TITUS
Kartuli Samartlis Dzeglebi I
Part No. 5
Previous part

Text: Arm.  
Page of ed.: 223  
Line of ed.: 1   სამართალი სომხური

Line of ed.: 2   (ქართული ვერსია)

Page of ed.: 225  
Line of ed.: 1   სამართალი სომხური

Chapter: Intr.  
Line of ed.: 2   შესავალი


Manuscript page: 119v 
Line of ed.: 3        ქ. ესე წიგნი არს დიდის სომხეთისა სამართლის წიგნთა ზედან
Line of ed.: 4     გადმოთარგმანებული და ეწოდების სახელად წიგნი სამართლისა.

Line of ed.: 5        თუ იკითხავთ და შეტყობა გინდათ, თუ რომლის წიგნისაგან შეგვიკრე\ბია,
Line of ed.: 6     მოგახსენებთ, ანუ რომლის გვართ შევკრიბეთ: პირველ რიგი ღ̃თისა რომ
Line of ed.: 7     მისცა ღ̃თნ მოსეს პირველქმნილისა და მეორის რიგისაგან, და სხვათა თავთა\გან,
Line of ed.: 8     და წმინდის სახარებისაგან, და ყოველთ წმინდათ წერილთაგან, ძველთა და
Line of ed.: 9     ახალთაგან, რამეთუ ჩვენ ასრე შევიძელით და დავწერეთ.

Line of ed.: 10        არათუ ჩვენ ამას მოგაჴსენებთ, თუ ნურვის ნურა შემატებთო, აწე
Line of ed.: 11     გეხვეწებით თქუენ, ყოველთა ღირსთა და მცოდნეთა ფილასოფოსთა, რომე,
Line of ed.: 12     თუ რამ ამაში ნაკლები იპოვნოთ, შეუმატეთ და გაასრულეთ.

Line of ed.: 13        ქრისტიანო ბრძენნო, მქადაგენო, მარტო ჩვენს თავს არ ვიჩე\მებთ,
Line of ed.: 14     ჩვენ ამის მეტი ვერ შევიძელით. და ამასცა მოგახსენებთ, რომ ზოგნი
Line of ed.: 15     გვარნი ჩვენ დაგუძრახვენ, რომე არა აქუთ სამართალიო და წიგნი სამართ\ლისაო,
Line of ed.: 16     და მრავალნი იტყვიან: ჩვენ გვაქუს, და იმათ არა აქუთო. ამას
Line of ed.: 17     ესეთნი იტყვიან, რომე არა აქუთ ცოდნა და არც წაუკითხავთ წერილი ძველი,
Line of ed.: 18     და არცა ახალი, და იტყუიან უცოდინარობით, და გუძრახვენ ცუდად.


Chapter: Pref.  
Line of ed.: 19   [სირიულ-რომაული სამართლის ქართული ვერსია]


Manuscript page: 120r 
Line of ed.: 20        ქ. კარგი და ჭეშმარიტი უფალმან ღ̃თნ პირველითგანვე
Line of ed.: 21     მისცა კაცსა, როგორც რომ წიგნმა პირველ დაბადებისამან გვაჩვენა ჩვენ რიგი,
Line of ed.: 22     და დასწერა მოსემ: "და მისცაო ღ̃თნო რიგი ადამს იმ ხისა, რომ იყო სა\მოთხეში,
Line of ed.: 23     მის ხილისა არაჭამა." და არ შეინახა რიგი. მისგან ვისწავლეთ
Line of ed.: 24     რიგიდამ გამსულელის გაწყრომა, მას უბრძანა ღ̃თნ, ადამს: "მაფიერად რომ
Line of ed.: 25     სჭამე ხისა, რომლისა დაგარიგე უჭმელობა, წყეულმცაა ქვეყანაზე ნაქმარი
Line of ed.: 26     შენი. მიწა იყავ და მიწადამც იქცევი". და ასრე რიგიდამ გასულს გა\ურისხდა
Line of ed.: 27     და გააგდო სამოთხისაგან, სარჯლითა და შეჭირვებით ყო ქუეყანასა.

Line of ed.: 28        რომელი დაიბადა ადამისაგან სეით, სეითისაგან __ ენოს ნოემდი, ნოემისა\გან
Line of ed.: 29     __ სემ, რიგით __ აბრაამამდინ; აბრაამისაგან, დაიბადა ისაკ ხარებითა ღ̃თისათა,
Line of ed.: 30     ისაკისაგან __ იაკობ, იაკობისაგან ათორმეტნი __ მამადმთავარნი. ამათა ქნეს ღ̃თის
Page of ed.: 226   Line of ed.: 1     რიგი მოსაწონი ყოველთაგან, და დააპატრონეს მამათ თვისნი შვილნი საპატ\რონოსა
Line of ed.: 2     და ქონებასა მათსა, როგორც დალოცა ნოემ ძენი მისნი და მისცა
Line of ed.: 3     დაპატრონება, და აბრამ დააპატრონა ბრძანებითა ღ̃თისათა, ქონება და სა\პატრონო
Line of ed.: 4     თვისი მისცა ისაკს, და მუახლეთაგან ნაშობი ისმაილ ღ̃თის საქმით
Line of ed.: 5     გააგდო და გააშორა დაპატრონებასა და საპატრონოსა. და როგორც ისაკ და\პატრონდა,
Line of ed.: 6     ისრე მან იაკობ დააპატრონა, და იაკობ სიკუდილის დღეს ეგვიბტეს,
Line of ed.: 7     სიკვიმს, დააპატრონა და შვილი მისი, და რომ თქუა ესე, ჴლმითა და მშვილდ\ისრით
Line of ed.: 8     დამიქონებიაო.

Line of ed.: 9        და ამათგან დარჩა რიგი დაპატრონებისა თავ-თავის საქონელზედა Manuscript page: 120v 
Line of ed.: 10     მათთა შვილთა, და ესე კაისა და შვენიერის საქმისა და რიგისაგან
Line of ed.: 11     აიღეს ყოველთა გვართა რიგი დაპატრონების ქონებისა მათისა მათთა შვილთა,
Line of ed.: 12     მაგრამ, თუ არა ყუანდესთ ვისაც შვილი, დაპატრონდენ, ვინც უნდოდესთ.

Line of ed.: 13        გვართა და ნათესავთაგან თუ სხვას რიგს სხვასა და სხვას აურევდენ,
Line of ed.: 14     და ამ რიგზე და ამის ჩვეულობაზე სწორედ მიდიოდნენ, მანამდი უფალ\მან
Line of ed.: 15     ჩვენმან იესო ქრისტემ აიღო ჴორცი მამისა ბძანებით წმინდის ქალწული\საგან,
Line of ed.: 16     მამის ნებითა შეიქნა კაცი დაჴსნისა დაკარგულთათვის შვილთა კაცთა\თვის
Line of ed.: 17     და სახარების ქადაგებითა მისცა რიგი შვენიერი, კაი და უკუდავი მონას\ტერსა
Line of ed.: 18     თვისსა, და წმინდით ეკლესიითა მისით აღადგინა ჴელმწიფე მართლად
Line of ed.: 19     თაყუანისმცემელი, ტახტი თვითან დააპყრობინა და მისცა გულისყური და
Line of ed.: 20     რჯული ჭეშმარიტი, რომ დამორჩილდენ ყოველნი. ყო გვარნი წესსა რიგი\სასა.
Line of ed.: 21     ქრისტესსა და იმით დაამტკიცეს ჴელნწიფობა მათი.

Line of ed.: 22        და აბა, ყოველთა გვართა, რომელთაცა ინდომეს რიგით გარიგება და
Line of ed.: 23     მოსესგან აიღეს რიგი, და ეს საქმე დადვეს სხვადასხვა ქალაქთა და დროთა,
Line of ed.: 24     მათში რომ გამოჩნდა ფილასოფოსნი, დაემსგავსნენ ისრაელთა, რომელნი
Line of ed.: 25     გაარიგებდნენ რიგითა ღ̃თისათა. და ამათგან წინათ არვის ქონდათ წიგნი და
Line of ed.: 26     სიტყუა მოსეს წინათ. და მოსე მათგან უწინ იყო, რიგით რომ მისცა მას
Line of ed.: 27     ღ̃თნ. ყოველთა ბრძენთა და ფილასოფოსთა ელინელთა და ათინელთა, ჰრომა\ელთა
Line of ed.: 28     და ეგვიპტელთა. და Manuscript page: 121r  მიეცა პატივი და რიგი ღ̃თისა ჴელთა
Line of ed.: 29     მოსესა ისრაელთა, რომ რიგით გარიგდენ.

Line of ed.: 30        და სხვათა გვართა კაი შეშურდებოდათ __ საქალაქოს რიგის კარგად გა\რიგება
Line of ed.: 31     __ მანამდის მოსულა იქნებოდა უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი, რომე
Line of ed.: 32     ურგებელ ქმნა და დააძველა რიგი მოსესი მისის წმინდის სახარებითა და და\უძახა
Line of ed.: 33     ისრაელთა სახარებითა რიგი თავისი, რომელთა იწამეს.

Line of ed.: 34        ნეტარ არიან დიდებულნი ჴელმწიფენი, და დაამტკიცა დიდმან ჴელ\მწიფემ
Line of ed.: 35     კოსტანტინემ, და მოგუცა რიგი ესე.


Chapter: 1  
Page of ed.: 227  
Line of ed.: 1   ქ. თავი პირველი, ერთი


Paragraph: 1.  
Line of ed.: 2        1. ქ. რიგი და სამართალი ძისა.

Line of ed.: 3        ვინგინდავინ მიიცვალოს და არ დასწეროს ანდერძი, და დარ\ჩეს
Line of ed.: 4     შვილი, ძე და ასული, რაერთად იყუნენ და-ძმანი, სწორად ეპა\ტრონებოდენ
Line of ed.: 5     ქონებასა მამისა მისისასა, და ასულსა მისცეს თავ\თავისი
Line of ed.: 6     წილი.

Line of ed.: 7        და თუ დასწეროს მამამან ანდერძი და ყოს უფროსად, რო\მელიც
Line of ed.: 8     ნებევდეს, და დააპატრონოს მამულსა და ქონებასა მისსა
Line of ed.: 9     და ვაჟთა მისცენ ქონებისაგან ორი წილი, და ქალს ერთი წილი.
Line of ed.: 10     და თუ უნდოდეს ნამეტნავის მიცემა შვილისა რომლისაცა, შეუძლია
Line of ed.: 11     მიცემა. და რომელსაცა არა ყუანდეს ვაჟი და დარჩეს ქალი, და\პატრონდეს
Line of ed.: 12     ქონებასა მამისასა.

Line of ed.: 13        და ვინგინდავინ მიიცვალოს უშვილოდ, არც დარჩეს ქალი
Line of ed.: 14     და არც ვაჟი, სიკუდილის დღეს ვინც დააპატრონოს ანდერძით,
Line of ed.: 15     მართებულად შეუძლია. Manuscript page: 121v  ვინც ანაზდეულ სიკუდილით მიი\ცვალოს
Line of ed.: 16     უანდერძოთ, რომ არ დარჩეს შვილი, ქონებასა მისსა უპატ\რონოს
Line of ed.: 17     მამა. თუ არა ყუანდეს მამა ცოცხალი, ეპატრონოს ძმა და
Line of ed.: 18     და, ორნივ. თუ დედა ცოცხალი ყუანდეს, მასაც შვილთან სწორედ
Line of ed.: 19     ქონდეს პატრონობა.


Chapter: 2  
Line of ed.: 20   ქ. თავი ორი


Paragraph: 2.  
Line of ed.: 21        2. ქ. ვინ მიიცვალოს ანაზდეულად უანდერძოდ, კაცი უდედ\მამო,
Line of ed.: 22     და არც დარჩეს შვილი, და ყუანდეს მამის ძმები, ისინი და\პატრონდენ.
Line of ed.: 23     თუ არა ყუანდეს მამის ძმები, დაპატრონდეს დის\წულები,
Line of ed.: 24     ვაჟნი. და თუ არც ის ყუანდეს, დაპატრონდეს მამის დის
Line of ed.: 25     შვილი ვაჟი; და თუ არ იყოს ვაჟი, ქალი დაპატრონდეს.


Chapter: 3  
Line of ed.: 26   ქ. თავი სამი


Paragraph: 3.  
Line of ed.: 27        3. ქ. კითხონ რიგსა, თუ ყმაწვილობიდან რა ხნისას მართებს
Line of ed.: 28     ანდერძის თქმა და უთქმელობა, რამდენის წლისა იყოს, რომ და\ეწერინებოდეს
Line of ed.: 29     ანდერძი?

Line of ed.: 30        ქალი თორმეტ წლამდინ ებისკოპოზთა ჴელთა არის, არ მარ\თებს
Line of ed.: 31     ანდერძის თქმა. რა თორმეტის წლისა უფრო შეიქნების, გა\მოვა
Page of ed.: 228   Line of ed.: 1     ებისკოპოზის ჴელქვედამე და მასუკან მართებს და შეუძლია
Line of ed.: 2     ანდერძის თქმა და დიათიკი.

Line of ed.: 3        ვაჟი თოთხმეტ წლამდინ უფროსის ბძანებასა ქვეშე[ა].
Line of ed.: 4     მაგრამ, რომელი რომ დააყენოს ჴელმწიფემ თავის ობოლთა
Line of ed.: 5     და საქონელთა გამძღოლად, რომელნი მოქადაგენი, ეფისკოპოზნი
Line of ed.: 6     და სხვანი ვინგინდავინ ერისკაცნი, ბძანებითა ჴელმწიფისათა, რა
Line of ed.: 7     შეიქნების კაცი თხუთხმეტის წლისა, გამოვა მათთა Manuscript page: 122r  ჴელ\ქუეიდამ
Line of ed.: 8     და კაცობაში შევა, მასუკან მართებს და შეუძლია ანდერ\ძის
Line of ed.: 9     თქმა.


Chapter: 4  
Line of ed.: 10   ქ. თავი ოთხი


Paragraph: 4.  
Line of ed.: 11        4. ქ. წინა პირველს რიგში და სამართლის კანონში დავწე\რეთ
Line of ed.: 12     სწორედ დაპატრონება ქალ-ვაჟისა რომლისამე.

Line of ed.: 13        მიიცვალოს როს მამა ვისიც უანდერძოთ, არც დარჩეს ქალი და
Line of ed.: 14     არც ვაჟი, შორეული ნათესავნი და ნათესავთა შვილნი ვერ ეპატ\რონნენ;
Line of ed.: 15     მამის ძმა და ძმა და შვილნი მათნი ეპატრონონ, დედანი
Line of ed.: 16     და ცოლნი მათნი ამას ბრძანებს რიგი: სძებნონ წმინდით თეს\ლით
Line of ed.: 17     ნაყოფი, და რომელიც უფრო ახლო ეყოდეს, ის დააპატრო\ნოს
Line of ed.: 18     ჴელმწიფემ და ნუღარას დაუწყებს თავსა ბრალობასა.

Line of ed.: 19        თუ არ ყუანდეს და ამოვარდნოდეს ნათესავი, ახლო მეყუისი
Line of ed.: 20     მამისა, წადგეს ახლო ნათესავი დედისა მისისა. და ვინგინდავინ
Line of ed.: 21     მიიცვალოს და ყუანდეს მამა ცოცხალი, არა მართებს ანდერძისა
Line of ed.: 22     თქმა, თუ შვილიც რომ დარჩეს, ამიტომ რომ, რა მამა ცოცხალი
Line of ed.: 23     ყუანდეს, მისი შვილიც მის ჴელქვეითი არის, და ანუ შვილმან
Line of ed.: 24     რაც მოიგოს, საქონელი თუ სახლი და ან საჴელო, რადგან მამა
Line of ed.: 25     ცოცხალი ყავს, ვისთვიც მამას უნდა, დარჩეს მას.


Chapter: 5  
Line of ed.: 26   ქ. თავი ხუთი


Paragraph: 5.  
Line of ed.: 27        5. ქ. ვინ მიიცვალოს სიძე ვისიც, და თუ მიცვალებულის ცო\ლის
Line of ed.: 28     მამამ მოინდომოს ქალისა და ქალის შვილების შენახვა, უნდა
Line of ed.: 29     მისცეს თავდები მეფესა და Manuscript page: 122v  აიღოს ბძანებითა შენახვისა
Line of ed.: 30     პატრონობა __ და მიებაროს. და თუ იმავ მიცვალებულმა ანდერძით
Line of ed.: 31     თავისი ობლები ვისაც სახელდობივ მიაბაროს, იმას მართებს მოვლა.
Line of ed.: 32     და არ ეთხოება მას კაცს, ანდერძით ვისთვის მამას ობოლთასა მი\უბარებია,
Line of ed.: 33     თავდები.

Page of ed.: 229  
Line of ed.: 1        და თუ არა ქნას ანდერძი, და დარჩეს შვილი და იყოს იგი
Line of ed.: 2     წლისა ოცდახუთისა, მას მართებს გაძღოლა და პატრონობა. და
Line of ed.: 3     თუ ყმაწვილი იყოს და იმ ხნისა არ იყოს, რა რიგადაც ამას ზე\მოთ
Line of ed.: 4     სწერია, __ რომ ვერ ქნას ანდერძი მან კაცმან და
Line of ed.: 5     ყუანდეს ძმა, რიგი სამართლისა უბრძანებს გაძღოლასა ობოლთასა,
Line of ed.: 6     როგორც მართებულია; თუ არა ყუანდეს ძმა და ძმისწული, ასეთი
Line of ed.: 7     რომე გაძღოლა არ შეეძლოს, მამის ძმამ და მამის ძმის შვილმან
Line of ed.: 8     უპატრონოს ობოლთა.

Line of ed.: 9        კიდევ იმავ მიცვალებულს არა ყუანდეს ძმა და ძმისწული,
Line of ed.: 10     არც შვილი კაცობაში შესული და არც დაეწეროს ანდერძი, და
Line of ed.: 11     იკისროს მან კაცის ცოლმან თავის თავის გაძღოლა და ობოლთა
Line of ed.: 12     პატრონობა, მართებს მას დედაკაცსა მისულა მოსამართლესთან
Line of ed.: 13     წინაშე მოჴსენებად პირობისა, რომ აღარ შეირთოს ქმარი, სანამ\დინ
Line of ed.: 14     გაზდიდეს ობოლთა.

Line of ed.: 15        თუ ვერ იკისროს, ამგვარად ბრძანებს რიგი სამართლისა:
Line of ed.: 16     ვინგინდავინ იყოს ქალაქთა ზედან უფროსად დადგინებული, მან
Line of ed.: 17     დააყენოს თავს გასასინჯავად, ნახვად ობოლთა, და მისცენ ფასი,
Line of ed.: 18     რაც ერგებოდეს. რომელმან იკისროს, მას ერთსა კაცსა, სამართა\ლია,
Line of ed.: 19     გამოართვან თავდები და შეუნახვინონ მამული და საქო\ნელი
Line of ed.: 20     შეუშლელად მათ ობოლთა და იგინიც Manuscript page: 123r  დააზდევინონ.

Line of ed.: 21        და თუ ქნას კაცმანმან ანდერძი და სახელდობით ვისაც მი\აბაროს
Line of ed.: 22     შვილი და ქონება მისი, მას თავდები არ ეთხოების, რად\გან
Line of ed.: 23     მიცვალებულს თავის ნებამყოფლობით მიუბარებია.


Chapter: 6  
Line of ed.: 24   ქ. თავი ექუსი


Paragraph: 6.  
Line of ed.: 25        6. ქ. უმორჩილობა შვილთა. ვისაც ყუანდეს შვილები და
Line of ed.: 26     შევიდნენ კაცობაში, და არ მორჩილობდენ მამასა, და მოინდომოს
Line of ed.: 27     გაყენება მამამან მის ქონებისაგან, მას ჴელი შესწევს და შეძლება
Line of ed.: 28     აქუს ქონებასა მისაზე: იგი უნდა მისცეს მას, უარმიოს შვილსა,
Line of ed.: 29     ცხრა წილიდამ ერთი წილი. იგი მართებს ასრე: სულადი ოთხი
Line of ed.: 30     წილიდამ ერთი წილი ცხრად გაყონ, მეცხრე წილი მისცენ მას
Line of ed.: 31     შვილსა, მამის ურჩსა, ვაჟი იყოს თუ ქალი.

Line of ed.: 32        ვინ გაიშოროს ურჩი შვილი თავისგან და იგი მიიცვალოს, და
Line of ed.: 33     ანდერძით ვინგინდავინ დააპატრონოს ქონებასა მისსა, ნუვინ
Line of ed.: 34     სძრახავთ მას კაცსა __ ამისთანანი არიან, რომ აღარ ღირსან, მა\მასა
Page of ed.: 230   Line of ed.: 1     და მამის ქონებასაც გარდააგებენ; ამისთანას შვილის მიუცემ\ლობა
Line of ed.: 2     დაპატრონებისა შეუძლია მამასა __ ვინცა მისცეს შვილსა,
Line of ed.: 3     იმრიგისა, იქნების იგი კაცი საძრახავი ნათესავთაგან.


Chapter: 7  
Line of ed.: 4   ქ. თავი შვიდი


Paragraph: 7.  
Line of ed.: 5        7. ქ. თუ ვინ ქნას ანდერძი და არ ინდომონ გათავება მისი
Line of ed.: 6     ვინცა, ნუ ჴელჰყოფენ და არცავის ძალუც ანდერძისა მის გატეხა.


Chapter: 8  
Manuscript page: 123v 
Line of ed.: 7   ქ. თავი რვა


Paragraph: 8.  
Line of ed.: 8        8. ქ. ვის ებაროს მონასტრის საქონელი და იყოს მისის შე\სავლის
Line of ed.: 9     სახლთხუცესი, რომ პყრობდეს ჴელი მისი წინგამძღოლი
Line of ed.: 10     იგი, იმან მოინდომოს გასასყიდლად და დასახარჯავად რაგინდა\რა,
Line of ed.: 11     ან საბატონოდ მიცემა, ან ვალად, ან ვალში მისაცემად, არ
Line of ed.: 12     შეუძლია, თუ არ ნება-ბრძანებით მოსამართლისათა: მოაჴსენონ
Line of ed.: 13     უფროსთა და მოსამართლეს და ბრძანებითა მათითა გაყიდონ ზო\მიერად,
Line of ed.: 14     არა თუმცა ნამეტნავად.


Chapter: 9  
Line of ed.: 15   ქ. თავი ცხრა


Paragraph: 9.  
Line of ed.: 16        9. ქ. ვინგინდავინ გაგზავნოს ნიშანი და ნიშნობა გარდიჴა\დონ,
Line of ed.: 17     ვისაც დაუნიშნონ, თუ შვილი იყოს, და თუ ვაჟისა და ქა\ლისა
Line of ed.: 18     შვილი იყოს, პაპასა და მამას შეუძლია მათ სიცოცხლეში
Line of ed.: 19     გამორთმევა ნიშნისა.

Line of ed.: 20        და თუ ვაჟს მამა ცოცხალი არ ყუანდეს, არ გამოერთმეოდეს
Line of ed.: 21     ამიტომ რომ იმ მიცვალებულის ვაჟის წილი ის ყოფილა.


Chapter: 10  
Line of ed.: 22   ქ. თავი ათი


Paragraph: 10.  
Line of ed.: 23        10. ქ. ისივ ნიშნობის საიდუმლო. კიდევ ვინგინდავინ ნიშანი
Line of ed.: 24     გაგზავნოს და დაწეროს წიგნათ დამტკიცებითა, დრო გავიდეს და
Line of ed.: 25     არ მოჴდეს, მისი არ არის მართებული, რომე სხვათა სიტყუით
Line of ed.: 26     გამოართვას.

Line of ed.: 27        და თუ მამამ ვაჟისამან სიკუდილის დღეს უანდერძოს ვაჟსა
Line of ed.: 28     თუ ქალსა გამორთმევა მის ნიშნისა, __ Manuscript page: 124r  და თუ ან ვაჟსა და ან
Line of ed.: 29     ქალს გამოერთვას ნიშანი.


Chapter: 11  
Line of ed.: 30   ქ. თავი თერთმეტი


Paragraph: 11.  
Line of ed.: 31        11. ქ. თუ ვინმე თავის ქონებისა, რისაც მქონე იყოს, დაწე\როს
Line of ed.: 32     დიათიკი, ვისაც მისცეს სამკუიდროდ, ბრძანებს რიგი სა\მართლისა:
Page of ed.: 231   Line of ed.: 1     ცხრამდინ გაუშვან; ოთხიდამ __ ერთი კიდევ, ვისთვინაც
Line of ed.: 2     დიათიკი უქნია, სამი, __ ვისაც მართებდეს ქონებისა მისისა
Line of ed.: 3     დაპატ/რონება.


Chapter: 12  
Line of ed.: 4   ქ. თავი თორმეტი


Paragraph: 12.  
Line of ed.: 5        12. ქ. ვინ შეირთოს ცოლი ორი მზითვით მისული, წინამ მიიტა\ნოს
Line of ed.: 6     მზითევი და უკანამ არა, დარჩეს შვილი ორისაგანვე, თუ ინ\დომოს
Line of ed.: 7     მამამ ორისა ცოლის ნაყოფი, სწორედ მისცეს პატრონობა, ჴე\ლი
Line of ed.: 8     შესწევს მიცემად __ ვითამ უცხოსათვის მიუცია. არ უნდა თქუას
Line of ed.: 9     წინას ცოლის შვილმან, თუ ზითევი დედის ჩემისა არისო

Line of ed.: 10        და თუ მამა მათი მიიცვალოს და სიცოცხლეში ასრე არ გა\ურიგოს,
Line of ed.: 11     და ან ანდერძი არა ქნას, რომლისაც შვილის დედის მო\ტანილი
Line of ed.: 12     იყოს, იმის შვილს დარჩეს ზითევი თავის დედისა.


Chapter: 13  
Line of ed.: 13   ქ. თავი ცამეტი


Paragraph: 13.  
Line of ed.: 14        13. ქ. ვისაც კაცს ყუანდეს ქალი და არა ვაჟი, და რომ ყო\ლოდეს
Line of ed.: 15     ვაჟნი და დაჴოცოდეს, და ქალნი დათხოვილნი ყუანდეს
Line of ed.: 16     და შვილის პატრონნი შექნილიყუნენ, და თვითან ქალნი მის კა\ცისა
Line of ed.: 17     მიცვალებულიყუნენ, ქალთან შვილი დარჩომოდეს, ქნას დი\ათიკი
Line of ed.: 18     და დააპატრონოს ქალის შვილი ქონებასა მისსა __ შეუძლია
Line of ed.: 19     მართებულად, როგორც უნდა.

Line of ed.: 20        და თუ ყუანდეს ან ძმა და ძმისწული, ვერ ეც\\ილონ, Manuscript page: 124v 
Line of ed.: 21     რადგან დიათიკით მიუცია.

Line of ed.: 22        და თუ მიიცვალოს უანდერძოთ, დაპატრონდეს ძმა მამისა
Line of ed.: 23     და მამის ძმიშვილი. თუ მამის მისის ნათესავნი მიცულილიყუნენ,
Line of ed.: 24     ისევ ის ქალიშვილნი დაპატრონდენ. თუ იგინიცა არ იყუნენ, დის\წულები
Line of ed.: 25     დაპატრონდენ.

Line of ed.: 26        და თუ მიცვალებულსა ყუელას ნათესავიდამ ცოცხალი იყუ\ნენ,
Line of ed.: 27     სიკუდილის დღეს უკან წადგნენ, ყუელამ მოინდომოს
Line of ed.: 28     დაპატ/რონება.

Line of ed.: 29        მაგრამ სანამდინ არიან კაცნი ცოცხალნი, დედაკაცისაგან არ
Line of ed.: 30     არის მართებული დაპატრონებისა. და თუ არ იყუნენ კაცნი, მარ\თებთ
Line of ed.: 31     დაპატრონება ქალთა.


Chapter: 14  
Line of ed.: 32   ქ. თავი თოთხმეტი


Paragraph: 14.  
Line of ed.: 33        14. ქ. კაცსა, ვისაც თუ უნდოდეს სახლთა სყიდვა, ანუ ყმათა,
Line of ed.: 34     ანუ სხვათა, რათა რომ გამსყიდველი ყიდდეს, და აიღონ საყოფნი
Line of ed.: 35     მათნი, ბე არ მისცენ, და ფასი რომ მოაწონონ ერთმანეთსა, და
Page of ed.: 232   Line of ed.: 1     ვერ მისცენ ფასი და საქმით გარდასწყვიტონ, ბძანებს რიგი სა\მართლისა:
Line of ed.: 2     არ შეუძლიან გასყიდვა სხვაზედ, სანამდის არ მივი\დეს
Line of ed.: 3     მასთან, რომელსაც უწინ აძლევდა, და მისგან დასტური და
Line of ed.: 4     წიგნი სახელდობით არ აიღოს; და თუ აიღოს წიგნი დასტურისა,
Line of ed.: 5     მასუკან შეუძლია მისყიდვა, ვიზედაც უნდა.


Chapter: 15  
Line of ed.: 6   ქ. თავი თხუთმეტი


Paragraph: 15.  
Line of ed.: 7        15. ქ. თუ ვინც უყოს აზატი შვილსა მისსა და ანუ შვილი\შვილსა
Line of ed.: 8     მისსა, მართებს დაწერა წიგნისა აზატობისა მათთვის. აზა\ტობისა
Line of ed.: 9     წიგნი მოსამა\\თლეთა Manuscript page: 125r  მოუწონონ მათ, რომ მორ\ჩილობა
Line of ed.: 10     გასინჯონ. და ამისთვის უყონ აზატი მათ, იმ მორჩილო\ბით
Line of ed.: 11     თავისითა ტანშემძლებელ წინა მოსამართლეთასა, __ მართებთ
Line of ed.: 12     მიცემა, და შეიქნენ შვილნი მისნი აზატნი. მასუკან აღარ შეუძლიათ
Line of ed.: 13     დაპატრონება და მამისა მიახლოება. და იყოს ყოვლის მისის
Line of ed.: 14     დაპატრონებისაგან შორს სიცოცხლეში თუ სიკუდილში.

Line of ed.: 15        რადგან უყო აზატი მოსამართლეთა წინაშე, აზატობას უკან
Line of ed.: 16     აღარ შეუძლია ანდერძის დაწერა მამას სხვათათვის __ სიკუდილს
Line of ed.: 17     უკან დაპატრონდენ შვილნი მისნი, თუ ვაჟნი თუ ქალნი, და რად\გან
Line of ed.: 18     აზატნი იქნენ მამისა სიცოცხლეში, მამის მოჩილობისაგან გა\ნსული
Line of ed.: 19     იქმნენ.


Chapter: 16  
Line of ed.: 20   ქ. თავი თექვსმეტი


Line of ed.: 21     16. ქ. ვინ ქნას ანდერძი, თუ ავადმყოფმან, თუ კარგადმყო\ფმან,
Line of ed.: 22     და ინდომოს აზატი ყმისა თვისისა, თუ ერთია და ან ორი,
Line of ed.: 23     შეუძლია აზატი ყმისა თვისისა. და თუ სამია, ორი გაუშვან; და
Line of ed.: 24     თუ შვიდია და თხუთმეტი, მართებს ნახევრისა გაშვება; თხუთხ\მეტიდამ
Line of ed.: 25     ოცდაათამდინ მესამედი გაუშვან; და ოცდაათიდამ ასამ\დინ
Line of ed.: 26     მეოთხედი შეუძლია, რომ გაუშვან.

Line of ed.: 27        თუ ამისგან უფრო აზატი ქნას, რაც ამ წიგნში სწერია, დარ\ჩეს
Line of ed.: 28     მეპატრონეთ. თუ ანდერძი დაწეროს სულ ერთპირად თავის
Line of ed.: 29     ყმისა, რომ აზატი მიქნია და გაუშვითო, რომელმანც ესე ასრე
Line of ed.: 30     ქნას, ერთპირ აზატობისათვის ერთპირ დარჩეს მეპატრონესთა.


Chapter: 17  
Manuscript page: 125v 
Line of ed.: 31   ქ. თავი ჩვიდმეტი


Paragraph: 17.  
Line of ed.: 32        17. ქ. თუ ვინც უყოს აზატი თავის ყმასა, რიგი ასრეა: უნდა
Line of ed.: 33     წავიდეს, ებისკოპოზთა და მღდელთა წინაშე უყოს აზატი, რომ
Page of ed.: 233   Line of ed.: 1     იყოს იმავ თემის ებისკოპოზი და მღდელი მასთან, როგორც რომ
Line of ed.: 2     უბრძანებია დიდსა ჴელმწიფეს კოსტანტინესა.


Chapter: 18  
Line of ed.: 3   ქ. თავი თურამეტი


Paragraph: 18.  
Line of ed.: 4        18. რომელმანცა უყოს ყმასა თვისსა აზატი ქონებით, რად\გან
Line of ed.: 5     ქონებით უყოს აზატი, სახელდობით, რაც რამ ქონდეს, აზატო\ბის
Line of ed.: 6     წიგნში უნდა დაუწეროს.

Line of ed.: 7        თუ არ დაუწეროს სახელდობივ ქონება, ყმას უკან რომ
Line of ed.: 8     მიიცვალოს პატრონი მისი, გამოართვან მას, აზატნაქნარს ყმას,
Line of ed.: 9     ქონება და დაპატრონდეს მის აზატის მქნელის შვილი.


Chapter: 19  
Line of ed.: 10   ქ. თავი ცხრამეტი


Paragraph: 19.  
Line of ed.: 11        19. ქ. თუ ვინც უყოს აზატი ყმასა თვისსა, მასვე შეუძლია
Line of ed.: 12     ისრევ დაჭერა და აზატობის შეშლა თუ არა?

Line of ed.: 13        მიგება სიტყუისა: თუ წამოაყენოს ამისთანა მოწამე, რომ შე\ეგინებინოს
Line of ed.: 14     და ურიგო ეთქუას, ამისთანას მოწმით მოსამართლეთა
Line of ed.: 15     წინაშე შეუძლია, რომ ისევ დაპატრონდეს.


Chapter: 20  
Line of ed.: 16   ქ. თავი ოცი


Line of ed.: 17     20. ქ. თუ ვინც უყოს აზატი ყმასა თვისსა, შეუძლია თავი\სის
Line of ed.: 18     მიცემულის სამკუიდროს მამულისა და ქონების მიცემა თუ
Line of ed.: 19     გა/მორთმევა?

Line of ed.: 20        მიგება სიტყვისა: ბძა\\ნებს Manuscript page: 126r  რიგი, __ თუ მიუძღვის სამსა\ხური,
Line of ed.: 21     მართებს ქნა.


Chapter: 21  
Line of ed.: 22   ქ. თავი ოცდაერთი


Paragraph: 21.  
Line of ed.: 23        21. ქ. ვინც იყიდოს ყმა ამ პირით, რომ არც იყოს გამპა\რავი
Line of ed.: 24     და იყოს კაის გულისა, მასუკან ეს მართებს გამსყიდველსა:
Line of ed.: 25     დაუდვას ბორჯალი ექუსის თვისა, რომ მან მსყიდველმან გასინ\ჯოს,
Line of ed.: 26     სცადოს იმ ექუს თვეში.

Line of ed.: 27        თუ რამ სიავე უპოვნოს მას ყმასა, მსყიდველს რიგის სა\მართლით
Line of ed.: 28     შეუძლია შებრუნება და გამორთმევა ფასისა, რაც რომ
Line of ed.: 29     მიუცია.

Line of ed.: 30        თუ ექუს თვეში გაეპაროს, მსყიდველს მართებს, რომ სძებ\ნოს
Line of ed.: 31     და იპოვნოს, და მისცეს გამამცემსა. აბა, მასუკან უნდა გამო\ართვას
Line of ed.: 32     თავისი მინაცემი.


Chapter: 22  
Page of ed.: 234  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ოცდაორი


Paragraph: 22.  
Line of ed.: 2        22. ქ. ვინც გაყიდოს ყმა პირობით, თუ გათავდეს პირობა, __
Line of ed.: 3     კარგია; და თუ არადა, მასუკან აღარ შეუძლია მსყიდველსა შებრუ\ნება
Line of ed.: 4     პატრონზე.

Line of ed.: 5        მაგრამ თუ შეეტყოსთ, რომე ბნედა სჭირს მას კაცსა, ამ საქ\მით,
Line of ed.: 6     რადგან იმ ჭირის პატრონია, შეებრუნება, და კიდეც უნდა
Line of ed.: 7     შეუბრუნონ პატრონთ.


Chapter: 23  
Line of ed.: 8   ქ. თავი ოცდასამი


Paragraph: 23.  
Line of ed.: 9        23. ქ. ვინც რაც უბრძანოს ყმასა მისსა სადაც მის მაგიერად
Line of ed.: 10     ლაპარაკი და სამართლის ქნა, რისაც არა აქუს ბრძანება რიგისა\გან,
Line of ed.: 11     რომ ყმამ ილაპარაკოს და ან ქნას სამართალი ბატონის მსგავ\სად,
Line of ed.: 12     ყმასა არა აქუს Manuscript page: 126v  შეძლება შესწორებით ბატონისა.


Chapter: 24  
Line of ed.: 13   ქ. თავი ოცდაოთხი


Paragraph: 24.  
Line of ed.: 14        24. ქ. კაცმან, ვინც ინდომოს გაპარული მოსამსახურე შეინა\ხოს,
Line of ed.: 15     თუ იცის, რომ მოსამსახურეა, ბძანებს რიგი სამართლისა:
Line of ed.: 16     ვინც ეს ქნას, მასუკან რომ იპოოს პატრონმა, თავის მოსამსახუ\რის
Line of ed.: 17     მაგიერად უნდა წასწიოს მოსამართლისა წინაშე იგი კაცი __ მას
Line of ed.: 18     გამოერთვას და მემკვიდრეს პატრონს თავისი ყმა მიეცეს.


Chapter: 25  
Line of ed.: 19   ქ. თავი ოცდახუთი


Paragraph: 25.  
Line of ed.: 20        25. ქ. რომელმან შეინახოს სხვათა მოსამსახურე, მოლაშქრე
Line of ed.: 21     რომ არ იყოს იმისი და სწერია სხვათა სამდივნოს წიგნშია, და
Line of ed.: 22     იცის სხვათა თავადთა გაზდილია, და არ გააბრუნა თავისგან და
Line of ed.: 23     სხვათა შეუმატა თავის ჯარსა, გაილახოს ჴელმწიფეთაგან იგი
Line of ed.: 24     თავადი.


Chapter: 26  
Line of ed.: 25   ქ. თავი ოცდაექუსი


Paragraph: 26.  
Line of ed.: 26        26. ქ. რომელმან გაყიდოს და ანუ იყიდოს რაგინდარა სასწრა\ფოთ
Line of ed.: 27     რიმონით ესე ასრე, მასუკან გამორთმევა მოინდომოს, ბრძა\ნებს
Line of ed.: 28     რიგი: ორი ზომა შეუბრუნოს და, აბა, გამოართვას.


Chapter: 27  
Line of ed.: 29   ქ. თავი ოცდაშვიდი


Paragraph: 27.  
Line of ed.: 30        27. ქ. ყმამ და მოსამსახურემ რომ მოინდომოს რისაც სყიდვა,
Line of ed.: 31     პატრონის მისის ბრძანებით შეუძლია, რომ იყიდოს.


Chapter: 28  
Page of ed.: 235  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ოცდარვა


Paragraph: 28.  
Line of ed.: 2        28. ქ. არ მისცემს რიგი სამართლისა, რომ ვინმე მოკლას თა\ვისი
Line of ed.: 3     ყმა და მოსა\\მსახურე Manuscript page: 127r  თავისის ჴელითა. თუ დააშავა ყმამ
Line of ed.: 4     და ქნა სასიკუდილო საქმე, უნდა მიართვან ჴელმწიფესა და მან
Line of ed.: 5     უყოს დანაშაულის ჯაზა.


Chapter: 29  
Line of ed.: 6   ქ. თავი ოცდაცხრა


Paragraph: 29.  
Line of ed.: 7        29. ქ. კარისკაცი. ასეთი, რომ არა აქუს ბძანება ჴელმწიფი\სა
Line of ed.: 8     და მოსამართლისა, და მოკლას კაცი ან ქურდი, ანუ კაცის მკუ\ლელი,
Line of ed.: 9     __ იმისთანა კაცი მოიკლას ჴელმწიფის ჴელით, ამიტომ, თავის\თავად
Line of ed.: 10     რატომ უქნია?


Chapter: 30  
Line of ed.: 11   ქ. თავი ოცდაათი


Paragraph: 30.  
Line of ed.: 12        30. ქ. ვინც უყოს აზატი თავის ყმასა პირობის დადებით, რომ
Line of ed.: 13     ამდენს წელიწადს უკან იყოს აზატიო, უნდა შეატყობინოს შვილსა
Line of ed.: 14     და ან სხვათა დამაპატრონებელთა, რომე ამდენს წელიწადს კიდევ
Line of ed.: 15     გემსახუროსო. აზატობას უკან ბძანება აქუს რიგისაგან, რომ, რო\გორც
Line of ed.: 16     თავის თავის ჴელთმქონე, იგიც ისრე იყოს.


Chapter: 31  
Line of ed.: 17   ქ. თავი ოცდათერთმეტი


Paragraph: 31.  
Line of ed.: 18        31. ქ. თუ ვინმე მოინდომოს აზატი ყმისა თვისისა პირო\ბითა,
Line of ed.: 19     აჩვენონ მონასტერთა და საყდართა, ებისკოპოზთა და მღდელ\თა,
Line of ed.: 20     ან არადა დაუწერონ დიათიკი, რომ მართლად ყოს აზატობა.


Chapter: 32  
Line of ed.: 21   ქ. თავი ოცდათორმეტი


Paragraph: 32.  
Line of ed.: 22        32. ქ. ვინცავინ კაცი, თავის თავის ჴელთმქონე, მივიდეს
Line of ed.: 23     ვისთანც საყმოდ და თქუას კაცთა წინაშე, თუ შევქნილვარ ყმა
Line of ed.: 24     ამისიო, ვისაც აყმო თავისი თავი თვითან, Manuscript page: 127v  თუ იყოს კაცი იგი
Line of ed.: 25     ოცის წლისა, დაკარგოს თავისი თავი თავის ჴელთა ქონებიდამ __ არ
Line of ed.: 26     შეუძლია მოჴმარება რიგსა.

Line of ed.: 27        მას ზედ უფრო კიდევ ნამეტნავად, თუ ფასიც რამ აუღია და
Line of ed.: 28     შეუსვამს და შეუჭამია, დარჩა იგი კაცი ყმად მას კაცსა, ვის წინაც
Line of ed.: 29     ეს რაც ქნას და თქუას.


Chapter: 33  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ოცდაცამეტი


Paragraph: 33.  
Line of ed.: 31        33. ქ. თუ ვინ დედაკაცმან, თავის თავის ჴელთმქონემ, თქუას
Line of ed.: 32     მუახლობა, ვისაც რომ უმუახლოს, და მან კაცმან გაატანოს მზით\ვად,
Page of ed.: 236   Line of ed.: 1     ვერ უშველოს რიგმან, ამიტომ რომე თვითან დაკარგა თა\ვისი
Line of ed.: 2     თავი და დარჩა მას, ვისაც მზითვად გაჰყოლია, რადგან ოცის
Line of ed.: 3     წლისას მიუცია თავის თავი მუახლედ.

Line of ed.: 4        და თუ ოცის წლისაგან ნაკლები იყოს, უშველოს რიგმან და
Line of ed.: 5     შეიქნას დედაკაცი იგი ისრევ თავის ჴელთამქონე.


Chapter: 34  
Line of ed.: 6   ქ. თავი ოცდათოთხმეტი


Paragraph: 34.  
Line of ed.: 7        34. ქ. თუ კაცმან და ან დედაკაცმან აიღოს ნაპარევი და შე\ინახოს,
Line of ed.: 8     რომ მოსამსახურის ნაპარევი იყოს, ბძანებს რიგი სამართ\ლისა,
Line of ed.: 9     რომ წაერთვას მას, გოღდარას, ერთისათვის ოთხი და პატ\რონს
Line of ed.: 10     საქონლისას მისცენ.


Chapter: 35  
Line of ed.: 11   თავი ოცდათხუთმეტი


Paragraph: 35.  
Line of ed.: 12        35. ქ. ვინც იყიდოს ყმა პირობით, როგორც ამას ზემოთ
Line of ed.: 13     რიგმან მისცა დადება ექუსის თვისა, თუ იმ ექუსს თვეში იპოოს
Line of ed.: 14     მას ყმაში ჭირი თუ ბნედა რაც, ბძანებს რიგი სამართლისა, რომ
Line of ed.: 15     შეუბრუნოს გამამცემსა და გამოართვას იგი, Manuscript page: 128r  რაც მიეცეს
Line of ed.: 16     ფასი. თუ ექუსს თვეში ვერ იპოოს და მასუკან გამოჩნდეს, ვეღარ
Line of ed.: 17     შეუბრუნებს.


Chapter: 36  
Line of ed.: 18   ქ. თავი ოცდათექუსმეტი


Paragraph: 36.  
Line of ed.: 19        36. ქ. ვინცა ვის მიყიდოს ყმა და უთხრას მაშინვე, ეს ამ საქ\მის
Line of ed.: 20     მოქმედიაო, თუ ავისა თუ კაისა, კაცი თუ დედაკაცი, და
Line of ed.: 21     იმათში გამოჩნდეს სიავე, ვეღარ შეუძლია შებრუნება.

Line of ed.: 22        და თუ გამსყიდველმან, ვისაც მიყიდოს, დაუდვას პირობა
Line of ed.: 23     მოწმით, რომე არც იყოს ქურდი, არც იყოს ამაში სხვა სიავე,
Line of ed.: 24     მასუკან, თუ მსყიდველმან შეამცნია სიავე ან ქურდობა, შეუძლია
Line of ed.: 25     შებრუნება.

Line of ed.: 26        და თუ რამ მოუპარავს, ისიც უნდა მიმცემს აზღვევინოს და
Line of ed.: 27     თავის მონაცემი ფასიც გამოართვას. და თუ გამსყიდველის ჴელში
Line of ed.: 28     კარგი ყოფილიყოს და მსყიდველის ჴელში წამჴდარიყოს, ვეღარ
Line of ed.: 29     შეუძლია შებრუნება.


Chapter: 37  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 37.  
Line of ed.: 31        37. ქ. ვინცა იყოს აზატნაქნარი ყმა, და ვისაც ექნას აზატი, და
Line of ed.: 32     მასთანვე იყოს თავის ნებით, და მასუკან რომ შეირთოს იმავ პატ\რონის
Page of ed.: 237   Line of ed.: 1     მუახლე ცოლად, და მასთან რომ შვილი მიეცეს, მათ შვი\ლებს
Line of ed.: 2     დააპატრონდეს, რომელმან უყო აზატი, მას კაცის შვილნი.


Chapter: 38  
Line of ed.: 3   ქ. თავი ოცდათურამეტი


Paragraph: 38.  
Line of ed.: 4        38. ქ. თუ ვინც უყოს აზატი ყმასა მისსა და მართებდეს აზა\ტობა
Line of ed.: 5     მისი, თუ ქალაქში იყოს, უნდა მივიდეს მოქადაგეთა და
Line of ed.: 6     ებისკოპოზთა წინაშე, და თუ Manuscript page: 128v  სოფელში იყოს, __ მღდლებთან
Line of ed.: 7     და შვიდთა მოწმებთან, როგორც რომ დამოწმდენ ისინი ჴელის
Line of ed.: 8     წიგნით.

Line of ed.: 9        ეს არის წესი აზატობისა თუ ქალაქსა, თუ სოფელსა. თუ
Line of ed.: 10     ასრე არა ქნან, არ არის ჭეშმარიტი აზატობა, ამიტომ რომ,
Line of ed.: 11     რადგან ასრე არ უქნია, კიდევ დაპატრონდების.


Chapter: 39  
Line of ed.: 12   ქ. თავი ოცდაცხრამეტი


Paragraph: 39.  
Line of ed.: 13        39. ქ. ბძანებს რიგი: თუ ვინც იყიდოს სოფელი, სახლი,
Line of ed.: 14     ბაღი, ბოსტანი ანუ სხვა რაგინდარა, რაც რომ გირაოსავით დაუც
Line of ed.: 15     ვისთანც, თუ იმ კაცმან, თავის გუნებით, გამსყიდველმან, ამაზე გა\ყიდოს,
Line of ed.: 16     რომ იმ ქუეყანასა შესწყენოდეს რამე და სხვას ქუეყანას
Line of ed.: 17     წასულა უნდოდეს, და წავიდეს, და მისგან გასყიდული გირაოს მა\გიერო
Line of ed.: 18     იყოს, და მასუკან ის კაცი თუ ათს წლამდი მოვიდეს, ისევ
Line of ed.: 19     უნდა მისცეს მან კაცმან სამკუიდრო მამული, და რაც მიეცეს,
Line of ed.: 20     გა/მოართვას.

Line of ed.: 21        თუ იმ კაცის მოსულას უკან ერთი წელიწადი კიდევ გავიდეს
Line of ed.: 22     და არ მიედაოს, და ერთს წელიწადს უკან წაედაოს, ვეღარას
Line of ed.: 23     შეუვა.

Line of ed.: 24        თუ იმ რაგინდარას პატრონი მგზავრია, თუ სამგზავროდ
Line of ed.: 25     წასულა, და ანუ მოლაშქრეა და სალაშქროდ წასულა, ბრძანებს
Line of ed.: 26     რიგი: ოცს წლამდინ კიდევ ითხოების მის კაცისაგან; თუ ოცი
Line of ed.: 27     წელიწადი გავიდეს, ვეღარას შეუა.


Chapter: 40  
Line of ed.: 28   ქ. თავი ორმოცი


Paragraph: 40.  
Line of ed.: 29        40. ქ. იკითხონ რიგსა: ორი კაცი რომ მოვიდნენ სამართალში,
Line of ed.: 30     ერთმანერთთან რომ Manuscript page: 129r  სადაო ქონდესო, რომელი იყოს მო\ვალე,
Line of ed.: 31     ითხოოს დაცლევინება ოთხის თვისა, რა უნდა ქნას
Line of ed.: 32     მოსა/მართლემა?

Line of ed.: 33        მიგება სიტყუისა: თუ ითხოოს დაცლევინება ოთხის თვისა, __
Line of ed.: 34     მისცენ. მასუკან რომ კიდევ თავისმა მოდავემ წასწიოს სამართალში,
Line of ed.: 35     თუ კიდევ ითხოოს ჭკუითა და ფიქრით დაცლევინება, მისცენ სა\მის
Page of ed.: 238   Line of ed.: 1     თვისა. კიდევ თუ შეეხვეწოს და ითხოოს დაცლევინება, ცოტა
Line of ed.: 2     ხანს უნდა სამართლის გაშორება.

Line of ed.: 3        მაგრამ მისცენ რიგის ბძანებით სამჯერ დაცლევინება: პირ\ველზე
Line of ed.: 4     ოთხის თვისა, მეორეზე სამის თვისა და მესამეზე ორის
Line of ed.: 5     თვისა, თუ ამას გარდა კიდევ ითხოოს, დაკარგოს სამართალი თა\ვისი
Line of ed.: 6     თითვან.


Chapter: 41  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ორმოცდაერთი


Paragraph: 41.  
Line of ed.: 8        41. ქ. ისივ საიდუმლო: რადგან მისცენ დაცლევინება ოთხის
Line of ed.: 9     თვისა რომ მოჴდეს თვე მკათათვე, მკათათვიდამ ღვინობისთვის
Line of ed.: 10     გასულამდინ, __ დააცალონ და ნუ იანგარიშებენ ღვინობისთვესა; და
Line of ed.: 11     ორის თვის დაცლევინება მოშლილა.

Line of ed.: 12        და დრო დაცლევინებისა მოიშალა, ცხრა თვისა რომ ეყოფა.

Line of ed.: 13        სარგებელი, რაც არის შუაში, რომ ითხოონ, მოსამართლი\საგან
Line of ed.: 14     მოწამე იგი შორ რა ყუანდეს, __ და ჴელმწიფემ იმ ქუეყნისა\მან,
Line of ed.: 15     ანუ მოსამართლემ სამის თვის დაცლევინება მისცენ მოწმის
Line of ed.: 16     მოლოდინებისათვის. თუ კიდევ ითხოოს დაცლევინება, მოსამართ\ლემ
Line of ed.: 17     თავის სამართალი ნახოს.


Chapter: 42  
Manuscript page: 129v 
Line of ed.: 18   ქ. თავი ორმოცდაორი


Paragraph: 42.  
Line of ed.: 19        42. ქ. კოსტანტინე ჴელმწიფის მოჴსენება კურთხევით იყოს,
Line of ed.: 20     რომ პატივსცა სამოციქულო ეკლესიას, საყდროვანთა მისთა რომე
Line of ed.: 21     უყო აზატი საჴელმწიფოს გამოსაღებისა, რისაც ყოველს ქუეყანას
Line of ed.: 22     მისას დადვა თვითან რიგი ესე: აზატ ყო სათხოვრისაგან საყდრო\ვანი
Line of ed.: 23     და მოსამსახურე ეკლესიისა, ყოველი გამოსაღები შეუალნა
Line of ed.: 24     და მოარჩინა საერო სათხოვრისაგან, აართვა უღელი საერო
Line of ed.: 25     საქ/მისა.


Chapter: 43  
Line of ed.: 26   ქ. თავი ორმოცდასამი


Paragraph: 43.  
Line of ed.: 27        43. ქ. კოსტანტინე ჴელმწიფემ ბძანა დიდად პატივისცემა
Line of ed.: 28     და მირთმევა საყდრისა ქრისტესი სოფელი და მამული ყოველს
Line of ed.: 29     ადგილსა. და მათზე იყუნენ მომჴმარო, რომელნი მსახურებდენ მო\ნასტერთა
Line of ed.: 30     და საყდართა, რომ მათ იმ შეწირულობით სვან და
Line of ed.: 31     ჭამონ, დმათა და დათა, ქურივთა და ობოლთა, რომელნი იყუნენ
Line of ed.: 32     მონასტრისა სიახლოვესა, რომე მათის ყოვლის ლოცვითა უძრა\ვად
Line of ed.: 33     ამყოფოს ღ̃თნ ტახტი ჴელმწიფისანი, რომელნი თაყუანსა
Line of ed.: 34     სცემდეს სამებასა ერთარსებასა.


Chapter: 44  
Page of ed.: 239  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორმოცდაოთხი


Paragraph: 44.  
Line of ed.: 2        44. ქ. დაცვა და პატივისცემა კუირისა ლევან ჴელმწიფემა
Line of ed.: 3     თავის დროში პატივსცა კვირას დღესა ქრისტეს აღდგომისათვის,
Line of ed.: 4     რომე აღდგა კუირასა, და დადვა კანონი, რომ კუირას დღეს არა
Line of ed.: 5     ეთხოებოდეს რა საჴელმწიფო ხარჯი და ბეგარა Manuscript page: 130r , და არცა
Line of ed.: 6     იქნას სამართალი, და ყუელანი შეიქნენ მოცლით და დაგროვდენ
Line of ed.: 7     მონასტერსა და საყდარსა ქრისტესასა, და ევედრონ უფალსა გუ\ლის
Line of ed.: 8     წმინდითა.

Line of ed.: 9        ღ̃თის ვედრების მეტი გაუშვან ყოველი საქმე დღესა კუი\რასა:
Line of ed.: 10     არც ეთხოებოდეს დღესა მას მოვალესა ვალი, არც წავიდნენ
Line of ed.: 11     სასმელად სადაც, არც სვან ღვინო ბევრი, არც უყონ ავის მქნელს
Line of ed.: 12     ჯაზა, როგორც ამას ზემოთ ვთქუით.

Line of ed.: 13        ყოველნი თავთავის ქუეყანას მშვიდობით დაგროვდენ ეკლე\სიაში
Line of ed.: 14     და ილოცონ უშიშრად მოსამართლეთაგან და მათთა იასა\ულთაგან
Line of ed.: 15     ვალთა თხოვნისაგან.


Chapter: 45  
Line of ed.: 16   ქ. თავი ორმოცდახუთი


Paragraph: 45.  
Line of ed.: 17        45. ქ. ბძანა ლევან ჴელმწიფემ, დადვა რიგი ზითვისა. რაც
Line of ed.: 18     ვისაც ქალს ზითევი მიჰყუეს, დასწერონ ყუელა წიგნათ, და იმრი\გათაც
Line of ed.: 19     დასწერონ ნიშანი და სახლის პატივი, რა მოეწონონ ერთ\მანეთსა,
Line of ed.: 20     __ დასწერონ მტკიცედ თუ ოქროა. თუ ვერცხლია ანუ
Line of ed.: 21     ტანისამოსი, თუ მხლებელი, თუ მსახური, თუ პირუტყუი, თუ სხვა
Line of ed.: 22     რაგინდარა. ყოველმან თავთავის ქუეყანას ეს წესი ქნან.

Line of ed.: 23        კაცმან, ვინც ნიშანი და სახლის პატივი გაგზავნოს, რაც შე\იძლოს,
Line of ed.: 24     ქალმაც ზითევი მიიტანოს: საჴელმწიფო ქალაქს კოსტან\ტინეპოლის
Line of ed.: 25     და ყოველს ქვეყანასა დასავლეთსა, თუ მიიტანოს დე\დაკაცმან
Line of ed.: 26     ასი ფლურისა, კაცმანც მისცეს ასი ფლური; და აღმოსავ\ლეთის
Line of ed.: 27     ქუეყანასა, თუ მიიტანოს დედაკაცმან ასის ფლურისა, კაც\მანც
Line of ed.: 28     მისცეს ორმოცდაათი ფლურისა.


Chapter: 46  
Manuscript page: 130v 
Line of ed.: 29   ქ. თავი ორმოცდაექუსი


Paragraph: 46.  
Line of ed.: 30        46. ქ. დაამტკიცა გარიგება ესე ლევან ჴელმწიფემ. წიგნით
Line of ed.: 31     რა გუირგუინი იკურთხონ და შეიყარნენ ცოლ-ქმარნი, მასუკან
Line of ed.: 32     თუ გაშვება მოჴდეს, ქმარმან თუ გაუშვას ცოლი მისი უსაბაბოდ,
Line of ed.: 33     მისცეს მას ქალსა თავისი მოტანილი, წიგნით რაც ზითევი მო\უტანია;
Line of ed.: 34     თავისის ქრმის გაგზავნილი ნიშანიცა და სახლის პატი\ვიცა
Line of ed.: 35     მას ქალს დარჩეს.

Page of ed.: 240  
Line of ed.: 1        და თუ ქალმან მოინდომოს გაშვება, გავიდეს ცარიელი და
Line of ed.: 2     დარჩეს ნიშანი, სახლის პატივი და ზითევი მას, ქმარსა მისსა. მაგ\რამ
Line of ed.: 3     რადგან წმინდა სახარებით გუირგუინს იკურთხვენ, ძნელია
Line of ed.: 4     გაყრა, დიდი ცოდვა არის.


Chapter: 47  
Line of ed.: 5   ქ. თავი ორმოცდაშვიდი


Paragraph: 47.  
Line of ed.: 6        47. ქ. ვინგინდავის ცოლ-ქმართა შუა დანაშაული მოჴდეს და
Line of ed.: 7     გაყრა მოინდომონ, წავიდნენ ცოლ-ქმარნი ორნივ საყდრისა კარსა
Line of ed.: 8     და საყდრის უფროსთა წინაშე, და დანაშაულნი მათნი თქუან. და
Line of ed.: 9     მან საყდრის უფროსმან დაწეროს წიგნათ და გაგზავნოს
Line of ed.: 10     სამარ/თალშია.

Line of ed.: 11        თუ კაცი სტყუა, დარჩეს დედაკაცს ნიშანი, სახლის პატივი
Line of ed.: 12     და ზითევი მისი ყუელა ერთპირად.

Line of ed.: 13        და თუ დედაკაცს ქონდეს დანაშაული, გამოერთვას ნიშანი,
Line of ed.: 14     სახლის პატივი და ზითევი იგი მისი და მიეცეს კაცსა. მაგრამ
Line of ed.: 15     წმინდის სახარებით შეყრილთა გაყრა ძნელია და ცოდვა დიდი,
Line of ed.: 16     ბოზობის გარდა.


Chapter: 48  
Line of ed.: 17   ქ. თავი ორმოცდარვა


Paragraph: 48.  
Line of ed.: 18        48. ქ. რომელნი იყუნენ მოყუარულნი ერთმანერთისა ცოლ\ქმარნი
Line of ed.: 19     და მოკუდეს კაცი, და Manuscript page: 131r  დარჩეს შვილი, რაც მისი
Line of ed.: 20     მზითევი იყოს, ისიც და ნიშანიც გამთავებით და სახლის პატივის
Line of ed.: 21     ნახევარი მისცენ მას ქურივსა.

Line of ed.: 22        და თუ დარჩეს შვილი და დედაკაცმან გასულა მოინდომოს,
Line of ed.: 23     გავიდეს ცარიელი და დაპატრონდეს შვილი, რაც ქონდეს დედასა
Line of ed.: 24     მისსა.


Chapter: 49  
Line of ed.: 25   ქ. თავი ორმოცდაცხრა


Paragraph: 49.  
Line of ed.: 26        49. ქ. ვინგინდავინ მიიცვალოს დედაკაცი და დარჩეს ქმარი
Line of ed.: 27     და შვილი ცოცხალი, დედაკაცი იგი რისაც მქონებელი ყოფილი\ყოს,
Line of ed.: 28     ქონება, ზითევი, ნიშანი, __ ყუელა უკლებლივ დარჩეს შვილსა
Line of ed.: 29     მისსა.


Chapter: 50  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ორმოცდაათი


Paragraph: 50.  
Line of ed.: 31        50. ქ. თუ ვინ მიიცვალოს დედაკაცი და არ დარჩეს შვილი,
Line of ed.: 32     და ქმარი ყუანდეს ცოცხალი, რაც მიყოლოდეს მას დედაკაცსა,
Line of ed.: 33     მინაცემიანათ, შუა გაყონ და ნახევარი ქმარსა მისსა, და ნახევარი
Line of ed.: 34     მამასა მისსა. და თუ არა ყუანდეს მამა, ვისაც ანდერძი უყოს მან
Line of ed.: 35     დედაკაცმან, მისცენ მას.


Chapter: 51  
Page of ed.: 241  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორმოცდათერთმეტი


Paragraph: 51.  
Line of ed.: 2        51. ქ. თუ მიიცვალოს დედაკაცი ასეთი, რომ შვილი მისცე\მოდეს
Line of ed.: 3     და თავისავ სიცოცხლეში დაჴოცოდეს, მასუკან თვითან მი\იცვალოს,
Line of ed.: 4     __ და აიღოს ქმარმან მისმან შვილების სახელზე მისის მზი\თვისა
Line of ed.: 5     და ქონებისაგან მეექუსედი, შვილთა სულთა მოაჴმაროს.

Line of ed.: 6        თუ სამს წელიწადს უკან მიიცვალოს, მისის მინაცემისა მეოთხედი
Line of ed.: 7     აიღოს და მზითვისა ნახევარი მამასა მისსა მისცეს. და სხვა, Manuscript page: 131v 
Line of ed.: 8     რაც დარჩეს, მისის სულისათვის გასცენ.

Line of ed.: 9        და თუ მამა ცოცხალი არა ყუანდეს, სიკუდილის დღეს ქმარ\მან
Line of ed.: 10     უთხრას, მამის წილი ვისაც გინდა, ანდერძი უყავ-თქო. თუ
Line of ed.: 11     ანდერძი ქნას, და ვისაც უანდერძოს, იმას მისცენ.

Line of ed.: 12        და თუ თორმეტს წელიწადს უკან მიიცვალოს, ცოდვა და
Line of ed.: 13     მადლი ქრმისა არის, ქმარს უნდა დარჩეს მისი ქონება, ზითევი თუ
Line of ed.: 14     რაც, და იმან უნდა გაუცეს სასულიეროდ და შესწიროს საყდარსა,
Line of ed.: 15     საფლავსა და სულსა მისსა მოსაჴმარებელად.


Chapter: 52  
Line of ed.: 16   ქ. თავი ორმოცდათორმეტი


Paragraph: 52.  
Line of ed.: 17        52. ქ. ქვეყანას რომ აქუს ჩვეულობა წესისა და არ დასწე\რონ
Line of ed.: 18     ზითვისა და ნიშნისა, და სახლის პატივისა და ისრე ქნან გუ\ირგუინის
Line of ed.: 19     კურთხევა, და დასჯერდეს რიგსა იმრიგად: როგორც
Line of ed.: 20     წიგნით დაწერილი იყოს, მათთა მიცვალებას უკან დაპატრონდეს
Line of ed.: 21     შვილნი მისნი.


Chapter: 53  
Line of ed.: 22   ქ. თავი ორმოცდაცამეტი


Paragraph: 53.  
Line of ed.: 23        53. ქ. თეოდოსე ჴელმწიფის მოჴსენება კურთხევითამცა არს,
Line of ed.: 24     მისცა რიგი ქრისტიანთა: ვისაც თავისის ამხანაგისა ემართოს და
Line of ed.: 25     ოცდაათ წლამდინ არ სთხოოს, მასუკან აღარა აქუს ბძანება, რომ
Line of ed.: 26     სთხოონ ამღებთა და ნათესავთა მისთა.

Line of ed.: 27        და ერთი ესეც. თუ ქონდეს გირაოთ ვენაჴი თუ მიწა, ანუ
Line of ed.: 28     სახლი, ანუ ყმა და სხვა რაგინდარა რომ გირაოდ ქონდეს, არც
Line of ed.: 29     გამყიდოს, არც გაეზითოს და არც დაეგირაოებინოს, მიმცემი ვა\ლისა
Line of ed.: 30     და ამღებნი ორნივ ცოცხალნი იყუნენ, რაგინდ ოცდაათი
Line of ed.: 31     წელიწადი გასულიყოს, კიდევ ეთხოება.

Line of ed.: 32        თუ მიიცვალოს ვალის Manuscript page: 132r  მიმცემი და ამღები, გირაოს
Line of ed.: 33     რისაც დამდები, მასუკან ვეღარ შეუძლია მიდავება და თხოვნა
Page of ed.: 242   Line of ed.: 1     შვილსა გირაოს პატრონისასა, ამიტომ რომ ოცდაათს წელიწადს
Line of ed.: 2     გაუვლია, გასაცვეთი გაცუდებოდა და გასატეხი გატყდებოდა, ასა\შენებელი
Line of ed.: 3     აშენდებოდა, დასაქცევი დაიქცეოდა, __ თუ ოცდაათ
Line of ed.: 4     წლამდინ არ ითხოვა, თავის გირაოა რაცა, ოცდაათს წელს უკან
Line of ed.: 5     ჴელს ვეღარ მოჰკიდებს.


Chapter: 54  
Line of ed.: 6   ქ. თავი ორმოცდათოთხმეტი


Paragraph: 54.  
Line of ed.: 7        54. ქ. ბძანებს რიგი სამართლისა არშერთვასა (ძმისაგან იმის
Line of ed.: 8     ნაცოლარისასა, და არცა ცოლის დისას შერთვასა. ამისთანაებისა\გან
Line of ed.: 9     ღ̃თნ შორს ამყოფოს ქრისტიანი. თუ ამისთანა საქმე მოუჴ\დეს
Line of ed.: 10     ვისაც ავი, მიიღონ მათზედ სხვათა მებოზვართ მსგავსად.

Line of ed.: 11        თუ ვინც კაცმან თავისი ძმის ცოლი შეიყუაროს, იგი დედა\კაცი
Line of ed.: 12     შეუდგების ქრმის სიკუდილსა; და თუ კაცმან შეიყუაროს
Line of ed.: 13     ცოლის და, შეუდგების ცოლის სიკუდილსა, რითაც გზით არის
Line of ed.: 14     ცოლის დის შერთვის გულისათვის. რომელმან ქნას და სცდეს,
Line of ed.: 15     დიდი ავი და ბოროტია, და ძნელი ამრიგი საქმე. ამისთვის და\მტკიცდეს,
Line of ed.: 16     რომ არ შეიყარონ ცოლ-ქმრად იმრიგნი.

Line of ed.: 17        თუ ვინც ავკაცობით ამისთანას საქმეში გაერიოს უბძანებ\ლად
Line of ed.: 18     მოქადაგეთა და ებისკოპოზთა, თუ ვის, იმრიგთ ცოლ-ქმართა,
Line of ed.: 19     მიცეს შვილი, ვერ დაჰპატრონდეს ქონებასა და წილსა მამისასა
Line of ed.: 20     და სხვას ნათესავთაგანაც შორს იყოს, და ნუ მიუშვან __ ვინცა ქნას
Line of ed.: 21     ამისთანა საქმე, განშორდა საყდარსა და რიგსა მისსა
Line of ed.: 22     თავიან/შვილიანად.


Chapter: 55  
Manuscript page: 132v 
Line of ed.: 23   ქ. თავი ორმოცდათხუთმეტი


Paragraph: 55.  
Line of ed.: 24        55. ქ. არ მისცემს და შეაჩვენებს სჯული, ვინც ითხოოს ქა\ლი
Line of ed.: 25     ბიძისა და ან დედის დისა. ვინც ქნას ამგვარი ბოროტი, ავი
Line of ed.: 26     საქმე და მიეცესთ მათ შვილნი, ვაჟნი თუ ქალნი, ვერ დაპატრონდენ
Line of ed.: 27     მამულსა და ქონებასა მამისასა. ქონება და მამული იმრიგის კა\ცისა
Line of ed.: 28     ჴელმწიფისა არის.


Chapter: 56  
Line of ed.: 29   ქ. თავი ორმოცდათექუსმეტი


Paragraph: 56.  
Line of ed.: 30        56. ქ. კაცმან ვინ შეირთოს ცოლი, რომ უმხდური არ იყოს,
Line of ed.: 31     და მიეცეს შვილი მასთან, და მიიცვალოს დედაკაცი იგი, და მას\უკან
Page of ed.: 243   Line of ed.: 1     შეირთოს მან კაცმან ცოლის მისის ახლო ნათესავი, რომ
Line of ed.: 2     იყოს უმხდური, და მიეცეს შვილი, და მოკუდეს დედაკაციცა იგი,
Line of ed.: 3     და მიიცვალოს მასუკან მამაც, უკანა ცოლის შვილი ვერ დაპატ\რონდეს
Line of ed.: 4     ქონებასა მამისასა, ამიტომ რომ უხუდური შეურთავს მა\მასა
Line of ed.: 5     მისსა დედა მისი. და დაპატრონდენ წინა ცოლის შვილები
Line of ed.: 6     ქონებასა მამისასა.


Chapter: 57  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ორმოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 57.  
Line of ed.: 8        57. ქ. ქალი ვისიც იყოს დროს გათხოებისა და დაინიშნოს
Line of ed.: 9     იგი ქალი, და ვინცა გაუგზავნონ ნიშანი, ოქრო თუ ვერცხლი ანუ
Line of ed.: 10     სხვა რაგინდარა, და მოჴდეს ბრძანება ღ̃თისა და მიიცვალოს
Line of ed.: 11     ვაჟი იგი დანიშნული მისი, დაუქორწინებელი, და ვაჟის პატრონმა
Line of ed.: 12     სთხოოს ქალის პატრონს ნიშანი, __ თუ ერთმანერთი უნახავთ მათ
Line of ed.: 13     დანიშნულთა, უთამაშნიათ ან უკოცნიათ ერთმანერთისათვის, ნა\ხევა\\რი Manuscript page: 133r 
Line of ed.: 14     ნიშანი ქალის პატრონმა დაიჭიროს და ნახევარი
Line of ed.: 15     ვაჟის პატრონს შეუბრუნოს.

Line of ed.: 16        თუ ვაჟს არა ყუანდეს მამა, არც დედა და არც ძმა, სხვი\საგან
Line of ed.: 17     არ ეთხოების და დარჩეს მას ქალსა.

Line of ed.: 18        და თუ დანიშნულთა ერთმანეთი არ უნახავთ და ისე სიტ\ყუით
Line of ed.: 19     გარდუწყუეტიათ ნიშნობა, ისრევ მთლივ შეუბრუნონ ვაჟის
Line of ed.: 20     პატრონსა. და თუ ქალი მიიცვალოს, გამოართვას ვაჟმან ნიშანი
Line of ed.: 21     გაგზავნილი მისი. თუ რამ ან გასაცვეთი ყოფილა ან შესასმელ\შესაჭმელი,
Line of ed.: 22     იმრიგს რაგინდარას ნუღარას სთხოვენ.


Chapter: 58  
Line of ed.: 23   ქ. თავი ორმოცდათურამეტი


Paragraph: 58.  
Line of ed.: 24        58. ქ. კაცმან ვინც მოინდომოს შერთვა ცოლისა და მისცეს
Line of ed.: 25     ნიშანი რძალსა ჴელში და ან სხვას დედაკაცსა, მეყუისსა მისსა, თუ
Line of ed.: 26     წაიღე ესე და დამინიშნე ქალი, ანუ იყოს ბეჭედი, ან ოქრო, ან
Line of ed.: 27     ფლური, და მასუკან გუნება გამოეცვალოს და ნიშნის გამობრუნება
Line of ed.: 28     მოინდომოს, დაკარგოს ნათხოვნიცა მისი და გაგზავნილი ნიშა\ნიცა,
Line of ed.: 29     და დარჩეს ნიშანი მას ქალსა.


Chapter: 59  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ორმოცდაცხრამეტი


Paragraph: 59.  
Line of ed.: 31        59. ქ. ვის უნდოდეს ქალის გათხოება და თქუას მზითვისა,
Line of ed.: 32     ამას მივცემ ამ ქალსაო, მასუკან რომ გაათხოოს და წაყუანის
Line of ed.: 33     დროს არა ქონდეს, გამთავებით მისცეს წიგნი, ნაკლებისა დაუდ\ვას
Page of ed.: 244   Line of ed.: 1     პირობა: ამ დრომდის მოგართვათო, __ თუ პირობაზე მისცეს, გა\მოართვას
Line of ed.: 2     წიგნი მისი მიცემული. თუ პირობამდინ ვერ მისცეს და
Line of ed.: 3     შუაზე ხუთმა წელიწადმა გაიაროს, მასუკან ვეღარა სთხოვს.


Chapter: 60  
Manuscript page: 133v 
Line of ed.: 4   ქ. თავი სამოცი


Paragraph: 60.  
Line of ed.: 5        60. ქ. თუ ვინგინდავინ ქალი იყოს მამით ობოლი და დედა
Line of ed.: 6     და ძმა ცოცხალი ყუანდეს, მათის პასუხით შეირთოს ქმარი. თუ
Line of ed.: 7     ვინმე ჴელმწიფეთაგან თუ გამრიგეთაგან დადგინებული იყოს მათზე
Line of ed.: 8     კაცი ვინც გამძღოლად და შემნახავად, მისის ბძანებით უნდა
Line of ed.: 9     იქნას.

Line of ed.: 10        და თუ ქალი დიდი და თორმეტის წლისა უფრო იყოს,
Line of ed.: 11     ბძანება აქუს რიგისაგან და წინ გამძღოლისაგან, სადაც უნდა,
Line of ed.: 12     თვითან შეირთოს.


Chapter: 61  
Line of ed.: 13   ქ. თავი სამოცდაერთი


Paragraph: 61.  
Line of ed.: 14        61. ქ. ვისაც ქმარმან იყიდოს სახელსა ცოლისაზე სოფელი
Line of ed.: 15     ან სხვა მამული, ან სხვა რაგინდარა, თუ მისცეს ბძანება ქმარმა,
Line of ed.: 16     სამკუიდრო შეიქნას ცოლისა მისისა, რადგან სახელდობივ მისთვის
Line of ed.: 17     დაიწეროს, როგორც მისი ზითევი.


Chapter: 62  
Line of ed.: 18   ქ. თავი სამოცდაორი


Paragraph: 62.  
Line of ed.: 19        62. ქ. ვინ მოიტაცოს ქალი ქალწული, უქრმო, იგი კაცი შეიქნა
Line of ed.: 20     სასიკუდილო და სიკუდილის ღირსია. და თუ გვერც არ მოსწო\ლოდეს
Line of ed.: 21     და გაპარებით გაეპარებინოს, როგორც რომ სხვას ბოზო\ბის
Line of ed.: 22     მოქმედზე მართებთ მიღება ავისა, იმრიგად იმაზედაც მიიღონ.


Chapter: 63  
Line of ed.: 23   ქ. თავი სამოცდასამი


Paragraph: 63.  
Line of ed.: 24        63. ქ. კითხონ რიგსა: თუ იყიდოს კაცმან სოფელი ანუ სხვა
Line of ed.: 25     რამ, თვალი ანუ მარგალიტი, და სახელი ცოლისა დაარქვას, რო\მელი
Line of ed.: 26     შეირთო ქალწული, მიეცეს Manuscript page: 134r  თუ არა?

Line of ed.: 27        მიგება სიტყუისა: არ არის ჭეშმარიტი ყიდვა და მიცემა, თუ
Line of ed.: 28     უძეს ამასა მის კაცისასა წილი მას თეთრში, და თუ ნებაა სახლის
Line of ed.: 29     კაცისა და დასტური სცა, როგორც რომ მზითევი მისი სამკუიდროა,
Line of ed.: 30     იგი მინაცემიც ისრე შეიქმნების.


Chapter: 64  
Line of ed.: 31   ქ. თავი სამოცდაოთხი


Paragraph: 64.  
Line of ed.: 32        64. ქ. შეუძლია დედაკაცს ვისაც თავის მზითვის გამრავლება
Line of ed.: 33     თავის ქრმის სახლში თუ არა?

Page of ed.: 245  
Line of ed.: 1        თუ თავისიანისაგან მიცემულია და ან დანარჩომი ქონ\დეს
Line of ed.: 2     ან სოფელი, ან სხვა რამე, იმით შეუძლია გამრავლება, ასრე
Line of ed.: 3     რომე უჩვენოს თავის ქმარსა, გასინჯოს და, აბა, მასუკან მიუმატოს
Line of ed.: 4     ზითევსა მისსა, და რა რიგათაც უნდოდეს გამრავლება, გაამრავ\ლოს,
Line of ed.: 5     და გაცემადცა ჴელი შესწევს.

Line of ed.: 6        მაგრამ თუ იყოს ცხვარი ან ძროხა, ან ფური და ან ღვინო,
Line of ed.: 7     რაც იყოს თავნისა, წიგნი გამოართვას ქმარსა მისსა, რომ იმას
Line of ed.: 8     არცარა მოემატოს და არცარა დააკლდეს, ამიტომ რომ შესასმელ
Line of ed.: 9     შესაჭმელ და მოსაკუდომია.


Chapter: 65  
Line of ed.: 10   ქ. თავი სამოცდახუთი


Paragraph: 65.  
Line of ed.: 11        65. ქ. ცოლ-ქმარნი ვინგინდავინ შეყრილან და არიან ერთად
Line of ed.: 12     აქუთ რიგი ცოლ-ქრმობისა, არა შეუძლიათ მალვით მიცემა ერთმა\ნერთისა
Line of ed.: 13     და თუ სიკუდილის დღეს, აბა თუ, უანდერძონ ერთმანეთ\სა,
Line of ed.: 14     ის დარჩესთ მკუიდრად და აღარ მოიშალოს. ცოლ-ქმართა შუა
Line of ed.: 15     ერთმანეთის უბრალოდ ძრახვა დიდი ცოდვა არის.


Chapter: 66  
Manuscript page: 134v 
Line of ed.: 16   ქ. თავი სამოცდაექუსი


Paragraph: 66.  
Line of ed.: 17        66. ქ. არ მართებს დედაკაცსა ვისაც რომ მალ გარდააგდოს
Line of ed.: 18     თავისი მიცვალებული და შეირთოს უპირისწყალობით ქმარი. თუ
Line of ed.: 19     ქრმის მიცვალების უკან ათს თვემდინ ქნას და შეირთოს ქმარი,
Line of ed.: 20     სხვათა მებოზვართან გასათულელია და ბოზობა უქნია.

Line of ed.: 21        და თუ რამ ეანდერძებინოს ქმარსა, რიგი ბძანებს სამართლისა
Line of ed.: 22     გამოართვან მას დედაკაცსა და ახადონ პატივი.


Chapter: 67  
Line of ed.: 23   ქ. თავი სამოცდაშვიდი


Paragraph: 67.  
Line of ed.: 24        67. ქ. შეუძლია ქმარსა ვისაც ძრახვა ცოლისა თვისისა, რომ
Line of ed.: 25     დედაკაცის წესისა და რიგიდამ გასულიყოს ან იყოს ავსაქციელი?

Line of ed.: 26        თუ შეიტყონ, რომ მართლა ავის მქნელი იყოს და ბოზი, შე\უძლია
Line of ed.: 27     იმ ავის საქმისათვის გაგდება. მასუკან დააცალონ თვე ორი
Line of ed.: 28     და გასინჯონ ძრახვა მისი: თუ მართლა ავის საქმის მქნელი იყოს,
Line of ed.: 29     მერმე შეუძლია გაშორება მისი. ასრე რომე მზითევი მისი ქმარმა
Line of ed.: 30     დაიჭიროს და იგი დედაკაცი დარჩეს მზითვისა მისგან ცარიელი, __
Line of ed.: 31     რომელი არს ზითევი თვისი.


Chapter: 68  
Page of ed.: 246  
Line of ed.: 1   ქ. თავი სამოცდარვა


Paragraph: 68.  
Line of ed.: 2        68. ქ. ვისის დედაკაცისა იყოს მამა და მამის მამა ცოცხალი
Line of ed.: 3     და მიიცვალოს დედაკაცი იგი, არ მართებს დაპატრონება სხვისა
Line of ed.: 4     მზითევსა მისაზე, მაგრამ თუ ისინიც მიცვალებულიყუნენ, შეუძ\ლია
Line of ed.: 5     ანდერძითა დაპატრონება Manuscript page: 135r  ზითვისა მისისა.

Line of ed.: 6        და ისრე ვაჟკაცსა არ შეუძლია მამისა და პაპის უდასტუ\როდ
Line of ed.: 7     ანდერძის ქნა, რადგან ცოცხალი ჰყავს.


Chapter: 69  
Line of ed.: 8   ქ. თავი სამოცდაცხრა


Paragraph: 69.  
Line of ed.: 9        69. ქ. რომლის საქმიდამ და პატივიდამ ჩამოაგდონ სჯული\ერი
Line of ed.: 10     რიგიდამ გასული კაცი?

Line of ed.: 11        მიგება სიტყუისა: იმისთანა კაცი არ გაიგზავნოს მოციქულად,
Line of ed.: 12     არც მიიღონ მაზე კურთხევა მღდლობისა, არც ყონ სასამსახუროდ
Line of ed.: 13     ჴელმწიფისა, არც აქნევინონ სამართალი, არც დააყენონ ზედა ქა\ლაქსა
Line of ed.: 14     და სოფელსა, არც დააყენონ ჴელმწიფის რაგინდარას მო\ნაღულელად
Line of ed.: 15     და გამრიგედ __ ყოველი პატივი აჴადონ.


Chapter: 70  
Line of ed.: 16   ქ. თავი სამოცდაათი


Paragraph: 70.  
Line of ed.: 17        70. ქ. იკითხონ რიგსა: რა კერძი და წილი უნდა მიეცეს
Line of ed.: 18     შვილთა მიცვალებას უკან დედასა თვისსა?

Line of ed.: 19        რომე ალალი დედა იყოს და შვილისშვილი ენახოს და ის
Line of ed.: 20     უნდა უფროსად დაჰპატრონდეს ქონებას და მამულსა __ ყოველი
Line of ed.: 21     დედაკაცი ხომ ჭკუანაკლული იქნების, მაგრამ რადგან შვილიშვილი
Line of ed.: 22     ნახა, პატრონობა მისია.


Chapter: 71  
Line of ed.: 23   ქ. თავი სამოცდათერთმეტი


Paragraph: 71.  
Line of ed.: 24        71. ქ. დედაკაცსა ქურივსა შეუა ჴელი თავის ზითვის დასა\ხარჯავად
Line of ed.: 25     თუ არა?

Line of ed.: 26        მიგება სიტყუისა: თუ მამა ცოცხალი ჰყავს არ შეუძლია
Line of ed.: 27     უმისოდ დახარჯვა რისაც.


Chapter: 72  
Line of ed.: 28   ქ. თავი სამოცდათორმეტი


Paragraph: 72.  
Line of ed.: 29        72. ქ. არ მისცემს რიგი ბძანებას, რომ დედაკაცმან ვინც
Line of ed.: 30     სძრახოს ქმარი თვისი Manuscript page: 135v  ჯარში, კაცთა წინა, ეს ასე ქნაო.
Line of ed.: 31     არც იმასა მართებს ძრახვა ძმისა, რაგინდ ავიც ექნას. უფრო არც
Line of ed.: 32     ყმასა შეუილია ძრახვა ბატონისა მისისა და არც დაბეზღება უფ\როსთა
Line of ed.: 33     წინაშე.

Page of ed.: 247  
Line of ed.: 1        და თუ ქნან ამისთანა საქმე, თუ ქმარმან ვისმან და თუ ძმა\მან
Line of ed.: 2     ვისმან ანუ ბატონმა ვისმან, რომ მოიპაროს ჴელმწიფისა ჩა\საცმელი
Line of ed.: 3     რაგინდარა, ან თვალი, ანუ მარგალიტი, __ აბა, შეუძლია
Line of ed.: 4     იმათ ამისთანას საქმის მოჴსენება ჴელმწიფისა, რადგან ჴელმწიფის
Line of ed.: 5     შემცოდენი შექნილან.


Chapter: 73  
Line of ed.: 6   ქ. თავი სამოცდაცამეტი


Paragraph: 73.  
Line of ed.: 7        73. ქ. ვისიც ცოლი მიიცვალოს ქრმის უწინ და დარჩეს შვილი,
Line of ed.: 8     ქმარი იყოს პატრონი ცოლის მისის ზითვისა შვილის სახელზე. თუ
Line of ed.: 9     არა ყუანდესთ შვილი, ვისაც ანდერძი უყოს მან მიცვალებულმან,
Line of ed.: 10     იმას მისცენ.

Line of ed.: 11        თუ არადა ანდერძი არა ქნას, ნახევარი ქმარმან მის
Line of ed.: 12     მან დაიჭიროს და ნახევარი მამასა მისსა მისცენ, მაგრამე მარ\თებს
Line of ed.: 13     ორთავე, რომ მიცვალებულის სულს მოაჴმარონ.


Chapter: 74  
Line of ed.: 14   ქ. თავი სამოცდათოთხმეტი


Paragraph: 74.  
Line of ed.: 15        74. ქ. ვინ შეირთოს ცოლი ორი, წინა ყოფილიყოს უმზითო
Line of ed.: 16     და დარჩომოდეს შვილი, და უკანას ცოლს მოჰყოლოდეს ზითევი და
Line of ed.: 17     მასთანაც დარჩეს შვილი, და დარჩეს ორისაგანვე შვილი, __ უკანას
Line of ed.: 18     ცოლის ზითევს ორნივ სწორედ დაჰპატრონდენ თუ არა?

Line of ed.: 19        მიგება სიტყუისა: შეძლება აქუს მამასა ო\\რისავ Manuscript page: 136r  ცოლის
Line of ed.: 20     შვილის სწორედ დაპატრონებისა და თუ ზითვის მამტანმა ანდერძი
Line of ed.: 21     ქნას, ვისაც ანდერძი უყოს, ის დაპატრონდეს ზითევსა მისსა, არ
Line of ed.: 22     განიტეხოს ანდერძი.


Chapter: 75  
Line of ed.: 23   ქ. თავი სამოცდათხუთმეტი


Paragraph: 75.  
Line of ed.: 24        75. ქ. დედაკაცმან ვინც შეირთოს ყმა ვისიც, შეიქნების
Line of ed.: 25     იგიც მის ყმის პატრონის მუახლე?

Line of ed.: 26        თავის თავის მოსამსახურობა თუ არ მისცეს მან დედაკაცმან,
Line of ed.: 27     შვილნი მის ყმის პატრონისაა, რაც მიეცეს, და თავის თავი მის
Line of ed.: 28     ჴელთ იყოს.


Chapter: 76  
Line of ed.: 29   ქ. თავი სამოცდათექუსმეტი


Paragraph: 76.  
Line of ed.: 30        76. ქ. თუ ყმამ შეიყუაროს და შეირთოს ცოლად დედაკაცი
Line of ed.: 31     ვინცა აზატი, დასჯერდეს და წაიყუანოს თავის პატრონის სახლში;
Line of ed.: 32     თუ პატრონმან მის კაცისამან გაუგზავნოს დედაკაცსა მას აზატსა
Line of ed.: 33     და ეს უპასუხოს, ჩამოეჴსენ მაგ ჩემს ყმასაო, __ სამჯერ ასრე უთხრას.

Page of ed.: 248  
Line of ed.: 1        თუ არ ჩამოეჴსნას ყმასა მისას და დასჯერდეს მის ყმის ცოლო\ბას,
Line of ed.: 2     მასუკან რიგი მისცემს წაწევად სასამსახუროდ მისსა __ რო\გორც
Line of ed.: 3     რომ ყმა მისი, იგი დედაკაციც ეგრეთ მისი შეიქნების.


Chapter: 77  
Line of ed.: 4   ქ. თავი სამოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 77.  
Line of ed.: 5        77. ქ. კითხონ რიგსა: შეუძლია კაცსა დაწერა წიგნისა და
Line of ed.: 6     დაპატრონება ცოლისა მისისა მის ქონებაზე, რომ არა ყუანდეს
Line of ed.: 7     შვილი?

Line of ed.: 8        თუ ყუანდეს შვილი, დაწეროს ანდერძი და დააპატრონოს,
Line of ed.: 9     როგორც უნდოდეს. და თუ არ დარჩეს შვილი, ზითევი თავისი
Line of ed.: 10     მისი იყოს შეუშლელად და კაცმან თავისი ქონება ვისაც უანდერ\ძოს,
Line of ed.: 11     მისი იყოს.


Chapter: 78  
Manuscript page: 136v 
Line of ed.: 12   ქ. თავი სამოცდათურამეტი


Paragraph: 78.  
Line of ed.: 13        78. ქ. რიგმან არ მისცეს ბძანება დედაკაცსა თავდებობა
Line of ed.: 14     და არცა საკაცოს საქმის მოქმედობა.


Chapter: 79  
Line of ed.: 15   ქ. თავი სამოცდაცხრამეტი


Paragraph: 79.  
Line of ed.: 16        79. ქ. ბძანებას მისცემს რიგი დედაკაცსა, თუ უნდა მიცემა,
Line of ed.: 17     უთხრას და დააყენოს მამა მისი ქონებასა მისაზე. თუ ქმარი არა
Line of ed.: 18     ყუანდეს, მამას გარდა შეუძლია სხვის ვისიც დაყენება ქონებასა
Line of ed.: 19     მისაზე.


Chapter: 80  
Line of ed.: 20   ქ. თავი ოთხმოცი


Paragraph: 80.  
Line of ed.: 21        80. ქ. თუ დაწეროს დედაკაცმან ანდერძი და მისცეს ქონე\ბისა
Line of ed.: 22     მისისა დაპატრონება შვილიშვილსა მისსა, არ შეუძლიათ
Line of ed.: 23     ამისი თქმა ვისაც, თუ რატომ ისე შურებისო, __ თუ შვილი ყოლოდა,
Line of ed.: 24     შვილს თავისი შვილის გარიგება თვითან უნდა ექნა, რადგან შვილი
Line of ed.: 25     არა ყავს ცოცხალი და შვილის ობლები დარჩომია, გარიგება მათი
Line of ed.: 26     ბებიის ჴელთ არის.


Chapter: 81  
Line of ed.: 27   ქ. თავი ოთხმოცდაერთი


Paragraph: 81.  
Line of ed.: 28        81. ქ. ვისაც ცოლს მოჰყუეს ზითევი, ყმა ანუ ცხვარი, ანუ
Line of ed.: 29     აქლემი, ან ჴარი და ფური, ან სხვა რაგინდარა, მასუკან მიეცეს
Line of ed.: 30     ყმასა შვილი და პირუტყუთაც აშენონ და გამრავლდენ, თუ, ვინ
Line of ed.: 31     იცის, გაყრა მოჴდეს ცოლ-ქრმისა, თავისი ზითევი ყუელა თან უნდა
Line of ed.: 32     გაიტანოს და, რაც ნაშენი მომატებული იყოს, შუა გა\\იყონ Manuscript page: 137r 
Line of ed.: 33     ცოლ-ქმართა.

Page of ed.: 249  
Line of ed.: 1        არა ამისთვის გვითქუამს, რომ გაყრა გაიადვილონ, __ ძნე\ლია
Line of ed.: 2     გაყრა ცოლ-ქმართა, __ მაგრამე ვინ იცის, რომ მოჴდეს რი\თაც,
Line of ed.: 3     ასე ქნან.


Chapter: 82  
Line of ed.: 4   ქ. თავი ოთხმოცდაორი


Paragraph: 82.  
Line of ed.: 5        82. თუ შეხუდეს კაცს ცოლი ასეთი, რომ იყოს გიჟი და
Line of ed.: 6     ბნედიანი და მოინდომოს კაცმან გაშვება, მოსამართლემ მოკით\ხული
Line of ed.: 7     ქნას: თუ ქორწილს უკან ქრმის ჴელში დამართებია, ვერც
Line of ed.: 8     გაუშვებს და არც იქნება; თუ უწინვე, ქორწილამდინ სჭირვებია,
Line of ed.: 9     გაშვება ხომ კიდევ ძნელია, მაგრამე რადგან არ იქნების და გა\უშვებს,
Line of ed.: 10     ნიშანი, რაც გაეგზავნოს, მას კაცს დარჩეს და ზითევი
Line of ed.: 11     მისი __ ქალსა.

Line of ed.: 12        და თუ ქრმის ჴელში დამართოდეს, გაუშვას, ზითევიცა
Line of ed.: 13     და ნიშანიც სრულ უკლებლივ მიეცეს მას ქალსა.


Chapter: 83  
Line of ed.: 14   ქ. თავი ოთხმოცდასამი


Paragraph: 83.  
Line of ed.: 15        83. ქ. თუ შეხუდეს კაცსა ვისაც ცოლი, ავის ჭირის პატრონი
Line of ed.: 16     მონაობით. თუ ქორწილს უკან ასრე შეიქნას, რომ კაცი ვეღარ
Line of ed.: 17     მიუდგებოდეს, და მოინდომონ გაყრა და გაიყარნონ, მზითევი, ნი\შანი
Line of ed.: 18     და სახლის პატივი, რაც მიუცია, ყუელა მას დედაკაცს
Line of ed.: 19     მისცენ უკლებლივ.

Line of ed.: 20        მაგრამ, თუ წინაპირველ ცოლ-ქრმობის სიყუარული ჰქონ\დესთ
Line of ed.: 21     და არც დედაკაცმან გაიწიოს, უნდა დასვას ერთს
Line of ed.: 22     სახლში და სასმელ-საჭმელი, ტანისამოსი, ყუელა მისცეს და ისრე
Line of ed.: 23     შეინახოს, ამიტომ რომ უნებურს ჭირს შემთხვევია.


Chapter: 84  
Manuscript page: 137v 
Line of ed.: 24   ქ. თავი ოთხმოცდაოთხი


Paragraph: 84.  
Line of ed.: 25        84. ქ. იკითხონ: შეუძლია დედაკაცსა ქრმიანსა, რომ მისცე\მოდეს
Line of ed.: 26     მასთან შვილები და საბაბით რითაც გაყრა მოინდომონ,
Line of ed.: 27     ზითვით თუ უზითოდ, და მას დედაკაცს შვილების თან გატანაც
Line of ed.: 28     უნდოდეს?

Line of ed.: 29        ბძანება მისცეს რიგმან: წავიდეს და გაენდოს მოძღვარსა:
Line of ed.: 30     და ბოზობით სხვისგან მისცემოდეს, ამრიგის შვილის გატანა შე\უძლია,
Line of ed.: 31     და ალალი შვილი მამისა არის და მამის ბძანებას ქვეშ
Line of ed.: 32     უნდა იყოს.


Chapter: 85  
Page of ed.: 250  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ოთხმოცდახუთი


Paragraph: 85.  
Line of ed.: 2        85. ქ. არა აქუს ამის შეძლება დედაკაცსა, რომ თავის სიტ\ყუით
Line of ed.: 3     და ნებით გაეყაროს ქმარსა?

Line of ed.: 4        მიგება სიტყუისა: თუ ვინც კაცმან მოიტაცოს ქალი და დე\დაკაცი
Line of ed.: 5     და უნდოდეს ცოლად, და მათი პატრონი არ აძლევდეს
Line of ed.: 6     და ძალად, მას უნებურად, მოტაცებით წაეყუანოს უნზითოდ და
Line of ed.: 7     ურიგოდ, __ და მართებს ქალის მამას მოტაცებისა და ურიგოდ წა\ყუანის
Line of ed.: 8     მოკითხვა. და თუ ქალსაც უნდა, შეუძლია მამას
Line of ed.: 9     გამორთ/მევა.


Chapter: 86  
Line of ed.: 10   ქ. თავი ოთხმოცდაექუსი


Paragraph: 86.  
Line of ed.: 11        86. ქ. თუ მოჴდეს ცოლ-ქმართ გაყრა ან სიკუდილითა, ან
Line of ed.: 12     სხვით რითაც საქმითა, რომ აქუს გზა მზითვის მისის გამორთმე\ვისა,
Line of ed.: 13     კითხონ რიგსა.

Line of ed.: 14        მიგება სიტყუისა: ასრე უნდა გამოართვას: თუ იყოს ტანი\სამოსი
Line of ed.: 15     უცვეთი, გამოართვას; თუ გაცვეთილია, მისცენ მაგიერი
Line of ed.: 16     ფასი. და თუ ოქრო მიეტანოს Manuscript page: 138r  და ან მიწა მისცემოდეს
Line of ed.: 17     ზითვად, ან აქლემი, და გამყიდოს, როგორც ის ფასი მისცენ, თუ
Line of ed.: 18     პირუტყუთა ნაშენი იყოს, ნახევარი მისიც მისცენ; თუ პირუტყუი
Line of ed.: 19     დაჴოცილიყოს, რომ თავნი ფეჴზედ აღარ იდგეს, მაგიერის თხოვნა
Line of ed.: 20     არ მართებს.

Line of ed.: 21        ანუ თუ ყმა და მხლებელი მიჰყოლოდეს და გაეყიდოსთ,
Line of ed.: 22     ფასი მისცენ; და თუ დაჴოცილიყუნენ, ვერ შეუძლია მაგიერის
Line of ed.: 23     თხოვნა და ვერც არას შეუა დაჴოცილისას.


Chapter: 87  
Line of ed.: 24   ქ. თავი ოთხმოცდაშვიდი


Paragraph: 87.  
Line of ed.: 25        87. ქ. შეუძლია კაცსა ცოლისა თავისის გაგდება და ზითვის
Line of ed.: 26     წართმევა?

Line of ed.: 27        რომ არ იყოს მას ზედა სამართლის რიგის საბაბი, არ
Line of ed.: 28     შე/უძლია.

Line of ed.: 29        მაგრამ, თუ იყოს მასზედ რიგით გაგდების საბაბი, რომ
Line of ed.: 30     არის: ბოზობა ან უცხოს კაცის სახლში დაწოლა და ძილი, რომ,
Line of ed.: 31     არ იყოს ნათესავი, და ქრმის უდასტუროთ ან წავიდეს ავს ალაგს
Line of ed.: 32     სხვაგან სათამაშოდ, __ ამისთანას საქმეების ძმისათვის შეუძლია ზით\ვის
Line of ed.: 33     წართმევა და გაგდება მისი.

Line of ed.: 34        თუ ესეები არც ერთი არ ექნას, ვერ შეუძლია გაგდება და
Line of ed.: 35     გაშვება.


Chapter: 88  
Page of ed.: 251  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ოთხმოცდარვა


Paragraph: 88.  
Line of ed.: 2        88. ქ. ვერ შეუძლია დედაკაცსა ქრმის გაშვება და გაშვების
Line of ed.: 3     წიგნის მიცემა დედამთილისა და მამამთილისა, და აღება ზითვისა
Line of ed.: 4     და გასულა, რომ არ ჩნდეს და არ აჩვენოს სიმტყუვნე ქრმისა
Line of ed.: 5     მი/სისა?

Line of ed.: 6        მიგება სიტყუისა: Manuscript page: 138v  არ არის შეძლება დედაკაცისა
Line of ed.: 7     ქმარზე ამისთანას ურიგობის ქნა, თუ არ გა[ა]სინჯოს დედამთილსა
Line of ed.: 8     და მამამთილს.

Line of ed.: 9        და თუ ყუანდეს მოწამე ორი ან სამი, რომე: ეცე\მოს
Line of ed.: 10     და ავად გაელახოს ან ასეთი საქმე მიეღოს, რომ არ იყოს
Line of ed.: 11     საქნელი უბრალოდ, __ ესეები ექნას, და ქმარი მისი იყოს მგრძნება\რი
Line of ed.: 12     მებოზვარი, ქურდისა და ბოზის შინ მიმყუანი და ბიჭთან ური\გოდ
Line of ed.: 13     მქცეველი, არათუ მარტო ესეები, ამას გარდა ესეც სჭირდეს,
Line of ed.: 14     რომ სცემდეს მარგილითა და ჯოხითა, და საბლითა შეგრეხილითა
Line of ed.: 15     უწყალოდ, როგორც გოგოსა და ბიჭსა, ან ამოიღოს ჴმალი მაზე\და
Line of ed.: 16     __ სცეს. და ამთონის ურიგოს საქმისათვის რომ სტყუოდეს ქმარი
Line of ed.: 17     ცოლზე, შეუძლია რიგის ბძანებით გაშვება და წიგნის მიცემა
Line of ed.: 18     ცოლსა: გაიტანოს ზითევი მისი უკლებლივ და ულაპარაკოდ,

Line of ed.: 19        და სხვას ვერას შეუა მამამთილსა და დედამთილსა, და მაზლსა.


Chapter: 89  
Line of ed.: 20   ქ. თავი ოთხმოცდაცხრა


Paragraph: 89.  
Line of ed.: 21        89. ქ. კაცი ვინც მიიცვალოს უანდერძისწიგნოთ, დაპატრონ\დენ
Line of ed.: 22     ქალნი მისნი ძმებთან. და თუ ცოლი ვისიც მიიცვალოს ქმარს
Line of ed.: 23     უკან, ისიც უანდერძოთ, რაც ქონება დარჩესთ, ქალ-ვაჟნი მათნი
Line of ed.: 24     სწორად დაპატრონდენ.

Line of ed.: 25        მაგრამ მამას თუ თავის სიცოცხლეში ქალნი ზითვით გაესტუ\მრებინოს,
Line of ed.: 26     ის მზითევიც უნდა უკლებლივ მოიტანონ ძმებს წინ და
Line of ed.: 27     ყუელამ სწორედ გაიყონ.

Line of ed.: 28        და თუ მამას უკან დედა ცოცხალი ყუანდესთ, ვა\\ნი Manuscript page: 139r 
Line of ed.: 29     რომ დაიხოცნონ და ქალნი დარჩნენ, და ვაჟთა ანდერძი არა ქნან,
Line of ed.: 30     დაპატრონდენ დანი მათნი და დედასაც მათთან სწორად
Line of ed.: 31     ქონდეს/დაპატრონება.


Chapter: 90  
Line of ed.: 32   ქ. თავი ოთხმოცდაათი


Line of ed.: 33        90. ქ. მამა ვისიც მიიცვალოს უანდერძოთ და დარჩეს შვილი
Line of ed.: 34     დედისერთი, ვაჟი თუ ქალი, და მასუკან შვილის სიკუდილიც მოჴ\დეს,
Page of ed.: 252   Line of ed.: 1     და დარჩეს დედა ცოცხალი, თუ მიცვალებულს ვაჟსა თუ
Line of ed.: 2     ქალსა მამის ძმა და ანუ მამის ძმიშვილი ცოკხალი ყუანდესთ, იმ
Line of ed.: 3     მამიშვილთ წილი და ქონება სამად გაყონ: ორი წილი დედასა და
Line of ed.: 4     ერთი მათა.

Line of ed.: 5        და როგორც ზემოთ ბძანებს რიგი სამართლისა,
Line of ed.: 6     თუ მამის გვარნი და ახლოს ნათესავნი იყუნენ, ვერ
Line of ed.: 7     წადგნენ დედის გვარნი წინ __ რიგი ამას ბძანებს, კარგად გასინ\ჯონ
Line of ed.: 8     და, რომელიც ახლოს ნათესავი იყოს, ის დააპატრონონ.


Chapter: 91  
Line of ed.: 9   ქ. თავი ოთხმოცდათერთმეტი


Paragraph: 91.  
Line of ed.: 10        91. ქ. კაცმან ვინცა შეირთოს ცოლი და მიიცვალოს, და არ
Line of ed.: 11     დარჩეს შვილი, და დარჩეს ცოლი ცოცხალი, __ აიღონ და მისცენ
Line of ed.: 12     ზითევი და თავისი, და ნიშნის ნახევარი.

Line of ed.: 13        თუ ყოფილან ბევრს ხანს ცოლ-ქმარად და გაცვეთილა ტანი\სამოსი
Line of ed.: 14     ზითვისა, რათაც ღირებულიყოს, ფასი მისცენ. თუ სოფელია
Line of ed.: 15     და ან ქალაქი, შეიტყობის ფასი მისი ვაჭრისაგან. სხვა ან ოქრო,
Line of ed.: 16     ან ვერცხლი, ან მამული მიჰყოლია, იმისთანასი ფასი შორს
Line of ed.: 17     გამო/ჩნდების.

Line of ed.: 18        და Manuscript page: 139v  თუ ან ყმა მიყოლია ან მხლებელი და დაჴოცი\ლან,
Line of ed.: 19     იმისას ვერას შეუა. ვინ იცის, თუ შვილი დარჩეს, __ ნახევარი
Line of ed.: 20     შვილს დაუგდოს და ნახევარი მან დედაკაცმან გაიტანოს.

Line of ed.: 21        თუ პირუტყვი რამ მიყოლოდეს, მისის ნაშენიანად ისიც შუა
Line of ed.: 22     გაუყონ. და, თუ რამ დაჴოცილა, აღარ იხსენება.


Chapter: 92  
Line of ed.: 23   ქ. თავი ოთხმოცდათორმეტი


Paragraph: 92.  
Line of ed.: 24        92. ქ. ბძანებს რიგი სამართლისა: რომელნი მოჴელე-მოსაქ\მენი
Line of ed.: 25     არიან ჴელმწიფისანი, უნდა იყუნენ სამსახურსა ჴელმწიფისაში
Line of ed.: 26     არ უნდა დადგნენ გამძღოლად ობოლთა, და არცა ვექილად, და
Line of ed.: 27     არცა სხვასა საქმესა ჴელყონ, სანამდინ არ ათაონ სამსახური
Line of ed.: 28     ჴელ/მწიფისა.


Chapter: 93  
Line of ed.: 29   ქ. თავი ოთხმოცდაცამეტი


Paragraph: 93.  
Line of ed.: 30        93. ქ. თუ უქნია ვისაც აზატი თუ ვაჟისათვინ და თუ ქალი\სათვის,
Line of ed.: 31     თავის შვილებისათვის, მოსამართლეთა წინაშე რომე
Line of ed.: 32     ყოს ისინი თავის მორჩილობისაგან გასული, მათ აზატნაქნართა
Line of ed.: 33     რომ მიეცეს შვილი, აღარც შეუა ჴელი შვილზედა და აღარც
Line of ed.: 34     შვილიშვილზედ.


Chapter: 94  
Page of ed.: 253  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ოთხმოცდათოთხმეტი


Line of ed.: 2     94. ქ. კაცმან ვინც უწინ დათქუას ანდერძი და არ დასწე\როს,
Line of ed.: 3     და ქონდეს გუნებაში; მასუკან სიკუდილის დღეს იმან ვეღარ
Line of ed.: 4     დააწერინოს, __ სხვათ დაწერონ სამის მოწმით: ასე უმოწმონ, რომ
Line of ed.: 5     იმისის პირიდამ გაგვიგონიაო.

Line of ed.: 6        მოსამა\\რთლესთან Manuscript page: 140r  ისრე უმოწმონ, __ გამართლდეს ის ან\დერძი,ნუ
Line of ed.: 7     გაუტეხენ. და თუ მოწმებმა მოსამართლის წინ ვერ
Line of ed.: 8     უმოწმონ, გაცუდდეს ის ანდერძი.


Chapter: 95  
Line of ed.: 9   ქ. თავი ოთხმოცდათხუთმეტი


Paragraph: 95.  
Line of ed.: 10        95. ქ. მორჩილობას მისცემს პაპას ვაჟის შვილიშვილისასა,
Line of ed.: 11     და არა ქალის შვილიშვილისასას __ უნდა იყუნენ მორჩილნი და
Line of ed.: 12     ბძანებასა მისსა ქუეშე მყოფი ვაჟის შვილიშვილი პაპისა; ქალზე
Line of ed.: 13     აქუთ ბძანება, და არა ქალიშვილზე.


Chapter: 96  
Line of ed.: 14   ქ. თავი ოთხმოცდათექუსმეტი


Paragraph: 96.  
Line of ed.: 15        96. ქ. თუ ვინც მოიპაროს თავის ამხანაგისაგან თეთრი, და
Line of ed.: 16     დასწეროს პაემანი ფიცისა მოწმითა, და უკუდგეს პირობისაგან,
Line of ed.: 17     რომ დაუწერია შეფიცვის წიგნი, როგორც რომ ბძანებს რიგი მო\ფიცართასა,
Line of ed.: 18     იგი უყონ, რომე გამტყუნდა.


Chapter: 97  
Line of ed.: 19   ქ. თავი ოთხმოცდაჩვიდმეტი


Line of ed.: 20     97. ქ. თუ უნდა კაცსა ვისაც გაყიდვა რისაც და გამოართვას
Line of ed.: 21     მსყიდველს რიმონი, თუ უკუდგეს გამსყიდველი და აღარ მისცეს,
Line of ed.: 22     ერთიორად უნდა მისცეს რიმონი. მაგრამ თუ მსყიდველმან აღარ
Line of ed.: 23     იყიდოს, დაჰკარგოს რიმონი.


Chapter: 98  
Line of ed.: 24   ქ. თავი ოთხმოცდათურამეტი


Paragraph: 98.  
Line of ed.: 25        98. ქ. იკითხონ: საქნელია ვისგანც სხვის შვილი თავის შვი\ლად
Line of ed.: 26     აყუანა?

Line of ed.: 27        მიგება სიტყუისა: არ არის ჭეშმარიტი, თუ მოსამართლეთა
Line of ed.: 28     წინაშე წიგნით არ აუყვანია. მართებს მას კაცსა ამხანაგის გულის
Line of ed.: 29     მოგება Manuscript page: 140v  და მოწონება მისგან საქმისა, რომე მისცეს მან, შვი\ლის
Line of ed.: 30     პატრონმან, თავის ნებით და კაის გულით შვილი მისი, მის\ცეს
Line of ed.: 31     მოსამართლეთა წინაშე წიგნითა.

Page of ed.: 254  
Line of ed.: 1        მაგრამ აყუანა ამყუანელთა ასრე მართებთ. იგი ყმაწვილი
Line of ed.: 2     უნდა შეიქნას მისი მორჩილი, როგორც რომ მართალის ალალის
Line of ed.: 3     მამისა. თუ თავისთავად ქნან და მოსარმართლეთა წინაშე არ გარი\გდენ,
Line of ed.: 4     არ არის მართებული.


Chapter: 99  
Line of ed.: 5   ქ. თავი ოთხმოცდაცხრამეტი


Paragraph: 99.  
Line of ed.: 6        99. ქ. თუ ვინც დააპატრონოს ანდერძითა ქონებასა მისსა,
Line of ed.: 7     ვინც რომ არ იყოს მისი ნათესავი და გვარი?

Line of ed.: 8        თუ არ არის ვაჟი კაცობაში შესული, ვერ შუეძლია დაპატ\რონება.
Line of ed.: 9     თუ ჰყუანდეს მამა მას ვაჟსა, გამოართვას მამამან ქონება
Line of ed.: 10     რაც და შეუნახოს შვილსა დაკაცემამდინ. და თუ იყოს მართლა
Line of ed.: 11     კაცი, მას ჰქონდეს და მისია პატრონობა.


Chapter: 100  
Line of ed.: 12   ქ. თავი ასი


Paragraph: 100.  
Line of ed.: 13        100. ქ. ვინც ვისი შვილი ანდერძით და წიგნით იშვილოს,
Line of ed.: 14     მან კაცმან მამობის წიგნი მისცეს და ყმაწვილმან შვილობისა, და\აპატრონოს
Line of ed.: 15     საპატრონოსა, __ დაჰპატრონდეს.

Line of ed.: 16        და თუ ვინ იცის, რომ მოჴდეს და მასუკან მისი საპატრონოდამ
Line of ed.: 17     განყენება მოინდომოს, ასრე გავიდეს წინაშე მოსამართლესთან,
Line of ed.: 18     როგორც რომ მართალი შვილი მოსამართლესთან სამართლითა.


Chapter: 101  
Line of ed.: 19   ქ. თავი ასერთი


Paragraph: 101.  
Line of ed.: 20        101. ქ. ვინც სიკუდილის დღეს ვისაც მიაბაროს ობლები და
Line of ed.: 21     ქონება მისი, რომ დაუ\\დვას Manuscript page: 141r  პირობა მან კაცმან, ამ დრომდინ
Line of ed.: 22     უპატრონებ და გაუძღვებიო, რა პირობა გავა, შეიქნების მათზე
Line of ed.: 23     ჴელაღებული. და სანამდის პირობა არ გავიდეს, ვერ შეუძლია
Line of ed.: 24     მათზე ჴელის აღება.


Chapter: 102  
Line of ed.: 25   ქ. თავი ასორი


Paragraph: 102.  
Line of ed.: 26        102. ქ. ვინგინდავინ აიყუანოს შვილად ვისიც შვილი ჴელმწი\ფისა
Line of ed.: 27     და მოსამართლისა ბძანებითა და წიგნითა, და მასუკან გაგ\დება
Line of ed.: 28     მოინდომოს მისი, არ მისცემს ბძანებასა რიგი მის უწი\ლოდ
Line of ed.: 29     გაყუანასა და ამგვარის საქმეების ქნასა __ არვის ძალ-უც უჴელ\მწიფოდ
Line of ed.: 30     და უსამართლოდ.


Chapter: 103  
Line of ed.: 31   ქ. თავი ასსამი


Paragraph: 103.  
Line of ed.: 32        103. ქ. მამას შვილის მაგიერად ვერავინ სთხოოს ვალი, თუ
Line of ed.: 33     მამის ბძანებით არ იყოს აღებული, ვერც დაიჭიროს სიძე სი\მამრის
Page of ed.: 255   Line of ed.: 1     თავზე, ვერც იმა ძმის თავზე, თუ თავდები არ იყუნენ ან
Line of ed.: 2     ძმისა და ან სიმამრისა, ან შვილისა.

Line of ed.: 3        თუ ობოლთა თავთა მდგომი არის ვინცა, შეეხვეწოს ჴელმწი\ფესა
Line of ed.: 4     და გარდააწყვეტინოს ჴელმწიფემა სამართლიანის საქმით
Line of ed.: 5     ობოლთა ვალი.


Chapter: 104  
Line of ed.: 6   ქ. თავი ასოთხი


Paragraph: 104.  
Line of ed.: 7        104. ქ. არ მისცემს ბძანებასა სამართლისა რიგი, ვინც და\იჭიროს
Line of ed.: 8     ქურდი და მოკლას, და წააჴდინოს უჴელმწიფოდ. ასრე
Line of ed.: 9     მართებთ მათ, ქურდთა დამჭერთა: რა რომ ქურდი თავისი თუ სხვი\სა
Line of ed.: 10     დაიჭირონ, .მიართვან ჴელმწიფესა Manuscript page: 141v  და მას მართებს და\ნაშაულის
Line of ed.: 11     მაგიერი ჯაზა და გარისხება.


Chapter: 105  
Line of ed.: 12   ქ. თავი ასხუთი


Paragraph: 105.  
Line of ed.: 13        105. ქ. ვინ ერთმანეთს უშუღლოს და შუღლში მოკუდეს, და
Line of ed.: 14     მას მოკლულს კაცს ყუანდეს მამა ან ძმა, ან სხვა სისხლის მამ\კითხავი,
Line of ed.: 15     მათ ვერ შეუძლიათ თავისთავად სანაცლოს სიკუდილი
Line of ed.: 16     და ვერც თავისთავად სისხლის თხოვნა. და ასე მართებთ: უნდა
Line of ed.: 17     მივიდნენ, ჴელმწიფესა და მოსამართლეს მოაჴსენონ; და ჴელმწიფემ
Line of ed.: 18     და მოსამართლემ ქნან სამართალი, და როგორც გარდეჴდევინება
Line of ed.: 19     მართებთ, ისე გარდააჴდევინონ.


Chapter: 106  
Line of ed.: 20   ქ. თავი ასექუსი


Paragraph: 106.  
Line of ed.: 21        106. ქ. ვინც თავისი ამხანაგი იბრიყოს, მალი უყოს და წა\ერთმევინოს,
Line of ed.: 22     მოსამართლემ თამბა უყოს, და რაც წაერთმიოს მისი,
Line of ed.: 23     ისრევე მიაცემინოს.


Chapter: 107  
Line of ed.: 24   ქ. თავი ასშვიდი


Paragraph: 107.  
Line of ed.: 25        107. ქ. თუ ვინც ვისი თქუას ავი და ბოროტი ესე, თუ არის კა\ცის
Line of ed.: 26     მკულელი და არის ავის მოქმედიო, წინაშე მოსამართლეთა რომ
Line of ed.: 27     ვერ უყოს საბუთი და გამტყუნდეს მთქმელი, და სტყუოდეს სიკუ\დილის
Line of ed.: 28     ღირსია, თუ ან კიდევ კაცმან თავის ამხანაგს ავი საქმე მო\უგონოს
Line of ed.: 29     და თავს ალებდეს შილთახობით, მასუკან ვერ უყოს სა\ბუთი
Line of ed.: 30     და გამტყუნდეს მთქმელი და მამგონე, მოსამართლეს რო\გორც
Line of ed.: 31     რომ უნდოდეს და მართებდეს, ისრე გარდააჴდევინონ.


Chapter: 108  
Manuscript page: 142r 
Line of ed.: 32   ქ. თავი ასრვა


Paragraph: 108.  
Line of ed.: 33        108. ქ. თუ იყიდოს კაცმან სოფელი და ანუ ყმა, და ანუ სხვა
Line of ed.: 34     რაგინდარა სხვის სახელზე ვიზედაც, და ფასი მან კაცმან მისცეს,
Page of ed.: 256   Line of ed.: 1     და ვისთვინაც იყიდოს, იმას რომ ჯერ არ მიეცეს, და იმ მსყიდ\ველმან
Line of ed.: 2     კაცმან რომ იმ წლის მოსავალი სოფლისა თუ რისაც
Line of ed.: 3     აიღოს, მასუკან, ვისთვისაც უყიდია, მან თეთრი გვიან მისცეს და
Line of ed.: 4     წლის მოსავალი რაც თხოვნა დაუწყოს, __ არა აქუს ჴელი მოსავალ\თან,
Line of ed.: 5     რადგან მოსავალიც იმ წლისა უნდა, ფასიც უნდა მალ მიე\ცა,
Line of ed.: 6     რომ რგებოდა.

Line of ed.: 7        თუ რამ საჴელმწიფო გამოსაღები და ბეგარა ედვას სოფელსა
Line of ed.: 8     თუ რასაც, ვინც იმ წლის მოსავალი აიღოს, მან უნდა მისცეს.


Chapter: 109  
Line of ed.: 9   ქ. თავი ასცხრა


Paragraph: 109.  
Line of ed.: 10        109. ქ. ასრე ბძანებს რიგი სამართლისა მათზე, რომელნი
Line of ed.: 11     იყუნენ მოჴელე და მოსამართლე, ქალაქსა და სოფელზე: რასაც
Line of ed.: 12     ალაგს რომე იყუნენ მისი მორჩილნი და მისსა ბძანებასა ქუეშე
Line of ed.: 13     მყოფნი, რა იყუნენ უფროსად და მოსამართლედ, მათ არ უნდა
Line of ed.: 14     იყიდონ არც ვენაჴი, არც ბაღი და ბოსტანი, არც სახლ-კარი,
Line of ed.: 15     არც მიწა-წყალი და არცარა სხვა.

Line of ed.: 16        კიდევ ამას ბძანებს რიგი: ვინც ვალი გასცეს და დაიდვას
Line of ed.: 17     გირაო, არ უნდა თავის მოვალისაგან იყიდოს ან სახლი ან სხვა
Line of ed.: 18     რამ, სანამდინ მოვალემ თავისი ვალი მისცეს. მასუკან თვითან
Line of ed.: 19     იცის, თავისი მამული,ვისაც უნდა, იმას მისცეს და მიყიდოს მი\სის
Line of ed.: 20     ნებით.


Chapter: 110  
Manuscript page: 142v 
Line of ed.: 21   ქ. თავი ასათი


Paragraph: 110.  
Line of ed.: 22        110. ქ. ვისაც შვილმან შეაგინოს და ავად მიეპყროს მამასა
Line of ed.: 23     მისსა ანუ ავი სხვა რამ ქნას მამას წინაშე, ბძანება აქუს მამასა და
Line of ed.: 24     შეუძლია მოსამართლესა წინაშე წაწევა და მოსამართლით
Line of ed.: 25     გარდა/ჴდევინება.

Line of ed.: 26        და ამისთვის კი არა მართებთ, რომე სხვასთან ვისთანაც
Line of ed.: 27     შუღლი ექნას და ან სხვისათვის შეეგინებინოს შვილსა ვისაც, წა\ვიდეს
Line of ed.: 28     მამა და სძრახოს და დააბიზღოს მოსამართლეთა __ არ არის
Line of ed.: 29     მართებული.


Chapter: 111  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ასთერთმეტი


Paragraph: 111.  
Line of ed.: 31        111. ქ. არ შეუძლია შვილთა მამასთან სწორედ წასულა
Line of ed.: 32     სა/მართალში.


Chapter: 112  
Page of ed.: 257  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ასთორმეტი


Paragraph: 112.  
Line of ed.: 2        112. ქ. ვინც ვის მისცეს თავისის ნებით და ჩუქებით სო\ფელი
Line of ed.: 3     ანუ სხვა რაგინდარა საქონელი, ანუ ყმა, ან სახლი და წიგ\ნითა
Line of ed.: 4     დაუმტკიცოს, მასუკან შეუძლია დაპატრონება, ვისაც რომ
Line of ed.: 5     მიეცა წიგნით, მას კაცსა. თუ მოინდომოს მიმცემმან კაცმან გა\მორთმევა,
Line of ed.: 6     გამოერთვას.


Chapter: 113  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ასცამეტი


Paragraph: 113.  
Line of ed.: 8        113. ქ. თუ ვინც ძმანი გაიყარნენ და გაიყონ მამული და
Line of ed.: 9     საქონელი, და კაცთა წინა გაიყარნონ და არ დასწერონ გასამყრელოს
Line of ed.: 10     წიგნი მართალი, უწიგნოთ გაყოფა რისაც და გაყრა არ არის
Line of ed.: 11     ჭეშ/მარიტი.


Chapter: 114  
Line of ed.: 12   ქ. თავი ასთოთხმეტი


Paragraph: 114.  
Line of ed.: 13        114. Manuscript page: 143r  ქ. ვინცავინ ერთმანერთი გააჯავროს და ერთ
Line of ed.: 14     მან მეორე ავად სძრახონ, არ არის მართებული რაგინდარის
Line of ed.: 15     ძრახვა, არც მისცემს რიგი უბრალოდ, გინდა ბრალიანად. თუ
Line of ed.: 16     მძრახავმან მართლად დაატეხოს ავკაცობა, __ უბრალო იყოს მთქმელი.

Line of ed.: 17        და თუ მთქმელი დაი მძრახავი სტყუოდეს, და ვინცა სძრახა,
Line of ed.: 18     მქნელი არ იყოს, მას დამძრახავს კაცსა სცენ და წაკრან კისერში,
Line of ed.: 19     და გარდააჴდევინონ ტყუილად ძრახვისათვის.


Chapter: 115  
Line of ed.: 20   ქ. თავი ასთხუთმეტი


Paragraph: 115.  
Line of ed.: 21        115. ქ. იქნება, რომე კაცმან სძრახოს და თქვას ავის მოქ\მედობა,
Line of ed.: 22     სხვის კაცის მკულელობა ან სხვა ავის საქმის ქნა, და შეა\ბეზღოს
Line of ed.: 23     მოსამართლესა.

Line of ed.: 24        მიგება სიტყუისა: არ შეუძლია,აბა, ამის მეტი, თუ მოკლული
Line of ed.: 25     მისგან მამა მისი არ იყოს ან სხვა ნათესავი მისი. თუ სხვამან
Line of ed.: 26     სხვისათვის სძრახოს და შეაბეზღოს, მისცეს თავდები მას საქმისა
Line of ed.: 27     გამართლებისათვის. აბა, თუ უპირისწყლობით უთქუამს მას კაცზე,
Line of ed.: 28     ის საქმე ვერ გაამართლა და სტყუებულა მთქმელი, __ რაც რომ
Line of ed.: 29     იმაზე მოსამართლისაგან მისაღები იყოს, ახლა მიიღონ, ამ ტყუი\ლად
Line of ed.: 30     დამბეზღებელსა და მძრახავს გარდააჴდევინონ.


Chapter: 116  
Line of ed.: 31   ქ. თავი ასთექუსმეტი


Paragraph: 116.  
Line of ed.: 32        116. ქ. ვინც კაცმან სძრახოს ვინცა ავსაქციელობით, შეუძ\ლია,
Line of ed.: 33     ვინც სძრახა, მანც სძრახოს იგი ავის სიტყუით იქიც ჯარში.
Page of ed.: 258   Line of ed.: 1     მასუკან მართებს მოსა\\მართლეს Manuscript page: 143v  მათის სიტყუის გასინჯვა
Line of ed.: 2     და სამართლის ქნა __ აბა, რომელი იყოს მტყუანი, გარდააჴდევინოს.


Chapter: 117  
Line of ed.: 3   ქ. თავი ასჩვიდმეტი


Paragraph: 117.  
Line of ed.: 4        117. ქ. არიან ყოველნი ქურდნი სიკუდილის ღირსნი, მაგრა\მე
Line of ed.: 5     ღამით მოქურდალი ყოველთა ნამეტნავად. ვინც ღამით დაიჭი\რონ
Line of ed.: 6     ღამით მოქურდალი, მისცენ სიკუდილსა რიგის ბძანებითა.

Line of ed.: 7        რომელი დაიჭირონ დღისით, მზისით, სცენ უწყალოდ და
Line of ed.: 8     დააბან, თუ არ იყოს ყაზახი.


Chapter: 118  
Line of ed.: 9   ქ. თავი ასთურამეტი


Paragraph: 118.  
Line of ed.: 10        118. ქ. ვინ ვის მოპაროს ყმაწვილი, ყმაწვილის მამპარავი
Line of ed.: 11     მისცენ სიძულილს უწყალოდ.


Chapter: 119  
Line of ed.: 12   ქ. თავი ასცხრამეტი


Paragraph: 119.  
Line of ed.: 13        119. ქ. კაცმან ვინც ვისი მოსამართლესთან ავი თქუას და
Line of ed.: 14     იყოს ავის მოლაპარაკე, მოსამართლემ უნდა სწორედ და რიგი\ანად
Line of ed.: 15     გასინჯოს სიტყუა მისი მართლობისა და სიმტყუვნისა. თუ
Line of ed.: 16     მრავალჯერ ტყუილი მოეჴსენებინოს და ტყუილ მობეზღარი იყოს,
Line of ed.: 17     გაიშოროს კარისა მისისაგან.


Chapter: 120  
Line of ed.: 18   ქ. თავი ასოცი


Paragraph: 120.  
Line of ed.: 19        120. ქ. უჴელმწიფოდ ვინც ვის წაართვას შვილი ან პირ\უტყვი,
Line of ed.: 20     და წაიყვანონ და სხვას ქუეყანასა დაკარგონ, და მოჴსენ\დეს
Line of ed.: 21     ეს ჴელმწიფესა და გასინჯოს, __ ვისიც იყოს ნაქმარი, დაამძი\მოს
Line of ed.: 22     მისი გარჯა და წაართვან, ვინც რასაც მართლად უჩიოდეს, და
Line of ed.: 23     მისცენ მასა.


Chapter: 121  
Manuscript page: 144r 
Line of ed.: 24   ქ. თავი ასოცდაერთი


Paragraph: 121.  
Line of ed.: 25        121. ქ. ვინც გასტეხოს სახლი ვისიც ქურდობით, იგი ქურდი,
Line of ed.: 26     სახლის გამტეხი, სიკუდილის ღირსია.


Chapter: 122  
Line of ed.: 27   ქ. თავი ასოცდაორი


Paragraph: 122.  
Line of ed.: 28        122. ქ. ვინც ვისთვის ქნას კაი საქმე, უნდა პატივი სცენ __
Line of ed.: 29     კაის მქნელი ცოცხალიცა და მკუდარიცა კარგად მოიჴსენების. და
Line of ed.: 30     ვინცა ვისთვის ქნას ავი საქმე, მას სცენ და ახადონ პატივი.


Chapter: 123  
Page of ed.: 259  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ასოცდასამი


Paragraph: 123.  
Line of ed.: 2        123. ქ. რომელიც შვილი მამამან ანდერძით დააპატრონოს ქო\ნებასა
Line of ed.: 3     და მამულსა მისსა, და რომ დარჩეს ვალი, რომელიც რომ
Line of ed.: 4     დაპატრონდა, ვალიც მან უნდა მისცეს, თუ ბევრია თუ ცოტა.
Line of ed.: 5     და თუ ვერ იკისროს პატრონობა და ვალის გარდაჴდა, აიღოს
Line of ed.: 6     ჴელი. ვალი მოვალემ მამულსა და მის კაცის ქონებასა სთხოოს.


Chapter: 124  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ასოცდაოთხი


Paragraph: 124.  
Line of ed.: 8        124. ქ. ვინც კაცმან ვინც დააპატრონოს ქონებასა და მა\მულსა
Line of ed.: 9     მისსა ანდერძით, და დარჩეს ვალი, და ვალიც მას დაადვას,
Line of ed.: 10     მასუკან არც ინდომოს მამული და ქონება, და არკ ვალი, __ აბა,
Line of ed.: 11     მასუკან წავიდეს მოვალე და მოკიდოს მამულსა და ქონებას ჴელი
Line of ed.: 12     თავის ვალის გულისათვის.


Chapter: 125  
Manuscript page: 144v 
Line of ed.: 13   ქ. თავი ასოცდახუთი


Paragraph: 125.  
Line of ed.: 14        125. ქ. კაცმან ვინც რაგინდარა იყიდოს საამხანაგოდ, ან იყოს
Line of ed.: 15     მოწამე და ან წიგნი სათვალავი ოქროსი, და ფიცი უთხრას, მოგ\ცემო,
Line of ed.: 16     პეიმანი დაუდვას, მასუკან გავიდეს პირობიდან, ბძანებს
Line of ed.: 17     რიგი: გამოართვან მაგიერი და ფიცისათვინ __ მისგან გამთავებით
Line of ed.: 18     ფასი.


Chapter: 126  
Line of ed.: 19   ქ. თავი ასოცდაექუსი


Paragraph: 126.  
Line of ed.: 20        126. ქ. თუ უნდოდეს ვისმე ვისიც შეყრა ძმაფიცად წიგნით,
Line of ed.: 21     და შეიყაროს, და შეიქნას იმათში ერთობა, რაც რამ ქონდესთ და
Line of ed.: 22     ან რაც მოიგონ, საერთო იქნეს თუ არა?

Line of ed.: 23        მიგება სიტყუისა: შეკრას რიგმან __ ამისთანა საქმე დაუმტკი\ცებელი
Line of ed.: 24     საქმე არის და არც დამტკიცდების საბოლოოდ: ისინი
Line of ed.: 25     რომ კიდეცვ სჯერიყუნენ ერთმანეთის ძმობასა, ვერ იქმონენ ცოლნი
Line of ed.: 26     და შვილნი მათნი ერთობას მათ უკან.


Chapter: 127  
Line of ed.: 27   ქ. თავი ასოცდაშვიდი


Paragraph: 127.  
Line of ed.: 28        127. ქ. ქალის შვილსა, ვაჟსა, გინდა ქალსა, არა მართებთ
Line of ed.: 29     მორჩილობა პაპისა, რომ მართებს მორჩილობა მამის მამისა და
Line of ed.: 30     არა დედის მამისა.


Chapter: 128  
Page of ed.: 260  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ასოცდარვა


Paragraph: 128.  
Line of ed.: 2        128. ქ. გაყრა რომ მოჴდეს ძმაშია და ძმანი ყუელანი კაცო\ბაში
Line of ed.: 3     შესულიყუნენ, რომ არა ყუანდესთ მამა და იყუნენ თავის
Line of ed.: 4     ჴელთქონენი Manuscript page: 145r  და გაიყარნენ, თუ წიგნით და თუ უწიგნოთ,
Line of ed.: 5     და მათ ერთმანეთისათვის ეღალატებინოს და დაემალოს რამე, და
Line of ed.: 6     ძალი ექნას ერთმანეთში, ბძანებს რიგი: არ არიან მართალი
Line of ed.: 7     გა/ყრილნი.

Line of ed.: 8        რომელსაც ძმას დამართებთ ძალი სიპატარით თუ რი\თაც,
Line of ed.: 9     მასუკან ის კაცი როშ შეიქნას ოცდახუთის წლისა, ბძა\ნება
Line of ed.: 10     მისცეს რიგმან ჴელახლა წილის თხოვნისა და ძებნისა; და
Line of ed.: 11     სთხოოს ძმათა მისთა. შეუძლია მიდავება ოცდარვა წლამდინ.


Chapter: 129  
Line of ed.: 12   ქ. თავი ასოცდაცხრა


Paragraph: 129.  
Line of ed.: 13        129. ქ. ვინ ვისი შვილი, ყმაწვილი, ვაჟი თუ ქალი, აიყუანოს
Line of ed.: 14     და გაზარდოს, რომ არ იცოდეს მამამან და არცა დედამან მისმან,
Line of ed.: 15     რომ იყოს ბოზობით იმობილი, კითხონ რიგსა: რომ გაიზარდოს
Line of ed.: 16     და კაცი შეიქნას, რისა აქუს ბძანება, ყმობისა თუ აზატობისა?

Line of ed.: 17        მიგება სიტყუისა __ ბძანებს რიგი: როგორც რომ უნდა გამზრ\დელს,
Line of ed.: 18     ისრე უნდა იქნას. თუ მიიცვალოს გამზდელი, ყმობა დაარ\ქუას,
Line of ed.: 19     ყმა იყოს, და თუ აზატი ქნას, აზატი იყოს.


Chapter: 130  
Line of ed.: 20   ქ. თავი ასოცდაათი


Paragraph: 130.  
Line of ed.: 21        130. ქ. ვინ მისცეს ვალი ვისაც და გამოართვას გირაო ოქრო
Line of ed.: 22     ან ვერცხლი, ან სხვა რაგინდარა, და ეჭირებოდეს თეთრის პატ\რონს
Line of ed.: 23     თავისი თეთრი და უთხრას მას გირაოს პატრონს, დაიჴსენ
Line of ed.: 24     შენი გირაო, Manuscript page: 145v  სამჯერ კაცი გაუგზავნოს, __ და თუ თავს შე\იდვას,
Line of ed.: 25     ის არის, და თუ თავს არ შეიდვას, ბძანება აქუს მას თეთ\რის
Line of ed.: 26     პატრონს გაყიდოს გირაო და აიღოს თავისი თეთრი.

Line of ed.: 27        თუ ნამეტნავი იყოს, მისცეს, და თუ ნაკლები იყოს, კიდევ
Line of ed.: 28     გამოართვას.


Chapter: 131  
Line of ed.: 29   ქ. თავი ასოცდათერთმეტი


Paragraph: 131.  
Line of ed.: 30        131. ქ. თუ კაცმან ვინც თავის ამხანაგს თეთრი ავალოს
Line of ed.: 31     უგირაოთ და მასუკან თავისთავად გირაოს თხოვნა დაუწყოს, კი\დეც
Line of ed.: 32     რამ წაართვას გირაო, რა მოჴსენდეს ეს მოსამართლეს, წა\ართვას
Line of ed.: 33     და ისრევ პატრონს მისცეს.

Line of ed.: 34        მასუკან თეთრის პატრონმა სამჯერ კაცი გაუგზავნოს და თა\ვისი
Line of ed.: 35     თეთრი სთხოოს. თუ მისცეს, ხომ ის არის, თუ არ მისცეს,
Line of ed.: 36     მასუკან სამართალში წასწიოს.


Chapter: 132  
Page of ed.: 261  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ასოცდათორმეტი


Paragraph: 132.  
Line of ed.: 2        132. ქ. ვის ვის სახლზე სახლი ედგას და ზეითი სახლი დაძა\ბუნებულიყოს,
Line of ed.: 3     იქცეოდეს, და მასუკან მივიდეს ქუეით სახლში
Line of ed.: 4     მდგომი და ზეითის სახლის პატრონს უთხრას, გააკეთე შენი სახლი,
Line of ed.: 5     რომ ჩემიც არ დააქციოს, ზიანი არ მეცეს, __ აბა, თუ არ დაუჯე\როს
Line of ed.: 6     და გულიდამ გაიშოროს გაკეთება სახლისა და არ გააკეთოს,
Line of ed.: 7     მასუკან ქუეძეთ სახლში მდგომელს შეუძლია, რომე წაიყვანოს
Line of ed.: 8     ოსტატი და გააკეთებინოს, და რაც Manuscript page: 146r  მოუნდეს, მან დახარჯოს
Line of ed.: 9     მის წილ კედელზე და ბანზე.

Line of ed.: 10        თუ ვინ იცის, მან ზეითის სახლის პატრონმა დაუგვიანოს და
Line of ed.: 11     რაც დაუხარჯავს, ოთხს თვემდინ არ მისცეს, და სასამართლოდ
Line of ed.: 12     გაუხადოს, მასუკან მოსამართლემ წაურთვას ერთიორად და
Line of ed.: 13     მისცენ.

Line of ed.: 14        თუ ქუეითი სახლი იყოს დაძაბუნებული და იქცეოდეს, და
Line of ed.: 15     უთხრას ქუეშე სახლში მდგომელს ზეით სახლში მდგომელმა, რომე
Line of ed.: 16     გააკეთე შენი სახლიო, თუ არ დაუჯეროს და მან გააკეთოს, შე\უძლია
Line of ed.: 17     გაკეთება.

Line of ed.: 18        აბა, თუ რაერთიც სახლი ქუეთია, იმდენერთა ზეითია, ნახე\ვარი
Line of ed.: 19     ხარჯი უნდა სთხოოს ქუეითის სახლის პატრონსა.

Line of ed.: 20        და თუ ზეითი სახლი ორია ერთმანეთზე და ქუეითი ერთია,
Line of ed.: 21     ორი წილი ზეითმა უნდა ჩაიგდოს და ერთი წილო ქუეთსა სთხოოს;
Line of ed.: 22     აგრევე, თუ იყოს სამი და თუ იყოს ოთხი, ერთი წილი ქუეითმა
Line of ed.: 23     უნდა მისცეს და, რამთონიც სახლი ზეით იყოს, იმთონი წილი იმან
Line of ed.: 24     უნდა მისცეს, ამიტომ რომე სულ ყუელა ქუეითს სახლს აწევს და
Line of ed.: 25     ქუეითს სახლს ძალას უზამს.


Chapter: 133  
Line of ed.: 26   ქ. თავი ასოცდაცამეტი


Paragraph: 133.  
Line of ed.: 27        133. ქ. ვინც ვისგან აიღოს ვალი და დაუდვას გირაო, რომ
Line of ed.: 28     იყოს მიწა, და დადვან პირობა, რომე თეთრის სარგებელში მიწა
Line of ed.: 29     მოჴნას, მასუკან, როსაც თეთრი მისცეს, ისივ თავნი უნდა მისცეს.

Line of ed.: 30        თუ,ვინ იცის, კა[146ვ]ცმან ან ცხენი, ან სახედარი, ან ჴარი,
Line of ed.: 31     ან ფური, ან ცხვარი მისცენ, რომე პირობა დასდვან, რომე თეთრის
Line of ed.: 32     სარგებელში ესენი მოიჴმარეო და ამუშავე, საჴედარმა უმუშაოს,
Line of ed.: 33     ფურმა და ცხვარმა რძე მისცეს, __ ეს იყოს თეთრის სარგებელში.

Line of ed.: 34        და რომელიც იყოს მემენი და ააშენოს რაცა, თუ პირო\ბით
Line of ed.: 35     თეთრის პატრონისათვის ისიც მიუცია, იმისი უნდა იყოს;
Page of ed.: 262   Line of ed.: 1     თუ არადა, ნაშენი პატრონისა არის, და რომელსაც დარჩეს ნაშენი,
Line of ed.: 2     სამწყემსოც მან უნდა მისცეს.

Line of ed.: 3        [თუ] მუახლე მისცეს გირაოდ, მისი სამსახური უნდა იყოს
Line of ed.: 4     თეთრის სარგებელში. თუ შვილი მისცეს, __ პატრონისა არის: რა
Line of ed.: 5     მისი თეთრის მართებული სარგებელი აუთავდეს, თავისი თავისავ
Line of ed.: 6     პატრონს დააჴსნევინოს.


Chapter: 134  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ასოცდათოთხმეტი


Paragraph: 134.  
Line of ed.: 8        134. ქ. ვინც მისცეს ვალი ვისაც, გამოართვას თავდებიცა და
Line of ed.: 9     გირაოცა, თუ ვერ უშოვნოს თეთრის ამღებმა, როსცა ეჭირებო\დეს
Line of ed.: 10     თეთრის პატრონსა თეთრი, და გაყიდონ გირაო, და იყიდოს
Line of ed.: 11     თავდებმა, მასუკან გირაოს პატრონმა რომე თეთრი იშოვნოს, შე\უძლია
Line of ed.: 12     გამორთმევა თავისის გირაოსი?

Line of ed.: 13        თუ მაშინვე სხვას მიყიდონ, ვეღარას შეუა მასუკან.


Chapter: 135  
Line of ed.: 14   ქ. თავი ასოცდათხუთმეტი


Paragraph: 135.  
Line of ed.: 15        135. ქ. ვინ ვისგან აიღოს ვალი და თვითანც დაწეროს, ამისი
Line of ed.: 16     ესე მმართებს, ამ\\ისი Manuscript page: I47r  ესეო, ვერ მისცეს და ბევრისა ემართოს,
Line of ed.: 17     და მიიცვალოს იგი კაცი, მასუკან მოვიდნენ მოვალენი და ითხოონ
Line of ed.: 18     ვალი, __ ჯერ მისცენ, ვისგანაც უწინ აუღია მას, მერმე __ მეორეს, მერ\მე
Line of ed.: 19     __ მესამეს აგრევე __ მეოთხეს.

Line of ed.: 20        თუ კიდევ იყოს ვალი და კაცის საქონლისა აღარა იყოს რა,
Line of ed.: 21     მასუკან მიეცეს მოვალეთა ცოლისა და რძლის ზითევისაგან.

Line of ed.: 22        თუ რძალი ბევრი ყუანდეს, რომელიც უწინ მოყუანილი რძა\ლი
Line of ed.: 23     იყოს, იმისი ზითვისაგან მისცენ; და თუ იმითაც ვერ გარდა\სწყუიტონ,
Line of ed.: 24     რომელიც რძალი წინას უკან მოსულა, იმისგან მისცენ.


Chapter: 136  
Line of ed.: 25   ქ. თავი ასოცდათექუსმეტი


Paragraph: 136.  
Line of ed.: 26        136. ქ. თუ აიღოს კაცმან ვისგანცა ვალათ ოქრო თვლითა
Line of ed.: 27     და წიგნითა და დაუდვას გირაოდ, რაც რამ ფერი იყოს, და სა\ხელდობით
Line of ed.: 28     არ დაიწერებოდეს, ბძანებს რიგი: ვინც მამგებია, იმან
Line of ed.: 29     უნდა დაიჴსნას ისიები.


Chapter: 137  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ასოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 137.  
Line of ed.: 31        137. ქ. ბძანებს რიგი მათთვინ, რომელნი არიან მკურნალნი,
Line of ed.: 32     მათთვინ, რომელნი არიან ბერნი მოქადაგენი, და რომელნი არიან
Page of ed.: 263   Line of ed.: 1     ყოველთა წმინდათ წერილთა წიგნთა მცოდნელნი, რომ არიან ქა\ლაქსა
Line of ed.: 2     და სოფელს: აზატი იყოს ყოველის გვარისაგან [ხარკისაგან] და
Line of ed.: 3     არვისა აქუს შეძლება და არ არის შემძლეობა ვისგანც მათი წაკურა
Line of ed.: 4     და ცემა-გინება ანუ გაგდება, და უნდა მათ პატივისცემა, Manuscript page: 147v  გა\მართლება-გამძღოლი
Line of ed.: 5     არიან ორის გზისა: მკურნალია ჴორცთა
Line of ed.: 6     გამკურნებელი და მოქადაგე სულთა ჭირთა მკურნალია.


Chapter: 138  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ასოცდათურამეტი


Paragraph: 138.  
Line of ed.: 8        138. ქ. კითხონ რიგსა, თუ იყოს კაცი შეჭირვებული ჭირითა
Line of ed.: 9     რითაც და ანუ მუწუკითა, და ან სხვა რამ ჴორცის შეჭირვებითა,
Line of ed.: 10     და მკურნალმა უნაღლოს და გაკურნოს ჭირისაგან, [და] ავამტყოფმა
Line of ed.: 11     მისცეს სააქიმო?

Line of ed.: 12        მიგება სიტყუისა: არა აქუთ შეძლება, ვისაც რაც მიეცეს,
Line of ed.: 13     ისევ დაუწყოს თხოვნა, თუ კარგად შექნილმა და თუ არა. კიდევ
Line of ed.: 14     ისრე, ვინც რა მისცეს მოქადაგეს სასულიეროდ, ნამეტნავად კიდევ
Line of ed.: 15     მისი გამორთმევა არვის შეუძლია.


Chapter: 139  
Line of ed.: 16   ქ. თავი ასოცდაცხრამეტი


Paragraph: 139.  
Line of ed.: 17        139. ქ. ვინც ვის ფლური თვლით ასესხოს, პეემანი დასდვან
Line of ed.: 18     ან ექუსის თვისა, ან უფროსისა ან უმცროსისა, არ შეუძლია
Line of ed.: 19     თხოვნა მიმცემს პეემანს უწინ.

Line of ed.: 20        თუ უპირისწყლობით პეემანს წინ ითხოოს და ძალი დაატა\ნოს,
Line of ed.: 21     და არ მოეშვას, __ დაკარგოს მან მიმცემმან თავნიც.


Chapter: 140  
Line of ed.: 22   ქ. თავი ასორმოცი


Paragraph: 140.  
Line of ed.: 23        140. ქ. ვინც ვის ავალოს ფლური თუ თეთრი, რარიგიც პი\რობა
Line of ed.: 24     დასდვან, ამღებმან ეს უთხრას, ფლურისათვინ ისრევ ფლური
Line of ed.: 25     მოგცეო, და თუ თეთრი იყოს, ამისთანას თეთრს მოგცემ, __ მიცე\მის
Line of ed.: 26     დროს, რახანც მისცეს, ისივ უნდა მისცეს, როგორიც თეთრი
Line of ed.: 27     აუღია.


Chapter: 141  
Manuscript page: 148r 
Line of ed.: 28   ქ. თავი ასორმოცდაერთი


Paragraph: 141.  
Line of ed.: 29        141. ქ. კითხონ რიგსა: ობოლთა წინამძღოლთა შეუძლია მო\სავლელოს
Line of ed.: 30     თხოვნა?

Page of ed.: 264  
Line of ed.: 1        მიგება სიტყუისა: რომ შევიდნენ ობოლნი კაცობაშია, მაშინ
Line of ed.: 2     უნდა ითხოონ. და წაასხას მოსამართლისა წინაშე და მოსამართ\ლის
Line of ed.: 3     სამართლით გამოართვას.


Chapter: 142  
Line of ed.: 4   ქ. თავი ასორმოცდაორი


Paragraph: 142.  
Line of ed.: 5        142. ქ. ვინცავინ მიიცვალოს უანდერძოთ და დაპატრონდენ
Line of ed.: 6     ქალნი და ვაჟნი ქონებასა მისსა, და მასუკან მათში ერთ-ერთი რო\მელიმე
Line of ed.: 7     მიიცვალოს, __ დაპატრონდეს ისრევ ძმა. და თუ დედა ცოც\ხალი
Line of ed.: 8     იყოს, შვილთან მასაცა სწორედ ქონდეს პატრონობა.


Chapter: 143  
Line of ed.: 9   ქ. თავი ასორმოცდასამი


Paragraph: 143.  
Line of ed.: 10        143. ქ. რომელიმე მიიცვალოს და დარჩეს შვილი დედის\ერთი,
Line of ed.: 11     და მასუკან ისიც მიიცვალოს და დედა ცოცხალი დარ\ჩეს,
Line of ed.: 12     __ ბძანება მისცეს რიგმა: რაც ქონება იყოს მათი, სამ წილად
Line of ed.: 13     გაყონ: ორი წილი მას დედისერთის დედას მისცენ და ერთი წილი
Line of ed.: 14     მას ყმაწვილის მამის ძმასა და ძმისწულებს მისცენ.

Line of ed.: 15        და თუ არ იყუნენ ისინი, დედის ძმები დაპატრონდენ მას
Line of ed.: 16     ერთსა წილსა. და თუ ისინიც არ იყუნენ, დაპატრონდენ მამის
Line of ed.: 17     დები, რომელნი იყუნენ უმზითაო. და თუ გამზითული იყოს, ისიც
Line of ed.: 18     იმ საქონელთან გაყონ.


Chapter: 144  
Line of ed.: 19   ქ. თავი ასორმოცდაოთხი


Paragraph: 144.  
Line of ed.: 20        144. ქ. კაცმან ვინცა რომ თავის ღ̃თის გულისათვის გა\ზარდოს
Line of ed.: 21     ობოლი ვისიც, რომე წიგნით მათი გაძღოლა მოსამართ\ლისაგან
Line of ed.: 22     არ მისცემოდეს, თუ Manuscript page: 148v  იმ ყმაწვილს მამულიც დარ\ჩეს
Line of ed.: 23     მამისა და ვალიცა, სანამდისინ არ დაკაცდეს, არ ეთხოოს
Line of ed.: 24     ვალი, არცავის მის შემნახავთან ქონდეს ჴელი, არც წაიყუანება
Line of ed.: 25     მისის გულისათვინ სამართალშია.

Line of ed.: 26        აბა, თუ ქონდეს მიწა ან სახლ-კარი, ან ვენაჴი, __ მივიდეს ის
Line of ed.: 27     თეთრის პატრონი და გამოართვას გირაოსავით; და ერთი წიგნი
Line of ed.: 28     მისცეს იმ კაცმან, თუ მე, ამა და ამ კაცს მამებარა ესე და ეს მა\მული;
Line of ed.: 29     მასუკან მოჴნას, დასთესოს, როგორათაც მოსაჴმარისი იყოს,
Line of ed.: 30     მოიჴმაროს და გამოსავალი სჭამოს ოცდახუთს წლამდინ.

Line of ed.: 31        მასუკან მამულის პატრონი მივიდეს და თავისი, რაც, გირაოსა\ვით
Line of ed.: 32     მიეცეს, სთხოოს. აბა, იანგარიშონ თეთრი: თუ იმ კაცსა სარ\გებლისაგან
Line of ed.: 33     ნამეტნავი ეჭიროს, თავნში ჩაიგდოს, თუ არადა,
Line of ed.: 34     რაც დაედვას, მისცეს.


Chapter: 145  
Page of ed.: 265  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ასორმოცდახუთი


Paragraph: 145.  
Line of ed.: 2        145. ქ. კითხონ რიგსა: რომ არიან კაცნი და ყავთ შვილი,
Line of ed.: 3     წავიდეს ერთ-ერთი შვილი და აიღოს ვალი ვისგანც ან ივაჭროს
Line of ed.: 4     და ან რაც უყოს, მასუკან ის ვალის ამღები ან მოკუდეს ან გა\იპაროს
Line of ed.: 5     სადმე, მასუკან ის თეთრი ან მამასა და ან ძმას ეთხო\ების
Line of ed.: 6     თუ არა?

Line of ed.: 7        მიგება სიტყუისა: ბძანებს რიგი, არც ეთხოების მამასა და
Line of ed.: 8     არც ძმასა. აბა, თუ აჩვენოს მოსამართლეს, რომე მამასა და ძმას
Line of ed.: 9     იმისი ამდენი წილი ქონდეს, რომე ვალის მაგიერი იქნებოდეს, ან იმ
Line of ed.: 10     თეთრისაგან მათ ქონდეს რამე,__უნდა მისცენ ვალი მათ, და თუ
Line of ed.: 11     არა ქონდეს რა, ვერას შეუიდეს.


Chapter: 146  
Manuscript page: 149r 
Line of ed.: 12   ქ. თავი ასორმოცდაექუსი


Paragraph: 146.  
Line of ed.: 13        146. ქ. თუ ვისაც შვილმან, ვაჟმან თუ ქალმან, თავის მამას
Line of ed.: 14     მოპაროს რამე ქონებისაგან, ან წიგნი სასენებელი, და გაყიდოს
Line of ed.: 15     მასუკან შეიტყოს მამამ, თუ მამასთან არის ის შვილი, ავად მი\ეპყრას
Line of ed.: 16     და ათქმევინოს ვისაც უქნევინებია, და რაც რამ მოუპა\რავს,
Line of ed.: 17     მიატანინოს.

Line of ed.: 18        და მასუკან, თუ გულმართლა შენდობა დანაშაულისა მამისა\გან
Line of ed.: 19     მოითხოოს, მამამაც შეუნდოს. და თუ ის შვილი მამისაგან
Line of ed.: 20     გასული იყოს და გარეთ იყოს, როგორც სხვას ქურდსა, ისრე
Line of ed.: 21     გარ/დააჴდევინონ.


Chapter: 147  
Line of ed.: 22   ქ. თავი ასორმოცდაშვიდი


Paragraph: 147.  
Line of ed.: 23        147. ქ. ვინც დააპატრონოს შვილი მისი თავის მამისა და
Line of ed.: 24     პაპის მამულზე ანდერძის წიგნით, უნდა გათავდეს მამის ბძანება,
Line of ed.: 25     და რომელივ შვილი დაუპატრონებია, ის უნდა დაპატრონდეს.

Line of ed.: 26        აბა, თუ ვისმე დედის ნათესავმა ყმაწვილთათვის ანდერძის
Line of ed.: 27     წიგნით გაუშვან რამე, მიაბარონ ყმაწვილთა მამას; [მას] არა აქუს
Line of ed.: 28     შეძლება მისის რისამე დაკლება მას ყმაწვილთ სიცოცხლეში.


Chapter: 148  
Line of ed.: 29   ქ. თავი ასორმოცდარვა


Paragraph: 148.  
Line of ed.: 30        148. ქ. თუ ვინ ვის ფარჩა მიაბაროს და ფათერაკად მოჴდეს
Line of ed.: 31     და ცეცხლი ჩავარდეს, და დაიწვას, აბა, შემნახავს რომ ბარებია,
Line of ed.: 32     მას არ ეთხოების, ამიტომ რომე ფათერაკად მომჴდარა და მის
Line of ed.: 33     სახლსაც წაეკიდება ცეცხლი, Manuscript page: 149v  მას ხომ თავისის სახლის და\წვა
Page of ed.: 266   Line of ed.: 1     არ უნდოდა __ ჭეშმარიტად აზატია, ვისაც ბარებია, ის კაცი
Line of ed.: 2     და არ ეთხოების.

Line of ed.: 3        აგრევ, თუ სახლი გაუტეხონ და ქურდთ გაიტანონ, არც
Line of ed.: 4     ამაზე ეთხოების, ვისაც ბარებია, მას კაცს.


Chapter: 149  
Line of ed.: 5   ქ. თავი ასორმოცდაცხრა


Paragraph: 149.  
Line of ed.: 6        149. ქ. თუ ვინც ქარვასლაში დადგეს და ყუანდეს მას კაცს
Line of ed.: 7     აქლემი, ცხენი, ჯორი, საჴედარი, და მისცეს შესანახავად, უჩვენოს
Line of ed.: 8     და მიაბაროს, მოჴდეს, რომ მოპარონ რამე მათ პირუტყუში, ბძა\ნებს
Line of ed.: 9     რიგი სამართლისა: უნდა მისცეს ფასი მექარვასლემა, რო\გორც
Line of ed.: 10     რომ ბაზარში ეფასებოდეს.

Line of ed.: 11        თუ ის კაცი ყოველთვინ მისულა-მოსულა და უფროსი მე\ქარვასლე
Line of ed.: 12     კაცისათვინ აღარ მიუბარებია, და მისის ყმაწვილისა და
Line of ed.: 13     უმცროსისათვის მიუბარებია, ნახევარი ფასი მისცეს მექარვასლემ.


Chapter: 150  
Line of ed.: 14   ქ. თავი ასორმოცდაათი


Paragraph: 150.  
Line of ed.: 15        150. ქ. თუ კიდევ კაცმან ქარვასლაში რაგინდარა პირუტყუი
Line of ed.: 16     გაუშვას და მექარვასლეს არ მიაბაროს, და არც იმის უმცროსს
Line of ed.: 17     უთხრას, თუ აქ ესე და ეს გამიშვია და თქუენ გებარებოდესო,
Line of ed.: 18     მასუკან მოჴდეს, რომ დაიკარგოს, რადგან არ მიუბარებია, მე\ქარვასლეს
Line of ed.: 19     ვერას შეუა ერთის ფიცის მეტსა, რომე, არც მოგება\რებინოსო
Line of ed.: 20     და არცარა იმისი მოპარვისა ვიცოდეო.




Next part


This text is part of the TITUS edition of Kartuli Samartlis Dzeglebi I.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 10.3.2019. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.