძის წიგნი დასწეროს, ის არ
Line of ed.: 3     დაიჯერება. უკეთუ კაცი იგი მორჩეს და შინ მოვიდეს და თავისი
Line of ed.: 4     ანდერძის წიგნიც შინ მოიტანოს, მაშინ დაიჯერება. უკეთუ საცა
Line of ed.: 5     დატყუევდა, იქ მოკუდა. რაც იქ ანდერძი ქნა, ისიც ირწმუნება.

Paragraph: 115.  
Line of ed.: 6        115. ქ. უკეთუ დედის მუცლითგან ბრმა იშვას ვინმე ანუ
Line of ed.: 7     სენთაგან დაბრმავდა, მან რომ ანდერძი ქნას უწიგნოთ, თუ ექუსი
Line of ed.: 8     ან შვიდი მოწამე ყავს და მის სახლის კაცებს მისის ანდერძის
Line of ed.: 9     მართალი მოწმობა უთხრას არ ტყუოდეს, დაიჯერება.


Chapter: 45  
Line of ed.: 10   ქ. საიდუმლოს ანდერძისათვის


Paragraph: 116.  
Line of ed.: 11        116. ქ. უკეთუ მკუდარმა კაცმა წიგნი იცოდეს და თავისი
Line of ed.: 12     შვილებისათვის ანდერძი Manuscript page: 79r  ქნას, პირველად უნდა დასწეროს
Line of ed.: 13     წელიწადი და დრო, ან ქრონიკონი იყოს ან რა ინდიკტიონია, და
Line of ed.: 14     მერმე თავისის შვილების სახელი დასწეროს თავისის ჴელით, და
Line of ed.: 15     თვითოს შვილს რა მისცა, სახელდობით დასწეროს ყუელა ერთს
Line of ed.: 16     ქაღალდზედ. სახელდობით დაწერა ამისთვის სჯობს, რომე ძმებში
Line of ed.: 17     ჩხუბი აღარ ჩამოუარდებათ.

Line of ed.: 18        უკეთუ ცოლსა მისცეს რამე ან ნასყიდს მსახურს აზატი უყოს
Line of ed.: 19     ვისმე, ის ცალკე ქაღალდზე დასწეროს მოწმე[ე]ბთანა. მერმე, რაც
Line of ed.: 20     დაიწერება, დაიბეჭდვის. ესრეთ ყოველივე მტკიცე და უცვალე\ბელი
Line of ed.: 21     იქნების: მისმა შვილებმა რომ არ დაიჯერონ, რადგან თა\ვისის
Line of ed.: 22     ჴელით დასწერა და თავისის ენით თქუა, და მოწამენი და\მხდურნი
Line of ed.: 23     არიან, ის წერილი აღარ მოიშლების.

Line of ed.: 24        უკეთუ ვინც რომ დასწერა, მერმე აღარ მოეწონოს იმასვე
Line of ed.: 25     ის ანდერძი, და მერმე სხვა დასწეროს თავისის საქმითა და ჭკუ\ითა,
Line of ed.: 26     და გამოსცვალოს, ხუთსა, ექუს მოწამესთანა დასწეროს და
Line of ed.: 27     მოწამესაც ნიშანი დაასმევინოს იმ წიგნზედა. სამკუიდრო და
Line of ed.: 28     საბოლოო იქნება ის ახალი ანდერძის წიგნი და აღარც მოიშლება.


Chapter: 46  
Line of ed.: 29   ქ. მჴედართა ანდერძისათვის


Paragraph: 117.  
Line of ed.: 30        117. ვინცავინ მჴედარი წავლენ ლაშქარსა, იქ რომ და\იჭრეს
Line of ed.: 31     და გზაზე მოკუდეს, და იქ ქნა ანდერძი სამს კაცს წინაშე
Line of ed.: 32     ანუ ორს კაცთანა, და მოწამეთაც ყუანან ისინი, რომელიც ძვირი
Page of ed.: 161   Line of ed.: 1     შეემთხვია მას, დაიჯერება, ანდერძი იგი წიგნით იყოს თუ უწიგ\ნოთ.
Line of ed.: 2     მაგრამე ამისი საქმე მოსამართლემ კარგა უნდა გასინჯოს.


Manuscript page: 79v 
Line of ed.: 3   ქ. დედაკაცთა ანდერძისათვის


Paragraph: 118.  
Line of ed.: 4        118. ქ. უკეთუ მოჴდეს და ორსული დედაკაცი აბანოში შე\ვიდეს,
Line of ed.: 5     და იქ ბანებაში მოკუდეს, და იქ ანდერძი ქნას ცხრასა\ათსა
Line of ed.: 6     დედაკაცთანა, რომელიცა მისთანა ებანებიან, იმ დედაკა\ცებმა
Line of ed.: 7     რომ უმოწმონ, დაიჯერება ანდერძი იგი.

Paragraph: 119.  
Line of ed.: 8        119. ქ. მემკუიდრე კაცის მოწმობა არ დაიჯერება, უკითხა\ვად,
Line of ed.: 9     თავისის ბატონისათვის. თუ მოსამართლემ კითხოს იმ კაცსა
Line of ed.: 10     და მართალი მოაჴსენოს, დაიჯერება.

Paragraph: 120.  
Line of ed.: 11        120. ქ. ვინცავინ საიდუმლოდ ანდერძის წიგნი დასწეროს,
Line of ed.: 12     ათს წელიწადს არ გამოაჩინოს, მასუკან, როდისაც გამოაჩენს, ვი\სიც
Line of ed.: 13     არის, ის კაცი სამართალს ითხოვს, რაც უწერია.


Chapter: 47  
Line of ed.: 14   ქ. სჯული


Paragraph: 121.  
Line of ed.: 15        121. ქ. რომელიც დედაკაცი ვაჟზე ორსული იყოს, მისთვის
Line of ed.: 16     ვბრძანებთ __ მამა რომ მოუკუდეს, __ რამეთუ მამისა მისისა ყოვლის
Line of ed.: 17     სამკუიდრებელისაგან არა უმკუიდრო იქმნების.

Paragraph: 122.  
Line of ed.: 18        122. ქ. უკეთუ ყუანდეს ვისმე ყრმა მცირე დატყუევებული
Line of ed.: 19     და მამამისმა ის ანდერძში არ მოიგონა, და რაჟამს გამოიჴსნას და
Line of ed.: 20     მოვიდეს, იმ ანდერძის მოშლა მას აღარ შეუძლიან, არამედ მისმა
Line of ed.: 21     ძმებმა ყუელამ ცოტა-ცოტა თავეთის წილისაგან მისცენ და მასცა
Line of ed.: 22     ექნების სამკუიდრებელი და სარჩო.

Paragraph: 123.  
Line of ed.: 23        123. ქ. კაცმა რომ უცხო კაცი სახლისკაცად შეიყაროს და
Line of ed.: 24     თავისის შვილისაგან იმას უფრო დაუმკვიდროს თავისი მამული
Line of ed.: 25     ანდერძითა, და თავისი შვილი აღარ ინდომოს, ვინ იცის, რომე
Line of ed.: 26     მასუკან შვილი შეიწყალოს, ჴელმწიფება აქუს იმ კაცსა, რომე
Line of ed.: 27     პირველი იგი ანდერძი მოშალოს და მეორე ახალი დასწეროს თა\ვისის
Line of ed.: 28     შვილისათვის.

Paragraph: 124.  
Manuscript page: 80r 
Line of ed.: 29        124. ქ. უკეთუ მეფე გაუწყრეს ვისმე, არა ჯერ არს,
Line of ed.: 30     რომე მაშინვე მისი ანდერძი მოშალოს, არამედ, როდისაც ბრძა\ნება
Line of ed.: 31     გამოვა მისის თავის მოჭრისა, მაშინ მოიშლება.

Paragraph: 125.  
Line of ed.: 32        125. ქ. უკეთუ ავად იყოს ვინმე, თუ ჭკუა დაფანტული არა
Line of ed.: 33     აქუს, ანდერძის წიგნი დასწეროს, დასტური აქუს.

Paragraph: 126.  
Line of ed.: 34        126. ქ. უკეთუ მეორე ანდერძი ქნას ვინმე პირველისა მის
Line of ed.: 35     უმტკიცესი, პირველი იგი ანდერძი მოიშლების მეორისა მისგან.

Paragraph: 127.  
Page of ed.: 162  
Line of ed.: 1        127. ქ. ლეონ ბრძნისა ბძანება: რამეთუ უბძანებ აწ და მერმეცა
Line of ed.: 2     ყოველთა ქალაქთა და სოფელთა, რაოდენიცა იქმნებიან სოფელსა
Line of ed.: 3     შინა ანდერძნი უცოდინართა კაცთა [რომელთა] არა იციან, თუ ან\დერძი
Line of ed.: 4     რა არისო: რაგინდ უცოდინარნი იყუნენ, თუ იქმს ვინმე ან\დერძს,
Line of ed.: 5     დაიჯერება, მაგრამე მოწამენი უნდა ყუანდენ მოწმობისა
Line of ed.: 6     ღირსნი __ შვიდნი ანუ ხუთნი.

Line of ed.: 7        უკეთუ შვიდი და ხუთნი არ იყუნენ, სამნი იყუნენ სარწმუნო
Line of ed.: 8     კაცნი, დაიჯერება.


Chapter: 48  
Line of ed.: 9   ქ. პატრიაქთა მიერ სწავლა სამღვდელოთა


Paragraph: 128.  
Line of ed.: 10        128. ქ. ესრეთ ვბრძანებთ სამღუდელოთა კაცთათვის, რამეთუ
Line of ed.: 11     სამღუდელონი იგი კაცნი ერისკაცთა საქმეებში ნუ გაერევიან, ნუ
Line of ed.: 12     იქმნებიან გამდელნი თავადების შვილთანი, ნურცა გამგენი თავადთა
Line of ed.: 13     სახლთანი, ნუცა სოფლის მოჴელენი და ნუცა სხვათა ესევითართა,
Line of ed.: 14     რასაც ფერთა საეროს საქმეთა გაერევიან სამღუდელონი კაცნი.

Line of ed.: 15        ხოლო უკეთუ საეროს საქმეებში საქმობა და განმგეობა არ
Line of ed.: 16     გაუშვან, მღდელი იყოს, დაეყენოს მღდელობისაგან. ნურცა მოჩი\ვართა
Line of ed.: 17     საჩივარში Manuscript page: 80v  მოეჴმარებიან, ნურცა დაუმარცხებენ, ნურ\ცა
Line of ed.: 18     საეროს საქმის მოსამართლე და მათ შინა განმზრახნი იქმნე\ბიან,
Line of ed.: 19     რამეთუ ყოველთა სამღდელოთა კაცთა დავარიგებ, ყოველსა
Line of ed.: 20     სამღდელოსა საქმესა განეშორნენ.

Line of ed.: 21        უკეთუ ვინმე ბრძანება ესე ჩვენი არ ირწმუნონ და თავის
Line of ed.: 22     ნებას მიჰყუნენ და ამ ცნებას გარდავიდნენ, იყუნენ შეჩვენებულნი
Line of ed.: 23     ჩვენის პატრიაქობისაგან და წმიდათა მამათა კრებათაგან.

Line of ed.: 24        და უკეთუ იყოს მღდელი ანუ მონოზონი __ ბერი და საეკლესიო
Line of ed.: 25     საქმე იყოს რამე, ებისკოპოზის ბრძანებით დადგნენ და მართალი სა\მართალი
Line of ed.: 26     ქნან, ამას არ დაუშლით, არამედ ვაქებდცა.

Line of ed.: 27        ხოლო უკეთუ დაჭირება რამ იყოს და მეფემ დასაქმოს და
Line of ed.: 28     უბძანოს, უნდა ქნას. ამისთვის რამეთუ ჴელმწიფე სჯულისა და
Line of ed.: 29     კანონის უმდაბლესი არა არის, რამეთუ მასცა აქუს ჴელმწიფება
Line of ed.: 30     ღ̃თისა მიერ __ ვისიც ენებოს ებისკოპოზისა, აღამაღლებს, მიტრო\პოლიტად
Line of ed.: 31     დააყენებს.

Line of ed.: 32        და უკეთუ ებისკოპოზთა ბევრი სამწყუსო აქუს, გაუყოფს და
Line of ed.: 33     სხვას ებისკოპოზს შეიქს; ვისიც ენებოს, ებისკოპოზისა ანუ მიტრო\პოლიტისა,
Line of ed.: 34     გამოსცულის; წირვა ვისიმე უნდა, აწირვინებს, და ლოცვა
Line of ed.: 35     უნდა, ალოცვინებს; აქუს სხვაცა ჴელმწიფება სიმართლითა მღდელთ\მთავართა.
Line of ed.: 36     საქმე ეს იპოების მეოთხეს კანონსა ხალკიდონისა კრე\ბისა,
Line of ed.: 37     რამეთუ ჴელმწიფება მიცემულ არს მეფეთათვის, რამეთუ
Page of ed.: 163   Line of ed.: 1     უბძანოს ვისმე სამღდელოთა კაცთა, საერო სამსახური აქნევი\ნოს,
Line of ed.: 2     რომელიც მან უბძანოს.

Line of ed.: 3        უკეთუ ებისკოპოზნი იმსახურებენ ერისკაცთა, ბერთა ანუ
Line of ed.: 4     მღდელ\\თა, Manuscript page: 81v  რატომ მეფე უფრო არ იმსახურებს, რომელსაცა მის\ცემია
Line of ed.: 5     ზეგარდამო ჴელმწიფება? ვისიც უნდოდეს, ესრეთ უნდა
Line of ed.: 6     იმსახურებდეს მას, სჯულის კანონი არ დაუშლის სამსახურსა, ამის\თვისცა
Line of ed.: 7     კანონი ბძანებს.

Line of ed.: 8        უკეთუ თავადნი დააყენებენ ეფისკოპოზთა, დააყენონ მაგ\რამე
Line of ed.: 9     მისი მოშლა მათ აღარ შეუძლოთ. და თუ უნდოდეს, მეფე
Line of ed.: 10     მოშლის. და რომელსაც რომე მეფე დააყენებს, იმისი მოშლა მათ
Line of ed.: 11     არ შეუძლიან, ვერცარა სიტყუის თქმა.


Chapter: 49  
Line of ed.: 12   ქ. სიმართლისათვის


Paragraph: 129.  
Line of ed.: 13        129. ქ. სიმართლე არს მარადის ყუავილოვანი კეთილითა გან\ზრახვითა,
Line of ed.: 14     რომელიცა ყოველსა კაცსა მარადის მისცემს სიმართლესა.
Line of ed.: 15     მისი სიმართლე ესე არს, რათა მარადის იყოფებოდეს პატიოსნად
Line of ed.: 16     ცხოვრებითა, სიმართლითა, თავდაბლობითა და სხვას არავის რას
Line of ed.: 17     აწყენდეს, და რაოდენიცა სხვას კაცს მისთან სიმართლით ქონ\დესთ
Line of ed.: 18     რამე, მისცემდეს.

Paragraph: 130.  
Line of ed.: 19        130. ქ. სიბრძნის სიმართლე ესე არს, რათა იცოდეს კაცმან
Line of ed.: 20     სამღთო თუ საკაცობო საქმე, სამართალი თუ უსამართლო.


Chapter: 50  
Line of ed.: 21   ქ. სჯულის კანონი


Paragraph: 131.  
Line of ed.: 22        131. ჴელმწიფემ რაც სამართალი ქნას, იმას ვერავინ მო\შლის,
Line of ed.: 23     თვითანვე თუ მოშლის, ესრეთ რამეთუ უსამართლო რამე
Line of ed.: 24     რომ ქნას კაცზედა, ის კაცი ყოველთვის ჩიოდეს და ტიროდეს
Line of ed.: 25     უსამართლოებასა, თვით მეფემანვე უნდა შეიწყალოს და მოშალოს
Line of ed.: 26     თავისი სამართალი, თორემ სხვას ვერავის ძალუც.

Paragraph: 132.  
Manuscript page: 81v 
Line of ed.: 27        132. ქ. რასაც რომ სამართალსა მოსამართლე იქს,
Line of ed.: 28     მისი მოშლა კიდევ სხვას მოსამართლესაც შეუძლია, მაგრამ მე\ფემ
Line of ed.: 29     რომ სამართალი ქნას, მას ვეღარავინ მოშლის, ვერც პატ\რიაქისასა,
Line of ed.: 30     თვინიერ მათ მეტი-ვე.

Paragraph: 133.  
Line of ed.: 31        133. ქ. როდესაც რომე ავი სამართალი იქნების, იმას ვერც
Line of ed.: 32     რჯული, ვერც წესი, ვერც დრო, ვერა საქმე ვერ დაამტკიცებს
Line of ed.: 33     მას.

Paragraph: 134.  
Line of ed.: 34        134. ქ. მოსამართლემ რომ სამართალი უყოს და თავისი მია\ცემინოს
Line of ed.: 35     ვისმე, მართებულია. თუ არადა მოსამართლეს აღარა
Page of ed.: 164   Line of ed.: 1     კითხა და ძალად ერთმანეთს წაართვა ვინმე, სამართალიც რომ
Line of ed.: 2     ქონდეს, ძალად წართმევისათვის თავისი სამართალი დაეკარგება.


Chapter: 51  
Line of ed.: 3   ქ. სჯულის კანონი სამეფო და საპატრიაქო


Paragraph: 135.  
Line of ed.: 4        135. ქ. ესრეთ ვბრძანებთ მათთვის, უკეთუ კაცი ვინმე მოკუ\დეს
Line of ed.: 5     და მას ცოლი დარჩეს: სანამდის ცხრა დღე არ გამოვიდეს
Line of ed.: 6     მკუდრისა, მანამდის იმ დედაკაცთან, მის შვილთან, მის ნათესავ\თან,
Line of ed.: 7     მის განმგესთან საწყინრად ან სასამართლოდ ჴელი არავის
Line of ed.: 8     არა აქუს, არც ვალისათვის.

Line of ed.: 9        ხოლო უკეთუ ცხრას დღეს შუაზედ აწყენინოს ვინმე რამე
Line of ed.: 10     ვალისათვის ან რასაც ფერის საქმისათვის მკუდრის პატრონსა
Line of ed.: 11     მას, ის კაცი თავის სამართალს დაჰკარგავს. უკეთუ მოიგონოს
Line of ed.: 12     ვინმე ტყუილად და თქუას, იმ მკუდარსაო ჩემი ამთონი ემართაო,
Line of ed.: 13     და მისის სამკუიდრებელისაგან თხოვნა დაუწყოს ვალსა თუ რასაც,
Line of ed.: 14     და არა ემართოს რა მკუდარსა მას, რაჟამს იგი მტყუვნად გამო\ჩნდეს,
Line of ed.: 15     იმ ვალისათვის ესრეთ ვბრძანებთ: რამეთუ, რამდენსაც ის
Line of ed.: 16     კაცი თხოულობდა Manuscript page: 82r  მკუდრისაგან ტყუილად, მოსამართლემ
Line of ed.: 17     იმდენი იმ კაცს გამოართვას და მკუდრის პატრონს მისცეს.

Line of ed.: 18        რაც მართლა ემართოს ვისიმე და ან საქმე ქონდეს ვისმე,
Line of ed.: 19     ცხრას დღეს უკან მოსამართლესთან იჩივლონ და მკუდრის პატ\რონმა
Line of ed.: 20     პასუხი მისცეს.


Chapter: 52  
Line of ed.: 21   ქ. მოჩივრისაგან მოსამართლეს გამორჩევისათვის


Paragraph: 136.  
Line of ed.: 22        136. უკეთუ ორსა კაცსა საჩივარი ქონდეს მოსამართლეს\თანა
Line of ed.: 23     და არც ჴელმწიფისა, არც პატრიაქისა, არც მიტროპოლიტი\სა,
Line of ed.: 24     არც მოსამართლის საჩივარი და სამართალი არ მოინდომონ,
Line of ed.: 25     და იმ ორთა ერთი კაცი გამოირჩიონ და, იმასთან მივიდნენ, მო\აჴსენონ,
Line of ed.: 26     რომე ერთი საჩივარი გვაქვსო და რომელსაც თქუენ სა\მართალს
Line of ed.: 27     გუიზამ, იმას ვჯერვართო, იმ მოსამართლეს ეწოდების
Line of ed.: 28     ბჭე.

Line of ed.: 29        ოთხმეოცდამეათექუსმეტე კანონი კართაგენისა კრებისა
Line of ed.: 30     ბრძანებს: რაცა ბჭემან მან უთხრას სამართალი მართალი, იმას
Line of ed.: 31     ვერვინ მოშლის, ვერც ჴელმწიფე და ვერც პატრიაქი; არამედ, თუ
Line of ed.: 32     ის ბჭე მტყუვნად გამოჩნდეს, რომ ის სამართალი ფერობითა ან
Page of ed.: 165   Line of ed.: 1     მოყურობითა, ანუ მტერობით ექნას, მაშინ უნდა ის სამართალი
Line of ed.: 2     მოშალოს მოსამართლემ და მართალი სამართალი ქნას.

Paragraph: 137.  
Line of ed.: 3        137. ქ. მსგავსადვე ამისა ასოცდამეორე კანონი კართაგე\ნისა
Line of ed.: 4     კრებისა ბძანებს: რომელმანცა ბჭის სამართალი არ ირწმუ\ნოს,
Line of ed.: 5     პატრიაქისაგან შეიჩვენოს და მეფისაგან იტანჯოს.

Paragraph: 138.  
Line of ed.: 6        138. ქ. ბჭის სამართალი ჴელმწიფის სამართალს მიემზგავსე\ბის.
Line of ed.: 7     ესრეთ ჯერ არს, რათა სამართალი მისი არ მოიშალოს. და
Line of ed.: 8     რომელმანც ბჭის სამართალი Manuscript page: 82v  არ დაიჯეროს, მეფისაგან იტან\ჯოს
Line of ed.: 9     და ჯურუმი გამოერთვას.

Paragraph: 139.  
Line of ed.: 10        139. ქ. უკეთუ ორნი მოჩივარნი იყუნენ და უსამართლოდ
Line of ed.: 11     ერთმანეთს შეფიცონ, იმაზედ ბჭე სამართალს ვეღარასა იქს, არა\მედ
Line of ed.: 12     მათზედა უნდა ქნან მათ სამართალი, რომელთაცა მოსძებნიან
Line of ed.: 13     და შესჩივლებენ. მაგრამე ბჭემ უწინვე უნდა ეს პირობა დაადები\ნოს
Line of ed.: 14     ორთავე რომე, რომელიც ჩვენ გითხრათ, თუ ის არ დაიჯე\როთ,
Line of ed.: 15     ამთონ-ამთონი თეთრი ჯურუმათ გამოვიღოთ და
Line of ed.: 16     მო/გართვათ.


Chapter: 53  
Line of ed.: 17   ქ. სამღდელოს კაცის ცილის წამებისათვის


Paragraph: 140.  
Line of ed.: 18        140. ქ. მეექუსე კანონი მეექუსეს კრებისა ბძანებს: უკეთუ
Line of ed.: 19     ვინმე ცილი დასწამოს ეფისკოპოზსა ანუ სამღუდელოსა კაცსა
Line of ed.: 20     ვისმე და დააბიზღოს, ნურცა ყოველთა გაუშვებს გაუკითხავად,
Line of ed.: 21     რომ არ შეიტყოს, თუ რა კაცია. თუ საქმე რამე იყოს მაგისთანა,
Line of ed.: 22     განიკითხე.

Line of ed.: 23        უკეთუ საქონლის გულისათვის დაებიზღებინოს, უძრავისა თუ
Line of ed.: 24     მოძრავისა, ანუ თუ გინებისათვის, ანუ სხვა რამე ამგვარი საქმე
Line of ed.: 25     ექნას და მისთვის დაებიზღებინოს, მოსამართლე ნურც დამბიზღე\ბელს
Line of ed.: 26     მას გაუგონებს და ნურცა ურწმუნოსა კაცსა დაუჯერებს,
Line of ed.: 27     ვიდრემდის არ განიკითხოს. სიტყუა იგი დაიდვას გულსა თვისსა
Line of ed.: 28     და განიკითხოს ებისკოპოზი იგი ანუ სამღუდელონი იგი კაცნი სა\მართლიანად.
Line of ed.: 29     და უსამართლოს უროსაც ნუ უზამთ.

Line of ed.: 30        ეგების ის კაცნი ეკლესიათა ზედა დამნაშავენი იყუნენ და ეში\ნოდეს
Line of ed.: 31     ებისკოპოზისა მიერ შეჩვენებისა და მისთვის დაგაბიზღა.
Line of ed.: 32     კარგად გასინჯეთ, Manuscript page: 83r  შემასმენელნი იგი კაცნი უკეთუ იყუნენ
Line of ed.: 33     მწვალებელნი ანუ სჯულის გამხველნი, ანუ მეფეთაგან ექსორია\ქმნილნი,
Line of ed.: 34     ანუ ებისკოპოზთაგან შეჩვენებულნი, ანუ იყუნენ მემრუ\შენი,
Line of ed.: 35     ანუ კაცის მკულელნი, გინა სარგებლით თეთრის ამღებელნი,
Page of ed.: 166   Line of ed.: 1     ანუ მემთურალენი, ამისთანას საქმის მოქმედნი იყუნენ დამბიზღე\ბელნი
Line of ed.: 2     იგი ებისკოპოზისა და სამღუდელოს კაცისანი, მათსა სიტ\ყუასა
Line of ed.: 3     ნუ შეიწყნარებენ, ნურცა გაუგონებენ.

Line of ed.: 4        ხოლო უკეთუ ამ საქმეთაგან ყოველთაგანვე თავისუფალნი იყუნენ
Line of ed.: 5     შემასმენელნი იგი, რასაც იტყოდეს ებისკოპოზისასა ანუ სამღდელოსა
Line of ed.: 6     მის კაცისა დანაშაული, პატრიაქმა კრება ქნას ყოველთა თავის
Line of ed.: 7     ებისკოპოზთან, მათ უბძანოს და მათ განიკითხონ იგი.

Line of ed.: 8        ხოლო უკეთუ მათ ვერ ძალ-ედვას ცილის წამებისა იგი და\ჴსნა,
Line of ed.: 9     წარავლინოს თავისი მამამთავრები ან თვითან წაბრძანდეს
Line of ed.: 10     პატრიაქი, კარგად გასინჯოს და სამართალი ისე უყოს. როდისაც
Line of ed.: 11     სამართალი ქნან, ესრეთ დაამტკიცონ, რომ აღარ მოიშალოს. და
Line of ed.: 12     უწინვე შემასმენელსა მას ერთი წიგნი გამოართვან მოსამართლეთა,
Line of ed.: 13     თუ სტყუოდეს, რაც ებისკოპოზს გარდააჴდევინონ, ის იმას
Line of ed.: 14     გარდა/აჴდევინონ.

Line of ed.: 15        თუ შესმენა იგი მართლა არ გამოაჩინოს და მივიდეს
Line of ed.: 16     ჴელმწიფესთან ანუ მოსამართლესთანა, გინა კრებაშია მივიდეს,
Line of ed.: 17     შეასმინოს, შესმენა მისი შეწყნარებული არა არს და ნურცავინ შე\იწყნარებს,
Line of ed.: 18     ამისთვის რომე ებისკოპოზი უპატიო\\ყო, Manuscript page: 83v  აგინა კრე\ბასა
Line of ed.: 19     და წმიდათა ეკლესიათა მოწესენი აღრეულ ყო.

Paragraph: 141.  
Line of ed.: 20        141. ქ. მსგავსადვე ოცდამეერთე კანონი მეოთხის კრებისა
Line of ed.: 21     ბრძანებს: ებისკოპოზთა და სამღდელოთა კაცთა ცილის წამებით
Line of ed.: 22     ბიზღებასა ნუ ირწმუნებთ. პირველად დამბიზღებელი იგი კაცი
Line of ed.: 23     კარგად გასინჯეთ, თუ რის ცხოვრებისა და სამღთოს საქმის მო\ქმედი
Line of ed.: 24     არის, და ისრე ირწმუნეთ.

Paragraph: 142.  
Line of ed.: 25        142. ქ. მსგავსადვე ამისა მერვე კანონი კართაგენის კრე\ბისა
Line of ed.: 26     ბრძანებს: ებისკოპოზთა ანუ მამადმთავართა დამბიზღებელი
Line of ed.: 27     კაცი, თუ რის სარწმუნოების კაცია, ისე ირწმუნეთ.


Chapter: 54  
Line of ed.: 28   ქ. სამართალში მოწმობისათვის


Paragraph: 143.  
Line of ed.: 29        143. ქ. სამეოცდამეათხუთმეტე კანონი წმინდათა მოცი\ქულთა
Line of ed.: 30     ბძანებს: მწვალებელთა მოწმობასა ნუ ირწმუნებთ, არცა
Line of ed.: 31     ერთისა ქრისტიანისა მოწმობასა არა დაიჯერების, ამისთვის რა\მეთუ
Line of ed.: 32     წერილი ბძანებს: "რამეთუ ყოველი სიტყუა ორისა და სა\მის
Line of ed.: 33     მოწმით დაემტკიცოს", და მოციქული იტყუის: რამეთუ ერთი
Line of ed.: 34     მოწამე ნუ გწამთ, არამედ ორი და სამიო.


Chapter: 55  
Page of ed.: 167  
Line of ed.: 1   ქ. სჯულის კანონი სამეფო


Paragraph: 144.  
Manuscript page: 84r 
Line of ed.: 2        144. ქ. მოწამედ სარწმუნოებისა ღირსი კაცი უნდა
Line of ed.: 3     იყოს და მისი მოწმობა ირწმუნების საეკლესიოს საქმისათვისცა
Line of ed.: 4     და საერო საქმისათვისცა.

Paragraph: 145.  
Line of ed.: 5        145. ქ. ურწმუნო მოწამე იგი არს, რომელნიცა ცუდსა, საჩ\ხუბარსა
Line of ed.: 6     სიტყუასა იტყუიან. მოჩხუბარი იგი არს, რომელნიცა
Line of ed.: 7     კაცნი დასწერენ წიგნსა ავს რასმე კაცისათვის და იმ წიგნს გარდა\აგდებენ,
Line of ed.: 8     რათა იპოვონ კაცთა და წაიკითხონ, დაწერილი იგი შე\იტყონ
Line of ed.: 9     და იმით ერთი რამ ავი მოჴდეს. რამეთუ ეს კარგთა კაცთა
Line of ed.: 10     არა შვენის, რათამცა ქნან, ვინცა ამისთანას საქმის მოქმედი იყოს,
Line of ed.: 11     იმ კაცის მოწმობა არ ირწმუნების.

Paragraph: 146.  
Line of ed.: 12        146. ქ. მოწამენი რომ სამოწმოდ მოვიდნენ, პირველად უნდა
Line of ed.: 13     დაიფიცონ და მერმე წამონ. მაგრამე პატიოსანი კაცი არ დაიფი\ცავს.
Line of ed.: 14     ერთის კაცის მოწმობა არ ირწმუნება, რაგინდ რომ დიდი
Line of ed.: 15     კაცი იყოს.

Paragraph: 147.  
Line of ed.: 16        147. ქ. უკეთუ ვისმე ოთხის ათასის თეთრის სასამართლო
Line of ed.: 17     ჰქონდეს ვისთანმე, ორი მოწამე კარგი უნდა მოიყუანოს და და\იფიცოს,
Line of ed.: 18     ხოლო ორმოცდაათის ლიტრის ოქროსათვის სამი კარგი
Line of ed.: 19     მოწამე უნდა, და უფროსი თუ არის, ხუთი მოწამე უნდა მოიყუ\ანოს
Line of ed.: 20     პატიოსანნი და კარგნი კაცნი, რათა პირველად დაიფიცონ
Line of ed.: 21     და მერმე უმოწმონ. სამართალი მაშინ უყონ.


Chapter: 56  
Line of ed.: 22   ქ. სჯულის კანონი


Paragraph: 148.  
Line of ed.: 23        148. ქ. არა ჯერ არს დედაკაცისაგან, რომე საჴელო დაიჭი\როს,
Line of ed.: 24     არცა მოწმობა დაეჯერება. არცა ჯერ არს მისა ქმნად. ვინცა\ვინ
Line of ed.: 25     იმოწმოს, თუ არ ნახოს თავისის თვალითა; გაგონილზედ ნუ
Line of ed.: 26     იმოწმებენ.

Paragraph: 149.  
Manuscript page: 84v 
Line of ed.: 27        149. ქ. კაცმა გაიგონოს რამე, გაგონილისათვის ვერ
Line of ed.: 28     იმოწმების, რაგინდ დიდი კაცი იყოს. და როდისაც თვალით ნა\ხოს,
Line of ed.: 29     მაშინ უნდა უმოწმოს მისთვის, თუ ეს საქმე ასე ვნახეო. რა\გინდ
Line of ed.: 30     რომ კაცს კლევდეს ვინმე, ანუ მღდელი დაიყენებოდეს, თუ
Line of ed.: 31     თვალით არ ნახოს, ნუ იმოწმებენ; გაგონებით ნურცა იმოწმებენ
Line of ed.: 32     და ნუცა დაუჯერებს.

Paragraph: 150.  
Line of ed.: 33        150. ქ. უკეთუ სამძღვრის საქმე იყოს ანუ სახლის განახლე\ბისა,
Line of ed.: 34     ამისთვის გაგონებით იმოწმების.

Paragraph: 151.  
Page of ed.: 168  
Line of ed.: 1        151. ქ. უკეთუ მივიდეს ვინმე მოსამართლესთანა და კაცი და\აბიზღოს,
Line of ed.: 2     და სხვას კაცს ვისმე წიგნი მოსწეროს: "აქ მოდიო, მი\მოწმეო",
Line of ed.: 3     წიგნის მიწერით მოწმობა არ იქნება, არამედ თავისის
Line of ed.: 4     ნებით უნდა მივიდეს ის კაცი და თავისის პირით მოაჴსენოს, და
Line of ed.: 5     თუ მართალი არ გამოაჩინოს და ტყუილად იმოწმოს, ის კაცი
Line of ed.: 6     ექსორია იქნას.

Paragraph: 152.  
Line of ed.: 7        152. ქ. ღარიბთა კაცთა მოწმობა არ დაიჯერება. ღარიბი
Line of ed.: 8     ის არის, რომე სამი ათასი თეთრი არ ქონდეს. ტყუილს მოწამეს
Line of ed.: 9     ენა მოეჭრას.

Paragraph: 153.  
Line of ed.: 10        153. ქ. ნასყიდს კაცსა და აზატნაქმარს თავისის ბატონისა
Line of ed.: 11     და ბატონიშვილისათვის მოწმობა არ დაიჯერება, ამისთვის რომ
Line of ed.: 12     პურმარილი ახსოვს.

Paragraph: 154.  
Line of ed.: 13        154. ქ. უკეთუ ოცს წელიწადს დაბლად იყოს ვინმე კაცი,
Line of ed.: 14     მას მოწმობა არ დაეჯერება. უკეთუ სასამართლოში გამოჩნდეს
Line of ed.: 15     კაცისა ვისიმე, რომ ეს კაცი დამნაშავე არის და მტყუანი ანუ
Line of ed.: 16     ექსორიაქმნილი არის, ანუ ქრთამი აუღია მოწმობისათვის, ანუ მე\მრუმე
Line of ed.: 17     იყოს, ამგვარის კაცის მოწმობა არ ირწუნება.

Paragraph: 155.  
Line of ed.: 18        155. ქ. შვილი მამისათვის ანუ მამა შვილისათვის ვერ უმოწ\მებენ
Line of ed.: 19     და არც დაიჯერება.


Chapter: 57  
Line of ed.: 20   ქ. სჯულის კანონი


Paragraph: 156.  
Manuscript page: 85r 
Line of ed.: 21        156. ქ. უკეთუ ცილის წამებით დააბიზღოს ვინმე
Line of ed.: 22     მღდელი, ერისკაცი მღდელს ვერ განიკითხავს. და უკეთუ ღ̃თი
Line of ed.: 23     შერისხდეს მღდელსა და კაცი მოკლას, მაშინ მისთვის განიკითხ\ვის
Line of ed.: 24     მოსამართლის ერისკაცისაგან. და სხვის საქმისათვის ვერ
Line of ed.: 25     გა/ნიკითხავს.

Paragraph: 157.  
Line of ed.: 26        157. ქ. უკეთუ მოსამართლემან სჯულის კანონით სამართალი
Line of ed.: 27     ქნას და ის სამართალი დაამტკიცოს, ის აღარ მოიშლება. ლათი\ნელნი
Line of ed.: 28     ამისათვის იტყუიან, რომე, რაცა თქუას პაპამ და სამარ\თალი
Line of ed.: 29     ქნას, ის აღარ მოიშლებისო. აქეთგან იპოეს მიზეზი ლათი\ნელთა
Line of ed.: 30     და იტყუიან, რომე სარდიკის კრებამ მისცა პირველობა
Line of ed.: 31     პაპასაო, რათა ყოველთა ზედა უფროსობა ქონდესო.

Line of ed.: 32        ხოლო ჩვენ ესრეთ ვიტყუით და დავამტკიცებთ, რამეთუ კა\ნონი
Line of ed.: 33     ესრეთ არა ბძანებს, რათა ქონდეს პირველობა პაპასა ყო\ველსა
Line of ed.: 34     პატრიაქსა ზედა, არამედ მარტო თავისა სამწყსოსა ზედა
Line of ed.: 35     უნდა ქონდესო.

Page of ed.: 169  
Line of ed.: 1        თუ მისი პირველობა ყოველთა ზედა არს, დიაღ, დიდი ძრვა
Line of ed.: 2     იქნება ქრისტიანეთა ზედა -   ესე არც არის და არცა როდისმე იქ\ნება,
Line of ed.: 3     რამეთუ არცა პაპასა აქუს ჴელი კონსტანტინოპოლის პატ\რიაქზედა
Line of ed.: 4     და არც კონსტანტინოპოლის პატრიაქს პაპსა ზედა,
Line of ed.: 5     არცა ალექსანდრიელსა ანტიოქისა ზედა, არცა ანტიოქიელსა
Line of ed.: 6     იერუსალემელსა ზედა __ ერთმანეთზედა უფროსობა, არამედ თავთა\ვის
Line of ed.: 7     სამწყსოსა ზედა __ უფლება აქუსთ თვითეულსა. ესრეთ ბრძანე\ბულია
Line of ed.: 8     კრებათაგან და დამტკიცებული, და არა ესრეთ, რომელსა
Line of ed.: 9     იტყუიან ლათინელნი.


Chapter: 58  
Line of ed.: 10   ქ. ყმის აზატისათვის


Paragraph: 158.  
Line of ed.: 11        158. ქ. ოთხმეოცდამეხუთე კანონი მეექუსეს კრებისა ბძა\ნებს:
Line of ed.: 12     როდისაც ვინმე Manuscript page: 85v  რომ აზატი უყონ ნასყიდ ყმასა ანუ
Line of ed.: 13     სხვასა, სამის მოწმით განათავისუფლონ, ამისთვის ვითარცა ბძა\ნებს
Line of ed.: 14     წმიდა წერილი, ორისა და სამისა მოწამითა დაემტკიცოს
Line of ed.: 15     ყოველი სიტყუა.

Paragraph: 159.  
Line of ed.: 16        159. ქ. მესამე კანონი განგრის კრებისა ბძანებს: ავკაცობა
Line of ed.: 17     ის არის, რომე კაცს უთხრას, ამ შენს ყმას რას აქნევ და რას
Line of ed.: 18     გარგებსო, და იმ კაცს გული წაუჴდინოს ბატონზედა და ან ბა\ტონს
Line of ed.: 19     ყმაზედა, და თავისის ბატონის სამსახურისა აღარა ინაღ\ლოს
Line of ed.: 20     რა. იმისთანას კაცსა შეაჩვენებს კრება, რომელიც ბატონსა
Line of ed.: 21     და ყმას შუა ამისთანას ჩხუბს ჩამოაგდებს.

Line of ed.: 22        რამეთუ მოციქული იტყუის ტიმოთეს ებისტოლეთა შინა:
Line of ed.: 23     ყმა ყოველმან კაცმან პატიოსნობით იყოლიოს, ქრისტიანე რომ არ
Line of ed.: 24     იყოს მაშინცა. და კუალად იტყუის ტიტეს ებისტოლეთა შინა:
Line of ed.: 25     ამცენ მონათა, რათა კეთილად მონოს უფალსა თვისსა და მაზედა
Line of ed.: 26     იქონიოს სარწმუნოება შეუორგულებელი.

Paragraph: 160.  
Line of ed.: 27        160. ქ. ოთხმეოცდამეორე კანონი მოციქულთა ბძანებს:
Line of ed.: 28     ამას არა ვბძანებთ, რამეთუ წარვიდეს ვინმე ერთი კაცი, ყმა
Line of ed.: 29     ვისიმე, თავისის ბატონის უდასტუროთ და იკურთხნენ სადმე მამად\მთავრად
Line of ed.: 30     ანუ დიაკუნად, ანუ მღდლად. რატომ? ამისთვის, რამეთუ
Line of ed.: 31     ბატონსა მისსა ის კაცი თავისის სახლის განმგებლად ყავს __ რადგან
Line of ed.: 32     ის წაუვიდა, მისი სახლი აეშლება: ეგება ან დუქანზედ უჯდა, ან
Page of ed.: 170   Line of ed.: 1     თეთრი ქონდა მიცემული სავაჭროდ. ამისთვის თავის ბატონის
Line of ed.: 2     უდასტუროთ არ იკურთხევა.

Line of ed.: 3        უკეთუ ის კაცი მღდელობას ღირსი იყოს, ებისკოპოზს შე\ეხვეწოს
Line of ed.: 4     და შუა შემოიყუანოს თა\\ვის Manuscript page: 86r  ბატონთანა. თუ ნება
Line of ed.: 5     დართოს, აკურთხოს, თუ არადა, ვერ აკურთხევს, ამისთვის რამეთუ
Line of ed.: 6     დიდი პავლე ბძანებს ონისიმესთვის: ფილიმონის ყმა იყო, ღირსი
Line of ed.: 7     იყო კურთხევისა, პავლესთან მივიდა, მაგრამ არ აკურთხა, არამედ
Line of ed.: 8     გაგზავნა თავის ბატონს ფილიმონთანა, უმისოდ კურთხევა არა
Line of ed.: 9     ჯერ არსო.

Paragraph: 161.  
Line of ed.: 10        161. ქ. მეოთხე კანონი მეოთხის კრებისა ბძანებს: იგი
Line of ed.: 11     კაცი უზიარებელ იყოს ქრისტიანობისაგან, ვინცა სხვის ყმა მიი\ყუანოს
Line of ed.: 12     ან მიუშვას, თავის ბატონის უდასტუროდ ბერად შეაყენოს.


Chapter: 59  
Line of ed.: 13   ქ. სჯულის კანონი


Paragraph: 162.  
Line of ed.: 14        162. უკეთუ ვინმე თავის ყმას აზატი უყოს და იმ აზატის
Line of ed.: 15     მოშლა აღარ მოჴდებოდეს, და კაცი იგი უმადლო იქნას, ისრევ
Line of ed.: 16     მოუშალოს თავისმა ბატონმა და ისრევ იმსახუროს.


Chapter: 60  
Line of ed.: 17   ნასყიდის ყმისათვის


Paragraph: 163.  
Line of ed.: 18        163. ქ. ნასყიდი ყმა მიდღეში სასამართლოში არ მიიყუანება
Line of ed.: 19     და ვერცავინ მოკლავს მოსამართლე, და არცა უფლება აქუს თა\ვისის
Line of ed.: 20     ბატონის საქონელზედ მოსამართლე ვერას აწყენს, ამისთვის
Line of ed.: 21     რამეთუ ნასყიდია და არა აქუს რა __ ნურცა რას მისცემ, ნურცა
Line of ed.: 22     რასა სთხოვ.

Paragraph: 164.  
Line of ed.: 23        164. ქ. უკეთუ სუბუქი დანაშაული რამ ქონდეს ნასყიდს ყმა\სა,
Line of ed.: 24     ბატონისა მისისაგან შეენდობის, თუ თავისის ბატონის მორ\ჩილი
Line of ed.: 25     და მაამებელია, ანუ მისის განგებულისა.

Paragraph: 165.  
Line of ed.: 26        165. ქ. ნასყიდი ყმა არავისთან იჩივლებს და ვერც მისგან
Line of ed.: 27     იჩივლებს ვინმე მოსამართლესთანა __ თუ საქმე ვისმე აქუს, მის ბა\ტონთან
Line of ed.: 28     უნდა იჩივლოს. ნასყიდს ყმასთან მოსამართლეს ჴელი არა
Line of ed.: 29     აქუს და ვერც ნასყიდის ყმის მაგიერად თავისი ბატონი მიიყუ\ანება
Line of ed.: 30     სასამართლოდ. თავისმა ბატონმა, რომ აზატი უყოს, თუ
Line of ed.: 31     აზატობის წიგნი ისევ წაართვა, მის საჩივლელად მივა მოსამართ\ლესთანა
Line of ed.: 32     \\, Manuscript page: 86v  თორემ სხვისათვის ვერაფრისათვის ვერ მივა.

Paragraph: 166.  
Page of ed.: 171  
Line of ed.: 1        166. ქ. ნასყიდი ყმა ვერც ვალს აიღებს, ვერცა ვის მისცემს,
Line of ed.: 2     ამისთვის რომე არა აქუს რა __ ნუ მისცემ. თუ მისი სხვას მართებს,
Line of ed.: 3     თავისი ბატონი გამოართვამს. უკეთუ იმ ყმამ თავისის ბატონის
Line of ed.: 4     უდასტუროდ ვალი აიღოს, მისი ბატონი არას მისცემს, __ ამისთვის
Line of ed.: 5     არ უნდა მისცეს ნასყიდს კაცსა.

Paragraph: 167.  
Line of ed.: 6        167. ქ. უკეთუ ნასყიდი ყმა მივიდეს და თავისი ბატონი დაა\ბიზღოს
Line of ed.: 7     მოსამართლესა, მართალიც რომ იყოს, სამართალი იმავ
Line of ed.: 8     კაცს სტანჯავს, ამისთვის რამეთუ თავის ბატონს ემტერება. თუ
Line of ed.: 9     მისმა ბატონმა კაცი მოკლა და იმ საქმეზე დააბიზღა, ამ ბიზღო\ბისათვის
Line of ed.: 10     აღარ იტანჯება, და ის ბიზღობაც დაეჯერება, თუ მარ\თალია.
Line of ed.: 11     და სხვის საქმისათვის, რასაც ფერისათვის რომ დააბიზ\ღოს
Line of ed.: 12     თავისი ბატონი, არც დაეჯერება და კიდეც იტანჯება.

Paragraph: 168.  
Line of ed.: 13        168. ქ. უკეთუ ყმამ შეიტყოს თავისი ბატონის ღალატი და
Line of ed.: 14     სიკუდილს მოარჩინოს, ის ყმა უნდა განათავისუფლოს.

Paragraph: 169.  
Line of ed.: 15        169. ქ. უკეთუ აზატნაქმარმა ყმამ თავის ბატონიშვი\ლებს
Line of ed.: 16     აგინოს, არ აპატივებდეს, ვითარცა უჴმარი მონა, ეგრეთ
Line of ed.: 17     იმსახუროს.

Paragraph: 170.  
Line of ed.: 18        170. ქ. უკეთუ ვინმე თავის ნასყიდს კაცს აზატი უყოს და
Line of ed.: 19     მისი ბატონი გაღარიბდეს, იმ აზატნაქნარმა ყმამ უნდა მსახუროს
Line of ed.: 20     და თავისი ბატონი დაარჩინოს.


Chapter: 61  
Line of ed.: 21   ქ. მის კაცისათვის, რომელნიცა თავისის ბატონისათვის
Line of ed.: 22   ავს იქმან


Paragraph: 171.  
Line of ed.: 23        171. Manuscript page: 87r  ქ. რომელმან კაცმან იცოდეს, თავის ბატონის
Line of ed.: 24     ცოლს კაცი ყუარობდეს ვინმე და არ გაამჟღავნოს, ან იმ კაცს წინ
Line of ed.: 25     უძღოდეს და მიიყუანდეს, ის კაცი ცეცხლში დაიწვას.


Chapter: 62  
Line of ed.: 26   ქ. სჯულის კანონი


Paragraph: 172.  
Line of ed.: 27        172. ქ. რომელმანცა კაცმან თავისი ბატონი მოკლას, იგი
Line of ed.: 28     ცეცხლში დაიწვას და რომელმანცა კაცმან თავისის ბატონის ჴმა
Line of ed.: 29     გაიგონა და არ მიეშველა, ანუ ვინმე იცოდა თავისის ბატონის ღა\ლატი
Line of ed.: 30     და არ გაამჟღავნა, ესენი იტანჯნენ ძლიერად.

Paragraph: 173.  
Line of ed.: 31        173. ქ. უკეთუ ვინმე შინაყმამ თავისის ბატონის ცილის წა\მებით
Line of ed.: 32     ურიგო რამე თქუას, ექსორია ექნას. უკეთუ ვინმე თავის
Line of ed.: 33     ბატონს თავისი სიკუდილი მიუთხრას, კეთილად შეიწყნაროს.

Paragraph: 174.  
Line of ed.: 34        174. ქ. უკეთუ აზატნაქნარმა კაცმა თავის ბატონის ცილის\წამებით
Line of ed.: 35     ავი რამ თქუას, ექსორია იქმნას.


Chapter: 63  
Page of ed.: 172  
Line of ed.: 1   ქ. სჯულის კანონი მისთვის, რომელნიცა სხვის ნასყიდს კაცს
Line of ed.: 2   შეიხვეწებენ ან გაყიდიან


Paragraph: 175.  
Line of ed.: 3        175. ქ. ვინცავინ სხვის ყმა ნასყიდი მიიყუანოს და დამალოს,
Line of ed.: 4     ერთიორად უნდა მისცეს თავის პატრონსა. უკეთუ მისცეს პატ\რონსა
Line of ed.: 5     და წამოუიდეს, და ამასვე მოუიდეს, კიდევ დამალოს, ისევ
Line of ed.: 6     თავისი უნდა მისცეს და ერთი სხვა.

Paragraph: 176.  
Line of ed.: 7        176. ქ. ვინცავინ იცოდეს, რომე ეს კაცი აზატნაქმარია, და
Line of ed.: 8     გაყიდოს, ორივ ჴელები მოსჭრან. ხოლო უკეთუ იცოდეს ვინმე,
Line of ed.: 9     აზატნაქმარია, იყიდოს, ანუ აჩუქოს ვისმე, ანუ ზითვად გაატანოს,
Line of ed.: 10     გინა სხვაზედ გამოსცვალოს, მას ჴელები მოეჭრას, და პატრონს
Line of ed.: 11     ერთიორად მიეცეს.


Chapter: 64  
Line of ed.: 12   ქ. სჯულის კანონი მისაცემლისათვის


Paragraph: 177.  
Line of ed.: 13        177. ქ. ყოველი მისაცემელი. რომელი მართლა მოიცემა, ის
Line of ed.: 14     აღარ მოიშლება და დამკუიდრდების Manuscript page: 87v  მისთანა. ხოლო უკეთუ
Line of ed.: 15     უმადლო იქმნას კაცი იგი, ისევ გამოერთვას.

Paragraph: 178.  
Line of ed.: 16        178. ქ. უკეთუ კაცმან ვინმე მისცეს კაცსა რამე, არას უმადლი\დეს,
Line of ed.: 17     არცარად შერაცხოს მისაცემი იგი, და ის კაციც მაგიერს მისა\ცემს
Line of ed.: 18     დაპირებოდეს, წიგნით თუ უწიგნოთ, აღარ მისცეს, მოსა\მართლესთან
Line of ed.: 19     მივიდნენ __ ის მისაცემელი მოიშლება.

Paragraph: 179.  
Line of ed.: 20        179. ქ. უკეთუ იყოს ვინმე კაცი თხუთხმეტს წელიწადს ქვე\ვით
Line of ed.: 21     და ან ჭკუადაფანტული, ის კაცი ვერცა რას გასცემს და არცა
Line of ed.: 22     რა გამცემის.

Paragraph: 180.  
Line of ed.: 23        180. ქ. უკეთუ მეფემ ორს კაცს ერთი რამ საქონელი უბოძა,
Line of ed.: 24     ის ერთი კაცი მოკუდა, თუ მას თავისი აღარა ყუანდეს რა, მისი
Line of ed.: 25     წილიც იმავ ამხანაგს მიეცემა.

Paragraph: 181.  
Line of ed.: 26        181. ქ. უკეთუ მეფემან შორს ერთს კაცს საქონელი გაუ\გზავნოს
Line of ed.: 27     და ის კაცი მკუდარი დაჴუდეს, ის საბოძვარი ისრევ უნდა
Line of ed.: 28     მობრუნდეს. და თუ მეფე მისთვის მოწყალეა და ებრალება, ეპრი\ანება,
Line of ed.: 29     მის შვილებსავ მისცემს. და თუ არ ეპრიანება, თავისთვინვე
Line of ed.: 30     დაიჭერს.

Paragraph: 182.  
Line of ed.: 31        182. ქ. ყოველი მისაცემელი კარგის მოწმითა და წიგნით
Line of ed.: 32     დაიჯერება, თეთრი არის თუ საქონელი, უძრავი თუ მოძრავი:
Line of ed.: 33     ხუთას ფლურზედა მოწმობით იჯერება; უკეთუ ხუთას ფლურზედა
Line of ed.: 34     ნამეტნავი არის, თუ მოწამე არა ყავს ან წიგნი არა აქუს, ის მი\ცემა
Line of ed.: 35     არ დაიჯერება.

Paragraph: 183.  
Page of ed.: 173  
Line of ed.: 1        183. ქ. ოცდამეცხრე ბძანება ლეონ ბრძნისა იტყუის: ყო\ველმან
Line of ed.: 2     კაცმან ბძანება ესე ჩვენი მტკიცედ იპყრან: რომელსაც
Line of ed.: 3     შვილი არა ყუანდეს და თავისი საქონელი თავის აზატნაქმარს
Line of ed.: 4     კაცს მისცეს, ბევრი თუ ცოტა, და მასუკან Manuscript page: 88r  შვილი ეყოლოს,
Line of ed.: 5     ის მისაცემელი ისევ მობრუნდება, __ თუ რამ ემეტება, კიდევ მის\ცემს,
Line of ed.: 6     და სხვას გამოართმევს.


Chapter: 65  
Line of ed.: 7   ქ. ქმართა და ცოლთა ერთმანერთის საქონლის მიცემისათვის


Paragraph: 184.  
Line of ed.: 8        184. ქ. უკეთუ დედაკაცმა თავის საქონელი, სულა თუ ნახე\ვარი,
Line of ed.: 9     თავის ქმარს მისცეს, ეგრეთვე ქმარმა თავისი საქონელი,
Line of ed.: 10     ყუელა თუ ნახევარი, თავის ცოლს მისცეს, არა დაიჯერება, ამისა\თვის
Line of ed.: 11     რომე სიყუარულით მიცემა არის, __ სიკუდილამდის არ დაიჯე\რება
Line of ed.: 12     მათი მიცემა, ამისთვის რომ გაღარიბების მორიდე არის, არ
Line of ed.: 13     გავღარიბდეო.

Paragraph: 185.  
Line of ed.: 14        185. ქ. დედაკაცი თავის ზითევს სხვას ვერავის მისცემს, თა\ვის
Line of ed.: 15     მოახლის მეტსა.

Paragraph: 186.  
Line of ed.: 16        186. ყოველსა კაცს სამართლობა არ შეუძლია: უკეთუ არა
Line of ed.: 17     აქუს სამართლით მიცემული, ან მეფეთგან, ანუ სხვათა ძლიერთა
Line of ed.: 18     კაცთაგან მიცემული არა აქუს, ანუ სჯულისაგან დამტკიცებული
Line of ed.: 19     არა აქუს, ვერავის ძალუც სამართლობა. სოფლიერი ბჭეც არ იყოს,
Line of ed.: 20     მაშინც არ იქნება.

Paragraph: 187.  
Line of ed.: 21        187. ქ. რომელიც კაცი ოცდახუთის წლის ნაკლები იყოს,
Line of ed.: 22     იგი მოსამართლედ არ დაიყენების.

Paragraph: 188.  
Line of ed.: 23        188. ქ. ძველი სჯული და ლეონ ბძენი ბძანებს: კუირათა
Line of ed.: 24     და სხვათა სამეფოთა დღეებშია მოსამართლენი, ჴელოსანნი და
Line of ed.: 25     მუშანი დაეყენნენ და ნურას იმუშავებენ.

Paragraph: 189.  
Line of ed.: 26        189. ქ. დიდმარხვაში მოსამართლე ნურცა ერთსა რასმე და\ნაშაულსა
Line of ed.: 27     ვისასმე განიკითხავს.

Paragraph: 190.  
Line of ed.: 28        190. ქ. განწესება ესრეთ არს მარხვისა: უკეთუ ავაზაკნი ანუ
Line of ed.: 29     მტაცებელნი იყუნენ დიდმარხვაში, არადა აღდგომაც იყოს, გა\ნიკითხონ
Line of ed.: 30     და სტანჯონ, ეგრეთვე __ კაცის მკულელნი.

Paragraph: 191.  
Manuscript page: 88v 
Line of ed.: 31        191. ქ. უკეთუ ჴელმწიფემაცა არა ბძანოს, დღესა მას
Line of ed.: 32     პასექისასა, რაოდენიცა პყრობილნი არიან საპყრობილესა შინა,
Line of ed.: 33     ყოველთათვის ჯერ არს განთავისუფლება.

Page of ed.: 174  
Line of ed.: 1        ხოლო ეკლესიათა მკრეხველნი, ქალწულთა გამხრწნელნი,
Line of ed.: 2     მისან[ნ]ი და მწამლელნი, კაცის მკულელნი და მამის მკულელნი,
Line of ed.: 3     ორგულნი მეფეთა და მისის ქალაქისანი, ესენი ვერცა აღდგომასა
Line of ed.: 4     განთავისუფლდენ და არცა სხვა დღესა.

Paragraph: 192.  
Line of ed.: 5        192. ქ. ბძანება არს ლეონ ბრძნისა: რომელმანც კაცმან
Line of ed.: 6     მოსამართლესთან კაცი დააბიზღოს და თვითან იქ აღარ მოიცა\დოს,
Line of ed.: 7     თუ დიდი რამე საქმე იყოს, მოსამართლემ იმ კაცს სამჯერ
Line of ed.: 8     კითხოს წიგნითა და თვითოს სიტყუისათვის თვითო თვე მოიცა\დოს.
Line of ed.: 9     თუ დამბიზღებელი კაცი მოვიდეს, კარგია, და თუ არა, რო\მელიც
Line of ed.: 10     მართებული სამართალი იყოს, ისი ქნას.

Paragraph: 193.  
Line of ed.: 11        193. ქ. ყოველი, რაოდენიცა სამართალი იქნების იმ ალაგთა
Line of ed.: 12     თავადებისა რაც ფერისს სასამართლოსი, თუ დიდი რამე საქმე
Line of ed.: 13     არის, ის სასამართლო სიტყუა, რომელი მოეჴსენა მოსამართლესა,
Line of ed.: 14     იმ დღეს აქეთ შუაზე ოცი დღე უნდა აცალონ და მისი სამართალი
Line of ed.: 15     კარგა გასინჯონ.

Line of ed.: 16        ხოლო უკეთუ გაჯავრდეს მოსამართლე, ოცს დღეს დააკლოს
Line of ed.: 17     და სამართალი ქნას, მოსამართლე დაზიანდება და სამართალი მისი
Line of ed.: 18     დაიწვის.

Paragraph: 194.  
Line of ed.: 19        194. ქ. უკეთუ მოსამართლემ უსამართლო რამ ქნას, ის სა\მართალი
Line of ed.: 20     არ დაიჯერება.

Paragraph: 195.  
Line of ed.: 21        195. ქ. უწყოდეთ, რამეთუ, როდისაც მეფე სამართალსა იქს,
Line of ed.: 22     იგი არაოდეს არ მოიშლება სხვათა მოსამართლეთაგან, არამედ
Line of ed.: 23     თვითონ ოდენ გასინჯავს, Manuscript page: 89r  თუ დაავიწყდა, პირველსავე სა\მართალს
Line of ed.: 24     მოშლის. ვითარცა ერთა ზედა მეფე ყოფს სამართალსა,
Line of ed.: 25     ეგრეთვე სამღდელოთა ზედა __ პატრიაქი.


Chapter: 66  
Line of ed.: 26   ქ. ბძანება დიდის კოსტანტინესი


Paragraph: 196.  
Line of ed.: 27        196. ქ. ჩვენი ბძანება არის და არცა ჯერ არს. რათა თავადებმა
Line of ed.: 28     ვინმე ქრთამი აიღოს, არამედ ჴელი მათი იყოს წმიდად და ოქრო
Line of ed.: 29     არ შერაცხოს, რათა არა იპოოს მის მაგიერი პასუხი ღ̃თისა მიერ.
Line of ed.: 30     რომელნიცა ღარიბთა ზედა იქმან, თავისის გამორჩომისათვის სა\მართლის
Line of ed.: 31     მაგიერად თეთრს გამოართმევენ მოსამართლენი, ცოტასა
Line of ed.: 32     ანუ ბევრსა, ეს უნდა იცოდენ, რამეთუ სამართალი ღ̃თისა უსას\ყიდლოდ
Line of ed.: 33     მიცემულა. უკეთუ რომელიმე ბძანებასა ღ̃თისასა და\იჯერებენ,
Page of ed.: 175   Line of ed.: 1     ღ̃თი მისცემს მას სასყიდელსა საქმეთაებრ თვისთა. ეს
Line of ed.: 2     მართებულია, რომ სამართალი ღ̃თისა არ გაყიდოს მოსამართლემა.

Line of ed.: 3        უკეთუ ქრთამი სთხოოს და ქრთამით სამართალი ქნას, ის
Line of ed.: 4     იქნება ეშმაკი და იუდა __ სადაც ისინი წავლენ, იმ ალაგს იგინი
Line of ed.: 5     დაემკვიდრებიან, და იქ მიიღონ ვეცხლი. რაც რომე მეფეთგან
Line of ed.: 6     განწესებულია, იმის გარდა ვინცავინ უფროსი აიღოს, ეშმაკის
Line of ed.: 7     მოქმედი იქნება.

Paragraph: 197.  
Line of ed.: 8        197. ქ. ყოველთა თავადთა მიერ ჯერ არს, რათა მოსამართ\ლეს
Line of ed.: 9     ქრთამი არ ააღებინოს და დააყენონ. სამართალში ქრთამის
Line of ed.: 10     აღება არა ჯერ არს, თვინიერ მისსა, რომელიცა განწესებული არს
Line of ed.: 11     მეფეთაგან.

Paragraph: 198.  
Line of ed.: 12        198. ქ. უკეთუ ვინმე იჩივლოს მოსამართლესთანა, ამ კაცს
Line of ed.: 13     ჩემი თეთრი მართებს და გამამირთვიო, მოსამართლემ რაც რომ
Line of ed.: 14     თეთრი გამოურთვას, ას თეთრზედა სამი თეთრი მოსამართლემ
Line of ed.: 15     აიღოს; და ას ფლურზედ ერთი ფლურია. და არა უფროსი Manuscript page: 89v 
Line of ed.: 16     აიღოს. არა მისზედა აიღოს, ვისიც თეთრია, არამედ მას ზედა,
Line of ed.: 17     ვისაც რომ ემართა, მივიდა, სთხოვა და არ მოსცა __ იმ კაცმა თავისი
Line of ed.: 18     ვალიც უნდა მისცეს და მოსამართლეს და იასაულსაცა იმან უნდა
Line of ed.: 19     მისცეს.

Paragraph: 199.  
Line of ed.: 20        199. ქ. ვისაც თეთრი ემართოს და თეთრი არა ქონდეს, რომ
Line of ed.: 21     მისცეს და გარდუწყუიტოს, მოსამართლემ ესრეთ უნდა გაური\გოს,
Line of ed.: 22     რომე ოთხი თვე პეიმანი დაადებინოს, რომე ოთხს თვეში
Line of ed.: 23     დაამებით მამული გაყიდოს და თავისი ვალი გარდუწყვიტოს, თუ
Line of ed.: 24     მდიდარი იყოს.

Line of ed.: 25        ხოლო უკეთუ ღარიბი იყოს და არა ქონდეს რა, მისი სა\მართალი
Line of ed.: 26     მევალეზედ კიდია: თუ უნდა, დააცლის და ცოტა-ცო\ტას
Line of ed.: 27     გამოართმევს, უნდა, აპატივებს, უნდა, მოსამართლეს
Line of ed.: 28     დააბმე/ვინებს.


Chapter: 67  
Line of ed.: 29   ქ. თავდებობისათვის


Paragraph: 200.  
Line of ed.: 30        200. ქ. ვინცავინ ეკლესიათა მოწესენი იყუნენ, თავდებად
Line of ed.: 31     ნურავის დაუდგებიან. ხოლო უკეთუ ხედვიდეს ვისმე ძმასა ქრის\ტიანესა,
Line of ed.: 32     ცილის წამებით დაბიზღებულსა ანუ ვალისათვის შეწუხე\ბულთა,
Line of ed.: 33     ანუ სხვის რისათვისმე სირცხვილში ჩავარდნილსა უბრა\ლოდ,
Line of ed.: 34     __ ხოლო უკეთუ იხილონ ეკლესიის მოწესთა, სიყუარულისა\თვის
Page of ed.: 176   Line of ed.: 1     ღ̃თისა და ძმათა მოყუარებისათვის მივიდეს და თავდებათ
Line of ed.: 2     დაუდგენ, და ის მოარჩინონ, და გამოიჴსნან იმ სასჯელისაგან.
Line of ed.: 3     ამისთანა თავდებობა საქებელია და არა საძაგელ.

Paragraph: 201.  
Line of ed.: 4        201. ქ. უკეთუ ვინმე კაცს ქრთამი გამოართვას და ქრთამით
Line of ed.: 5     თავდებათ დაუდგეს ანუ სხვის ავის საქმით ქნან თავდებობა, სამ\ღთონი
Line of ed.: 6     მამანი და სამეფო სჯულის კანონი დააყენებს მას.

Line of ed.: 7        და ჩანს ასოცდამესამეს კანონსა შინა იუსტინიანე მეფისასა:
Line of ed.: 8     ესრეთ ბძანებს, რამეთუ ნუ იქმნების ებისკოპოზი და ნუცა სამღ\თონი
Line of ed.: 9     კაცნი Manuscript page: 90r  მომჴმარებელნი ორთა მოჩივართა შორის ერ\თისა,
Line of ed.: 10     ნურც ქრთამით მომჴმარებელნი, ნუცა მებაჟე, ნურცა თავა\თისა
Line of ed.: 11     სახლის გამგებელნი, ნუცა ყმაწვილის გამდელი, __ ამისთანას
Line of ed.: 12     საქმის მოქმედნი სამღდელონი კაცნი ნურაოდეს ნუ იქნებიან. რა\ტომ?
Line of ed.: 13     ამისთვის, რამეთუ ღ̃თისასა და ეკლესიის სამსახურსა გა\უშვებენ
Line of ed.: 14     და საეროსა საქმეს მოქმედობენ.

Line of ed.: 15        ამისთვის ბრძანებს იუსტინიანე ჴელმწიფე: რამეთუ, რომელი
Line of ed.: 16     იგი ირჯების და იტყუის სულისა თვისისა დადებასა საყვარელთა
Line of ed.: 17     ძმათა ჩვენთა ქრისტიანეთასა, ვითარცა იტყუის მცნება ღ̃თისა:
Line of ed.: 18     "შეიყუარო მოყუასი შენი, ვითარცა თავი თვისი".

Line of ed.: 19        რომელნიცა დადგებიან ცილის წამებით დაბეზღებულთა კაც\თათვის,
Line of ed.: 20     რომელსაც სჯიდენ და არცხვენდენ უბრალოდა დაუნა\შავებელსა
Line of ed.: 21     მას კაცსა, __ თუ ვინმე თავდებად დაუდგეს და მოარჩი\ნოს
Line of ed.: 22     იგი, მისი ორი სასყიდელი მიეცემის. თუ ამისთანა დაუნა\შავებელს
Line of ed.: 23     კაცს თავდებათ დაუდგების ვინმე და გამოიჴსნის, იმას
Line of ed.: 24     ვერცა ეკლესია დააყენებს და ვერცა სჯულის კანონი, არამედ ნათ\ლის
Line of ed.: 25     გვირგვინითა გვირგვინოსან იქმნების მართლმსაჯულის ღ̃თი\საგან,
Line of ed.: 26     ამისთვის რამეთუ მან სახარებისა ჴმა აღასრულა.

Line of ed.: 27        და რომელიცა ზეგარდმოთ დაგვიწერია და იმ საქმეებში გა\ერევიან,
Line of ed.: 28     ისინი მეყუსეულად დაკარგვენ სამღთოსა მსახურებასა და
Line of ed.: 29     მეფეთაგანც განისჯებიან.

Paragraph: 202.  
Line of ed.: 30        202. ქ. კუალად ბძანება იუსტინიანესი იტყუის: უკეთუ
Line of ed.: 31     ვინმე ეკლესიისა მოწესთა იჩივლონ მოსამართლესთანა, მოსამართლე
Line of ed.: 32     მათ თავდებს ნუ სთხოვს, არამედ Manuscript page: 90v  თამასუქი გამოართვან,
Line of ed.: 33     ისიც უფიცრად. და ებისკოპოზი ნურც თავდებს მისცემს და ნურც
Line of ed.: 34     თამასუქსა.

Line of ed.: 35        უკეთუ მოდავესთან საჩივარში დადგნენ და პასუხი მისცენ,
Line of ed.: 36     კარგია, თუ არადა წავიდნენ და აღარ მივიდნენ სასამართლო\შია,
Page of ed.: 177   Line of ed.: 1     სიმტყუვნე ებისკოპოზს დაედება და მათი სამართალი მეფემ
Line of ed.: 2     უნდა ქნას.

Paragraph: 203.  
Line of ed.: 3        203. ქ. უკეთუ თეთრი ვინმე აიღოს და თავდები მისცეს,
Line of ed.: 4     თეთრის პატრონი თავის თეთრს უწინვე თავდებს ვერა სთხოვს,
Line of ed.: 5     არამედ ესრეთ უნდა ქნას: თავისი მოვალე სამართალში უნდა მი\იყუანოს;
Line of ed.: 6     უკეთუ თავისი თეთრი თავდებთან მისცეს, კარგია, თავ\დებთან
Line of ed.: 7     ჴელი აღარ აქუს.

Line of ed.: 8        უკეთუ თეთრის გამორთმევა ვერ შეიძლოს, მაშინ თავდები\საგან
Line of ed.: 9     უნდა ითხოოს, უკეთუ მოვალე და თავდები არსად წასულან
Line of ed.: 10     და იქივ არიან. უკეთუ თეთრის ამღები წავიდა სადამე, თავდებს
Line of ed.: 11     ვერას გამოართვამს. თავდები უნდა მიიყუანოს სამართალშია და
Line of ed.: 12     მოსამართლემ პირობა დაადებინოს მას: თუ ამდენს ხანს მოიყუანოს
Line of ed.: 13     თეთრის ამღები და თავისი თეთრი მიაცემინოს, კარგია; თუ პი\რობაზე
Line of ed.: 14     ვერ მოიყუანოს, თავდებმა უნდა მისცეს პატრონსა.

Line of ed.: 15        და თავდებს ეს არ შეუძლია, რომე მივიდეს და თეთრის ამ\ღების
Line of ed.: 16     საქონელი ან მამული დაიჭიროს იმ თავის თეთრშია; სანამ\დის
Line of ed.: 17     მისი პატრონი არ მოვიდეს, მის საქონელთან, უძრავთან თუ
Line of ed.: 18     მოძრავთან, ჴელი არა აქუს. და როდისაც მოვიდეს, თავისი სა\ქონელი
Line of ed.: 19     თვითან გაყიდოს და თავდებისა მის ვალი მისცეს.

Line of ed.: 20        ხოლო უკეთუ მოვიდეს და არა ქონდეს რა, მოძრავი თუ
Line of ed.: 21     უძრავი, უწინ რომ მოსამართლემ პირობა დაადებინა, კიდევ Manuscript page: 91r 
Line of ed.: 22     იმდენი ხანი დააცალოს. თუ რამ ქონდეს, თავისის ფასით გაასყი\დვინოს
Line of ed.: 23     და ისე მიაცემინოს. და უკეთუ არა ქონდესთ რა, რომ
Line of ed.: 24     გაყიდოს და მევალეს მისცეს, ის ვალი თავდებმა უნდა მისცეს.
Line of ed.: 25     ესრეთვე სამართალი ყოველსა კაცსა ზედა იქნების.

Line of ed.: 26        ვისაც რომ ვალი მართებს და მისი გირაო ქონდეს, უძრავ
Line of ed.: 27     თუ მოძრავი, მათი სამართალიც ესრეთ იქნების.


Chapter: 68  
Line of ed.: 28   ქ. იგავი


Paragraph: 204.  
Line of ed.: 29        204. კაცსა ვისმე უნდა, რომე თეთრი ვალად მისცეს; და
Line of ed.: 30     იმ კაცისა არა იცის რა, თუ რა კაცია. ერთს კაცს კითხავს, რომე
Line of ed.: 31     ის კაცი თეთრსა მთხოვსო, მე ვერ ვიცნობ, რა კაციაო. იმ კაცმა
Line of ed.: 32     რომ უთხრას, ის კაცი კარგი კაცია, მიეც, არ დაგეკარგებაო, ის
Line of ed.: 33     კაცი თავდებადაც არ იყოს, რადგან ეს სიტყუა უთხრას, კაი კა\ცია,
Line of ed.: 34     მიეცო, თუ ის კაცი წავიდეს სადმე და ან არა ქონდეს რა,
Line of ed.: 35     ამ სიტყუის მთქმელმა კაცმა უნდა მისცეს თავისის თეთრის
Line of ed.: 36     პა/სუხი.


Chapter: 69  
Page of ed.: 178  
Line of ed.: 1   ქ. დედაკაცის თავდებისათვის


Paragraph: 205.  
Line of ed.: 2        205. ქ. დედაკაცი არაოდეს არავისგან თავდებად იარ და\იყენება.
Line of ed.: 3     და უკეთუ დაიყენოს ვინმე თავდებად, სამართალში ვერა\ვინ
Line of ed.: 4     მიიყვანს დედაკაცსა.

Paragraph: 206.  
Line of ed.: 5        206. ქ. უკეთუ დედაკაცმან თეთრისათვის უთავდებოს ვისმე
Line of ed.: 6     და იმ მოვალემ ვეღარა მისცეს რა, სჯული შეეწევის დედაკაცსა
Line of ed.: 7     მას და არას მიაცემინებს.

Line of ed.: 8        ხოლო უკეთუ ის დედაკაცი მიიყუანონ სამართალშია და იმ
Line of ed.: 9     დედაკაცმა მისცეს ის თეთრი, იმ თეთრს ვეღარ გამოიღებს დედა\კაცი,
Line of ed.: 10     ამისათვის რომე, რატომ მისცა, ძალად არავინ აიღებდა.

Paragraph: 207.  
Line of ed.: 11        207. ქ. დედაკაცი, რომელიცა აიღებენ თეთრსა სავაჭროდა,
Line of ed.: 12     რათა ისარგებლონ, თავისი Manuscript page: 91v  თეთრი იმავ კაცსა თვითანვე
Line of ed.: 13     უნდა მისცეს.

Line of ed.: 14        ხოლო უკეთუ თავდებად რომ დაუდგა ის დედაკაცი, და ის
Line of ed.: 15     თეთრი მოვალემ რომ აღარ მისცეს თეთრის პატრონსა, იმ თავ\დებთან
Line of ed.: 16     ჴელი არა აქუს, ამისთვის რომე დედაკაცია, თავდებად
Line of ed.: 17     რატომ დააყენა.

Paragraph: 208.  
Line of ed.: 18        208. ქ. უკეთუ დედაკაცი მოტყუვდეს კაცისაგან რასაც ფერ\შია,
Line of ed.: 19     ყოველი სამართალი და სჯული შეეწევა მას დედაკაცსა. და
Line of ed.: 20     დედაკაცმა თუ კაცნი მოატყუოს და საქონელი გამოართვას და შე\ჭამოს
Line of ed.: 21     მისის ქრმისა, მამისა თუ შვილისა, ისევ დედაკაცმა მისცეს.


Chapter: 70  
Line of ed.: 22   ქ. ქალაქთა წესისათვის


Paragraph: 209.  
Line of ed.: 23        209. ერთს ქალაქში რომ იქიურის წესისა და რიგის წიგნი
Line of ed.: 24     არ იპოებოდეს, ესრეთ ჯერ არს, რათა, რომელიც ბევრს ხანს სა\მოჴელეოთ
Line of ed.: 25     სჭერია ის ქალაქი კაცსა, თუ იმან იცოდეს, კარგია,
Line of ed.: 26     თუ არადა, რასაც სამართლისა წესი იქიური არა იპოებოდეს რა,
Line of ed.: 27     არც სჯულის კანონში ეწეროს, ის სამართალი ესრეთ უნდა ქნან,
Line of ed.: 28     რომ, იმ ქალაქზედ რომელიც სხვა ქალაქი უფრო ახლო იყოს,
Line of ed.: 29     იქიური წესი უნდა გასინჯოს და, რომელიც იმ ქალაქში სამარ\თალი
Line of ed.: 30     იყოს საქონელზედა, ის წესი და რიგი იქ უნდა ქნან და ასე
Line of ed.: 31     განიკითხონ.

Line of ed.: 32        ხოლო უკეთუ ვერცა რა იქ იპოონ სასამართლო წესი და
Line of ed.: 33     რიგი, იმ ალაგის უფროს კაცებს მოუწოდონ და იმათ კითხონ;
Line of ed.: 34     რომელიც მათ არჩიონ, გასინჯოს და ის სამართალი ქნას.

Paragraph: 210.  
Page of ed.: 179  
Line of ed.: 1        210. ქ. ძველი წესი, ვითარცა სჯული, ესრეთ უნდა შეინახოს,
Line of ed.: 2     როგორათაც სჯულის რიგი, რომელიც დაწერილია ანუ დაუწე\რელი,
Line of ed.: 3     უნდა შეინახოს, ისრე ადგილის მის წესი და რიგი უნდა
Line of ed.: 4     დაისწავლოს მოსამართლემ.

Paragraph: 211.  
Manuscript page: 92r 
Line of ed.: 5        211. რაოდენიცა სჯულის კანონსა შინა სწერია სა\სარგებლო
Line of ed.: 6     კაცისათვის, ის დაიმარხე და დაისწავლე, და არა ის,
Line of ed.: 7     რომელიცა იქმს ვინმე განხრწნასა კათოლიკე სჯულისასა.


Chapter: 71  
Line of ed.: 8   ქ. სჯული მეფეთა საჩივართათვის


Paragraph: 212.  
Line of ed.: 9        212. ქ. რომელსაც სიმართლე ქონდეს და მივიდეს სასამართ\ლოდ
Line of ed.: 10     მოსამართლესთან, რომელიცა მართალი სამართალი იყოს,
Line of ed.: 11     მოსამართლემ ის სამართალი უყოს.

Paragraph: 213.  
Line of ed.: 12        213. ქ. უკეთუ კაცმან ვისმე ცილი დასდვას, მართებული ესე
Line of ed.: 13     არს, რათა წიგნი დასწეროს და წიგნით შეატყობინოს მოსამართ\ლესა,
Line of ed.: 14     თუ ეს კაცი ამისი დამნაშავე არს, რომელსა წელიწადსა და\აშავა
Line of ed.: 15     ან რას ჟამსა, ანუ რას ალაგსა, ანუ რას დღესა, კაცის
Line of ed.: 16     კლვა იქმნა, თუ მრუშება რომელისამე პირისა იქმნა; ამაებისათვის
Line of ed.: 17     მოსამართლე არა კითხავს. მაგრამე მართებულია, დღეცა და ჟამიც
Line of ed.: 18     მოაჴსენოს და გაასინჯოს. და მოსამართლემ კარგა გასინჯოს და
Line of ed.: 19     მართალი სამართალი უყოს.

Paragraph: 214.  
Line of ed.: 20        214. ქ. უკეთუ კაცსა ცილი შესწამოს ცოდვის ქმნისათვის,
Line of ed.: 21     ხოლო ცილშეწამებულმან კაცმა იმისი თქუას, თუ იმან უფროსი
Line of ed.: 22     ცოდვა ქნაო, მოსამართლემ კარგად გასინჯოს და, რომლისაც
Line of ed.: 23     ცოდვა უფრო დიდი იყოს, პირველად ის განიკითხოს და მერმე
Line of ed.: 24     მეორე.


Chapter: 72  
Line of ed.: 25   ქ. მზითევისათვის


Paragraph: 215.  
Line of ed.: 26        215. ქ. რომელმანცა კაცმან ქორწილი ქნას და ცოლი შინ
Line of ed.: 27     მოიყუანოს, მერმე მამა და დედა ქალს რომ მოსაკითხავს გაუგზავ\ნიან,
Line of ed.: 28     იმის გარეთ ზითევი ქვიან. იმის დასახარჯავად იმის ქმარს
Line of ed.: 29     ჴელი არა აქუს. უკეთუ დახარჯოს, ერთი დრო მოვა, რომე მისთა Manuscript page: 92v 
Line of ed.: 30     მშობელთა ის საქონელი ითხოონ იმ ქალის ქრმისაგან და
Line of ed.: 31     მისთა ნათესავთაგან თუ შვილი არ დარჩა, როგორც ზითევს ით\ხოვენ,
Line of ed.: 32     ისრე ამას გამოართმევენ.

Paragraph: 216.  
Line of ed.: 33        216. ქ. რომელსაც დედაკაცსა გარეთ ზითევი მოყუა თავისის
Line of ed.: 34     ნათესავისაგან, მისი ჴელმწიფება აქუს ქალსა მას, რათა ამით ვაჭ\რობა
Page of ed.: 180   Line of ed.: 1     ქნას და სარგებელი შეიძინოს. და სხვა ზითევი, რომელიც
Line of ed.: 2     წიგნით მისცემია, სანამდი მისი ქმარი ცოცხალია, იმისაგან ვერას
Line of ed.: 3     დახარჯავს ქალი იგი.


Chapter: 73  
Line of ed.: 4   ქ. ეკლესიათა ადგილისათვის


Paragraph: 217.  
Line of ed.: 5        217. ქ. უკეთუ ვინმე ეკლესიათა ალაგსა დარგოს ვენაჴი ანუ
Line of ed.: 6     ხე, ნახევარი მისი ნაყოფი იმ ეკლესიისა არის და ნახევარი ნაყო\ფი
Line of ed.: 7     __ დამნერგველისა.

Paragraph: 218.  
Line of ed.: 8        218. სხვაგან ეკლესიათა ქალაქსა და ადგილთა სოფელში
Line of ed.: 9     ეკლესიის მამულში რაც ვინმე დარგოს ანუ დასთესოს ვინმე, მისი
Line of ed.: 10     მეექუსედი ეკლესიისათვინ უნდა წაიღონ.

Paragraph: 219.  
Line of ed.: 11        219. ქ. ეკლესიისა ალაგშია ვინცავინ დანერგვენ ვენაჴსა, ხესა,
Line of ed.: 12     ანუ ყანასა დასთესვენ, რაც რომ ქირას დაჰპირდა იმ მამულისათვის
Line of ed.: 13     მონასტერსა, თუ არ მისცეს, ორ წელიწადს ის მამულები იმავ
Line of ed.: 14     ამშენებელს ქონდეს. მასუკან ის კაცი გააგდონ და ის მამულები
Line of ed.: 15     მონასტრისათვის დადვან.

Line of ed.: 16        უკეთუ მონასტრის მამული და ალაგი არ იყოს და სხვისა
Line of ed.: 17     იყოს, სამს წელიწადს ამშენებელს ქონდეს და მერმე გამოართვან
Line of ed.: 18     და ალაგის პატრონს მისცენ.

Paragraph: 220.  
Line of ed.: 19        220. ქ. მწვალებელთა მონასტრის მამულსა, უძრავია თუ მო\ძრავი,
Line of ed.: 20     ქირით ნუ მისცემენ; რაგინდ რომ ბევრი მისცენ, ნუ
Line of ed.: 21     და/ანებებენ.

Manuscript page: 93r 
Line of ed.: 22        დაწვისათვის სახლისა, ყანისა, ძნისა და ეზოსი

Paragraph: 221.  
Line of ed.: 23        221. ქ. კაცმან ვინმე რომ თავისი ნამჯა დაწვას და იქიდამ
Line of ed.: 24     ცეცხლი წავიდეს და სხვის ვენაჴსა ანუ ყანასა შეედვას და დასწ\ვას,
Line of ed.: 25     მოსამართლისა ჯერ არს, რათა კარგად გასინჯოს. თუ მარტო
Line of ed.: 26     თავის ნამჯას წაუდგა და სხვის ყანის დასაწვავად არა ქნა ან მე\ზობლის
Line of ed.: 27     მტერობა არა ქონდა გულშია და მისთვის წაუკიდა, ეგე\ბა
Line of ed.: 28     იმასაც მოეკიდოსო; იმის მიწას რომ გასცილდა ცეცხლი, თუ
Line of ed.: 29     ნახა, იქიდამ სხვის ყანას მოედვა, და არ მიეშველა, და არცა რა
Line of ed.: 30     ინაღულა, __ იმ კაცს ჯურუმი წაერთვას, ამისთვის რომე, ის რომ
Line of ed.: 31     ხედავდა, რატომ არ მიეშველა და არა ინაღვლა რა?.

Page of ed.: 181  
Line of ed.: 1        უკეთუ რომელმაც ცეცხლი შეუდვა თავის ნამჯასა და მისის
Line of ed.: 2     უნაღულელობით. არ დამწვარიყო მეზობლის ყანა, არამედ ქარი
Line of ed.: 3     გამოუბრუნდა, სხვის გზით მოიტაცა ცეცხლი და შეეკიდა მეზო\ბლის
Line of ed.: 4     ყანასა და დაიწვა, მისთვის არა გარდაჴდება რა.

Paragraph: 222.  
Line of ed.: 5        222. ქ. უკეთუ ერთს სახლს ცეცხლი არავინ შეუდვა და ისე
Line of ed.: 6     მოეკიდოს და სახლი დაიწვას უმტეროდა, ვისიც ცეცხლი იყო,
Line of ed.: 7     უნდა შეიტყონ, თუ თავისის ნებით მან არ შეუკიდა, ის კაცი
Line of ed.: 8     არას დამნაშავეა და ნურცა რას აწყენენ.

Paragraph: 223.  
Line of ed.: 9        223. ქ. უკეთუ ვინმე დასწვას სხვის სახლი ანუ ძნა, პირვე\ლად
Line of ed.: 10     ეცეს ძლიერად და მერმე ცეცხლში დაიწვას ის კაცი.

Paragraph: 224.  
Line of ed.: 11        224. ქ. უკეთუ ვინმე კაცი შეუყენოს და სხვის სახლი დააწ\ვევინოს,
Line of ed.: 12     დამწველსა მას თავი მოეჭრას.

Paragraph: 225.  
Line of ed.: 13        225. ქ. უკეთუ ქალაქს ცეცხლი შეედვას და მე ჩემის სახლის
Line of ed.: 14     მორჩენისათვის, შუაზედ Manuscript page: 93v  რაც მეზობლის სახლია, ის და\ვაქციო
Line of ed.: 15     და ჩემი სახლი მოვარჩინო დაწვასა, დაქცეულის სახლის
Line of ed.: 16     პატრონს არა მიეცემა რა.


Chapter: 74  
Line of ed.: 17   ქ. ვინცავინ ეკლესიის ალაგზედ ვენაჴი ააშენოს ძალად
Line of ed.: 18   ან ქირით


Paragraph: 226.  
Line of ed.: 19        226. ქ. მეოცე ბძანება იუსტინიანესი ბძანებს ეკლესიისა
Line of ed.: 20     განმგეთათვის და ეკლესიის მოწესეთათვის: მონასტრის მამულსა
Line of ed.: 21     ანუ მიწასა ნურავინ დაიჭერს.

Line of ed.: 22        უკეთუ ეკლესიის ალაგზედ ააშენოს ვინმე რამე უპატრონოდ,
Line of ed.: 23     ვენაჴი, ხილი ანუ ყანა, ჭირნახული ყუელა დაეკარგება __ ისევ მო\ნასტრისათვის
Line of ed.: 24     უნდა დაიდვას მამული აშენებული.

Line of ed.: 25        უკეთუ ააშენონ და მონასტერს ქირა არ მისცენ, მონასტრის
Line of ed.: 26     პატრონი უნდა მივიდეს თავის ალაგშია, რაც ხე იდგას, ყუელა
Line of ed.: 27     ძირიანად დააჭრევინოს და მონასტრის ალაგი ისევ მონასტრისათვის
Line of ed.: 28     დაადებინოს.

Line of ed.: 29        ხოლო მონასტრის ალაგი ქირით აიღოს ვინმე, რომელიც
Line of ed.: 30     მართებულია, წელიწადში იმ ქირას დაჰპირდეს, ესრეთ შერიგდენ,
Line of ed.: 31     მასუკან იმ ალაგში რაც უნდა დარგონ. თუ დარგოს რამე იმ
Line of ed.: 32     ალაგშია, კარგია, თუ არადა იმ ალაგის გასასყიდლად ჴელი არა
Line of ed.: 33     აქუს, ამისათვის რომ მონასტრის მამულია, ქირით მისცემია, გა\სასყიდლათ
Line of ed.: 34     კი არა. მისი არც გაცემა იქნება და არც გასყიდვა.
Line of ed.: 35     როდისაც იმ ალაგში ხეები დაჴმეს ანუ სახლი იდგეს და დაიქცეს,
Page of ed.: 182   Line of ed.: 1     ის ალაგი ისევ მონასტრისათვის უნდა დაიდვას, იმ კაცს ჴელი
Line of ed.: 2     აღარ ექნება.

Line of ed.: 3        ხოლო ქირას რომ დაჰპირდა იმ ალაგისათვის და, რაც მაში
Line of ed.: 4     ხილი დარგო, მის ნაყოფს თვითან ხარჯევდეს, მონასტერს აღა\რას
Line of ed.: 5     აძლევდეს, რაც ხეები იმ ალაგში იდგეს, იმ დამნერგველს ნუ\რას
Line of ed.: 6     კითხ\\ვენ, Manuscript page: 94r  სულ ძირით დააჭრევინოს იმ ალაგის პატრონმა
Line of ed.: 7     და ის ალაგი ისევ მონასტრისათვის დადვას.

Line of ed.: 8        ამას არა მარტო დეკანოზისა და განმგებლისათვის ვბრძა\ნებთ,
Line of ed.: 9     არამედ მამათა, შვილთა და ნათესავთაცა ვეტყუით, რომე
Line of ed.: 10     მონასტრის მამულს პატრონის უკითხავად ნურავინ გასცემს და
Line of ed.: 11     ნურცა თავისთვინ დაიჭერენ მონასტრის ყმანი, ნურც გაჰყიდიან,
Line of ed.: 12     ნურცა ქრთამით გაათარხნებენ მონასტრის მამულსა.

Line of ed.: 13        უკეთუ ვინმე მონასტრის მამული ესრეთ შექმნას, მეფეთაგან
Line of ed.: 14     იტანჯოს იგი ძლიერად.

Paragraph: 227.  
Line of ed.: 15        227. ქ. უკეთუ შერიგდეს ვინმე მონასტრის მამულზედა, მო\ნასტრის
Line of ed.: 16     ბერებსა და იმ მონასტრის განმგებელსა, რომე მონასტ\რის
Line of ed.: 17     მამულში სახლი ააშენოს, ანუ ვენაჴი და ხილი დარგოს, ანუ
Line of ed.: 18     ყანა დასთესოს, პირველად ქირაზე უნდა შერიგდენ და წიგნი გა\მოართვან,
Line of ed.: 19     თუ წელიწადში ამდენი ქირა მოგცეო. რადგან ასრე
Line of ed.: 20     შერიგდენ, მასუკან იმ ალაგზე რაც უნდა, ააშენონ.

Paragraph: 228.  
Line of ed.: 21        228. ქ. როდისაც რომ მონასტრის მამულზედ ქირით შერიგ\დენ
Line of ed.: 22     პატრონსა, და იმ ალაგში სახლი ააშენოს, ანუ ვენაჴი და
Line of ed.: 23     ხილი დარგოს, ანუ სხვა რამ ქნას, და რასაც რომ ქირას დაპირ\და,
Line of ed.: 24     მასუკან ის აღარ მისცეს, სამს წელიწადს უკანის ალაგი აშე\ნებული
Line of ed.: 25     გამოერთვას და ისევ მონასტრისათვის დადვან. რაც რომ
Line of ed.: 26     ქირას დაპირდა, თუ ის ყოველს წელიწადს არ დააკლოს, იმ მამუ\ლის
Line of ed.: 27     გამოსართმევად ჴელი აღარა აქუს არც მეფესა და არც ეკ\ლესიის
Line of ed.: 28     გამგეთა. მაგრამ იმ ალაგს ვერც გასცემს და ვერც
Line of ed.: 29     გა/ჰყიდის.


Chapter: 75  
Line of ed.: 30   ქ. ბერთა და მღდელთა ტანისამოსისათვის


Paragraph: 229.  
Line of ed.: 31        229. Manuscript page: 94v  ქ. მეოცდაშვიდე კანონი მეექუსისა კრებისა
Line of ed.: 32     ბძანებს: რამეთუ ეკლესიისა მოწესენი ნურავინ ჩაიცვამს უფერსა
Line of ed.: 33     ტანისამოსსა, ასეთსა რომე მათი წესი არ იყოს. თუ ვინმე სა\მღდელონი
Line of ed.: 34     კაცნი ქალაქში იყუნენ ანუ გზაზედ იარებოდენ, ან სო\ფელში
Page of ed.: 183   Line of ed.: 1     იყუნენ, ამისთანა საცმელი ჩაიცვან, რომელიცა ძველთა\გან
Line of ed.: 2     განწესებული არის.

Line of ed.: 3        უკეთუ ამას გარდავიდეს ვინმე, ებისკოპოზთა შეაჩვენონ და
Line of ed.: 4     მეფეთა სტანჯონ მღდელი იგი.

Paragraph: 230.  
Line of ed.: 5        230. ქ. მეათექუსმეტე კანონი მეშვიდის კრებისა ბძანებს:
Line of ed.: 6     რამეთუ სამღდელოთა კაცთა არ ჩაეცმის ოქრომკედიანი ტანისა\მოსი,
Line of ed.: 7     არცა წითელ-ყუითელი, არცა ჭრელი, რამეთუ ყოველი მო\რთვა
Line of ed.: 8     სამღდელოთა კაცთა უცხოყოფს მღდელობისაგან ებისკოპოზნი
Line of ed.: 9     ანუ მღდელნი, რომელნიც მოირთვიან ამისთანა ტანისამოსითა,
Line of ed.: 10     სრულიად მღდელობისაგან დაეცადოს.

Line of ed.: 11        და რომელნიცა სამღდელონი კაცნი იცხებდენ სულნელსა რას\მე
Line of ed.: 12     სხვათა სულის მისადენლად, ანუ რომელიცა დასცინოდენ გლა\ხაკთა
Line of ed.: 13     კაცთათვის ტანისამოსის ცმისათვის, იგინიცა შეიჩვენნენ,
Line of ed.: 14     ამისთვის რომე ძველს ჟამშია ძველი რამე ტანისამოსი ეცვათ სა\მღდელოთა
Line of ed.: 15     კაცთა, რომელიც მათ შეეფერებოდათ.

Line of ed.: 16        ვინცავინ სამღდელომან კაცმან ესევითარი ტანისამოსი ჩა\იცვას,
Line of ed.: 17     თუ არ დაჭირებისათვის, არამედ მორთვისათვის ჩაიცვას,
Line of ed.: 18     იმას დიდი ზრახვა ექმნების, ვითარცა ბძანებს დიდი ბასილი,
Line of ed.: 19     ამისთვის რამეთუ არა აბრეშუმიანთა, არცა ჭრელითა სხვა ფერთა
Line of ed.: 20     უწინ ანაფორად არავინ ჩაიცვემდენ, ამისათვის რომე ღ̃თის ჴმისა
Line of ed.: 21     დიდის ბასილისა ენისაგან ისმინეს: რაოდენნი ჩაი\\ცმენ Manuscript page: 95r  ესე\ვითარსა
Line of ed.: 22     ტანისამოსსა, ამისთანა კაცი ჴელმწიფის კარზე უნდა იდ\გეს
Line of ed.: 23     და არა მონასტერში.


Chapter: 76  
Line of ed.: 24   ქ. სჯულის მეფეთა ეკლესიათა აღშენებისათვის და
Line of ed.: 25   კურთხევისათვის


Paragraph: 231.  
Line of ed.: 26        231. ქ. რომელსაცა ენებოს აღშენება ეკლესიისა, დიდი ანუ
Line of ed.: 27     მცირე, ნებითა და შეკითხვითა მის ალაგის ებისკოპოზისათა აღა\შენონ.
Line of ed.: 28     მაგრამე გასინჯონ ეფისკოპოზმან, თუ შეუძლია აშენება ეკ\ლესიისა
Line of ed.: 29     კარგა. ებისკოპოზმა აღმშენებელსა მას ეს პირობა უნდა
Line of ed.: 30     დაადებინოს და ასე საქმე უნდა გაურიგოს იმ საყდარსა: პირვე\ლად,
Line of ed.: 31     რომე, სანამდი ის ეკლესია იყოს, მას ზეთი არ დააკლდეს:
Line of ed.: 32     საყდრის შესავალიც გაურიგოს, რომე, რომელიც მღდელი იქ
Line of ed.: 33     სწირევდეს და ილოცევდეს, იმისის შესავლით იზრდებოდეს იგი
Line of ed.: 34     და ცოლი და შვილი მისი.

Page of ed.: 184  
Line of ed.: 1        ებისკოპოზმან უბრძანოს ერთა ქრისტიანეთა, რომ იმ საყ\დარში
Line of ed.: 2     მიხვიდოდით სალოცავად და საწირავად. რა ესრეთ ყუელა
Line of ed.: 3     გაურიგოს, მაშინ უნდა ჯვარი შიაქმნევინოს ხისა, გაგზავნოს და,
Line of ed.: 4     სადაც ეკლესიისა აღშენება უნდა, იქ, იმ ალაგზედ დაადგმევინოს
Line of ed.: 5     ის ჯვარი. და მაშინ მოყუნენ საძირკუელსა და შენებასა
Line of ed.: 6     ეკლე/სიისა.

Line of ed.: 7        რაჟამს დაძველდეს, კიდევ მანვე უნდა განაახლოს. ესრეთ
Line of ed.: 8     უნდა განუწესოს იმ ალაგის ებისკოპოზმან იმ ეკლესიის აღმაშე\ნებელისაგან.
Line of ed.: 9     იმ ალაგის ბატონმაც უნდა, რომელიც იმ ეკლესიის
Line of ed.: 10     წესი და რიგი იყოს, ის სამკაული გაუკეთებინოს, კაციც გაუჩე\ნინოს,
Line of ed.: 11     რომე ეკლესიის სამკაული არა დაეკარგოს რა. როდისაც
Line of ed.: 12     ესეები ასრე გაურიგონ, მერმე მოყუნენ და აღაშენონ ეკლესია.


Manuscript page: 95v 
Line of ed.: 13   ქ. სჯული მეფეთა, დამნაშავენი კაცნი ეკლესიათა
Line of ed.: 14   რომ შეიხვეწებიან


Paragraph: 232.  
Line of ed.: 15        232. ქ. ესრეთ ვბძანებთ: ვინცავინ დამნაშავენი კაცნი საყ\დარსა
Line of ed.: 16     შეეხვეწნენ, არას კაცს იმასთან ჴელი აღარა აქუს. უკეთუ
Line of ed.: 17     ვინმე მივიდეს და საყდრის შეხვეწილი კაცი გამოაგდოს ანუ ეკ\ლესიიდამ
Line of ed.: 18     კარზე გამოიყუანოს ძალად, თუ ასე ქნას ვინმე, ის კაცი
Line of ed.: 19     ვითარცა ეკლესიისა მკრეხველ, ესრეთ განიპატიჯოს.

Paragraph: 233.  
Line of ed.: 20        233. ვინცავინ ეკლესიასა შინა ღ̃თისა შეხვეწილი კაცი
Line of ed.: 21     გამოიყუანოს ძალად, ის კაცი დაიჭირონ, სცენ, გაკრიჭონ და ექ\სორია
Line of ed.: 22     უყონ.

Paragraph: 234.  
Line of ed.: 23        234. ქ. რასაც მონასტრის მამულში, ქალაქს გარეთ, შეეხვე\წოს
Line of ed.: 24     ვინმე დაჭირებული კაცი, ვერავინ რას აწყენს. უკეთუ შეხვე\წილი
Line of ed.: 25     იგი კაცი იარებოდეს მონასტრის სახლებშია, აბანოშია,
Line of ed.: 26     ბაღშია, მეედანშია, რასაც ალაგს მონასტრისაში, ვერავის ძალ-უც
Line of ed.: 27     იმისი დაჭერა, ვერცავინ ძალად გამოიყუანს.

Line of ed.: 28        და ვინცავინ შეიხვეწოს ეკლესიაში, თან ნურაფერს იარაღს
Line of ed.: 29     ნუ შეიტანს, ნურცა დანასა, არამედ იმ ეკლესიის ებისკოპოზს მი\აბაროს
Line of ed.: 30     იარაღი. ეკლესიაში ნურცარასა სჭამს, ნურცარას სვამს
Line of ed.: 31     და ნურც დაიძინებს.

Line of ed.: 32        არა ყოველსა ეკლესიასა შინა შეხვეწილი კაცი მორჩების,
Line of ed.: 33     არამედ, რომელიცა იმ ალაგის პირველი ეკლესია არის, ანუ სა\მიტრაპოლიტო
Line of ed.: 34     და საებისკოპოზო, ანუ ჴელმწიფის კარის საყდა\რია.
Line of ed.: 35     ამათ შინა შეხვეწა მოარჩენს კაცთა.

Paragraph: 235.  
Page of ed.: 185  
Line of ed.: 1        235. ქ. ვისაც რომ კაცი წაუიდეს და ეკლესიასა შინა შესა\ხვეწრად
Line of ed.: 2     მივიდეს, იარაღით შეკაზმული, ეკლესიათა მოწესეთა საყ\დრიდამ
Line of ed.: 3     გარეთ გამოაგდონ. უკეთუ ძალად დგომა მოინდომოს,
Line of ed.: 4     ავად მოეპყრან და გამოაგდონ.

Line of ed.: 5        ხოლო უკეთუ იმ მონასტერშია დადგეს ის Manuscript page: 96r  კაცი და
Line of ed.: 6     იქიდამ თავის ბატონს წყენა დაუწყოს და არც თავისი თავი მის\ცეს
Line of ed.: 7     ყმადა, და მისი ბატონი რომ მივიდეს, სადაც თავისი კაცი
Line of ed.: 8     არის, იქ მოკლას ის კაცი, ვერავინ რას შეუა.

Paragraph: 236.  
Line of ed.: 9        236. ქ. ნურცა კაცსა მას, რომელიცა ეკლესიასა შინა შეიხ\ვეწა,
Line of ed.: 10     ძალად გამოიყუანს ვინმე, არამედ კაცმან მან თავისი დანა\შაული
Line of ed.: 11     ყოველი ეკლესიისა მის მღდელსა აღუაროს, და მღდელმან
Line of ed.: 12     მან ის კაცი სასამართლოში მიიყუანოს; ასე მიიყუანოს, რომე არა\ვინრა
Line of ed.: 13     აწყინოს. და მოსამართლემ სჯულიერად როგორც ბძა\ნოს,
Line of ed.: 14     ესრეთ ქნან.

Line of ed.: 15        უკეთუ ვინმე შეხვეწილის კაცისა ძალად გამოყუანა მოინდო\მონ
Line of ed.: 16     ეკლესიიდამე მღდლის მიის უნებურად, ის კაცი დაიჭირონ მო\სამართლეთა
Line of ed.: 17     და ასე სცენ, რომე მის ცემაშია თორმეტი კაცი
Line of ed.: 18     გამოიცვალოს და მაშინ გასინჯოს, თუ რომლის საქმისათვის შე\იხვეწა
Line of ed.: 19     ეკლესიასა შინა კაცი იგი.

Paragraph: 237.  
Line of ed.: 20        237. ქ. ღ̃თის მოყუარეთა ებისკოპოზთა, მღდელთა და გამ\გებელთ
Line of ed.: 21     ამას უბძანებ, რომე, რომელნიცა ეკლესიასა შეეხვეწნენ,
Line of ed.: 22     მათთვის ინაღლონ რამე და, რისაც მიზეზით იქ შეიხვეწა, ის სა\ხელდობივ
Line of ed.: 23     ათქმევინონ, და თავისი სახელიცა, რომე მოსამართლეს
Line of ed.: 24     მოაჴსენონ მისი სახელი და საქმე, თუ ამ მიზეზისათვის შემოიხვე\წათ.
Line of ed.: 25     და მოსამართლემ სჯულის კანონის ბძანებითა და სიმართ\ლითა,
Line of ed.: 26     მსგავსად საქმისა მისისა, ეგრეთ სამართალი უყოს. და რო\მელიც
Line of ed.: 27     შემხვეწელი კაცი თავის საქმეს ეკლესიას, მის მღდელს არ
Line of ed.: 28     გაანდობს, ის შემხვეწელი არ იქნების.


Chapter: 77  
Line of ed.: 29   [ქ.] უკეთუ ეპისკოპოზი ვინმე მიიცვალოს, მის საქონლის
Line of ed.: 30   წაღებისათვის


Paragraph: 238.  
Line of ed.: 31        238. ქ. ოცდამეათხუთმეტე კანონი მეექუსისა კრებისა ბძა\ნებს:
Line of ed.: 32     ეპისკოპოზი რომ Manuscript page: 96v  მიიცვალოს, მის საქონელზედა არა\ვის
Line of ed.: 33     აქუს უფლება, რომ წაიღოს ვინმე თავისთვის, არცა პატრი\არქსა,
Line of ed.: 34     არცა მეფესა, არცა ეკლესიის მის კრებულთა, არცა
Line of ed.: 35     მის ნათესავთა, არამედ კარგს მორწმუნეს კაცს მიაბარონ, რომე
Page of ed.: 186   Line of ed.: 1     კარგად შეინახონ. და რაჟამს ებისკოპოზი დაჯდეს საყდარსა მისსა
Line of ed.: 2     ზედა, ყველა უკლებ მას მიაბარონ საყდრისათვის.

Line of ed.: 3        [2381] ქ. ოცდა მეორე კანონი მეოთხის კრებისა ბძანებს:
Line of ed.: 4     ვერცა ერთსა ეკლესიისა მის მოწესეთა ძალ-უცთ, რა-თა, რაჟამს
Line of ed.: 5     მათი ებისკოპოზი მიიცვალოს, რომე მათი საქონელი წაიღონ რამე
Line of ed.: 6     თავისთვის. ვერცა იმათ ძალ-უცთ, ვისაც რომ მიაბარონ, რომე
Line of ed.: 7     თავისთვის დახარჯოს რამე მისგან __ სანამდის სხვას აკურთხევდენ,
Line of ed.: 8     ასე კარგად უნდა შეინახონ, არა დააკლონ რა.

Line of ed.: 9        უკეთუ ვინმე იმ ებისკოპოზის საქონელი წაიღოს, ვინმე ეკ\ლესიის
Line of ed.: 10     მის მოწესენი და კრებულნი იყუნენ, დაეყენნენ. ხოლო
Line of ed.: 11     უკეთუ ერის კაცნი იყუნენ, ანუ მისი ნათესავი, შეიჩვენენ.

Paragraph: 239.  
Line of ed.: 12        239. ქ. კანონსა ამას მართმადიდებელი ჴელმწიფე მანოელ
Line of ed.: 13     დაამტკიცებს და დასწერს სამეფოსა სჯულის კანონსა შინა ესრეთ:
Line of ed.: 14     რამეთუ, ოდეს მიიცვალოს ებისკოპოზი ვინმე, მისას ნურაკაცი
Line of ed.: 15     ნურას წაიღებენ, ნურც ჴელმწიფე, ნურც ერისკაცნი, ნურც მისი
Line of ed.: 16     ნათესავნი, ნურც მღდელნი და ნურც ეკლესიისა მის მოწესენი.


Chapter: 78  
Line of ed.: 17   ქ. სჯული სამეფო ფიცისათვის


Paragraph: 240.  
Line of ed.: 18        240. ქ. ეპისკოპოზნი, ეკლესიისა მოწესენი, დიდნი და მცი\რენი,
Line of ed.: 19     ვიდრე წიგნისა Manuscript page: 97r  მკითხველამდინ, ნურავინ დაიფიცავს
Line of ed.: 20     მოწმობითა. თუ ჴელჩართული თამასუქი არის, მისთვის ფიცი ჯერ
Line of ed.: 21     არს.

Paragraph: 241.  
Line of ed.: 22        241. ქ. სამეოცდამეათორმეტე ბძანება ლეონ ბრძნისა იტ\ყუის
Line of ed.: 23     ესრეთ: ყოველი თამასუქი და წერილი და შერიგება სყიდვა\გასყიდვისა
Line of ed.: 24     ანუ გაცულა რისამე, თუ წიგნი არის, ჴელჩართული
Line of ed.: 25     აქუს და ჯვარი ზის წიგნსა მას ზედა გამსყიდველისა და შემრიგე\ბელისაგან,
Line of ed.: 26     ჯერ არს მისი რწმუნება.

Paragraph: 242.  
Line of ed.: 27        242. ქ. ვინცავინ დაიფიცოს ყოვლის მპყრობლის ღ̃თისა მი\მართ,
Line of ed.: 28     იმას ძვირი არა შეემთხვევის რა მეფეთაგან უკეთუ ტყუ\ილად
Line of ed.: 29     დაიფიცა, მის პასუხს ღ̃თი მისცემს. და რომელმანცა და\იფიცოს
Line of ed.: 30     მეფის თავი გულითა მჴურვალითა, იგი არ იტანჯოს.

Line of ed.: 31        უკეთუ ვინმე დაჭერილი იყოს და ჯაჭვით შეკრული, და იმან
Line of ed.: 32     ჴელმწიფის თავი ტყუილად დაიფიცოს, მას ზიანი დაემართების:
Line of ed.: 33     რაზედაც საქონელზე რომ დაიფიცა, ის საქონელი რომ ღირდა,
Line of ed.: 34     დაეკარგება, სიმართლეც რომ ქონდეს, რადგან მეფის თავი ტყუ\ილად
Line of ed.: 35     დაიფიცა; ისიც დაეკარგება და ის კაცი ბაზარშიაც
Line of ed.: 36     შეარ/ცხვინონ.

Paragraph: 243.  
Page of ed.: 187  
Line of ed.: 1        243. ქ. რომლისაცა საქმისათვის რომ ჩიოდნენ ორი კაცნი
Line of ed.: 2     და ის საქონელი არ ჩნდეს, მოსამართლემ მისთვის ფიცი დადვას,
Line of ed.: 3     და რა დაიფიცოს, მერმე სამართალი ქნას.

Paragraph: 244.  
Line of ed.: 4        244. ქ. როდისაც რომ ბრძანოს მოსამართლემა ქურდისა
Line of ed.: 5     მის ფიცი, მივიდეს იგი და აიღოს წმიდა სახარება და დაიფიცოს.
Line of ed.: 6     მერმე გამოჩნდეს, რომე ტყუილად დაიფიცა, ენა მოსჭრან. და
Line of ed.: 7     ცრუ მოწამესაც უნდა ენა მოსჭრან.

Paragraph: 245.  
Manuscript page: 97v 
Line of ed.: 8        245. ქ. ერთმა კაცმა უთხრას მეორესა, ჩემი ვალი
Line of ed.: 9     გმართებსო, ან შემომფიცეო და ან მამეცო, მერმე იმან უთხრას,
Line of ed.: 10     შენ ასრე შემამფიცე, ცილისწამებით არა მთხოვდე, და მე ასრე
Line of ed.: 11     შემოგფიცავ, შენი არა მემართოს რა. ორთავ თუ ასე დაიფიცონ,
Line of ed.: 12     ერთმანეთან ჴელი აღარ აქუთ. რაც საუბარი სასამართლო რომ
Line of ed.: 13     იყოს, ეს სამართალი უთხარ, თუ ტყუიან, ვერ დაიფიცვენ და
Line of ed.: 14     ამით გამოჩნდება.

Paragraph: 246.  
Line of ed.: 15        246. ქ. უკეთუ კაცსა ვისმე კაცზედ სასამართლო ჰქონდეს
Line of ed.: 16     და მოწამე არა ყუანდეს, უარობდეს, არა მმართებს რაო, იმ კაცმა
Line of ed.: 17     უთხრას, შემომფიცეო, ის კაცი მიყუეს საფიცრად საყდარშია და
Line of ed.: 18     დამფიცებელმა ესრეთ უთხრას, მოიცადე, მე გამოგიჩენო, და დასაფი\ცად
Line of ed.: 19     აღარ მიუშვას, მასუკან თუ [არა] გამოაჩინოს, მისი სამართალი
Line of ed.: 20     დაეკარგება და ვეღარც დააფიცებს; მოსამართლემ გამოაგდოს,
Line of ed.: 21     რომე გამტყუნდა და ვეღარცარა გამოაჩინა.

Paragraph: 247.  
Line of ed.: 22        247. უკეთუ კაცმან ანუ დედაკაცმან, ანუ ყმაწვილმან და\იფიცოს
Line of ed.: 23     რაზედმე სიმართლით, დაიჯერება.

Paragraph: 248.  
Line of ed.: 24        248. ქ. უკეთუ კაცმან იჩივლოს, ამ კაცს ჩემი ვალი მართებ\სო,
Line of ed.: 25     და იმ კაცმა უარყოს. უკეთუ შემწამებელმან მოწამე იშოვნოს,
Line of ed.: 26     რომე იმ კაცს ვალი ემართოს, ორი ზომა ვალი უნდა მისცეს.

Line of ed.: 27        ხოლო უკეთუ მოვალემ უთხრას, შენ შემამფიცე, რომე შენი
Line of ed.: 28     ვალი მემართოს, და, რასაც დაიფიცავ, მოგცემო, და პატრონი და\აფიცოს,
Line of ed.: 29     თუ დაიფიცა, თავის ვალი ერთიორად უნდა მისცეს,
Line of ed.: 30     ამისთვის რომე თავის საქონელზე რატომ დააფიცა.

Paragraph: 249.  
Line of ed.: 31        249. ქ. კაცსა რომ სხვისა ემართოს რამე და იმან დაიფი\ცოს,
Line of ed.: 32     რომ აღარა მმართებს რაო, და გამოერთმევინოს და მასუკან
Line of ed.: 33     კიდეც დაიფიცოს, მოსამართლემ ეს სამართალი უყოს, რომე, რაც Manuscript page: 98r 
Line of ed.: 34     მიეცეს თავისი ვალი, ის ისევ გამოართოს და დაფიცებულს
Line of ed.: 35     კაცს მისცეს, რომ გამორთმეულზე დააფიცა.


Chapter: 79  
Page of ed.: 188  
Line of ed.: 1   ქ. მემკვიდრეს კაცს რომ ყმაწვილი შვილი დარჩეს, რომ
Line of ed.: 2   მამულის მოვლა არ შეეძლოს, ვექილი უნდა დაუყენოს


Paragraph: 249*.  
Line of ed.: 3        249*. ქ. ობოლსა მას ყმაწვილსა ბატონმა მისმა ასეთი კაცი
Line of ed.: 4     უნდა მოუყენოს ვექილად, რომე მდიდარი კაცი და შვილიანი იყოს,
Line of ed.: 5     როგორც თავის შვილს, ისე უნდა მოუაროს, რამეთუ იმ ობლის
Line of ed.: 6     მამის ალაგს იქნება განმგებელი იგი.

Paragraph: 250.  
Line of ed.: 7        250. ქ. ყრუ და მუნჯი განმგებელად არ დაიყენება.

Paragraph: 251.  
Line of ed.: 8        251. ქ. უკეთუ ვექილმან მან ყრმისამან საქონელი მოიპაროს,
Line of ed.: 9     ერთიორად მისცეს ყრმასა მას.

Paragraph: 252.  
Line of ed.: 10        252. ქ. მჴედარი, რომელიც დავთარში დაწერილია, ლაშ\ქრად
Line of ed.: 11     რომ წავიდეს და მოვიდეს, ის ვექილი აღარ უნდა იქნას,
Line of ed.: 12     აღარც ყმაწვილის გამდლად დაიყენება.

Paragraph: 253.  
Line of ed.: 13        253. ქ. ყოველი ვექილი, როდისაც რომე ოცდახუთის წლისა
Line of ed.: 14     იყოს, მაშინ დააყენონ, და არა უმცროსი.

Paragraph: 254.  
Line of ed.: 15        254. ქ. უკეთუ კაცმან საქონელი იპოოს, ანუ მისმა შვილმა,
Line of ed.: 16     ანუ მისმა ყმამა, ჴნულში ან ბოსტანში, ან ვენაჴში, ან სხვის
Line of ed.: 17     სახლში, ნახევარი ალაგის პატრონისა არის და ნახევარი მპოვნე\ლისა.
Line of ed.: 18     უკეთუ თავის ალაგში იპოოს ვინმე, მისია, ჴელი არავისა
Line of ed.: 19     აქუს.

Paragraph: 255.  
Line of ed.: 20        255. ქ. უკეთუ საქონელი იპოოს ვინმე საბატონოს ალაგშია
Line of ed.: 21     ან საქვეყნოს ალაგშია, ანუ სასაფლაოს ვისაშიმე, ნახევარი მეფისა
Line of ed.: 22     არის, ნახევარი მპოვნელისა. თუ საქვეყნოს ალაგში იპოვნოს, მე\სამედი
Line of ed.: 23     იმ ალაგის ბატონისა არის და სხვა მპოვნელისა. თუ ვინმე
Line of ed.: 24     იპოვნოს და დამალოს, სულ მეშისათვინ წაართვან.

Paragraph: 256.  
Manuscript page: 98v 
Line of ed.: 25        256. უკეთუ ვინმე სახლი გაყიდოს და იმ სახლში
Line of ed.: 26     თავის პატრონს ოქრო შეენახოს და დავიწყებოდეს, როდისაც
Line of ed.: 27     რომ იმ სახლის მსყიდველმა ის ოქრო იპოოს, იმავ უწინდელს
Line of ed.: 28     პატრონს მისცეს ის ოქრო.


Chapter: 80  
Line of ed.: 29   ქ. ეკლესიის მკრეხელთათვის


Paragraph: 257.  
Line of ed.: 30        257. ქ. ეკლესიის მკრეხველნი, რომელნიცა წავლენ ღამითა,
Line of ed.: 31     წმიდასა ტრაპეზსა შევლენ და მის სამკაულს მოიპარვენ, და\ბრმავდეს.
Line of ed.: 32     უკეთუ სიღარიბითა თვისითა დღისით მოიპარა ვინმე,
Line of ed.: 33     ის გამოერთვას, ასი ჯოხი კრან და გააგდონ.

Paragraph: 258.  
Page of ed.: 189  
Line of ed.: 1        258. ქ. უკეთუ ვინმე ერთი რამ მოიპაროს, რომე საყდრის
Line of ed.: 2     შესაწირავად უნდოდეს, და ჯერ არ შეეწიროს, ის ვითარცა ეკლე\სიის
Line of ed.: 3     მკრეხველნი, ესრეთ არ განიკითხვიან, არამედ ვითარცა
Line of ed.: 4     ქურდნი, ეგრეთ განიკითხონ, ამისთვის რამეთუ ერთს კაცს რომე
Line of ed.: 5     ამანათად მიბარებული ქონდეს რამე და იმან საყდარში შეინახოს,
Line of ed.: 6     იმისი ქურდი ეკლესიის მკრეხველი არ არის, არამედ ქურდია.

Paragraph: 259.  
Line of ed.: 7        259. ქ. უკეთუ ვინმე ეკლესიის შეწირული საქონელი მოიპა\როს,
Line of ed.: 8     რადგან მისი შეწირულია, საყდრის გარეთაც რომ მოიპა\როს,
Line of ed.: 9     ქურდსა მას საყდრის მკრეხველი ეწოდების, ამისთვის რომე
Line of ed.: 10     არის რომელიმე საქონელი, რომე საყდრის შეწირული არის, ვი\თარცა
Line of ed.: 11     ხატები სახლში, ვისაც უსვენია იმგვარი, მისთვის სჯული
Line of ed.: 12     ესრეთ ბძანებს: რადგან საყდრის შეწირული საქონელი არ არის,
Line of ed.: 13     მისი ქურდი ეკლესიის მკრეხველი არ არის, არამედ ქურდია;
Line of ed.: 14     იმას ეცეს, გაიკრიჭოს და ექსორია ექნას.

Paragraph: 260.  
Manuscript page: 99r 
Line of ed.: 15        260. ვენაჴისა, ბაღისა და ყანის ღობე ვისაც გაკე\თება
Line of ed.: 16     უნდოდეს, მეზობლის ღობეზედ ექუსის ფეჴის სიგრძე შორს
Line of ed.: 17     შემოავლოს.

Paragraph: 261.  
Line of ed.: 18        261. ქ. უკეთუ თავის შუა ეზოში ხე ედგას ვისმე და იმისმა
Line of ed.: 19     ფესუმა მეზობლის სახლის საძირკველს ავნოს რამე, ბრძანებითა
Line of ed.: 20     მთავრისათა ძირითურთ აღმოიფხურას.


Chapter: 81  
Line of ed.: 21   ქ. სახლის აშენებისათვის ლეონ ბრძენი ბრძანებს:


Paragraph: 262.  
Line of ed.: 22        262. ქ. უკეთუ ვინმე სხვის კაცის ალაგზედ სახლი ააშენოს
Line of ed.: 23     მაღალი და იმ კაცის სახლი დაბალი იყოს, სახლი იგი დაბალი
Line of ed.: 24     მაღლის სახლის უფალი იქნება, ამისთვის რომე სჯულის კანონი
Line of ed.: 25     ბძანებს, რათა იყოს მონად მაღალი სახლი დაბლისა მის, ამის\თვის
Line of ed.: 26     რომე მეზობლის მავნებელ იქმნება.

Line of ed.: 27        ხოლო უკეთუ სხვის საყანეს მიწაში სახლი ააშენოს ვინმე
Line of ed.: 28     უპატრონოდ, სანამდის იმ სახლს ისევ დააქცევდეს ამშენებელი
Line of ed.: 29     იგი, ის სახლი მიწის პატრონისა არის. და როდისაც რომ და
Line of ed.: 30     აქცევს, თავის ხე-ტყეს წაიღებს, სხვა არა ერგება რა, ამისთვის
Line of ed.: 31     რომ პატრონის უნებლივ ააშენა.

Paragraph: 263.  
Line of ed.: 32        263. ქ. ვინცავინ თავის ალაგში თავის სახლს აღამაღლებს,
Line of ed.: 33     ვერავინ დაუშლის, მაგრამე ასრე ნუ აამაღლებს, რომე მეზობელს
Line of ed.: 34     დაუშალოს, ანუ ასრე აღამაღლოს, დაიქცეს და მეზობლის სახლს
Page of ed.: 190   Line of ed.: 1     დაეცეს და წაუჴდინოს რამე. თუ ესრეთ იქმნას, იმ კაცს მოსა\მართლესთან
Line of ed.: 2     პასუხად საჩივარი ექნება და გაუგონოს.

Paragraph: 264.  
Line of ed.: 3        264. ქ. უკეთუ სახლი ვისიმე დაიქცეს და იმავ ალაგზედ სხვა
Line of ed.: 4     მაღალი სახლი ააშენოს, ასეთი რომე მეზობელს სინათლე დაუჭი\როს
Line of ed.: 5     ან სხვარიგათ რამე საწყენი იყოს Manuscript page: 99v  მეზობლისა, იმ კაც\მან
Line of ed.: 6     მოსამართლესთან უნდა იჩივლოს, და მოსამართლემ, როგორც
Line of ed.: 7     პირველ ყოფილიყოს, ისრევ გაუკეთებინოს.

Paragraph: 265.  
Line of ed.: 8        265. ქ. ვინცავინ საქვეყნოს ადგილზედ სახლი ააშენოს, რომე
Line of ed.: 9     ის სახლი ქალაქს აწყენდეს, ან მეზობელსა, ისევ უნდა მოშალოს;
Line of ed.: 10     წელიწადსაც რომ გაევლოს, __ მაშინცა, რომე მეფესაც დასტური მი\ეცეს,
Line of ed.: 11     მაშინც უნდა მოშალოს.

Paragraph: 266.  
Line of ed.: 12        266. ქ. უკეთუ ვისიმე იყოს სახლი თახჩითა, ფანჯარითა
Line of ed.: 13     სასინათლოთ შემკული, და სხვამ კაცმან მისთან ასეთი სახლი ააშე\ნოს,
Line of ed.: 14     რომე პირველსა მას სახლსა ავნებდეს, თახჩასა და სასინათ\ლოს
Line of ed.: 15     დაუჭერდეს, სჯულიერი სამართალი ეს არის, რომე, რომელ\საც
Line of ed.: 16     პირველს სახლს ახლის სახლის აშენებით სასინათლო დაეჭი\როს,
Line of ed.: 17     ნუ აშენდების. ნურცა ვინ საწყლეს მილს ასე დაუდებს ვინ\მე,
Line of ed.: 18     რომ მისი ბინის წყალი მეზობელს ბანზედ მისდიოდეს და
Line of ed.: 19     ნუცა უმაღლესად აღამაღლებენ.

Paragraph: 267.  
Line of ed.: 20        267. ქ. რომელმაც მეზობლის სახლზედ სამზარეულო და მა\რანი
Line of ed.: 21     ააშენოს, უჯერო არის, რამეთუ იმ მეზობლის ძვირის შესა\მთხვევი
Line of ed.: 22     საქმე არის, ამისთვის რომე ყოვლისა ნათესავისა კაცნი
Line of ed.: 23     იქ შეკრბებიან, __ ყოველთვის მართებულია, რომ მეზობლის სახლზედ
Line of ed.: 24     შორს ააშენონ.


Chapter: 82  
Line of ed.: 25   ქ. ნადირს რომ დასჭრიან, ვისია


Paragraph: 268.  
Line of ed.: 26        268. ქ. ყოველი გარეული ნადირი __ მელი, ირემი, კურდღე\ლი,
Line of ed.: 27     შველი და სხვა ნადირი __ ვინცავინ უწინ დაკოდოს, მისი არის.


Chapter: 83  
Line of ed.: 28   ქ. ზღვის კუნძულისა და მდინარისათვის


Paragraph: 269.  
Line of ed.: 29        269. კუნძული, რომელიცა იქმნების ზღვაში, შუაზედ
Line of ed.: 30     ალაგი დარჩების, ვინცავინ Manuscript page: 100r  იმ შუაზედ ალაგს პირველად
Line of ed.: 31     დაიჭერს, ის ალაგი მისი იქნება და სხვას ველი არავისა აქუს.

Line of ed.: 32        ხოლო მდინარეს შუაზედ თუ ალაგი დარჩეს, ვისიც გაღმით
Line of ed.: 33     და გამოღმით სოფლებია, ორთავ შუა უნდა გაიყონ ის ალაგი.

Page of ed.: 191  
Line of ed.: 1        უკეთუ წყალი ერთის ალაგისაკენ მივარდეს, და სადეთაც რომ
Line of ed.: 2     ჴმელი დარჩების, ის ალაგი მისი მჴრისა არის, ამისთვის რომე
Line of ed.: 3     წყალს სარწმუნოება არა აქუს, დღეს იქით გარდავარდა, ხვალ
Line of ed.: 4     აქეთეე გარდმოვარდება.


Chapter: 84  
Line of ed.: 5   ქ. იარაღის მკეთებელისათვის


Paragraph: 270.  
Line of ed.: 6        270. ქ. ვინცავინ ჴმალს აკეთებდეს ან ფარსა, ან შუბსა, გინა
Line of ed.: 7     ისარსა და სხვასა ესევითართა იარაღსა, სამეფოს მუშაობაში ესენი
Line of ed.: 8     არ გაიყუანებიან. ეგრეთვე აქიმი და მხატვარი განთავისუფლე\ბულნი
Line of ed.: 9     არიან.


Chapter: 85  
Line of ed.: 10   ქ. მალისა აღებისათვის


Paragraph: 271.  
Line of ed.: 11        271. ქ. თუ ვინმე ბატონმა გაათარხნოს მალზედა, სახლში
Line of ed.: 12     ერთს კაცს აპატივებს, თუ სამკუიდროთ გაუთარხნებია, მის სახ\ლის
Line of ed.: 13     კაცს აპატივებდა, ქალის ნათესავს კი არა __ მას ეგრეთვე
Line of ed.: 14     გა/მოართონ.


Chapter: 86  
Line of ed.: 15   ქ. სამეფოს ბეგრისათვის


Paragraph: 272.  
Line of ed.: 16        272. ქ. ბეგარა კაცის თავზედ არ არის, არამედ კაცის სა\ქონელზედა.
Line of ed.: 17     ესრეთ შვენის იმ ალაგის განმგესა და მოსაქმესა,
Line of ed.: 18     კარგად გასინჯოს, ცოდვა არა ქნას, კაცის საქონელი მართალი
Line of ed.: 19     შეიტყოს და ბეგარა ისე აიღოს.


Chapter: 87  
Line of ed.: 20   ქ. ქვის მოჭრისათვის


Paragraph: 273.  
Line of ed.: 21        273. ქ. რომელმანცა სხვის ალაგში ქვა მოსჭრან, რაც მო\სჭრან,
Line of ed.: 22     ათისთავი სამეფოდ აიღონ Manuscript page: 100v  და კიდევ ათისთავი იმ
Line of ed.: 23     ალაგის პატრონს მისცენ, და სხვა ქუის მომჭრელისა არის.


Chapter: 88  
Line of ed.: 24   ქ. ბაჟისათვის


Paragraph: 274.  
Line of ed.: 25        274. ქ. ყოვლის კაცის მართებული ეს არის, რომ იმ ალაგის
Line of ed.: 26     ბატონს ბაჟს მისცემდნენ.


Chapter: 89  
Line of ed.: 27   ქ. ელჩისათვის


Paragraph: 275.  
Line of ed.: 28        275. უკეთუ ელჩი ვინმე მოვიდეს, უცხო ნათესავი, და იმათ
Line of ed.: 29     თავის ქუეყნიდამ საქონელი მოყუესთ, იმათ ბაჟი უნდა გამოარ\თვან.
Line of ed.: 30     და იმ ალაგს თუ რამ იყიდონ და წაიღონ, იმაზე ბაჟი არ
Line of ed.: 31     აიღება.


Chapter: 90  
Page of ed.: 192  
Line of ed.: 1   ქ. ბაჟის მოპარვისათვის


Paragraph: 276.  
Line of ed.: 2        276. უკეთუ ბაჟი ვინმე მოიპაროს, მებაჟეს თავისის სა\ქონლის
Line of ed.: 3     ბაჟი არ მისცეს, მებაჟემ ხუთს წლამდის თუ გამოართო
Line of ed.: 4     ერთიორად, კარგია, თუ არადა, ხუთს წელიწადს უკან ვეღარა
Line of ed.: 5     სთხოვს, ვეღარც გამოართომს.

Line of ed.: 6        ქ. სამკუიდრებელის საქონლის დამკუიდრებისათვის

Paragraph: 277.  
Line of ed.: 7        277. ქ. უკეთუ ყუანდეს ვისმე კაცსა შვილი, ვაჟი ან ქალი,
Line of ed.: 8     ისინი იქნებიან მემკუიდრენი და დამკუიდრებულნი თავისის
Line of ed.: 9     მამისა და დედისა საქონლისანი.

Line of ed.: 10        უკეთუ მამა ამათი მოკუდეს და დარჩეს მას მამა და ძმა, ესე\ნი
Line of ed.: 11     ვერ დაიჭერენ იმის საქონელსა, არამედ __ მისნი შვილნი. ვინ
Line of ed.: 12     იცის, რომ ანდერძი შვილზედ არა ქნას ამათმა მამამან, მაშინც
Line of ed.: 13     შვილები დაიმკვიდრებენ მათ სამკუიდრებელსა.

Paragraph: 278.  
Line of ed.: 14        278. ქ. უკეთუ კაცსა ვისმე ყუანდეს ორი ვაჟი, ერთი ნა\ქორწილევი
Line of ed.: 15     და შვილიანი და მეორე უცოლო, რომელსაც რომ
Line of ed.: 16     შვილი ყავს, ის კაცი მოკუდა და მისი Manuscript page: 101r  შვილი დარჩა, რო\დისაც
Line of ed.: 17     რომ მოკუდება ყმაწვილის პაპა, რაც რომ საქონელი დარ\ჩება,
Line of ed.: 18     ის ყმაწვილი და ბიძა იმისი მუა გაიყოფენ, ვაჟია თუ ქალი
Line of ed.: 19     მისი შვილი.


Chapter: 91  
Line of ed.: 20   ქ. ზითევისათვის


Paragraph: 279.  
Line of ed.: 21        279. ქ. როდისაც გაზითავს მამა თავის ქალსა, თუ მაშინვე
Line of ed.: 22     მამა-შვილნი ასე შერიგდენ, რომ მამამ უთხრას ქალსა, რომე, რაც
Line of ed.: 23     მართებულია შენთვის, ზითევს მოგცემ და სხვას ჩემ საქონელთან
Line of ed.: 24     ჴელი ნუ გაქუსო, ასე რომ შერიგდენ, მაგრამ სჯული ამ შერიგე\ბას
Line of ed.: 25     არ ირწმუნებს, და არც ის ქალი ამ საქმეზე დადგება.

Line of ed.: 26        როდესაც რომ მამამისი მოკუდება უანდერძოდ, ისქალი თა\ვის
Line of ed.: 27     ზითევს მიიტანს და თავის მამის საქონელთან დასდებს, და
Line of ed.: 28     სხვათ თავის ძმებთა და დებსაც მოატანინებს თავთავის ზითევსა.
Line of ed.: 29     იმ ზითევებსა და თავის მამის საქონელსა ყუელანი, ძმები თუ დები,
Line of ed.: 30     ყუელას სწორად გაიყოფენ.

Line of ed.: 31        უკეთუ მამამან მათ სიკუდილის დროს ანდერძი ქნა და ესრეთ
Line of ed.: 32     ეწერა, რომ ქალები თავის ზითევს დასჯერდენ და სხვას ჩემს სა\ქონელთან
Page of ed.: 193   Line of ed.: 1     ჴელი არა აქუთო, იმას უნდა დასჯერდენ. და თუ ზი\თევი
Line of ed.: 2     არა აქუს და არ მისცემია, საქონელი უნდა გაუყონ.


Chapter: 92  
Line of ed.: 3   ქ. იგავი


Paragraph: 280.  
Line of ed.: 4        280. ქ. ერთმა კაცმა თავის ქალს ზითევი მისცა, და მისი
Line of ed.: 5     ქმარი ღარიბი იყო, მისი ზითევი ქმარმა დაუხარჯა. მასუკან ქა\ლის
Line of ed.: 6     მამა მოკუდა. ქალმა თქუა: წავალ ჩემს ძმებთან და მამის ჩე\მის
Line of ed.: 7     საქონლის წილს დავიდებო. ძმებმა ეს უთხრეს თავის დასა:
Line of ed.: 8     წადი, შენი ზითევი მოიტანე და ყუელა სწორედ გავიყოთო. იმისი
Line of ed.: 9     ზითევი მის ქმარს Manuscript page: 101v  დაეხარჯა და სადიდაღმე მოიტანდა
Line of ed.: 10     ზითევსა? მივიდა ის ქალი და თავის ქმარს შესჩილვა. ამაზედ რა
Line of ed.: 11     სამართალი უნდა იქნას?

Line of ed.: 12        სჯული ესრეთ ბძანებს: რამეთუ იმ ქალს, რომელიც ზითევი
Line of ed.: 13     მიეცა, მისი საკუთარი იყო, როდისაც მისი ქმარი მის ზითევს
Line of ed.: 14     ხარჯევდა, იმ ქალმა თუ არა უთხრა რა ზითევის დაუხარჯა\ობისა,
Line of ed.: 15     ანუ მოსამართლესთან არ მივიდა თავის ზითვის საჩივლელად,
Line of ed.: 16     სიმტყუვნე იმ ქალს დაედება. რაც რომ საქონელი იმ ქალის მამას
Line of ed.: 17     დარჩა, ის ასე უნდა გაიყონ: რაც რომ იმ ქალს ზითევი მისცემია
Line of ed.: 18     მამისაგან, რამდენიც იმ ქალის ძმები და დები არიან, ყუელამ იმ\დენ-იმდენი
Line of ed.: 19     მამის საქონლიდამ დაიჭირონ; და რაც იმას გარდარ\ჩეს,
Line of ed.: 20     ის ყუელამ სწორედ გაიყონ. მისი წილი იმ ქალსაც უნდა მის\ცენ.
Line of ed.: 21     და თუ არა გარდარჩა რა თავისის მამის სამკუიდრებელისა\გან,
Line of ed.: 22     თავისი წილი იმას წაუღია, სხვა ჴელი აღარა აქუს რა.

Line of ed.: 23        ხოლო უკეთუ ის ქალი თავისავ ზითვით მამასთან ყოფილი\ყოს
Line of ed.: 24     და ჯერ არ წაეყუანოს, და ზითევიც ჴელთ ქონდეს, თუ იმ
Line of ed.: 25     ქალმა შეატყობინა თავის მამასა, რომე ამ ჩემს ზითევს ჩემი ქმარი
Line of ed.: 26     მიხარჯავს, მომეჴმარე, უთხარი, რომე ზითევი არ დამიხარჯოს, და
Line of ed.: 27     მისმა მამამ არა ინაღლოს რა ზითვის დახარჯვისა, არც არა უთხ\რას
Line of ed.: 28     მის ქმარსა, და ის ზითევი მისმა ქმარმა დაუხარჯოს, რად\გან
Line of ed.: 29     ქალმა უთხრა მამასა ზითვისა დაუხარჯაობისა და არას მო\ეჴმარა,
Line of ed.: 30     მაშინ თავის მამის საქონელს მიეახლება ის ქალი, და ვი\თარცა
Line of ed.: 31     სხვანი ძმანი და დანი, ეგრეთვე-ეს აიღებს თავის მამისა
Line of ed.: 32     საქონლის წილსა, ამისათვის რამეთუ მიზეზი თავის მამას დაადვა
Line of ed.: 33     იმ ქალმა, რომ Manuscript page: 102r  თავისის ზითვის ხარჯვაც შეატყობინა და
Page of ed.: 194   Line of ed.: 1     არას მოეჴმარა, არამედ მიუშვა და დაახარჯვინა, __ ამისთვის და\ედების
Line of ed.: 2     წილი.

Paragraph: 281.  
Line of ed.: 3        281. ქ. ყრუ იყოს, უნდა მუნჯი, თავის მამისა და დედის
Line of ed.: 4     სამკუიდრებელისაგან ითხოვს და კიდეც დაიმკვიდრებს.


Chapter: 93  
Line of ed.: 5   ქ. ცოლ-ქმარი სიკუდილის დროს საქონლის
Line of ed.: 6   დამკუიდრებისათვის


Paragraph: 282.  
Line of ed.: 7        282. ქ. უანდერძოდ თუ მოკუდეს ვინმე, ქმარი ან ცოლი, და
Line of ed.: 8     შვილი არ დარჩეს, არც მამა და დედა, არცა ძმა და სხვა ნათესა\ვი,
Line of ed.: 9     არც კაცისა და არც ქალისა, არამედ მარტო ცოლ-ქმარნი იყუ\ნენ,
Line of ed.: 10     თუ ქმარი მოკუდა, მის საქონელს მისი ცოლი დაიმკვიდრებს,
Line of ed.: 11     თუ ცოლი მოკუდა, მის საქონელს მისი ქმარი დაიმკუიდრებს. ქორ\წილის
Line of ed.: 12     უკან რომ ორი თვის მეტი არ დასცალდესთ ერთად, მა\შინც
Line of ed.: 13     ასრე უნდა ქნან.

Paragraph: 283.  
Line of ed.: 14        283. ქ. ავად რომ გახდეს ვინმე და კუდებოდეს, ჯერ რომ
Line of ed.: 15     ჭკუა კარგად ჰქონდეს და თვითან დასწეროს ანდერძის წიგნი და
Line of ed.: 16     დაიფიცოს რომე, რაც ამაში არ დამიწერია, მის მეტი საქონელი
Line of ed.: 17     არა მაქუსო, ორი შვილი დარჩა და ის საქონელი შვილებს გაუყო,
Line of ed.: 18     ორთავე იმ საქონლის საჩივლელად მოსამართლესთან არ უნდა მი\ვიდნენ,
Line of ed.: 19     ამისთვის რომე მამას მიუცემია, მოსამართლეს ჴელი აღარ
Line of ed.: 20     აქუს.

Line of ed.: 21        უკეთუ ერთი ძმა მივიდეს მოსამართლესთან და მოაჴსენოს,
Line of ed.: 22     სხვა საქონელიც ბევრი ქონდა მამაჩემსა და მე წილი არ დამი\დვესო,
Line of ed.: 23     __ თუ ასე იჩივლოს, რომელიც სხვა წილი ერგო მისის მამისა
Line of ed.: 24     საქონლისაგან, ისიც დაკარგოს.


Chapter: 94  
Line of ed.: 25   ქ. ბუნებით შვილის სამკუიდრებელისათვის


Paragraph: 284.  
Line of ed.: 26        284. ქ. უკეთუ ვისმე სჯულიერითა ქორწინებითა ქალთან
Line of ed.: 27     ყუანდეს შვილი, იმას ეწოდების ბუნებით შვილი, რამეთუ სჯული\ერითა
Line of ed.: 28     ქორწინებისაგან ყავს იგი. და სხვაც Manuscript page: 102v  ყუანდეს შვილი
Line of ed.: 29     ხასისაგან, ხასასთან რომ შვილი ყუანდეს, იმას უნდა მისცეს თა\ვისის
Line of ed.: 30     ყოვლის სამკუიდრებელისაგან მეათორმეტედი წილი.

Line of ed.: 31        ხოლო უკეთუ ხ[ა]სა ყუანდეს და მისთანა შვილი, არა ყუან\დეს,
Line of ed.: 32     იმ დედაკაცს უნდა მისცეს თავისის ყოვლის სამკუიდრებელი\საგან
Line of ed.: 33     მეათორმეტე წილი.

Page of ed.: 195  
Line of ed.: 1        უკეთუ სჯულიერისა ცოლისაგან შვილი არა ყუანდეს, და
Line of ed.: 2     აღარც მამა და დედა და ძმა ყუანდეს იმ კაცსა, და არცა
Line of ed.: 3     რა სხვა ნათესავი, ამას ბძანებს სჯული: თუ მართალი შვი\ლი
Line of ed.: 4     არა ყუანდეს, რაც რომ ქონდეს ყოველი სამკუიდრებელი
Line of ed.: 5     თავისი, ხასასთან რომ შვილი ყავს, იმას უნდა დაუმკვიდროს მამა\მან
Line of ed.: 6     მისმან, __ სხვა შვილი რომ აღარა ყავს, მაშინ ბუნებით შვილი
Line of ed.: 7     იმას დაერქმევა.

Line of ed.: 8        უკეთუ მამა მოუკუდეს და მას მამა და დედა დარჩეს, მისის
Line of ed.: 9     ყოვლის სამკუიდრებელისაგან ნახევარი მის მამასა და დედას მი\ეცემა
Line of ed.: 10     და ნახევარი, ხასასთან რომ შვილი ყავს, იმასა.

Line of ed.: 11        ხოლო უკეთუ კაცსა მას მართალი შვილი დარჩეს და თვი\თან
Line of ed.: 12     მოკუდეს უანდერძოდ, ხასასთან რომ შვილი ყავს, იმას სხვა
Line of ed.: 13     არა მიეცემა რა, არამედ თხუთმეტს წლამდინ თავისის მამის სა\ქონლით
Line of ed.: 14     უნდა იზრდებოდეს. და თხუთმეტს წელიწადს უკან, უკე\თუ
Line of ed.: 15     ის კაცი მდიდარი იყოს, მისის სამკუიდრებელისაგან წილი
Line of ed.: 16     იმასაც მიეცეს, ვითარცა ზემორ ვთქუით.

Line of ed.: 17        ხოლო უკეთუ ღარიბი იყოს და ღარიბს კაცს ყუანდეს ესე\ვითარი
Line of ed.: 18     შვილი, არცა მისგან გაიშვება ცარიელი, არამედ მისის
Line of ed.: 19     ყოვლის ფერის სამკუიდრებელისაგან მეექუსედი მიეცეს მას.


Chapter: 95  
Line of ed.: 20   ქ. შვილობილისათვის


Paragraph: 285.  
Line of ed.: 21        285. ქ. უკეთუ უანდერძო მოკუდეს ვინმე და დარჩეს ერ\\თი Manuscript page: 103r 
Line of ed.: 22     შვილი და ერთი შვილობილი, ყოველსა თავის მამისა სამკუიდრე\ბელსა
Line of ed.: 23     შვილი დაიმკუიდრებს, და შვილობილი რომ დარჩა, მისის
Line of ed.: 24     ყოვლის სამკუიდრებელისაგან მეოთხედი წილი მას უნდა მისცენ.

Line of ed.: 25        უკეთუ ის შვილობილი იმ ძმასთან არ დადგეს და სხვაგან
Line of ed.: 26     მოინდომოს წასულა, ნურასფერს ნურას გაატანს.


Chapter: 96  
Line of ed.: 27   ქ. უზითოს დედაკაცისათვის


Paragraph: 286.  
Line of ed.: 28        286. ქ. თუ ვინმე მოიყუანოს სჯულიერი ცოლი და მას ზი\თევი
Line of ed.: 29     არ მოჰყუეს, და ქმარი მოუკდეს დედაკაცსა მას, უკეთუ სამი
Line of ed.: 30     შვილი დარჩეს იმ დედაკაცთანა, თავისის ქრმის ყოვლისფერის სა\ქონლისაგან
Line of ed.: 31     მეოთხედი იმ დედაკაცს მიეცეს. თუ იმ კაცს ვალი
Line of ed.: 32     დარჩეს, პირველად ის ვალი გადასწყვიტონ და მერმე, რაც დარჩეს,
Line of ed.: 33     მეოთხედი მისცენ.

Line of ed.: 34        ხოლო უკეთუ უფრო ბევრი შვილები დარჩეს, ერთი წილი
Line of ed.: 35     იმ დედაკაცს მისცენ და სხვა მის შვილებს დარჩეს. დედაკაცს მას
Line of ed.: 36     რომ წილი მიეცა, იმას ნუ ხარჯავს, შეინახოს.

Page of ed.: 196  
Line of ed.: 1        ხოლო უკეთუ იმ დედაკაცს შვილი არ დარჩეს იმ კაცთანა,
Line of ed.: 2     რაც რომ წილი ერგება დედაკაცსა, მისი უფლება აქუს, რომე,
Line of ed.: 3     რაც უნდოდეს, უყოს. უკეთუ უწინვე ქმარმა თავის ცოლს საქო\ნელი
Line of ed.: 4     მისცეს რამე, ისიც თავის ქრმის საქონელში უნდა გარიოს
Line of ed.: 5     და ისე გაიყონ, წილი ისე აიღოს.

Paragraph: 287.  
Line of ed.: 6        287. ქ. მეცხრე ბძანება ლეონ ბრძნისა იტყუის: მათთვის,
Line of ed.: 7     რომელნიცა მოინდომებენ ეკლესიათა აღშენებასა, და რაჟამს მო\კუდეს
Line of ed.: 8     მაშენებელი იგი ეკლესიისა და ეკლესია დარჩეს გაუთავე\ბელი,
Line of ed.: 9     მათთვის ვბძანებთ: უკეთუ კაცმან მან, ეკლესიის მაშ\\ენე\ბელმან, Manuscript page: 103v 
Line of ed.: 10     ანდერძი ქნა, რომე, იმ ეკლესიის განსრულებამდინ რაც
Line of ed.: 11     ხარჯი მოუნდებოდეს, ყუელა ასე ანდერძის წიგნში დასწეროს,
Line of ed.: 12     მისმან საყოლმან ის უნდა ქნას.

Line of ed.: 13        ხოლო უკეთუ მოკუდეს და ანდერძი ვერა ქნას იმ საყდრის
Line of ed.: 14     გათავებისათვის, თუ იმ კაცს შვილი დარჩეს ერთი, ორი ან სამი,
Line of ed.: 15     ის ნაშენები ეკლესია მეოთხე შვილი შეიქნების. და თუ რამ იმ
Line of ed.: 16     კაცს საქონელი დარჩა, იმის ყოვლისაგან მეოთხედი ეკლესიისათვის
Line of ed.: 17     ასაშენებლად უნდა გარდადვან და ეკლესია იგი განასრულონ.

Line of ed.: 18        უკეთუ ოთხისაგან უფროსი შვილი დარჩეს, ეკლესია იგი
Line of ed.: 19     ერთ შვილად უნდა დააყენონ და მისის საქონლისაგან ერთი წილი
Line of ed.: 20     იმ ეკლესიისათვის უნდა მისცენ ასაშენებლად, ესრეთ ვბძანებთ.

Line of ed.: 21        უკეთუ იმ კაცს ერთი შვილი დარჩეს, იმ კაცის საქონლისა\გან
Line of ed.: 22     მიეცემის იმ ეკლესიას მეოთხედი; თუ ორი შვილი დარჩეს, მი\ეცემის
Line of ed.: 23     ეკლესიას ისევ მეოთხედი; თუ სამი შვილი დარჩა, კიდევ
Line of ed.: 24     მიეცემის ეკლესიას მას მეოთხედი.

Line of ed.: 25        ხოლო უკეთუ ოთხი შვილი დარჩა ანუ ხუთი, ეკლესია იგი
Line of ed.: 26     ერთ შვილად ჩავარდების, __ როგორც თავისის მამის საქონელი
Line of ed.: 27     შვილებმა გაიყონ, ეგრეთვე ერთი წილი იმ ეკლესიას უნდა მისცენ
Line of ed.: 28     ასაშენებლად.

Line of ed.: 29        უკეთუ იმ კაცს შვილი არ დარჩეს და მამა, დედა და ძმა
Line of ed.: 30     დარჩეს, მისის ყოვლის საქონლისაგან ორი წილი ეკლესიას მიეცეს
Line of ed.: 31     ასაშენებლად და მესამედი მის მამასა, დედასა და ძმას მიეცეს.


Chapter: 97  
Line of ed.: 32   ქ. ბძანება ათანასე პატრიაქისა


Paragraph: 288.  
Line of ed.: 33        288. ქ. მათთვის ვბძანებთ, რომელიცა უშვილოდ დაქურივ\დებიან
Line of ed.: 34     კაცი თუ დედაკაცი, რამეთუ Manuscript page: 104r  მათის საქონლის წა\საღებად
Line of ed.: 35     ვერავის ჴელეწიფების, ვერცა მეფესა, არცა მის კარის\კაცთა,
Page of ed.: 197   Line of ed.: 1     არცა მისთა მწყემსთა, არამედ მისის საქონლისაგან მესა\მედი
Line of ed.: 2     იმ მკუდრის ნათესავს მისცენ, ერთი წილი მისის სულის მო\საჴსენებლად
Line of ed.: 3     გასცენ და ერთი წილი მისი ბატონისა არის. მისმა
Line of ed.: 4     ბატონმა იმ ერთის წილისაგან ნახევარი თვითან დაიჭიროს და
Line of ed.: 5     ნახევარი მონასტერსა, გლახასა და უღონოს მისცეს.


Chapter: 98  
Line of ed.: 6   ქ. ავის მქნელთა სამკუიდრებელის მიუცემლობისათვის


Paragraph: 289.  
Line of ed.: 7        289. ქ. უკეთუ ვინმე თავის მამასა და დედას სცეს და გააგ\დოს
Line of ed.: 8     ანუ აგინოს, ანუ თუ მშობელთა თვისთა ტყუილად ცილი შე\სწამოს
Line of ed.: 9     მეფესთან ანუ მოსამართლესთან, ანუ მწამლელთაგან განი\ზარდოს
Line of ed.: 10     ვინმე და მათის სიბოროტის წესნი ისწავლოს, ან თვისთა
Line of ed.: 11     მშობელთა საწამლავი გაუკეთოს, მათთვის ვბძანებთ, რამეთუ
Line of ed.: 12     ამათ ყოველთა თვისთა მშობელთა სამკუიდრებელთაგან არაფერი
Line of ed.: 13     არ მიეცემათ რა.

Line of ed.: 14        უკეთუ მშობელთა თვისთა შეეწყალოს, ამისთანა შვილსა
Line of ed.: 15     ჴელმწიფე ნუ შეიწყნარებს, ამათს მოქმედსა.

Paragraph: 290.  
Line of ed.: 16        290. ქ. უკეთუ ღ̃თი გაუწყრეს ვისმე და თავის დედისნაც\ვალთან
Line of ed.: 17     მივიდეს, ანუ თავის მამის ხასასთან, საავკაცოდ, ესევითარი
Line of ed.: 18     კაცი თავის მშობელთა სამკუიდრებელისა ყოვლისაგან უმკუიდრო
Line of ed.: 19     იქმნას.

Paragraph: 291.  
Line of ed.: 20        291. ქ. უკეთუ ვინმე თვისთა მშობელთა ზედა განდგომილ
Line of ed.: 21     იქმნას და მისის სიტყუითა მათ ზედა დიდი ზიანი საქმე მოუი\დესთ,
Line of ed.: 22     მისის ყოვლისაგან უმკუიდრო იქმნას იგი.

Paragraph: 292.  
Line of ed.: 23        292. ქ. უკეთუ ვინმე მშობელნი მრავლის ჟამითგან სნეული
Line of ed.: 24     იყუნენ და იწუნენ, და გაღარიბდენ, და მშობელნი მისნი შვილსა
Line of ed.: 25     თვისსა ეხვეწებოდენ მოვლასა და მოჴმარებასა, Manuscript page: 104v  და მან მათი
Line of ed.: 26     არა ინაღლოს რა, არცა რას მოეჴმაროს, იგიცა უმკუიდრო იქმნას.

Paragraph: 293.  
Line of ed.: 27        293. ქ. უკეთუ თავისი მამა მისმა შვილმა, ვაჟმა, თავდებად
Line of ed.: 28     დააყენოს ვალისათვის და მისნი მშობელნი მევალემ დაიჭიროს და
Line of ed.: 29     საპყრობილეში დააბან, და ის შვილი მას აღარას მოეჴმაროს, არცა
Line of ed.: 30     რა მისი ინაღლოს, იგიცა უმკუიდრო იქმნას.

Paragraph: 294.  
Line of ed.: 31        294. ქ. უკეთუ დედ-მამამა ქალისამან თვისსა ქალსა, რაც
Line of ed.: 32     შეეძლოსთ, ზითევი მისცენ და მისი ქრმის შერთვა მოინდომონ, და
Line of ed.: 33     ქალი იგი მათს სიტყუას არ დასჯერდეს, იგი განიპატიჯოს და
Line of ed.: 34     უმკუიდრო იქმნას.

Paragraph: 295.  
Page of ed.: 198  
Line of ed.: 1        295. ქ. უკეთუ მშობელთაგან უჭკუო იშვას ვინმე ანუ ეშმა\კეულ
Line of ed.: 2     იქმნას, ანუ გაგიჟდეს, ვინცავინ მისი ნათესავი და სჯული\ერად
Line of ed.: 3     თანამკუიდრნი მისნი იყუნენ, შვილი იყოს, ძმა ანუ ნათე\სავნი,
Line of ed.: 4     და იმას არას მოეჴმარნენ და არცა რა ინაღლონ, და მასუკან
Line of ed.: 5     ჭკუაზე მოვიდეს, მისმა ბატონმა და მოსამართლემ მისნი ნათე\სავნი
Line of ed.: 6     ყოველნი უმკუიდრო ყოს ყოვლისფერის საქონლისა და მა\მულისაგან
Line of ed.: 7     და იმას მისცეს.

Line of ed.: 8        ხოლო უკეთუ თავის ჟამში იმ განსაცდელში იყოს და თა\ვისმა
Line of ed.: 9     ნათესავმა არავინ რა უყუროს, და ერთმან უცხომ კაცმან შე\იწყნაროს
Line of ed.: 10     იგი და თავისსახლში მიიყვანოს, იმაზედ ბევრს გაისარ\ჯოს
Line of ed.: 11     და მოუაროს, მერმე იმის ნათესავებს კაცი გაუგზავნოს, რომე
Line of ed.: 12     ამ თქვენს ნათესავს მოეჴმარენით, არგევით და შინ წაიყუანეთ, ეს
Line of ed.: 13     შეუთვალოს, და იმათ არც თავის სახლში წაიყუანონ და არცა რა
Line of ed.: 14     ინაღლონ, იგინი მეფემან და მოსამართლემ, იმ ავადმყოფის ნა\თესავნი,
Line of ed.: 15     ყოვლის მათის სამკუიდრებელთაგან უმკუიდრო ყონ.

Line of ed.: 16        და უცხომ კაცმა რომ შეიწყნარა და მოუარა იმათს სახლის კაცს, Manuscript page: 105r 
Line of ed.: 17     მისი მამული ყოველივე იმას მისცეს, ამისთვის რომე იმათ
Line of ed.: 18     თავის სახლის კაცს რატომ არ მოუარეს და არ უყურეს, იმ უცხომ
Line of ed.: 19     კაცმა მოუარა და შეიწყნარა.

Paragraph: 296.  
Line of ed.: 20        296. ქ. უკეთუ ერთი კაცი დაატყუევდეს ვინმე, მისმა მამამ
Line of ed.: 21     მისის დაჴსნისა არა ინაღლოს რა და მერმე თვითან იქიდამ გამო\იჴსნას
Line of ed.: 22     ან გამოიპაროს და შინ მოვიდეს, თავისი მამა გააგდოს,
Line of ed.: 23     თუ რამ ქონდეს, წაართვას და ნუღარას მისცემს.

Paragraph: 297.  
Line of ed.: 24        297. ქ. უკეთუ მამა დატყუევდეს და მისმა შვილმა მისის
Line of ed.: 25     დაჴსნისა არა ინაღლოს რა, და თვითან გამოიჴსნას და შინ მივიდეს,
Line of ed.: 26     ესრეთ მამამ უყოს შვილებსა, ვითარცა ზემოთ სწერია.

Paragraph: 298.  
Line of ed.: 27        298. ქ. უკეთუ ერთ კაცს შვილი არა ყუანდეს და დატყუევ\დეს,
Line of ed.: 28     და სხვა ნათესავი ყუანდეს მისის მამულის მემკუიდრე, და
Line of ed.: 29     მისის დაჴსნისა არა ინაღლოს რა, იგი უმკუიდრო იქმნას.

Paragraph: 299.  
Line of ed.: 30        299. ქ. უკეთუ ის კაცი ტყუეობაში მოკუდეს თავისთა
Line of ed.: 31     შვილთა და ნათესავთ უნაღულნლობითა, მოსამართლენი მისსა
Line of ed.: 32     სამკუიდრებელსა ნურცა მათ დაუმკუიდრებენ. და თუ რამ იმ კა\ცის
Line of ed.: 33     საქონელი იყოს, უძრავი თუ მოძრავი, ყველა გამოერთვასთ
Line of ed.: 34     და, იმ ალაგის მიტროპოლიტი იყოს თუ ებისკოპოზი, იმას მიეცეს
Line of ed.: 35     ამგვარად, რომ იმან ის საქონელი სხვად არად დახარჯოს, მარტო
Line of ed.: 36     ტყუეს დაიჴსნიდეს და აზატს უზემდეს.

Page of ed.: 199  
Line of ed.: 1        ხოლო უკეთუ, სანამდი დატყუევდებოდა, უწინვე თავისის
Line of ed.: 2     ყოვლისფერის ანდერძი ქნა და მერმე, რომ დატყუევდა, თავის მამა\ზედ
Line of ed.: 3     ესრეთ უმადლო გამოჩნდა და არას მოეჴმარა, ის ანდერძი აღარ
Line of ed.: 4     ირწმუნება, არამედ ესრეთ უყონ, რომელიცა ზემოთ წერილ არს.

Paragraph: 300.  
Line of ed.: 5        300. ქ. ხოლო ამას ვბძანებთ ყრმისა მის ნათესავისათვის,
Line of ed.: 6     რომელი ტყუე არს: უკეთუ იყუნენ Manuscript page: 105v  მისნი ნათესავნი თუ\რამეტის
Line of ed.: 7     წლისა და მისის დაჴსნისა არა ინაღლოს რა, იმათაც და
Line of ed.: 8     მშობელთაც მისთა, რაცა აქ სწერია, ესრეთ უყონ. და უკეთუ თუ\რამეტს
Line of ed.: 9     წელიწადს ქუეით იყოს მისნი სახლის კაცნი, უასაკობი\სათვის
Line of ed.: 10     შენდობა მიეცემა და არცა რა წაერთმევა.


Chapter: 99  
Line of ed.: 11   ქ. შვილი რომ მწვალებელი შეიქმნას, სამკუიდრებელის
Line of ed.: 12   მიცემისათვის


Paragraph: 301.  
Line of ed.: 13        301. ქ. უკეთუ იყუნენ ვინმე მართლმადიდებელნი კაცნი და
Line of ed.: 14     დედაკაცნი და მათი შვილი მწვალებელი შეიქნას და სიკვდილამდის
Line of ed.: 15     დადგეს წვალებასა ზედა, იგი უმკვიდრო იქმნას.

Line of ed.: 16        ხოლო უკეთუ მოიქცეს კათოლიკე ეკლესიასა შინა გულითა
Line of ed.: 17     წმიდითა, კიდევ იმას თავისი წილი სამკუიდროსაგან მიეცემის. და
Line of ed.: 18     როდესაც ის მწვალებელი შეიქნა, მის მოქცევამდინ შუაზედა მის
Line of ed.: 19     ნათესავთა ააშენეს რამე, თუ ასარგებლეს, მისი წილი აღარ დაედება.

Paragraph: 302.  
Line of ed.: 20        302. ქ. კაცსა ვისმე ყუანდა ორი შვილი, ერთი მწვალებელი
Line of ed.: 21     შეიქნა და ერთი ისევ მართალ მადიდებელი არის, ის ქრისტიანი
Line of ed.: 22     შვილი დაიმკუიდრებს სამკუიდრებელსა მამისა თვისისასა, არა
Line of ed.: 23     მწვალებელი შვილი.

Line of ed.: 24        ხოლო უკეთუ მისნი შვილნი ყუელანი მწვალებელნი შეიქნან,
Line of ed.: 25     იმ კაცის ძმა და მამა დაიმკუიდრებს სამკუიდრებელსა მისსა, და მის
Line of ed.: 26     შვილებს ჴელი არა აქუს.

Line of ed.: 27        უკეთუ ყოველნი, იმ კაცის მამულის მემკვიდრენი და ნათე\სავნი,
Line of ed.: 28     მწვალებელნი შეიქნენ და აღარავინ იყოს მისი ქრისტიანე,
Line of ed.: 29     სადაც იმ კაცის სასაფლაო არის, იმ ეკლესიაში ვინც მწირველ\მლოცავი
Line of ed.: 30     დგას, მისი მამული იმათ უნდა მისცენ.

Line of ed.: 31        უკეთუ იმ ეკლესიაში მღდელი არ იდგეს და ერისკაცი იდგეს,
Line of ed.: 32     იმ კაცის ყოველსა მამულსა მისი ბატონი დაიმკუიდრებს __ ნახევარი
Line of ed.: 33     თვითან უნდა დაიჭიროს და ნახევარი იმ კაცის სულის მოსაჴსენებ\ლად
Line of ed.: 34     იმ Manuscript page: 106r  ეკლესიას უნდა მისცეს, საცა მისი სასაფლაო იყოს.
Page of ed.: 200   Line of ed.: 1     ესენი იქ უნდა ქნან. უკეთუ ამისთანა მამა შეიქნას შვილზედა
Line of ed.: 2     ანუ შვილი მამაზედა, ესრეთ გაუჩინონ.


Chapter: 100  
Line of ed.: 3   ქ. ბერად რომ შედგეს ვინმე, მისის სამკუიდრებელისათვის


Paragraph: 303.  
Line of ed.: 4        303. ქ. უკეთუ ვინმე ბერად შედგეს, მამა ანუ შვილი, თავი\სის
Line of ed.: 5     მამულისაგან არა უმკუიდრო იქმნების ბერობისათვის, არცა
Line of ed.: 6     მამა და არც შვილი, არამედ ბერი იგი შვილი ერისკაცს მამას\თან
Line of ed.: 7     დაემკუიდრება და მამა შვილთანა. და როდისაც ან ერთი
Line of ed.: 8     მოკუდებიან, ასრე დაიმკუიდრებენ.

Line of ed.: 9        უკეთუ შვილი იგი მამის შემცოდე ყოფილიყოს და მასვე გა\ეგდოს,
Line of ed.: 10     მოსამართლე შვილსა მას გაგდებულსა არას დაუმკუიდ\რებს,
Line of ed.: 11     ამისთვის რომ მამას გაუგდია.


Chapter: 101  
Line of ed.: 12   ქ. მოსწრებისათვის


Paragraph: 304.  
Line of ed.: 13        304. ქ. მისაბარებელი იგი არს, რომელმანცა ერთი რამ სა\ქონელი
Line of ed.: 14     ვისმე მიაბაროს შესანახავად.


Chapter: 102  
Line of ed.: 15   ქ. სჯული


Paragraph: 305.  
Line of ed.: 16        305. უკეთუ ვინმე ერთი რამ მიაბაროს კაცსა და ეგონოს,
Line of ed.: 17     რომე ის კაცი ამ მისაბარებელს მასუკან უარყოფსო, მართებულია,
Line of ed.: 18     რომ წიგნი გამოართოს, თუ ეს მამბარებიაო, და მერმე ისე მი\აბაროს.
Line of ed.: 19     რაც მიბარებია, სახელდობ უნდა ეწეროს და მოწამეცა
Line of ed.: 20     ეწეროს.

Paragraph: 306.  
Line of ed.: 21        306. ქ. უკეთუ კაცს მიაბაროს ვინმე რამე, და იმ კაცს ცეცხ\ლი
Line of ed.: 22     შეედვას და ან არეულობა რამე შეიქმნას, ან სახლი დაექცეს
Line of ed.: 23     და წაუჴდეს, და მან უარყოს, რომ ჩემთვის არ მოგიბარებიაო,
Line of ed.: 24     თუ მოწამე მოიყუანოს და ის კაცი მოწმით გასტეხოს, ორი ზომა
Line of ed.: 25     უნდა გამოართვას.

Line of ed.: 26        ხოლო უკეთუ ვისაც მიაბარა, მან თქუას, თუ ეს მამებარაო,
Line of ed.: 27     ისევ თავისი გამოართვას. მიბარებული წამჴდარიყოს რამე, მისი
Line of ed.: 28     წაჴდენისა ფასი მოსცეს ავად შენახვისათვის.

Paragraph: 307.  
Manuscript page: 106v 
Line of ed.: 29        307. ქ. უკეთუ საქონელი მიბარებული ვისმე ყაზახმა
Line of ed.: 30     წაართვას და დაეკარგოს, მისთვის პასუხი არა მიეცემა რა, უკეთუ
Line of ed.: 31     მათ შუაზედ მტერობა არა იყოს რა, ან მტერობით არ წართმე\ოდეს,
Line of ed.: 32     ან პირობა არა ქონდესთ რა ყაზახსა და საქონლის მიმბა\რებელსა.
Page of ed.: 201   Line of ed.: 1     თუ ესრეთ იყუნენ, მათ შუა რაც დაეკარგოს მიბარე\ბული
Line of ed.: 2     საქონელი, ყუელა ისევ მოსცეს თავისი, ამისათვის რომე,
Line of ed.: 3     თუ არ შეეძლო შენახვა, რატომ მიიბარა.

Line of ed.: 4        უკეთუ თვითან დაეხარჯოს და მიზეზით ამას ამბობდეს, თუ
Line of ed.: 5     დამეკარგაო, ის მიბარებული მასვე ზედა არს და გამოართვას.
Line of ed.: 6     უკეთუ კაცი იგი მოკუდეს და მისმა სახლის კაცებმა უარყონ, მო\სამართლესთან
Line of ed.: 7     მივიდნენ; თუ გაიტეხოს, ორი ზომა გამოართვან
Line of ed.: 8     და მისცენ.


Chapter: 103  
Line of ed.: 9   ქ. ნასყიდის ყმისათვის


Paragraph: 308.  
Line of ed.: 10        308. ქ. ნასყიდი ყმა თავის ბატონს რომ კარგადაც აამებდეს
Line of ed.: 11     და თავისი საქონელი სხვას მიაბაროს, მისი ბატონი გამოართომს
Line of ed.: 12     მის საქონელსა, როდისაც უნდა.

Paragraph: 309.  
Line of ed.: 13        309. ქ. უკეთუ საქონელი გამოაბაროს ვინმე ნასყიდმა ყმამ,
Line of ed.: 14     ცოცხალი იყოს თუ მოკუდეს ნასყიდი ყმა, ან აზატი უყოს, ან
Line of ed.: 15     თავისმა ბატონმა გაყიდოს, რაც იმ კაცს სხვაგან გაბარებული
Line of ed.: 16     რამე აქუს, იმავ უწინდელის ბატონისა არის, ახალს ბატონს ჴელი
Line of ed.: 17     არა აქუს.


Chapter: 104  
Line of ed.: 18   ქ. ქურდისთვის


Paragraph: 310.  
Line of ed.: 19        310. ქ. ქურდმა კაცმა რომ მოიპაროს რამე, მისი დანაშა\ული
Line of ed.: 20     შვილებს არ ეკითხება რა. თუ ის ქურდი მოკუდეს, მოსა\მართლემ
Line of ed.: 21     მისი კერძი საქონელი გაასყიდვინოს და ისე გარდუწყუ\იტოს
Line of ed.: 22     თავისი თავნი, თვარა შვილებთან ჴელი არა აქუს.

Paragraph: 311.  
Manuscript page: 107r 
Line of ed.: 23        311. ვინცავინ დღისით მოიპაროს, ის ცხადი ქურდი
Line of ed.: 24     არის, იმან ოთხი უნდა მისცეს პატრონს. უკეთუ მალვით მოიპა\როს,
Line of ed.: 25     მან ერთიორად მისცეს.

Paragraph: 312.  
Line of ed.: 26        312. ქ. ღამით ქურდი, რომელიც ქალაქს გარეთ მოიპარავს
Line of ed.: 27     რასმე, ის კაცი ქურდობაში კაცსაც მოჰკლავს. უკეთუ მჴედარი
Line of ed.: 28     იყოს და ქალაქს შიგნით მოიპაროს რამე, იმას ქალაქში კაცის
Line of ed.: 29     სიკუდილი არ შეუძლია.

Line of ed.: 30        და ქალაქს შიგნით ქურდს რომ იარაღი არა ქონდეს რა
Line of ed.: 31     შუბი, ჴმალი, ისარი, ხანჯალი ან კეტი, რომ კაცს დაჰკრას და
Line of ed.: 32     მოკლას, __ თუ მოწამე იშოვნონ, რომ იმ ქურდს კაცი მოეკლას ქა\ლაქს
Line of ed.: 33     გარეთ თუ შიგნით, იგიცა მოიკლას მოსამართლისა მიერ,
Line of ed.: 34     და რაც საქონელი წაეღოს, ისევ პატრონს მიეცეს.

Paragraph: 313.  
Page of ed.: 202  
Line of ed.: 1        313. ქ. უკეთუ ღამით ქურდი მოკლას ვინმე, იმას სამარ\თალი
Line of ed.: 2     არა მიეცემა რა, ამისთვის რომე, პირველად, იქურდა და,
Line of ed.: 3     მერმე, ის კაცი მარტო იყო, დაჭერა ვერ შეიძლო და მოკლა __ ვე\რას
Line of ed.: 4     შეუა.

Paragraph: 314.  
Line of ed.: 5        314. ქ. უკეთუ ვინმე საქონელი მოიპაროს ანუ ძალად წა\ართვას
Line of ed.: 6     ვისმე და გაყიდოს, ის საქონელი პატრონმა იცნას, უფა\სოდ
Line of ed.: 7     გამოართვას თავისი საქონელი.

Paragraph: 315.  
Line of ed.: 8        315. ქ. ერთი კაცი რომ ღვინის მსყიდველის სახლში იყოს,
Line of ed.: 9     ანუ ქარვასლაში, ანუ სხვაგან, იქ იმ კაცს საქონელი რამ მოჰპა\როს
Line of ed.: 10     ვინმე, უკეთუ ქურდი იპოოს, სამართალში მიიყუანოს და
Line of ed.: 11     ორი ზომა აიღოს, და ანუ სამი ზომა. თუ ქურდი ვერ ნახა, საცა
Line of ed.: 12     დაეკარგა, იმ სახლის პატრონს თავისი თავნი გამოართვას.

Paragraph: 316.  
Line of ed.: 13        316. ქ. ლაშქარში რომ მოიპაროს ვინმე რამე იარაღი, იმ
Line of ed.: 14     კაცს ძლიერად უნდა ეცეს. თუ ცხენი ან ჯორი, ან სხუა პირ\უტყვი
Line of ed.: 15     მოიპაროს, მას ჴელი მოსჭრან.

Paragraph: 317.  
Manuscript page: 107v 
Line of ed.: 16        317. ქ. ხე, რომელიცა კაცთა მოსაჴმარებელია, კაცმა
Line of ed.: 17     წაიღოს ვინმე თავისთვის, ანუ დასარგავი ხე წაიღოს და თავისთვის
Line of ed.: 18     დარგოს, წაღება აღარ იქნება, ორი ზომა პატრონს უნდა მისცეს.

Paragraph: 318.  
Line of ed.: 19        318. ქ. ქალაქში და ანუ სხვას ალაგშია რომ მოიპაროს ვინმე
Line of ed.: 20     რამე, უკეთუ ერთხელ ერთი რამ მოიპაროს და ის ქურდი და\იჭირონ,
Line of ed.: 21     და ის კაცი ყმა არავისი იყოს, აზატნაქმარი იყოს, რაც
Line of ed.: 22     მოეპაროს, ორი ზომა მისცეს პატრონსა.

Line of ed.: 23        უკეთუ ის ქურდი ღარიბი და უქონელი იყოს, ეცეს ძლიე\რად,
Line of ed.: 24     ის გამოერთვას, რაც მოუპარავს, და ექსორია იქმნას. უკეთუ
Line of ed.: 25     ბევრჯელ და ბევრი მოიპაროს, მას ჴელი მოეკუეთოს.

Paragraph: 319.  
Line of ed.: 26        319. ქ. ვისაც რომ ნასყიდი ყმა ყუანდეს და ქურდობდეს და
Line of ed.: 27     მოიპაროს რამე, რაც მოეპაროს, მისმა ბატონმა ისევ მისცეს. თუ
Line of ed.: 28     საქონელი არ მისცეს, ქურდი მისცეს.

Paragraph: 320.  
Line of ed.: 29        320. ქ. ვინცავინ მოპარული იყიდოს რამე და თავისმა პატ\რონმა
Line of ed.: 30     შეაჩნიოს, მოსამართლემ გამოართვას და პატრონსავ მის\ცეს.
Line of ed.: 31     და რაც იმ კაცს იმაში გაეღოს, ქურდს სთხოოს.

Paragraph: 321.  
Line of ed.: 32        321. ქ. ცხადად ყაზახნი, რომელნიცა დგანან ტყეშია ანუ
Line of ed.: 33     გზაზედა, ის დაიჭირონ და ანძაზე აცვან, რომე სხვათაც ნახონ
Line of ed.: 34     და შეშინდენ ანუ, მათ ვინცავინ კაცი მოუკლავს, მისმა ნათესავმან
Line of ed.: 35     ნახონ გატანჯული და იშნი მოუგონ.

Paragraph: 322.  
Page of ed.: 203  
Line of ed.: 1        322. ქ. ვინცავინ მოჭრას ხე ანუ ხილი, ანუ ვენაჴი, ვითარცა
Line of ed.: 2     ავაზაკი, ეგრეთ განიპატიჯოს. უკეთუ მოსჭრან ხე, ხილი, ვენაჴი,
Line of ed.: 3     ერთი ანუ ბევრი, და უარყონ, მე არ მამიჭრიაო, ორი იმ ხის
Line of ed.: 4     ფასი მისცენ. უკეთუ თქუას, მე დავაშავე და ვქენიო, რაც წაუჴდი\ნოს,
Line of ed.: 5     ისევ თავისი მისცეს.

Paragraph: 323.  
Manuscript page: 108r 
Line of ed.: 6        323. ქ. ქურდი ის არის, რომელიცა უიარაღოდ მალ\ვით
Line of ed.: 7     მოიპარავს რასმე. იმას არც ასო მოეჭრება და არც მოიკლ\ვის.
Line of ed.: 8     და რომელიცა იარაღით იარება და იპარავს, ქურდობით
Line of ed.: 9     კაცს ძალას უზამს, ის კაცი, სადაც რომ ნახონ, იმავ ალაგს
Line of ed.: 10     მო/კლან.


Chapter: 105  
Line of ed.: 11   ქ. რისაც ფერის საამხანაგოს ამხანაგობისათვის


Paragraph: 324.  
Line of ed.: 12        324. ქ. ამხანაგობა ესრეთ იქნება: ვინცავინ რომ ამხანაგათ
Line of ed.: 13     შეიყარნენ, პირობას დასდებენ, სანამდი ცოცხალი იყუნენ, რომ
Line of ed.: 14     არ გაიყარნენ, ანუ ერთს-ორს წელიწადსა, ანუ ცოტას ხანს, სა\ნამდი
Line of ed.: 15     საამხანაგოს არ მოიკლებენ და არ გაიყოფენ. მანამდი ვერ
Line of ed.: 16     გაიყრებიან. და როდისაც ერთ-ერთი მოკუდება, კიდევ მაშინც
Line of ed.: 17     გაიყრებიან.

Paragraph: 325.  
Line of ed.: 18        325. ქ. ორნი ძმანი იყუნენ, სხვა საქონელი არა ქონდათ რა,
Line of ed.: 19     ორნივ მჴედრად დადგნენ, ლაშქარს წავიდნენ, __ რაც იმათ ჯამა\გირი
Line of ed.: 20     იშოვნონ მჴედრობით, ორთავ სწორედ გაიყონ.

Paragraph: 326.  
Line of ed.: 21        326. ქ. ერთმა კაცმა კაცს საქონელი მისცა სავაჭროდ და ის
Line of ed.: 22     კაცი სავაჭროდ წავიდა, ის საქონელი რომ მისცა სავაჭროდ და
Line of ed.: 23     მისი თავდები არა ყავს თეთრის პატრონსა, ის კაცი ვაჭრობაში
Line of ed.: 24     მოკუდა და საქონელი უპატრონოდ დარჩა, __ საქონლის პატრონის
Line of ed.: 25     ზიანი იქნების. ის პატრონი უნდა წავიდეს და, სადაც ის კაცი
Line of ed.: 26     მოკუდა, იქ მივიდეს და თავისი საქონელი ითხოოს. რაც თავისი
Line of ed.: 27     იყოს, აიღოს, და თუ ნამეტნავი არის, იმ მკუდრის კაცის შვი\ლებს
Line of ed.: 28     მიუტანოს.

Line of ed.: 29        უკეთუ იმ კაცმა ის საქონელი ყუელა გზაზე დაკარგა, და ის
Line of ed.: 30     კაცი შინათ აშენებული იყოს, იმ საქონლის პატრონს იმ კაცის
Line of ed.: 31     სახლში ჴელი არა აქუს, ვერცა რას გამოართმევს, ამისთვის რომე,
Line of ed.: 32     თუ ამისი პირობა დაუდვა, რომე თუ დავკარგო, ჩემის სახლიდამ მო\გცე,
Line of ed.: 33     უნდა მისცეს, თუ არადა, ეს პირობა არა აქუს, ვერას შეუა.
Page of ed.: 204  

Paragraph: 327.  
Manuscript page: 108v 
Line of ed.: 1        327. ქ. ერთი კაცი ვაჭრობაზედ ჩემი ამხანაგი იყო,
Line of ed.: 2     ის კაცი წავიდა სავაჭროდ, იმ კაცს ქურდისაგან თუ რისაგანც
Line of ed.: 3     გზაზედ ზიანი მოუიდა და საქონელი დაკარგა __ მე არას მამცემს,
Line of ed.: 4     ამისთვის რომე ერთ კაცს ცხვარი დაუფასე და მივეც, იმას ყა\ზახნი
Line of ed.: 5     დაესხნენ და ის ცხვარი ძალად წაუსხეს __ ეს ზიანი ორთა\ვესი
Line of ed.: 6     იქნება.

Line of ed.: 7        უკეთუ იმ კაცს საქონელი მოპაროს ვინმე, რომ ის კაცი
Line of ed.: 8     არც ფრთხილობდეს, არც ნაღლობდეს და მოპარონ, __ უნაღლელო\ბით
Line of ed.: 9     დაკარგა, მისი ზიანი არის. ხოლო უკეთუ საქონლის დაუკარ\გაობისათვის
Line of ed.: 10     კარგად ფრთხილობდა და მაშინც მოპარეს ის საქო\ნელი,
Line of ed.: 11     ორთავ ზიანი არის.


Chapter: 106  
Line of ed.: 12   ქ. სამეფოს სჯულის კანონი ყაზახთათვის


Paragraph: 328.  
Line of ed.: 13        328. ქ. უკეთუ ყაზახი სასიკვდილოთ ვიზედმე მივიდეს, ანუ გა\საცრცველად,
Line of ed.: 14     და მან დაასწრას, და ის ყაზახი მოკლას, მისი სა\მართალი
Line of ed.: 15     არა მიეცემა რა, ამისთვის რომე სასიკუდილოდ მიუჴდა,
Line of ed.: 16     და როდისაც კაცს გაუჭირდება, თავისის თავის მოჴმარებას ეც\დება.
Line of ed.: 17     მაგრამ ამგვარს მოჴმარებას სჯულის კანონი არ მისცემს
Line of ed.: 18     კაცსა.

Paragraph: 329.  
Line of ed.: 19        329. ქ. უკეთუ ყაზახი უშიშრად სასიკუდილოდ ვიზედმე მი\ვიდა,
Line of ed.: 20     ისიც ეცადოს, რაც შეიძლოს, რომ ის თავისის ცხოვრები\საგან
Line of ed.: 21     გაიყუანოს.

Paragraph: 330.  
Line of ed.: 22        330. ქ. უკეთუ მღვდელთმთავარმან ანუ მღდელმა აგარიანი
Line of ed.: 23     ანუ სხვა უსჯულო კაცი მოკლას, ლაშქარშია, ანუ ვინმე ამოღე\ბულის
Line of ed.: 24     ჴლმით მოუჴდენ და მღდელმან დაასწროს და მოკლას ის
Line of ed.: 25     კაცი, დასტურად მისი მტერია, რომ მოკლას, რა იქნება? მაგრამე
Line of ed.: 26     წირვა აღარ ერგება, არამედ ღირსება და წესი არ გამოერთმევა.


Manuscript page: 109r 
Line of ed.: 27   ქ. მთხრობლობისათვის


Paragraph: 331.  
Line of ed.: 28        331. ქ. კაცმან რომ კაცისაგან გაიგონოს სიტყუა რამე, წა\ვიდეს
Line of ed.: 29     და უმთხრობლოს, სიტყუა იგი უთხრას მთავარსა მის ალა\გისასა,
Line of ed.: 30     მართებულია.

Paragraph: 332.  
Line of ed.: 31        332. ქ. ხოლო დედაკაცის მთხრობლობა არა ჯერ არს, არც
Line of ed.: 32     კარგზედ და არც ავზედა ყოველი საქმე, რომელმანცა მართლა
Line of ed.: 33     არ იცოდეს, მართებული არ არის, რომ მთხრობლად მივიდეს
Line of ed.: 34     ვისთანმე.

Page of ed.: 205  
Line of ed.: 1        უკეთუ იცოდეს ვინმე, რომ იმ კაცმა კარგი ქნა თუ ავი, კი\დეც
Line of ed.: 2     ნახოს, დამალავს თავის სარგებლის გულისათვის, არ გამო\აჩენს,
Line of ed.: 3     ხოლო ის საქმე სხვამ არვინ იცის, არამედ იმან, რომელ\მანცა
Line of ed.: 4     ქმნა რამე, და იმან, ვინც ნახა. პირველად ვინც თქუას,
Line of ed.: 5     რომე ეს საქონელი იმ კაცს აქუსო, მივიდეს და ის სიტყუა მო\სამართლეს
Line of ed.: 6     მოაჴსენოს, მისი მიტანილი ამბავი არ ირწმუნების,
Line of ed.: 7     არამედ, რომელმანცა იცოდეს მართალი და თქუას, ის იქნება
Line of ed.: 8     მთხრობელი.

Paragraph: 333.  
Line of ed.: 9        333. ქ. რამეთუ დედაკაცი მთხრობლად ნურაოდეს ნუ იქნე\ბის
Line of ed.: 10     და არც ირწმუნება, და არც მის კაცისა ირწმუნება მთხრობ\ლობა,
Line of ed.: 11     რომელსაცა მოსამართლისაგან მის სიავკაცეზე განეპატი\ჯოს
Line of ed.: 12     ვინმე, და არც იმისთანას კაცის მთხრობლობა ირწმუნება,
Line of ed.: 13     რომელიც ლაშქარს წავიდეს და გამოქცეული მოვიდეს. არამედ
Line of ed.: 14     იმისთანას კაცისა ირწმუნების, რომელიცა ღირსი სარწმუნოებისა
Line of ed.: 15     იყოს კაცი იგი, შური და მტრობა არავისი ქონდეს და არც მტე\რობით
Line of ed.: 16     უმთხრობლოს.

Paragraph: 334.  
Line of ed.: 17        334. ქ. კაცს რომ დაეკარგოს რამე და მთხრობელმა ის გა\მოუჩინოს,
Line of ed.: 18     რაც დაკარგოდეს, რაც საქონელი იყოს, მისი მერვედი
Line of ed.: 19     მთხრობლისა არის, ამისთვის რომ დაკარგული გამოაჩინა.

Paragraph: 335.  
Manuscript page: 109v 
Line of ed.: 20        335. ქ. რომელმანცა კაცმან მთხრობლობა ქნას, დიდ\მან
Line of ed.: 21     ანუ მცირემან, დაკარგულის ნიშანი მიუტანოს პატრონსა
Line of ed.: 22     და ტყუილად იმთხრობლოს, მოსამართლემ იმ ტყუილს მთხრობელს
Line of ed.: 23     გაჴურვებულის რკინის დაღი ლოყებზე ოთხ-ოთხი დაასვას.


Chapter: 107  
Line of ed.: 24   ქ. მოწამეთა მოწმობისათვის


Paragraph: 336.  
Line of ed.: 25        336. ქ. მოწამეთათვის ესრეთ ჯერ არს, რათა იყუნენ ღირსი
Line of ed.: 26     სარწმუნოებისა და არა იყუნენ ხარბნი ანუ ღარიბნი. თუ იმ მოწ\მისა
Line of ed.: 27     არც იცოდენ, თუ ვინ არის ან როგორ გაზრდილია, ან რის
Line of ed.: 28     კეთილის საქმის მოქმედია, ასე გასინჯონ და მისი მოწმობა ეს\რეთ
Line of ed.: 29     ირწმუნონ.

Paragraph: 337.  
Line of ed.: 30        337. ქ. მოწამემან, რომელმანცა იმოწმოს ვალისათვის, თამა\სუქში
Line of ed.: 31     რომ მოწმად ეწეროს, ასე ნუ იმოწმებს, რომ ის თეთრი
Line of ed.: 32     ჩემთან მისცაო. თუ ასე იმოწმოს, ნუ ირწმუნებ, გააგდე.

Line of ed.: 33        უკეთუ თქუას მოწამემან ჩემთან თეთრი არ მიუციაო, არამედ
Line of ed.: 34     კაცმან მითხრა, რომ ამ კაცს იმ კაცის თეთრი მართებსო, ამაზედ
Line of ed.: 35     თუ ხუთი მოწამე მოიყუანოს, ირწმუნეთ.

Paragraph: 338.  
Page of ed.: 206  
Line of ed.: 1        338. ქ. ორი მოწამენი რომ ერთმანეთზედ ქიშპად ლაპარა\კობდენ
Line of ed.: 2     და მოწმობდენ, მოსამართლემ კარგად გასინჯოს, რომე\ლიც
Line of ed.: 3     რომ პირნათლად ჩნდეს, მისი სიტყუა ირწმუნოს.

Line of ed.: 4        ხოლო უკეთუ მოწამენი იგი მტყუვნად გამოჩნდენ, მზგავსად
Line of ed.: 5     ბრძანებისაებრ სჯულისა, ენანი მათნი აღმოეკუეთნეს.


Chapter: 108  
Line of ed.: 6   ქ. დამნაშავეთ მღდელთა თუ ერთათვის


Paragraph: 339.  
Line of ed.: 7        339. ქ. დანაშაული იგი არს, რწყულით.ხვა საქმითა სამღდე\ლონი
Line of ed.: 8     კაცნი დაეყენებიან, ანუ დიდითა ექსორიობითა ექსორია
Line of ed.: 9     იქმნებიან, ანუ ერისკაცნი მოიკულიან, რამეთუ დამნა\\შავეთა Manuscript page: 110r 
Line of ed.: 10     კაცთათვის მოწამე არ მიიყუანებიან იმგვარად, როგორც ვალი\სათვის.
Line of ed.: 11     არამედ მოსამართლემ, როდესაც დამნაშავე იგი კაცი გა\ნიკითხოს,
Line of ed.: 12     მოწამე თუ არის, მაშინ პირს უნდა წაუყენოს მოსა\მართლის
Line of ed.: 13     წინ, ისე გაამტყუვნოს. თუ ჭირს ასე დაუდგეს, რომ ჩე\მის
Line of ed.: 14     თვალით ასე გნახეო, ირწმუნეთ.

Line of ed.: 15        ხოლო უკეთუ ესრეთ თქუას, რომ ამ კაცისაგან გავიგონეო,
Line of ed.: 16     რომ იმ კაცმა ეს დააშავაო, ის არ ირწმუნება.

Paragraph: 340.  
Line of ed.: 17        340. ქ. მოწამე მოსამართლემ უნდა გასინჯოს, თუ რის კეთი\ლის
Line of ed.: 18     საქმის ღირსი არის, სახე და საქმე მისი კეთილად გასინჯოს, ანუ
Line of ed.: 19     რის სიტყუის კაცია, ანუ რის სარწმუნოებისა, ისე ირწმუნოს. თუ
Line of ed.: 20     მოწამეთა ესრეთ თქუან, რომე ასე გავიგონეთ, ასე შევიტყევითო,
Line of ed.: 21     ნუ ირწმუნებ. არამედ რომელმან თქუას, მე იქ დამხდური ვარო
Line of ed.: 22     და ვნახეო, ის ირწმუნონ.


Chapter: 109  
Line of ed.: 23   ქ. პირუტყუთ ქირაობისათვის


Paragraph: 341.  
Line of ed.: 24        341. ვინცავინ ცხენი იქირაოს და მართებულისაგან უფროსი
Line of ed.: 25     აკიდოს და ცხენს დაუმარცხდეს მძიმის საპალნისაგან, ცხენის პატ\რონს
Line of ed.: 26     უნდა უზღოს მისი ცხენი.

Paragraph: 342.  
Line of ed.: 27        342. ქ. ვინცავინ იქირავოს მიწა, წისქუილი, ბოსტანი ანუ
Line of ed.: 28     სხვა რამე ამისთანა, ანუ ცხენი და ჴარი, და ქირით აიღონ მოძ\რავი
Line of ed.: 29     თუ უძრავი, რომე მასუკან ისრევ გამოერთმეოდეს პატრონსა,
Line of ed.: 30     რაც რომ პირობა დასდვან, თუ ამდრომდინ ამდენის ქირის მო\მცემი
Line of ed.: 31     ვიყო, და იმ პეიმანზედ მოვიდეს, ქირა სთხოვოს და არ
Line of ed.: 32     მისცეს, და ისივ მოსამართლესთან საჩივლელად წავიდეს, მაღო\ნებსო,
Line of ed.: 33     იჩივლოს და გამტყუნდეს, არა Manuscript page: 110v  მარტო ქირა გამო\ერთვას,
Page of ed.: 207   Line of ed.: 1     არამედ, რაც რომ საჭორაოდ აქუს იმ კაცს, ის საქონელი
Line of ed.: 2     უნდა დააფასონ და მისი ფასიც უნდა გამოართვან და მისცენ იმ
Line of ed.: 3     საქონლის პატრონსა, და თავისი საქონელიც გამოართვას, ამისთვის
Line of ed.: 4     რომე დაინახონ და სხვათაც ამისთანა უსამართლო არ მოინდო\მონ
Line of ed.: 5     კაცზედა.

Paragraph: 343.  
Line of ed.: 6        343. ქ. უკეთუ ვინმე აქირაოს კაცსა ვისმე მიწა ანუ სხვა
Line of ed.: 7     რამე და ასე შერიგდენ, რომე ამდრომდის ეს ქირა მოგცეო,
Line of ed.: 8     სახლი იყოს თუ სხვა რამე, და იმდრომდინ იმ კაცმა ის ალაგი
Line of ed.: 9     აღარ დაიჭიროს, რასაც ხანს ქონდეს, ის ქირა გამოართოს და
Line of ed.: 10     სხვას მთლად აღარ აძლევდეს, მოსამართლემ ეს სამართალი უყოს:
Line of ed.: 11     რასაც დაპირებოდეს, გამოურთვას მთლად და მიაცემინოს, ამის\თვის
Line of ed.: 12     რომ პაემნამდის რატომ გაუშვა?


Chapter: 110  
Line of ed.: 13   ქ. ჴელოსანთათვის


Paragraph: 344.  
Line of ed.: 14        344. ქ. ჴელით მოქმედნი კალატოზნი, ხურონი, ფეიქარნი,
Line of ed.: 15     მკერვალნი და სხვანი ესევითარნი ჴელოსანი, რომელნიცა საქმესა
Line of ed.: 16     აიღებენ გასაკეთებლად, იმ სამუშაოს ნახევარზედ გაუკეთებელს
Line of ed.: 17     ნუ გაუშვებენ და სხვისას ნუ მოყუებიან, __ სანამდინ პირველი საქმე
Line of ed.: 18     არ გაათაოს, სხვას ნუ აიღებენ.

Line of ed.: 19        უკეთუ რასაც რომ ის კაცი ამუშავებს, იმას იმისი მასალა
Line of ed.: 20     დააკლდეს, არა ქონდეს, რომ გააკეთებინოს, და იმ ჴელოსანს სხვა
Line of ed.: 21     სამუშაო აუჩნდეს და ის კაცი ამას ეუბნებოდეს, დღეს-ხვალ შემა\მიცადე,
Line of ed.: 22     ვიშოვნი და გავათაოთო, იმ ოსტატმა სანამდი იმ ალა\გის
Line of ed.: 23     მოურავთან ერთი ასეთი კაცი არ მოიყუანოს, რომე ესეები
Line of ed.: 24     ყველა უმოწმოს, და ოსტატმაც მოურავს ეს მოაჴსენოს, ღარიბნი
Line of ed.: 25     კაცნი ვართ, ჩვენის ჴელით უნდა დავრჩეთო, და მოურავმა გა\იგონოს,
Line of ed.: 26     __ რადგან იმას მასალა აღარა აქუს, Manuscript page: 111r  დასტური უნდა
Line of ed.: 27     მოურავმა მისცეს ოსტატსა და სხვა სამუშაო იმუშაოს.

Line of ed.: 28        და მეორეს სამუშაოს რომ ჴელი მიყონ ჴელოსანთა, და ის
Line of ed.: 29     პირველი კაცი მოვიდეს, რომე მასალა ვიშოვნე და წამოდი, რაც
Line of ed.: 30     ნამუშავებია, ის შევათაოთო, მანამდი, რომელზედაც დგას, ის სა\მუშაო
Line of ed.: 31     არ გაათაოს, მანამდისინ ნუ წაყუება.

Line of ed.: 32        ხოლო უკეთუ ჴელოსანმან მოურავის უდასტუროთ მეორე ის
Line of ed.: 33     საქმეც ნახევარზედ გაუშვას და მესამეს სხვას საქმეს მოყუეს, მო\ურავმა
Line of ed.: 34     ის ჴელოსანი დაიჭიროს, ძლიერად სცეს, წვერ-ულვაში მო\პარსოს.
Line of ed.: 35     თუ რამ ჴელფასი აეღოს, ყუელას ნაშენებისა გამოართოს
Page of ed.: 208   Line of ed.: 1     და მათვე მისცენ; ის ოსტატი გააგდონ. და ვისიც რომე პირველი
Line of ed.: 2     ნაშენები დარჩა, და მეორე, არც მათ შეუძლია, რომე უმოურაოდ
Line of ed.: 3     სხვა ოსტატი მიიყუანონ სამუშაოდ და გასათავებლად.

Paragraph: 345.  
Line of ed.: 4        345. ქ. ვინცავინ კალატოზი აშენებდეს კედელსა, კამარებსა,
Line of ed.: 5     მათ ესრეთ ნებავს, რათა კარგად გასინჯონ, რომე სახლისა ან
Line of ed.: 6     კედლის საძირკუელი სუსტად არ დაუდვან, კედელი მრუდად და
Line of ed.: 7     უშვერად არ ააშენონ. უკეთუ ათს წელიწადს შუა ძრვა რომ არ
Line of ed.: 8     იყოს, ისე კედელი და კამარა დაიქცეს, იმ ოსტატებმა მეორედ
Line of ed.: 9     ააშენონ თავისის ხარჯითა.

Line of ed.: 10        ხოლო უკეთუ დიდი რამე სამუშაო იყოს, ასის ფლურის
Line of ed.: 11     ფასი უფროსი მოუნდებოდეს, ოსტატმა უჴელფასოთ უნდა იმუ\შაოს
Line of ed.: 12     და მასალა პატრონმა უნდა უშოვნოს. ამას იმათთვის ვი\ტყუით,
Line of ed.: 13     რომელნიცა კირით აშენებენ.

Line of ed.: 14        ხოლო უკეთუ ტალახით შენება იყოს, ექუს წელიწადს თუ
Line of ed.: 15     დაიქცეს ტალახით ნაშენები იგი კედელი, ისევ ოსტატმა უჴელ\ფასოდ
Line of ed.: 16     უნდა ააშენოს, და სხვა მასალა ყველა პატრონმა უნდა
Line of ed.: 17     უშოვნოს. თუ Manuscript page: 111v  ქუიტკირით ნაშენობა ათს წელიწადს უკან
Line of ed.: 18     დაიქცეს და ტალახით ნაშენები ექუს წელიწადს უკან დაიქცეს,
Line of ed.: 19     იმასთან კალატოზს მეორედ ასაშენებლად ჴელი არა აქუს.

Line of ed.: 20        ეგრეთვე ყოველს საქმეზედა, ვინცავინ ოსტატმა საქმე აიღოს:
Line of ed.: 21     უკეთუ ფეიქარმა ქნას თხელი სამოსელი ანუ მკერვალმან მოკლე
Line of ed.: 22     და ვიწრო შეკეროს, წელში გაიხიოს, __ ყოველმა, რომელმანც ამის\თანა
Line of ed.: 23     სამუშაო გააკეთოს ოსტატმა, მეორედ ისევ უჴელფასოდ
Line of ed.: 24     გა/უკეთოს.


Chapter: 111  
Line of ed.: 25   ქ. ბოზობისა, მწამლელობისა და ვარსკვლავთ
Line of ed.: 26   მეტყველებისათვის


Paragraph: 346.  
Line of ed.: 27        346. ქ. მისანი არის გრძნეული, რომელიც იქმნებიან ეშმა\კისა
Line of ed.: 28     საუნჯენი. ესრეთ იტყუიან, რომე, სანთლითა და ცერცვით
Line of ed.: 29     რომ მისნობა ვქენითო, იმაში ესრეთ ვნახეთ, ეს კარგი მოგივა და
Line of ed.: 30     ეს გევნებისო. ესრეთ ცრუწინასწარმეტყუელებენ და იტყუიან, შენი
Line of ed.: 31     საქმე ესრეთ იქნებაო. ტყუილად სცდებიან, ეშმაკისა მიერ საწყა\ლობელნი,
Line of ed.: 32     ამისთვის რომე მისნობა ეშმაკისა მიერ მპოვნებული
Line of ed.: 33     არის და მის მდევართათვის მიცემული.

Page of ed.: 209  
Line of ed.: 1        რომელიცა მისნობს, იგი სახელსა ღ̃თისასა და ყოველთა
Line of ed.: 2     მისთასა აჴსენებს და იტყუიან, სახელითა ღ̃თისათა ვპოვებთო.
Line of ed.: 3     მაგრამე ვინცავინ ამისთანას საცთურს იქს, მზგავსი არს, ვინცა\ვინ
Line of ed.: 4     კაცი არს მემრუშე ანუ კაცის მკულელნი, რამეთუ ამის მოქ\მედნი
Line of ed.: 5     რომ წავლენ ამისთანას საქმის ქმნად, ისინი სახელსა ქრის\ტესას
Line of ed.: 6     აჴსენებენ და იტყუიან, უფალო შემეწიეო. მაგრამე ამისთა\ნას
Line of ed.: 7     საქმის მოქმედთა კაცთა ღ̃თი ვითარ შემწე ექმნების? ეგრეთვე
Line of ed.: 8     მისანნი აჴსენებენ სახელსა ღ̃თისასა ავს საქმეზედა. ქუეყნის უფ\როსმა
Line of ed.: 9     უნდა იგინი სტანჯონ და დააყენონ.

Paragraph: 347.  
Manuscript page: 112r 
Line of ed.: 10        347. ქ. სწავლა მოხმობისა ორად განიყოფის: ერთი
Line of ed.: 11     არს ვარსკულავთ-მრაცხველობა და მეორე __ ვარსკვლავთ-მეტყუ\ელება.
Line of ed.: 12     ხოლო ვარსკულავთ-მრაცხველნი ვინცავინ არიან, წმიდათა
Line of ed.: 13     მამათა შენდობა მისცეს მისის სწავლისათვის. არა არიან ვითარცა
Line of ed.: 14     მოგუნი, არამედ ასწავლის ყოველთა ვარსკულავთა და ყოველსა
Line of ed.: 15     ეტლსა თორმეტსა თვეთასა და შვიდთა სარტყელთა ცისათა, რო\მელთაცა
Line of ed.: 16     ცთომილად უწოდთ, მისსა სიარულსა და სიმარჯვით
Line of ed.: 17     ყოფნასა მისსა. ამას შენდობა აქუს, რომე ყოველთა ვისწავლოთ,
Line of ed.: 18     რამეთუ თორმეტი ეტლნი და შვიდნი ცთომილნი ვარსკვლავნი
Line of ed.: 19     ბრძანებითა ღ̃თისათა ქუეყანისათვინ მოქმედებენ და უფლებენ
Line of ed.: 20     ქვეყანასა ზედა.

Line of ed.: 21        არამედ ამას ვიტყოდეთ და ესრეთ ვგონებდეთ, ვითარმედ
Line of ed.: 22     ერთი ღ̃თი არს ყოველთა შემოქმედი, ერთბუნება და სამგვამოვნე\ბით
Line of ed.: 23     თაყუანისცემული. სამგვამოვნისა ღ̃თისა ბრძანებითა ეტლნი
Line of ed.: 24     იგი სარტყელნი ქუეყანისათვის მოქმედებენ.

Paragraph: 348.  
Line of ed.: 25        348. ქ. ვარსკულავთ-მეტყუელება იგი არს, რომელნიცა ვარს\კულავისა
Line of ed.: 26     მიერ მისნობენ და იტყუიან, რამეთუ ამ ეტლითა მოკუ\დება
Line of ed.: 27     დიდი კაციო, ამ ეტლითა იყო მეფობა მეგვიპტელთა, ებრა\ელთა,
Line of ed.: 28     ბერძენთა და თათართაო, რამეთუ რომელიმე ყრმა ეტლზედ
Line of ed.: 29     იშვას, ამ ბედისა იქნებისო და ეს საქმე უნდა დამმართოსო, ავი
Line of ed.: 30     თუ კარგი.

Line of ed.: 31        რამეთუ ამ ვარსკულავთაგან კარგი არა იქნების რა, არცარა
Line of ed.: 32     შეუძლონ.

Line of ed.: 33        რამეთუ ვარსკვლავთ მრაცხველთა და მზგავსთა ამისთა ეშმა\კისა
Line of ed.: 34     მიერ მპოვნელი სახელ-ედების და წმიდათა მამათა მიერ
Line of ed.: 35     დაყენებული არს.

Page of ed.: 210  
Line of ed.: 1        ამისთვის, რამეთუ ბევრნი კაცნი, რომელიცა უმეცარნი არიან,
Line of ed.: 2     ბევრნი სცდებიან და აცდუნებენ. რამეთუ ეტლზედ დაბადება და
Line of ed.: 3     აღზრდა, რაც მათ დაემართებიან, ავი თუ კარგი, ანუ რომელნიცა ბედ\სა
Line of ed.: 4     ესვენ და რაც საქმე Manuscript page: 112v  ბედზედ დაემართებისთ, ესევითართა
Line of ed.: 5     ვარსკულავის მეტყუელნი მისნობენ, ეშმაკისა საბრჴითა იტყუიან.

Line of ed.: 6        ხოლო უგუნურთა კაცთა ესევითარისა მეტყუელნი, ვითარცა
Line of ed.: 7     წინასწარმეტყუელნი გონიათ. ამის და ესევითართა მოქმედნი და\იყენებიან
Line of ed.: 8     პატრიაქთა და მეფეთაგან.

Paragraph: 349.  
Line of ed.: 9        349. ქ. რამეთუ ოთხნი წიგნი არიან სასწავლნი კაცთათვის:
Line of ed.: 10     პირველი არს რიცხუთა, მეორე __ მუსიკი, რომელ არს სამგალობლო,
Line of ed.: 11     მესამე __ ქუეყნის აღრიცხვა და მეოთხე __ ვარსკვლავთ-მრაცხველობა,
Line of ed.: 12     რამეთუ ამის ყოვლისათვის სჯულის კანონი ბრძანებს, რომე ვი[ს]წავ\ლოთ.
Line of ed.: 13     არამედ ესრეთ ნუ ვირწმუნებთ, ვითარცა იგინი, რომელთა
Line of ed.: 14     რწამთ საცთური ესე.

Line of ed.: 15        და ნურცა ავს საქმეზე მივიქცევით, არამედ ესრეთ ვიტყოდეთ,
Line of ed.: 16     ვითარმედ იგინი ღ̃თნ დაბადნა ჩვენთვის ქუეყანის მონებად.
Line of ed.: 17     ნურცა ვმისნობთ ვარსკულავითა და ნუცა ამას ვიტყუით, ამ
Line of ed.: 18     ეტლზე დავიბადენით, ამ ეტლით ეს საქმე შეგვემთხვევისო. ეს სი\ტყუა
Line of ed.: 19     არა ჯერ არს.

Line of ed.: 20        სჯულის კანონი ამას იტყუის, რამეთუ ქვეყნის მრაცხველობა
Line of ed.: 21     და მუსიკობა ყოველთავე კადნიერად ვისწაოთ, რიცხუთა და
Line of ed.: 22     ვარსკვლავთ მრაცხველობა ჩვენგან შორს განვიოტოთ და ნურც
Line of ed.: 23     მივდევთ.


Chapter: 112  
Line of ed.: 24   ქ. სჯული სამეფო


Paragraph: 350.  
Line of ed.: 25        350. ქ. ვინცავინ მსხვერპლსა ზედა მისნობდენ, ჴმლითა განი\პატიჯოს
Line of ed.: 26     იგი. უკეთუ წავიდეს ვინმე მისანთანაე და შეეხვეწოს
Line of ed.: 27     ანუ საკითხავად მისცეს რამე, მისი საქონელი სამეფოდ წაიღონ
Line of ed.: 28     და კაცი იგი შორს ექსორია ყონ.

Paragraph: 351.  
Line of ed.: 29        351. ქ. ვინცავინ ქმნას მისნობა ანუ ვინმე აჭამოს წამალი
Line of ed.: 30     კაცსა თუ დედაკაცსა სასიყუარულო, მისი საქონელი სამეფოდ წა\იღონ
Line of ed.: 31     და ის შორს გააგდონ, თუ მქონიერე იყოს; თუ ღარიბი
Line of ed.: 32     იყოს, თავი მოსჭრან.

Paragraph: 352.  
Page of ed.: 211  
Line of ed.: 1        352. ქ. ვინცავინ ქმნას ბოზობა და ჭკუიანს კაცთან მივიდეს
Line of ed.: 2     და ასეთი რამ უყოს მას, რომე ან ცოდვა აქნევინოს და ან მო\წამლოს
Line of ed.: 3     და მოკლას, ან იმასთან დიდის კაცის ცოლი ვინმე აცთუ\ნოს,
Line of ed.: 4     მას თავი მოეჭრას.

Paragraph: 353.  
Line of ed.: 5        353. ქ. ყოველსა მისანსა და მწამლველსა მეფემან არა მარტო
Line of ed.: 6     საქონელი წაართვას, არამედ სიცოცხლეც მოუღოს.

Paragraph: 354.  
Line of ed.: 7        354. ქ. უკეთუ კაცი ხედევდეს, რომე თავისი ცოლი სწამ\ლევდეს
Line of ed.: 8     ან ამგვარს მწამლველობას და მისნობას სხვაზედ ირჯე\ბოდეს,
Line of ed.: 9     დედაკაცი თუ კაცი ერთმანერთს განეშორენ
Line of ed.: 10     შეუღლვი/საგან.

Paragraph: 355.  
Line of ed.: 11        355. ქ. ვინცავინ შეატყუოს კაცსა წამლის მაგიერად საწამ\ლავი,
Line of ed.: 12     სიკუდილით მოკუედინ. და რომელმაც კაცმა საწამლავი გა\უგზავნოს
Line of ed.: 13     ვისმე, და უცოდინრობით წაიღოს და ასვას, იმასაც
Line of ed.: 14     თავი მოეჭრას, ამისთვის, რატომ არ იკითხა, რა არის? ან რატომ
Line of ed.: 15     გამკეთებელს არ წააღებინა?

Paragraph: 356.  
Line of ed.: 16        356. ქ. ვინცავინ კაცმან ამგვარი წამალი მისცეს ვისმე, რომ
Line of ed.: 17     გააგიჟოს, რაც საქონელი ჰქონდეს, გამოერთვას და იგი შორს
Line of ed.: 18     ექსორია იქნას.

Paragraph: 357.  
Line of ed.: 19        357. ქ. უკეთუ კაცმან არ იცოდეს, თუ ეს წამალი მავნებელი
Line of ed.: 20     არის და დედაკაცს დასაორსულებელად მისცეს, და აწყინოს, და
Line of ed.: 21     დედაკაცი იგი მოკლას, მისი საქონელი გამოერთვას და ის ექს\ორია
Line of ed.: 22     იქმნას.

Paragraph: 358.  
Line of ed.: 23        358. ქ. უკეთუ თავისმა ყმამ ან აზატნაქმარმა რასაც მიზე\ზით
Line of ed.: 24     სასიკუდილო წამალი მისცეს ვისმე კაცსა თუ დედაკაცსა, ანუ
Line of ed.: 25     ნასყიდმა ყმამ __ თავის ქალბატონს, და იმ წამლით ავად გაჴდეს და
Line of ed.: 26     მოკუდეს, წამლის მიმცემს და გამომრთმევს თავი მოეკუეთოს.

Line of ed.: 27        ეგრეთვე თუ დედაკაცმან თავის ქმარს მისცეს ამისთანა წა\მალი
Line of ed.: 28     ან სხვას ვისმე, ან კაცმა თავის ცოლს მისცეს ან სხვას დე\დაკაცსა,
Line of ed.: 29     და ან ნასყიდმა __ თავის ქალბატონსა და იმ წამლისაგან
Line of ed.: 30     ავად გაჴდეს და მოკუდეს, ვინც ის წამალი დაალევინა ჴრმლით
Line of ed.: 31     განიპატიჯოს.

Line of ed.: 32        მისთვის იტყუის ამას, ვინცავინ ქიშპობით და მტერობით
Line of ed.: 33     ამას იქმან ან მალვით შეატყუებენ, დაალევინებენ და მოჰკულენ
Line of ed.: 34     ვისმე. რომელმაც ესრეთ ქმნას, ჴრმლით იტანჯოს იგი.

Line of ed.: 35        კარგის აქიმისათვის ამას არ ვიტყუი, რომ კარგად სწამლობ\დეს
Line of ed.: 36     ვინმე და ფათერაკად ვერ აიგოს და მოკუდეს უნდომლად.
Line of ed.: 37     მას ტანჯვა არ შეემთხვევა.

Paragraph: 359.  
Page of ed.: 212  
Line of ed.: 1        359. ქ. ვინცავინ საწამლავით კაცი მოკლას, ვინც ის წამალი
Line of ed.: 2     მისცა, იგი, ვითარცა კაცის მკულელი, განიკითხონ.

Paragraph: 360.  
Line of ed.: 3        360. ქ. ვინცავინ ნახოს ვინმე, რომ მისნობდეს ვინმე, და
Line of ed.: 4     მის ალაგის უფროსს არ. მოაჴსენოს, მის მაგიერად იმ კაცს, რაც
Line of ed.: 5     ჰქონდეს, სამეფოდ გამოართვან და იგი ექსორია ყონ.

Paragraph: 361.  
Line of ed.: 6        361. ქ. სამეოცდამეხუთე ბრძანება ლეონ ბრძნისა იტყუის
Line of ed.: 7     ესრეთ: ვინცავინ ამგვარი კაცი გამოჩნდეს, რომე კაცის გვამის
Line of ed.: 8     სასიმთელოდ მიზეზითა ამგვარი საქმე უყონ, ავადმყოფს ულოცევ\დენ
Line of ed.: 9     სალხინებელად, ანუ ვინმე ხეთა ნაყოფთა მავნებელთათვის
Line of ed.: 10     ულოცევდენ, ანუ ვენაჴისათვინ, ანუ მკალისათვის ილოცევდეს და
Line of ed.: 11     გრძნებას იქმოდეს, ანუ, გარეთ რომ პირუტყუი დარჩეს, ნადირი\საგან
Line of ed.: 12     შეუჭმელობისათვის გრძნება რამ ქნას, და ესეები ვისც შე\აჩნიონ,
Line of ed.: 13     ვითარცა მართლმადიდებელთა ქრისტეს სარწმუნოებ\\\ისა Manuscript page: 113r 
Line of ed.: 14     უარისმყოფელი, ეგრეთ განიპატიჯოს მღდელთმთავართა
Line of ed.: 15     და მეფეთა მიერ.


Chapter: 113  
Line of ed.: 16   ქ. სჯულის კანონი მოქალაქობრივი დამნაშავეთა კაცთა
Line of ed.: 17   შებრალებისათვის


Paragraph: 362.  
Line of ed.: 18        362. ქ. უწყოდეთ, რამეთუ ძველსა სჯულსა შინა, ვისცა იპო\ვებდენ
Line of ed.: 19     დიდსა დანაშაულსა შინა კაცსა, მაშინვე ბრძანებდენ,
Line of ed.: 20     რომე მოკუდესო. მაგრამე იუსტინიანე ჴელმწიფე[მ] სჯულის კა\ნონი
Line of ed.: 21     წმიდად ნახა და ბძანა, რამეთუ რაოდენსა სატანჯველსა
Line of ed.: 22     ბძანებს განწესება სჯულისა დამნაშავესა კაცსა ზედა, ის განწე\სება
Line of ed.: 23     მანცა შეიწყნარა და ნება დართო, ესრეთ იქმნასო, არამედ
Line of ed.: 24     ერთრიგად ურიგოდ დაინახა იმავ წამს დამნაშავეს კაცის სი\კუდილი
Line of ed.: 25     და ესრეთ ბძანა:

Line of ed.: 26        როდისაც რომ გამოჩნდეს ამგვარად დამნაშავე კაცი, რომე
Line of ed.: 27     თანამდები იყოს სიკუდილისა, ანუ ჩაქოლვისა, ანუ ცეცხლში ჩა\წვისა,
Line of ed.: 28     ანუ წყალში დარჩობისა, ანუ ანძაზე აცმისა, ისმინე, მსა\ჯულო,
Line of ed.: 29     მაშინვე ნურც თავს მოჰკუეთ და ნურცა რას ამ სატანჯვე\ლებს
Line of ed.: 30     უზამთ. ეს რომ თქუას სჯულმა, რომე დამნაშავე კაცს თავი
Line of ed.: 31     მოსჭერ ანუ გასტანჯეო, სჯულის კანონის ჭკუა ესრეთ არ ბრძა\ნებს,
Line of ed.: 32     რომ მაშინვე კაცი მოკალითო, არამედ ამას ბძანებს, ექსო\რია
Line of ed.: 33     უყავითო ანუ საპყრობილეში პყრობილ ყუენითო, ანუ თვალი
Line of ed.: 34     დასწვითო, ანუ ჴელი და ფეჴი მოსჭერითო, ანუ სხვა რამ სატანჯ\ველი
Page of ed.: 213   Line of ed.: 1     უყავითო უსიკუდილოთო, რათა იყოს მოსამართლისაგან გა\პატიჯებული
Line of ed.: 2     საჩუენებლად ყოველთა კაცთათვის, რათა სხვათაცა
Line of ed.: 3     ამისთანა საქმე არა ქნანო. და იმ დამნაშავემ კაცმაც იცოცხლოს,
Line of ed.: 4     რომე თავის სიცოცხლეში მისი ჟამი სინანულით აღასრულოს,
Line of ed.: 5     რომე მისი დანაშაული ღ̃თნ შეუნდოს.

Line of ed.: 6        მოქალაქობის Manuscript page: 113v  სჯული კაცთა სატანჯველად ესრეთ
Line of ed.: 7     კაცთმოყუარე ექმნების, ამისაგან ჩვენ რატომ უფროსად არა გუ\მართებს,
Line of ed.: 8     რომე კაცთა კაცთმოყუარე ვექმნათ, რომელნიც ვართ
Line of ed.: 9     შვილნი ეკლესიისანი და წმიდათა მამათ მიერ დამწყსნილნი, რამე\თუ
Line of ed.: 10     ესრეთ გვასწავებს ჩვენ, რათა გამოვიყუანდეთ კაცთა ქრისტი\ანეთა
Line of ed.: 11     უსჯულოთა და მწვალებელთაგან და განვაშორებდეთ წვა\ლებასა
Line of ed.: 12     მათსა.

Line of ed.: 13        ესრეთ წმიდათ მამათაგან გვისწავიეს დამნაშავისა და ცოდ\ვილის
Line of ed.: 14     კაცისათვის, რათა, რომელიცა შეგვიძლოსთ სინანულად მო\უწოდოთ
Line of ed.: 15     დამნაშავეთ კაცთა.

Line of ed.: 16        ხოლო უკეთუ ის ავნი კაცნი არ მობრუნდენ ჩვენს სწავლა\ზედა
Line of ed.: 17     და მცნება ჩვენი არა დაიმარხონ, მოსამართლემა მოქალაქო\ბის
Line of ed.: 18     სჯულითა მისცეს სატანჯველად.


Chapter: 114  
Line of ed.: 19   ქ. სჯულისათვის სამი არს


Paragraph: 363.  
Line of ed.: 20        363. ქ. სჯული არს მოქმედება კეთილისა საქმისა და საერ\თოდ
Line of ed.: 21     ყოველთათვის დაბარებული, გონიერთა კაცთა მიერ სას\წავლოდ
Line of ed.: 22     დამტკიცებული, ცოდვილთა განმაბრძნობელი, ქალაქთა
Line of ed.: 23     კეთილისა საქმისა განმაწესებელი, და არს ღ̃თისაგან პოვნილი.

Paragraph: 364.  
Line of ed.: 24        364. ქ. დაბარებული სჯული არს, რათა კაცი ცხოვრებდეს
Line of ed.: 25     პატიოსნად, და არა უპატიოდ, და სხვას არას რას აწყენდეს უსა\მართლოდ,
Line of ed.: 26     ვისაც რომ მას სიმართლით ემართოს, მისცემდეს.

Paragraph: 365.  
Line of ed.: 27        365. ქ. სიბრძნისა სჯული არს, რათა იცოდენ კაცთა იგი,
Line of ed.: 28     რომელიცა ჯერ იყოს სამღთო და საკაცობო, და იცოდეს სამარ\თალი
Line of ed.: 29     და უსამართლო.

Paragraph: 366.  
Line of ed.: 30        366. ქ. არს ვინმე, რომე იტყუიან, ვითარმედ სჯული ვი\ცითო.
Line of ed.: 31     მართებულია, რომ იცოდეს არა მარტო წერილი, არამედ
Line of ed.: 32     ძალიცა მისი, და იქმოდესცა.

Paragraph: 367.  
Manuscript page: 114r 
Line of ed.: 33        367. ქ. ღვაწლის მოქმედებისა სჯული არს, რათა
Line of ed.: 34     მსაჯული ეტყოდის ვისმე, რომე ესე ქენ, კარგია, და ამას ნუ იქ,
Page of ed.: 214   Line of ed.: 1     ავი არისო; ეს სარგებელია, ეს ქენო, და სხვათა დააყენებდეს
Line of ed.: 2     ავის ძნად.

Paragraph: 368.  
Line of ed.: 3        368. ქ. რომელიცა მოეწონოს მეფეთა და ბრძანოს სიტყუა,
Line of ed.: 4     იგიცა სჯული არს. და რაც ბრძანოს მეფემან, იგიც მტკიცე უნდა
Line of ed.: 5     იყოს, და იმას ეწოდების განწესება სჯულისა.

Paragraph: 369.  
Line of ed.: 6        369. ქ. ორთა მეფეთა შორის რომლისა საქმისათვის რომ
Line of ed.: 7     ქართული იქნების, იმათ ვინცავინ შეკრებულნი ერნი ახლავან,
Line of ed.: 8     მათთვისცა ჯერ არს, რათა მათცა ბძანება მათი დაამტკიცონ.

Paragraph: 370.  
Line of ed.: 9        370. ქ. უკეთუ მეფესთან დამნაშავე კაცი ვინმე მივიდეს და
Line of ed.: 10     მისის დანაშაულის პასუხი და სამართალი არ უყოს და შეუნდოს,
Line of ed.: 11     რადგან მეფემ შეუნდო, ერთათვისცა ჯერ არს, რათა მათცა ბძა\ნება
Line of ed.: 12     მათი დაამტკიცონ.

Paragraph: 371.  
Line of ed.: 13        371. ქ. სჯული განწესებული არს კრებათაგან: უკეთუ უსა\მართლო
Line of ed.: 14     და უსჯულო საქმე რამე ქნას მეფემან, იმანც უნდა თა\ვისის
Line of ed.: 15     დანაშაულის პასუხი მისცეს. და კათოლიკე სჯული არის
Line of ed.: 16     იგი, რომელიცა მეფეთა ბძანეს და განაწესეს.

Paragraph: 372.  
Line of ed.: 17        372. ქ. ერთის რისმე საქმისათვის რომე დაწერილი სამარ\თალი
Line of ed.: 18     არ იყოს, რომე კაცს იმისი სამართალი უყონ, მსაჯულთა,
Line of ed.: 19     იმ ალაგის წესი რომელიც იყოს, ის უნდა იკითხონ და ის სა\მართალი
Line of ed.: 20     უნდა უყონ. იმ სამართალს ეწოდების სჯულის კანო\ნის
Line of ed.: 21     მაგიერი სამართალი.

Paragraph: 373.  
Line of ed.: 22        373. ქ. უკეთუ მეფემან ბძანოს ვისიმე ტანჯვა და გაპატი\ჯება,
Line of ed.: 23     იასაულმა ოცდაათს დღეს უნდა მოიცადოს, რომე, ვინ
Line of ed.: 24     იცის, მეფემ კიდევ შეიწყალოს და აღარა გარდააჴდევინოს.

Paragraph: 374.  
Manuscript page: 114r 
Line of ed.: 25        374. ქ. რა არს სასჯელი? სასჯელი იგი არს სიკუ\დილი
Line of ed.: 26     და ექსორიობა და სხვა მსგავსი ამისი.

Paragraph: 375.  
Line of ed.: 27        375. ქ. უკეთუ მამამ დააშაოს რამე, ის მისი დანაშაული მის
Line of ed.: 28     შვილს არ ეკითხება, და არც მამა განიკითხვის შვილის დანაშაუ\ლისათვის,
Line of ed.: 29     რამეთუ დანაშაული ერთს თავზედ იქნების, რომელიც
Line of ed.: 30     დააშავებს, იმას გარდაჴდების და არა სხვასა.

Paragraph: 376.  
Line of ed.: 31        376. ქ. ვინცავინ რომ დააშაოს, წესი არა არს, რომ მაშინვე
Line of ed.: 32     გარდააჴდევინონ, ჴელები მოსჭრან ანუ ფეჴები, არამედ __ ერთი.
Line of ed.: 33     ხოლო მე ვიტყუი გარდაჴდევინებასა მსგავსად დანაშაულისა
Line of ed.: 34     მისისა.

Page of ed.: 215  
Line of ed.: 1        უკეთუ იყოს კაცის მკულელი ანუ ყაზახთა უფროსი, ანუ
Line of ed.: 2     ცხადი ქურდი, ამათ ორივ მოეჭრას ანუ თვალი მოსთხარეთ, ანუ
Line of ed.: 3     ჴელი და ფეჴი მოსჭერით, რომ სხვათა ნახონ და გაფრთხილდენ,
Line of ed.: 4     რომე სხვანიც იმ ალაგს არავინ მივიდეს.


Chapter: 115  
Line of ed.: 5   ქ. მალვით თეთრის მოჭრისათვის


Paragraph: 377.  
Line of ed.: 6        377. ქ. ვინცავინ მეფეს გარეთ თეთრი მოსჭრან ან ფლური,
Line of ed.: 7     ან ფული, კარგის ვერცხლისა თუ ავისა, იმას ორივ ჴელები მოსჭ\რან.
Line of ed.: 8     და რომელმან იცოდეს, ეს თეთრი მალვით მოჭრილია, და ის
Line of ed.: 9     თეთრი წაიღოს და ასაქმოს, იმას ერთი ჴელი მოსჭრან.

Paragraph: 378.  
Line of ed.: 10        378. ქ. იმას ზიანი ქვიან, რომ ერთმა კაცმა ერთს ქალაქში
Line of ed.: 11     ზარაფხანაში ვერცხლი მოიტანოს და სხვა კაცი მივიდეს, ის
Line of ed.: 12     ვერცხლი იყიდოს და სხვაგან წაიღოს. იმისი მქნელი, რომელმაც
Line of ed.: 13     კაცმა მოსამართლეს მიუთხრას, მხილება იგი კეთილად შეიწყნა\როს.
Line of ed.: 14     და ვინც ქნა, ის რომე მოსამართლემ დიდად სტანჯოს, დი\დად
Line of ed.: 15     საქებელი იქნების.


Chapter: 116  
Line of ed.: 16   ქ. ყოვლის კაცისა არა ჯერ არს საპყრობილის აშენება


Paragraph: 379.  
Manuscript page: 115r 
Line of ed.: 17        379. ქ. წესი ამას ბძანებს, რომე ყოველი კაციცალკე
Line of ed.: 18     საპყრობილეს თავისთვის ნუ გააკეთებენ, რომე მოვალე და ანუ
Line of ed.: 19     სხვა კაცი მასშიგან დაატყუეონ.

Line of ed.: 20        ვინცავინ რომ დამნაშავე კაცი დაიჭიროს, ქუეყნის საპყ\რობილეში
Line of ed.: 21     დააბან. რასაც ხანს ის კაცი თავის საპყრობილეში
Line of ed.: 22     დაბმული ჰყუანდეს, ანუ ჴუნდით, დიდი კაცი იყოს თუ ცოტა, მო\სამართლემ
Line of ed.: 23     დაიჭიროს იმ კაცის დამბმელი კაცი და სამეფოს
Line of ed.: 24     საპყრობილეში შეაყენოს, __ რამდენიც ხანი მისმა დაბმულმა მის
Line of ed.: 25     საპყრობილეში დაყოს, იმდენი ხანი მას დააყოფინოს საპყრობილეშია.

Line of ed.: 26        უკეთუ თავის საპყრობილეში რომ კაცი დააბა, იმასთან სა\სამართლო
Line of ed.: 27     საქმე ქონდეს, ვალისა თუ რასაც ფერისა, თავის სა\პყრობილეში
Line of ed.: 28     დაბმისათვის სამართალი დაეკარგება. თუ იმისთანას
Line of ed.: 29     საქმის მოქმედსა მოსამართლემ ასრე არ უყოს, მოსამართლესა მას
Line of ed.: 30     თავისი საქონელი მეფემ ყუელა წაართვას და იმას ექსორია უყოს.

Paragraph: 380.  
Line of ed.: 31        380. ქ. ვინცავინ სამეფოს საპყრობილის უფროსი იყოს, და
Line of ed.: 32     ვინცავინ მაშიგ პყრობილნი ყუანდეს, და მისგან ქრთამი აიღოს,
Line of ed.: 33     და ის კაცნი არ დააბან ჯაჭვითა ანუ გუნდითა და გაუშვან, ანუ
Page of ed.: 216   Line of ed.: 1     რომელმან ბორკილი გააღონ ან ჯაჭვი გატეხონ, იმ საპყრობილეთ
Line of ed.: 2     უფროსსა თავი მოეჭრას ანუ ექსორია ექმნას.

Line of ed.: 3        უკეთუ იმ საპყრობილეთ უფროსის შეუტყობრათ და მის
Line of ed.: 4     უნაღულელად პყრობილნი კაცნი დაუბმელად, უჴუნდოდ და უჯა\ჭოდ
Line of ed.: 5     დაეყენოს, ან პყრობილმან თავისი თავი მოიწამლოს ანუ მახ\ვილითა
Line of ed.: 6     განიგუმიროს უფროსის უნაღულელობითა, ის კაცი გა\აგდონ
Line of ed.: 7     და უფროსად ნუღარ დააყენებენ.

Paragraph: 381.  
Manuscript page: 115v 
Line of ed.: 8        381. ვინცავინ საპყრობილით გაიპაროს, ჯაჭვი და
Line of ed.: 9     ჴუნდი გატეხოს და ან საპყრობილე გაჴურიტოს, ან უფროსი მო\ატყუოს
Line of ed.: 10     და გაიპაროს, თუ დაიჭირონ ის კაცი, თავი მოსჭრან. თუ
Line of ed.: 11     ეს საქმეები მესაპყრობილეთ უფროსის უნაღულელობით მოჴდეს,
Line of ed.: 12     მცირედ რასმე სტანჯონ.


Chapter: 117  
Line of ed.: 13   ქ. კაცი სყიდულობდეს რასმე, მისის შეცილებისათვის


Paragraph: 382.  
Line of ed.: 14        382. ქ. უკეთუ იყიდოს ვინმე დუქანი ანუ ფარჩა, ანუ სხვა
Line of ed.: 15     რამე საქონელი, და მივიდეს სხვა კაცი და შეეცილოს, მუშთარი
Line of ed.: 16     შეექნას, ნამეტნავი მისცეს, იმას გამოართოს და თვითან დაიჭი\როს,
Line of ed.: 17     ანუ მკერვალმან არ თავისი მკუერვლობა გაუშვას და კიდევ
Line of ed.: 18     სხვა საჴელოც დაიჭიროს და ორსავ ჴელოსნობდეს, ბრძანებითა
Line of ed.: 19     მოურავისათა ამისთანას საქმის მოქმედს ძლიერად სცენ, გაკრიჭონ,
Line of ed.: 20     ბაზარში შეარცხვინონ და ექსორია უყონ.

Paragraph: 383.  
Line of ed.: 21        383. ქ. მეფეთათვის ესრეთ ჯერ არს, რათა მოსავლის დროს
Line of ed.: 22     ერთი სარწმუნო კაცი დააყენოს პურისა, ქერისა და ამისთანას
Line of ed.: 23     მოსავალზედა, მართებულათ ბაზარში თუ სოფელში გაასყიდვინოს,
Line of ed.: 24     და არა ძვირად.

Line of ed.: 25        უკეთუ იმ ქალაქის კაცი წავიდეს ვინმე, რასაც იმ ქალაქში
Line of ed.: 26     პურს გასასყიდლად ზიდვენ, იმან სყიდულობა დაუწყოს და თა\ვისთვის
Line of ed.: 27     შენახვა, და ბაზარში გასასყიდლად აღარ ანებებდეს და
Line of ed.: 28     ქუეყანას დაუზიანოს, ის კაცი დაიჭირონ, გაპარსონ, თუ რამ შე\ეკრიბოს,
Line of ed.: 29     წაართოს და, უწინ როგორც სყიდულა, ისევ იყიდოს.

Paragraph: 384.  
Line of ed.: 30        384. ქ. რომელმანცა კაცმან სხვის ცხვარი ერთს ალაგს შე\ამწყუდიოს
Line of ed.: 31     ანუ წამალი რამე უყოს, დაჴოცოს, ანუ დამწუყუდე\ულნი
Line of ed.: 32     შიმშილით ამოსწვდენ, ანუ სხვარიგად დაჴოცონ, ვინც ეს
Line of ed.: 33     ქნას, ერთიორად პატრონისათვის მიაცემინოს მოსამართლემან.

Paragraph: 385.  
Manuscript page: 116r 
Line of ed.: 34        385. უკეთუ ელქაჯმა ჴარმა, ცხენმა ერთმანეთს
Line of ed.: 35     შეუტიონ, ურქინონ და ებრძოლონ, პირველად რომელმანც შე\უტიოს,
Page of ed.: 217   Line of ed.: 1     და მეორემან ის პირველი შემტევებელი მოკლას, მისის
Line of ed.: 2     პატრონისათვის ცუდად ჩაივლის.

Line of ed.: 3        უკეთუ რომელიმე პირუტყვი მიუჴდეს და დაჴოცოს სხვა
Line of ed.: 4     პირუტყუი, რაც დაჴოცოს, მკუდრისათვის ცოცხალი მისცეს, ისივ
Line of ed.: 5     დამჴოცელნი. თუ პირუტყუმა კაცი მოკლას, იგიცა მოიკლას.

Paragraph: 336.  
Line of ed.: 6        336. ქ. რომელიც პირუტყუი დადაღული არ იყოს და მალ\ვით
Line of ed.: 7     სხვა დაღევდეს, სხვის მაგიერად ასაქმებდეს, მას ჴელი
Line of ed.: 8     მოს/ჭრან.


Chapter: 118  
Line of ed.: 9   ქ. სჯული


Paragraph: 387.  
Line of ed.: 10        387. ქ. ვინცავინ მღდლის ცემა მოინდომოს, ანუ ებისკოპოზისა,
Line of ed.: 11     ან სცეს და ან საცემრად მივიდეს, და არავინ მიუშვას, თორემ სცემდა,
Line of ed.: 12     ის კაცი მეფისა მიერ ექსორია იქმნას და მისი საქონელი განუ\ყონ
Line of ed.: 13     მათთან.


Chapter: 119  
Line of ed.: 14   ქ. უნებურად კაცის კულისათვის


Paragraph: 388.  
Line of ed.: 15        388. ქ. კაცის სიკუდილი მოსამართლემ კარგად უნდა გა\სინჯოს,
Line of ed.: 16     ასე რომე, რომელმაც კაცი მოკლა, მისი სიკუდილი უნ\დოდა
Line of ed.: 17     თუ არა, ანუ უკუდავად შემოკურა უნდოდა თუ არა. რო\მელსაც
Line of ed.: 18     რომ კაცს კაცის სიკუდილი უნდა, იმას იარაღზე შეეტ\ყობა
Line of ed.: 19     თუ იარაღით შეკაზმულია, იმ კაცის სიკუდილი ნდომია. თუ
Line of ed.: 20     იარაღით გამოჩნდეს, რომ კაცის სიკუდილი ნდომებია, ვითარცა
Line of ed.: 21     ზემოთ სწერია, ესრეთ განიპატიჯოს.

Line of ed.: 22        ხოლო უკეთუ უნებურად მოუჴდა, ფათარაკად, და სიკუდილი
Line of ed.: 23     არ უნდოდა, ხუთს წელიწადს ექსორია უყონ. ხუთს წელიწადს
Line of ed.: 24     უკან ისევ მოიყუანონ და თავის მამულზე დააყენონ.

Paragraph: 389.  
Manuscript page: 116r 
Line of ed.: 25        389. რომელმანც თავისი ნათესავი მოკლას, მეფისა
Line of ed.: 26     მტერ მკულელი იგი ცეცხლსა მიეცეს.


Chapter: 120  
Line of ed.: 27   ქ. ცოლის დანიშვნისათვის


Paragraph: 390.  
Line of ed.: 28        390. ქ. დანიშუნა ესე არს, რომე ორი კაცი შეიყრებიან და
Line of ed.: 29     ერთმანეთს პირობას მისცემენ და ქალს ითხოვენ, და ნიშანს მის\ცემენ.
Line of ed.: 30     მერმე ამ ორს კაცში, რომელმაც აღარ მოინდომოს მი\ცემა
Line of ed.: 31     ან გამორთმევა, რაც რომ ნიშანი მიეცეს, ორი ზომი გამო\ერთვას
Line of ed.: 32     და მისცენ, __ ასი ფლური რომ მიეცეს, ასი სხვა გამოართ\ვან
Line of ed.: 33     და ორასი ფლური მისცენ.


Chapter: 121  
Page of ed.: 218  
Line of ed.: 1   ქ. ლეონ ბრძნისა და კონსტანტინეს ბძანება


Paragraph: 391.  
Line of ed.: 2        391. ერთმა კაცმა ცოლი დანიშნა, და დედაკაცი თუ მო\კუდეს,
Line of ed.: 3     რაც მისთვის ნიშანი მიეტანოს, ისევ უნდა გამოართოს.
Line of ed.: 4     და თუ ის კაცი ბერად შედგეს, თავისი ნიშანი ისევ მისცენ, ამის\თვის
Line of ed.: 5     რომე კარგს გზაზე წასულა.


Chapter: 122  
Line of ed.: 6   ქ. კოცნისათვის


Paragraph: 392.  
Line of ed.: 7        392. ქ. უკეთუ კაცმა თავის დანიშნულს ცოლს აკოცოს და
Line of ed.: 8     ორისაგან ერთი მოკუდა, რაც რომ ნიშანი მიუტანია ქალისათვის,
Line of ed.: 9     მისი ნახევარი კოცნისათვის ქალს მიეცემა და ნახევარი იმავ კაცს
Line of ed.: 10     მიეცეს. უკეთუ კოცნა არ მოჴდა და ისე მოკუდა, თავისი ნიშანი
Line of ed.: 11     ისევ უნდა წაიღოს.


Chapter: 123  
Line of ed.: 12   ქ. რამდენის საქმით გაყრა მოჴდება დანიშნულთა


Paragraph: 393.  
Line of ed.: 13        393. ქ. რომელიც რომ საცოლქრმოდ დაინიშნებიან, თუ
Line of ed.: 14     ერთი მეორეზე ყმაწვილი იყოს, ის ნიშნობა მოიშლება, თავისი
Line of ed.: 15     ნიშანი ისევ წაიღოს, ამისთვის რომე, სადამდი მოუცადოს
Line of ed.: 16     ყმა-/წვილსა?

Paragraph: 394.  
Line of ed.: 17        394. ქ. სხვისაგან თუ ორსული გამოდგეს, ის ნიშნობა
Line of ed.: 18     მო/იშლება.

Paragraph: 395.  
Manuscript page: 117r 
Line of ed.: 19        395. ქ. დანიშნული იგი ორისაგან ერთ-ერთი სხვის
Line of ed.: 20     სარწმუნოებისა იყოს, დანიშუნა მოიშალოს.

Paragraph: 396.  
Line of ed.: 21        396. ქ. უკეთუ იმ ალაგის ბატონმა, უფროსმა კაცმა, ძალად
Line of ed.: 22     ქალი მისცეს ვისმე, იმ კაცს არ უნდოდეს დანიშუნა, როდისაც
Line of ed.: 23     დროს იპოვნის, მათი ძალად დანიშუნა მოიშლების.


Chapter: 124  
Line of ed.: 24   ქ. ლეონ ბრძნისა მიერ თქმული


Paragraph: 397.  
Line of ed.: 25        397. ქ. დანიშუნა მაშინ მოიშლება, რომე ორისაგან ერთი
Line of ed.: 26     ეშმაკეულ იქმნას. თუ დანიშუნას უწინ შეემთხვევა ეს განსაცდელი,
Line of ed.: 27     ნიშნობა მოიშლება.

Line of ed.: 28        ხოლო უკეთუ დანიშუნას უკან ეშმაკეულ იქმნას, სამს წელი\წადს
Line of ed.: 29     კაცმან ქალს მოუცადოს და ხუთს წელიწადს ქალმან კაცს
Line of ed.: 30     მოუცადოს, __ თუ მორჩნენ, დანიშუნა მოჴდეს, თუ არადა ვერ
Line of ed.: 31     მორჩენ, იგინი გაიყარნენ და სხვა დაინიშნონ.


Chapter: 125  
Page of ed.: 219  
Line of ed.: 1   ქ. დიდის ათანასეს ალექსანდრიელისა


Paragraph: 398.  
Line of ed.: 2        398. ქ. უკეთუ მართლა იცოდეს ვინმე, რომე სამღდელონი
Line of ed.: 3     კაცნი ბოზობდენ ანუ სხვას ცოდვას იქმოდენ, მათს საწირავს ნუ
Line of ed.: 4     დაიჭერენ და ნურც უზრახავენ, თუ ცოდვილია და მისგან წირვა
Line of ed.: 5     არა ჯერ არსო, __ ამას ნუ იტყუიან, ამისთვის, რომელიც იმას სა\წირავს
Line of ed.: 6     მისცემენ, იმ მღდელს არ მისცემენ, არამედ ღ̃თსა დას\ტურად:
Line of ed.: 7     ის ხუცესი ცოდვილია, მაგრამე მისი წირვა __ შენთვის, და
Line of ed.: 8     შენი საწირავი შენთვის აღიწევს წინაშე ღ̃თისა.

Line of ed.: 9        და იმ მღდელს თავისი შეცოდებისა და უღირსების პასუხი
Line of ed.: 10     მიეცემის მართლმსაჯულის ღ̃თისაგან. შენ მიეც და არ დაგეკარ\გება,
Line of ed.: 11     მის საქმეს ნუ განიკითხავ.


Manuscript page: 117v 
Line of ed.: 12   ქ. ლეონ ბრძნისა და კოსტანტინეს მიერ, ცოლ-ქმარი
Line of ed.: 13   რომ მონა იქმნას


Paragraph: 399.  
Line of ed.: 14        399. ქ. უკეთუ ქალი მონა იქმნას და კაცი კარგია, ესენი
Line of ed.: 15     ცოლქრმობიდამ გაიყრებიან, და სანამდი ეს მონა დედაკაცი ცოც\ხალია,
Line of ed.: 16     ისევ ქმარმა უნდა შეინახოს საზრდოთი და საცმელითა.

Paragraph: 400.  
Line of ed.: 17        400. ქ. უკეთუ მღდელთმთავარმა ანუ სამღდელომა კაცმა
Line of ed.: 18     კაცს სცეს, სჯულიანსა ანუ უსჯულოსა კაცსა, მღდელობისაგან
Line of ed.: 19     დაუყენოს.

Paragraph: 401.  
Line of ed.: 20        401. ქ. ვინცავინ ეკლესიასა შინა მაღლა გალობა თქუას,
Line of ed.: 21     იგი თავის ბუნებას აღსძრავს, __ ეკლესიიდამ გააგდონ, ამისთვის
Line of ed.: 22     რომე ღ̃თსა სიმდაბლით ლოცვა უყვარს, და არა ყუირილითა.

Paragraph: 402.  
Line of ed.: 23        402. ქ. ამისი წესი არა არის, რომე მკუდარი ეკლესიასა შინა
Line of ed.: 24     დაიმარხოს, რამეთუ ესე საქმე დაეყენა წმინდისა და სანატრელისა
Line of ed.: 25     კიტრუს ებისკოპოზისა მიერ მეცხრეს თავის კანონსა შინა.


Chapter: 126  
Line of ed.: 26   ქ. ლეონ ბრძნისა და კოსტანტინეს მიერ თქმული
Line of ed.: 27   ფიცისათვის


Paragraph: 403.  
Line of ed.: 28        403. ქ. ფიცის ძალი ბძანება არს მოსამართლისა: ვინცავინ
Line of ed.: 29     მოჩივარი იქნება, თუ ფიცს დასჯერდენ, სხვა სამართალი აღარა
Line of ed.: 30     ექნება რა, უნდა დაიფიცონ და დასჯერდენ.

Paragraph: 404.  
Line of ed.: 31        404. ქ. უკეთუ ვისმე სასამართლო ქონდეს, ან მოსამართლემ
Line of ed.: 32     და ან თვითან ფიცი დაადვას, როდისაც დაიფიცავს, ის სამარ\თალი
Line of ed.: 33     გარჯილი იქნება. მაგრამე მეასდაოთხე ბძანება ლეონ ბრძნისა
Page of ed.: 220   Line of ed.: 1     ბძანებს, რომე ხანი უნდა დააცალოს, რომე მოსამართლემ და\მფიცებელს
Line of ed.: 2     ტყუილად არ დაიფიცოს.

Paragraph: 405.  
Line of ed.: 3        405. ყრმათა ფიცი არ ეგების და არცა ჯერ არს.


Chapter: 127  
Line of ed.: 4   ქ. ლეონ და კოსტანტინე მეფეთა მიერ თქმული ფიცისათვის


Paragraph: 406.  
Line of ed.: 5        406. ქ. უკეთუ ვინმე დაიფიცოს ტყუილად და მასუკან შე\აჩნდეს,
Line of ed.: 6     რომ ტყუილად დაეფი\\ცოს, Manuscript page: 118r  ენა მოსჭრან. და რო\მელმან
Line of ed.: 7     ტყუილად უმოწმა, მასცა ენა მოსჭრან. სხვა სჯულის კა\ნონი
Line of ed.: 8     ბძანებს ჴელის მოჭრასა, ამისთვის რომე ტყუილად სახარე\ბას
Line of ed.: 9     ჴელი რატომ მოკიდა.

Paragraph: 407.  
Line of ed.: 10        407. ქ. ღ̃თისა უშიშართა და ავთა კაცთა ფიცი წყალზედან
Line of ed.: 11     სწერიან.

Paragraph: 408.  
Line of ed.: 12        408. ქ. ვინცავინ ტყუილად სახელი ღ̃თისა დაიფიცოს, კაცი
Line of ed.: 13     იგი ამას ნუ გონებს, თუ ღ̃თნ ის ტყუილი ფიცი დაივიწყოს.

Paragraph: 409.  
Line of ed.: 14        409. ქ. უკეთუ სიმართლეცა გქონდეს, ფიცს მაშინც
Line of ed.: 15     გა/ნეშორე.

Paragraph: 410.  
Line of ed.: 16        410. ვინცავინ ტყუილად დაიფიცავს, იგი ღ̃თსა უარყოფს.


Chapter: 128  
Line of ed.: 17   ქ. კოსტანტინესი და ლეონ ბრძნის მკუიდრობისათვის


Paragraph: 411.  
Line of ed.: 18        411. ქ. ერთს კაცს რომ შვილი ყუანდეს და უმამოდ წავი\დეს,
Line of ed.: 19     ცოლი შეირთოს, თავისის მამისაგან იმას სამკუიდრებელი არა
Line of ed.: 20     მიეცემა რა. უკეთუ ის კაცი მოკუდა და შვილები დარჩა, იმათ
Line of ed.: 21     პაპისაგან მიეცემის სამკუიდრებელი.


Chapter: 129  
Line of ed.: 22   ქ. პირუტყუთ სიკუდილისათვის


Paragraph: 412.  
Line of ed.: 23        412. ქ. უკეთუ ვინმე ტყეში ხესა სჭრიდეს და ხე ჩამოვარ\დეს
Line of ed.: 24     და ჴარი მოკლას ანუ ვირი, ანუ სხვა რამე პირუტყუი, სუ\ლისათვის
Line of ed.: 25     სული მიეცეს.

Paragraph: 413.  
Line of ed.: 26        413. ქ. უკეთუ ხეს ვინმე სჭრიდეს და ცული ჩამოუარდეს,
Line of ed.: 27     არ იცოდეს და დაბლა პირუტყუი მოკლას, მის მაგიერად სხვა
Line of ed.: 28     უნდა მისცეს.

Paragraph: 414.  
Line of ed.: 29        414. ქ. უკეთუ ჟამსა ნაყოფისასა ვენაჴში თუ ყანაში მახე
Line of ed.: 30     დაუდგას პატრონმა და ჩავარდეს ძაღლი ან ღორი, ანუ სხვა რამ
Line of ed.: 31     უნდა მისცეს.
Line of ed.: 32     415. ქ. უკეთუ ვენაჴის კრეფაში ან მკის დროს, ანუ უმისოდ,
Line of ed.: 33     კაცსა ვისმე რჩომა შეუიდეს ან წურვაშია, იმ წყემსსა ოცდა\ათი
Line of ed.: 34     ჯოხი ეკრას და წანაჴედიც ზღოს.
Page of ed.: 221  

Paragraph: 416.  
Manuscript page: 118v 
Line of ed.: 1        416. ქ. უკეთუ ვენაჴში ანუ ყანაში, ანუ სხვის ალაგში
Line of ed.: 2     ხე იდგეს რამე, რომ მისი ჩრდილი სხვის ვენაჴსა და ყანას ავ\ნებდეს,
Line of ed.: 3     იმ ხეს შტოები მოეჭრას.


Chapter: 130  
Line of ed.: 4   ქ. რუს გაღებისათვის


Paragraph: 417.  
Line of ed.: 5        417. ქ. ვინცავინ სხვის მიწაში რუ გაიღოს და წყალი გა\იყუანოს,
Line of ed.: 6     იმ მიწის პატრონის დასტური უნდა ქონდეს და ისე გა\იღოს
Line of ed.: 7     რუ. სამს წელიწადს იმ რუს გაღებისათვის უნდა ქირა მის\ცეს
Line of ed.: 8     რუს გამღებმა მიწის პატრონსა.

Line of ed.: 9        სამს წლამდინ თუ ისევ გამოართვა, კარგია, და თუ არადა
Line of ed.: 10     სამმა წელიწადმა გაიარა, მიწის პატრონი რუს ვეღარ მოშლის.

Paragraph: 418.  
Line of ed.: 11        418. ქ. უკეთუ ვინმე სხვის მიწის სიახლოის ალაგისათვის
Line of ed.: 12     ქირა მისცეს და რუ გაიღონ, რადგან ქირას მისცემს, მისი მა\სალა
Line of ed.: 13     __ კირი, ქუა, ქუიშა __ იმ მიწაში უნდა დაყაროს რუს გასაკე\თებლად,
Line of ed.: 14     ვერ დაუშლის მიწის პატრონი.




Next part


This text is part of the TITUS edition of Kartuli Samartlis Dzeglebi I.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 10.3.2019. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.