TITUS
Kartuli Samartlis Dzeglebi I
Part No. 6
Previous part

Text: Mx.G.  
Page of ed.: 267  
Manuscript page: 150r 
Line of ed.: 1   ქ. წიგნი სამართლისა

Line of ed.: 2   [მხითარ გოშის სამართლის ქართული ვერსია]


Line of ed.: 3              დღეგრძელ ჰყავ ღ̃თო პატრონი ვახტანგ


Chapter: 151  
Paragraph: 151.  
Line of ed.: 4        151. ქ. მოვედით ახლა საქმისა სამართლისა შეტყობასა. ქა\ლაქთა
Line of ed.: 5     მოსამართლეთათვის უბძანებია მოსეს და მისთა მგალო\ბელთა
Line of ed.: 6     და მწერალთა, რომელიც კიდევ ჩანს არათუ ყუელა წიგ\ნით
Line of ed.: 7     მოგუცა მოსემ გზა სიმართლისა. ზოგი ნახვით მოსამართლეთა
Line of ed.: 8     ზედაც მიაგდო, ზოგი სხვადასხვა საქმეზე და დროზე. და ამის გული\სათვის
Line of ed.: 9     დააყენა მწერალნი, რომე, რაც სამართალი ქნან, წიგნათ
Line of ed.: 10     დაწერონ და შეინახონ, რომ ჩვენთა ეკლესიათა ამას წინათ
Line of ed.: 11     ქონდათ.

Line of ed.: 12        ახლა უწინ ეს ვნახოთ: მართებთ მოსამართლეთა ზედა ჴელ\მწიფეს
Line of ed.: 13     __ უნდა უყოს წყალობად თეთრად და სხვარიგად პატივი
Line of ed.: 14     სცეს დიდად. მოსამართლეთა აქუთ ჴელმწიფისაგან, ამიტომ რომ
Line of ed.: 15     არ შეზარდენ სამართლის ქნასა და მოჩივრის მრავლად მისულასა;
Line of ed.: 16     არც ჴელმოკლედ უნდა იყუნენ, რომე ჴელმოკლობისათვის სამარ\თალი
Line of ed.: 17     არ გაამრუდონ.

Line of ed.: 18        და იმგვარად ეკლესიათა მოსამართლეთა, რომელნი მოქადა\გენი
Line of ed.: 19     ებისკოპოზნი იყუნენ, წყალობა და პატივი კათალიკოზისაგან
Line of ed.: 20     სჭირდეს სავსედ, ამიტომ რომე არ წააჴდინონ სწორე სამართალი
Line of ed.: 21     ღ̃თისა.

Line of ed.: 22        და ასრე უნდა იყოს: თუ ვინგინდავინ კაცი მიიცვალოს, რომე
Line of ed.: 23     არც დარჩეს ვაჟი და არც ქალი, და არც ნათესავი მამეული, მი\სის
Line of ed.: 24     ქონების დაპატრონება ებისკოპოზისა არის, რომელი იყოს
Line of ed.: 25     მისის ქალაქისა.

Line of ed.: 26        და ესეც ასრე: თუ კათალიკოზის სამწყსო იყოს, კათალი\კოზს
Line of ed.: 27     დარჩეს იმრიგად მიცვალებულისა, და თუ ებისკოპოზისა
Line of ed.: 28     იყოს, ებისკოპოზს დარჩეს. და ებისკოპოზმა სამ წილად ქნას იმ
Page of ed.: 268   Line of ed.: 1     მკუდრის ქონება: ერთი წილი თვითან აიღოს, ერთი წილი კათა\ლიკოზს
Line of ed.: 2     მიართვან და ერთი წილი მღდელს მისცენ.

Manuscript page: 150v 
Line of ed.: 3        და თუ ვინც მოქადაგე დახუდენ, მაშინ ექუს წილად
Line of ed.: 4     ქნან და მეექუსედი მოქადაგეს მიართვან; და სხვა ისრევ სამ წი\ლად
Line of ed.: 5     გაყონ: ერთი წილი კათალიკოზსა და ერთი ებისკოპოზსა,
Line of ed.: 6     და ერთი მღდლებსა. საერისკაცოს მოსამართლეს არ დაუდვან
Line of ed.: 7     წილი, ამიტომ რომე დღეს არიან და ხვალე არა. ეკლესიისა
Line of ed.: 8     მოსამართლენი მამანი არიან სულისა და ჴორცისა, ორისავ, და
Line of ed.: 9     იმათ უნდა წირვითა და ლოცვით მიცვალებულზე გარდიჴადონ,
Line of ed.: 10     რომე მართებთ ვალად. და ამას გარდა, არა რიგითა, მაგრამ თა\ვაზითა
Line of ed.: 11     ცოტა, რამ წილი მისცენ, თუ დახუდენ ერისკაცი მოსა\მართლე,
Line of ed.: 12     თუ მათაც უნდოდეს თავაზით მიცემა.

Line of ed.: 13        თუ მონასტრის ბერი მიიცვალოს და ჰყუანდეს მოწაფე, ქო\ნება
Line of ed.: 14     მისი, რაც დარჩეს, მას მისცენ. და თუ არა ჰყუანდეს შა\გირდი
Line of ed.: 15     და ოსტატი, და უფროსი ყუანდეს, მას მისცენ ქონება
Line of ed.: 16     მისი. და თუ არა ყუანდეს ოსტატი და არც შაგირდი, არა აქუ,
Line of ed.: 17     ჴელი მის მამასა და ძმასა, და არას ნათესავს მის საქონელთანა
Line of ed.: 18     და უნდა მიართვან მონასტრისათვის მონასტერთა მამათა. იმ ქო\ნებიდამ
Line of ed.: 19     სულის კერძი ებისკოპოზს მიუცენ.

Line of ed.: 20        ბერთა, მღდელმონოზანთა წესია ასრე: რომელმა მორჯულემ
Line of ed.: 21     კაცმან და დედაკაცმან აიღოს ჴელი ქუეყნიდამე და წავიდეს საყ\დრის
Line of ed.: 22     კარს, და დაადგეს მლოცავად და მღდლის ჴელდებულად შე\იქნას,
Line of ed.: 23     როდისაც მიიცვალოს კაცი თუ დედაკაცი, ქონება მისი,
Line of ed.: 24     რაც დარჩეს მას, მღდელს მისცენ, __ მან უნდა გარდიჴადოს მისი
Line of ed.: 25     სულის საქმე, __ ებისკოპოზთ ჴელი არა აქუთ.

Line of ed.: 26        და ეს სამართალი მკუიდრად და დამტკიცებით დარჩეს და
Line of ed.: 27     იყოს მოსენაკეთა ზედა.

Line of ed.: 28        მაგ\\რამ Manuscript page: 151r  ერთად მყოფელნი კრებულნი მიცვალებულის
Line of ed.: 29     დანარჩომს ერთპირად დაჰპატრონდენ, რომელიც რომ მიიცვალოს
Line of ed.: 30     მათში, და სულის საქმე და წესიც მათ ერთპირად უნდა
Line of ed.: 31     გარდუ/ზადონ.

Line of ed.: 32        და თუ სხვაგნიდამ მისული ბერი და მღდელი დაესწრან, მას
Line of ed.: 33     უნდა მისცენ მიცვალებულის ტანისამოსისა, და საღმთო საწესოს
Line of ed.: 34     წილიცა დაედება და უნდა მისცენ. და სხვა მათ ხმათ გაიყონ
Line of ed.: 35     სწორად.

Page of ed.: 269  
Line of ed.: 1        თუ ებისკოპოზი მიიცვალოს და ჰყუანდეს შაგირდი და სუ\ლიერი
Line of ed.: 2     ძმა, და ანუ რომელიმე თვითან მოიწონოს და მოინდომოს
Line of ed.: 3     მისი დაპატრონება, ის დაპატრონდეს ქონებასა მისსა. და შესა\მოსელი
Line of ed.: 4     და მირონი, და ყავარჯენი, სხვა ფეშქაშიცა მიართვან კა\თალიკოზსა,
Line of ed.: 5     ამიტომ რომე ის არს უფროსი და მაკურთხეველი, და
Line of ed.: 6     მოსამართლე. მისი სამარხი და საღმთო საწესო მიუცენ მას, რომე\ლიმე
Line of ed.: 7     იყოს სიახლოეს კარსა ებისკოპოზი.

Line of ed.: 8        ქ. ესე ასრეა: რაც სამღ̃თოდ დაიკლას კათალიკოზის სამო\ციქულო
Line of ed.: 9     ეკლესიის კარს, მისი საწესო კანდელაკისა არის. და თუ
Line of ed.: 10     მოჴდეს და მიიცვალოს კათალიკოზის ნათესავი და ჭამა გარდუ\ჴადონ,
Line of ed.: 11     და ან საქორწინებელი იყოს და დააქორწინონ, კარის ების\კოპოზისა
Line of ed.: 12     და მოქადაგისა არის, და უნდა მისცენ.

Line of ed.: 13        თუ მიიცვალოს კათალიკოზი, იმისი ყოველი ქონება მისის
Line of ed.: 14     ტახტისა არის, და დარჩეს. ორთა და სამთა მოქადაგეთა და\უძახონ.
Line of ed.: 15     და პატივით, ბძანებით, __ თუ მოჴდეს ერთის მოქადაგის
Line of ed.: 16     შაგირდობა, და ან ებისკოპოზისა, და ან უფროსთა მიტრაპოლიტ\თა,
Line of ed.: 17     __ მათის ჴელით უნდა ეზიაროს.

Line of ed.: 18        მაგრამ რომ ბძანებს რიგი: ორი და სამის მოწმით Manuscript page: 151v 
Line of ed.: 19     დამტკიცდეს, და ერთისაგან არ მიიღება მაზე რიგი და წესი __ წი\ნასწარმეტყუელთა
Line of ed.: 20     და მოციქულთა მიმსგავსებით კეთილითა იყო
Line of ed.: 21     ისიც და საღმთო საქმეთა მოქმედი, __ მაგრამ აზიარონ. გარჯილო\ბით
Line of ed.: 22     მოციქულთა და შნოთი წინასწარმეტყუელთა.

Line of ed.: 23        მაზე საქმე გამორჩეული დაიძახების: მაგრამე, უწინვე გამორ\ჩეული
Line of ed.: 24     მრავალთა შიგან ერთი, __ ამპარტავანთა სხვათაზე აიღებდა
Line of ed.: 25     რიგსა აეღო ჴელი თავისიანზე; __ და მისგან გასწავლულთა ერთი\ორად
Line of ed.: 26     მქცეველი; და მონანულთა ღირსად საკანონოთა მიმნიჭებელი
Line of ed.: 27     მისის ბძანებითა და მასუკან სწორის გზის მიმცემი; მაგრამ კაცი
Line of ed.: 28     გამორჩეული და ღირსი წინასწარმეტყუელთა, და მოციქულთა მა\გიერად
Line of ed.: 29     მყოფელი, __ კათალიკოზი-პატრიაქი მიიღონ მიწასა წინას\წარმეტყუელთა
Line of ed.: 30     და მოციქულთა წესითა: შეიყარნენ ყოველნი და
Line of ed.: 31     რჩეულნი უფროს-უფროსნი ებისკოპოზნი, მიტრაპოლიტნი, მოქა\დაგენი
Line of ed.: 32     __ აღუგონ წესი.

Line of ed.: 33        და თუ ვინც მისგან შეჩვენებული დარჩეს და შეკრული, და
Line of ed.: 34     მან ანდერძი ბძანოს, და ვისაც უბძანოს გაჴსნა და შენდობის მი\ცემა,
Line of ed.: 35     __ მან უნდა მისის ბძანებით შენდობა მისცეს. მაგრამ,
Line of ed.: 36     თუ არა ბძანოს ანდერძი, ვერავის შეუძლია შენდობის მიცემა.
Page of ed.: 270   Line of ed.: 1     და თუ ვინმე უცოდინარობით და ურიგობით მოინდომონ მის
Line of ed.: 2     უბძანებლად შეკრულთ გაჴსნა და შენდობის მიცემა, ისიც მას
Line of ed.: 3     შეკრულთან შეკრული და შეჩვენებული შეიქნების.

Line of ed.: 4        მაგრამე, როდესაც მიიღონ, შვიდს დღემდინ მისის მართე\ბულის
Line of ed.: 5     წესის უკან იყუნენ. და შვიდს დღეს უკან მოგროვდენ მას
Line of ed.: 6     წმინდას სამოციქულოს ეკლესიაში ყოველნი მოქადაგენი, ყოველნი Manuscript page: 152r 
Line of ed.: 7     ებისკოპოზნი, ყოველნი მღდელმონოზანნი, ყოველნი მე\უდაბნოენი
Line of ed.: 8     და კრება ქნან თორმეტს დღემდინ, და გამოარჩიონ
Line of ed.: 9     კაცი ღირსი და ყოველთა წიგნთა მცოდნე ბძენი და თავდაბალი,
Line of ed.: 10     გულწმინდა და გუნებაკეთილი, და საბრალოდ მქონებელი, რადგან
Line of ed.: 11     იყოს გამორჩეული კაცი.

Line of ed.: 12        და ამისთანა აკურთხონ ბძანებითა ღ̃თისათა თორმეტთა
Line of ed.: 13     თავთა უფროსთა ებისკოპოზთა. და მასუკან ყოველთა თაყუანი\სცენ
Line of ed.: 14     და დამორჩილდენ ბძანებასა და რიგსა მისსა. და ნუვინ
Line of ed.: 15     შეიქნების და ვერცავის შეუხლია სიცოცხლეში შეცილება მისი.


Chapter: 152  
Line of ed.: 16   ქ. თავი ასორმოცდათორმეტი



Line of ed.: 17           [სამართალი ჴელმწიფეთა]


Paragraph: 152.  
Line of ed.: 18        152. ქ. პირველ დავდევით წესი და სამართალი ებისკოპოზთა __
Line of ed.: 19     უწინ მართებული მათი იყო და არის, __ და მეორეზე,
Line of ed.: 20     დავდევით სამართალი ჴელმწიფეთა.

Line of ed.: 21        შესატყობია ყოველთაგან, ღ̃თს ჩამოისად ჴელმწიფეა, ღ̃თისა
Line of ed.: 22     მიმგზავსებით პატრონი, სახით მარტო კაცი ეთქმის, მაგრამ საქ\მითა
Line of ed.: 23     და სამართლით ღ̃თის მაგიერად უნდა იყოს ამ ქუეყანასა.
Line of ed.: 24     და ყოველსა მართებთ როგორც ღ̃თისა, ისე, მას ჩამოის, ჴელმწი\ფის
Line of ed.: 25     შიში-მორიდება.

Line of ed.: 26        და რომელიც მიიცვალოს ჴელმწიფე, და დარჩეს ძე და
Line of ed.: 27     ასული, მართებთ რისაც საქონლისა სწორედ გაყოფა და უფროსს
Line of ed.: 28     მისცენ ჴელმწიფობა. და თუ უფროსთა გარდა მისგან უფრო წამო\სადეგი
Line of ed.: 29     იყოს და ჭკუიანი, და ბძენი, დასვან შვილი ისი ტახტსა
Line of ed.: 30     მამისა თვისისასა. და თუ ძმა ყუანდეს ჴელმწიფესა მას მიცვალე\ბულსა,
Line of ed.: 31     ის უნდა დასვან __ ასეა სამართალი.

Line of ed.: 32        და ქალსა ნახევარი მისცენ წილი თავისის ქრმითა და შვი\ლითა,
Line of ed.: 33     Manuscript page: 152v  ნახევარი წილი ასე რომე, რაც ერთს მას წილი
Line of ed.: 34     მიხუდეს, იმ ძმის წილის ნახევრისოდენი ქალს უნდა მისცენ.

Line of ed.: 35        თუ ჴელმწიფეს უკან შვილებიც მალ მიიცვალონ და შვილი\შვილი
Line of ed.: 36     დარჩეს, მას უნდა მისცენ ჴელმწიფობა, არათუ ქალის
Page of ed.: 271   Line of ed.: 1     შვილსა. ასრე დასწერა და დაამტკიცა ჩვენმა ჴელმწიფემ აბკარ,
Line of ed.: 2     რომელსა ქართულად ეწოდების ავგაროზ, ქუეყანასა სპარსთასა.

Line of ed.: 3        და მამადმთავარმან ნოემ ვაჟსა და ქალს მისცა წილი და
Line of ed.: 4     კერძი სამხარსა სამხრეთსა. რომელნი, რომ ჴელმწიფობდენ მანდი\ლოსანნი
Line of ed.: 5     რომელნი, მოსემ მოასხა სამხრეთიდამ __ და უფალი ემო\წმება
Line of ed.: 6     სახარებაში; და სიყმის შვილს სცა თავისებრივი პატივი,
Line of ed.: 7     წილი, რომელი რიგმან უბძანა მეორედ წილის მიცემა; ორს ქალს
Line of ed.: 8     მისცენ ერთის ძმის წილის ოდენი; მაგრამ თუ ვაჟი არა ყუანდეს,
Line of ed.: 9     და ქალი ყუანდეს, მისცეს გვირგვინი თავისი ქალსა მისსა და
Line of ed.: 10     გვაქუს მტკიცედ მოწმად რიგი: თუ ვინ მიიცვალოს და არ დარჩეს
Line of ed.: 11     ვაჟი; და დარჩეს ქალი, საპატრონოსა მისსა დაჰპატრონდეს
Line of ed.: 12     ქალი; და შეირთოს ქმარი, და ან ყუანდეს უწინვე, აიღოს გვირ\გვინი
Line of ed.: 13     და მისცეს ქმარსა მისსა, და დიდება მისიცა; მის ქალის
Line of ed.: 14     მიცვალებას უკან მისნი შვილნი უცხოსავით ჩააგდონ.

Line of ed.: 15        და თუ ვინმე თქუას, რატომ თვითან არა ქნა ჴელმწიფობა
Line of ed.: 16     და ქმარსა მისსა მისცაო, შეიტყონ, რომე წინაპირველ ქალის ჴელ\მწიფობა
Line of ed.: 17     სამხრეთს იყო.

Line of ed.: 18        და თუ ჴელმწიფემ ანდერძი ქნას თავის სიცოცხლით, შე\უძლია
Line of ed.: 19     თავის მაგიერად,ვისიც უნდა, დადგინება ჴელმწიფეთ. Manuscript page: 153r 
Line of ed.: 20     ანდერძი იგი მიცვალებას უკან დამტკიცდეს, როგორც რომ ბძა\ნებს
Line of ed.: 21     მოციქული, როგორც ჴელმწიფემ კოსტანტინემ ანდერძით
Line of ed.: 22     გააჴელმწიფა შვილი მისი სამძღურითა, მთითა და წყლითა, და
Line of ed.: 23     დაამტკიცა ბაძითა წინათა ჴელმწიფეთა.

Line of ed.: 24        და თუ ჴელმწიფე ასრე მიიცვალოს, არც დარჩეს შვილი,
Line of ed.: 25     არც ძმა, არც შვილიშვილი, არც ძმისწული, რომე მისის საპატ\რონოს
Line of ed.: 26     მეპატრონე არავინ დარჩეს ვიდრე ოთხ თაობამდი, მასუკან
Line of ed.: 27     შეუძლია გუირგუინის მიცემა სხვათათვის, არა როგორც გარიგება
Line of ed.: 28     ჴელმწიფეთა ინდოთა და მაკიდონელი ალექსანდრე და სხვათა.

Line of ed.: 29        დასახელმწიფებელმან არ უნდა თავისი თავი გააჴელმწიფოს
Line of ed.: 30     უკათალიკოზოთ-უპატრიაქოდ.

Line of ed.: 31        და თუ ჴელმწიფემ ააშენოს ციხე-ქალაქი და ან ასწეროს ქუ\ეყანა,
Line of ed.: 32     და ან მოაჭრევინოს ფლური ან თეთრი, უნდა უფროსთა და
Line of ed.: 33     თავადთა ვეზირობითა და კითხვით ქნას რიგისა სამართლისათა.

Page of ed.: 272  
Line of ed.: 1        და უფროსთა და თავადთა არა მართებთ თავისთავად ფლურისა
Line of ed.: 2     და თეთრის მოჭრა; და თუ მოსჭრან, მოჭრილიცა და ალაგიცა
Line of ed.: 3     ჴელმწიფისა შეიქნას.

Line of ed.: 4        და ისრე: რასაც დიდს წყალზედ ჴიდის გადება ჴელმწიფისა\გან
Line of ed.: 5     მართებულია, თავადთა არ მართებთ. ნურც ჩაიცმენ საჴელ\მწიფოს
Line of ed.: 6     ტანისამოსსა, ვიდრემდი ჴელმწიფემან არ უბძანოს.

Line of ed.: 7        ჴელმწიფეს წინ ნუ დასხდებიან უფროსნი თავადნი. სუფრასა
Line of ed.: 8     ჴელმწიფისასა პატრიაქის მეტი არავინ უნდა დაჯდეს უბძანებლად.
Line of ed.: 9     ჴელმწიფისა ტახტსა და სულტანზე ვერავინ დაჯდეს პატრიაქის
Line of ed.: 10     მეტი. ჴელმწიფე პატრიაქისა სახლსა ვერ დაჯდეს ერთის ბძანებითა.

Line of ed.: 11        ნუ იქნების ქრისტიანთ ჴელმწიფე ხარჭითა, როგორც ურჯ\\\ულო Manuscript page: 153v 
Line of ed.: 12     ჴელმწიფენი არიან, __ ქრისტიანს ჴელმწიფეს შეძლება
Line of ed.: 13     აქუს მიმგზავსებით პატრიაქთა ტრაპეზე ასლვისა. და სამართლითა
Line of ed.: 14     გაუკეთოს და გაარიგოს ყოველი საქმე საჴელმწიფო.

Line of ed.: 15        თუ მოჴდეს გალაშქრება სხვათა გვარზე, რომ ემართლებო\დეს,
Line of ed.: 16     და გაამაღლოს ჴმალი თვისი, და გაემარჯოს, და დაინარჩუნოს,
Line of ed.: 17     დანარჩუნებას უკან ნუღარ მოკულენ კაცთა.

Line of ed.: 18        და თუ სხვათა გვართა ქალაქი დაინარჩუნოს და ადგეს გარ,
Line of ed.: 19     პირველ მშვიდობა უწოდოს ერთხელ, ორჯელ და სამჯერ. თუ არ
Line of ed.: 20     ინდომონ მოსულა, აიღონ ძალით ქალაქი და მტერნი ჴლმით და\ჴოცოს
Line of ed.: 21     და სხვანი ძალად მოიყუანოს, და თუ კიდევ გულმართლად
Line of ed.: 22     ისინიც არ მოვიდნენ, დახოცოს თავნი, რომელნი იყუნენ საქმის
Line of ed.: 23     მშლელნი.

Line of ed.: 24        და დანარჩუნებულისა ქალაქის ჴელმწიფეს არა მართებს ნა\ყოფის
Line of ed.: 25     მიმცემის მოჭრა.

Line of ed.: 26        ქალაქის გამცემნი და ციხის გამცემნი, თუ წინათ ბორო\ტის
Line of ed.: 27     ქნის თავნი ისინი იყუნენ [და] გამოჩნდეს, __ ისინი სიკუ\დილს
Line of ed.: 28     დაბეზღდენ და ფასის დაჴსნით დაიჴსნან სიკუდილი; და
Line of ed.: 29     თვალნი მოსთხარონ, ცოლნი და შვილნი ტახტს დაამორჩილონ და
Line of ed.: 30     მოსამსახურ-ჰყონ; და ის თვალდათხრილი კაცი სხვას ქვეყანას და\ჰკარგონ,
Line of ed.: 31     უთვალო და შიშველი.

Line of ed.: 32        და თუ ქრისტიანი იყოს ქალაქთა და ციხეთა დამბეზღებელი
Line of ed.: 33     ჴელთა უსჯულოთასა, გინდა ქრისტიანთასა, ისრევ ქნან: ნუ მო\ჰკულენ
Line of ed.: 34     კაცთმოყუარულის ღ̃თის გულისათვის, წაართვან ცოლი
Page of ed.: 273   Line of ed.: 1     და შვილი და საქონელი და ტახტსა მიართვან, და ეგრეთვე თვალ\დათხრილი
Line of ed.: 2     და შიშველი უცხოს ქუეყანას დაკარგონ.

Line of ed.: 3        ვინც წავიდეს პატრონთა საქონელთა საქურდლად [და] დაიჭი\რონ,
Line of ed.: 4     გინა შეამცნიონ მართლად, თუ უსჯულო იყოს, თვალი Manuscript page: 154r 
Line of ed.: 5     მოსთხარონ ანუ ჴელი მოსჭრან, და ცოლი და შვილი მისი, და სა\ქონელი
Line of ed.: 6     საჴელმწიფოდ გამოართვან; და ის ქურდი კაცი სხვას ქვე\ყანას
Line of ed.: 7     დაჰკარგონ. და თუ ქრისტიანი იყოს, გამოართვან იგი, რაც
Line of ed.: 8     მოუპარავს და სახლი-კარი და რაცა აქუს, და თავიც გაასყიდვი\ნონ,
Line of ed.: 9     __ საჴელმწიფოდ გამოართვან. და ცოლი დაშვილი მისი აზატი
Line of ed.: 10     იყოს, ჴელი ნუ აქუთ.

Line of ed.: 11        თუ მოკლას ურჯულომან ქრისტიანი ნდომით, მოკლან ისიცა
Line of ed.: 12     მაგიერად მისად. და თუ უნდომლად მოკლას, მოსჭრან ჴელი მარჯ\ვენა
Line of ed.: 13     და კაცის ფასიც გამოართვან მას.

Line of ed.: 14        და კაის კაცს ფასი არა სძეს და არც დაედება, ამიტომ რომ
Line of ed.: 15     ღ̃თისაგან ქმნული არიან ორნივე და სახე მისი; აღმადგინებელი
Line of ed.: 16     მკუდრისა ერთი მარტო ღთ̃ია შემძლე. და ნუ ვინმე იტყუის,
Line of ed.: 17     იოსებისა და ან ფასი ქრისტესი ჭეშმარიტ ოცი და ოცდაათი
Line of ed.: 18     იყო, __ მათი გამსყიდველნი ქურდნი იყუნენ.

Line of ed.: 19        და სხვა ფასი არის კაცისა თულითა დღეთა წელიწადთა
Line of ed.: 20     სამასსამოცდახუთი დაეკანი, რომელია ფლური ოქრო; და ერთი
Line of ed.: 21     დაეჟანი ფლური ცამეტი დრამი ვერცხლია. ეს არის ფასი კაცისა
Line of ed.: 22     და ქრისტიანთა, რიგითა პატრონთა და რიგით მეორედ მოუმა\ტონ,
Line of ed.: 23     და მიემატოს.

Line of ed.: 24        და ურჯულოთა სამის წილისაგან ერთი მიეცეს __ ასოცდაორი
Line of ed.: 25     დაეკანი ფლური __ და ორი ქარტეზი, რომელია ქაღალდი, რომ არა
Line of ed.: 26     აქუს შნო წმინდის ემბაზისა. და ვისაც მიცემა არ შეეძლოს,
Line of ed.: 27     მიყიდონ ქრისტიანსა მკულელი და ფასი მისი მისცენ სისხლად
Line of ed.: 28     პატრონსა; და სახლ-კარი ჯარიმად ბატონისათვის გამოართვან.

Line of ed.: 29        და თუ ქრისტიანმა უსჯულო მოკლას ნდომით, გამოართვან
Line of ed.: 30     სისხლის Manuscript page: 154v  ფასი ასოცდაორი დაეკანი ფლური. და თუ უნე\ბურად
Line of ed.: 31     მოკლას, სამოცდაერთი სისხლის ფასი გამოართვან საჴელ\მწიფოდ
Line of ed.: 32     და სამ წილად გაყონ; ერთი წილი სისხლის პატრონს
Line of ed.: 33     მისცენ.

Line of ed.: 34        და თუ ქრისტიანმა ქრისტიანი მოკლას, სისხლის ფასი გამთავე\ბით
Line of ed.: 35     სისხლის პატრონს მისცენ და ჴელმწიფისათვის წაართვან, რაც
Line of ed.: 36     შეეძლოს, ჯარიმა __ მართებით, რიგით სიკუდილის ღირსია, მაგრამ
Page of ed.: 274   Line of ed.: 1     ჴელის მოჭრით სინანულში ჩავარდების. და თუ გლახა იყოს, გა\იყიდოს
Line of ed.: 2     თავის ქონებითა და მისცენ ფასი მისი სისხლის ფასათ.
Line of ed.: 3     და თუ უნდომლად მოკლას, ნახევარი სისხლი გამოართვან
Line of ed.: 4     და სისხლის პატრონს მისცენ; და მისგან მართებულად ჯარიმაც
Line of ed.: 5     საჴელმწიფოდ გამოართვან; და ჴელს ნუღარ მოსჭრიან.

Line of ed.: 6        სისხლის სამართალი ჴელმწიფისა არის და იმან უნდა ქნას,
Line of ed.: 7     და სხვა მოსამართლეს არ შეუძლია. და სხვა რაგინდარა სამარ\თალი
Line of ed.: 8     მოსამართლით უნდა გარიგდეს. და სასირცხვილო ცოდვა და\სამალავი,
Line of ed.: 9     ებისკოპოზითა და წინამძღურით უნდა გარიგდეს, მათია
Line of ed.: 10     იმრიგის საქმის გარიგება.

Line of ed.: 11        და თავადთაგან არ იქნას მკულელთა მოკულა უბძანებლად
Line of ed.: 12     ჴელმწიფისა. და ქურდთა დაშინება და დარიგება თავადთაგან
Line of ed.: 13     იქნებოდეს. და აზნაურთა შვილთა უსამართლოდ და უთავადოდ არ
Line of ed.: 14     შეუშლია ქურდის რისაც გარდაჴდევინება.

Line of ed.: 15        და თუ მოჴდეს, ჴელმწიფემ გაილაშქროს და ერთს ადგილს
Line of ed.: 16     ჯარით მიუჴდეს, და წააჴდინონ ის ადგილი, და დაინარჩუნონ ყო\ველი,
Line of ed.: 17     და ნაშოვარი იყოს ოქრო, __ სულ ჴელმწიფისა არის და უნდა
Line of ed.: 18     მიართვან არათუ ფიცით სძებნონ, არამედ კაცი დაანახონ Manuscript page: 155r 
Line of ed.: 19     და ეს აძახონ: ვისაც ოქრო გიშოვნიათ, მოართვით ჴელმწიფესა,
Line of ed.: 20     და ვინც არ მოართმევთ და შეგაჩნიეთ, ერთისათვის შვიდს წა\გართმევთ.
Line of ed.: 21     და რაც რომე მოერთვას ოქრო, მისი ათისთავი ჴელ\მწიფემ
Line of ed.: 22     კათალიკოზს მიართვას.

Line of ed.: 23        და სხვა ნაშოვარი და ტყუე შუა უნდა გაყონ: ნახევარი ჴელ\მწიფეს
Line of ed.: 24     მიართვან და ნახევარი __ თავადთა და ჯართა; და თავადთა
Line of ed.: 25     თავ-თავის ლაშქრის გორად გაიყონ. და მათაც ათისთავი ეკლესიას
Line of ed.: 26     მიართვან.

Line of ed.: 27        და თუ ჴელმწიფე შიგ ლაშქარში არ იყოს, და ლაშქარი გა\ეგზავნოს,
Line of ed.: 28     და მათაც გამარჯვებოდეს, საშოვარი ეშოვნოს, ოქრო,
Line of ed.: 29     რაც უშოვნიათ, ჴელმწიფისა არის. და სხვა ნაშოვრისა, ტყუისა
Line of ed.: 30     თუ რისაც ნაშოვრისა, ათისთავი კიდევ ჴელმწიფეს მიართვან. და
Line of ed.: 31     ორმოცდაათისაგან ერთი ეკლესიას მიართვან, როგორც რიგი არის.

Line of ed.: 32        ქურდისა და ავაზაკისა შენახვა არ მართებს ჴელმწიფესა და
Line of ed.: 33     თავადსა, და არც არის მართებული. და მარტო უნდა შეინახონ
Line of ed.: 34     ჯაშუში და ყარაული.

Line of ed.: 35        და ლაშქარნი და თავადნი ჴელმწიფის ბძანებით უნდა წა\ვიდნენ.
Line of ed.: 36     რასაც ალაგს დაარბევენ, იქ ნაშოვარი ნახევარი ჴელ\მწიფისა
Line of ed.: 37     არის და ნახევარი თავადთა და ჯართა.

Page of ed.: 275  
Line of ed.: 1        და თუ თავისთავად წასულიყუნენ, ორი წილი ნაშოვრისა __
Line of ed.: 2     თავადთა და ჯართა, და ერთი წილი ჴელმწიფეს მიართვან, ამიტომ
Line of ed.: 3     რომ თავის თავის სიკუდილს თვითან შესძლევიან. და თუ ლაშ\ქარში
Line of ed.: 4     მოკუდეს ვინმე, უბრალოა პატრონი გამგზავნელი.

Line of ed.: 5        და თუ საქურდლად გაგზავნოს თავისი ყმა და მოკლან, მისი
Line of ed.: 6     სისხლის მზღველი გამგზავნელი უნდა იყოს. თუ ვინც ქურდი თა\ვის Manuscript page: 155v 
Line of ed.: 7     ნებით წავიდეს საქურდლად და მოკლან, მისი სისხლი __
Line of ed.: 8     მის კისერზე.

Line of ed.: 9        თუ ჴელმწიფემა და ანუ თავადმა გაგზავნოს ვინმე საქურდ\ლად.
Line of ed.: 10     მოჴდეს რომ დაიჭირონ, ვისაც გაუგზავნია, მან უნდა დაიჴს\ნას.
Line of ed.: 11     ვინცავინ თავისის ნებით წასული დაიჭირონ. თავისივე თავი
Line of ed.: 12     თვითან დაიჴსნას.

Line of ed.: 13        მოლაშქრე კაცმან ომში ვინც დაინარჩუნოს, დარჩომილის
Line of ed.: 14     კაცის ცხენი, იარაღი და ტანისამოსი, ვინც დაინარჩუნა, მისი არის.
Line of ed.: 15     და კაცი, ჯაჭვი და მეზარადი ჴელმწიფეს მიართვას.

Line of ed.: 16        მას ომში ნაშოვნი ოქრო, თვალი, მძიმე ზარბაბი ვინც იშოვ\ნოს,
Line of ed.: 17     ჴელმწიფის წალია. მარგალიტი და ვერცხლი თავადებისა
Line of ed.: 18     არის და სხვა რაგინდარა ნაშოვარი ჯარის კაცისა არის.

Line of ed.: 19        ესევ ასრეა: რაც როშ გამოსაღები ქუეყნისა საჴელმწიფო
Line of ed.: 20     ანუ სათავადო უწინვე სდებოდეს და მართებული იყოს, ის უნდა
Line of ed.: 21     გამოართვან. და თუ უდიერად დებუ-ლობაზე ნამეტნავი მოინდო\მონონ,
Line of ed.: 22     არ არის მართებული; და თუ გამოართვან, საიქიოს ანგა\რიში
Line of ed.: 23     ყველასი ღ̃თს უნდა მისცენ. __ ღ̃თნ ამისთვის გაარიგა ჴელ\მწიფე,
Line of ed.: 24     რომ შეინახოს ქუეყანა და მოარჩინოს, არათუ წააჴდინოს
Line of ed.: 25     და დაჰკარგოს.

Line of ed.: 26        ასრე უნდა იყოს მინდურის ნახნავ-ნათესისაგან: ხუთი __ მამხუ\ნელ-მამთესველათა
Line of ed.: 27     და ერთი საჴელმწიფოდ გამოართვან ღალა. და
Line of ed.: 28     თუ სარწყავი იყოს, მეხუთედი გამოართვან, როგორც გარიგებუ\ლია
Line of ed.: 29     ეგვიპტეს [და] დღესაც ეთქმის, __ მეხუთედი იმ დროს დასდვეს,
Line of ed.: 30     რომ ის ქუეყანა ფარაოზისა დაიჭირა.

Line of ed.: 31        ვერცხლით ნასყიდს მიწასა და ვენაჴს არ ეთხოება ღალა და
Line of ed.: 32     ბეგარა და იმგვარად წისქუილსა, სახლსა და Manuscript page: 156r  დუქანსა.ვინც
Line of ed.: 33     დაჯდეს, სამართლიანათ აიღონ ქირა.

Line of ed.: 34        არ არის სამართალი, ქრისტიანთა რომე თავისის თავის
Line of ed.: 35     ხარჯი გამოაღებინოს, თუ არა უსჯულოთა.

Line of ed.: 36        ბოსტნისა, ბაღისა და ვენაჴისა ათისთავი ჴელმწიფეს მის\ცენ,
Line of ed.: 37     ამისთვის რომ ჴელმწიფე პატრონია მიწისა და ალაგისა,
Line of ed.: 38     არათუ წყლისა.

Page of ed.: 276  
Line of ed.: 1        ჴარსა არა სძეს რა, ამიტომ რომ მჴუნელია და მთესველი და
Line of ed.: 2     იმის ნამუშავარს აიღებენ ღალასა. ფურზე ასი დრამი ერბო მის\ცენ.
Line of ed.: 3     ცხვარზე ბატკნის ათისთავი მისცენ. ცხენზე, ჯორზე, საჴე\დარზე
Line of ed.: 4     არა ეთხოვნა რა, ამიტომ რომ იმით მსახურებს ბატონსა.

Line of ed.: 5        ბედნიერს დღეს ქრისტიანენი ძღვენს ბევრს ნუ დასდებენ, __
Line of ed.: 6     რაც ჴელით გამოუიდეს და შეეძლოს, ის მიართვან, და ძალს ნუ\რას
Line of ed.: 7     დაატანებენ. ეს საბედნიეროს დღის ძღვენი მეტი არის დადე\ბული
Line of ed.: 8     და ძალად ნურას წაართმევენ, და ცოტას მირთმევისათვის
Line of ed.: 9     ნუ გაუწყრებიან.

Line of ed.: 10        და ჴელმწიფის მიცემულს ქუეყანას თუ გააკეთებს თავადი,
Line of ed.: 11     ჴელმწიფის ბძანებით გააკეთოს ციხე ანუ სოფელი და აგარაკი, და
Line of ed.: 12     ან სულის სახლი ან სხვა რამ, __ ათი ათასი შესამატია მისთვის და
Line of ed.: 13     მისის გვარისათვის. ამგვარად ჴელმწიფეთაგან თავადი აზატი იყოს.

Line of ed.: 14        ჴელთაგან აზატობა ასრეა: გლეხმა გააკეთოს სახლი და შე\ნობა,
Line of ed.: 15     და მიწა გასტეხონ მთაში და შეიქნას მათი ნაჭირნახულევი, __
Line of ed.: 16     შეუშლელად მათთა შვილთა იყოს სიკუდილს უკან.


Chapter: 153  
Line of ed.: 17   ქ. თავი ასორმოცდაცამეტი


Paragraph: 153.  
Line of ed.: 18        153. ქ. გარიგების წესი სულის მოსამართლეთა, განშორე\ბულთა,
Line of ed.: 19     მეუდაბნოეთა, მამათა და ძმათა, წმინდის გრიგოლ პარ\თაველის
Line of ed.: 20     შვილიშვილის ისაკისა და წმინდის Manuscript page: 156v  ბასილის და\დებული,
Line of ed.: 21     დაუდვიათ ზომიერად და ჴორცთა გასინჯვით, რიგის
Line of ed.: 22     სამართლითა, ნიშან-ნამეტნაობისა დებულობის მგზავსად. არათუ
Line of ed.: 23     ყოველთათვის არის ბძანება მათი.

Line of ed.: 24        არ უნდა ასეთი კაცი წავიდეს საუდაბნოს, რომ ჭკუიდამ
Line of ed.: 25     შორს იყოს და აურიოს წმინდათა დამტკიცებული რიგი. უნდა
Line of ed.: 26     წავიდნენ ამათ დაწესებულს რიგზე.

Line of ed.: 27        შეიტყევით, ჴელმწიფეთა და თავადთა, ერთობილ ყოველთა
Line of ed.: 28     ქრისტიანთ უნდა ქონდეს მონასტერი არათუ საჴორციელო გამო\ნარჩომისათვის
Line of ed.: 29     __ გააკეთონ უზეშთაესად მარტო სულისათვის. და
Line of ed.: 30     ამისთვის არ უნდა დაპატრონდეს.

Line of ed.: 31        თუ წინათ მამათა და იმათ აეშენებინოს და ანუ თვითან __ ად\გილი
Line of ed.: 32     ძმისა ანუ სხვათა ნაშენი იყოს, __ და კარგგვარად წინამძღუ\რობდეს,
Line of ed.: 33     უსამართლობა არის მისი გამოცულა. და თუ რჯულის
Line of ed.: 34     ურიგობა და ავი ქნას, ორისა და სამის მოწმით გამოიცვალოს.

Line of ed.: 35        თუ დაიყენონ საუდაბნოთა მონასტერთა მამათა, ვინც ღირ\სია
Line of ed.: 36     კაცი, მის წინ დასწერონ ყოველი მონასტრის საქონელი და
Page of ed.: 277   Line of ed.: 1     წიგნით მას მიაბარონ; და თავისი, თან შეტანილიც მის კრებულს
Line of ed.: 2     აჩვენოს. მასუკან, ვინ იცის, თუ მამის გასულა მოჴდეს, რაც არ
Line of ed.: 3     მიყოლია, მის მეტთან ჴელი არა აქუს და ვერც გაიტანს. მონასტ\რის
Line of ed.: 4     საქონელი მონასტრისა არის.

Line of ed.: 5        თუ მამა ანუ წინამძღვარი მიიცვალოს, არ მართებთ მის ნა\თესავთა
Line of ed.: 6     ამისი თქმა, თუ მის ალაგს ჩვენვე დავჯდებით. და თუ
Line of ed.: 7     მოჴდეს, რომ ასეთი კაცი იყოს, რომ შეეძლოს გაძღოლა და კრე\ბულთაც
Line of ed.: 8     უნდოდეს, და თვითანც ღირსი იყოს, დაჯდენ მათ მაგი\ერად
Line of ed.: 9     მამეული ნა\\თესავი. Manuscript page: 157r  და თუ მათის ნათესავისა ღირსი
Line of ed.: 10     კაცი არ იყოს, სხვა მათს კრებულში და სხვათში გამოარჩიონ კაცი
Line of ed.: 11     ბრძენი და ღირსი, დააყენონ მამად და წინამძღურად. თავადთა\გან
Line of ed.: 12     არ არის რიგი და მართებული, რომ ქრთამი აიღოს და ვინც
Line of ed.: 13     უნდოდეს, ის დაასმევინონ. მამათა, ებისკოპოზთა და მოქადაგეთა
Line of ed.: 14     უნდა გასინჯონ და გამოარჩიონ და დასვან კაცი ღირსი. და იქნება
Line of ed.: 15     კაცი ასეთი უდაბნოსა და მონასტერშიგა, რომე რიგზე ნამეტნავს
Line of ed.: 16     თავ-თავის გარჯას მოინდომებენ, სინანულსა, და დაიწყებენ, __ ყო\ველთა
Line of ed.: 17     ღირსად მყოფელი და იმედის მიმნიჭებელი ქრისტე არის.
Line of ed.: 18     და თუ გულისყურნაკლები ვინცავინ მოჴდეს და ვერ გასწიოს
Line of ed.: 19     იმათთან, ამისთვის რომ ემძიმებოდესთ ის საქმე, არათუ მან კაც\მან
Line of ed.: 20     თავის უღონობით სხვანიც გზიდან გამოიყუანოს, ის კაცი და\აყენონ
Line of ed.: 21     მას საქმეზე, რომელიც შეეძლოს.

Line of ed.: 22        ეს არის წმინდის ბასილის კანონი: რომელი შევიდეს საუდაბ\ნოსა,
Line of ed.: 23     ძნელია მისი გამოსულა გარე; რადგან შევა, გამოსულა აღარ
Line of ed.: 24     არის მართებული.


Chapter: 154  
Line of ed.: 25   ქ. თავი ასორმოცდათოთხმეტი


Paragraph: 154.  
Line of ed.: 26        154. ქ. მოქადაგენი უნდა იყუნენ რიგითა უწინვე მცოდნელი
Line of ed.: 27     ძველთა და ახალთა უკლებრივ, წამკითხავი კანონის ბძანებისა,
Line of ed.: 28     უშიშრად მოქმედი და კაცი ღირსი, ფილასოფოსი და თეთრის
Line of ed.: 29     უმოყუარე.


Chapter: 155  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ასორმოცდათხუთმეტი


Paragraph: 155.  
Line of ed.: 31        155. ქ. ნუ იყოს დაპატრონება მღდელთაგან მრევლთა
Line of ed.: 32     ქრისტესსა, როგორც რომ Manuscript page: 157v  ზოგან ვნახავთ ქალს წილს და\უდებენ
Line of ed.: 33     სამწყსოდამ ჩემულობითა __ ფასსა ქრისტესა სისხლისასა.

Page of ed.: 278  
Line of ed.: 1        მართებთ ებისკოპოზთა გამოართვას ცხვარი ქრისტესი იმის\თანა
Line of ed.: 2     მღდელს და მისცეს იმისთანას კაცს ჴელთა, რომე ღ̃თის
Line of ed.: 3     ბძანებაზე შეინახოს, უპასუხოს მას სამართლიანად თუ აიღოს ჴელი
Line of ed.: 4     ებისკოპოზის ბძანებითა, და ანუ არა ქნან, კაია. და თუ არადა,
Line of ed.: 5     ჩემულობა დაიწყოს, უარის თქმა, მღდლობიდამაც გარდააყენონ.

Line of ed.: 6        მრევლი ვისიც თავის უბნიდამ რომ სხვას უბანში გარდვი\დეს,
Line of ed.: 7     იმ უბნის მღდელმა უხუცოს, რომ ერთი[ა] მგზავსებით მეცხვა\რობა
Line of ed.: 8     ყოველს ადგილს მართლმადიდებელთა.

Line of ed.: 9        არიან ასეთნიც, რომ მღდელი მიიცვალების, წადგებისან მისნი
Line of ed.: 10     ნათესავნი, რომლისათვინ მას უხუცებია, მას დაუწყებენ ჭამას. ეს
Line of ed.: 11     დიაღ დიდი უსამართლობა და ავი არის. და თუ მას მღდელს თა\ვისი
Line of ed.: 12     სახლისკაცი მთავარდიაკონი დარჩეს, მღდლად აკურთხონ და
Line of ed.: 13     მაშინ მართებს ჭამა. და თუ ერისაგანი არიან, ჴელი არა აქუთ.
Line of ed.: 14     და თუ ერისგანთა უარშიობა დაიწყონ და არ აიღონ ჴელი, დას\წყევლოს
Line of ed.: 15     და შეაჩვენოს ებისკოპოზმა, რომ სანამდის მოინანებ\დეს
Line of ed.: 16     და შენდობას სთხოვდეს.

Line of ed.: 17        და თუ მღდელი ვინცა დიდს მონასტერში იყოს, არ არის
Line of ed.: 18     სამართალი მისგან მრევლის ჭამა.

Line of ed.: 19        ერისგანმან ვინც სამღთო დაკლას, მჴარი და ტყავი მღდელს
Line of ed.: 20     მისცეს. და თუ უარშიობით არ მისცეს, ებისკოპოზმა ერთიორად
Line of ed.: 21     წაართვას და მისცეს.

Line of ed.: 22        თუ ერისგანმა მღდელს შეაგინოს და Manuscript page: 158r  დაჰკრას, ღირსია
Line of ed.: 23     ჴელის მოჭრასა. ის ჴელი უნდა მოეჭრას, რომლითაც დაუკრავს.
Line of ed.: 24     და ანუ უნდა იყიდოს ჴელი მისი ებისკოპოზისაგან ბევრის საკა\ნონოს
Line of ed.: 25     დადებით, რომ შეუნდოს მას მღდელმან.

Line of ed.: 26        თუ თავის ტანისათვის რაც ითხოოს ვისგან და მიუცემლო\ბისათვის
Line of ed.: 27     შეაჩვენოს ვინცა, დაედება მას მღდელს სამართალში
Line of ed.: 28     წაყოლა და მონანება. და მონანების უკან მართებთ ებისკოპოზისა
Line of ed.: 29     და მოქადაგის დარიგებითა, რომე საკანონო გარდიჴადოს. და
Line of ed.: 30     რომელი შეუკრავს, უნდა გაჴსნას და შენდობა მისცეს.

Line of ed.: 31        თუ არ მისცეს შენდობა და შეკრული არ გაჴსნას, ებისკო\პოზმა
Line of ed.: 32     ის მღდელი უნდა შეაჩვენოს სანამდი შენდობას მისცემდეს
Line of ed.: 33     და მისგანც შენდობას მოითხოვდეს. და ის, ვინც შეჩვენებული
Line of ed.: 34     იყოს, თუ ტყუილზე, თუ მართალზე, შეჩვენებულია. სანამდის შენ\დობას
Line of ed.: 35     მისცემდეს, უნდა იყოს მორჩილი.


Chapter: 156  
Page of ed.: 279  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ასორმოცდათექუსმეტი


Paragraph: 156.  
Line of ed.: 2        156. ქ. მოვიდეთ ვნახოთ საქმე ცოლქრმობისა, თუ რა ხნისა
Line of ed.: 3     უნდა შეიყარნონ.

Line of ed.: 4        ქმარი უფრო უნდა იყოს ხნით ცოლსა, და ცოლი ქმარზე
Line of ed.: 5     უნდა უმცროსი იყოს, __ როგორც გვაჩვენებს დაბადება, უწინ
Line of ed.: 6     ადამ შექმნა ღ̃თნ ჴელითა თვისითა, მერმე ევა. ყოვლის საქმით უფ\როსი
Line of ed.: 7     და შემძლე უნდა იყოს ქმარი ცოლზედა მისზე.

Line of ed.: 8        როგორც სხვარიგად შეყრას უკან მოჴდეს რომ ქმარმან
Line of ed.: 9     ცოლი მისი ქანწულობიდამ ვერ შეშალოს,და თუ ნება იყოს დედა\კაცისა
Line of ed.: 10     ერთად ყოფნისა, და მოინდომონ ცოლ-ქმართ ერთად
Line of ed.: 11     დგომა, კარგია, თუ არადა გაიყარონ: აიღოს Manuscript page: 158v  ქალმან ზი\თევი
Line of ed.: 12     თავისი და გაიტანოს, კაცს თავისი დარჩეს. და მას კაცს არ
Line of ed.: 13     წაერთვას ჯარიმა, ამიტომ რომ თავისი ნებით არ უქნია და ძნე\ლის
Line of ed.: 14     ჭირისაგან მამჴდარა.

Line of ed.: 15        რაც ქორწილის ტანისამოსი ექნასთ, კაცისა __ კაცსა და ქა\ლისა
Line of ed.: 16     __ ქალსა. და თუ პირუტყუი მიჰყოლოდეს, თავნი მთლივ მისცენ
Line of ed.: 17     და ნაშენისა ნახევარი. რაც ან წინათ და ან ქორწინობაში ხარჯი
Line of ed.: 18     ექნასთ, ყუელამ ჩაიაროს.

Line of ed.: 19        და კაცმან მას ცოლსა მისსა მისცეს, მართლის გულით მის\ცეს,
Line of ed.: 20     დასტური, და ვინც რომ მან უთხრას და მოეწონოს, ის უნდა
Line of ed.: 21     შეირთოს. აბა, თუ კაცმან კიდევ ცოლი მოინდომოს, ქურივი უნდა
Line of ed.: 22     შეირთოს.


Chapter: 157  
Line of ed.: 23   ქ. თავი ასორმოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 157.  
Line of ed.: 24        157. ქ. თუ შეიყარნენ ცოლ-ქმარნი, ან იყოს ქმარი გიჟი და
Line of ed.: 25     ან ცოლი, თუ გვირგვინის კურთხევას უწინ სჭირვებია და ქალის
Line of ed.: 26     დედ-მამას დაუმალავს, დედაკაცი იგი უნდა მამამ და დედამ მის\მან
Line of ed.: 27     წაიყვანოს თავის სახლში. ამდენი უნდა გაისარჯონ დედ-მამანი,
Line of ed.: 28     თუ ხატითა თუ ექიმითა, რომე ჭირისაგან მოარჩინონ, ხარჯი მათ
Line of ed.: 29     უნდა გასწიონ. მასუკან, რომ გაკეთდეს, მისსავ ქმარს უნდა
Line of ed.: 30     მი/აბაროს.

Line of ed.: 31        და თუ გვირგვინის კურთხევას უკან თავის ქრმის ჴელში და\ემართა,
Line of ed.: 32     მან ქმარმან უნდა უნაღლოს და მოუაროს, ეცადოს ხა\ტითა
Line of ed.: 33     და აქიმითა, რომე მის ჭირს უღონოს და მოარჩინოს. ხარჯი
Line of ed.: 34     სულ ქმარმან მისმან უნდა გასწიოს. და შვიდს წლამდინ უნდა გა\სწიოს
Line of ed.: 35     და გაისარჯოს, რომ ეგება Manuscript page: 159r  ეშველოს. და თუ ეშვე\ლოს,
Line of ed.: 36     ხომ ცოლია და პასუხი აღარა აქუს.

Line of ed.: 37        და თუ არ გაწმდეს ჭირისაგან და არ ეშველოს, ის გაიშვება
Line of ed.: 38     და სხვა უნდა შეირთოს.

Page of ed.: 280  
Line of ed.: 1        და თუ შვილი მისცემოდეს მას დედაკაცთან, შვილი მამისა
Line of ed.: 2     არის, მას უნდა დარჩეს და დედაკაცი თავისის საქონლით გავი\დეს,
Line of ed.: 3     რადგან მის ქრმის სახლში დამართებია.

Line of ed.: 4        ქმარსაც ეს მართებს, რომე ცოლი მისის დასტურით შეირთოს.
Line of ed.: 5     და თუ შეძლება ქონდეს, კიდევ მამა დედასთან, ჴელი უნდა
Line of ed.: 6     მო/უმართოს.

Line of ed.: 7        და თუ მამისავ სახლში სჭირვებია და დატყუებით მამჴდარა,
Line of ed.: 8     აღარ უნდა ულოდინოს შვიდ წლამდინ, და აღარც დასტურს
Line of ed.: 9     მისას.

Line of ed.: 10        და თუ ქმარი იყოს გიჟი და ბნედიანი ანუ დამონავებული,
Line of ed.: 11     თუ გვირგვინის კურთხევას უწინ ყოფილა და დედ-მამას დაუმა\ლავთ,
Line of ed.: 12     როგორც რომ დედაკაცის სამართალი სწერია ამას ზეით,
Line of ed.: 13     ისრე კაცისა იქნას.

Line of ed.: 14        და თუ გვირგუინის კურთხევას უკან დამართებოდეს, დახედონ
Line of ed.: 15     თავიანთ ჭირსა: არ უნდა დაწუნენ ერთმანერთთან: ეცადონ, რითაც
Line of ed.: 16     გზით იყოს, მის ჭირისაგან გაწმედას. და თუ იქნას შველა, კაია.

Line of ed.: 17        და თუ ვერ გაწმდენ, ერთმანერთის შენდობით გაიყარნონ;
Line of ed.: 18     და, რომელიც რომ კარგად იყოს, თუ ქმარი გაკეთდეს, ცოლი შე\ირთოს;
Line of ed.: 19     და თუ ცოლი იყოს, ქმარი შეირთოს. და ესეც მართებთ
Line of ed.: 20     მათ სიცოცხლეში, ერთმანეთს უნაღულონ და მობრალულნი იყუ\ნენ.
Line of ed.: 21     და დედაკაცმან თავისი ზითევი უნდა გაიტანოს.

Line of ed.: 22        თუ მოჴდეს ცოლ-ქ\\მართა Manuscript page: 159v  რომლისამე სხვაგვარად
Line of ed.: 23     გრძელი ავადყოფა, არ შეუძლიათ გაშვება ერთმანეთისა, მაგრამ
Line of ed.: 24     დასტურით გაიყარნონ და, რომელიც რომ კარგადმყოფი იყოს,
Line of ed.: 25     მან სხვა შეირთოს; და ქონება სულ ავამტყოფს მისცენ. და რა
Line of ed.: 26     ცოცხალი იყუნენ, ერთმანეთს უნაღულონ და ებრალებოდეს.

Line of ed.: 27        და კაცისაგან არა ჴამს ორი ცოლი ერთს სახლში დაისვას.

Line of ed.: 28        ჩვენის რიგითა ხომ არ არის ცოლ-ქმართ გაშვება, მაგრამე,
Line of ed.: 29     ვინ იცის, რომე გაძნელებულთა ჭირთაგან მოჴდეს და ერთმანე\თის
Line of ed.: 30     შენდობითა, და ამისთვის დავწერეთ ზემოთ სამართლები
Line of ed.: 31     გაყრისა.


Chapter: 158  
Line of ed.: 32   ქ. თავი ასორმოცდათურამეტი


Paragraph: 158.  
Line of ed.: 33        158. ქ. თუ თავისის ქრმის სახლში დატყუევდეს დედაკაცი,
Line of ed.: 34     თავისმან ქმრმან უნდა დაიჴსნას. და თუ შემამწყრალი იყოს და მამის
Line of ed.: 35     სახლში იყოს, და დატყუევდეს, მამამ და ქმარმან ორთავ უნდა
Line of ed.: 36     დაიჴსნან.

Page of ed.: 281  
Line of ed.: 1        როსცა რომ დატყუევდეს, უნდა სძებნოს შვიდ წლამდინ
Line of ed.: 2     და, სადა იყოს, იპოოს და დაიჴსნას ქმარმა.

Line of ed.: 3        და თუ ვერ იპოოს და არც დააჴსნევინონ, მასუკან თავის
Line of ed.: 4     სიმამრისა და სიდედრის დასტურით შეირთოს ცოლი.

Line of ed.: 5        და თუ რამ იყოს მის დატყუევებულის დედაკაცის, მამისა და
Line of ed.: 6     დედის ჴელით უნდა მისის სულისათვის გაყონ.


Chapter: 159  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ასორმოცდაცხრამეტი


Paragraph: 159.  
Line of ed.: 8        159. ქ. რასაც დროს ეშმაკის საქმით ცოლ-ქმართ შუა სი\მძულვარე
Line of ed.: 9     რამ ჩამოვარ\\დეს Manuscript page: 160r  და შეიძულონ ერთმანერთი უბოზუ\რად,
Line of ed.: 10     თუ გვირგვინის კურთხევამდი სძულდეს და გაშვება უნდო\დეს
Line of ed.: 11     ქმარსა, ებისკოპოზმან უნდა ბევრის გზით დაარიგოს, და თუ
Line of ed.: 12     არ იქნას, მისისა ბძანებით გაიყარნონ.

Line of ed.: 13        და თუ ქორწილნაქმარია, როგორც რომ გიჟთა და ბნედიანთ
Line of ed.: 14     გაყრის სამართალი სწერია, ისე უნდა ქნან.

Line of ed.: 15        ჩვენის კანონითა და რიგის სამართლით არ აქუს შეძლება
Line of ed.: 16     ქმარსა მის დედაკაცისასა, რომ სხვა ცოლიღა შეირთოს. დედა\კაცსა
Line of ed.: 17     მართებს ქმრის შერთვა, თუ უნდოდეს, და მზითევი მისი შე\უშლელად
Line of ed.: 18     მისცენ. ჯარიმა მას კაცს წაართვან, რაც რომ ცოლსა
Line of ed.: 19     მისსა ზითევი მოჰყოლოდეს, იმთენი.

Line of ed.: 20        იმგვარად, თუ დედაკაცმან მოინდომოს გაშვება და გაეყა\როს,
Line of ed.: 21     წაართვან ჯარიმად მზითევი მისი და ვეღარც შეირთოს სხვა
Line of ed.: 22     ქმარი.

Line of ed.: 23        და თუ შვილი ყუანდესთ და გაიყარონ, რაც რამ ქონდესთ,
Line of ed.: 24     ყუელა შვილს დარჩეს. თავიანთ სიცოცხლეში ვეღარც შეირთოს
Line of ed.: 25     ქმარმან ცოლი და ვეღარც ცოლმა ქმარი.


Chapter: 160  
Line of ed.: 26   ქ. თავი ასსამოცი


Paragraph: 160.  
Line of ed.: 27        160. ქ. თუ ცოლი ვისმე გაუბოზდეს, გაუშვას ქმარმა. დად\გეს
Line of ed.: 28     კაცი იგი ერთს წელიწადს უცოლოდ და მასუკან შეირთოს.

Line of ed.: 29        თუ დასჯერდეს და არ გაეყაროს, და ის საქმეც ამოაკუეთი\ნოს,
Line of ed.: 30     კარგი იქნების.

Line of ed.: 31        ამისი სამართალი და ჯარიმა, როგორც რომ ცხრა თავში
Line of ed.: 32     სწერია, ისე უნდა გარდააჴდევინონ.


Chapter: 161  
Manuscript page: 169v 
Line of ed.: 33   ქ. თავი ასსამოცდაერთი


Paragraph: 161.  
Line of ed.: 34        161. ქ. უშვილოს დედაკაცს ნუ გაუშვებს ქმარი მისი, ამის\თვის
Line of ed.: 35     რომ შვილი არ მიმეცაო, __ შვილის მიმცემი ღ̃თია. გასინჯვა
Line of ed.: 36     მისის საქმისა მართებს: თუ ჭირისაგან იყოს, უნდა აქიმით უღო\ნოს
Line of ed.: 37     და მოუაროს. და თუ არც იმით იქნას, და დაღონდეს კაცი
Page of ed.: 282   Line of ed.: 1     და ამას ტიროდეს და ჩიოდეს, ვაიმე უშვილოსაო, რომე ჩემი ქო\ნება
Line of ed.: 2     უპატრონოდ დარჩებაო, და თუ ცოლსა მისსა შეებრალოს
Line of ed.: 3     ქმარი, დებულობით, როგორც რომ სარამ აბრაამს მისცა დას\ტური
Line of ed.: 4     სხვა ცოლის შერთვისა, და ისრე მან დედაკაცმან მისცეს,
Line of ed.: 5     შეუძლია შერთვა ცოლისა. მაგრამე ორივე ერთგან აღარ უნდა
Line of ed.: 6     შეინახოს, უშვილო და შვილიანი.

Line of ed.: 7        და იმგვარად, თუ კაცი იყოს უშვილო და გარიგებული, დრო
Line of ed.: 8     შვიდ წლამდინ უნდა მოიჭირვოს; და იყუნენ ერთმანერთთან გა\უყრელად.
Line of ed.: 9     მასუკან, თუ ქალი ქორწილია დღეს თხუთმეტის წლისა
Line of ed.: 10     ყოფილიყოს და ვაჟი თურამეტისა, და თუ ქალს სხვა ქრმის შერ\თვა
Line of ed.: 11     აღარ უნდოდეს, ასრე უნდა: მისმა ქმარმა ერთს სახლში და\სვას;
Line of ed.: 12     ტანთა, ფეჴთა, სასმელ-საჭმელი, ყუელა უნდა მისცეს და სი\კუდილამდის
Line of ed.: 13     შეინახოს; და მზითევი მისი და მისი რაც რამ, ყუელა
Line of ed.: 14     გათავებით უნდა მისცეს. და მისის დასტურით ქმარმან მისმან ცოლი
Line of ed.: 15     შეირთოს.

Line of ed.: 16        და კაცმან თუ უწინვე იცოდა, რომ უშვილო იყო და და\სჯერდა
Line of ed.: 17     და ითხოვა სილამაზისათვის, ამგვარად ცოლ-ქმართ აღარ
Line of ed.: 18     შეუძლიათ გაყრა.


Chapter: 162  
Manuscript page: 161r 
Line of ed.: 19   ქ. თავი ასსამოცდაორი


Paragraph: 162.  
Line of ed.: 20        162. ქ. რასაც დროს რომ ნახოს ცოლმან ქმარი მისი ბიჭ\თან
Line of ed.: 21     ურიგოთ მქცეველი, ან პირუტყუთან, და ან თათართან და ურჯუ\ლოსთან,
Line of ed.: 22     და ან იყოს კაცისმკვლელი, __ ამ დანაშაულებზე შეუძლია
Line of ed.: 23     ცოლსა ქრმის გაშვება, სხვა ქრმის შერთვა.

Line of ed.: 24        რისაც ქონების პატრონი იყოს კაცი იმრიგი, წაართვან ნა\ხევარი
Line of ed.: 25     და ცოლსა მისსა მისცენ: და ქონების ათისთავი მოსამარ\თლისა
Line of ed.: 26     არის. და თუ დედაკაცი სჯერიყოს და არ გაეყაროს, თვითან
Line of ed.: 27     იცის.


Chapter: 163  
Line of ed.: 28   ქ. თავი ასსამოცდასამი


Paragraph: 163.  
Line of ed.: 29        163. ქ. ცოლ ქმარი ვინგინდავინ სიმძულვარით, გაყრილიყუ\ნენ
Line of ed.: 30     და ცოლმან შეირთოს ქმარი, და მოუკუდეს, და წინაპირველი
Line of ed.: 31     რომ გაუშვა ქმარი, და თუ მას კაცსა ცოლი არ შეერთოს, __ ისივ
Line of ed.: 32     უნდა შეირთოს ღ̃თის გულისათვის. კურთხევა მეორედ აღარ
Line of ed.: 33     მი/იღების.

Line of ed.: 34        არათუ ძალად, ნებით უნდა მოუჴდეს.


Chapter: 164  
Page of ed.: 283  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ასსამოცდაოთხი


Paragraph: 164.  
Line of ed.: 2        164. ქ. რასაც დროს წავიდეს კაცი გზასა და დაგვიანდეს,
Line of ed.: 3     ცოლმან მისმან უნდა მოითმინოს: თუ მართლად, თუ ტყუილად სიკუ\დილი
Line of ed.: 4     უთხრან, შვიდ წლამდინ ქმარი არ უნდა შეირთოს.

Line of ed.: 5        და თუ, ვინ იცის, შვიდს წელიწადს უკან ქმარი მოუიდეს, და
Line of ed.: 6     შვიდს წლამდი მას დედაკაცს ქმარი შეერთოს, და შვიდ წლამდინ
Line of ed.: 7     ციცხალი მოუიდეს წინაპირველი ქმარი, შეუძლია, თავისი ცოლი,
Line of ed.: 8     ვისაც უნდა ყუანდეს, Manuscript page: 161v  მასვე პირველს ქმარს უნდა დარჩეს.
Line of ed.: 9     და აღარ მიიდვა მეორედ გუირგუინის კურთხევა.

Line of ed.: 10        და თუ მას დედაკაცსა უკანას ქმართან შვილები მისცემოდეს
Line of ed.: 11     და უთხრას პირველსა ქმარსა, დაეჴსენო, შვილი ყავსო და აღარ
Line of ed.: 12     ვარგა გამორთმევაო, გამორთმევაცა და გაშვებაც ორივ პირველის
Line of ed.: 13     ქრმის ჴელთ არის, შეუძლია.

Line of ed.: 14        და თე შვიდს წელიწადს უკან, ვინ იცის, სიკუდილის ამბავი
Line of ed.: 15     მოუიდეს ტყუილი და გაიმჟღავნოს, და მასუკან ქმარი შეირთოს,
Line of ed.: 16     მერმე პირველი ქმარი ისევ ცოცხალი მოუიდეს, თვითან აღარ
Line of ed.: 17     შეუძლია თლად გამორთმევა, რადგან შვიდს წელიწადს გაუვლია.
Line of ed.: 18     და ასრე უნდა დედაკაცს ჰკითხონ: თუ პირველის ქრმისა ირჩია,
Line of ed.: 19     მას უნდა დარჩეს. და რომელსაც დარჩეს ამ წესით, მასზედ გვირ\გვინის
Line of ed.: 20     კურთხევა არ მიიღების.

Line of ed.: 21        და თუ წავიდა კაცი შორს ქვეყანას და იქ ცოლი შეირთოს,
Line of ed.: 22     და ამბავი მოუიდეს ცოლსა, შვიდ წლამდინ უნდა იყოს სახლსა
Line of ed.: 23     მისსა და მოუცადოს. და თუ შვიდ წლამდინ მოვიდეს, ისრევ უნდა
Line of ed.: 24     უცოლოს და კიდეც უნდა მოინანოს.

Line of ed.: 25        თუ გავიდეს შვიდი წელიწადი და აღარ მოვიდეს, მასუკან,
Line of ed.: 26     თუ ცოლს უნდოდეს, სხვა ქმარი შეირთოს. და შვიდს წელიწადს უკან
Line of ed.: 27     რომ კიდეც მოვიდეს, აღარ აქუს, ცოლს მასთან, ჴელი. ერთი სა\კანონოც
Line of ed.: 28     უნდა გარდიჴადოს, რომ გვირგვინის ცოლი დაეგდო
Line of ed.: 29     სახლსა მისსა და სხვას ქუეყანას სხვა შეერთო.


Chapter: 165  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ასსამოცდახუთი


Paragraph: 165.  
Line of ed.: 31        165. ქ. თუ ქმარი ცოლსა მისსა აგინებდეს და ავად ეპყრო\ბოდეს
Line of ed.: 32     დღე ყოველ დაუწ\\ყნარებლად Manuscript page: 162r  უწყრებოდეს, თუ
Line of ed.: 33     ცოლი მისი ნაქურივალი იყოს და გერები მოყოლოდეს, და\გერების
Line of ed.: 34     გულისათვინ ისრე ეპყრობოდეს, თუ თხოვნაში მას
Page of ed.: 284   Line of ed.: 1     კაცს პირობა დაედვას მომეცითო და ობლებსაც მე შევინახაო
Line of ed.: 2     და დავზდიო, __ რადგან პირობა დაუც, პასუხი არა აქუს, უნდა შე\ინახოს,
Line of ed.: 3     დასთმოს და ნუღ არცარას ურიგოს ცოლსა თავისსა ჰკადრებს.

Line of ed.: 4        და თუ შენახვის პირობა არ დაუც, გააბრუნონ ცოლის მა\მის
Line of ed.: 5     ნათესავთა მათკენ.

Line of ed.: 6        და თუ ქმარმან უშიშრობითა და ურიგობით დაჰკრას ცოლსა
Line of ed.: 7     თვისსა რაგინდარა და მოსტეხოს რამე და ანუ თვალი მოსთხა\როს,
Line of ed.: 8     ანუ კბილები ჩააყრევინოს, წაართვან მას კაცსა ორი ათასი
Line of ed.: 9     ვერცხლი ჯარიმა.

Line of ed.: 10        და თუ ამხანაგმა ამხანაგს ანუ მოსტეხოს ჴელი, ანუ მო\სთხაროს
Line of ed.: 11     თვალი და ანუ ჩააყრევინოს კბილები, ანუ მოსტეხოს
Line of ed.: 12     ფეჴი, ათასი დრამი ვერცხლი წაართვან და მისცეს მას ასოწამ\დარსა,
Line of ed.: 13     ეს ოთხი ასო კაცისა ერთად არის ჩაგდებული.

Line of ed.: 14        თუ კაცმან თავისი ამხანაგი კაცი თავის ნებით და ნდომით
Line of ed.: 15     მოკლას, ფასი კაცისა ოთხი ათასი ვერცხლია დრამი.

Line of ed.: 16        და თუ კიდევ კაცმან ცოლსა მისსა ან მოსთხაროს თვალი,
Line of ed.: 17     ანუ მოსტეხოს ჴელი, გინა ფეჴი, ანუ ჩააყრევინოს კბილები, ორი
Line of ed.: 18     ათასი დრამი ვერცხლი წაართვან ჯარიმად, და ცოლსა მისსა და\აყენოს
Line of ed.: 19     აქიმი და აწამლებინოს.

Line of ed.: 20        ასრე ნუ დაიჭერს, როგორც ბოზი, თუ ერთად დგომა უნდათ,
Line of ed.: 21     ვერ გაიყრებიან. და კაცმან უნდა პირობა დაუდვას, რომ კიდევ
Line of ed.: 22     ურიგოდ აღარ მიუპყრას.

Line of ed.: 23        და თუ უშიშრად იყოს და Manuscript page: 162v  ამრიგად და არასი რცხვე\ნოდეს,
Line of ed.: 24     გაიყარნონ, ამისთვის რომ სიკუდილი არ მოჴდეს და ცოდვა
Line of ed.: 25     დიდი არ მოიწიოს. ქრისტემა ღ̃თნ უბძანა ისრაელთა: "მოსემ
Line of ed.: 26     თქვენ ის მოგცათ დასტური გაშვებისაო, და სხვისა არა"; თქუეს
Line of ed.: 27     მოქადაგეთა, უფალმან მარტო ბოზისათვის ბძანა გაშვება, არათუ
Line of ed.: 28     სხვა გზითა, მაგრამე გულანჩხლობითა და გულქვაობით ბევრი ავი
Line of ed.: 29     საქმე და სიკუდილი მოჴდება და ამისთვინ იქნების გაყრა, რომე
Line of ed.: 30     სიკუდილი ერთმანერთისა არ მოჴდეს. და ქრისტემ ისი ბძანა.

Line of ed.: 31        და საქონლის გაყოფა და გატანა, როგორც რომ ცხრა თავში
Line of ed.: 32     სწერია ისრე ქნან.


Chapter: 166  
Line of ed.: 33   ქ. თავი ასსამოცდაექუსი


Paragraph: 166.  
Line of ed.: 34        166. ქ. თუ კაცმან ვინც ცოლი მისი დაუნაშავებლად გაუშ\ვას
Line of ed.: 35     უცოდინარობით, ცოლმან დასთმოს შვიდ წლამდინ. და ის
Page of ed.: 285   Line of ed.: 1     კაცი ბევრჯელ უნდა დატუქსონ და დაარიგონ მოსამართლეთა
Line of ed.: 2     და ცოლის მისის ნათისავთა.

Line of ed.: 3        თუ არვისი არ გაიგონოს და არ შეირცხვინოს, მასუკან ქმარი
Line of ed.: 4     და ცოლი ორივ ერთად წააყენონ და ალააარაკონ, და გაშვება
Line of ed.: 5     და გაუშვებლობა მართლა შეიტყონ.

Line of ed.: 6        რადგან მართლად მოინდომოს ქმარმან გაყრა და გაიყარნონ,
Line of ed.: 7     კაცმან ვეღარ შეირთოს ცოლი, სანამდი ის გაშვებული ცოლი
Line of ed.: 8     ცოცხალი იყოს. და ცოლმან მისმან კი შეირთოს ქმარი და საკა\ნონოც
Line of ed.: 9     მან, გამშვებმა კაცმან გარდიჴადოს.


Chapter: 167  
Line of ed.: 10   ქ. თავი ასსამოცდაშვიდი


Paragraph: 167.  
Line of ed.: 11        167. ქ. ცოლ-ქმართა შუა რომლისამე მოჴდეს რჯულის დაგ.\დება
Line of ed.: 12     და ან რისაც შეჭი\\რვებისათვის, Manuscript page: 163r  და ან ჯარიმის შე\ვარდნისათვის,
Line of ed.: 13     თუ ქმარმა ქნა, ცოლი მისი ნუ დადგება მასთანა
Line of ed.: 14     და მანცა მისის საქმითა და წახედულობით რჯული არ დააგდოს.

Line of ed.: 15        და თუ ცოლმან ქნას, ქმარი მისი ნუ დადგება მასთანა, რომე
Line of ed.: 16     მანცა მისის საქმით და წახედულობით რჯული არ დააგდოს.

Line of ed.: 17        თუ მონანებაში ჩავარდეს და თქუას, წამამყევ, წავიდეთო
Line of ed.: 18     სხვას ქუ̂ეყანას, ისევ ჩემსავ რჯულს ვიწამებო, ონდა გაჰყუეს ცოლი
Line of ed.: 19     ქმარსა და ქმარი ცოლსა ქრისტეს მეუფის გულისათვის.


Chapter: 168  
Line of ed.: 20   ქ. თავი ასსამოცდარვა


Paragraph: 168.  
Line of ed.: 21        168. ქ. თუ კაცმან ვინცა თავის ცოლის ჯავრით გმო ქრისტე,
Line of ed.: 22     დედაკაცი შეიქნა იმ ცოდვის მოვალე, __ თუ იმისის საქმით მამჴდარა
Line of ed.: 23     დანაშაული, მას დედაკაცს ჰქონია. და თუ კაცმან საქმითვე და
Line of ed.: 24     ნებით გმო, მან უნდა გასცეს პასუხი ღ̃თსა.

Line of ed.: 25        და თუ ცოლსა ქონია და არ მოინანა დანაშაული, და ქმარიც
Line of ed.: 26     ვეღარ მიიყუანონ რჯულზე და ისრე დარჩა, იმისი სისხლი მას
Line of ed.: 27     დედაკაცს ეთხოება, [და] მონანება და სამართალი მათი უფლისა
Line of ed.: 28     იყოს.

Line of ed.: 29        იმგვარად, თუ ცოლმან ვისამან ქნას ქრმის ჯავრით სსაქმე
Line of ed.: 30     ასეთი, რომე გმოს ქრისტე, ისიც ისრე იქნას.

Line of ed.: 31        და თუ თავისით წავიდეს კაცი თუ დედაკაცი, ჩაირჩოს
Line of ed.: 32     თავი წყალში ან გარდავარდეს კლდესა, და ან საბლით ჩამოირჩოს
Line of ed.: 33     თავი, რომლითაც საბაბით დაკარგული შეიქნას, მისი სისხლის\მზღველი
Line of ed.: 34     ის არის და მერმე ცოლქრმობა აღარ იქნების.
Page of ed.: 286  


Chapter: 169  
Manuscript page: 163v 
Line of ed.: 1   ქ. თავი ასსამოცდაცხრა


Paragraph: 169.  
Line of ed.: 2        169. ქ. თუ კაცმან ვინცა თავისი ცოლი მოკლას ბოზობისათვის,
Line of ed.: 3     მისის სისხლის მზღველი იყოს სამართალში, ამიტომ [რომე] ღ̃თნ
Line of ed.: 4     ბოზობისათვის გაშვება ბძანა, არა თუ სიკუდილი.

Line of ed.: 5        და თუ დედაკაცმან თავისი ქმარი მოკლას სასიკუდინე წამ\ლითა
Line of ed.: 6     ანუ სხვათ რითაც საქმით, იმრიგათ სამართლით აქაც გარ\დააჴდევინონ
Line of ed.: 7     და საიქიოსაც გარდაჴდეს.


Chapter: 170  
Line of ed.: 8   ქ. თავი ასსამოცდაათი


Paragraph: 170.  
Line of ed.: 9        170. ქ. თუ თავადთა ანუ სხვათ შეამცნიონ ჴელმწიფის სახ\ლის
Line of ed.: 10     ორგულობა რაც, მქნელმან გასცეს თავისის დანაშავების პა\სუხი
Line of ed.: 11     დამას გარდაჴდეს და შვილთან და ძმასთან ჴელი ნუ აქუთ __
Line of ed.: 12     ყუელა თავისის დანაშაულზე განიკითხვის და მოკუდების.

Line of ed.: 13        და მისი შვილი მის დანაშაულისათვის არ უნდა დაჩაგრონ და
Line of ed.: 14     საპატრონო მამისა შვილს უნდა მისცენ,

Line of ed.: 15        და თუ ამხანაგათ ჰყუანდეს ან ძმა ან სხვა იმ საქმეში გარე\ული,
Line of ed.: 16     მათაც მასთან გარდააჴდევინონ და დაჰკარგონ.


Chapter: 171  
Line of ed.: 17   ქ. თავი ასსამოცდათერთმეტი


Paragraph: 171.  
Line of ed.: 18        171. ქ. აზატია დამბადებელისაგან კაცთაგანი ბუნება, მაგ\რამ
Line of ed.: 19     პატრონყმობა ამისა ნდომებითა იქმნა მიწისა და წყლისა. და
Line of ed.: 20     ვისაც არა აქუს მიწა და წყალი, ის კაცი აზატია, სადაც უნდა
Line of ed.: 21     წავიდეს, არ არის სამართალი ჴელმწიფეთაგან და თავადთაგან ძა\ლად
Line of ed.: 22     დაჭერა და დაყენება ერთ ადგილს, გინდა და არა იქ იყაო.


Chapter: 172  
Manuscript page: 164r 
Line of ed.: 23   ქ. თავი ასსამოცდათორმეტი


Paragraph: 172.  
Line of ed.: 24        172. ქ. სიკუდილი თუ მოჴდეს ყმაწვილთა შუა, თუ მომკუ\ლელი
Line of ed.: 25     და მოკლული თორმეტის წლისა იყოს, სისხლი გამთავებით
Line of ed.: 26     უნდა ჰკითხონ. და თუ თერთმეტისა იყოს ან ათისა, ნახევარი
Line of ed.: 27     სისხლი დაედების. და თუ ათის წლისაგან ნაკლები იყოს, მესამედი
Line of ed.: 28     სისხლი დაედების.

Line of ed.: 29        მაგრამ ესეც არის: ცოდვა და მადლი თხუთმეტის წლისას
Line of ed.: 30     უნდა ეკითხოს და ჩვენ ამისთვის დავადევით თორმეტის წლისას
Line of ed.: 31     და ანუ მის უმცროსსა, რომე შიში იქონიონ.


Chapter: 173  
Page of ed.: 287  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ასსამოცდაცამეტი


Paragraph: 173.  
Line of ed.: 2        173. ქ. რას დროს ყმაწვილთა თამაშობაში ერთმანერთი და\აშაონ,
Line of ed.: 3     თუ საქმის მოჴდომით, თუ ჯავრითა მოსტეხოს რამე, მარ\თებს
Line of ed.: 4     მას შემამკურელსა საექიმო, მან მისცეს და გაამთელებინოს.

Line of ed.: 5        და თუ გაუმთელებელი დარჩეს და დაშავდეს, რაც რომ ასო
Line of ed.: 6     დაუშაოს, მისი ფასი მისცეს. და თუ მოკუდეს, სისხლი მისცეს.


Chapter: 174  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ასსამოცდათოთხმეტი


Paragraph: 174.  
Line of ed.: 8        174. ქ. წყალში ცურვაში თუ ყმაწვილთა ერთმანერთი დაარ\ჩონ,
Line of ed.: 9     თუ კაის გულით და თამაშობით მოჴდა, რომე ერთმანერთის
Line of ed.: 10     ჯავრი არა ქონდათ, უნებურად და უნდომლად დაარჩონ, ნახევარი
Line of ed.: 11     სისხლი მისცენ. და თუ მტერობით და ჯავრით დაარჩონ, მთელი
Line of ed.: 12     სისხლი მისცენ. და წამყუანი უნდა ნახონ, რა დროთ ყმაწვილი
Line of ed.: 13     არის.


Chapter: 175  
Manuscript page: 164v 
Line of ed.: 14   ქ. თავი ასსამოცდათხუთხმეტი


Paragraph: 175.  
Line of ed.: 15        175. ქ. თუ ყმაწვილთა ნაძლევი დასდვან ერთმანერთთან:
Line of ed.: 16     იქიდამ იქამდინ უსვენებელი გაირბინოო ან ამ კედლიდამ იქამდინ
Line of ed.: 17     გარდახტეო, ან ამ ხეზე გადიო, ან ცხენი გაარბევინოს, ან ლოდს
Line of ed.: 18     ააზიდვინოს, მოჴდეს რომ ნაძლევში ან დაშავდეს და ან მოკუდეს,
Line of ed.: 19     გასინჯონ, რომელმანც რომ ნაძლევი დაუდვა, დღით რომელი
Line of ed.: 20     უფროა, და ნახევარი ჯარიმა მისცეს.

Line of ed.: 21        და თუ ვინც დაშავდა, ის უფროსია, ვინც ნაძლევი დაუდვა,
Line of ed.: 22     იმისგან, აბა, ნახევრის ნახევარი ჯარიმა მისცენ. და თუ შესული\ყუნენ
Line of ed.: 23     კაცობაში, მათაც ასრე.


Chapter: 176  
Line of ed.: 24   ქ. თავი ასსამოცდათექუსმეტი


Paragraph: 176.  
Line of ed.: 25        176. ქ. ჩვეული არიან ზოგნი ვაჟკაცნი ნაძლევით ერთმა\ნეთს
Line of ed.: 26     რასაც ააწევინებენ ანუ მძიმეს რასაც აჰკიდებენ. თუ ნაძ\ლევის
Line of ed.: 27     დამდებმა თქუას, მე ამიღიაო და ვინძლი შენც აიღოო,
Line of ed.: 28     დაატყუონ და დაადვან ნაძლევი, მასუკან ასწიოს და დაშავდეს
Line of ed.: 29     ნაძლევში მოსული, რაც რომ დაუშავდეს ან დაშავებით და ან
Line of ed.: 30     სიკუდილით, ნახევარი სისხლი უნდა მისცეს, რისთვინ რაც გაჩე\ნილია,
Line of ed.: 31     ამიტომ რომე ენით დატყუვდა.

Line of ed.: 32        თუ ქუისა თუ რისაც ამწევი ნაძლევის დამდებისაგან უფრო
Line of ed.: 33     [სი] იყოს [და] სიკუდილის შორი იყოს, __ და სიკუდილს გარდა სა\ექიმოს
Page of ed.: 288   Line of ed.: 1     მეტს ნურას მისცემს, რაგინდარა დაუშავდეს, ამიტომ რომე
Line of ed.: 2     სიტყუით უმცროსისაგან რატომ დატყუვდა.


Chapter: 177  
Manuscript page: 165r 
Line of ed.: 3   ქ. თავი ასსამოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 177.  
Line of ed.: 4        177. ქ. კაცთა ვინც ღვინის სმაში ერთმანეთსა უშუღლონ,
Line of ed.: 5     მოჴდეს რომ მოსტეხოს ჴელი ან სხვა რამ ასო დაუშაოს, უნდა
Line of ed.: 6     შემამკურელმან აქიმი დააყენოს და გაამთელებინოს. და რასაც
Line of ed.: 7     ხანს ის კაკი თავის საქმეს მოსცდეს, მისი საქმე გასინჯონ:
Line of ed.: 8     რასაც მამცდარა, ისიც უნდა მისცეს.

Line of ed.: 9        და თუ მოკლას ერთმანეთი, მთელი სისხლი უნდა მისცეს. და
Line of ed.: 10     იქ დამხუდომთა ამხანაგთა ჯარიმა გარდიჴადონ თავათვის
Line of ed.: 11     შეძლე/ბითა.

Line of ed.: 12        და თუ თვალი მოსთხარონ და ან კბილები ჩააყრევი-ნონ, ან
Line of ed.: 13     ჴელი და ფეჴი მოსტეხონ და დაუშავდეს, ათასი დრამი ვერცხლი
Line of ed.: 14     ფასი მისცეს.


Chapter: 178  
Line of ed.: 15   ქ. თავი ასსამოცდათურამეტი


Paragraph: 178.  
Line of ed.: 16        178. ქ. რას დროს რომ ბოზობა ქნას დედაკაცმან და ქმარი
Line of ed.: 17     ჰყუანდეს, და ნება დედაკაცისა იყოს, კაცმან უპირისწყლობით
Line of ed.: 18     ქნას, ორნივ სიკუდილის ღირსნი არიან. და სხვათა მოსამართლეს\თან
Line of ed.: 19     რომ წავიდნენ, მოსჭრან ჴელი მქნელსა და სასირცხო.

Line of ed.: 20        და ბიჭთან და პირუტყუთან ურიგოდ მქცეველისა, თუ მოსა\მართლეს
Line of ed.: 21     მოჴსენდეს, ჯარიმით უნდა მორჩნენ, არათუ დარიგებით
Line of ed.: 22     და დაშინებით.

Line of ed.: 23        თუ ურჯულომ კაცმან გააწბილოს ქრისტიანი დედაკაცი,
Line of ed.: 24     გაშორდეს, მას კაცს, ყოველი მიზეზი, მოსჭრან სასირცხო და დედა\კაცსა
Line of ed.: 25     __ ცხვირი.

Line of ed.: 26        და თუ ქრისტიანმა კაცმა ქურივი დედაკაცი მოატყუოს და
Line of ed.: 27     გააწბილოს, უნდა შეირთოს ცოლად, თუ სხვა ცოლი არა ყუანდეს.

Line of ed.: 28        თუ სხვა Manuscript page: 165v  ყუანდეს, მას დედაკაცს საუპატიო მისცეს და,
Line of ed.: 29     როგორც შეეძლოს, ჯარიმაც გარდიჴადოს.

Line of ed.: 30        და თუ დედაკაცი დიდსახლი იყოს, მასაც მასთან ნამეტნავი
Line of ed.: 31     ჯარიმა გარდაადვევინონ.


Chapter: 179  
Line of ed.: 32   ქ. თავი ასსამოცდაცხრამეტი


Paragraph: 179.  
Line of ed.: 33        179. ქ. ქალწული ქალი რომ იყოს ვინგინდავინ გათხოვილი, და
Line of ed.: 34     ვინც ის ქალწული ქალი ძალად დაიჭიროს და გააწბილოს, რო\გორც
Line of ed.: 35     რომ ნაქორწილევის სამართალია, ის უნდა უყონ.

Page of ed.: 289  
Line of ed.: 1        და თუ არ იყოს გათხოვილი ის ქალი, მას ცოლად შერთონ [და]
Line of ed.: 2     არას გზით არ გაეშვებინება; და ასი დრამი ვერცხლი ქალის მა\მისათვის
Line of ed.: 3     მიაცემინონ, და ასი დრამი ვერცხლი სხვა წაართვან ჯა\რიმა.
Line of ed.: 4     და თუ არ ინდომოს და შორ ეჭიროს ცოლობა იმ ქალისა,
Line of ed.: 5     თავისის დანაშაულისა მას კაცს მართებულად გარდაჴდეს.


Chapter: 180  
Line of ed.: 6   ქ. თავი ასოთხმოცი


Paragraph: 180.  
Line of ed.: 7        180. ქ. ვინგინდავინ ქორწილს უკან შეიძულოს ცოლი თვისი,
Line of ed.: 8     ტყუილად სძრახოს ამაზე, არ იყო ქანწულიო, მისცენ მანდილო\სანთა
Line of ed.: 9     შესატყობლად-გასასინჯავად.

Line of ed.: 10        თუ გამტყუნდეს ქმარი მის ქალისა, სცენ უწყალოდ, დაარი\გონ
Line of ed.: 11     და წაართვან ასი დრამი ჯარიმა; და ცოლი ისევ უნდა მისცენ
Line of ed.: 12     ჴელში, და იყოლიოს ცოლად მართებულად.

Line of ed.: 13        და თუ გამტყუნდეს ქალი, რომ მართლა არ ყოფილიყოს,
Line of ed.: 14     სიკუდილის ღირსი არის რიგით, და ქმარსაც შეუძლია გაშვება. და
Line of ed.: 15     თუ თავიანთის ნებით დასჯერდენ ერთმანეთსა, იყუნენ გაუყრელნი.

Line of ed.: 16        და თუ მართა\\ლს Manuscript page: 166r  დანაშაულზე გაიყარონ, ქმარმა მისმა შე\ირთოს
Line of ed.: 17     ცოლი სხვა და ქალმანცა შეირთოს ქმარი სხვა, __ არათუ
Line of ed.: 18     რიგით ქნეს, არამედ ბოზობისათვის.

Line of ed.: 19        და თუ ტყუილად სძრახევდეს და არ დასწყნარდეს მისის
Line of ed.: 20     ძრახვისაგან, ჯარიმა დაადვან, როგორც რომ სწერია კაცთა და
Line of ed.: 21     დედაკაცთა სამართალი.


Chapter: 181  
Line of ed.: 22   ქ. თავი ასოთხმოცდაერთი


Paragraph: 181.  
Line of ed.: 23        181. ქ. ყოველს ქუეყანას, ქალაქსა და სოფელსა, სადაც ოქ\როს
Line of ed.: 24     ქანი გამოჩნდეს, მისი გამოსავალი ჴელმწიფისა არის, და სა\დაც
Line of ed.: 25     ვერცხლი გამოჩნდეს, დედოფლისა არის.

Line of ed.: 26        თუ სათავადოში გამოჩნდეს აგრევე, ოქრო ჴელმწიფისა არის
Line of ed.: 27     და ვერცხლი __ დედოფლისა. და თუ ნება იყოს ჴელმწიფისა, მას
Line of ed.: 28     თავადსაც ერთი რამ წილი დაუდვას, და თუ არადა, ბძანება ჴელ\მწიფისა
Line of ed.: 29     გათავდეს.

Line of ed.: 30        სპილენძი, კალა და რკინა, და სხვა ამისთანა რაგინდარა თა\ვადისა
Line of ed.: 31     არის; და დიდის წყალობით და პატივცემით ჴელმწიფისა\გან
Line of ed.: 32     მათ თავადთაც მართებთ მადრიელობა დიდად.

Line of ed.: 33        იმგვარად მარილი, შაბი და ბორაკი, ნავთი, კუპრი კიდევ
Line of ed.: 34     თავადისა არის და თვალმარგალიტი ჴელმწიფისა არის.

Line of ed.: 35        და გოგირდი, საკმელი, გუნდა, ჯაოზი, __ ამგვარი რაგინდარა
Line of ed.: 36     გაავაჭრონ და იათისთაონ, ისარგებლონ. და ყოველი საყოფი რომ
Line of ed.: 37     იპოვნონ მთაში, რომლისაც სოფლის მთა და სანთი იყოს, იმ სოფ\ლის
Page of ed.: 290   Line of ed.: 1     გლეხისა არის. და ვინც უშველოს კრეფა უცხომ კაცმა, მას
Line of ed.: 2     ათისთავი მისცენ მათის ნებითა.

Line of ed.: 3        ხისა, შეშისა, თივისა და საძოვრისა, სათიბისა, მი\\წისა Manuscript page: 166v 
Line of ed.: 4     ათისთავი ადგილთა პატრონისა არის. და წყალი, სიდამაც გამოდის,
Line of ed.: 5     იმას ქვეით იმ ალაგის პატრონისა აღარ არის, სადაც გაივლის
Line of ed.: 6     და მივა, იმათი არის.

Line of ed.: 7        მას ქუეით ვინც თავის ალაგის სამძღურამდინ ინადირებს,
Line of ed.: 8     მისი არის. თუ სხვის ალაგს ინადიროს, ჩვიდმეტიდამ ერთი ადგი\ლის
Line of ed.: 9     პატრონისა არის. და თუ ვინმე მთაში ინადიროს, ათისთავი
Line of ed.: 10     იმ მთის პატრონისა მამასახლისისა არის.

Line of ed.: 11        იმგვარად ზღვათა მონადირეთა ქნან.


Chapter: 182  
Line of ed.: 12   ქ. თავი ასოთხმოცდაორი


Paragraph: 182.  
Line of ed.: 13        182. ქ. ვინგინდავინ აშენებდეს სახლსა ანუ ჴნევდეს საჴნავსა,
Line of ed.: 14     ანუ სთხრიდეს ორმოსა და იპოვნოს ქუევრით და ანუ სხვით რითმე
Line of ed.: 15     ჭურჭლითა განძი ძველითგან შენახული, ჴელმწიფისა არის სამართ\ლითა,
Line of ed.: 16     და ათისთავი მპოვნელისა არის, რომე ადგილი მის კაცისა
Line of ed.: 17     არა იყოს, სადაც რომ უპოვნია.

Line of ed.: 18        და თუ თავისი სახლი იყოს ანუ მიწა, ანუ ვენაჴი და იქ
Line of ed.: 19     იპოვნოს, ხუთიდამ ერთი მისცენ მპოვნელს. თუ იმავ თავის ად\გილში
Line of ed.: 20     ძველიდგან მისის პაპისა და მამის შენახული იყოს, და ანუ
Line of ed.: 21     მისის ნათესავისა, და მახსოვარი მოწმად ჩნდეს, სრულ იმ მპოვნე\ლის
Line of ed.: 22     კაცისა არის, რომელმანც რომ იპოვნა თავის მამულში, და
Line of ed.: 23     ათისთავი ჴელმწიფეს მიართვან.

Line of ed.: 24        და თუ მოჯამაგირემ და მუშამ იპოვნოს, მას ათისთავი
Line of ed.: 25     არ ერგების, წილი რამ უნდა მისცენ.


Chapter: 183  
Line of ed.: 26   ქ. თავი ასოთხმოცდასამი


Paragraph: 183.  
Line of ed.: 27        183. ქ. თუ წაიკიდნონ კაცნი ორნი, ერთი წვერიანი და
Line of ed.: 28     ერთი უწვერული, პირშ\\იშველი, Manuscript page: 167r  და მან პირშიშველმან სტა\ცოს
Line of ed.: 29     წევრიანს კაცს ჴელი და დააგლიჯოს წვერი, ამისი სამართალი
Line of ed.: 30     იქნას ასე, რომ მოიყვანონ ის პირშიშველი, დააწვინონ და მოსჭრან
Line of ed.: 31     ქოჩორი ორჯელ, დაჰკრან ორჯელვე შვიდ-შვიდი ჯოხი ზურგსა.

Line of ed.: 32        და თუ დანაშაული უფროს კაცს ჰქონდეს, ერთხელ მოსჭრან
Line of ed.: 33     ქოჩორი და ერთხელ ჰკრან, შვიდი, მას პირშიშველსა.


Chapter: 184  
Page of ed.: 291  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ასოთხმოცდაოთხი


Paragraph: 184.  
Line of ed.: 2        184. ქ. ვინცავინ ორმო მოჴადოს პურისა თავისა, და ან
Line of ed.: 3     სხვისა, და მაშიგ სწრაფად ვინცავინ ჩასვას აღმოსაღებად პურისა
Line of ed.: 4     და მოჴდეს, რომე კაცი შიგ მოკუდეს, მართებს ჩამშვებსა, რომე
Line of ed.: 5     სისხლი მისცეს.

Line of ed.: 6        და თუ არ მოკუდეს და ავად გახდეს, საექიმო უნდა მისცეს.
Line of ed.: 7     და რასაც ხანს დასცდეს მისის საქმით, გასინჯვით დაცდენისა,
Line of ed.: 8     რაც წესი იყოს, მისცეს. მაგრამ მართებს დაცლევინება, სანამდინ
Line of ed.: 9     ორმოს ავი სული განქარდებოდეს.

Line of ed.: 10        და თუ ფასით დაჭერილი იყოს და ესეც უთხრას მან ჩამ\შვებმან
Line of ed.: 11     კაცმან, ჯერ ნუ ჩახვალო, სული ამოვიდესო, და მან, ფა\სით
Line of ed.: 12     დაჭერილმან კაცმან, არ დაუჯეროს, ჩაიწიოს და ჩავიდეს, ცოდ\ვა
Line of ed.: 13     და ბრალი მისი მისავ კისერს იყოს __ ჩამშვებს ვეღარას შეუვლენ.


Chapter: 185  
Line of ed.: 14   ქ. თავი ასოთხმოცდახუთი


Paragraph: 185.  
Line of ed.: 15        185. ქ. თავადთა და ანუ სხვათა ნამეტნავად გასარჯონ
Line of ed.: 16     გლეხნი და მოხდეს, რომ სარჯელში მოკუდეს სისხლი უნდა გამო\ართვან
Line of ed.: 17     და მისცენ შვილსა მისსა. და თუ შვილი არა ყუანდეს,
Line of ed.: 18     ნათესავსა მისცენ.

Line of ed.: 19        თუ ჴელი მოიტეხონ ანუ ფეჴი, ანუ თვალი Manuscript page: 167v  წაიჴ\დინონ,
Line of ed.: 20     ან კბილები ჩაიყრევინონ, მისი ფასი გამოართვან. და
Line of ed.: 21     თუ საექიმოდ შეიქნას, ექიმი უნდა დააყენონ და აწამლებინონ. და
Line of ed.: 22     რასაც დასცდეს, მისი ფასიც უნდა მისცენ.


Chapter: 186  
Line of ed.: 23   ქ. თავი ასოთხმოცდაექუსი


Paragraph: 186.  
Line of ed.: 24        186. ქ. გაარიგეს მოციქულთა და დაამტკიცეს, თუ ვინმე
Line of ed.: 25     კაცმან, უშიშრობით და უპირისწყლობით, არ იყოს მონათლული
Line of ed.: 26     და ნაკურთხი მღდლად, და ხუცობა ქნას თავისთავად, ტყუებით, რაც
Line of ed.: 27     მღდლის რიგი იყოს, ყუელას გარდიჴდიდეს.

Line of ed.: 28        და გინა იყოს ნაკურთხი, და იყოს იგი ცრუ და ავისმოქმედი, მი\მფერებელი,
Line of ed.: 29     და ფერობით ასეთი საქმე ქნას, რომე რიგში არ იყოს
Line of ed.: 30     და არც მღდლისაგან მართებული, ამისთანაებისას მისცემს მოცი\ქულთა
Line of ed.: 31     კანონი დამტკიცებული ბძანებას ებისკოპოზთა და მოქადა\გეთა,
Line of ed.: 32     რომე მართებულად გარდააჴდევინონ და ბოროტის ჩვეულობა
Line of ed.: 33     დაათმობინონ, __ რაც რომ ერისგანთა საქნელია, მღდელს არ მართებს.

Line of ed.: 34        კაცი თუ დედაკაცი ზედმდგომი იყოს საყდრის საქონლისა
Line of ed.: 35     და თავისთავად დაუწყოს ჭამა, ამათთანას უნდა გაუწყრეს ების\კოპოზი
Page of ed.: 292   Line of ed.: 1     და გააშოროს იმ საქონელსა, და დაათმობინოს იმგვარი
Line of ed.: 2     ავი ჩვეულობა.

Line of ed.: 3        და უბძანოს ებისკოპოზმა მღდლებსა კრებულსა მისსა არა
Line of ed.: 4     მთურალობა, ურიგოდ არა სმა, არა ჭამა, არ-მწყრალობა, არ-ავ\გულობა,
Line of ed.: 5     არ ურიგოდ საქმის მოქმედება. გაუგონონ ბძანება და
Line of ed.: 6     სიწმინდით იყუნენ რიგზედა. და თუ არ დადგნენ დარიგებულს რიგზე
Line of ed.: 7     ქრისტესაზე, მას უკან მართებს ებისკოპოზს იმრიგის მღდლის რი\გიდამ
Line of ed.: 8     ჩამოგდება და რიგის აღება.


Chapter: 187  
Manuscript page: 168r 
Line of ed.: 9   ქ. თავი ასოთხმოცდაშვიდი


Paragraph: 187.  
Line of ed.: 10        187. ქ. გაარიგეს მოციქულთა და დადვეს დამტკიცებით,
Line of ed.: 11     რომე არვინ შეაგინოს მღდელსა და არცავინ გააჯავროს, არცავინ
Line of ed.: 12     ურიგოდ და უპატიურად მიეპყრას. თუ ვინმე შეაგინოს მღდელსა,
Line of ed.: 13     შეიტყოს, რომ ღ̃თისათვის შეუგინებია __ მღდელნი ღ̃თის მოსამსა\ხურენი
Line of ed.: 14     არიან [და არა] კაცისა, და ღ̃თს] უნდა მისცენ ანგარიში და
Line of ed.: 15     პასუხი სულისა თქვენისათვის და სწერია: "უფროსი მრევლსა შენზე
Line of ed.: 16     არ დაიძრახოს"

Line of ed.: 17        და ეს სამართალი წინათაც დავწერეთ ცოტა რამ,
Line of ed.: 18     მაგრამ აქაც კიდევ მოვინდომეთ ახლა მოციქულთა\გან
Line of ed.: 19     კანონის გადიდება, გარისხება მღდელთა მაგინებელთა ამ
Line of ed.: 20     ბძანებაზე, რომ უფალმან უბძანა მოციქულთა: "რომელმან თქუენ
Line of ed.: 21     შემოგაგინოს, ჩემთვის შემოუგინებიაო".


Chapter: 188  
Line of ed.: 22   ქ. თავი ასოთხმოცდარვა


Paragraph: 188.  
Line of ed.: 23        188. ქ. გაარიგეს მოციქულთა და დადვეს დამტკიცებით, თუ
Line of ed.: 24     ვინ რიგისა მღდლობისად და მოსამართლედ შეუძლიათ ქნა სამართ\ლისა.
Line of ed.: 25     და სამართალი თუ გაამრუდონ და გაამსუბუქონ, პირფერო\ბით
Line of ed.: 26     ქნან და მართალი გაამტყუვნონ და მტყუანი გაამართლონ,
Line of ed.: 27     იმათთანა მოსამართლე ჩამოაგდოს ჴელმწიფემა სამართლის გარი\გებიდამ,
Line of ed.: 28     და გაუწყრენ და გალახონ, და გაიშოროს კარისაგან,
Line of ed.: 29     ამიტომ რომ ვერ შეიტყო წერილი ღ̃თაებისაგან, ჴელით რიგი
Line of ed.: 30     რომ მისცა მოსეს: "ნუ გაამრუდებთ სამართალსა და ნუ აიღებთ
Line of ed.: 31     ქრთამსა".

Line of ed.: 32        იმ სამართლისა მოსამართლისათა და კანონისა ბძანებითა
Line of ed.: 33     ვისწავეთ. და საყდროვანთ მოსამარ\\თლენი Manuscript page: 168v  არიან, და ზოგნი
Page of ed.: 293   Line of ed.: 1     ზოგს პატივს დასდებენ სამართალშია. ასეა: ვინც მოვიდეს სა\მართალში,
Line of ed.: 2     თუ თავადი, თუ გლეხი, ორნივ სწორედ უნდა დააყე\ნონ
Line of ed.: 3     და ღ̃თის გზით სამართალი ქნან მათ შუა სწორე.

Line of ed.: 4        და ნუ აიღებენქრთამსა და ნუ გაამრუდებენ სამართალსა ჭეშმა\რიტსა,
Line of ed.: 5     რომე ღ̃თი მაგიერის მთხოვნელია და თავისის რიგის
Line of ed.: 6     გამრუდებისა __ მოსამართლეთაგან. აბა, შეიტყევით ყოველთა.


Chapter: 189  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ასოთხმოცდაცხრა


Paragraph: 189.  
Line of ed.: 8        189. ქ. ეფისკოპოზი რომ ახალს საეფისკოპოზოს ტახტზე
Line of ed.: 9     დაჯდეს ქალაქის წიგნით და სიტყუით, იმათ აჩვენოს, რაც მიჰყუეს
Line of ed.: 10     თავისი და ან რაც საყდრისა იყოს, ისიც წიგნათ მიიბაროს, ამი\ტომ
Line of ed.: 11     რომე, ვინ იცის, როსცა მიიცვალოს, რაც თავისია, მასზედ
Line of ed.: 12     აქუს ჴელი, რომ ვისაც უნდა დააპატრონებს, და საყდრის საქო\ნელთან
Line of ed.: 13     ჴელი არა აქუს. ამიტომ სიკუდილთ უკან საყდროვანთ
Line of ed.: 14     არ აგინონ და საგინებელი საქმე არ დააგდოს.

Line of ed.: 15        და თუ დედაკაცი და ყმაწვილი ან ყმა საყდრის საქონლით
Line of ed.: 16     იყიდოს, დაიჴსნას ურჯულოთაგან საყდრის უზიანოს საქმითა,
Line of ed.: 17     ღ̃თისაგან კარგად ჩამოერთმის და კაცმანც უნდა კარგა
Line of ed.: 18     ჩამო/ართვას.

Line of ed.: 19        და თუ ვინმე ებისკოპოზის ნათესავმა კაცმან საყდრის საქო\ნელი
Line of ed.: 20     წაიღოს ებისკოპოზის სიკუდილს უკან და ებისკოპოზი ავად
Line of ed.: 21     მოიჴსენიონ, რადგან მისის ნათესავის საქმით მოიჴსენება: მომჴსე\ნებელისა
Line of ed.: 22     არ არის ცოდვა, მისის ნათესავისა არის და მათაც
Line of ed.: 23     ასრე გასინჯონ, ერჩიოს წმინდის ეკლესიისათვის Manuscript page: 169r  თავის
Line of ed.: 24     პირით შეეგინებინოს.

Line of ed.: 25        მათის სამართლისა ბძანება აქუს მოსამართლესა, რომე იმგვა\რად
Line of ed.: 26     ავთა კაცთა სამართლით გარდააჴდევინოს.


Chapter: 190  
Line of ed.: 27   ქ. თავი ასოთხმოცდაათი


Paragraph: 190.  
Line of ed.: 28        190. ქ. ბძანება აქუს ებისკოპოზთა და დასტურსაც ასე მი\ვცემთ
Line of ed.: 29     __ საყდრისა საქონელზე და საყდროვანზე შეძლება აქუს და
Line of ed.: 30     ასე უნდა ქნას: ან მღდელი იყოს და ან მთავარდიაკონი კუტი და
Line of ed.: 31     საპყარი, ებრალებოდეს, ყოვლისფერით ჴელს მოუმართევდეს
Line of ed.: 32     მათა.

Line of ed.: 33        თუ უქონლობით შეჭირვებულნი იყუნენ ძმანი, მათაც უნდა
Line of ed.: 34     ჴელი მოუმართოს რითაც გზით იყოს. რიგი ღ̃თისა ბძანებს:
Page of ed.: 294   Line of ed.: 1     "რომელი იყოს საკურთხევლისა მოსამსახურენი, მისგან უნდა სვან
Line of ed.: 2     და ჭამონ", როგორც რომ მსახურნი ჴელმწიფისანი ჴელმწიფისას
Line of ed.: 3     სმენ და სჭამენ.

Line of ed.: 4        და საყდროვანი უფროსნი არიან მსახურთა და უფროც ემ\სახურებიან
Line of ed.: 5     ეკლესიათა და ებისკოპოზთა, და უფრო დიდათაც
Line of ed.: 6     უნდა მიიჩნიოს კაცმან ქრისტიანემან.

Line of ed.: 7        ესეც: არათუ უქონლობით ვინგინდავინ მათში ავი საქმე მო\აჴდინონ
Line of ed.: 8     და უმართებულო ქნან.


Chapter: 191  
Line of ed.: 9   ქ. თავი ასოთხმოცდათერთმეტი


Paragraph: 191.  
Line of ed.: 10        191. ქ. ეფისკოპოზთა და მღდელთა სახლისკაცი და ახლოს
Line of ed.: 11     ნათესავი რომე დიდად შეჭირვებული იყოს და დაჭირებით, და მათ
Line of ed.: 12     თუ თავიანთის, სათავისთაო ქონებით არ შეიბრალონ და მათსა
Line of ed.: 13     შეჭირვებას არა უღონონ რა, იმგვარად Manuscript page: 169v  ჩაიგდების, რო\გორც
Line of ed.: 14     იმის მკულელი.

Line of ed.: 15        და შეიტყონ კანონის სამართალი: მამამ კრებულთა თუ შე\აგინოს
Line of ed.: 16     და რიგიანი კაცი ურიგოდ დაიჭირონ, კაცის მკულელის
Line of ed.: 17     რიგში ჩავარდების. ამისთანას სამართალზედ მრავალნი არიან
Line of ed.: 18     მო/წამე.


Chapter: 192  
Line of ed.: 19   ქ. თავი ასოთხმოცდათორმეტი


Paragraph: 192.  
Line of ed.: 20        192. ქ. თუ ნათესავნი ერთმანერთს წაეკიდნონ და ასეთი შე\მოჰკრას,
Line of ed.: 21     რომე, მოჴდეს, ერთის კურით მოკლას, გარდააყენონ რი\გიდამ
Line of ed.: 22     თავის ცოდვისაგან და თუ ერისგან კაცი იყოს, ისიც ჩამო\აგდონ
Line of ed.: 23     რიგიდამ და სისხლი წაართვან. ეს არის კანონის რიგი და
Line of ed.: 24     ბძანება.

Line of ed.: 25        და თუ არ მოკუდეს და ლოგინათ ჩავარდეს, და მასუკან
Line of ed.: 26     ისრევ კარგა შეიქნას, ნათესაობის გულისათვის ფათერაკად კუ\რისათვის
Line of ed.: 27     ნურას უსაყვედურებენ.


Chapter: 193  
Line of ed.: 28   ქ. თავი ასოთხმოცდაცამეტი


Paragraph: 193.  
Line of ed.: 29        193. ქ. ეფისკოპოზმან ანუ მღდელმან, გინა მთავარდიაკონმან,
Line of ed.: 30     ერთხელ ნაკურთხმა, მასუკან კიდევ ხელახლა კურთხევა მოინდო\მოს,
Line of ed.: 31     კურთხევის მიმღებიცა და ამღებიცა ორივ რიგიდამ
Line of ed.: 32     ჩამო/ვარდეს.

Line of ed.: 33        თუ აჩვენოს, რომე მაკურთხეველი მათი მართლმადიდე\ბელი
Line of ed.: 34     და მართლმორწმუნე არ ყოფილიყოს და ამ გზით მოინდო\მონ,
Line of ed.: 35     მაინც არ უნდა მიიღონ მეორედ კურთხევა.

Page of ed.: 295  
Line of ed.: 1        ამგვარად მონათულა და კურთხევის მიღება არამორწმუნე\თაგან
Line of ed.: 2     და არამეპატრონეთაგან არა ჴამს, რომ იქნას.

Line of ed.: 3        გამოჩენილია ამ სამართლის კანონი: ვინც აკურთხოს Manuscript page: 170r 
Line of ed.: 4     ამათთანა, თავის რიგიდამ ჩამოვარდეს წმინდის კრებისაგან და
Line of ed.: 5     მისის პატრიაქისაგან, და ამღებიცა კურთხევისა, ამიტომ რომ ამ\პარტავანობით
Line of ed.: 6     უქნია.

Line of ed.: 7        და თუ მწვალებლობა უქნია, და რიგი უგმია, და მასუკან მოვა
Line of ed.: 8     მონანებით რჯულსა მისაზე, მაგრამ მიიღების მირონი და კურ\თხევა
Line of ed.: 9     იმრიგზე.


Chapter: 194  
Line of ed.: 10   ქ. თავი ასოთხმოცდათოთხმეტი


Paragraph: 194.  
Line of ed.: 11        194. ქ. თუ მღდელმან და თუ ერისგანმან, მეპატრონემ სა\ყდრისა
Line of ed.: 12     რისაც, მოიპაროს საყდრის სანთელი და ზეთი, გარდა\აყენონ
Line of ed.: 13     იმისთანა კაცი და ერთისათვის ხუთი წაართვან იმავ სა\წყაოთი,
Line of ed.: 14     რითაც წაუღია.

Line of ed.: 15        და თუ რვალეული და ანუ ვერცხლეული საყდრის იარაღი
Line of ed.: 16     ვისაც მოეპაროს და შეამცნიონ ის კაცი, რიგიდამაც ჩამოაგდონ
Line of ed.: 17     და რაც წაუღია, ისიც წაართვან და ერთი იმთონი სხვაც.
Line of ed.: 18     და ნუღარც საყდარში შეუშვებენ იმრიგს კაცსა.


Chapter: 195  
Line of ed.: 19   ქ. თავი ასოთხმოცდათხუთმეტი



Paragraph: 195.  
Line of ed.: 20           195. ქ. ეფისკოპოზისა ვინც თქვას ურიგობა და სძრახოს,და
Line of ed.: 21     ემდურებოდეს მის ებისკოპოზის კაისმდომელს კაცსა და მის მორ\წმუნესა,
Line of ed.: 22     რიგია, რომ დაუძახოს და უბძანოს, ჩემზე ეს დაგიშავე\ბია.
Line of ed.: 23     თუ მან კაცმან თქუას, მართალია, მითქუამს და შემცოდე ვარ
Line of ed.: 24     და შემინდევ, შეუნდოს მან ებისკოპოზმან, დაარიგოს და გზა უჩ\ვენოს,
Line of ed.: 25     რომ კულავ კიდევ არავისი ავი და ურიგო აღარ თქუას.


Line of ed.: 26        და თუ დაუძახოს და არ მოვიდეს, მეორედ კიდევ დაუძა\ხოს,
Line of ed.: 27     და მესამეთაც Manuscript page: I70v  ერთი ღ̃თის კაცი გაუგზავნოს, და\უძახოს.
Line of ed.: 28     თუ მესამეთაც უარი თქუას და მოციქულსაც ავათ მი\ეპყრას,
Line of ed.: 29     და ურიგობა არ შეირცხვინოს, და არც შეიშინოს კრები\საგან,
Line of ed.: 30     იმ კრებითა, რისაც ღირსი იყოს იმრიგი კაცი, მისის დანა\შაულის
Line of ed.: 31     მაგიერი დაადვან __ ჭეშმარიტი სამართალია, რომ
Line of ed.: 32     გარდა/აჴდევინონ.


Chapter: 196  
Line of ed.: 33   ქ. თავი ასოთხმოცდათექუსმეტი


Paragraph: 196.  
Line of ed.: 34        196. ქ. ეფისკოპოზთან ვინც მივიდეს მოწმად რჯულნაკლები
Line of ed.: 35     კაცი, ნუ დაუჯერებს. არც არის მოწმობა მისი მართებული. და
Page of ed.: 296   Line of ed.: 1     ნურცა ერთითა მართლმადიდებელის პირითა, ორისა და სამის
Line of ed.: 2     მოწმის კირით დამტკიცდეს ყოველი საქმე.


Chapter: 197  
Line of ed.: 3   ქ. თავი ასოთხმოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 197.  
Line of ed.: 4        197. ქ. არა მართებს ებისკოპოზსა, რომე საებისკოპოზო
Line of ed.: 5     საქმე გაუშვან და საქუეყნიეროს საქმეში გაერიოს და ნაღულობ\დეს,
Line of ed.: 6     __ ვერ შეუძლია ორის პატრონის სამსახური უფლის
Line of ed.: 7     ბძა/ნებით.


Chapter: 198  
Line of ed.: 8   ქ. თავი ასოთხმოცდათურამეტი


Paragraph: 198.  
Line of ed.: 9        198. ქ. არა მართებს ებისკოპოზსა ან ძმას, ან ძმიწულს, ან
Line of ed.: 10     სხვას თავის გვარსა და ნათესავს მისცეს პატივი ებისკოპოზობისა,
Line of ed.: 11     როგორც თვითან უნდოდეს, __ კურთხევა და დაპატრონება საების\კოპოზოსა
Line of ed.: 12     მისსა ზედა. არა ღირსა ამგვარის ქნასა, რომე კაცის სი\ყუარულობით
Line of ed.: 13     ქნას, და არც არის მართებული ქრისტეს საყდრის
Line of ed.: 14     დაპატრონება.

Line of ed.: 15        დასდვას თუ ვინმე ამისთანა საქმის კურთხევა, Manuscript page: 171r 
Line of ed.: 16     იმრიგად დაუმტკიცებელი არის, ნამეტნავად უფრო, თუ საყდრო\ვანთ
Line of ed.: 17     და კრებულთაც არ უნდოდეს; და ის ებისკოპოზიც გარდაა\ყენონ,
Line of ed.: 18     ამიტომ რომე ამისთანა საქმე სხვამ აღარა ქნას.


Chapter: 199  
Line of ed.: 19   ქ. თავი ასოთხმოცდაცხრამეტი


Paragraph: 199.  
Line of ed.: 20        199. ქ. ყმისას მღდლად კურთხევას პატრონისა მისის უბძა\ნებლად
Line of ed.: 21     არა მივცემთ ბძანებასა გაჯავრებით და მოწყენით მისის
Line of ed.: 22     მსყიდველისა, რომე ამისთანა საქმე სახლში ავს მოაჴდენს.

Line of ed.: 23        და თუ ღირსად გამოჩნდეს და ღირსი იყოს ყმა იგი, აკურ\თხონ,
Line of ed.: 24     როგორც რომ ონისიმე გამოჩნდა, და გაუშვან პატრონთა და
Line of ed.: 25     უყონ აზატი, იქნას კანონის რიგზე და სამართალზე, დადგეს
Line of ed.: 26     საყდარსა და შეინახოს და უშიშრად იყოს ღ̃თისა საქმეზედ. და
Line of ed.: 27     ამ კაის საქმეზე ნუღარას დაშავებას იქმონენ.


Chapter: 200  
Line of ed.: 28   ქ. თავი ორასი


Paragraph: 200.  
Line of ed.: 29        200. ქ. თუ ვინმე ჴელმწიფე და ანუ დიდებული ავად აჴსენოს,
Line of ed.: 30     მათი ორგული, ურიგოს მთქმელი ვინცავინ იყუნენ უსამართლო,
Line of ed.: 31     რისხვა აიღონ მათ მტრობისა: და თუ ნათესავი იყოს, მისის ნა\თესაობისაგან
Line of ed.: 32     ჩამოაგდონ, და თუ სხვა ვინმე იყოს, გარდააყენონ.

Page of ed.: 297  
Line of ed.: 1        ამ სამართლისა ქნა ებისკოპოზთა, მოქადაგეთა და მართლ მოსა\მართლეთაგან
Line of ed.: 2     არიან საქნელნი __ ჴელმწიფენი ღ̃თისა სახენი არიან.

Line of ed.: 3        მოქადაგეთა და დიდებულთ მართებსთ, თუ შემაგინებელი
Line of ed.: 4     ნათესავია მისა, ჩამოაგდონ, და თუ სხვა ვინმე არის, გარდააყენონ,
Line of ed.: 5     სანამდინ მოინანებდეს.


Chapter: 201  
Manuscript page: 171v 
Line of ed.: 6   ქ. თავი ორასდაერთი


Paragraph: 201.  
Line of ed.: 7        201. ქ. თუ ვინც დედაკაცმან ბოზობით თუ რითაც ნაყოფი
Line of ed.: 8     მუცლისა მისისა ან წამლით წაიჴდინოს და ანუ მიცემის დროს
Line of ed.: 9     დაარჩოს, მის მაგიერად ის უნდა მოკუდეს.

Line of ed.: 10        და თუ ბებიამ ვისიც ყმაწვილი წააჴდინოს და დაარჩოს, რომ
Line of ed.: 11     უნებურად მოუჴდეს, მან დიდი საკანონო უნდა გარდიჴადოს, ამი\ტომ
Line of ed.: 12     რომ მისი ანაბარია. რადგან საკანონო დაადვან და არ გარდი\ჴადოს,
Line of ed.: 13     საიქიოს სამართალში სისხლის პასუხი უნდა გასცეს.


Chapter: 202  
Line of ed.: 14   ქ. თავი ორასდაორი


Paragraph: 202.  
Line of ed.: 15        202. ქ. ყაზახნი და ქურდნი საყდრის ნებადართვით სიკუ\დილის
Line of ed.: 16     დაბეზღების ღირსნი არიან: ძველთაგან ავაზაკნი და მათ\თან
Line of ed.: 17     მსმელნი და მჭამელნი __ ყოველთვინ სიკუდილი მათ სამარ\თლისა
Line of ed.: 18     მართებით.

Line of ed.: 19        რომ მიიყუანონ მოსამართლეთა წინაშე კაცთა მპარავი და
Line of ed.: 20     ავაზაკი, რეგის ბძანებით სასიკუდილო არის ჰკითხონ საყდრის
Line of ed.: 21     რიგსა და კანონსა, და სხვა სამართალშიაც არის გაჩენილი და
Line of ed.: 22     ნახონ.


Chapter: 203  
Line of ed.: 23   ქ. თავი ორასდასამი


Paragraph: 203.  
Line of ed.: 24        203. ქ. კაცს რომ თვალი ეჭიროს ქალზე და მის მამასა და
Line of ed.: 25     დედას მისთვის არ უნდოდეს, და არც იმ ქალსა, და ისრე იმ კაცმა
Line of ed.: 26     მოიტაცოს, როგორც რომ ავმან ნადირმან წაიყუანოს, გვირგვინი
Line of ed.: 27     იკურთხოს თუ არა?

Line of ed.: 28        თუ ჴელი მიუწუდეს და ჴელში ჩაიგდონ, იქიდამ შეუბრალებ\ლად
Line of ed.: 29     გამოაბრუნონ და ნებით დააქორწილონ, და საკანონო
Line of ed.: 30     გარდა/აჴდევინონ.

Line of ed.: 31        და მასუკან რითაც გზით გაშვება მოინდომოს, ამისი
Line of ed.: 32     სამართალი სხვას თავში სწერია, ამრიგი სამარ\თალი
Line of ed.: 33     საყდრისა არის. თუ სხვის ნათხოვნი ყოფილიყოს, უფროსი
Line of ed.: 34     გარჯა მიიღონ მაზე და პასუხი ქალის მამასაც გასცეს და
Line of ed.: 35     მთხოვ/ნელსაც.


Chapter: 204  
Page of ed.: 298  
Manuscript page: 172r 
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასდაოთხი


Paragraph: 204.  
Line of ed.: 2        204. ქ. ქრისტიანმა რომ ქრისტიანი ტყუე დაიჴსნას, ასე
Line of ed.: 3     მართებთ: შვიდს წელიწადს უნდა იმსახუროს და შვიდს წელი\წადს
Line of ed.: 4     უკან აზატი უნდა უყოს.

Line of ed.: 5        თუ მარტო ეყიდოს, მარტო უნდა გავიდეს, და თუ ცოლი
Line of ed.: 6     მიჰყოლოდეს ცოლით უნდა გავიდეს, და თუ მსყიდველის ჴელში
Line of ed.: 7     დაცოლშვილიანებულა, ცოლ-შვილი პატრონს დარჩეს და თვითან,
Line of ed.: 8     როგორც მარტო მოსულა, ისევ მარტო უნდა გავიდეს.

Line of ed.: 9        მაგრამ თუ მან კაცმან ეს პასუხი თქუას, მიყუარს პატრონი
Line of ed.: 10     ჩემიო და ვერ ველევიო ჩემს ცოლ-შვილსაო, და არც გავალ აზა\ტადაო,
Line of ed.: 11     წაიყუანოს პატრონმა საყდარსა ღ̃თისასა და მღდელთა
Line of ed.: 12     და ერთა მოწმობითა და წიგნით დაიჭიროს ყმად, და აღარ უნდა
Line of ed.: 13     ჰქონდეს აზატობის ფიქრი. მოციქულთაგან არის: პატრონობის და\ძახება
Line of ed.: 14     ყმისა, აზატობა __ ღ̃თისაგან.


Chapter: 205  
Line of ed.: 15   ქ. თავი ორასდახუთი


Paragraph: 205.  
Line of ed.: 16        205. ქ. თუ ვინმე რასაც დაჭირებისათვის გაყიდოს თავისი
Line of ed.: 17     ქალი, მიყიდოს ქრისტიანსა, ასრე ნუ მიყიდის, როგორც რომ
Line of ed.: 18     სხვა ტყუე, იაფად მუახლედ მისცეს. და ვისაც მისცეს, მან თუ
Line of ed.: 19     აღარ მოიწონოს და შესცოდოს რამე, დააჴსნევინოს მამას მი\სას
Line of ed.: 20     __ ვერ შეუძლია სხვათა მოსყიდვა.

Line of ed.: 21        და თუ შვილისათვის და ან თავისთვის საცოლოდ იყი\დოს
Line of ed.: 22     და აღარ ინდომოს, მასუკან დაყოს ამდენი ხანი, რაც ფასის
Line of ed.: 23     ზომა იყოს, ემსახუროს და მასუკან აზატი შეიქნების. და თუ მა\მასავე
Line of ed.: 24     შეეძლოს დაჴსნა, მაშინვე დაიჴსნას. და თუ მაშინვე თქუას,
Line of ed.: 25     ქალისათვის სამზითოდ მინდაო, მასუკან ერთმანეთთან ჴელი აღა\რა
Line of ed.: 26     აქუთ.


Chapter: 206  
Manuscript page: 172v 
Line of ed.: 27   ქ. თავი ორასდაექუსი


Paragraph: 206.  
Line of ed.: 28        206. ქ. თუ იყიდოს ვინმე სხვაგვარი უსჯულო მსახური თუ
Line of ed.: 29     მოახლე, თუ თვითანც თავიანთ ნებით ნათლისღება მოინდომონ და
Line of ed.: 30     ჭეშმარიტად მოინათლონ, მათი დაჴსნა მართებულია და კიდეც
Line of ed.: 31     ნათელს აღებინოს.

Line of ed.: 32        თუ არ ინდომოს, ვისაც უნდა, მიყიდოს, უცოდვო იყოს,
Line of ed.: 33     ამიტომ რომ არ ინდომა ნათელი. და ვინც მართლა იწამოს
Line of ed.: 34     ქრისტე, ჭეშმარიტად მოინათლოს და აზატი იყოს.


Chapter: 207  
Page of ed.: 299  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასდაშვიდი


Paragraph: 207.  
Line of ed.: 2        207. ქ. თუ ვინ დედასა და მამას თვისსა დაჰკრას რამე,
Line of ed.: 3     სიკუდილით მოკუდეს.

Line of ed.: 4        ეს არის ბძანება რიგისა, და ვინმე უცოდინარობით და ყმაწვი\ლობით
Line of ed.: 5     ქნან, დაუთმონ მშობელთა.

Line of ed.: 6        და უპირისწყლობით, უშიშრობით და შუღლით დაჰკრან,
Line of ed.: 7     უნდა წავიდნენ მშობელნი მისნი მღდელთან და მოხუცებულთან
Line of ed.: 8     და მათ წინაშე გაიშორონ მათის საპატრონოსაგან. და თუ მოინა\ნოს
Line of ed.: 9     და შენდობა ითხოოს, მართებულია დედ-მამისაგან, რომ ინდო\მონ
Line of ed.: 10     და შეუნდონ.


Chapter: 208  
Line of ed.: 11   ქ. თავი ორასდარვა


Paragraph: 208.  
Line of ed.: 12        208. ქ. რომელმან მოიპაროს შვილი ქრისტიანისა და გაყი\დოს,
Line of ed.: 13     სიკუდილით გარდიცვალოს. თუ ქრისტიანმა ქრისტიანი გა\ყიდოს
Line of ed.: 14     და გამოჩნდეს მისის ბოროტის ნაქმარობა, რომე ურჯულო\სათვის
Line of ed.: 15     მიეყიდოს, საკანონოს გულისათვის ნუ მოკულენ, და საბ\ყრობილეში
Line of ed.: 16     ჩააგდონ, და თავდები გამოართვან, და მის\\გან Manuscript page: 173r 
Line of ed.: 17     გასყიდული დააჴსნევინონ.

Line of ed.: 18        და თუ ვერ დაიჴსნას, რაც ფასი აუღია, მის ტყუის პატრონი\სათვის
Line of ed.: 19     მიაცემინონ, და გამსყიდველის თვალების დათხრა ითხოოს
Line of ed.: 20     ტყუის პატრონმა, და ან ერთი რამ სხვა ნიშანი დასდვან მის ტანსა.


Chapter: 209  
Line of ed.: 21   ქ. თავი ორასდაცხრა


Paragraph: 209.  
Line of ed.: 22        209. ქ. ვინც დასძრახოს მამა და დედა თვისი, სიკუდილითა
Line of ed.: 23     გარდაიცვალოს. ვინცა ცოდვა მამისა ანუ დედისა ცოდვა გა\ამჟღავნოს,
Line of ed.: 24     სიკუდილითა მოკულა თქუან. და თუ ვინმე დედასა და
Line of ed.: 25     ან მამასა მისსა სცენ, ჴელი მოსჭრან მას შვილსა იმრიგსა.


Chapter: 210  
Line of ed.: 26   ქ. თავი ორასდაათი


Paragraph: 210.  
Line of ed.: 27        210. ქ. თუ ვინმე მასხარობით ამხანაგთ ერთმანერთსა ჰკრან
Line of ed.: 28     რამე, სიკუდილით კი არ მოკუდეს და ავად გახდეს, და მასუკან
Line of ed.: 29     კარგად შეიქნას და იარებოდეს თავისთვის, და არა ევნოს რა,
Line of ed.: 30     სხვას ვერას შეუვიდეს ამის მეტსა: საექიმო მისცეს და, რასაც
Line of ed.: 31     დასცდეს, მისი წესი. და თუ მოკუდეს, სისხლი მთელი უნდა
Line of ed.: 32     მისცეს.


Chapter: 211  
Line of ed.: 33   ქ. თავი ორასდათერთმეტი


Paragraph: 211.  
Line of ed.: 34        211. ქ. თუ ვინმე მსახურსა და მხლებელს მისას შემოჰკრას
Line of ed.: 35     ჯოხი ასრე, რომ მისის ჴელით მოკუდეს, სამართლით მაგიერი მის
Page of ed.: 300   Line of ed.: 1     მოკლულის პატრონისაგან ითხოების. თუ ჯოხითა, თუ ჴლმით,
Line of ed.: 2     რითაც მოკლას, ეს არის სამართალი: თუ უნდა ურჯულო იყოს,
Line of ed.: 3     თუ უნდა ქრისტიანი, მათი სისხლი აზღვევინონ.

Line of ed.: 4        და თუ ერთიორი დღე დარჩეს, ნუღარ სთხოვენ მათსა
Line of ed.: 5     სისხლსა მაგიერსა, ამიტომ რომ თეთრით ნასყიდია მისი. და
Line of ed.: 6     საკანონო დიდი დაადვან და გარდააჴდევინონ.


Chapter: 212  
Manuscript page: 173r 
Line of ed.: 7   ქ. თავი ორასდათორმეტი


Paragraph: 212.  
Line of ed.: 8        212. ქ. თუ იშუღლონ ორმა კაცმა და ორსულს დედაკაცს
Line of ed.: 9     კრან რამე და ნაყოფი წაუჴდინონ, თუ მართლა სახით არ იყოს,
Line of ed.: 10     ნახევარი უნდა მისცენ, რაც რომ დაადვან, __ წავიდეს და შეხვეწ\ნით
Line of ed.: 11     ქმარსა მას დედაკაცისას უნდა მისცეს.

Line of ed.: 12        და თუ მართალი სახით იყოს სრულ, მან, დამნაშავემ კაცმან,
Line of ed.: 13     თავისი ტანი მისის ტანის მაგიერ უნდა მისცეს. სამართალი ღ̃თისა
Line of ed.: 14     გამოჩენილია. რა ცოლი ვისიც დაორსულდება, იმედი აქუს ასრე,
Line of ed.: 15     რომე გინდა ჴელთ ყუანდეს. ამიტომ უნდა მიეცეს დამშავებელის
Line of ed.: 16     ტანი მისის ტანის მაგიერად.

Line of ed.: 17        ამ სამართლითა თავისი ტანი ჯარიმითა და საკანონოთი
Line of ed.: 18     უნდა დაიჴსნას. და ეს სამართალი ჴელმწიფის სამართალშიაც
Line of ed.: 19     სწე/რია.


Chapter: 213  
Line of ed.: 20   ქ. თავი ორასდაცამეტი


Paragraph: 213.  
Line of ed.: 21        213. ქ. ვინ ვის კრას და დააშაოს, თვალისათვინ __ თვალი, კბი\ლისათვინ
Line of ed.: 22     __ კბილი, ჴელისათვინ __ ჴელი, ფეჴისათვინ __ ფეჴი, დაჭრი\სათვინ
Line of ed.: 23     __ დაჭრა, დაკურისათვის __ დაკურა. ეს სამართალი, ღ̃თის
Line of ed.: 24     შნოთი, სახარების ბძანებითა, აღარ იქნას და ჯარიმით გარდა\სწდეს.
Line of ed.: 25     კაცის ფასი სისხლს შეაფარდონ, საქმეს ცოტასა და ბევრს
Line of ed.: 26     გასინჯვა უნდა. განყოფილობაც არის სხვადასხვა ასოთა __ ოცდა\ექუსი
Line of ed.: 27     ფლური და ნახევარი ერთ ქერ ნაკლები.


Chapter: 214  
Line of ed.: 28   ქ. თავი ორასდათოთხმეტი


Paragraph: 214.  
Line of ed.: 29        214. ქ. ვინ თავის მსახურსა და მხლებელს გამოსთხაროს
Line of ed.: 30     თვალი და დააბრმაოს, აზატი Manuscript page: 174r  უნდა უყოს დაბრმავების
Line of ed.: 31     გულისათვის. და თუ კბილები ჩააყრევინოს, კიდევ აზატი უნდა
Line of ed.: 32     უყოს კბილის გულისათვის.

Page of ed.: 301  
Line of ed.: 1        კბილი ნაკლებად ჩასაგდებია თვალთან, მაგრამე ღ̃თის რი\გითა
Line of ed.: 2     თვალთან და ჴელთან ჩაგდებულია და ამიტომ უნდა უყოს
Line of ed.: 3     აზატი. ეს სამართალი შეუშლელად იყოს და თუ სხვაგვარი ურ\ჯულო
Line of ed.: 4     იყოს მოსამსახურე და უარშიო იყოს, გაყიდონ.


Chapter: 215  
Line of ed.: 5   ქ. თავი ორასდათხუთმეტი


Paragraph: 215.  
Line of ed.: 6        215. ქ. თუ კაცსა, თუ დედაკაცსა ჴარმან თუ ფურმან ასე ურ\ქინოს
Line of ed.: 7     და ამოკრას, რომ კაცი ან დედაკაცი მოკლას, ის ძროხა
Line of ed.: 8     უნდა ჩაქოლონ და არ იჭმება ჴორცი მისი. და პატრონი უბრა\ლოა.
Line of ed.: 9     ეს სამართალი რიგით მკუიდრად იყოს.

Line of ed.: 10        თუ არ ჩაქოლონ, სხვათა გვართა მიყიდონ ჴორცი მისი და
Line of ed.: 11     ფასი გლახათ გაუყონ. კიდევ ვიტყუი, რომე მისი პატრონი უბრა\ლო
Line of ed.: 12     იყოს.

Line of ed.: 13        მაგრამ კულავეც მრჩოლელი იყო და უთხრეს პატრონსა მი\სას,
Line of ed.: 14     ნუ შეინახავ მაგასაო, ან მოკალ, ან დაკარგეო, დღეს არის
Line of ed.: 15     თუ ხვალ კაცს დააშავებსო; ბევრჯელ უთხრეს და მან კაცმან თა\ღაფული
Line of ed.: 16     კრას და არასუკან იყოს; და მასუკან მოკლას ან კაცი და
Line of ed.: 17     ან დედაკაცი, ის ძროხა ჩაქოლონ და ის ძროხის პატრონიც მოკუ=
Line of ed.: 18     დეს. ან არადა მისცეს მოსარჩენი თავის ტანისა. ეს რიგით გა\რიგდეს,
Line of ed.: 19     არათუ სიკუდილით __ წყალობით აჩვენეს მორჩენა თავის
Line of ed.: 20     ტანისა და მიცემა სისხლის ფასისა სამართლითა Manuscript page: 174v 
Line of ed.: 21     ჴელმწი/ფითა.

Line of ed.: 22        თუ ვისმე მსახურსა და მხლებელს ჰკრას ძროხამ იმრიგმა და
Line of ed.: 23     მოკლას, როგორც უყიდია პატრონს მისას, ფასი ერთიორად მის\ცეს
Line of ed.: 24     ძროხის პატრონმა და ძროხა ჩაქოლონ.

Line of ed.: 25        თუ თვალი გამოთხაროს ანუ მოსტეხოს რამე ვისმან ვისაც
Line of ed.: 26     ძროხამ და პატრონმა მისი რჩოლა არ იცოდეს, უბრალოა პატ\რონი,
Line of ed.: 27     ვერას შეუვლენ. და თუ იცოდა პატრონმა, ექიმიც მან უნ\და
Line of ed.: 28     დააყენოს და, რასაც დასცდეს, მისი წესიც უნდა მისცეს.


Chapter: 216  
Line of ed.: 29   ქ. თავი ორასდათექუსმეტი


Paragraph: 216.  
Line of ed.: 30        216. ქ. თუ ვის ვისმა რჩომამ ერთმანეთს ამოკრას და ერთმა
Line of ed.: 31     მეორე მოკლას, რომელსაც ამოუკრავს, ის გაყიდონ და ფასი გა\იყონ
Line of ed.: 32     პატრონთა; და მკუდარის ძროხის ლეშიც შუა გაიყონ.

Line of ed.: 33        თუ იცოდა პატრონმა, რომ მრჩოლელი იყო, არც გაყიდა, არც
Line of ed.: 34     დაკარგა, მკუდრის ლეში თვითან დაიჭიროს და პატრონს მთელი
Line of ed.: 35     უზღოს. ეს სამართალი დამტკიცებით იყოს.


Chapter: 217  
Page of ed.: 302  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასდაჩვიდმეტი


Paragraph: 217.  
Line of ed.: 2        217. ქ. ვინც მოჴადოს ორმო და ან გახსნას წყლის ორმო
Line of ed.: 3     და თავი არ დახუროს, და შიგ ან ჩავარდეს ძროხა, ან ცხვარი,
Line of ed.: 4     ან საჴედარი და წაჴდეს რამე, მისი ფასი თეთრად ორმოს პატ\რონმა
Line of ed.: 5     რჩომის პატრონს უნდა მისცეს და წამჴდარი რაც იყოს,
Line of ed.: 6     ორმოს პატრონს მისცენ.


Chapter: 218  
Line of ed.: 7   ქ. ორასდათურამეტი


Paragraph: 218.  
Line of ed.: 8        218. ქ. თუ ვინ კაცი თუ ქალი ვისასაც წყლის ორმოში თუ
Line of ed.: 9     რისაც ორმოში Manuscript page: 178r  ჩავარდეს და მოკუდეს, თუ დღისით ჩავარ\დეს,
Line of ed.: 10     ორმოს პატრონმა ნახევარი სისხლი მისცეს, და თუ ღამით
Line of ed.: 11     ჩავარდეს, მთელი სისხლი მისცეს.

Line of ed.: 12        თუ ყმა იყოს, თუ მხლებელი, შეიტყონ. სამართალი იქნას,
Line of ed.: 13     ქრისტიანია, ურჯულოა, ბრმა ყოფილა, მთურალი ყოფილა თუ
Line of ed.: 14     ყმაწვილი.


Chapter: 219  
Line of ed.: 15   ქ. თავი ორასდაცხრამეტი


Paragraph: 219.  
Line of ed.: 16        219. ქ. თუ ჴარმა ვისაც ფურს ან ცხვარსა, ანუ სხვას პირ\უტყუს
Line of ed.: 17     ჰკრას სასიკუდინედ და მოკლას, თუ არ იციან პატრონთ,
Line of ed.: 18     რომელმან ჰკრა, ვისაც სახლში, ვისაც რჩომაში ქნილა, ნახევარი
Line of ed.: 19     უნდა უზღონ და ლეში შუა გაიყონ.

Line of ed.: 20        თუ იცოდა პატრონმა, რომ მრჩოლელი იყო, და არ მოაშორ\ვა
Line of ed.: 21     მისი ჴარი, მოკლული გათავებით უნდა უზღოს, წმიდა იყოს
Line of ed.: 22     თუ უწმიდური.


Chapter: 220  
Line of ed.: 23   ქ. თავი ორასოცი


Paragraph: 220.  
Line of ed.: 24        220. ქ. თუ ცხენმა ანუ ჯორმა, ან საჴედარმა ვისამ ვისიც
Line of ed.: 25     ან მოარჩოს ან წიხლი კრას და მოკლას ან დააშაოს, თუ პატ\რონმა
Line of ed.: 26     მისმა იცოდა, რომ მრჩოლელი იყო და არ დააბა და გა\ფთხილებით
Line of ed.: 27     არ შეინახა, გამთავებით უნდა უზღოს. და თუ არ
Line of ed.: 28     იცოდა, ნახევარი უნდა უზღოს.


Chapter: 221  
Line of ed.: 29   ქ. თავი ორასოცდაერთი


Paragraph: 221.  
Line of ed.: 30        221. ქ. თუ ცხენმა ან ჯორმა, ან საჴედარმა ვისმა ვისაც
Line of ed.: 31     კაცს კრას და დააშაოს და ან მოკლას, თუ პატრონმა იცოდა, რომ
Line of ed.: 32     მაწყინარი იყო, და არ Manuscript page: 175v  უთხრა და შორ არ დააყენა უნა\ღულელობით,
Line of ed.: 33     მთელი სისხლი უნდა მისცეს.
Page of ed.: 303   Line of ed.: 1     და თუ არ იცოდა, დაშავებისაც ნახევარი უნდა მისცეს და
Line of ed.: 2     სიკუდილისაც. და თუ არ მოკუდეს და არც დაშავდეს, საექიმო
Line of ed.: 3     უნდა მისცეს. და რასაც დასცდეს, მისი წესიცა.

Line of ed.: 4        და საკანონო ყოვლის მოქადაგეთ გასინჯონ და ნახონ __ ესე
Line of ed.: 5     მარტო სამართლისა დავასწრაფეთ მაგიერი საქმისა. ყუელა თავ\თავის
Line of ed.: 6     მაგიერი მისცეს წიგნმა სამართლისამა.


Chapter: 222  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ორასოცდაორი


Paragraph: 222.  
Line of ed.: 8        222. ქ. თუ ვინ მოიპაროს ძროხა ან ცხვარი, ან საჴედარი,
Line of ed.: 9     ამისთანა რაგინდარა, ან გაყიდოს და ან დასაკლავი დაკლას, და
Line of ed.: 10     შეამცნიონ, ძროხისათვინ ერთისათვინ ხუთი წაართვან, ცხური\სათვინ
Line of ed.: 11     ერთისათვინ ოთხი წაართვან, საჴედრისათვინ ერთისათვინ
Line of ed.: 12     სამი და ნახევარი წაართვან. თუ არა ქონდეს მას ქურდს საზღა\ური,
Line of ed.: 13     თავი გააყიდვინონ და აზღვევინონ.

Line of ed.: 14        შორ გამოსაჩენია ეს სამართალი: ვინც რა მოიპაროს, ერთი\სათვის
Line of ed.: 15     ოთხი და ხუთი უნდა მისცეს.


Chapter: 223  
Line of ed.: 16   ქ. თავი ორასოცდასამი


Paragraph: 223.  
Line of ed.: 17        223. ქ. ვინ გატეხოს სახლი ვისიც ღამით სახლის პატ\რონმა
Line of ed.: 18     დაჭრას და მოკლას მის სახლში ქურდი, ის მოკულა სიკუ\დილის
Line of ed.: 19     ანგარისშია.

Line of ed.: 20        და თუ მზემ უსწრას და გათენდეს, დღისით მზისით თუ
Line of ed.: 21     უჴელმწიფოდ მოკლას, მის მაგიერად ის უნდა მოკუდეს.

Line of ed.: 22        და თუ ღამით მოკლას უცოდინარობით, Manuscript page: 176r  ის ცოდვად
Line of ed.: 23     არ დაედება წმინდის რიგით და მოსაკლავია __ მოსამართლესა
Line of ed.: 24     მათის სამართლით კაცთა მპარავის მისცა ბძანება მოკულვისა.

Line of ed.: 25        სხვათა ქურდთა მოპარული მათგან ერთიოთხად მისცენ, და
Line of ed.: 26     საკანონო დავდევით დამტკიცებით.

Line of ed.: 27        და რაც კიდევ მოსაპარავად ნდომია და ვეღარ დასცალებია
Line of ed.: 28     გატანა, ის ერთიორად მისცეს.


Chapter: 224  
Line of ed.: 29   ქ. თავი ორასოცდაოთხი


Paragraph: 224.  
Line of ed.: 30        224. ქ. თუ ვინც საყდრის რაგინდარა მოიპაროს, გაყიდოს
Line of ed.: 31     და ან დაკარგოს, და ან მასუკან შეაჩნდეს, ადგილს აღარ ქონდეს,
Line of ed.: 32     რომ მისცეს, რომელიც ადგილს აღარა აქუს, ერთიხუთად არის და\მტკიცებული;
Line of ed.: 33     და რომელიცა აქუს ალაგს, ერთიორად წაართვან.


Chapter: 225  
Page of ed.: 304  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასოცდახუთი


Paragraph: 225.  
Line of ed.: 2        225. ქ. ვინცა ვის გაუძოოს ყანა ან ვენაჴი, გაუშვას თავისი
Line of ed.: 3     პირუტყუი და გაუძოოს, რაც წაუჴდინოს, წაართვას მას პირ\უტყუის
Line of ed.: 4     პატრონს და მაგიერი მისის ყანიდამ მიაცემინონ.

Line of ed.: 5        და თუ სრულ წაუჴდინოს, სრულ უკლებლივ მაგიერი მის
Line of ed.: 6     პირუტყუის პატრონს, რომელიც უკეთესი ნაშრომი ქონდეს, იმისგან
Line of ed.: 7     წაურთვან.


Chapter: 226  
Line of ed.: 8   ქ. თავი ორასოცდაექუსი


Paragraph: 226.  
Line of ed.: 9        226. ქ. თუ ვინ ვისის სახლიდამ ცეცხლი გაიტანოს და გამტანმა
Line of ed.: 10     დაფანტოს, Manuscript page: 176v  წაეკიდოს ეკალსა, ეკლიდამ - კალოსა და ბრჯას
Line of ed.: 11     მდგომარეს თუ მოჭრილს მინდორში ყანასა, ვისგანცა ცეცხლი
Line of ed.: 12     წაეკიდა, მან უნდა უზღოს პატრონსა ჭირნახულისას.

Line of ed.: 13        ეს სამართალი ღ̃თის სამართლით კარგად გასინჯონ: შორე\დამ
Line of ed.: 14     სცემია ცეცხლი თუ ახლოდამ, მოყურიდამ გამოუტანია ცეცხლი
Line of ed.: 15     თუ მტრიდამ, ყმაწვილი ყოფილა თუ კაცი, ნებით მომჴდარა თუ
Line of ed.: 16     უნებურად, იმაზე გამოჩნდების გზა ზღვევინებისა: თუ ნებით უქნია,
Line of ed.: 17     ერთიორად უნდა უზღოს; თუ ახლოდამ სცემია, თავნი უნდა უზ\ღოს;
Line of ed.: 18     თუ შორედამ, მინდურიდამ მინდორს სცემია, ნახევარი უზღოს.

Line of ed.: 19        ამის მგზავსად, თუ დაიწვას კაცი ან პირუტყუი, ან სახლი,
Line of ed.: 20     ან სხვა რაგინდარა, ისიებიც ამ სამართლით გარდასწყუიტონ.


Chapter: 227  
Line of ed.: 21   ქ. თავი ორასოცდაშვიდი


Paragraph: 227.  
Line of ed.: 22        227. ქ. თუ ვინც თავის ამხანაგს მიაბაროს ვერცხლი ანუ
Line of ed.: 23     სხვა რაგინდარა და მოპარონ მას კაცს სახლიდამ, თუ ქურდი
Line of ed.: 24     იპოვნონ, ერთიოთხად აზღვევინონ.

Line of ed.: 25        და თუ ქურდი არა ჩნდეს და ვერ იპოვნონ, მან სახლის პატ\რონმან
Line of ed.: 26     ღ̃თის სახელზე ასრე შეფიცოს: არც იცოდეს ვის მოეპა\როს
Line of ed.: 27     და არც ქურდის ამხანაგი იყოს, არც დიდიდამ ცოტამდინ
Line of ed.: 28     თვითან დაემალოსთ რამე.

Line of ed.: 29        რადგან ასრე შეფიცოს, საქონლის პატრონმაც ჴელი აიღოს.
Line of ed.: 30     და თუ ტყუილად დაეფიცნოსთ და ფიცმან დაიჭიროს ესე, ასრე
Line of ed.: 31     ჩნდეს: ერთიორად უზღოს თავის პატრონსა Manuscript page: 177r  საქონლისასა.

Line of ed.: 32        ამხანაგსა თუ მართლა დაეფიცნოს და ქურდიც მიპოვნოს, სა\ქონლის
Line of ed.: 33     პატრონმა ქურდს თავისი საქონელი მისის საზღაურით
Line of ed.: 34     სთხოოს. სახლის პატრონმა დაფიცების საუპატიო სთხოოს ქურდსა.
Page of ed.: 305   Line of ed.: 1     და საქონლის პატრონმან საზღაურიდამ სამი წილი სახლის პატ\რონს
Line of ed.: 2     მისცეს.


Chapter: 228  
Line of ed.: 3   ქ. თავი ორასოცდარვა


Paragraph: 228.  
Line of ed.: 4        228. ქ. თუ მიაბაროს კაცმან თავის ამხანაგს ჴარი, ცხვარი
Line of ed.: 5     ან საჴედარი, ანუ სხვა რამ პირუტყუი, მოიტეხოს რამე და მოკუ\დეს
Line of ed.: 6     ან მოიტაცონ და არ იცოდნენ, თუ როგორ მოჴდა, მათ
Line of ed.: 7     შუაში ჯერი მოჴდეს.

Line of ed.: 8        თუ პირუტყუის პატრონმა ჯერი არ აქნევინა და თქუა, ჩა\უვლია,
Line of ed.: 9     არც ავი და არც კარგიო, __ ის არის. და თუ არადა, მო\მტაცებელი
Line of ed.: 10     იპოონ, აზღვევინონ სამართლითა.

Line of ed.: 11        და თუ ნადირს წაეჴდინოს, ლეში უნდა აჩვენოს პატრონსა,
Line of ed.: 12     და აღარ ეზღვევინება; და თუ არ უჩვენა, ეზღვევინება. ამასაც
Line of ed.: 13     ვიტყუით, თუ ფასით ინახევდეს, უნდა რომ უზღოს; და თუ უფა\სოდ
Line of ed.: 14     ებაროს, ვერას შეუიდეს.


Chapter: 229  
Line of ed.: 15   ქ. თავი ორასოცდაცხრა


Paragraph: 229.  
Line of ed.: 16        229. ქ. თუ ვინ ვისიც რა ითხოოს ულაყი თავის ამხანაგისაგან,
Line of ed.: 17     ან მოიტეხოს რამე, ან მოკუდეს, ან მოიტაცონ და პატრონი მისი
Line of ed.: 18     თან, არ ახლდეს, უზღოს; და თუ პატრონი თან ახლდეს, ვეღარ
Line of ed.: 19     აზღვევინებს. თუ რამ ქირა აეღოს, ქირა იყოს საზღაური მისი.
Line of ed.: 20     ჭეშმარიტი გასინჯვა უნდა.


Chapter: 230  
Manuscript page: 177v 
Line of ed.: 21   ქ. თავი ორასოცდაათი


Paragraph: 230.  
Line of ed.: 22        230. ქ. ვინც ვისი ჭურჭელი ითხოოს, რაცა დაუკარგოს ან
Line of ed.: 23     მოაპარვინოს, უზღოს პატრონსა. თუ პატრონი თავის საქონელს
Line of ed.: 24     თან [არ] ახლდეს და არც ქირა აეღოს, აგრევე თუ გაუტეხონ, გატე\ხილიც
Line of ed.: 25     უზღონ. თუ ქირა მიეცესთ და პატრონიც თან ახლდეს თა\ვის
Line of ed.: 26     საქონელს, არცეთი უზღონ.


Chapter: 231  
Line of ed.: 27   ქ. თავი ორასოცდათერთმეტი


Paragraph: 231.  
Line of ed.: 28        231. ქ. თუ ვინ ქალი, ქანწული გათხოვილი, დაატყუოს და გა\აწბილოს,
Line of ed.: 29     მას კაცს წაართვან სისხლი მართებული და, ვისიც ნა\თხოვნი
Line of ed.: 30     ყოფილა, იმას მისცენ. და ის ქალი მას გამწბილებელს
Line of ed.: 31     ცოლად მისცენ, თუ ცოლი არა ყუანდეს. თუ ცოლი ყუანდეს და
Line of ed.: 32     შერთვა არ მოჴდეს იმ ქალისა, საკანონო მაინც მართებულად
Line of ed.: 33     გარდააჴდევინონ.


Chapter: 232  
Page of ed.: 306  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასოცდათორმეტი


Paragraph: 232.  
Line of ed.: 2        232. ქ. თუ თეთრი ასესხო ძმასა შენსა და ღარიბად იყოს,
Line of ed.: 3     ნუ შეაწუხებ და სარგებელს ნუ სთხოვ __ ძველისა და ახლის რიგის
Line of ed.: 4     ბძანებით, ორისავ სიტყუის ბძანებით, არ აძლევს სარგებლის აღე\ბასა
Line of ed.: 5     გლახათაგან. თავნი რომ აქ მისცენ, სარგებლის მაგიერსა
Line of ed.: 6     ღ̃თი საიქიოს მისცემს.

Line of ed.: 7        და თუ თავნიც შეეჭამოს ამღებსა და თქუას, აღარა მაქუს
Line of ed.: 8     მიცემის ალაგიო, და სამართალში ჩაცვივდნენ, თავნისა პასუხი არა
Line of ed.: 9     აქუს, უნდა მისცეს, და სარგებელი აპატიოს თეთრის პატრონმა.


Chapter: 233  
Manuscript page: 178r 
Line of ed.: 10   ქ. თავი ორასოცდაცამეტი


Paragraph: 233.  
Line of ed.: 11        233. ქ. თუ ვინ ვისგან გირაოდ დაიჭიროს ვისიც სახლი ანუ
Line of ed.: 12     ვენაჴი, ანუ მიწა-წყალი, ანუ სხვა რამ და მოჴდეს, რომ დიდი
Line of ed.: 13     ხანი დაყოს, მართებულს სარგებელზე მეტი ეჭამოს მოსავლიდამ,
Line of ed.: 14     ის ნამეტნავი თავნში ჩაუგდონ.

Line of ed.: 15        თუ ამდონი იყოს, რომ თავნს მორეოდეს, გირაოები გამო\ართვან
Line of ed.: 16     მისგან და პატრონს მისცენ, და თუ დააკლდეს კიდევ, შე\უთაონ.
Line of ed.: 17     თუ გირაოებისაგან გაეყიდოს რამე, თავნში უანგარიშონ.
Line of ed.: 18     თუ ტანისამოსი იყოს და გაეცვითოს, ისიც თავნ მი უნდა ჩაუგდონ

Line of ed.: 19        და ოქროული და ვერცხლეული თუ მისთვის მოეპაროს ვისმე,
Line of ed.: 20     თეთრის პატრონმა ჯერით უნდა დაამტკიცოს და დაკარგული უნდა
Line of ed.: 21     ჩაიგდოს დამდებმან.

Line of ed.: 22        და თუ მას თეთრის პატრონს შეაჩნდეს, რომ ტყუილად და\ეფიცნოს,
Line of ed.: 23     ერთიოთხად უნდა მისცეს გირაოს პატრონსა. და თუ
Line of ed.: 24     ან უფიცრად თქუას სიტყუითა და ძალზე დადგეს, ჴელთ ეჭიროს,
Line of ed.: 25     ამბობდეს, დამეკარგაო, ერთიორად უნდა სთხოოს.

Line of ed.: 26        და თუ ლაშქართა და დამსხმელთა წაუღოს, გირაოს პატ\რონმა
Line of ed.: 27     უნდა ჩაიგდოს.

Line of ed.: 28        თუ გირაოები წაჴდეს რამე, ან ხე მოსჭრან, ან ღობე და\სწვან,
Line of ed.: 29     ან კედელი დააქციონ ვინც, თუ გირაოების დამდების თავზე
Line of ed.: 30     უქნიათ, მან უნდა ჩაიგდოს, და თუ გირაოს დამჭერის თავზე უქ\ნიათ,
Line of ed.: 31     მან უნდა ზღოს.

Line of ed.: 32        თუ პირუტყუი რამე იყოს გირაო და ავად იჴმაროს, მოსტე\ხოს
Line of ed.: 33     რამე ან მოკლას, თავნი უნდა დააყენოს ისევ. და თუ თავის
Line of ed.: 34     დღით მოკუდეს, გირაოს დამდებმა უნდა ჩაიგდოს.


Chapter: 234  
Page of ed.: 307  
Manuscript page: 178v 
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასოცდათოთხმეტი


Paragraph: 234.  
Line of ed.: 2        234. ქ. თუ ვინ ვისაც სახლს თავის ნებით ცეცხლი წაუკი\დონ,
Line of ed.: 3     ნახონ მართლა, რომ კაცი თავის ნებით უკიდებდეს, წაეკი\დოს
Line of ed.: 4     და გარდიწვას სახლი და ზედ დაიჭირონ ისიც, იგი ცეცხლში
Line of ed.: 5     დაწვან, რომ სიკუდილის ღირსია.

Line of ed.: 6        და თუ შეიბრალონ დასაწვავად, რომლისაც ჴელით წაეკიდე\ბინოს,
Line of ed.: 7     ის ჴელი მოსჭრან, და რაც რომ დამწვარიყოს იმ სახლში,
Line of ed.: 8     ნახევარი აზღვევინონ. და თუ ჴელის მოსაჭრელათაც შეიბრალონ
Line of ed.: 9     და არ მოსჭრან, წანაჴედი ერთპირ აზღვევინონ, სრულად თამბა
Line of ed.: 10     უყონ და ჯარიმაც აჴდევინონ.

Line of ed.: 11        თუ პირუტყუი ოთხფეხი შიგ ჩაიწვას, ერთიოთხად აზღვევი\ნონ.
Line of ed.: 12     თუ ბჯა და თივა დაიწვას, __ ერთიორად; იმგვარად ტანისამოსი
Line of ed.: 13     და იმრიგი რაგინდარა აზღვევინონ. და შეძლებაც იმ კაცისა მარ\თებულად
Line of ed.: 14     გაშინჯვა უნდა.


Chapter: 235  
Line of ed.: 15   ქ. თავი ორასოცდათხუთმეტი


Paragraph: 235.  
Line of ed.: 16        235. ქ. დაიძრას ვინცა ეშმაკის ნაქმარობით და მოსჭრას ხე
Line of ed.: 17     სადაც ვისიც, და შეაჩნდეს მომჭრელსა, სამართალი იქნას ასრე:
Line of ed.: 18     ვისაც მოუჭრია რარიგიც ხე, იმრიგი ნორჩი მის ალაგს დაარგვე\ვინონ,
Line of ed.: 19     და სანამდი ის ნორჩი ხე შეიქნებოდეს და ნაყოფს მისცემ\დეს,
Line of ed.: 20     მანამდის ყოველს წელიწადს, რაც იმ მოჭრილის ხის გამო\სავალი
Line of ed.: 21     ყოფილიყოს, მისცემდეს, რაც რომ მართებული იყოს. თუ
Line of ed.: 22     თვითან არა ქონდეს, სხვისაგან უყიდდეს და ნაყოფს მისცემდეს.

Line of ed.: 23        ეს ყუელამ შეიტყევით, რომ, ვინც ვის ხე მოუჭრას, ერთი
Line of ed.: 24     დიდი მტერობა ისიც არის.


Chapter: 236  
Manuscript page: 179r 
Line of ed.: 25   ქ. თავი ორასოცდათექუსმეტი


Paragraph: 236.  
Line of ed.: 26        236. ქ. გამოელაპარაკა ღ̃თი მოსეს და უბძანა: "შენმა ტანმა
Line of ed.: 27     თუ სცოდოს შეუნახველობით და გინებით ბძანებასა ღ̃თისასა და
Line of ed.: 28     მოატყუოს თავისი ამხანაგი, თუ იპოვნა დაკარგული რამე, გა\ჯავრდეს
Line of ed.: 29     იმაზე და დაიფიცოს ტყუილად, მოჴდეს, რა დროსაც
Line of ed.: 30     გამოჩნდეს იკითხონ პატრონთა, __ მისცენ; რომელსაც ეცილებოდეს,
Line of ed.: 31     მისცეს პასუხი დანაშაულისა, რომ დააშავა; მიბარებული რომ მი\აბარა,
Line of ed.: 32     __ მას, ანუ დაკარგული რომ იპოვა, __ ყოვლის, რისაც რომ და\იფიცა
Line of ed.: 33     ტყუილად, აზღვევინონ თავნი და ხუთი წილი სხვა. და,
Line of ed.: 34     რომლისაც იყოს, მიაბაროს მას, რომელსაც სად შემოეყაროს".


Chapter: 237  
Page of ed.: 308  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 237.  
Line of ed.: 2        237. ქ. თუ ვინმე უცოდინარობით ნაწილი და წმინდა შესავალი
Line of ed.: 3     სჭამოს, საყდრისა დამეტდეს მაზე, ხუთი იმდენერთა უნდა მისცეს
Line of ed.: 4     მღდელსა. ნუ შეაგინებს სიწმინდესა და რიგსა ისრაელთასა და
Line of ed.: 5     ნუ დაიყრიან მათის ნაქმარობით ავსა და ცოდვასა __ ნუ სჭამენ და
Line of ed.: 6     ნურც დაიჭერენ ბძანებას: "მე ვარ უფალი, რომ გავსწმედ ღ̃თის
Line of ed.: 7     სამართალსა". ეს ნიშანი სამართლის შეუშლელად დარჩეს.


Chapter: 238  
Line of ed.: 8   ქ. თავი ორასოცდათურამეტი


Paragraph: 238.  
Line of ed.: 9        238. ქ. იყოს შვილი დედაკაცთა ისრაელთაგან და კაცთა
Line of ed.: 10     ეგვიპტელთაგან; იყო შვილთა ისრაელთა შუა შუღლი, სადაც მათი
Line of ed.: 11     ყრილობა იყო, და კაცი იყო Manuscript page: 179v  ისრაელი და დათქმული დედა\კაცი[სა]
Line of ed.: 12     ისრაელთაგან; და სახელი დასწყევლა და წაიყუანეს მოსეს
Line of ed.: 13     წინ, __ სახელი დედისა მისისა საღამით, და ჰურიისა გვარისაგან რე\ნისა,
Line of ed.: 14     __ მისცეს შესანახავად სამართლისა ბძანებაზე ღ̃თსაგან.

Line of ed.: 15        გამოელაპარაკა ღ̃თი მოსეს და უბძანა: გამოიყუანეთ და\მწყეველი,
Line of ed.: 16     რომელსაც გაუგონია მისის პირისაგან. მან დაიბანოს
Line of ed.: 17     ჴელი და დაადვას თავზე; აბა, მასუკან ჩაქოლონ მრევლთა. და
Line of ed.: 18     შვილთა ისრაილთა ელაპარაკე და უთხარ, რამანც კაცმან დასწყევ\ლოს
Line of ed.: 19     ღ̃თი, ცოდვა დაიკიდოს __ სახელდობ ღ̃თის დამწყევლი სი\კუდილით
Line of ed.: 20     მოკუდეს, ქუით ჩაქოლონ ყოველთა მრევლთა; მდიდარი
Line of ed.: 21     იყოს თუ მცირე, სახელსა ღ̃თისაზე მოკუდეს.

Line of ed.: 22        ელაპარაკა მოსე შვილთა ისრაილთა და გამოიყუანეს და\მწყევლი
Line of ed.: 23     ჯარში და ჩაქოლეს ქუითა ყოველთა მრევლთა შვილთა
Line of ed.: 24     ისრაილთა. და ქნეს, როგორც უბძანა უფალმან მოსეს მართალთ
Line of ed.: 25     სამართალი.

Line of ed.: 26        და ესე ასრე უნდა იქნას: თუ ვინ ეშმაკმან დასძრას, სახელი
Line of ed.: 27     ქრისტესი აგინოს, ანუ ჯვარ-ხატი, ან საყდარი, ან მღდელი, ან
Line of ed.: 28     ნათლისღება, თავიანთ შუღლში, ან ერთი თუ სხვაგვარი იყოს,
Line of ed.: 29     როგორც რომ იქ მოჴდა, თუ ჩაქოლონ თუ რითაც სხვას სარჯლით
Line of ed.: 30     და სიკუდილით მოკლან, __ ღირსია. და თუ ქრისტიანები იყუნენ
Line of ed.: 31     მათზე უფრო სიკუდილის სამართალი იქნას; და მოჴდომა იმრიგის
Line of ed.: 32     საქმისა და სიტყუა გასინჯონ.
Page of ed.: 309  


Chapter: 239  
Manuscript page: 180r 
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასოცდაცხრამეტი


Paragraph: 239.  
Line of ed.: 2        239. ქ. ვინც ვისას პირუტყუს დაჰკრას და მოკლას, უნდა უზ\ღოს
Line of ed.: 3     ისრევ ერთი, როგორიც რომ ყოფილა. ჩუენთვის დააგდეს
Line of ed.: 4     ეს სამართალი ღ̃თისაგან. ამას სამართალი ქუიან: მართალი შე\იტყონ,
Line of ed.: 5     მტერობით უკრავს თუ ფათერაკათ, __ მართალი გასინჯონ.


Chapter: 240  
Line of ed.: 6   ქ. თავი ორასორმოცი


Paragraph: 240.  
Line of ed.: 7        240. ქ. დაგლახავდეს ძმა შენი და შენთან იყოს, და გაყიდოს,
Line of ed.: 8     რაც ჴელთ ქონდეს, და მოვიდეს მეზობელ ტომ და დაიჴსნას, და
Line of ed.: 9     მოარჩინოს გაყიდვას, და მისცეს იმდენი, რომ თავისი ფიქრი ნა\ხოს,
Line of ed.: 10     __ მან კაცმან ადგილი და სახლი, რაც არის, გირაოდ დაიჭი\როს
Line of ed.: 11     და შვიდ წლამდინ უნდა დააცალოს. და თუ უშოვნა და
Line of ed.: 12     გარდუწყვიტა, თავისი თვითანვე დარჩეს. და თუ არა ქონდეს იმდენი,
Line of ed.: 13     რომ გარდუწყუიტოს, ის, რაც მეზობელს მისას დაუჴსნია, მას
Line of ed.: 14     უნდა დარჩეს და ნუღარავინ ეცილება.

Line of ed.: 15        თუ იმავ პატრონმა შვიდს წელიწადს უკან ერთ წლამდინ
Line of ed.: 16     უშოვნოს, კიდევ დარჩეს და დანებდეს მასვე, და მან მეზობელმაც
Line of ed.: 17     შეუნდოს, და თუ ვერც იმ მერვეს წელიწადს უშოვნოს, თეთრის
Line of ed.: 18     გამღებს დარჩეს სახარების ბძანებითა __ გამდიდრებულა უფლი\საგან,
Line of ed.: 19     __ ბძანა ყოველთათვის და ისრე საქმე სამართლისა: არა უ̃ღ\თოდ
Line of ed.: 20     გამდიდრება და დამცირება. ახლა ყუელა სწორედ ვერ წა\ვალთ,
Line of ed.: 21     გუმართებს, რომ მომრჩენი და დამჴსნელი ვიყოთ.

Line of ed.: 22        თუ ვინ სიგლახაკისათვის ყიდდეს თავის მამულსა, Manuscript page: 180v 
Line of ed.: 23     დაჰსნა იყოს მისის ნათესავისაგან მისის, ვიდრე შვიდ წლამდინ.
Line of ed.: 24     რიგი დავდევით. თუ მეტს გაუშვებს, შეუძლია, რომ დააჴსნევი\ნოს
Line of ed.: 25     მამული მისი. თუ ვერ დაიჴსნას შვიდიდამ მერვეს წლამდინ,
Line of ed.: 26     მასუკან დაუმტკიცდეს ნასყიდობით. და თუ სხვას დანაშაულის
Line of ed.: 27     რისათვინც ყიდდეს, იმავ წელიწადსავ დაუმტკიცდეს.


Chapter: 241  
Line of ed.: 28   ქ. თავი ორასორმოცდაერთი


Paragraph: 241.  
Line of ed.: 29        241. ქ. თუ ვინ გაყიდოს სახლი, სადგური მისი გალავანს
Line of ed.: 30     შიგნით, შუა ქალაქში, იქნას დაჴსნა მისი წლამდინ იმ დღიდამ,
Line of ed.: 31     რასაც დღეს მიუყიდიათ. და თუ ვერ დაიჴსნას წლამდინ, მასუკან
Line of ed.: 32     დარჩეს მკუიდრად მსყიდველსა. გალავნიანს ქალაქში ასრე და\მტკიცდეს,
Line of ed.: 33     __ [არა] გავიდეს შენდობისაგან.

Page of ed.: 310  
Line of ed.: 1        თუ მდიდარს კაცსა, თუ რომელსაც გლახას მიყიდოს, გა\რიგებისა,
Line of ed.: 2     რომელი დამტკიცდა, შებრუნების წყალობა იქნას. თუ
Line of ed.: 3     სახლი და თუ ბაღი გალავანს გარეთ გაყიდონ, როგორც რომ მინ\დორი,
Line of ed.: 4     ისრე ჩააგდონ __ ყოველთვინ დაეჴსნევინება სამს წლამდინ.


Chapter: 242  
Line of ed.: 5   ქ. თავი ორასორმოცდაორი


Paragraph: 242.  
Line of ed.: 6        242. ქ. მღდელთაგან რომელიც იყოს სამკუიდროდ დაპყრო\ბილი
Line of ed.: 7     სახლი და კარი ქალაქთა შუა, და გაყიდონ, ისრევ უნდა
Line of ed.: 8     მღდელთა მიყიდონ.

Line of ed.: 9        და თუ ქალაქთა გარეთ აგარაკი ქონდესთ, ნუ გაყიდიან __
Line of ed.: 10     ის დაპყრობილია ძველთაგან მათი. რადგან მღდელნი ყიდდენ სახლ\კარსა,
Line of ed.: 11     მღდელთაგან უნდა იქნას დაჴსნა.


Chapter: 243  
Manuscript page: 181r 
Line of ed.: 12   ქ. თავი ორასორმოცდასამი


Paragraph: 243.  
Line of ed.: 13        243. ქ. თუ ვინც გაყიდოს სიგლახაკისათვის წისქუილი, ერთ
Line of ed.: 14     წლამდინ დაეჴსნევინება თავ-თავის ნათესავისაგან. და სხვათა კაცთა
Line of ed.: 15     იმავ წელიწადს დაუმტკიცდეს სყიდვა.


Chapter: 244  
Line of ed.: 16   ქ. თავი ორასორმოცდაოთხი


Paragraph: 244.  
Line of ed.: 17        244. ქ. თუ პირუტყუი რაც ოთხფეხი გაყიდონ სამის მოწმით,
Line of ed.: 18     ასრე რომ არც იყოს ნაპარევი, არც ძველთაგან დაშავებული და
Line of ed.: 19     კოჭლი, არც ნაფაზიანი, არც ღამით ბრმა, არც ჴიდზე მორიდალი.
Line of ed.: 20     არც მწიხლავი და არც პირით მრჩოლელი, და ყოვლის საქმის შე\მძლე
Line of ed.: 21     და კარგი ამაებში, თუ გამტყუნდეს და ან ერთი სიავე გამოა\ჩნდეს
Line of ed.: 22     წლამდის, სიამებისათვის შეებრუნება. და ნაქურდალი თუ
Line of ed.: 23     არის __ ყოველთვინ.

Line of ed.: 24        და თუ, ვინ იცის, პატრონი მოეჭიდოს და იცნას, რომ ნაპა\რევი
Line of ed.: 25     იყოს, უნდა დაანებოს და თავისი ფასი მას კაცს სთხოოს,
Line of ed.: 26     ვისგანაც უყიდია.

Line of ed.: 27        და თუ ესეები არცეთი სჭირდეს და კარგი იყოს, და შვიდ
Line of ed.: 28     დღემდინ ჴელთა ყუანდეს, მასუკან რომ შებრუნება უნდოდეს, ვე\ღარ
Line of ed.: 29     შეუბრუნონ.


Chapter: 245  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ორასორმოცდახუთი


Paragraph: 245.  
Line of ed.: 31        245. ქ. მოწმით ეს დაამტკიცონ: ვინც გაყიდონ ჴარი, გამო\სცადონ
Line of ed.: 32     ურემში და კალოში, არც იყოს ძველთაგან კოჭლი, არც
Line of ed.: 33     ნაფაზიანი, არც ღამით ბრმა, არც მრჩოლელი, არც ნაქურდალი,
Page of ed.: 311   Line of ed.: 1     ნაქურდალს გარდა, წლამდი თუ ესეებით არ გამოჩნდეს და წელი\წადს
Line of ed.: 2     უკან გამოჩნდეს, ვეღარ შეუბრუნოს. Manuscript page: 181v  და თუ ნაქურდა\ლი
Line of ed.: 3     იყოს, ყოველთვინ შეუბრუნებს.

Line of ed.: 4        და თუ კარგი იყოს და ესეები არცეთი სჭირდეს, შვიდს
Line of ed.: 5     დღეს რომ ჴელთა ყუანდეს და მასუკან რომ უნდოდეს შებრუნება,
Line of ed.: 6     რადგან კარგია, აღარ შეიბრუნება.


Chapter: 246  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ორასორმოცდაექუსი


Paragraph: 246.  
Line of ed.: 8        246. ქ. ამგვარად მათ, ვინც ფური გაყიდონ, როგორც რომ
Line of ed.: 9     ჴარისა, ისრე ფურისა მოწმით დაუმტკიცოს, და ესეც, __ რომე ყო\ველს
Line of ed.: 10     წელიწადს ჴბოს მისცემდეს. ერთს წელიწადს უკან თუ გამო\აჩნდეს,
Line of ed.: 11     რომე არც ჴბოს მიმცემი იყოს და ავიც იყოს, შეუბრუნოს
Line of ed.: 12     მსყიდველმა მომსყიდველსა.


Chapter: 247  
Line of ed.: 13   ქ. თავი ორასორმოცდაშვიდი


Paragraph: 247.  
Line of ed.: 14        247. ქ. ფუტკარიანის თაფლის მსყიდველმა იყიდოს შემოდგო\მას
Line of ed.: 15     ვისგანაც ის თაფლი, რაცა დაამტკიცოს ადგილსა, რომ ის,
Line of ed.: 16     რაც უნდათ, აუწონლად გაყიდონ და ანუ აწონით, მისის ფიტითა
Line of ed.: 17     და სკითა აიღონ და გაიტანონ გარ, და ნაკლებად იპოვნონ, იქნას
Line of ed.: 18     აწონა გამსყიდველთაგან თუ აკლდეს, შეუთაოს, და თუ ნამეტნა\ვიც
Line of ed.: 19     იპოვნოს, არც ძალითა და არც მოტყუებით, __ ნუ შეუბრუნებს.

Line of ed.: 20        იმედითა თავისით იყიდოს გაზაფხულზე საშენებლად, მსყიდ\ველთა
Line of ed.: 21     დადვან თაფლი სკიანი, ვიდრე ათს დღემდი, ანუ ოცამდი,
Line of ed.: 22     გამოსცადოს მსყიდველმა. მოწმებით დამტკიცდეს როგორც შე\სულა,
Line of ed.: 23     ისრე გასულა, სწორედ გაშინჯონ და დამტკიცდეს ყიდვა.

Line of ed.: 24        მაგრამ თუ მსუბუქად გაყიდონ, იფიქროს __ იყოს ნაპა\\რევი Manuscript page: 182r 
Line of ed.: 25     ანუ უწინვე დაჴოცილი იყოს, გამსყიდველსა შეუბრუნდეს წინ, და
Line of ed.: 26     იმ წლის მოსავალი მსყიდველმა იზიანოს და ფასი გამსყიდველმა.


Chapter: 248  
Line of ed.: 27   ქ. თავი ორასორმოცდარვა


Paragraph: 248.  
Line of ed.: 28        248. ქ. ქვევრის გამსყიდველთა და მსყიდველთაგან დამტკიც\დეს,
Line of ed.: 29     რომე, რა დროსაც ჩაასხან, წლის წლამდინ სავსედ და კარ\გად
Line of ed.: 30     შეინახოს.

Line of ed.: 31        და თუ ფიქრი გატეხისა გამოწვისაგან ქონდეს და მან ქუ\ევრმან
Line of ed.: 32     ღვინო დაჰკარგოს, არათუ მარტო ქუევრი ეზღვევინება,
Line of ed.: 33     ღვინის ნახევარი და ქუევრი ორივ უნდა ზღოს.

Page of ed.: 312  
Line of ed.: 1        თუ ფიქრი გატეხისა ჩასხმისაგან იყოს, ჩასხმაზე დამართე\ბოდეს,
Line of ed.: 2     გამსყიდველსა არა ეზღვევინება რა.

Line of ed.: 3        თუ საცილებლად გაუხდეს და თქუან, არა გამოწვაში გატე\ხილია,
Line of ed.: 4     არა ჩასხმაზე გატეხილა, რადგან სწორედ ვერ შეიტყონ,
Line of ed.: 5     გამსყიდველმან მარტო ქუევრი უზღოს. პატარისაც და დიდისაც
Line of ed.: 6     ასრე იქნას.


Chapter: 249  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ორასორმოცდაცხრა


Paragraph: 249.  
Line of ed.: 8        249. ქ. გამყიდველი და მსყიდველი ბევრი იქნებიან, რომე
Line of ed.: 9     წლის მოსავალს იყიდიან ვენაჴისას, ბაღისას თუ ბოსტნისას და
Line of ed.: 10     აქუთ იმედი სარგებლისა.

Line of ed.: 11        თუ მოჴდეს, რომ ზარალი იქნას, მართებს პატრონსა, რომ
Line of ed.: 12     თავნი შეუთაოს მთლად, არათუ ამისთვის,რომ ბევრი იმედი ქონ\და
Line of ed.: 13     სარგებლისა, ამისთვის რომე უმუშავნია და ბევრს გარჯილა.

Line of ed.: 14        და თუ სარგებელი ქნას, რომე მოტყუებით არ იყოს. მოსავლის
Line of ed.: 15     გამსყიდველი ნუ დაინანებს, რადგან მუშაობენ Manuscript page: 182v  და კარგად
Line of ed.: 16     უნახვენ.

Line of ed.: 17        არიან მრავალნი და იქმონენ ასეთს აღებ-მიცემასა, რომ
Line of ed.: 18     ღ̃თით ბევრს სარგებელს იქმონენ. და წლის მოსავლის ამღებთა
Line of ed.: 19     სამის მოწმით გაშინჯონ ათს დღემდინ, ვენაჴია თუ ბაღია, თუ
Line of ed.: 20     ბოსტანი, და ათს დღეს უკან მისი შეიქნების მოსავალი.


Chapter: 250  
Line of ed.: 21   ქ. თავი ორასორმოცდაათი


Paragraph: 250.  
Line of ed.: 22        250. ქ. თუ ვინ ვის წისქვილი მისცეს ქირითა, ამისთანა საქმე
Line of ed.: 23     მოწმით უნდა აიღონ თავსა მათსა. და თუ რამ სარგებელი ქნან,
Line of ed.: 24     ნუ ინანებს მიმცემი.

Line of ed.: 25        სადაც რომ იყოს მზასა და გაკეთებული, გამართული,
Line of ed.: 26     და წანაჴედი იქნას მისის მომართულობისა მოუვლელობით
Line of ed.: 27     და გაუმართობით, ვისაც ქირით დაუჭერია, იმან უნდა უყოს ქუა\ბორბალი,
Line of ed.: 28     მისი რკინეული, იარაღი, ღარი, ამრიგი ყუელა.

Line of ed.: 29        და თუ ვისმე მოაპარვინოს, კიდევ იმან უნდა უყოს. და თუ
Line of ed.: 30     დაიწვას და პატრონის ბარობაზე მოჴდეს, პატრონმა უნდა გააკე\თოს.
Line of ed.: 31     და თუ ქირით ამღების ბარობაზე მოჴდეს, მან უნდა გააკე\თოს.
Line of ed.: 32     ასე უნდა გარიგდეს ყუელა.


Chapter: 251  
Line of ed.: 33   ქ. თავი ორასორმოცდათერთმეტი


Paragraph: 251.  
Line of ed.: 34        251. ქ. ადგნენ ქალნი საღბაღდოსი შვილისა კობერისა, შვი\ლისა
Line of ed.: 35     გაადისა, შვილისა მაქირისა გვართა მონასესთა, შვილისა
Page of ed.: 313   Line of ed.: 1     იოსებისა; ესენი იყო სახელი მათი: მაღა, ნუა, ივგღ, მეხქა და
Line of ed.: 2     თერა; ადგნენ მოსეს და ელიაზარის მღდლისა წინაშე და უფროსთა
Line of ed.: 3     ყოველთა, Manuscript page: 183r  მრევლთა წინაშე უფლისა, __ მრევლნი [და თქუეს]:
Line of ed.: 4     "კორხა რომ თავის ცოდვით მოკუდა, შვილნი არ დარჩნენ და
Line of ed.: 5     ახლა ნუ მოშლი სახელსა მამისა ჩვენისასა შუა ნათესავთ ნათე\სავში.
Line of ed.: 6     კორხა რომ თავის ცოდვით მოკუდა, არ დარჩნენ ვაჟნი
Line of ed.: 7     მოგვეცით ჩვენისა შუა ძმათა მამის ჩვენისათა".

Line of ed.: 8        წადგა ღ̃თის წინაშე მათის სამართლისათვის მოსე. გამო\ელაპარაკა
Line of ed.: 9     უფალი მოსეს და უბძანა: "სწორედ ილაპარაკეს ქა\ლებმა
Line of ed.: 10     საღბაღდოსამ. მიცემით მიეც დაპყრობილი მამისა მათისა
Line of ed.: 11     საპატრონო, მამისა ძმათა შუა დადვან წილი მამისა თავიანთისა
Line of ed.: 12     და შვილთა ისრაელთა ის ელაპარაკე და უთხარ: კაცი თუ მიიც\ვალოს
Line of ed.: 13     და შვილი არა ჰყუანდეს, მისცენ პატრონობა ქალთა მისთა;
Line of ed.: 14     და თუ არც ყუანდეს ქალი, მიეცით ძმათა; და თუ არა ყუანდეს
Line of ed.: 15     ძმა, მიეცით მამის ძმათა; და თუ არც მამის ძმა ყუანდეს, მიეცით
Line of ed.: 16     მის სახლისკაცს, რომელი ახლო ნათესავი იყოს, და ის უნდა და\პატრონდეს.
Line of ed.: 17     და იყოს მისი და მისის შვილისა. და იყოს შვილთა
Line of ed.: 18     ისრაელთა შუა რიგი და სამართალი ესე, როგორც რომ უბძანა
Line of ed.: 19     მოსეს".

Line of ed.: 20        ეს რიგი გაუშორვებელი იყოს ყოველთა მორწმუნეთაგან. ეს
Line of ed.: 21     დააგდეს დამტკიცებით. ვინც იცის ეს. უნდა იცოდეს რიგი: შვილთა
Line of ed.: 22     მართებს დაპატრონება, თუ ყუანდეს, მაგრამ, თუ არა ყუანდეს,
Line of ed.: 23     ქალი დაჰპატრონდეს __ ის, რომ სახლში იყოს დაუქორწინებელი, და
Line of ed.: 24     იმ დაქორწინებულთა ორმა დამ ერთი ძმის წილი უნდა გაიტანონ,
Line of ed.: 25     და დაპატრონება Manuscript page: 183v  დაქორწილებულთ არ შეუძლიათ. ეს
Line of ed.: 26     ჩანს საღბაღადოს ქალებზე, რომ არ დანებდეს სხვათა მამის მათი
Line of ed.: 27     საპატრონო.

Line of ed.: 28        და თუ არც ქალი დარჩეს, დაპატრონდეს ძმა და თუ ასეთი
Line of ed.: 29     ქალი დარჩეს, რომ დაქორწინებული იყოს და ქმარშვილიანი, და
Line of ed.: 30     მოინდომოს მამის საპატრონო, და წავიდეს ქრმითა, შვილითა და მა\მის
Line of ed.: 31     საპატრონოს დაჯდეს, __ მისი შეიქნას და უარი ვერ უთხრას
Line of ed.: 32     მამის ძმამა. და თუ მისულა არ ინდომოს, აიღოს თავისი წილი
Line of ed.: 33     და სხვა დარჩეს მამის ძმასა, მას ქალის ბიძას.

Line of ed.: 34        და თუ არ დარჩეს მას კაცს ძმა, მის კაცის მამის ძმა დაჰპატ\რონდეს.
Line of ed.: 35     და თუ არც იყოს მამის ძმა, სხვა რომელიც ახლო ნა\თესავი
Page of ed.: 314   Line of ed.: 1     იყოს მამეული, ის დაპატრონდეს, არათუ დედეული __ ქა\ლისა
Line of ed.: 2     მარტოა პატრონობა, არათუ ქალის ნათესაობით, მამის ძმის
Line of ed.: 3     ნათესაობა, რომ უბძანა რიგმა.

Line of ed.: 4        თუ ძმა ცოცხალი ყავს, უწინ ძმისაა მართებული, თუ არადა,
Line of ed.: 5     დედა, და ყუანდეს და ანუ ცოლი დარჩეს, ვერ დაჰპატრონდეს და
Line of ed.: 6     თავ-თავის წილის წესი აიღონ: ცოლსა ერთი დანგი და დასა
Line of ed.: 7     დანგი და ნახევარი, და დედასა სამი თასუ.

Line of ed.: 8        და სხვა სახლში ნათესავი ვინც იყოს, რიგით დასთვალონ
Line of ed.: 9     ოთხ ჭიპამდი, იმათ გარდაკუეთით წილი არ დაედვასთ, გამოჩენით
Line of ed.: 10     ვინც საპატრონოს დაპატრონდეს, მან უნდა შეინახოს.

Line of ed.: 11        და თუ ოთხ ჭიპამდი საპატრონო არა ჩნდეს, მასუკან მო\სამართლემ
Line of ed.: 12     წილი ყაროს მათზე, როგორ\\ც Manuscript page: 184r  რომ სწერია მო\სამართლისა
Line of ed.: 13     სამართალში.

Line of ed.: 14        და თუ დედით ერთი ძმა არ იყოს, მას ნახევარდანგ ნაკ\ლები
Line of ed.: 15     მისცენ. და თუ დედით-და მამითერთი იყოს ძმა, მას
Line of ed.: 16     მთელი მისცენ. ეს ამგვარად, როგორც რომ მამათმთავარმან აბრა\ჰამ
Line of ed.: 17     გვაჩვენა: თუ რამ ქონდა, მისი საპატრონო ყუელა შვილს მისსა,
Line of ed.: 18     ისაკს მისცა, და ხასის შვილს მისცა ცოტა რამ წყალობა და გა\აშორა
Line of ed.: 19     საპატრონოს. თუ თქუას ვინმე: აქ __ გვირგუინის ნაკურ\თხისა
Line of ed.: 20     და იქ __ კეტორა, ვინ უგვირგვინო ცოლისა, მეორედ მათიც
Line of ed.: 21     მიცემა და დაპატრონება იქნასო, __ აქ გამოაჩენს ცოტა ნაკლებს
Line of ed.: 22     მათთვის და რიგმა პირველს მისცეს უფროსობის პატივი.

Line of ed.: 23        ესეც კიდევ იმის მგზავსად მამანი და ძმანი, ვინც იყუნენ გარ\დამდგომი
Line of ed.: 24     ღ̃თის რიგისა. სამართალია მაჰმადიანთაგან, რომ სა\მართალში
Line of ed.: 25     ქალს არ დაჰპატრონებენ მამის საპატრონოსა, იქ მათ
Line of ed.: 26     სახლში დაუდებენ წილსა, რომელი არა არის მისაყოლელი, __ საქმე
Line of ed.: 27     არის უსამართლო.

Line of ed.: 28        ღ̃თის რიგით სამართალი საკანონოს აღებისა არის მიმ\ყოლთა:
Line of ed.: 29     ხუთი წელიწადი გარეთ და ორი წელიწადი შიგნით და
Line of ed.: 30     თუ არ მიიქცეს მას მართლის ცოლისაკენ, სიცოცხლე მისის სახლისა
Line of ed.: 31     გაყოს, ნახევარი ცოლსა მისსა მისცეს და ჯარიმა საყდარსა.

Line of ed.: 32        გვირგვინნაკურთხი რომ აიყუანა და მისის ავჴორცობის მი\სით
Line of ed.: 33     შეაგინა და გარდააგდო, მას მის დღე, Manuscript page: 184v  სიცოცხლეში
Line of ed.: 34     მისში, ბოზი დაეძახება და ნუ შევა საყდარსა ღ̃თისასა, კარზე
Line of ed.: 35     ილოცევდეს ჴელის გაცემითა და მიცემით გლახაკთა და დავრდო\მილთა,
Page of ed.: 315   Line of ed.: 1     ჴელაპყრობით და გულმჴურვალეთ, ცრემლით ილოცვიდეს.
Line of ed.: 2     მასუკან მოკუდავს აეღებინება ზიარება. და თუ ცოლი მოკუდეს და
Line of ed.: 3     ქმარმან ცოლი აღარ შეირთოს, საკანონოზე მივიდეს, ხუთი წელი\წადი
Line of ed.: 4     გარეთ ილოცოს ჴელის გაცემით, მოინანოს ცოდვა მისი და
Line of ed.: 5     მასუკან ზიარება აიღოს ისი.

Line of ed.: 6        და ესე დავდევით წინათვე დადებული, როგორაც ჩვენი სა\მართალი
Line of ed.: 7     ამას წინათ თავში დავსწერეთ და ვაჩვენეთ, ერთმანეთის
Line of ed.: 8     ნებით ცოლქრმობა ვთქუით, და აქ კანონისა არ ვიფიქრეთ. რომ
Line of ed.: 9     დავდევით შეუტყობრად, __ კანონსაც ჰკითხონ საქმე იმისთანა,
Line of ed.: 10     უფიქრონ, სამართალი ქნან ერთის წიგნსა სამართლისასა, რომელი
Line of ed.: 11     მაშიგ წერილია, ფიქრით ნახონ ბძანებითა წერილთა საქნელად,
Line of ed.: 12     დაუძრახავად ჩვენ გაგვიშვან. რომ არა ვართ აკარაკი ღ̃თისა და
Line of ed.: 13     მისის ბძანებისა, შეეტყობა და ყურის დაგდება ჭეშმარიტად დავ\დევით,
Line of ed.: 14     თავდაბლობით საქმე უკანებისა __ უარი თქუას მჯერავთა,
Line of ed.: 15     და ანუ არ-დამთმოთა. თქუენ სიყუარულითა ჩვენზე იყავით და ნუ
Line of ed.: 16     ავს ჩვენსას სთულით უკან ნაქმარით.


Chapter: 252  
Line of ed.: 17   ქ. თავი ორასორმოცდათორმეტი


Paragraph: 252.  
Line of ed.: 18        252. ქ. უწინაც ეს ვთქუით: ორთა დაქორწინებულთ დათა
Line of ed.: 19     ერთის ძმის Manuscript page: 185r  წილი აიღონ. და ეს დამოწმილია
Line of ed.: 20     კანონთა და რიგთაგან.

Line of ed.: 21        გამოელაპარაკა უფალი მოსეს და უბძანა: "ელაპარაკე შვილთა
Line of ed.: 22     ისრაელთა და ეტყოდე მათ: ვინც აღუთქუას აღთქმა __ მიცემა ფა\სისა
Line of ed.: 23     ტანისა თვისისა უფალს, იქნას ფასი კაცისა ოცის წლიდამ
Line of ed.: 24     ვიდრე სამოც წლამდი, იყოს ფასი მისი ორმოცდათორმეტი დრამი
Line of ed.: 25     ვერცხლი, მის სიწმინდისათვის, და [ქალის] ფასი იქნეს ოცდათორ\მეტი
Line of ed.: 26     ვერცხლი დრამიანი; მაგრამ თუ ხუთის წლისა ვიდრე ოცს
Line of ed.: 27     წლამდინ იქნეს, ფასი [კაცისა] -ოცდაორი დრამი, და [ქალისა] მას
Line of ed.: 28     ქუეით ნახონ ადგილი და იქნების ფასი თორმეტი დრამი".

Line of ed.: 29        დედაკაცთა აიღონ ნაკლები __ გვერდი[ა] და სახელზედაც ნიშანი
Line of ed.: 30     სძეს "კინ" __ დედაკაცის სახელი ასრე დათქმულია: ნახევარ ტანი.
Line of ed.: 31     და რამეთუ ფასი ერთმანეთზე ნამეტნავია აგებულობისათვინ, ერთი
Line of ed.: 32     აჩვენა ვაჟკაცსა და მეორე მამათაგან დამტკიცდა.

Page of ed.: 316  
Line of ed.: 1        ორი ქალი ერთის ვაჟის ალაგს უნდა დაპატრონდენ. ეს შე\სატყობია:
Line of ed.: 2     ორს დაქორწილებულს ქალს ერთს შვილთან ქონდეს
Line of ed.: 3     წილი; მაგრამ, რომელიც გაუთხოვარია ქალი სახლში, ის მეპატ\რონედ
Line of ed.: 4     შეიქნას, ამიტომ რომ ვაჟის მაგიერ აქუს პატრონობა, __
Line of ed.: 5     რადგან გაუთხოვარია, ეს იმაზე დაიდვას.

Line of ed.: 6        რომელსა არ დარჩეს ვაჟი, ბძანებითა ღ̃თისათა ქალნი და\პატრონდენ:
Line of ed.: 7     ორს ქალს ერთს ძმად გვიჩვენებს უფლის ბძანება,
Line of ed.: 8     და პატრონობა შინ მყოფის ქალისა Manuscript page: 185v  არის, რომელი მამის
Line of ed.: 9     სიკუდილის დღეს იჯდა მამის სახლში, გაუთხოვარი.

Line of ed.: 10        მამის ნება იქნეს და ესევ აქ გუნებითა მოწონებული და გა\მორჩეული,
Line of ed.: 11     რომე ყოველმა ქალებმა ორმა ერთი აიღოს, __ რომელიც
Line of ed.: 12     სახლიდამ გასული იყოს მზითვითა და ქმარი შეირთოს, ორი ერ\თად
Line of ed.: 13     შექნილია და ხუთიდამ ძმასთან ერთი აიღოს,
Line of ed.: 14     რაც რომ ქონება ქონდეს; და რომელიც შინ ქალი არის, სწორე
Line of ed.: 15     არის ძმებთან, დააპატრონოს მამამ.

Line of ed.: 16        დამტკიცდეს ეს ვაჟსა და ქალზე: სწორედ იყუნენ, მამის სა\პატრონოზე
Line of ed.: 17     დამტკიცდეს, როგორც რომ ღ̃თნ შემკობით მისცა
Line of ed.: 18     ვისაც სამოთხე კაცსაცა და ქალსაც, და ეკლესიის მიბარება და
Line of ed.: 19     გაძღოლა მარტო კაცს მისცა და დაურიგა და არა ქალსა.

Line of ed.: 20        იმგვარად, რამეთუ გამყრელი ძმებთა არა არიან შემნახავი
Line of ed.: 21     საპატრონოსი, რომელსაც რომ ყავს ძმა, ვერ დაპატრონდეს ქალის
Line of ed.: 22     შვილნი და ვერც წილი წაიღოს. და თუ სიცოცხლეში პაპამ წიგ\ნით
Line of ed.: 23     დააპატრონოს, შეუძლია. და იმგვარად გერისაც შეუხლია
Line of ed.: 24     თავის სიცოცხლეში დაპატრონება, გინდა სხვისა ამათი, თავის
Line of ed.: 25     სახლში.

Line of ed.: 26        და თუ არ უნდა მას კაცსა დაპატრონება მათი, თუ რამ გერს
Line of ed.: 27     და ქალიშვილს მის სახლში სარჯელი მიუძღოდეს, ჯამაგირსავით
Line of ed.: 28     მასაც წილი რამ მისცენ, რომ მოციქული არ ჩააგდებს შვილად, __
Line of ed.: 29     მათ უბძანა: "გერნი იყავით, არა შვილნი". და თუ კანონს გარ\დუდგეს
Line of ed.: 30     ვინც, როგორც შვილის მისგან ნაყოფსა, მათთვის გა\უშვას
Line of ed.: 31     შებრალებით საპატრონო, __ თვითან იცის.

Line of ed.: 32        და თუ ვისაც არ\\ც Manuscript page: 186r  დარჩეს ვაჟი და არც ქალი, არც ქნას
Line of ed.: 33     ანდერძი, ოთხ ჭიპამდი მიეცეს პატრონობა მამეულს ნათესავსა და
Line of ed.: 34     არა დედეულსა.


Chapter: 253  
Page of ed.: 317  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასორმოცდაცამეტი


Paragraph: 253.  
Line of ed.: 2        253. ქ. დედაკაცთა მიცვალებულთა იმგვარად იქნას სამარ\თალი,
Line of ed.: 3     როგორც რომ კაცის სიკუდილს უკან. და თუ არ დარჩეს
Line of ed.: 4     ქალი და ვაჟი, __ თუ ალალი შვილი მისცემოდეს და დახოცოდეს ან
Line of ed.: 5     თავიდამ უშვილო ყოფილიყოს, __ ან შეყრას უკან ქმარი მალ მოუკუ\დეს
Line of ed.: 6     და ქანწული დარჩომილიყოს, __ ამრიგთა მათ სხვადასხვა დიდის
Line of ed.: 7     გასინჯვით სამართალი იქნას.

Line of ed.: 8        მაგრამ მსგავსად კაცთა, [თუ] შვილი დარჩეს, ის დაპატრონ\დეს
Line of ed.: 9     დედისასა; და თუ ვაჟი არ დარჩეს, ქალი დაპატრონდეს; თუ
Line of ed.: 10     არც ქალი და არც ვაჟი დარჩეს, __ ძმა, და თუ არც ძმა იყოს, __
Line of ed.: 11     მამის-ძმა; და თუ არც ის იყოს, მამეული ნათესავი ოთხ ჭიპამდი
Line of ed.: 12     დაპატრონდეს.

Line of ed.: 13        და თუ ძმა ან მამა ცოცხალი ყუანდეს და მისი ნაშენი
Line of ed.: 14     დარჩეს რამ, ყუელა რამ იმათია. თუ თავიდამ უშვილო იყოს,
Line of ed.: 15     მისის ქონების დაპატრონება ძმისა არის და უნდა მის სულს მო\აჴმაროს
Line of ed.: 16     და გაუცეს.


Chapter: 254  
Line of ed.: 17   ქ. თავი ორასორმოცდათოთხმეტი


Paragraph: 254.  
Line of ed.: 18        254. ქ. დამპატრონებელთა და ძმათ მამის დანარჩომი ფარჩა
Line of ed.: 19     თუ რაგინდარა სწორედ გაყოფდენ. თუ ერთი ვაჟი იყოს და ერთი
Line of ed.: 20     ქალი სახლში, ორ წილად გაყონ __ როგორც ძმას, ისე დას; ერთის
Line of ed.: 21     დანგი დედას მათსა.

Line of ed.: 22        და თუ Manuscript page: 186v  გათხოვილი დები ყუანდეს, ორთ ერთის ძმის
Line of ed.: 23     წილი წაიღონ. და თუ ერთი ძმა იყოს და ერთი და ყუანდეს, და
Line of ed.: 24     გათხოვილი იყოს, ორი წილი და ნახევარი ძმამ აიღოს და ერთის
Line of ed.: 25     წილი და ნახევრის ნახევარი იმ დას მისცენ და
Line of ed.: 26     ერთი დანგი __ დედასა.


Chapter: 255  
Line of ed.: 27   ქ. თავი ორასორმოცდათხუთმეტი


Paragraph: 255.  
Line of ed.: 28        255. ქ. თუ ვინ გულცეცხლობით და ამპარტავნობით არ გა\უგონოს
Line of ed.: 29     მღდელს, რომ იდგეს მლოცავად ყოველთვის სახელითა
Line of ed.: 30     ღმთისათა, ანუ მოსამართლესა, რომ იყოს იმ დღესა მოსამართლედა, __
Line of ed.: 31     მოკუდეს კაცი იგი იმრიგი, რომ გაუგონარიც იყოს და მაგინე\ბელი
Line of ed.: 32     და ავის მთქმელი.

Line of ed.: 33        მათი ნახეთ და შეიტყევით: მღდლისა და მოსამართლისა ვინც
Line of ed.: 34     ავის მთქმელი იყოს და მათის სიტყუის გაუგონარი, უნდა მოკუ\დეს
Line of ed.: 35     __ კაცი იმრიგი, მათის სიტყუის გაუგონარი, დროის სიტყუის
Line of ed.: 36     გაუგონარ იქმნენ. ეს არის მათი სამართალი, რომ სიკუდილის
Line of ed.: 37     ღირსია.


Chapter: 256  
Page of ed.: 318  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასორმოცდათექუსმეტი


Paragraph: 256.  
Line of ed.: 2        256. ქ. აბა, ეს არის წესი და სამართალი მღდლისა და სა\მწყემსოსი:
Line of ed.: 3     ვინც დაკლას საკლავი ძროხა თუ ცხვარი, მისცეს
Line of ed.: 4     მღდელსა მარჯვენა მჴარი, ტყავი და თეძო, ნაყოფი პურისა, ღვი\ნისა,
Line of ed.: 5     ერბოსი და სხვისა __ ყოვლის მოსავლიდამ __ პირუტყუთა __
Line of ed.: 6     ცხვართა, __ ძროხათ-ნაშენიდამ მისცენ მას, რომ ისინი დაარჩია
Line of ed.: 7     ღ̃თნ ყოველთა ნათესავთა თქუენში, რომ იდგეს ღ̃თის წინაშე,
Line of ed.: 8     ილოცოს და ადიდოს სახელი მისი, მათ და შვილთა მათთა.

Line of ed.: 9        ამრიგად ახლა არ Manuscript page: 187r  ინახვენ მორწმუნენი, რომ ეს ნა\მეტნავი
Line of ed.: 10     პატივი სცემია. სხვათა დარიგებათაგან ეს დავდევით და
Line of ed.: 11     ამ სამართალზე უნდა იყუნენ ყოველნი ქრისტიანენი ამრიგით პა\ტივისცემით
Line of ed.: 12     მღდლისა.


Chapter: 257  
Line of ed.: 13   ქ. თავი ორასორმოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 257.  
Line of ed.: 14        257. ქ. რომ გამოსცვალო სამანი და სამძღვარი შენის ამხა\ნაგისა,
Line of ed.: 15     რომ დამტკიცდეს ძმათა თქუენთა საპატრონო თქუენი,
Line of ed.: 16     რომ ღ̃თნ მოგცათ პატრონობა ალაგისა, მინდურისა და სხვის
Line of ed.: 17     ბძანება, არ[ც]ა სხვისა და არ[ც]ა გვარისა, რომე მამისაგან აქუთ პატ\რონობა
Line of ed.: 18     სამძღურითა, __ არვის გმართებთ შეცილება და გამოცულა
Line of ed.: 19     სამდღურისა ამხანაგისა თქუენისა.

Line of ed.: 20        ჭეშმარიტად მამისაგან ნაქნარს საპატრონოს უნდა დააპატ\რონოს
Line of ed.: 21     და მისცენ, არა ჴამს მამის სიკუდილს უკან გამოცულა
Line of ed.: 22     სხვათა მეპატრონეთა.


Chapter: 258  
Line of ed.: 23   ქ. თავი ორასორმოცდათურამეტი


Paragraph: 258.  
Line of ed.: 24        258. ქ. არ დამტკიცდეს ერთის მოწმით მოწმობა რაც საქმე.
Line of ed.: 25     პირითა ორითა და სამის მართლის მოწმით დამტკიცდეს ყოველი
Line of ed.: 26     საქმე. თუ ტყუილად მოწმობა ქნას ვინმე, წაიყუანონ მოწამე იგი
Line of ed.: 27     და მოდავენი ერთმანეთისა მღდელთა და მოსამართლეთა წინაშე,
Line of ed.: 28     გაშინჯონ ჭეშმარიტად: ვისაც ის ერთი ავი მოწამე ჰყავს, ის გა\აგდონ,
Line of ed.: 29     და ვისაც ორი და სამი ყავს, ის დაამტკიცონ. და იმ
Line of ed.: 30     ტყუილს მოწამეს ჯაზა უყონ, რომ კულავ აღარ ქნას.


Chapter: 259  
Manuscript page: 187v 
Line of ed.: 31   ქ. თავი ორასორმოცდაცხრამეტი


Paragraph: 259.  
Line of ed.: 32        259. ქ. თუ იპოვნო დაჭრილი მკვდარი ქუეყანასა შენსა, რომ
Line of ed.: 33     ღ̃თს მოუცია მისთვის დაპატრონება შენი, გდია მინდორში, არ
Page of ed.: 319   Line of ed.: 1     იციან, თუ ვის მოუკლავს, ადგეს მოხუცებული შენი და მოსა\მართლე,
Line of ed.: 2     გაზომონ მკუდართა ნაგდები გარეშემო ალაგი, რომელ\ზედაც
Line of ed.: 3     დიაღ ახლო იყოს, მის ქალაქის მოხუცებულნიც მოვიდნენ
Line of ed.: 4     და ნახონ __ არა ჴამს მათზე ჯარიმა და არც სამართალი სისხლისა,
Line of ed.: 5     და უნდა ქნან მათ ახლო ქალაქთა წირვა-ლოცვა და საკანონო
Line of ed.: 6     გარდი/ჴადონ.

Line of ed.: 7        ამისთანას გამოკიდება არის მართებული: მოსამართლისა\გან
Line of ed.: 8     მოკითხულ იქნას და იპოვნოს მამკულელი დაჯარიმა და
Line of ed.: 9     სისხლი მას წაართვას.


Chapter: 260  
Line of ed.: 10   ქ. თავი ორასსამოცი


Paragraph: 260.  
Line of ed.: 11        260. ქ. თუ წახვიდე ლაშქრად შენს მტერზე, დააბეზღოს
Line of ed.: 12     ისინი ღ̃თნ ჴელსა შენსა და წააჴდინო წაჴდენით მათით, და მათს
Line of ed.: 13     წაჴდენაში რომ ნახო დედაკაცი ლამაზი და აიყუანო შენთვის ცო\ლად
Line of ed.: 14     და წაიყუანო შენსა სახლსა, __ მოპარსე თმა მის უცხოს გვა\რობისა
Line of ed.: 15     და განწმიდე ნათლისღებითა, და გაჴადე ტყვეობის ტანი\სამოსი,
Line of ed.: 16     დასვი სახლსა შენსა, და თუ ტიროდეს დედ-მამისათვის,
Line of ed.: 17     ატირე და დააცალე ერთს თვემდინ, და, აბა, მასუკან მიდი მასთან,
Line of ed.: 18     და გაუშვი აზატად, არამთუ გაყიდო ვერცხლზე, ნუ გარდააგდებ
Line of ed.: 19     და ნუ გაუპატივებ, ამიტომ რომ ინდომე ცოლად და უნდა გყუან\დეს
Line of ed.: 20     რიგით.

Line of ed.: 21        და ვისაც მოგიჴდეს იმრიგად, ჯერ უნდა მოანათული\ნოთ
Line of ed.: 22     და მასუკან ცოლად Manuscript page: 188r  ინდომოთ. არამცთუ, როდისაც
Line of ed.: 23     გინდოდეს, გაუშვათ, __ თუ ბოზობა არა ქნას, არ შეგიძლიათ გაშ\ვება,
Line of ed.: 24     რადგან მოანათულინებთ და გვირგვინს იკურთხავთ მასთან.


Chapter: 261  
Line of ed.: 25   ქ. თავი ორასსამოცდაერთი


Paragraph: 261.  
Line of ed.: 26        261. ქ. თუ, ვინ იცის, ვისიმე მოჴდეს ორის ცოლის ყოლა, და
Line of ed.: 27     ყუანდეს ცოლი ორი, ერთი სძულდეს და ერთი უყუარდეს, თუ
Line of ed.: 28     წინაპირველი ცოლი სძულდეს და შვილი პირველ მასთან მიეცეს,
Line of ed.: 29     მერმე, რომელიც უყუარდეს, იმასთან მიეცეს, არ შეუძლია, რომ
Line of ed.: 30     ცოლის სიყუარულის გულისათვის რომე, რომელიც უყუარდეს,
Line of ed.: 31     იმისი შვილი დააყენოს უფროსად. უფროსობა პირველის შვილისა
Line of ed.: 32     არის, რომელი პირველს ცოლთან მიეცა.

Line of ed.: 33        არ არის ხომ მართებული და არც მისცემს ჩვენი რიგი ბძა\ნებასა
Line of ed.: 34     ორის ცოლის ყოლისასა, ვინ იცის, მოუჴდეს თავის თავის
Line of ed.: 35     ქნით, ისრე იქნას შვილის სამართალი.


Chapter: 262  
Page of ed.: 320  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასსამოცდაორი


Paragraph: 262.  
Line of ed.: 2        262. ქ. თუ ვისიმე იყოს შვილი გიჟი და უარმიო, არ გა\უგონოს
Line of ed.: 3     სიტყუა მამასა და დედასა, დაარიგონ და მან არ გაიგო\ნოს,
Line of ed.: 4     დაიჭირონ და წაიყუანონ მოქადაგეთა წინაშე და ეს მოაჴსე\ნონ,
Line of ed.: 5     ეს ჩვენი შვილი გიჟი და გაუგონარია და არ იჯერებს სიტ\ყუასა
Line of ed.: 6     ჩვენსა. მოქადაგემ უნდა უქადაგოს და დაარიგოს.

Line of ed.: 7        თუ არ გაუგონოს, უნდა დაგროვდენ კაცნი ქალაქისანი და
Line of ed.: 8     ჩაქოლონ და მოკუდეს, და გამგონეთა შეეშინდეს და აღარავინ
Line of ed.: 9     ქნას გაუგონლობა, ურჩობა და უარშიობა.

Manuscript page: 188v 
Line of ed.: 10        შეკაზმულია ეს სამართალი მისთვის, ვინც რომ დედ\მამის
Line of ed.: 11     მაგინებელი იყოს და გარდამგდებელი: უნდა სიკუდილით
Line of ed.: 12     მოკუდეს. ორი სიკუდილი აქუთ იმრიგთა, ერთი სააქაოსი და ერთი
Line of ed.: 13     საიქიოსი.


Chapter: 263  
Line of ed.: 14   ქ. თავი ორასსამოცდასამი


Paragraph: 263.  
Line of ed.: 15        263. ქ. თუ მოჴდეს ვისიმე სიკუდილის ღირსის სიკუდილი,
Line of ed.: 16     ხეზე არ უნდა შეჰკიდონ და არც ზეზე უნდა დააგდონ, იმავ დღეს
Line of ed.: 17     მიწას უნდა მიიღონ. დაწყევლილია შემკიდებელი.

Line of ed.: 18        ძველთა ისრაილთა ეთქუა გაშვება ჴორცისა ზეზე. ჩვენს ჴელ\მწიფეს
Line of ed.: 19     არ ებძანა მოკულვა და უნდა შიშით დაარიგონ. და [თუ]
Line of ed.: 20     და სხვათა გვართაგან იყოს სიკუდილის ღირსი [და] მოკუდეს, __
Line of ed.: 21     და არ უნდა შეინახონ ზეზე. მართებულია, რომ მიწას მიაღებინონ
Line of ed.: 22     იმავ დღეს.


Chapter: 264  
Line of ed.: 23   ქ. თავი ორასსამოცდაოთხი


Paragraph: 264.  
Line of ed.: 24        264. ქ. თუ შეეყარო ნახვით ძროხასა, ცხვარსა ძმისა შენი\სასა,
Line of ed.: 25     გზაზე დაკარგულსა, ნუ გაუშვებ იმაებს და დაბრუნვებით
Line of ed.: 26     დააბრუნვე და მიუსხი ძმასა შენსა.

Line of ed.: 27        და თუ არ იყოს ძმისა და ახლოს მეზობლისა შენისა, მოაგროე
Line of ed.: 28     და დაიყენე სახლსა შენსა და იყუნენ შენთან ვიდრე სძებნოს ძმა\მან
Line of ed.: 29     შენმან, და მიეც მას.

Line of ed.: 30        სადაც იმგვარათ ნახო საჴედარი თუ ტანისამოსი და ყოველი
Line of ed.: 31     დაკარგული ძმისა შენისა, რაც დაუკარგავს, იპოვნო, ნუ გაუშვებ
Line of ed.: 32     უნახავსა და ნურც არას დაუმალავთ თავისასა, და ნურც გამო\ართმევთ
Line of ed.: 33     ფასსა პოვნისათვის.


Chapter: 265  
Manuscript page: 189r 
Line of ed.: 34   ქ. თავი ორასსამოცდახუთი


Paragraph: 265.  
Line of ed.: 35        265. ქ. თუ წახვიდე და ნახო ჯორი თუ საჴედარი, თუ ჴარი,
Line of ed.: 36     თუ ფური, დავარდნილი მინდორსა და გზასა, ნუ დააგდებ და ნუ
Page of ed.: 321   Line of ed.: 1     გაუშვებ ისრე. თუ ნახო და შეეყარო ცხენსა, ჯორსა, საჴედარსა,
Line of ed.: 2     ვარსა და რასაც Ⴚმისა შენისასა, ჩამოყრილსა შეეყარო, მომგ3არე
Line of ed.: 3     უფასოდ აკიდებასა და ისე ნუ გაუშვებ, რამეთუ რიგის ბძანებით
Line of ed.: 4     უკან მოსამართლეთაგან არის საცოდნელი ეს დარიგება, [თუ] მათით
Line of ed.: 5     წავლენ სამართალში წინ.


Chapter: 266  
Line of ed.: 6   ქ. თავი ორასსამოცდაექუსი


Paragraph: 266.  
Line of ed.: 7        266. ქ. იქნა გარჩევით კაცის ტანისამოსი, და დედაკაცისა
Line of ed.: 8     ხომ სხვა არის. არვისგან არის მართებული, კაცისაგან, დედაკაცის
Line of ed.: 9     ტანისამოსის ჩაცმა. ვინც ქნას და ჩაიცვას, პილწია ღ̃თის წინაშე.

Line of ed.: 10        ბევრი ავი და ბოროტი იქნების ამრიგის საქმით. ეს საქა\დაგებელია
Line of ed.: 11     მოქადაგეთაგან და მოსამართლეთაგან.


Chapter: 267  
Line of ed.: 12   ქ. ორასსამოცდაშვიდი


Paragraph: 267.  
Line of ed.: 13        267. ქ. ვინცა შეხვიდეთ ბუდესა ფრინველისასა, ხეზე ნახოთ
Line of ed.: 14     თუ მინდორში კუერცხი ანუ ბარტყი, ნუ აიყუან დედასა თავის
Line of ed.: 15     შვილებითა, გაუშვი დედა და ბარტყი ამოუსხი, __ შენთვის კარგი
Line of ed.: 16     იქნების; და დღეგრძელი იქნები, ბარტყისაგანაც თუ დაუგდებ.

Line of ed.: 17        ბძანება დედის გაშვებისა, __ გამრავლებისათვის რომ კიდევ
Line of ed.: 18     გვარგებს. გამგონემ ამისმა დიდი მადლი აიღოს, გაუგონელმან პასუხი
Line of ed.: 19     გასცეს.


Chapter: 268  
Manuscript page: 189v 
Line of ed.: 20   ქ. თავი ორასსამოცდარვა


Paragraph: 268.  
Line of ed.: 21        268. ქ. თუ აშენებდე სახლსა ახალსა, დასდგემდე ოთხკუთ\ხივ
Line of ed.: 22     საძირკველსა, გაუფთხილდი მართებულად, რომე არვინ არ
Line of ed.: 23     ჩავარდეს და არვინ დაშავდეს, არვინ მოკუდეს, __ ჩასავარდნელს
Line of ed.: 24     ალაგს სახლის პატრონთა გაფთხილება მართებთ.

Line of ed.: 25        თუ მოჴდეს გარდავარდნით და ჩავარდნით მოკუდეს ან მო\იტეხოს
Line of ed.: 26     რამე, არ მართებთ, რომ სამართალში წასწიონ ანუ სისხ\ლი
Line of ed.: 27     სთხოონ, __ იმისთანას საქმისათვის წირვა უნდა. და საკანონო
Line of ed.: 28     ამით უნდა გარდიჴადოს და გათავების დროს ოთხკუთხივ სახლი
Line of ed.: 29     აკურთხებინონ მღდელთა.


Chapter: 269  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ორასსამოცდაცხრა


Paragraph: 269.  
Line of ed.: 31        269. ქ. ნუ დააბეზღებ ყმასა პატრონსა მისსა, რომე შენთან
Line of ed.: 32     დადგეს; დააყენე შენთან და შენთან იყოს; სადაც ალაგი უნდო\დეს,
Page of ed.: 322   Line of ed.: 1     მიეც, ნუ შეაწუხებ. არათუ მარტო სხვა გვართას ვიტყუით,
Line of ed.: 2     ძველთა ისრაელთაგანაც.

Line of ed.: 3        თუ რვას წლამდინ შენთან იყოს ურჯულო და მოქრის\ტიანდეს,
Line of ed.: 4     და მისმან პატრონმან არ უყოს აზატი, არ უნდა ცუდათ
Line of ed.: 5     ჴელში მისცეთ, გაუშვი, __ სადაც უნდა წავიდეს


Chapter: 270  
Line of ed.: 6   ქ. თავი ორასსამოცდაათი


Paragraph: 270.  
Line of ed.: 7        270. ქ. თუ შეხვიდე ყანასა ამხანაგისა შენისასა, __ და თავთავს
Line of ed.: 8     ჴელით კრეფდე თუ ნამგლითა სჭრიდე ნებითა შენითა, შემამცი\ლემ
Line of ed.: 9     პატრონმა ქურდეულებ გაზღვევინოს სამართალში.


Chapter: 271  
Manuscript page: 129r 
Line of ed.: 10   ქ. თავი ორასსამოცდათერთმეტი


Paragraph: 271.  
Line of ed.: 11        271. ქ. თუ შეხვიდე ვენაჴში ამხანაგისა შენისასა, სჭამო
Line of ed.: 12     ვიდრემდის გასძღე, ჭურჭლით ნუღარ გაიტან. და თუ გაიტანოს,
Line of ed.: 13     წაგართვან ჴელიდამე და დანაშაული გაზღვევინოს სამართლით.


Chapter: 272  
Line of ed.: 14   ქ. თავი ორასსამოცდათორმეტი


Paragraph: 272.  
Line of ed.: 15        272. ქ. თუ ვინ შეირთოს ცოლი, მიუდგეს და იპოვნოს შნო
Line of ed.: 16     ავის საქმისა მასში, მისი შეგინებისა და გარდაგდებისა დასწეროს
Line of ed.: 17     წიგნი და, აბა, მასუკან მისცეს მას ჴელთა და გაუშვას თავისის
Line of ed.: 18     სახლიდამ; და გასულმან შეირთოს სხვა ქმარი და შეიძულოს მან,
Line of ed.: 19     უკანამ ქმარმაც, მისცეს წიგნი გაშვებისა, მანც გაუშვას, და მას\უკან
Line of ed.: 20     მოუკუდეს.უკანა ქმარი და მერმე კიდევ უწინდელმან ცოლ\ქმარმან
Line of ed.: 21     ერთმანეთი მოინდომონ, აღარ იქნების __ მათი ცოლქრმობა
Line of ed.: 22     ბილწი საქმეა ღ̃თის წინაშე.

Line of ed.: 23        ეს საქმე ძველთა ისრაელთ მოაჴსენეს ქრისტესა ღ̃თსა, რომე
Line of ed.: 24     ჩვენ მოსემ გუიბრძანაო წიგნის დაწერა შეყრისა და გაყრისა.
Line of ed.: 25     ქრისტემ უბძანა მათ, ბოზობისათვინ გაუშვან და არა შეძულები=
Line of ed.: 26     სათვინ.

Line of ed.: 27        თუ საკანონოც გარდიჴადოს ცოლმან ვისმანც, ბოზობისა\თვის
Line of ed.: 28     გაშვებულმან, მაინც ვეღარ შეირთოს გამშვებმან გაშვებული.


Chapter: 273  
Line of ed.: 29   ქ. თავი ორასსამოცდაცამეტი


Paragraph: 273.  
Line of ed.: 30        273. ქ. ვინც იყოს ახალ ნაქორწილევი, ნუ წავა მაშინვე ლაშ\ქარს
Line of ed.: 31     და ნუ\\რც Manuscript page: 190v  სხვაგან, დადგეს სახლსა მისსა და გაახარო
Page of ed.: 323   Line of ed.: 1     ერთმანეთი: რომ წავიდეს ლაშქარში, ღ̃თნ ნუ ქნას, ვინ იცის,
Line of ed.: 2     რომ მოკლან, ცოლი მისი ახალ ნაქორწილევი გაუხარებელი დარ\ჩება
Line of ed.: 3     და ცოდვა არის. ეს საქმე შესანახავია ყოველთაგან.


Chapter: 274  
Line of ed.: 4   ქ. თავი ორასსამოცდათოთხმეტი


Paragraph: 274.  
Line of ed.: 5        274. ქ. თუ დააგირაონ ვინც ჴელის წისქუილი, ან ზეითი, ან
Line of ed.: 6     ქუეითი, ასრე[ა] რომ, როგორც კაცმან სული დააგირაოს. ამისთანა\ებს
Line of ed.: 7     სრულ არ უბძანებს რიგი, არ უნდა ერთმანეთს მოაშორონ, რო\გორც
Line of ed.: 8     სული და ჴორცი, მოსაჴმარებელია ყოველთაგან ამისთანა
Line of ed.: 9     საქმე. ვალია მოსამართლეზე, რომ უნდა იკითხოს.


Chapter: 275  
Line of ed.: 10   ქ. თავი ორასსამოცდათხუთხმეტი


Paragraph: 275.  
Line of ed.: 11        275. ქ. თუ მართებით მართებდეს ამხანაგსა შენსა რაც რამ
Line of ed.: 12     იყოს, ნუ შეხვალ სახლსა მისასა გირაოს გამოსატანლად, მაგრამ
Line of ed.: 13     უნდა გამოიხმო მოვალე შენი და კარზე უნდა ელაპარაკო და
Line of ed.: 14     სთხოო. თუ თავის ჴელით გამოიტანოს და მოგცეს გირაო, წაიღე.

Line of ed.: 15        და თუ გლახა იყოს მოვალე შენი, ნუ გამოართმევ გირაოს, ისევ
Line of ed.: 16     მიუბრუნე გირაო მისი, რომ მზის ჩასულას უკან დაიბუროს საბუ\რავი
Line of ed.: 17     და საგები მისი და დაგლოცოს შენ. დიდი წყალობა გექნე\ბის
Line of ed.: 18     ღ̃თისაგან შენ და მადლი დიდი ღ̃თის წინაშე.

Line of ed.: 19        არამცთუ შეხვიდე შენთავად და გამოგ,ქონდეს გირაო და არ
Line of ed.: 20     გაწუხებდეს, უნდა რომ თავის ნებით გაძლევდეს. და თუ გლახა
Line of ed.: 21     იყოს, ნურც ნებით Manuscript page: 191r  მოცემულს გამოართმევ.

Line of ed.: 22        კაცი უნდა მოწყალე იყოს, მოწყალეს კაცს ღ̃თიც
Line of ed.: 23     სწყა/ლობს.


Chapter: 276  
Line of ed.: 24   ქ. თავი ორასსამოცდათექუსმეტი


Paragraph: 276.  
Line of ed.: 25        276. ქ. თუ ვინ იქირაოს საბრალოსა და ღარიბისაგან, და და\ვრდომილისაგან
Line of ed.: 26     ანუ მოსულის კაცისაგან, უნდა მისცეთ ქირა იმავ
Line of ed.: 27     დღეს მზის ჩასულამდინ: ამიტომ გააქირავა, რომ ეჭირებოდა,
Line of ed.: 28     ცხენი თუ ჯორი, ანუ საჴედარი, ანუ სხვა რამე, ხომ ჩანს და გა\მოჩნდების,
Line of ed.: 29     რომ იმავ დღეს ყოფილა დამჭიროდ.

Line of ed.: 30        თუ არ მისცემთ იმავ დღეს, სამართალში ნამეტნავი გამო\გერთვასთ
Line of ed.: 31     და მიეცეს მას.


Chapter: 277  
Page of ed.: 324  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასსამოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 277.  
Line of ed.: 2        277. ქ. არ მოიკულის მამა შვილის მაგიერ და არცა შვილი
Line of ed.: 3     მამის მაგიერ, თავთავის ცოდვისათვის თვითან მოკუდენ.

Line of ed.: 4        ეს იმათთვის ითქუა, რომ, მოჴდეს, ვისიც სიკუდილის მართე\ბით
Line of ed.: 5     იქნას რიგისა და სამართლის წიგნისაგან.

Line of ed.: 6        თუ მამამ მოინდომოს შვილის მორჩენა და თავის თავის მა\გიერად
Line of ed.: 7     სასიკუდილოდ მიცემა, არ მოკუდეს მამა, შვილია სი\კუდილის
Line of ed.: 8     ღირსი. ნუ წაახდენთ და ნუ გაამრუდებთ სამართალსა.

Line of ed.: 9        აგრევე თუ მამა ვისიმე იყოს სასიკუდილო, არ მოკუდეს
Line of ed.: 10     შვილი მის მაგიერ. მოსამართლემ თუ დამნაშავე სიკუდილის
Line of ed.: 11     ღირსი შვილი ვისიც ვერ დაიჭიროს, არ მართებთ გარჯა მამისა
Line of ed.: 12     მის მაგიერად. ესე დამტკიცდეს ჩვენთვის.


Chapter: 278  
Line of ed.: 13   ქ. თავი ორასსამოცდათურამეტი


Paragraph: 278.  
Line of ed.: 14        278. ქ. ნუ გაამრუდებთ სამართალს ქურივზე და ობოლზე
Line of ed.: 15     მოსამართლ\\ენო, Manuscript page: 191v  ნურც ქრთამითა და ნურც მოტყუებით,
Line of ed.: 16     როგორც სხვაგანც გაჩვენათ. და ვინცა ქნათ, ჩამოვარდეთ თქვე\ნის
Line of ed.: 17     სიდიდიდამ რიგის სამართლითა.


Chapter: 279  
Line of ed.: 18   ქ. თავი ორასსამოცდაცხრამეტი


Paragraph: 279.  
Line of ed.: 19        279. ქ. ნუ გამოიტანთ ქურივის დედაკაცის სახლიდამ გირაოდ
Line of ed.: 20     ტანისამოსსა ანუ ქვეშაგებსა, სამართლითა დააცალეთ და შეიბრა\ლეთ
Line of ed.: 21     __ ნუ იქთ, როგორც ეგვიბტეს იქმოდენ. ვინცა ქნათ, სამართ\ლის
Line of ed.: 22     ქვეშ დარჩეთ.


Chapter: 280  
Line of ed.: 23   ქ. თავი ორასოთხმოცი


Paragraph: 280.  
Line of ed.: 24        280. ქ. წინა სამართალში რომელიც იყოს ღირსი ცემისა, გა\ილახოს,
Line of ed.: 25     თუ არის რიგისა, __ ორმოცი უკან __ დაუშავებლად, რომ
Line of ed.: 26     არ დაშავდეს: შეუძლია საქმის წაყუანა მოსამართლეთა ჯოხის კუ\რით
Line of ed.: 27     და გალახვითა, დაშინება-დარიგებით.


Chapter: 281  
Line of ed.: 28   ქ. თავი ორასოთხმოცდაერთი


Paragraph: 281.  
Line of ed.: 29        281. ქ. თუ წაიკიდნონ ორნი კაცნი და ერთმანეთს სცემდენ
Line of ed.: 30     და შუღლობდენ, და დედაკაცი შუამავლად ჩაუარდეს, და მას შუა\მავალს
Line of ed.: 31     დედაკაცს დაჰკრან, რაც დააშაონ, დამკურელს ჴელი
Line of ed.: 32     მო/სჭრან.

Page of ed.: 325  
Line of ed.: 1        და თუ დედაკაცმან ასეთი შუამავლობა ქნას, რომე ერთს
Line of ed.: 2     ეხმარებოდეს და მეორეს აცემინებდეს, და მისმან ცემამ დააშაოს,
Line of ed.: 3     და იგი მეორე კაცი მას მეორეს მოერიოს, იმრიგს დედაკაცსაც
Line of ed.: 4     ჴელი მოსჭრან და ან ჴელი ფასით და ჯარიმით იყიდოს, რო\გორც
Line of ed.: 5     რომ გაგვიჩენია ყოველს ადგილსა თავ-თავის აგებულობით.


Chapter: 282  
Manuscript page: 192r 
Line of ed.: 6   ქ. თავი ორასოთხმოცდაორი


Paragraph: 282.  
Line of ed.: 7        282. ქ. შეიტყევით, თუ ვინ მღდელმან თუ ერისგანმან გა\ცარცოს
Line of ed.: 8     საფლავი და მკუდარი ასრე, რომ საფლავზე რაგინდარა
Line of ed.: 9     იყოს, თუ კაცი გზასა თუ სადაც მოკუდეს და მისი რაგინდარა
Line of ed.: 10     წაიღოს თავის ნებით, უ-იმ-კაცის-ანდერძოთ, __ თუ თავის ნებით
Line of ed.: 11     მან, წამღებმან, არა თქუას და არ გაენდოს, და მასუკან შიამცნიონ,
Line of ed.: 12     მოკუდეს ის კაცი.

Line of ed.: 13        და თუ გაენდოს და თქუას, არ მოკუდეს და იკითხონ წმინ\დას
Line of ed.: 14     ეკლესიაში: გარდააყენონ სიკუდილამდინ-აღარა აქუს საკა\ნონოთ
Line of ed.: 15     გარდაჴდის ადგილი. გამოჩენილია ეს თქმა, რომ სიკუდი\ლამდინ
Line of ed.: 16     უნდა იყოს გარდაყენებული და ინანოს და სინანულში გა\სარჯოს
Line of ed.: 17     ტანი მისი. და იმ დანაშაულის ჯარიმა და სისხლი მისი
Line of ed.: 18     იყოს ფასად.


Chapter: 283  
Line of ed.: 19   ქ. თავი ორასოთხმოცდასამი


Paragraph: 283.  
Line of ed.: 20        283. ქ. თუ ვინ უბრალოდ, წავიდეს, უნდომლად და არვისი
Line of ed.: 21     ქონდეს წინაპირველი მტერობა, მოჴდეს და სხვად, ყოველთა
Line of ed.: 22     ქურდთა და ავაზაკთა მგზავსად, მას შეეყაროს, და მოკლას იმან
Line of ed.: 23     ისინი, როგორც მკულელნი გასარჯონ და გააპატიჟონ წმინდამ
Line of ed.: 24     ეკლესიამ. მაგრამ შემშინებელის წმინდის ტრაპეზით განიწმინდოს
Line of ed.: 25     ტანი მისი, ზომიერს ხანსა იფიქროს და მოინანოს და თქუას,
Line of ed.: 26     რატომ ვქენ ამისთანა საქმე, უნდომლად დამემართაო. თუ უნდა
Line of ed.: 27     ღ̃თის დაბეზღებულიც ყოფილიყოს მისა ჴელსა, მაინც უნდა მო\ნანება
Line of ed.: 28     მღდლის ქართულით. და სხვას მოსამართლეს ამასთან ჴელი
Line of ed.: 29     არა აქუს, ეკლესიისა არის ეს სამართალი __ ყუელამ თავ-თავის სა\მართალი
Line of ed.: 30     უნდა ქნას.


Chapter: 284  
Manuscript page: 192v 
Line of ed.: 31   ქ. თავი ორასოთხმოცდაოთხი


Paragraph: 284.  
Line of ed.: 32        284. ქ. დადგინება საძირკულისა წმინდისა ეკლესიისა მთავარ\ებისკოპოზთაგან
Line of ed.: 33     არის მართებული და მან უნდა კურთხევით და\ამტკიცოს.
Page of ed.: 326   Line of ed.: 1     და ქორებისკოპოზსა და სხვას იმას ქუეით ბერსა და
Line of ed.: 2     უფროს მღდლებსა, თუ მთავარებისკოპოზმა უბძანოს და ბძანება
Line of ed.: 3     მისცეს, შეუძლიათ მათაც მისის ბძანებით. და თუ არც ბძანდებო\დეს
Line of ed.: 4     იქ მთავარებისკოპოზი და არც მისი ბძანება ქონდესთ, ვერ
Line of ed.: 5     შეუძლიათ. თუ ქნან, მთავარებისკოპოზისაგან დაქცევა უნდა, და
Line of ed.: 6     ხელახლა კურთხევა და დამტკიცება უნდა საძირკუელსა.

Line of ed.: 7        შესატყობია, ქორებისკოპოზნი ორნი არიან: ერთი მიიღებს
Line of ed.: 8     კურთხევასა და ერთი კი ვერა, ბერეტუტია.

Line of ed.: 9        თუ იმ ებისკოპოზთ, რომელთაც უმთავარეფისკოპოზოთ საყ\დარი
Line of ed.: 10     აკურთხეს, მონანებით შენდობა ითხოონ მთავარებისკოპოზი\საგან
Line of ed.: 11     და მან, საყდრის ამშენებელმანც, ინანოს. ამათ რატომ ვა\კურთხებინეო,
Line of ed.: 12     შენდობა მოსთხოოს, რადგან შენდობას მოითხოვენ,
Line of ed.: 13     უნდა შეუნდოს და აღარ და უქციოს და მეორედ მან, მთავარების\კოპოზმან,
Line of ed.: 14     აკურთხოს და დამტკიცდების.


Chapter: 285  
Line of ed.: 15   ქ. თავი ორასოთხმოცდახუთი


Paragraph: 285.  
Line of ed.: 16        285. ქ. ებისკოპოზთ, შეუძლიათ და ღირსნი არიან რო\მელნი
Line of ed.: 17     ქუეყნისა და თემის ებისკოპოზნი იყუნენ, იმათ დასვან
Line of ed.: 18     ტახტსა.

Line of ed.: 19        ეგების, თუ სიჩქარით და სიშორით ამხანაგთა, სამი ების\კოპოზი,
Line of ed.: 20     ნებით მათით, რომ შორ არიან, __ წიგნითა-მოწმობითა
Line of ed.: 21     დასვან.

Line of ed.: 22        მაგრამ პატივი და შნო უფროსისა მართ\\ებულია Manuscript page: 193r 
Line of ed.: 23     მიცემა კათალიკოზისაგან და ანუ დიდის კრებისაგან.

Line of ed.: 24        რიგიანად აკურთხოს __ ბძანებს რიგი სამართლისა და კანო\ნისა:
Line of ed.: 25     ჯერ უნდა გამოარჩიოს ყოვლის მოწონებით და მასუკან
Line of ed.: 26     აკურთხოს კათალიკოზმა და ანუ ბძანებით მისით ორთა და სამ\თა
Line of ed.: 27     მთავარეფისკოპოზთა.

Line of ed.: 28        სახელით კათალიკოზით აქ გამოჩნდა, რომე თავი იყოს
Line of ed.: 29     სხვათა. მასუკან აღარ იქნების სხვა თეთრით.


Chapter: 286  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ორასოთხმოცდაექუსი


Paragraph: 286.  
Line of ed.: 31        286. ქ. თუ ვინც რიგიდამ და ან ლოცვიდამ გამოსულიყოს
Line of ed.: 32     და გაუშვას, საყდროვანი და ანუ მრევლნი, წასულიყონ სადმე და
Line of ed.: 33     რიგს შურობდნენ, ნუ აქნევინებენ და ნურც დაუჯერებენ.

Line of ed.: 34        ერთს მოქადაგეს რომ შეეჩვენებინოს, მეორე მოქადაგე ნუ
Line of ed.: 35     მისცემს შენდობასა.

Line of ed.: 36        მაგრამ, თუ დამტკიცებული მოკითხულობა ქნან, კაის მო\ქადაგობითა
Line of ed.: 37     მთავარმან მართალმან მოქადაგემ უნდა მოარჩინოს
Line of ed.: 38     მისგა.

Page of ed.: 327  
Line of ed.: 1        და თუ დამნაშავე იყოს და ღირსი ყოფილიყოს შეჩვენებისა
Line of ed.: 2     და წმიდას ეკლესიას გაშორვებია, წამალი მისი: საკანონო უნდა
Line of ed.: 3     გარდიჴადონ და დიდის სინანულით შენდობა მოითხოონ.

Line of ed.: 4        ვინც ესეებ ქნან, არათუ უცოდინართ კაცთაგან მიეცემის
Line of ed.: 5     წამალი მორჩენისა და ანუ დაუჯერონ უცოდინართა, __ უნდა გაბ\რუნდეს
Line of ed.: 6     და ისწავლოს სიბრძნე და რიგი და ცოდნა ჭეშმარიტი
Line of ed.: 7     მოქადაგებისა მართლა.


Chapter: 287  
Line of ed.: 8   ქ. თავი ორასოთხმოცდაშვიდი


Paragraph: 287.  
Line of ed.: 9        287. ქ. წინა ჩვეულება დადგეს, ჩვეულება, ეგვიბტეს: ალექ\სანდრიის
Line of ed.: 10     ებისკოპოზნი __ Manuscript page: 193v  ყველაზე მიმცემი; მერმე ჰრომისა
Line of ed.: 11     ებისკოპოზისა ეს ჩვეულობა არის; იმგვარად ანტიოქისა და სხვა.
Line of ed.: 12     შეძლება და პატივი, დიდობა დიდობის შენახვისა [იყოს] ეკლესიას, და
Line of ed.: 13     ყოველნი მის მზგავსად გამოჩენილი იყოს.

Line of ed.: 14        თუ არ ბძანება-ნებით კათალიკოზით იყოს ებისკოპოზი, იმის\თანა
Line of ed.: 15     დიდის კრებისაგან ჩამოვარდეს, ნუღარ იყოს ებისკოპოზათ.

Line of ed.: 16        მაგრამ თუ კრებულთა გამორჩევით ჭეშმარიტის რიგით ეკლე\სიათა
Line of ed.: 17     ღირსად აიღონ, ორი და ან სამი თავისთავად უპირისწყლო\ბით
Line of ed.: 18     და ქიშპობით წინ უდგნენ, ბევრთაგან გამორჩეული დამტკიცდეს.

Line of ed.: 19        ჩვეულობა დაიჭირე და რიგი წინათი: ელუსარიმის ებისკო\პოზმა
Line of ed.: 20     დაამზადოს პატივი დედაქალაქთა ღირსი, დარიგება თა\ვიანთი
Line of ed.: 21     შეინახონ.

Line of ed.: 22        წინ რომ ვაჴსენეთ სახელი კათალიკოზისა, აქ გამოაჩენს, რომ
Line of ed.: 23     წინა ჩვეულობას. თავიანთვინ დადგენასა, და იქ ოთხთ მახარებელ\თასა
Line of ed.: 24     [არიან] ისინი ნიშნად: და სხვანიც: შეძლებულობითა იმრიგითა,
Line of ed.: 25     თუ რომ იყუნენ მოციქულთ ტახტზე, თუ არ იყუნენ, ბძანებს კათალი\კოზი
Line of ed.: 26     იყოს. აბა, ტახტი წინა ეფესოს სიახლოვეს [იყოს] და იქიდამ
Line of ed.: 27     გააპარეს ბიზანტიას, მას პატივისცემისათვის, სხვა [ა]რა კათალიკო\ზობის
Line of ed.: 28     მიზეზით.

Line of ed.: 29        ჩამოაგდოს, რომელნი ვინც ნებით კათალიკოზით არ
Line of ed.: 30     ეკურთხოს, რომელი ჩანს ბძანებითა მისით ეკურთხონ. თუ მოჴდეს
Line of ed.: 31     ყოველთაგან გამორჩევა რომლისამე ჭეშმარიტად, კურთხევის მი\ღება
Line of ed.: 32     კათალიკოზისა არის.


Chapter: 288  
Manuscript page: 194r 
Line of ed.: 33   ქ. თავი ორასოთხმოცდარვა


Paragraph: 288.  
Line of ed.: 34        288. ქ. ბევრის ნდომითა და დიდთა მოჴმარებითა და მიყე\ნებითა
Line of ed.: 35     რომელიც ებისკოპოზი იყოს და სხვის თემის შეცილებას
Page of ed.: 328   Line of ed.: 1     და წართმევას ეცადოს, ანუ მღდელმან ქალაქში სხვის სამწყსოს
Line of ed.: 2     დაუწყოს ცილება, ნება იქმნა დიდის კრებისაგან: იმრიგნი უნდა
Line of ed.: 3     დააწყნარონ და დააჯერონ თავიანთ წილსა.

Line of ed.: 4        მაგრამ თუ ანუ ძალით და ანუ ქრთამით იმრიგს შეცილე\ბას
Line of ed.: 5     და საქმის წინ წაყუანას აპირებდენ, წინ დაუდგეს მოცი\ქულთა
Line of ed.: 6     კანონი ნებადართვით დიდის კრებისაგან: ჩამოაგდონ თა\ვიანთის
Line of ed.: 7     ტახტისაგან და მღდლობის რიგისაგან გარდააყენონ, იყოს
Line of ed.: 8     თქუენ წინა, როგორც რომ ერთი უპირისწყლო და ავი კაცი __ რომ\ლისაც
Line of ed.: 9     მიცემული იყოს, მიეცეს და მიემატოს, და რომელმაც არ იცო\დეს
Line of ed.: 10     ქნა, რაცა აქუს, ისიც წაერთვას.

Line of ed.: 11        მაშ, არა არის გამოუჩენელი ამ სასულიერო საკანონე სამარ\თალში.
Line of ed.: 12     და ბევრთაგან გასასულელია, იმრიგის ებისკოპოზისაგან და
Line of ed.: 13     მღდლისაგან, მაგრამ კათალიკოზთაგან იმრიგთა მოსაკითხავია.


Chapter: 289  
Line of ed.: 14   ქ. თავი ორასოთხმოცდაცხრა


Paragraph: 289.  
Line of ed.: 15        289. ქ. არიან ზოგნი საყდროვანნი, რომე თავიანთ რიგზე
Line of ed.: 16     არიან და კანონით ირჯებიან. ნეტაი მათ, რომელიც თავიანთ რი\გის
Line of ed.: 17     სამართლით იყუნენ.

Line of ed.: 18        და თუ ხარბობა ქნან და ვერცხლი გასცენ სარგებლითა, და
Line of ed.: 19     სარგებელი აიღონ და დაივიწყონ საქმე საღმთოს წერილისა, რომ
Line of ed.: 20     უბძანებს ვერცხლის Manuscript page: 194v  სარგებლით მან არ გასცეს, უჯესთა\ესად,
Line of ed.: 21     რომ იყოს დამზარე და არმდომი ლოცვისა, გამშვები გუნე\ბიდამ
Line of ed.: 22     ლოცვისა, შიშველი დარჩეს რჯულისაგან.

Line of ed.: 23        იმისთანას ეტყუის: "ვაი იმას, ვინც გაუშვას სწავლა კეთილი
Line of ed.: 24     ყმაწვილობისა და დაივიწყოს".

Line of ed.: 25        ნება დართო დიდმან კრებამ იმისთანასა განშორება რიგიდამ
Line of ed.: 26     და ანუ მართალს გზაზედ დააყენონ.

Line of ed.: 27        შეიტყონ მღდელთა გაკუეთილობა კანონისა, სამართლის შიში
Line of ed.: 28     იქონიონ. აბა, თუ არა, ბოლოს უმოწყალო სამართლით
Line of ed.: 29     გარდაჴ/დების.


Chapter: 290  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ორასოთხმოცდაათი


Paragraph: 290.  
Line of ed.: 31        290. ქ. თუ გათხოვილი, ერთხელ ნალაპარაკევი ქალი შეკაზ\მული
Line of ed.: 32     ნახოს ვინმე და მოიტაცოს, და ამისთანა საქმე მოჴდეს,
Line of ed.: 33     ეცადონ, რომ დაიჭირონ ის კაცი და წაართვან ქალი ჴელიდამე.

Page of ed.: 329  
Line of ed.: 1        თუ გვერთ არ მისდგომოდეს, მოტაცების საუპატიო გარდააჴდე\ვინონ
Line of ed.: 2     და ქალი მასვე მისცენ, ვისთვინაც პირველ ნათხოვნი
Line of ed.: 3     ყო/ფილიყოს.

Line of ed.: 4        და თუ ვერ ჩაიგდონ ჴელში და გუირგუინი იკურთხოს მას
Line of ed.: 5     ქალთან, გუირგუინის მკურთხეველს მღდელს ებისკოპოზმა გარდაა\ჴდევინოს,
Line of ed.: 6     ამიტომ რომ ძალად მოტაცებული რატომ აკურთხა?

Line of ed.: 7        და მას კაცს მოსამართლემ გარდააჴდევინოს: რამეთუ მართლა
Line of ed.: 8     სხვის ნათხოვნი ყოფილიყოს, სიკუდილის ღირსია, მაგრამ ჯარი\მითა
Line of ed.: 9     და სისხლის მიცემით მორჩეს ტანი მისი.


Chapter: 291  
Line of ed.: 10   ქ. თავი ორასოთხმოცდათერთმეტი


Paragraph: 291.  
Line of ed.: 11        291. ქ. თუ აღუთქუა უფალსა ბერმან ანუ მღდელმან, ანუ მთავარ\\\დიაკონმან, Manuscript page: 195r 
Line of ed.: 12     უნდა შეინახოს და შორ დადგეს ჴორცის ჭამი\საგან.
Line of ed.: 13     თუ აღუთქმელათაც შეინახოს, კარგია.

Line of ed.: 14        და თუ თავისის ნებით ვერ შეიძლონ შენახვა, აშკარად უნდა
Line of ed.: 15     სჭამონ, და თუ უნდათ, შეინახონ. თუ ვინ ჩააგდოს ფარისევლობით
Line of ed.: 16     პილწად, პურსა და ან სამარხოსა ჴორცი სცემიაო, ამისთანაებს არ
Line of ed.: 17     ინდომებს რიგი ეკლესიის.

Line of ed.: 18        აღმთქმელი ჩანს და ანუ ვინც ცოლნაყოლი, და ანუ ვინცა ცო\ლიანი
Line of ed.: 19     ერთხელ რომ ეკლესიის სახელი დაეთქმის, საყდროვანი შეიქნე\ბის,
Line of ed.: 20     უჯესთაესად ბერნი წმინდა და უმანკონი. მაგრამ ბერძენნი და
Line of ed.: 21     ურიგონი და ცუდგვარნი სომეხნი რომ ერთმანეთს დასძრახვენ, ორივ
Line of ed.: 22     დასაჯერებელია: კანონთაგან კარგია უჭმელობა ჴორცისა, ჭამისაგან
Line of ed.: 23     მაგრამ ნუ დასძრახვენ. სომეხშიაც მრავალი იპოების შემნახავი სა\მართლისა,
Line of ed.: 24     გარე, რომ ვინც უთხრას ერთმანერთსა: შენ სჭამ და
Line of ed.: 25     მე არაო.


Chapter: 292  
Line of ed.: 26   ქ. თავი ორასოთხმოცდათორმეტი


Paragraph: 292.  
Line of ed.: 27        292. ქ. მისთვის, საქონელი რომელიც იყოს, სახელითა ეკლე\სიათა,
Line of ed.: 28     რაც რომ იყოს __ თუ სოფელი, თუ მიწა-წყალი, თუ სხვა რამ, __
Line of ed.: 29     თუ ებისკოპოზი ადგილს არ ბძანდებოდეს და მღდლებმა გაყიდოს
Line of ed.: 30     რაც რამ, შეუძლია, რომ მათვე სთხოოს ებისკოპოზმან. და უნდა
Line of ed.: 31     იცოდეს ეფისკოპოზმა ღირსი სამართალი: რაც რომ გაუყიდიათ,
Line of ed.: 32     ფასი უნდა გამოართვას და გასყიდული Manuscript page: 195v  დაიჴსნან.

Line of ed.: 33        კანონის ბძანებით გაუსყიდლად უნდა იყოს ეკლესიისა რაგინ\დარა.
Line of ed.: 34     შემძლეა და ებისკოპოზთ და მოქადაგეთ ჴელთ უნდა იყოს
Page of ed.: 330   Line of ed.: 1     ეკლესია და მისი საქონელი, არათუ ხუცესთა ჴელთა. აღება და
Line of ed.: 2     შებრუნება ებისკოპოზთა უნდა ნახონ და მოქადაგეთა.

Line of ed.: 3        მაგრამ თუ მონასყიდეს ბევრს ხანს ქონია და ამთონი უჭა\მია
Line of ed.: 4     მოსავალი, რომე მისის მინაცემისოდენი შექნილა, აღარ უნდა:
Line of ed.: 5     რაც გამორთმევია, ისღა უნდა მისცენ, უთეთროდ, და უნდა გა\მოიბრუნონ,
Line of ed.: 6     ამიტომ რომ თავის ფასს გაუვლია. ესეც, რომ არას
Line of ed.: 7     რჯულში არ არის მართებული საყდრის საქონლის გაყიდვა.


Chapter: 293  
Line of ed.: 8   ქ. თავი ორასოთხმოცდაცამეტი


Paragraph: 293.  
Line of ed.: 9        293. ქ. თუ ვინც კაცობაში შესულმა თქუას და აღუთქუას
Line of ed.: 10     უფალსა ქანწულება, თქუან და გამტყუვდენ აღთქმაში, შეძლება
Line of ed.: 11     მიხუდეს და ვერა ქნას ის, ასრე ჩაიგდების, როგორც რომ ორის
Line of ed.: 12     ცოლის შემრთველი. გარიგებით მათით აიღონ საკანონო და მო\ინანონ:
Line of ed.: 13     ორი წელიწადი კარზე ილოცოს ჴელის გაცემითა და ერთი
Line of ed.: 14     წელიწადი შიგნით საყდარში მონანულებთან იყოს და სინანულით
Line of ed.: 15     მოინანოს; და მასუკან ეზიაროს რიგით. კურთხევას მღდელობისას
Line of ed.: 16     ვეღარ მიუდგეს ახლოს.

Line of ed.: 17        ეს გამოჩენით ნიკიის კრების თავმან მეოცდაათემ თქუას,
Line of ed.: 18     ახლა აქ: რომ ითხოოს ცოლი, ბოზობის საკანონო გარდიჴადოს
Line of ed.: 19     ისრე არის, როგორც რომ ორცოლიანმა, და ამიტომ Manuscript page: 196r  არ\ერგების
Line of ed.: 20     მასღა მღდელობა. და ისიც უნდა გასინჯონ, რას დროსას
Line of ed.: 21     აღუთქუამს და ისრე გარდააჴდევინონ. და ეს იპოვონ გრიგოლ
Line of ed.: 22     პართაველის კანონში, სამასმეოცდაათე თავში.


Chapter: 294  
Line of ed.: 23   ქ. თავი ორასოთხმოცდათოთხმეტი


Paragraph: 294.  
Line of ed.: 24        294. ქ. ორსული დედაკაცი ღირსია, როდისაც უნდა, მოინათ\ლოს.
Line of ed.: 25     არათუ ნაყოფი მუცლისა მისისა მასთან სწორედ მონათლული
Line of ed.: 26     შეიქნების, __ როდისაც მიეცეს, ისიც უნდა მონათლონ. და დედა\კაცი,
Line of ed.: 27     რადგან უნათლავია, ჯერ უნდა თავის ნებით გაანდონ და
Line of ed.: 28     მერმე მონათლონ და მასუკან აზიარონ. არ უნდა, სანამდინ დედა\კაცს
Line of ed.: 29     შვილი არ გაეყაროს, მანამდინ მონათლონ. მაგრამ თუ სი\კუდილის
Line of ed.: 30     შიშისათვინ მოინათლონ, ნათლის ამღებიც უბრალოა
Line of ed.: 31     და ნათლის მიმღებიცა მაზე.

Line of ed.: 32        და ეს არ ეგონოსთ, თუ ცოცხალი გაიყარონ, შვილიც მასთან
Line of ed.: 33     მონათლული იყოს. შვილს სხვა მონათულა უნდა. ეს სამართალი
Line of ed.: 34     საყდრისა არის.


Chapter: 295  
Page of ed.: 331  
Line of ed.: 1   ქ. თავი ორასოთხმოცდათხუთმეტი


Paragraph: 295.  
Line of ed.: 2        295. ქ. თუ ვინმე გაუშვას ცოლი მისი ბოზობისა და ანუ
Line of ed.: 3     სხვას ბოროტის საქმისათვის, არათუ მარტო მისის ქრმის თქმითა,
Line of ed.: 4     თუ სრულის ქუეყანა მოწმობდეს მისის ავის საქმის ქნისათვის,
Line of ed.: 5     გაუშვას, __ დაუჯერებს მას კანონი. მაგრამ ერთს წელიწადს მონანე\ბაში
Line of ed.: 6     ჴელის გაცემით იყოს და გარდ\\იჴადოს Manuscript page: 196v  საკანონო და
Line of ed.: 7     განიწმიდოს რიგით.

Line of ed.: 8        და თუ მოინდომოს დედაკაცმან, ქმარი ვერ შეირთოს, სა\ნამდის
Line of ed.: 9     გამშვები ქმარი ცოცხალი იყოს. და ქმარმან შეირთოს ცოლი.
Line of ed.: 10     ერთს წელიწადს უკან, რადგან დავდევით სამართალი, რომ ქმარმან
Line of ed.: 11     ცოლი შეირთოს. ასრე რომ, თუ ცოლი ვისიც მართლა
Line of ed.: 12     ბოზი ყოფილიყოს და ბოზობისათვის გაეშვას, მან შეირთოს კიდევ
Line of ed.: 13     ცოლი, და თუ კუდიანობაზე და მწამლობაზე გაეშვას ცოლი, მან
Line of ed.: 14     ვეღარ შეირთოს სხვა ცოლი. და თუ ერთმანეთს ნება დართონ, დას\ტურით
Line of ed.: 15     შეირთონ.


Chapter: 296  
Line of ed.: 16   ქ. თავი ორასოთხმოცდათექუსმეტი


Paragraph: 296.  
Line of ed.: 17        296. ქ. თუ ვინ მოინდომოს გაშვება ცოლისა არა ბოზობისა
Line of ed.: 18     და არა ავის საქმისათვის, არამედ თავის ავის აგებულობისათვის,
Line of ed.: 19     რომე სხვაზე თვალი ეჭიროს და იმის გულისათვის უშვებდეს,
Line of ed.: 20     ამისთანას საქმეს არ ინდომებს კანონი და ნურცავინ იქს, ვიდრე
Line of ed.: 21     არ მიბრუნდეს თავის მართლის ცოლისაკენ. და მქნელი უნდა
Line of ed.: 22     შვიდს წელიწადს მონანებით იყოს და საკანონო გარდიჴადოს.


Chapter: 297  
Line of ed.: 23   ქ. თავი ორასოთხმოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 297.  
Line of ed.: 24        297. ქ. თუ ვინც მთავარდიაკონი დამზადებულიყოს სამღდე
Line of ed.: 25     ლოდ, ყუანდეს ცოლი და კურთხევამდინ ცოლი გაუბოზდეს, თუ
Line of ed.: 26     ქმარმან იცოდეს და კურთხევა მოინდომოს, ვეღარ ეკურთხოს. არ
Line of ed.: 27     უნდა იმრიგი ეკლესიას; და თუ არ იცოდეს და მღდლად ეკურ\თხოს,
Line of ed.: 28     უბრალოა. მღდელი უცოდინარობისათვის გასი\\ნჯონ Manuscript page: 197r 
Line of ed.: 29     მოქადაგეთ და მოსამართლეთ მართლად კანონითა.


Chapter: 298  
Line of ed.: 30   ქ. თავი ორასოთხმოცდათურამეტი


Paragraph: 298.  
Line of ed.: 31        298. ქ. თუ მღდელში ბოზობა გამოჩნდეს და მისი ნაქმა\რობა
Line of ed.: 32     გაცხადდეს, არათუ განდობით გაცხადდეს და არც გამოჩე\ნით,
Line of ed.: 33     დატუქსვა და ავად მიპყრობა შეუძლია ვისმე ებისკოპოზსა.
Page of ed.: 332   Line of ed.: 1     და მთავარსაც იმგვარად. და მართლის ებისკოპოზისაგან არის მო\კითხვა
Line of ed.: 2     და დარიგება კანონითა მართებული. ჴელმწიფემ და მო\სამართლემ
Line of ed.: 3     ებისკოპოზს უნდა კითხონ და მიაგონ მათზე.

Line of ed.: 4        და ებისკოპოზმა __ მღდელთა, მთავართა და საყდროვანთა
Line of ed.: 5     ყოველთა ებისკოპოზია მოსამართლე __ გასინჯონ მართებულად მათი
Line of ed.: 6     საქმე ავი და კარგი ყოველი.


Chapter: 299  
Line of ed.: 7   ქ. თავი ორასოთხმოცდაცხრამეტი


Paragraph: 299.  
Line of ed.: 8        299. ქ. არის ჩვენში დიდის კრებისაგან გარიგებული: ვიდრე
Line of ed.: 9     ოცდაათ წლამდი ნუვინ იკურთხვის და მოინათულის მღდლად.
Line of ed.: 10     უნდა გამოსცადონ და გამოარჩიონ ბილწი წმინდისაგან და სხვათა,
Line of ed.: 11     გაარკუიონ და გამოარჩიონ კაცი ჭეშმარიტი და წმინდა და წლისა
Line of ed.: 12     ოცდაათისა აკურთხონ და მონათლონ მღდლად, როგორც რომ
Line of ed.: 13     უფალი ჩვენი იესო ქრისტე ოცდაათის წლისა იყო, რომ მო\ინათლა
Line of ed.: 14     და იმრიგით ჩვენ გვასწავლა ყოველთა. რვა დღისა უნდა
Line of ed.: 15     მონათლონ ყმაწვილი და ოცდაათის წლისა უნდა აკურთხონ და
Line of ed.: 16     მონათლონ მღდლად. ეს დამტკიცდა ჩვენთვის რიგად-მამათმთავარ\თაგან
Line of ed.: 17  


Chapter: 300  
Manuscript page: 197v 
Line of ed.: 18   ქ. თავი სამასი


Paragraph: 300.  
Line of ed.: 19        300. ქ. თუ ვინ გაჭირვებაში ჩავარდეს ან ავად იყოს, ანუ
Line of ed.: 20     დაიჭიროს დამჭერმა, და გაჭირებაში ყოფნისათვის მოინათლოს, და
Line of ed.: 21     კაცთა წინა შურებოდეს ქრისტიანობას და საქმითა ავი იყოს, და
Line of ed.: 22     შეჭირვების გულისათვის რჯულზე იდგეს, იმგვარად ინდომებს
Line of ed.: 23     წმინდა ეკლესია არა მრთლად __ უნებურად არის მისთვის ის
Line of ed.: 24     რჯული.

Line of ed.: 25        კაცი ვინც თავის ნებით და წმინდის გულით უნდა მო\ინათლოს,
Line of ed.: 26     რომ შეიქნას მართალი ქრისტიანი და წმინდას რჯულზე
Line of ed.: 27     მტკიცე.


Chapter: 301  
Line of ed.: 28   ქ. თავი სამასერთი


Paragraph: 301.  
Line of ed.: 29        301. ქ. სხვას ქუეყნის მღდელი რომ ქალაქს ალაგს საყდარში
Line of ed.: 30     მივიდეს და იქ იყოს ებისკოპოზი, და მღდლები ქალაქისა რომ იყუნენ,
Line of ed.: 31     არ არის მართებული, რომ თავიანთი გარდააგდონ და იმათი პა\ტივი
Line of ed.: 32     და საწესო მოსულს მისცენ და ანუ საყდრის კერძი მისცენ
Line of ed.: 33     და გაუყონ. თუ მათთვის მეტი იყოს წესი და მისავალი, რაც მეტი
Line of ed.: 34     იყოს, საყდრისა არის, საყდარს უნდა მოაჴმაროს. აგრევე, თუ
Line of ed.: 35     ალაგს არ ბძანდებოდენ ებისკოპოზი, მღდლები და სხვას ქუეყა\ნას
Page of ed.: 333   Line of ed.: 1     იყუნენ, რაც ქალაქთა მამათა და უფროსთაგან მათთვის პა\ტივი
Line of ed.: 2     და საწესო გარიგებული იყოს, ისიები საყდარს უნდა
Line of ed.: 3     მი/ართვან.

Line of ed.: 4        და თუ სხვას ქუეყნიდამ ებისკოპოზი, მოქადაგე და ანუ
Line of ed.: 5     მღდელი მოვიდნენ ქალაქსა და ალაგსა თქუენსა, მათ დიდი პა\ტივი
Line of ed.: 6     უნდა სცეთ და თქუენიო უნდა დახუდეთ, და მართებულად
Line of ed.: 7     გაისტუმროთ, თქუენის ქალაქისა Manuscript page: 198r  ებისკოპოზი და მღდლები
Line of ed.: 8     გინდა ალაგს იყუნენ, გინდა სხვაგან, __ მოსულს პატივი უნდა და
Line of ed.: 9     მართებულად მიპყრობა. საყდროვანმა თავიანთის ნებით უნდა პა\ტივი
Line of ed.: 10     სცენ და ერისგანმან თავიანთით უნდა. თუ სხვას სხვის სარ\გოთი
Line of ed.: 11     გაისტუმრებთ, ერთმანეთში მტერობა ჩამოვარდების და სი\მძულვარე,
Line of ed.: 12     და ავი იქნების.


Chapter: 302  
Line of ed.: 13   ქ. თავი სამასორი


Paragraph: 302.  
Line of ed.: 14        302. ქ. ქორებისკოპოზნი არიან მგზავსობით და რიგით სა\მეოცდათორმეტთა
Line of ed.: 15     მეუღლეთ და მოსაქმეთა [ებისკოპოზთა], მათ
Line of ed.: 16     მორჩენისათვის, რომელი სულიერს საქმეზედ გლახად ჴდებოდეს.
Line of ed.: 17     ქუეყნის ნახვითა და დახედვით იქადაგოს და ითარგმანოს. ქორე\ბისკოპოზნი
Line of ed.: 18     არიან მიმცემი მდაბალ-მდაბალის რიგისა უფროსთა
Line of ed.: 19     მთავარეპისკოპოზთა მორჩილობითა.

Line of ed.: 20        და თუ ქნას მღდლის რიგი, მტერია კანონისა და სამართ\ლის
Line of ed.: 21     წიგნისა. ებისკოპოზისაგან და სხვის [არ იქნება] ერისკაცი\საგან
Line of ed.: 22     ქორებისკოპოზთა შექნა, ანუ უცოდინარის მღდლის, [ანუ]
Line of ed.: 23     მგლეჯელი გლახისა[გან], __ არ არის მნახველი, და ებისკოპოზი მნა\ხველად
Line of ed.: 24     ითარგმანება და ისინი __ მოსაქმენი.


Chapter: 303  
Line of ed.: 25   ქ. თავი სამასსამი


Paragraph: 303.  
Line of ed.: 26        303. ქ. კაცთ თუ მოინდომონ შესავალი ეკლესიისა გარეთ
Line of ed.: 27     ანუ აიღონ და ანუ მისცენ ებისკოპოზის უბძანებლად, ამისთანა
Line of ed.: 28     საქმე, თუ მისის ბძანებით Manuscript page: 198v  არა ქნან და თავისთავად ქნან,
Line of ed.: 29     დაწყევლილნი შეიქნან. გაიგონონ საყდროვანთა და მათ, ანუ სხვის
Line of ed.: 30     მიმცემმან, და შემინდენ, რომე ებისკოპოზის უნებურად მქნელთა
Line of ed.: 31     წყევლა აქუთ; მათ უფრო კიდევ ნამეტნავად, ვინც იყოს მცილე და
Line of ed.: 32     მამტაცებელი ეკლესიის შესავლისა, ერთმანეთზე სამართლით აქუს
Line of ed.: 33     წყევლა და შეჩვენება.

Line of ed.: 34        რომელმანცა ეკლესიის შესავალი სხვისა შექნას, მისიც სხვისა
Line of ed.: 35     შეიქნას; რომელმაც რომ მოიძულოს შესავალი ეკლესიისა, ისიც
Line of ed.: 36     მოძულვებული შეიქნას ეკლესიისაგან.


Chapter: 304  
Page of ed.: 334  
Line of ed.: 1   ქ. თავი სამასოთხი


Paragraph: 304.  
Line of ed.: 2        304. ქ. მამათ, თუ გაუშვან შვილი თავიანთი, არ გაზარდონ,
Line of ed.: 3     ვიდრე მათ ჴელთ იყოს, და არც დაარიგონ ღ̃თის რიგზედ და
Line of ed.: 4     სწავლაზედ, სხნილი და მარხვა მართლა არ ასწავლოს, მონასტრისა და
Line of ed.: 5     სასულიეროს საქმის პატივისცემა [მოიმიზეზონ] და გაუშვან უნაღუ\ლელობით
Line of ed.: 6     და წაჴეს __ და დაწყევლილი შეიქნას [მამა] __ ეს არის და\მტკიცებით
Line of ed.: 7     კანონთაგან,რამეთუ მისთვის საქმეს, ვეჭობთ, ეშმაკთაგან
Line of ed.: 8     იქნეს, რომე თავიანთ თავისას სიწმინდეს ქადაგობდეს და ბევრნი
Line of ed.: 9     მათ მიმგზავსებას იქმოდენ როგორც შესავალთა საყდრისათა და
Line of ed.: 10     სხვათა. საღმთო წერილი უბძანებს: "დამკუიდრებული შვილის გზა
Line of ed.: 11     ღ̃თის ნებაზე და რიგზე", ნუ გააშორებენ ღ̃თის რიგზე. რამე\თუ
Line of ed.: 12     ისინი ფიქრობენ მიახლოებას ღ̃თისას, სამართლით ჩამოვარდ\ნენ
Line of ed.: 13     __ საბაბნი შეიქნენ ნაყოფთა მათთა გაშორებისა ღ̃თისაგან.


Chapter: 305  
Manuscript page: 199r 
Line of ed.: 14   ქ. თავი სამასხუთი


Paragraph: 305.  
Line of ed.: 15        305. ქ. თუ ვისაც შვილმან, რომ მშობელთა ნამეტნავად მო\რწმუნე
Line of ed.: 16     იყოს და მისული რიგზე ღ̃თისაზე, მოშორდეს ამ საბა\ბითა
Line of ed.: 17     __ ღ̃თის თაყუანისცემასათვის, __ რომე ავად ეპყრობოდეს, და
Line of ed.: 18     რისაც ღირსი იყოს, პატივი მშობელთა არა სცეს __ და დაწყევლილი
Line of ed.: 19     შეიქნას.

Line of ed.: 20        და ეს კიდევ ძლიერი დარიგება წერილთა, რამეთუ ამ
Line of ed.: 21     ნათქუამის საქმისა ნამეტნავად გაფთხილება უნდა: რომელსა უნდა
Line of ed.: 22     გულწმიდად შესაწირავი, თაყუანისცემა ღ̃თისა, არ უნდა მშო\ბელთა
Line of ed.: 23     ურიგო კადრონ, მართებს ყოველთა მორწმუნეთა დედ-მა\მასა
Line of ed.: 24     ღირსად პატივი სცენ და მშობელთა გამშვებისა ურიგოთ მი\პყრობით
Line of ed.: 25     დაწყევლა დადვეს.


Chapter: 306  
Line of ed.: 26   ქ. თავი სამასექუსი


Paragraph: 306.  
Line of ed.: 27        306. ქ. თუ ვინც ორმოცი დღე შეინახოს, და აღდგომის დიდს
Line of ed.: 28     ხუთშაბათს წმინდის ზიარების აღების მეტი თუ სჭამოს მარხვა,
Line of ed.: 29     რაც რომ მანამდის უმარხავს, ის სრულ ცუდია და დიდის კრები\საგან
Line of ed.: 30     დაწყევლილია, და იმგვარად ნიკიის კრებისაგანაც,
Line of ed.: 31     რადგან იმ დღემდის შეუნახავს, იმ დღეს უფრო შენახვა უნდა და
Line of ed.: 32     მართებსთ იმგვარად: ჴმელი პური უნდა ჭამონ.

Line of ed.: 33        შეიტყონ ყოველმან ქრისტიანმა სამართალი მჭამელის დღისა
Line of ed.: 34     დიდისა აღდგომისა.


Chapter: 307  
Page of ed.: 335  
Line of ed.: 1   ქ. თავი სამასშვიდი


Paragraph: 307.  
Line of ed.: 2        307. ქ. მორჩილობა კათალიკოზისა ებისკოპოზთაგან, რო\მელსაც
Line of ed.: 3     თავ-თავის რიგი და შეძლება აქუსთ ებისკოპოზთა, შე\იტყონ:
Line of ed.: 4     დედაქალაქთა ებისკოპოზნი Manuscript page: 199v  ზურგნი არიან მათნი
Line of ed.: 5     და ყოვლის წინ გამძღოლნი. და ყოველს კაცს რაც სიტყვა და
Line of ed.: 6     საქმე ქონდეს, მასთან უნდა მივიდნენ, თუ ვისმე ჴელმწიფისა ანუ
Line of ed.: 7     თავადისა ანუ საყდროვანისა გარიგებისა ყოვლისა, __ მასთან უნდა
Line of ed.: 8     მივიდეს წიგნი. ამისთვის იქნა, რომ პატივით წინ იყოს, უიმისოდ
Line of ed.: 9     ნუ იქმონენ ქნასა საქმისასა, წინათ ჩვეულობასა მამათა ჩვენთასა
Line of ed.: 10     რომ გარიგებულია კანონი.

Line of ed.: 11        მაგრამ ეს ქნან თავიანთ შეძლებით თუ სოფელსა, თუ სხვას
Line of ed.: 12     თემსა კურთხევა მღდლობისა. ანუ სხვას ნაქმარობას ნუ იქმონენ
Line of ed.: 13     სხვა სხვის თემში დედაქალაქის ებისკოპოზის მისის კათალიკოზის
Line of ed.: 14     უბძანებლად, შესწორებით სხვის ებისკოპოზთაგან.

Line of ed.: 15        ქნა რისაც გამოჩენილია ამ სულიერს სამართალში. და საქმით მი\სითა
Line of ed.: 16     ახლა გაშვება ერთის ჩვენი თქუეს, რომე ეფისკოპოზთა არ იკი\თხონ
Line of ed.: 17     ღირსეულობა და აკურთხონ; არიან, და დარჩნენ, ტანი თავისი
Line of ed.: 18     დასძრეს ჭირით და მათ, ჭირიანთა, __ თემთა ფეშქაშითა, და წიგნით
Line of ed.: 19     დამდგომთ მოწმებით წამსულელთა. რამეთუ კათალიკოზს წინ გამოჩე\ნილია,
Line of ed.: 20     მისის ნებით უნდა იქნას, მართებსთ. და იმგვარად რიგის თხოვ\ნისა
Line of ed.: 21     საბაბია მტრობისა მათი წინ კათალიკოზთა, რომ ვერც ღ̃თი\საგან
Line of ed.: 22     აიღებენ შნოსა და არც სწორედ ებისკოპოზად იკურთხვიან.


Chapter: 308  
Line of ed.: 23   ქ. თავი სამასრვა


Paragraph: 308.  
Line of ed.: 24        308. ქ. თუ ვინც რომლისაც ებისკოპოზთა და მოქადაგისა\გან
Line of ed.: 25     ეკურთხა მღდ\\ლად Manuscript page: 200r  და ანუ მთავარდიაკუნად, მათ სა\მართლით
Line of ed.: 26     რაც დაარიგეს და დასდვეს, და არა ქნას და თავის\თავად
Line of ed.: 27     ირჯებოდეს, და მრევლთა სრულ შეიტყონ მისი ურიგობა,
Line of ed.: 28     თუ რაც ნაქნარობა აქუს წინათ მრავალთა ებისკოპოზთა, იქ ნა\ხონ
Line of ed.: 29     და იმათგან მართლის სამართლის აღებას მოელოდეს.

Line of ed.: 30        თუ რომ, ეგების მათის სამართლისაგან გული შეუწუხდეს,
Line of ed.: 31     იწყინოს და მოინდომოს ჴელმწიფის წინ მისულა და მათის ური\გოს
Line of ed.: 32     თქმა, ებისკოპოზნი შენდობას ნუღარ მისცემენ. მაგრამ უნდა
Line of ed.: 33     დამტკიცდეს ჴელმწიფეთაგან გაბრუნვება იმავ ალაგს.

Page of ed.: 336  
Line of ed.: 1        მართალია ეს სამართალი __ ერთისა და ორის ავის თქმისათვის
Line of ed.: 2     მოინდომა თავისის ებისკოპოზის მტერობა და ინადობა, და ბევრ\თან
Line of ed.: 3     მონანება თქუა და გამტყუვნდა.


Chapter: 309  
Line of ed.: 4   ქ. თავი სამასცხრა


Paragraph: 309.  
Line of ed.: 5        309. ქ. ნურვინ ებისკოპოზი სხვა სხვის თემში ნურც აკურთ\ხებს
Line of ed.: 6     საყდარსა და ნურც მღდელსა, და არც სხვას ბევრს საქმეში
Line of ed.: 7     შეესულება, და არც შეძლება აქუთ. და თუ დედაქალაქის ებისკო\პოზის
Line of ed.: 8     წიგნი და დასტური ქონდესთ, შეუძლიათ შესულა იმ საქმე\ებში.
Line of ed.: 9     მაგრამ თუ ქნას და მოინდომოს თავის ნებით, უდასტუროდ,
Line of ed.: 10     კურთხევა საყდრისა და მღდლისა, არც სრულ არა ხამს და და\უმტკიცებელია
Line of ed.: 11     იმათგან ნაქმარი, და მოშორდეს წმინდას კრებასა
Line of ed.: 12     და სხვასა კანონსა.

Line of ed.: 13        და დასწერონ, რომ ყოვლისათვინ ნურვინ ჰყოფს Manuscript page: 200v 
Line of ed.: 14     უ-თავის-ებისკოპოზოდ სხვა ებისკოპოზი კურთხევას.

Line of ed.: 15        და თუ ნაკურთხნი მათნი მივიდნენ თავისის ებისკოპოზის
Line of ed.: 16     წინ და შენდობა მოითხოოს და სჯერიყოს სხვის კურთხევას,
Line of ed.: 17     რადგან ნაკურთხია, აღარას უშველის მანც უნდა დალოცოს და
Line of ed.: 18     დაადვას შეძლებით მონანება.


Chapter: 310  
Line of ed.: 19   ქ. თავი სამასათი


Paragraph: 310.  
Line of ed.: 20        310. ქ. თუ ვინც ებისკოპოზი დასძრახოს და დაემდურონ, და
Line of ed.: 21     მისთვის ავი უნდოდესთ და დანაშაული არა ქონდეს რა და წინ
Line of ed.: 22     უდგნენ უ-მის-კრებულოდ შემძლებელთა, ზოგნი მათ შიგან მის
Line of ed.: 23     სიწმინდესა და კაის ამბობდენ და ზოგნი აძაგებდნენ, გარდაიცვა\ლონ
Line of ed.: 24     ყოვლის საქმით მტერნი ყოვლის მტრობით ნებითა წმინდის
Line of ed.: 25     კრებითა. დედაქალაქთ და სიასლოვეთ ებისკოპოზთ შეძლებითა
Line of ed.: 26     დაუძახონ მათ, რომელთაც ფარისევლობით ებისკოპოზთ მტრობა
Line of ed.: 27     ქონდა, და რჯიდენ, გააშორონ, და რაც იმათ შეძლებით გაარიგონ,
Line of ed.: 28     დამტკიცდეს.

Line of ed.: 29        და კათალიკოზმან უნდა გასინჯოს სამართლის სიმრუდე და
Line of ed.: 30     სიმართლე, და არ უნდა იყოს ვერცხლთა მოყუარე და სამართ\ლისა
Line of ed.: 31     გამბრუნდებელი.


Chapter: 311  
Line of ed.: 32   ქ. თავი სამასთერთმეტი


Paragraph: 311.  
Line of ed.: 33        311. ქ. არ არის მართებული ძველი ჩვეულობა მონასტრისა
Line of ed.: 34     თემისაგან გამოცულა და ახალის მოგონება ტახტისა და მრევლისა.
Line of ed.: 35     თქუას თუ: გამოვცვალო, მთქმ\\ელმა Manuscript page: 201r  უნდა პატრიაქების ბძა\ნებით
Page of ed.: 337   Line of ed.: 1     ქნას. თუ მათ კრებით უბძანონ, იმათის ბძანებით მქნელს
Line of ed.: 2     ბრალი არა აქუს რა ამ წიგნის სამართლითა.


Chapter: 312  
Line of ed.: 3   ქ. თავი სამასთორმეტი


Paragraph: 312.  
Line of ed.: 4        312. ქ. არ არის მართებული წმინდის ნაწილის კურთხ[ე]ვისა
Line of ed.: 5     და გადიდებისა რიგი, რამ შეწირული რომ სხვისა სხვის საყდარს
Line of ed.: 6     მისცეს და დააბნელოს ერთი. თუ ვინ ამ საბაბს უდგეს, ავია. მარ\თალის
Line of ed.: 7     სამართლით და კანონით ფთხილად იყუნენ ყოველნი.


Chapter: 313  
Line of ed.: 8   ქ. თავი სამასცამეტი


Paragraph: 313.  
Line of ed.: 9        313. ქ. არ არის მართებული, რომელნი ეკლესიისა არიან
Line of ed.: 10     სხვადასხვა, დააქორწილონ და სხვაგვარნი მიიახლონ ვაჟთა და
Line of ed.: 11     ქალთა თავიანთთან, ანუ მისცენ ცოლად, ანუ შერთონ ცოლი.

Line of ed.: 12        სამართალი ნებითა კანონითა იქნას, __ უცხო თესლნი რომ სხვას
Line of ed.: 13     გვარს მისცემენ, ნახეთ, რომ ისინიც გასულს ეტყუიან რიგიდამ და
Line of ed.: 14     მოიძულებენ მომცემსა; აბა, თუ მწვალებელს ვისმე მისცენ, რომ ჩვენ
Line of ed.: 15     არ გავირევთ. სამართლის პასუხი მათ, მშობელთ, უნდა გარდიჴა\დონ,
Line of ed.: 16     რომ იმგვარად ცოლ-ქმარად შეჰყარა.


Chapter: 314  
Line of ed.: 17   ქ. თავი სამასთოთხმეტი


Paragraph: 314.  
Line of ed.: 18        314. ქ. ებისკოპოზი, ვინც იყოს ბევრის თემის უფროსი და
Line of ed.: 19     მპყრობელი, არა ხამს მისგან, რომე მის თემში სხვას საყდრიდამ
Line of ed.: 20     შესამოსელი და შეკაზ\\მულობა Manuscript page: 201v  აიღოს ძალით და თავის საყ-.
Line of ed.: 21     დარში შეკაზმოს. ამისთანას საქმით თავის თავს დასდვას სამარ\თალი.
Line of ed.: 22     თუ არ მოიწონოს ეს დარიგება, არ მიბრუნდეს სამარ\თალზე,
Line of ed.: 23     შორ გააშორონ, და ვისაც რომ წაართვას, ისინი მას თა\ვიანთს
Line of ed.: 24     ებისკოპოზს ნუღარ დაუძახებენ.


Chapter: 315  
Line of ed.: 25   ქ. თავი სამასთხუთმეტი


Paragraph: 315.  
Line of ed.: 26        315. ქ. კითხვა: რომე კაცი ჭკუაზე არ იყოს და წავიდეს
Line of ed.: 27     სადმე, და თავის უჭკუობით ან კლდიდამ გარდავარდეს ან სხვა\რიგად
Line of ed.: 28     მოკუდეს, მართებსო მისთვის წირვა თუ არა?

Line of ed.: 29        მიგება სიტყუისა: მართებს მის ქუეყნის ებისკოპოზსა გა\სინჯვა
Line of ed.: 30     საქმისა მისისა, თუ უჭკუობით მოუკლავს თავის თავი.
Page of ed.: 338   Line of ed.: 1     ჰკითხონ მართლა მის მოყურებსა. თუ იმოწმონ, რომ უჭკუობით და
Line of ed.: 2     გიჟობით დაემართა და არ იყოს ჭკუაზედაო, უყონ წირვა.

Line of ed.: 3        მაგრამ მართლა გასინჯვა მართებთ: არამცთუ ვისაც ან იასა\ული
Line of ed.: 4     და ან ერთი რამ თავისის საქმისათვის იჭერდენ, დაჭირება
Line of ed.: 5     ჰქონდეს და ჯავრით ქნას თავის თავის სიკუდილი, __ მას ჟამი არ
Line of ed.: 6     უნდა უწირვინონ. მართლა უნდა გასინჯონ, რომ მღდელსაც არ
Line of ed.: 7     დაედვას ბრალი. რამეთუ ცხადად ჩანს კითხვა და პასუხის მი\გება,
Line of ed.: 8     ზედამდგომელნი მოვალენი შეიქნენ, __ უნდა რომ საკანონო
Line of ed.: 9     გარდიჴადონ. ეს სამართალი ებისკოპოზთა მოქადაგეთაგან უნდა
Line of ed.: 10     იქნას და არა მოსამართლეთა ერისკაცთაგან.


Chapter: 316  
Manuscript page: 202v 
Line of ed.: 11   თავი სამასთექუსმეტი


Paragraph: 316.  
Line of ed.: 12        316. ქ. თუ ვინც დედაკაცი დიაღ გიჟი იყოს და ბორკილსა
Line of ed.: 13     და რკინაში ჰყუანდესთ, და ქმარმან თქუას, თუ ვერ გაუძლებ და
Line of ed.: 14     სხვას ცოლს შევირთაო, მართებს თუ არა?

Line of ed.: 15        მიგება სიტყუისა: ამ შუა საქმეს რა უნდა, არა, არ ვიცით.
Line of ed.: 16     ამ საქმისათვის დავწერეთ, რომ მოსამართლემ დახედოს საქმეს და
Line of ed.: 17     სამართალი უყოს, როგორც რომ მართებდეს, და დაუძრახველად
Line of ed.: 18     ჩვენ გაგუიშვან.


Chapter: 317  
Line of ed.: 19   ქ. თავი სამასჩვიდმეტი


Paragraph: 317.  
Line of ed.: 20        317. ქ. თუ კაცს საქმე კაცობისა არ ქონდეს და ცოლი მისი
Line of ed.: 21     გავიდეს მისგან, სხვას კაცსა შერთვა მისი მართებს თუ არა?

Line of ed.: 22        ქმარს რომ არ გაეშვას და დასტური არ მიეცეს, და უთხრას,
Line of ed.: 23     შენ ღ̃თით ბედათ მე მამხუდომიხარო, უნდა იყო და დამჯერდე
Line of ed.: 24     მე, რომ ასრე საქმე მოვდეს, რა სიტყუა უნდა მიუგოთ?

Line of ed.: 25        მიგება სიტყუისა: არა არის ღირსი გაშვებისა და არც თქუენ
Line of ed.: 26     გმართებთ, რომ გააშვებინოთ, __ მათთვინ დადებულია ეს სამართალი:
Line of ed.: 27     კანონითა იყოს ნებასა ქრმისაზე. ამგვარი სამართალი ეკლესიათა
Line of ed.: 28     მოსამართლეთა არის.


Chapter: 318  
Line of ed.: 29   ქ. თავი სამასთურამეტი


Paragraph: 318.  
Line of ed.: 30        318. ქ. თუ კაცი ვინც პირუტყუთან ურიგოდ მქცეველი იყოს,
Line of ed.: 31     ქცევას უკან სინანულში ჩავარდეს და საკანონო გარდიჴადოს,
Page of ed.: 339   Line of ed.: 1     როგორც რომ უბძანონ მოქადაგეთა, და ცოლი მისი იმრიგის
Line of ed.: 2     ცოდვისა და ბილწებისათვის ქმართან დგომას არ ნდომულობდეს?

Line of ed.: 3        მიგება სიტყუისა: დედაკაცს მიეცეს გაშვება Manuscript page: 202v  და კაც\მან
Line of ed.: 4     მონანებას უკან სხვა ცოლი შეირთოს. ახლა ეს სამართალი
Line of ed.: 5     სიწმინდისათვის დავდევით.


Chapter: 319  
Line of ed.: 6   ქ. თავი სამასცხრამეტი


Paragraph: 319.  
Line of ed.: 7        319. ქ. უნდა იყუნენ ყოველნი კაცნი ფთხილად იმრიგს ცოდ\ვაზე:
Line of ed.: 8     დიდი ცოდვა და ძნელია პირუტყუთან ურიგოთ ქცევა. თუ, ვინ
Line of ed.: 9     იცის, ეშმაკის საქმით მცდარიყოს ვინმე, დასდვას მოძღვარმან მის\მან
Line of ed.: 10     საკანონო მართებული გაშინჯვით; და მათ მართებთ, რომ
Line of ed.: 11     მართლის მონანებით გარდიჴადონ.


Chapter: 320  
Line of ed.: 12   ქ. თავი სამასოცი


Paragraph: 320.  
Line of ed.: 13        320. ქ. თუ ვისაც მღდელს გზას წასულაში დაესხას ყაზახი და
Line of ed.: 14     შეუტიონ ერთმანეთსა, და მოჴდეს, რომ მღდელმან ყაზახი მოკლას
Line of ed.: 15     და თავი თვისი და ამხანაგნი მოარჩინოს, მართებს მას მღდლად
Line of ed.: 16     ყოფნა თუ არა?

Line of ed.: 17        მიგება სიტყუისა: თუ ღირსია მღდლობაზე, მისგან არ არის
Line of ed.: 18     მართებული და არც შეუძლია ვისიმე სიკუდილი, რომ მისგან მო\კუდეს;
Line of ed.: 19     და არც სხვა პირუტყუი მათი.

Line of ed.: 20        ეს სამართალი შეიტყევით თავისის ტანისათვის __ არ მართებს
Line of ed.: 21     სიკუდილი ვისიც და თუ თავის ამხანაგთ მორჩენისათვის ქნას,
Line of ed.: 22     კაია მოკულა, თუ ყაზახნი ურჯულონი იყუნენ. ისევ მღდლად ანუ
Line of ed.: 23     არა მოჴდენა, რიგი მისი გასინჯონ მოქადაგეთა.


Chapter: 321  
Line of ed.: 24   ქ. თავი სამასოცდაერთი


Paragraph: 321.  
Line of ed.: 25        321. ქ. თუ სადმე გიჟმა კაცმა თავისით კაცი მოკლას უბრა\ლოდ,
Line of ed.: 26     როდისაც გაწ\\მდეს Manuscript page: 203r  გიჟობისა და ჭირისაგან, როგორც
Line of ed.: 27     რომ მართალმა მამკულელმა, ისრე მართებს საკანონოს გარდაჴდა?

Line of ed.: 28        მიგება სიტყუისა: ცოტა რამ __ ეშმაკთაგან იქნას და მისივ
Line of ed.: 29     იყოს გუნება და დატყუება, მაგრამ სულიერის სამართლით თავისას
Line of ed.: 30     აწყინონ თუ სხვისას, საკანონო გარდიჴადოს, ნუ იქნების გარდუჴ\დელად.
Line of ed.: 31     აქ ჴორცთ მოსამართლეთ ჴელი არა აქუთ.


Chapter: 322  
Line of ed.: 32   ქ. თავი სამასოცდაორი


Paragraph: 322.  
Line of ed.: 33        322. ქ. თუ ვინმე უშვილობისათვის ცოლი გაუშვას და ით\ხოოს
Line of ed.: 34     ცოლი მეშვილე, საკანონო სთხოონ იმავ ცოლით
Page of ed.: 340   Line of ed.: 1     მიგება სიტყუისა: სწერია. ძებნა და გასინ\ჯვა
Line of ed.: 2     მოსამართლისა იყოს, წმინდათაგან გადიდება ბძანებისა. დად\ვან
Line of ed.: 3     და ჩვენ აზატით გაგიშვან დაძრახვისაგან.


Chapter: 323  
Line of ed.: 4   ქ. თავი სამასოცდასამი


Paragraph: 323.  
Line of ed.: 5        323. ქ. თუ მღდელნი თავის მიწა-წყლიდამ, ვენაჴიდამ ანუ
Line of ed.: 6     ბაღიდამ ქუას აგროებდეს ანუ გარდაღმა ისროდეს და ძრიელ
Line of ed.: 7     ეცეს კაცსა და მოკუდეს, რა მართებს ან მასა და ანუ რიგსა მისსა
Line of ed.: 8     მღდლობისასა, ეხუცებინება თუ არა? ანუ თუ ერისგანსა იმგვარად
Line of ed.: 9     მოუჴდეს, როგორც მართებთ საკანონოსი?
Line of ed.: 10     მიგება სიტყუისა: მკულელია. საკანონო უნდა გარდივადოს4
Line of ed.: 11     და მღდლობიდამ გარდააყენონ-ნუღარა იქს.

Line of ed.: 12        იმგვარად,-რომელსაც მოქადაგეს გარიგებაში ეკრას და მამ\კუდარიყოს
Line of ed.: 13     ჩვეულობაზე. და იმგვარად __ მამა-შვილთა Manuscript page: 203v  და
Line of ed.: 14     სხვათა მისთანათა. ასრე კიდევ გაგზავნილმან მღდლისაგან ყმამ
Line of ed.: 15     მისსა მის გაპარულს ყმას მოეწიოს და კრას რაგინდარა და მოკ\ლას,
Line of ed.: 16     მასუკან მღდელთან მოვიდეს და თქუას __ არ გარდააყენებს: არ
Line of ed.: 17     იყო მღდელი, რომ ამისთანა საქმე ქნა __ იმგვარად ესეც უნდომლად
Line of ed.: 18     სიკუდილია. რიგი გვასწავლის ანუ სხვათა ამისთანაებს. ისრე-მოჴ\დეს
Line of ed.: 19     და ჩავარდეს ქალაქსა სადაცა ამისთანა საქმე, თუ ვინ ვის
Line of ed.: 20     ნადირობაში ესროლოს ნადირსა, ნებითა თუ უნებურად, რაც რომ
Line of ed.: 21     იყოს, და მოხუდეს, რომ ეცეს მტერსა, რომ მაზე გაიხაროს.

Line of ed.: 22        სამართალი ჴელმწიფისა არის, თუ სხვაგვარმა ურჯულომ
Line of ed.: 23     ქრისტიანი მოკლას უნებურად, ნების მოკულვის ალაგს დავდევით
Line of ed.: 24     სამართალი __ იმათგვარათ აგებულობითა სჭირთ
Line of ed.: 25     სიხარული ჩვენის დაკარგვისა, მაგრამ მართებს უნებურად მკუ\ლელსა
Line of ed.: 26     განდობა კანონისა სწორე სამართალზე.

Line of ed.: 27        და თუ მოსამართლეთა ჴელთა ჩავარდეს, მათაც უნდა სწო\რედ
Line of ed.: 28     გასინჯონ: ნებითა და უნებურად სიკუდილი. ვისიც ვისგან იმ
Line of ed.: 29     ორთა შუა როგორ მამჴდარა, მათ მათრიგი სამართალი უყონ. და
Line of ed.: 30     სხვა მართლა ჭეშმარიტი სრულად წმინდის ბასილის კანონისაგან
Line of ed.: 31     ისწავლით.


Chapter: 324  
Line of ed.: 32   ქ. თავი სამასოცდაოთხი


Paragraph: 324.  
Line of ed.: 33        324. ქ. ვინც რომ ლაშქარში კაცი მოკლას, მამათა ჩვენთა არათ
Line of ed.: 34     ჩააგდეს ცოდვათ და ჩვენც მოწონებით გაუსინჯეთ ეს რიგი და ამ
Page of ed.: 341   Line of ed.: 1     რიგისა მიდევნა. მაგრამ Manuscript page: 204r  ჴელის გაწმენდისათვის კარგია,
Line of ed.: 2     რომე სამი წელიწადი გარეთ ილოცოს ზიარების პატივისცემი\სათვის
Line of ed.: 3     და ჩვენის ქრისტიანობის რიგის გადიდებისათვის. და სხვა\რიგად
Line of ed.: 4     არც მოსამართლეთაგან და არცა რა სხვა დაედების.


Chapter: 325  
Line of ed.: 5   ქ. თავი სამასოცდახუთი


Paragraph: 325.  
Line of ed.: 6        325. მამათა, ვისაც შვილნი მისნი არ მორჩილობდენ, რაც
Line of ed.: 7     რომ ხუდებოდეს საქონლისა მათგან, მისცეს მათ სიყუარულითა და
Line of ed.: 8     დააყენონ თავიანთთანვე, ამიტომ რომ ავი საქმე არა მოჴდეს რა.

Line of ed.: 9        და თუ ცოლიც შეირთონ, ისრე უყონ. ეს არის ღ̃თის საამო
Line of ed.: 10     საქმე, როგორც რომ პავლე მოციქული ბძანებს: "ძმანო, გი\ყუარდეს
Line of ed.: 11     შვილნი თქუენო" და სხვათა. ეს გამორჩევითა დაიდვა.


Chapter: 326  
Line of ed.: 12   ქ. თავი სამასოცდაექუსი


Paragraph: 326.  
Line of ed.: 13        326. ქ. თუ ვინმე დახოჯავებული იყოს ანუ თავისთავად
Line of ed.: 14     წამჴდარი და ცოლი შეირთოს, და შეუტყოს საქმე მისი, შეუძლია
Line of ed.: 15     დგომა და გაშვება ცოლსა. თუ გაუშვას, ვინც უნდა შეირთოს. და
Line of ed.: 16     იმრიგს კაცს ნახევარი ქონებისა გამოართვან და მისცენ მას ქალსა,
Line of ed.: 17     და ჯარიმაც გამოართვან __ ფარისევლობით და ტყუილად შეურთავს
Line of ed.: 18     და გვირგვინის კურთხევა შეუგინებია, და სამს წელიწადს მონანე\ბაში
Line of ed.: 19     იყოს და საკანონო გარდიჴადოს მან კაცმან პილწმან.


Chapter: 327  
Line of ed.: 20   ქ. თავი სამასოცდაშვივი


Paragraph: 327.  
Line of ed.: 21        327. ქ. ვინც ვისიც რამ შეჭამოს ადგილს სადაც, უნდა ერთი\სათვის
Line of ed.: 22     ოთხი მის\\ცეს. Manuscript page: 204v  თუ პატრონს ვეღარ მისცეს, საკანონო
Line of ed.: 23     გარდიჴადოს გლახის მიცემითა, საბრალოთ შებრალებითა. თუ
Line of ed.: 24     ვისაც ამისთანა საქმე მოუხდეს, სამართალი ეს არის.


Chapter: 328  
Line of ed.: 25   ქ. თავი სამასოცდარვა


Paragraph: 328.  
Line of ed.: 26        328. ქ. თუ ვინ ვის დაუწვას შეკაზმული ჭირნახული, აზღვე\ვინონ
Line of ed.: 27     მას ერთისათვის სამი, თუ არადა ათს წლამდინ ინანოს, საკა\ნონო
Line of ed.: 28     გარდიჴადოს და პატრონს თავისი მისცეს ეს __ რიგისაგან.


Chapter: 329  
Line of ed.: 29   ქ. თავი სამასოცდაცხრა


Paragraph: 329.  
Line of ed.: 30        329. ქ. თუ ვინ ვის ჴელოსანს წაართვან რამე, უნდა მისცენ
Line of ed.: 31     ერთისათვის ოთხი, თუ არადა საკანონო გარდიჴადონ ბძანებითა
Page of ed.: 342   Line of ed.: 1     მოქადაგისათა. გამოჩენია სამართალში, იმგვარად მამჴდარი
Line of ed.: 2     საქმე უნდა უზღონ. და თუ არ შეეძლოს მიცემა, საკანონოც გარ\დიჴადონ
Line of ed.: 3     ჩუმათ, და შემძლეთ უზღონ.


Chapter: 330  
Line of ed.: 4   ქ. თავი სამასოცდაათი


Paragraph: 330.  
Line of ed.: 5        330. ქ. თუ კაცი ვინც მიიცვალოს და დარჩეს ვაჟიცა და ქალიცა,
Line of ed.: 6     დანარჩომი მშობელთა აიღოს ორმა დამ ერთს ძმასთან და მისცენ
Line of ed.: 7     სწორედ ასრე წილი რიგით. წინა სამართლებშიაც დავწერეთ და
Line of ed.: 8     დავდევით ეს სამართალი.

Line of ed.: 9        თუ მამის სიკუდილის დღეს ქალი რომელიც მამის სახლში
Line of ed.: 10     იყოს დაუსახლებელი, მან ძმასთან აიღოს წილი და, რომელიც
Line of ed.: 11     გათხოვილი, გასული და დასახლებული იყოს, ორმა დამ ერთის
Line of ed.: 12     ძმის წილი აიღოს. Manuscript page: 205r  აგრევე, თუ ვაჟს ქალები დარჩეს, ვაჟის
Line of ed.: 13     შვილიშვილთა ორმა დამ ერთის ვაჟის წილი აიღოს პაპისა და
Line of ed.: 14     მამის საქონელზე, რაც იყოს.

Line of ed.: 15        და თუ გაუთხოვარი ქალი შინ იყოს, ვაჟთან წილი არ უნდა
Line of ed.: 16     დააკლონ, ამიტომ რომ ვაჟი უფრო ადვილად დარჩება ქალისაგან.
Line of ed.: 17     ეს ჩვენ გამოჩენით ვქენით და დავდევით და ნება მოსამართლისა
Line of ed.: 18     არის. და სხვას ჩვენც სხვას სამართალს დავდებთ. მოჴდების და
Line of ed.: 19     ბევრი იქნებიან დასახლებულნი ქალნი და ორისათვის ერთი წილი,
Line of ed.: 20     გვითქუამს ეყოფის მათი.

Line of ed.: 21        და თუ ორი ცოლი ყოლოდეს მათ მამას და ორისაგანვე
Line of ed.: 22     დრჩომოდეს ვაჟნიცა და ქალნიცა, არ ერგების წინაპირველის
Line of ed.: 23     ცოლის შვილებთან უკანას ცოლის შვილებს სწორედ წილი. მათ
Line of ed.: 24     ცოტა რამ ნაკლები მიეცეს, როგორც რომ დაგუიწერია სხვას
Line of ed.: 25     სა/მართლებშია.

Line of ed.: 26        და მამის სახლის უმცროსის შვილისას ჩვეულ არიან მიცე\მას.
Line of ed.: 27     მაგრამ უნდა დახედონ ადგილს, რომ აქუს შეძლება. პირველს,
Line of ed.: 28     უფროსს პატივი სცენ, როგორც რომ შეგვიტყობინებია ზეით სა\მართლებშია,
Line of ed.: 29     და სხვა სწორედ გაიყონ. უფროსისა
Line of ed.: 30     მეტი იყოს უფროსობის პატივის გულისათვის.


Chapter: 331  
Line of ed.: 31   ქ. თავი სამასოცდათერთმეტი


Paragraph: 331.  
Line of ed.: 32        331. ქ. იყუნენ რიგის დადებით და კანონის ბძანებით, დაწე\რილი
Line of ed.: 33     საღმნის, სამართალი დადვეს სისხლისა და ის, რომ
Page of ed.: 343   Line of ed.: 1     უწინ იყო, დაუშავებლად იქნებოდა. მაგრამ პატრონობისა შეიქნა,
Line of ed.: 2     რამეთუ შაგირდნი მოჰმადის ტყუი\\ლის Manuscript page: 205v  ბძანებისა სიყუარუ\ლითა
Line of ed.: 3     ნახევდენ, __ ყმაწვილნი და სხვა ჩვენთვის მდომე პატრონი
Line of ed.: 4     იყოს. თქმულია, არ იხსოვნოს შეჭირვება მისი, სიხარულისათვის
Line of ed.: 5     დაიბადა კაცი ქუეყანასა "დაბადებული ჴორცითა ჴორცია".
Line of ed.: 6     ჴორცით დაბადებული ჴორცთა დამპატრონებელი იყოს, როგორც
Line of ed.: 7     ღ̃თის დაბადებული __ ღ̃თისა.

Line of ed.: 8        მაგრამ, თუ ორსულად იყოს დედაკაცი, მოჴდეს რომ მოკუდეს
Line of ed.: 9     ქმარი მისი, უყურონ მოსამართლეთა დაბადებამდი და იმგვარად
Line of ed.: 10     დააპატრონონ. თუ დედა მისი იმავ დღეს, შვილის ყოლაზე მიი\ცვალოს,
Line of ed.: 11     ყმაწვილი დააპატრონონ. და თუ ყმაწვილი იმავ დღეს
Line of ed.: 12     მოკუდეს და დედა მისი დარჩეს, დაჰპატრონდეს საპატრონოს.

Line of ed.: 13        და თუ დედა-შვილნი ორნივ მიიცვალონ, თუ ვაჟი არ დარ\ჩეს,
Line of ed.: 14     ქალი დაპატრონდეს; და თუ არც ქალი დარჩეს, ქალის
Line of ed.: 15     შვილი ვაჟი დაპატრონდეს; თუ არც ის იყოს, ვისაც სიკუდილის
Line of ed.: 16     დღეს ანდერძი უყოს, ის დაპატრონდეს.

Line of ed.: 17        თუ სიკუდილის დღეს ქონება და საპატრონო ანდერძით არა\ვის
Line of ed.: 18     დაუმტკიცოს, სიკუდილის დღეს უკან დაჰპატრონდეს, რომე\ლიც
Line of ed.: 19     უფრო ახლო ნათესავი იყოს, როგორც რომ რიგში და სა\მართალში
Line of ed.: 20     გარიგებულია, არათუ შორეული.


Chapter: 332  
Line of ed.: 21   ქ. თავი სამასოცდათორმეტი


Paragraph: 332.  
Line of ed.: 22        332. თუ მოუჴდეს, ასრე შვილნი მიეცეს, რომე არც სულ
Line of ed.: 23     არ ჰქონდეს გულში შეტყობა, ამრიგი არ არის დამპატრონებელი,
Line of ed.: 24     რომ ვერას შეიტყობს მამულის საქმისას და გარიგებისას, [რადგან]
Line of ed.: 25     მამისაგან დაბადება ამგვარისა მოჴდესი აბა; მას\\უკან Manuscript page: 206r  მის ჭირს
Line of ed.: 26     უმადლონ, ეცადონ ღ̃თით მის შველას. და თუ გამთელდეს და გა\წმდეს
Line of ed.: 27     მის ჭირისაგან, საპატრონო მიაბარონ და დაჰპატრონდეს.
Line of ed.: 28     და თუ არ გამთელდეს, ვერ დაჰპატრონდეს და შებრალებით შე\ინახონ
Line of ed.: 29     სიკუდილამდინ.

Line of ed.: 30        და თუ სხვაგვარი იყოს: კოჭლი ანუ ბრმა, ანუ ბნედიანი, არ
Line of ed.: 31     იყოს შეუტყობარი ანუ ასრე არ იყოს, რომე თავის თავის რჩოლა
Line of ed.: 32     არ იცოდეს, და ჭკუაზე არა სჭირდეს რა, ან იყოს კუტი და საბყა\რი
Line of ed.: 33     და ჭკუით ბრძენი __ და სხვანიც ამისთანანი რომე ბევრნი არიან,
Line of ed.: 34     დაჰპატრონდენ მამულს, ნუ გარდააგდებენ საპატრონოდამ.

Page of ed.: 344  
Line of ed.: 1        და რომელი იყოს უჭკუო და უსმინარი, შეინახონ სიკუდი\ლამდის
Line of ed.: 2     მართებულად შებრალებით, როგორც ზემო გვაჩვენა.

Line of ed.: 3        და ჭირიანთათვის ესრეთ იცოდით სამართალი: წინათ კერპთ\მსახურნი
Line of ed.: 4     უჭიროთა და კარგადმყოფთა კერპთა მიართმევდენ ფეშქა\შად
Line of ed.: 5     და ჭირიანს იმათ კრებულსა. სამღ̃თო ასრე: უჭირო და
Line of ed.: 6     უმანკო სულითა და ჴორცით ღ̃თისათვის იყოს ფეშქაშად კაცთა\გან.
Line of ed.: 7     და დაპატრონება ჭირიანთაგან არის ავი.


Chapter: 333  
Line of ed.: 8   ქ. თავი სამასოცდაცამეტი


Paragraph: 333.  
Line of ed.: 9        333. ქ. ანდერძი იყოს, როგორც რომ ასწავლის კანონი. სა\მის
Line of ed.: 10     დღის ავადმყოფმან დაუძახოს იქ მღდლებს [და] მეპატრონეთ
Line of ed.: 11     საყდრისა, და სამის მოწმით ქნას ანდერძი. და ყოველი, რაც
Line of ed.: 12     სახლსა მისსა იყოს, ანუ სულისათვინ რაც გაუშვან, Manuscript page: 206v  ანუ
Line of ed.: 13     ვის რა მისცეს და დაუგდოს, ილაპარაკოს თავის ნებითა. და თუ
Line of ed.: 14     იმ დღეს მოჴდეს სიკუდილი კაცის მის, დამტკიცებით იყოს ის
Line of ed.: 15     ანდერძი, თუ არ იყოს ჭკუიდამ წასული. არათუ როგორც მოჰმა\დიანნი:
Line of ed.: 16     უკან ორმოც დღემდინ [თუ] დარჩეს, დამტკიცდეს ანდერძი.

Line of ed.: 17        მაგრამე დამტკიცებული ანდერძი სიმრთელით უნდა, რამეთუ
Line of ed.: 18     ეს ნათქუამი საძულველი და მოუწონარი არ არის, __ ნებით უნდა
Line of ed.: 19     ქნას, აბა [ავადმყოფისა], არევით ინახვის.

Line of ed.: 20        თუ მოჴდეს რომ ანდერძი გამოსცვალოს თავის ნებით ავად\მყოფმან,
Line of ed.: 21     შეუძლია და ანდერძი მის სიკუდილს უკან დამტკი\ცდეს
Line of ed.: 22     [თანახმად] მოციქულთა. [მაგრამ] ღ̃თისათვის ქმნილი
Line of ed.: 23     ანდერძი დამტკიცებით იქნეს, გაუთავდეს, რაც ილაპარაკეს პირით
Line of ed.: 24     შეჭირვებაში, __ "აღთქმა დადევით და გაუთავეთ". რაც რომ
Line of ed.: 25     წინაშე გქონდეს საქნელად გათავებული, გაუთავეთ; რაც რომ
Line of ed.: 26     სიკუდილს უკან უბრალოა, მას უკან გაუთავეთ. თუ გამოუცვალონ
Line of ed.: 27     ის ნათქუამი, მომატებისა შეძლება აქუთ და არა დაკლებისა.


Chapter: 334  
Line of ed.: 28   ქ. თავი სამასოცდათოთხმეტი


Paragraph: 334.  
Line of ed.: 29        334. ქ. თუ ცოლ-ქმართა ერთად ბევრს ხანს დაეყოს ერთ\მანეთთან,
Line of ed.: 30     შვილი მისცემოდეს, მათი ალალი იყოს და სხვადასხვისა
Line of ed.: 31     არ იყოს მათს ერთობაში ქონება, მკუდრისა [სამარხავად] იყოს.
Line of ed.: 32     მაგრამ, თუ გამოჩენით დედაკაცისა იყოს ქონება, [დამარხვა]
Page of ed.: 345   Line of ed.: 1     მეპატრონისა იყოს. თუ ჴელი შეუდიოდეს კაცსა, მკუდარსა და\წილდეს; Manuscript page: 207r 
Line of ed.: 2     თუ არ იყოს, __ მათი დაპატრონება ნუ.

Line of ed.: 3        და თუ უშვილო დედაკაცთან ქმარი მისი ერთად ბევრს ხანს
Line of ed.: 4     ყოფილიყუნენ, [დამარხვა] ქრმისა იყოს, არ იყოს სხვისა წილის
Line of ed.: 5     დაპატრონება რისაც, __ მისაზე სხვათ ჴელი არა აქუთ.

Line of ed.: 6        და თუ ცოტას ხანს ყოფილიყუნენ ცოლ-ქმარი, იმრიგი ერ\თად
Line of ed.: 7     ერთმანეთთან არ მისულიყუნენ, ამისთანას ქალისა, რომ მი\იცვალოს,
Line of ed.: 8     მისი რაც ქონდეს. სამშობლონი დაპატრონდენ, და არა
Line of ed.: 9     ქმარი.

Line of ed.: 10        და თუ მისცემოდეს მასთან ან ვაჟი და ან ქალი, ყუანდეს,
Line of ed.: 11     თუ კიდეც დაჴოცოდეს, იმრიგის ცოლის საქონლის დაპატრონება
Line of ed.: 12     ქრმისა-არის. და ამ სამართლებით მოჴდომაზე ვისაც დარჩეს, მის
Line of ed.: 13     სულსაც მათ უნდა მოაჴმარონ მართებულად. წინათ თუ უკანა, მე\ორე,
Line of ed.: 14     ცოლქრმობა, ასრე ერთი ისრევ იქნას.

Line of ed.: 15        მაგრამ მკუდარი კაცისა, რომელიც იყოს ნათქუამი, ყოველი
Line of ed.: 16     მკუდრისაა ნაშენი მისი ვაჟი და ქალი, და ცოლიც მასთან მე\პატრონე
Line of ed.: 17     იყოს; და თუ უშვილო იყოს, ვერ დაპატრონდეს [ცოლი]
Line of ed.: 18     მაგრამ ცოტა რამ ნიშანის წილი მისცენ მას სახლის მოვლისათვის.

Line of ed.: 19        და თუ მალ მოკუდეს კაცი და დარჩეს ცოლი მისი ისრევ
Line of ed.: 20     ქალწულად, ის ვერ დაპატრონდეს. თუ ნაშენი [ჰყოლოდეს ან ოქ\რო,
Line of ed.: 21     ან რაც ფერი ქალისა ზითევი თვითან გაიტანოს, და ტანისა\მოსი,
Line of ed.: 22     რაც გაცვეთილა, ქორწილის ხარჯი, ყველა ჩაივლის. მაგრამ,
Line of ed.: 23     თუ ქრმისა ნამალევათ აუღია რამე, ისევ ქრმის სახლისკაცს
Line of ed.: 24     უნდა მიუბრუნოს.


Chapter: 335  
Manuscript page: 207v 
Line of ed.: 25   თავი სამასოცდათუთხმეტი


Paragraph: 335.  
Line of ed.: 26        335. ქ. თუ ვინ თავისი რაც მქონიერობა მისცეს ამხანაგსა თვი\სასა
Line of ed.: 27     საბაბითა ყიდვად, და მტერობით იბრიყოს, მოატყუოს ტყუილის
Line of ed.: 28     ფიცით, თვითან მოიწონოს და ტანსა მისსა მოიჴმაროს, ამხანაგთა
Line of ed.: 29     მოტყუებისა და სიბრიყუისათვის, შეჩვენებული შეიქნას კაცი იგი
Line of ed.: 30     და ნურავინ აიღებს შეჩვენებას იმრიგსა გამსყიდველთაგან.

Line of ed.: 31        ასრე დავდევით სამართალი ამხანაგისა. უნდა მისცეს და\უმალავად,
Line of ed.: 32     სწორედ უთხრას, რაც სინჯი ქონდეს, სულიანი რამ
Line of ed.: 33     იყოს თუ უსულო, უნდა სამართლით გაყიდოს, რომე შუაზე სასა\მართლო
Line of ed.: 34     საქმე აღარა დააგდოს რა.

Line of ed.: 35        მაგრამ, თუ სხვაგვარი რამ იყოს, გაცხადებით თქუას, და მო\წამე
Line of ed.: 36     ყუანდეს ამისი, რომ სცოდნოდეს გამსყიდველსა, შეუძლია შე\ბრუნება
Page of ed.: 346   Line of ed.: 1     დატყუებისათვის. და თუ არ სცოდნოდეს და მართლის
Line of ed.: 2     გულით მიეყიდნოს, ვერ შეუბრუნოს.

Line of ed.: 3        ვისაც რაც გასასყიდლად უნდოდეს, უნდა თქუას სიავეცა და
Line of ed.: 4     სიკეთეცა. და თუ თავის საქონლის სიავე იცოდეს და არა თქუას,
Line of ed.: 5     კანონის შეჩვენების ქუეშ არის. რომ დატყუებით და ფიცით მი\ჰყიდოს
Line of ed.: 6     ამხანაგსა მისსა, როგორც ქურდმა და ყაზახმა, ისრე უნდა
Line of ed.: 7     საკანონო გარდიჴადოს.


Chapter: 336  
Line of ed.: 8   ქ. თავი სამასოცდათექუსმეტი


Paragraph: 336.  
Line of ed.: 9        336. ქ. თუ ვინმე წავიდეს ტყუილ მოწმად და ჩააგდოს კაცი
Line of ed.: 10     მისმა სიტყუამ სიკუდილსა და ანუ სხვას გაჭირებაში, კაცმან იმ\რიგმან
Line of ed.: 11     ხუთი წელი\\წადი Manuscript page: 208r  ფეხზე დგომით ჰყოს სინანული და
Line of ed.: 12     საკანონო გარდაიჴადოს ერთს წელიწადს გლახის მიცემითა. მერმე
Line of ed.: 13     ღირსი შეიქნას რიგისა.

Line of ed.: 14        სამართალი ესე მეორე დავდევით კიდევ. თუ ასე
Line of ed.: 15     დაბეზღდეს იმისის ტყუილის მოწმობითა, რომ სიკულილს კი მო\რჩეს
Line of ed.: 16     და ჯარიმა და წასართმევი წაერთვას, წაურთმევლადვე
Line of ed.: 17     მორჩეს, ამისი სამართალი ეს არის: რადგან მართალი შეამცნიონ
Line of ed.: 18     მას მოწამეს ტყუილი მოწმობა, რაც რომ იმ მოწმის სიტყუით ზი\ანი
Line of ed.: 19     სცემოდეს და წართმეოდეს, უნდა მისცეს.

Line of ed.: 20        და საკანონო, რაც ზეით დაგვიდებია, ის უნდა გარდიჴადოს
Line of ed.: 21     კანონის ბძანებით.


Chapter: 337  
Line of ed.: 22   ქ. თავი სამასოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 337.  
Line of ed.: 23        337. ქ. თუ ქალი ქანწული იყოს და კაცი ქურივი და ცოლ\ქრმად
Line of ed.: 24     შეიყარონ, და ის ცოლიც მოუკუდეს მას კაცსა, მან სხვა
Line of ed.: 25     ცოლი ვეღარ შეირთოს.

Line of ed.: 26        ვინ იცის, რომ მოჴდეს ავის აგებულობით და გავიდნენ რი\გიდამ,
Line of ed.: 27     ვინც მღდელმან მას კიდევ ჯვარი დასწერონ, გარდააყენონ
Line of ed.: 28     მღდლობიდამ, და მან კაცმან სამის ცოლის შერთვის საკანონო
Line of ed.: 29     გარდიჴადოს.

Line of ed.: 30        წმინდის ბასილის კანონიდამ შევიტყევით და ასრე დავარიგეთ
Line of ed.: 31     სამართალი. არამცთუ მღდელმან ვერცხლის სიყუარულით ქნას, და
Line of ed.: 32     აიღოს რამე და მისთვის ქნას, __ იმის სამართალი კიდევ სხვა იქნას.


Chapter: 338  
Line of ed.: 33   ქ. თავი სამასოცდათურამეტი


Paragraph: 338.  
Line of ed.: 34        338. ქ. თუ ვინც კაცმან ცოლი ითხოოს სიტყუითა მღდლი\სათა
Line of ed.: 35     და ორის-სამის Manuscript page: 208v  მოწმითა, და ქალსაც ეყაბულებინოს,
Page of ed.: 347   Line of ed.: 1     იმისი გაშვება და სხვის თხოვნა აღარ შეუძლია. და თუ იყოს
Line of ed.: 2     ბოზი და ან თავისით წამჴდარი იყოს და გაუმთელებელი ჭირი
Line of ed.: 3     სჭირდეს, მართებულია გულის დაჯერებისათვის ექიმს აჩვენონ.

Line of ed.: 4        და თუ არა ეშველებოდეს რა, რადგან კურთხევა გვირგუნისა
Line of ed.: 5     არა მისულა, შეუძლია გაშვება და სხვის თხოვნა იმრიგი საქმისა და
Line of ed.: 6     პირის გულისათვის. და თუ ისიები არა სჭირდეს, ვერ შეუძლია
Line of ed.: 7     გაშვება.


Chapter: 339  
Line of ed.: 8   ქ. თავი სამასოცდაცხრამეტი


Paragraph: 339.  
Line of ed.: 9        339. ქ. თუ დედაკაცი თუ კაცი ჭირიანი იყოს ანუ ბიჭთან
Line of ed.: 10     ურიგოდ მქცეველი, ანუ ავის ჭირის პატრონი, ნუ შეჰყრიან ცოლ\ქრმად
Line of ed.: 11     და ნუ წააჴდენენ გუირგვინის კურთხევასა.

Line of ed.: 12        და თუ ვინმე ქნას შეყრა ერთად, იმ ჭირის პატრონთა რაც
Line of ed.: 13     საქონელი ქონდეთ, იმისი ნახევარი საყდარს ჯარიმად მიართვან
Line of ed.: 14     და სამს წელიწადს სინანულში იყოს, და საკანონო გარდიჴადოს.

Line of ed.: 15        აბა, თუ არ დაიშლიან შეყრას, ასრეა მართებულო: თუ სული\ერი
Line of ed.: 16     ჭირი სჭირსო თუ ჴორციელი, უნდა პირველ გაწმდეს ჭირი\საგან
Line of ed.: 17     და მასუკან, წმინდად გაწმენდილი, შეიყარნონ.


Chapter: 340  
Line of ed.: 18   ქ. თავი სამასორმოცი


Paragraph: 340.  
Line of ed.: 19        340. ქ. ამაებისთვინ დავდევით ეს სამართლები, შეყრა ცოლ\ქმართ
Line of ed.: 20     იქნეს კანონითა თუ არა?

Line of ed.: 21        მიგება სიტყუისა: ბრმისა დაბადება მისგვარად Manuscript page: 209r 
Line of ed.: 22     მისი ნაყოფი არ იქნების და ამას აქუს დასტური შეყრისა. მაგ\რამ
Line of ed.: 23     რომლისათვინაც არ შეიყრების?

Line of ed.: 24        მონაობისას, იტყუიან შეყრასა ექიმები, მაგრამე არ იქნების,
Line of ed.: 25     და მისსა ნაყოფსაც გამოჰყუების. ამისთვის არ შეიყრების, რო\მელიც
Line of ed.: 26     რომ ჭირი ავი და ძნელი, უმთელებელი და გარდამდები,
Line of ed.: 27     და ანუ ნაყოფთა გამოყუების.

Line of ed.: 28        და თუ კოჭლი და დიაღ დამტურეული არ არის, და ანუ შე\უძლია
Line of ed.: 29     რამე, ან სწავლა ჴელობისა რამ იცის, და ანუ შენახვა შე\უძლია,
Line of ed.: 30     იმრიგს დასტური აქუს ცოლის შერთვისა.

Line of ed.: 31        თუ ორისავ თვალით ბრმა იყოს დედაკაცი, არც შეეძლოს
Line of ed.: 32     შვილის გაზდა და არც მოვლა სახლისა. თუ კაცს უნდოდეს და\დასჯერდეს,
Line of ed.: 33     და იყაბულოს, და მას შეეძლოს შვილისაც და სახლი\საც
Line of ed.: 34     მოვლა, კარგია, თვითან იცის, შეიყარნენ. თუ დედაკაცი ან
Page of ed.: 348   Line of ed.: 1     კაცი ყრუ იყოს და სხვაფერად ჭკუიანი და ჴელგამამავალი იყოს,
Line of ed.: 2     შეიყარნონ.

Line of ed.: 3        თუ მუნჯი იყუნენ ან ქმარი და ან ცოლი, პირუტყუსავით
Line of ed.: 4     იქნებიან, ვერ შეიყარნონ.


Chapter: 341  
Line of ed.: 5   ქ. თავი სამასორმოცდაერთი


Paragraph: 341.  
Line of ed.: 6        341. თუ ვის დედაკაცს ელაპარაკოს სხვაგვარისათვის,
Line of ed.: 7     რომ ჯერ არ შეყროდეს ქმარსა მისსა, და გამოჩნდეს მისი. ავი
Line of ed.: 8     ნაქნარი, კაცსა შეუძლია გაშვებაცა და თხოვნაცა. თუ საყდარში
Line of ed.: 9     შესულიყუნენ, ნუ გაუშვებს, და თუ გაუშვას, ქურივი ეთქმის და
Line of ed.: 10     სამს წელიწადს სინანულით საკანონო გ\\არდიჴადოს. Manuscript page: 209v 

Line of ed.: 11        და ესეც დავდევით: თუ გვირგვინი უკურთხეველი იყოს, და\ნიშნული
Line of ed.: 12     გაუშვას ბოზობის გულისათვის: და თუ საყდარში შესული
Line of ed.: 13     იყუნენ, საყდრის პატივის გულისათვის ვთქუით, რომ ვერ გაუშვას.

Line of ed.: 14        და თუ ჩვეულობა ქონდეს ავის საქმისა და გვანდეს, რომ
Line of ed.: 15     ვერ მოითმენდეს, გაუშვას.


Chapter: 342  
Line of ed.: 16   ქ. თავი სამასორმოცდაორი


Paragraph: 342.  
Line of ed.: 17        342. ყმაწვილთა გუირგუინს ნურვინ უკურთხავს სანამდის
Line of ed.: 18     დრო არ იყოს და მოწონება და ნება თავიანთი შეიტყონ. თუ
Line of ed.: 19     ვინც მღდელთა ქნან და არ გაიგონონ, გარდააყენონ მღდელობი\საგან,
Line of ed.: 20     ასი დრამი ვერცხლი წაართვან ჯარიმა და საყდარს მისცენ.
Line of ed.: 21     და ვაჟი როდისაც ჭკუას მოვიდეს, ვინც უნდოდეს, შეირთოს.

Line of ed.: 22        მაგრამ ამისთვის ერთმანეთის უნახავად და უნდომლად არ
Line of ed.: 23     შერთონ ერთმანეთსა. თუ ერთმანეთი არ მოიწონონ, შეტყობა არა
Line of ed.: 24     ჰქონდესთ, არა არის მართებული, რომ შეყარონ ცოლ-ქრმად
Line of ed.: 25     ერთმანეთის უნდომლობისა და უნებურობისათვის.


Chapter: 343  
Line of ed.: 26   ქ. თავი სამასორმოცდასამი


Paragraph: 343.  
Line of ed.: 27        343. ქ. თუ ქალ-ვაჟნი ორნივ ერთის ძუძუთ, ერთის დედაკა\ცისაგან
Line of ed.: 28     დაზდილნი იყუნენ, უცხო და უცხო, მართებთ ცოლ\ქრმად
Line of ed.: 29     შეყრა მათ თუ არა?

Line of ed.: 30        მიგება სიტყუისა: არ არის მართებული და ნურცავინ იქს\მშობელი
Line of ed.: 31     და ძუძუთ გამზრდელი ერთია.
Page of ed.: 349  


Chapter: 344  
Manuscript page: 210 
Line of ed.: 1   თავი სამასორმოცდაოთხი


Paragraph: 344.  
Line of ed.: 2        344. ქ. ვინც რომ სამანსა და სამძღვარს შეეცილოს ამხანაგსა,
Line of ed.: 3     როგორ რა არის ეს?

Line of ed.: 4        მიგება სიტყუისა: რომ დასწერა მოსემ რიგი ბძანებითა
Line of ed.: 5     ღ̃თისათა, მივიდეს მაზედ ის წყევლა თავსა მისსა ზედა, შეიქნეს შე\ჩვენებული
Line of ed.: 6     სიცოცხლით და სიკუდილით.

Line of ed.: 7        შეიტყონ შემცილებელთა სამძღურისათა და შეშინდენ, სამარ\თალი
Line of ed.: 8     ღ̃თიურია. თუ რამ იყოს შეცილების სალაპარაკო მიმდუ\რისა
Line of ed.: 9     და მიწა-წყლისა, მოწმებით გააშორონ. მგონია, რომ ასრე
Line of ed.: 10     სჯობდეს ფიცსა, თუ ფიცი იქნას. მაგრამ არ არის მართებული,
Line of ed.: 11     არ ვარგა და ავია, რომ ჩნდეს მოწამე და ფიცევდენ, ნუ დაიფიც\ვენ,
Line of ed.: 12     არა, ბძანებასა არ მივცემთ ფიცისასა.

Line of ed.: 13        მაგრამ ვინც გულის უჯერობით მოაჴდინოს, როგორც რომ
Line of ed.: 14     ზევით გუითქუამს, ისრე უნდა გაცხადებით ორითა
Line of ed.: 15     და სამის მოწმით დამტკიცდეს ყოველი საქმე და ფიცი მოსარჩენია.


Chapter: 345  
Line of ed.: 16   ქ. თავი სამასორმოცდახუთი


Paragraph: 345.  
Line of ed.: 17        345. ქ. თუ ვინ გაუშვას შვილების დედა, ცოლი თვისი, უბოზ\რად
Line of ed.: 18     ანუ კუდიანობისათვის, ანუ სხვა რამ ტანსა მისაში ჭირი
Line of ed.: 19     იყოს, თუ კაცი გამშვები მებოზვარი იყოს და სხვაზე თვალი ქონდეს,
Line of ed.: 20     ეს იყოს მისი სამართალი: შვილნი, სიცოცხლე-ყოფა, სახლ-კარი,
Line of ed.: 21     საქონელში, მიწა-წყალი, ყოველი რაც, შუა გაიყონ. თუ ნება იყოს
Line of ed.: 22     დედაკაცისა უქრმოდ დადგეს გაშვებული, ნახევარი, რაც რომ
Line of ed.: 23     არის, ყუელას ჴელი მოჰკიდოს, შვილითა; საჴელმწიფო ხა\\რჯი Manuscript page: 210v 
Line of ed.: 24     რაგინდარა იყოს, დაედვას, უნდა მისცეს.

Line of ed.: 25        და მან ქმარმან მისმან, რომ გაუშვა, შვიდს წელიწადს მონა\ნებით
Line of ed.: 26     საკანონო გარდიჴადოს, საყდარს ჯარიმა მისცეს: თუ აზნა\ური
Line of ed.: 27     იყოს, სამასი დრამი, და თუ გლეხი იყოს, ასი დრამი მისცეს
Line of ed.: 28     საყდარსა გუირგუინის კურთხევის შეგინების მაგიერად,
Line of ed.: 29     გარდა/გდებისათვის.

Line of ed.: 30        თუ დედაკაცმან ვინც ის ცოლის გამშვები კაცი შეირთოს, შე\იტყევით,
Line of ed.: 31     რომ წინაპირველი ცოლი იმან გააშვებინა, დაიჭირონ
Line of ed.: 32     ის დედაკაცი, და სადაც მონაობიანი დაშლილი ავი ავადმყოფი
Line of ed.: 33     გლახანი იყუნენ, ერთს წელიწადს იმათ ამსახურონ და მოავლე\ბინონ.
Page of ed.: 350   Line of ed.: 1     თუ აზნაურიშვილის ქალი იყოს და ვერა ქნას მათი სამსა\ხური,
Line of ed.: 2     ასი დრამი ვერცხლი ჯარიმად იმრიგთა ავადმყოფსა
Line of ed.: 3     მი/ართვას.

Line of ed.: 4        ეს დავდევით კიდევ ბძანება კანონისა: თუ მან ცოლის გა\მშვებმან
Line of ed.: 5     კაცმან მოინანოს და საკანონო გარდიჴადოს, მასუკან
Line of ed.: 6     გულმართლად დაბრუნდეს მისის ცოლისაკენ და სხვა ცოლი აღარ
Line of ed.: 7     შეირთოს, უნდა მან დედაკაცმან და მან კაცმან ერთმანეთი აღარ
Line of ed.: 8     გაუშვან ცოლქრმობით.


Chapter: 346  
Line of ed.: 9   ქ. თავი სამასორმოდაექუსი


Paragraph: 346.  
Line of ed.: 10        346. ქ. თუ ვინ ცოლი შეირთოს და მოჴდეს, რომ უშვილო
Line of ed.: 11     გამოდგეს და ქმარმან გაუშვას უშვილობისათვის, თუ რამ მიჰყო\ლია
Line of ed.: 12     მას დედაკაცსა __ მსახური თუ მხლებელი, ანუ პირუტყუი თუ
Line of ed.: 13     ტანისამოსი, ოქრო თუ ვერცხლი, __ გამოართვას და გავიდეს. თუ
Line of ed.: 14     უშვილობას გარდა სხვას სინჯისათვის მოინდომოს გაშვება Manuscript page: 211r ,
Line of ed.: 15     ათასორასი დრამი ვეცხლი ჯარიმა მისცეს ცოლსა, თუ აზნაურ\შვილი
Line of ed.: 16     იყოს; და თუ გლეხი იყოს, ექუსასი დრამი მისცეს.

Line of ed.: 17        მაგრამ, თუ ამ სამართლის გარდაწყვეტამდი თუ ვინმე დედა\კაცმან
Line of ed.: 18     ის კაცი ქრმად მოინდომოს, დაიჭირონ ის დედაკაცი, რომ
Line of ed.: 19     გამოჩნდა ცხადად, რომე მის კაცის ცოლის გაშვების საბაბი ყო\ფილა.
Line of ed.: 20     მას დედაკაცს ამსახურებინოს და მოავლებინონ მონაობიანთა
Line of ed.: 21     და დაშლილთა ავადმყოფთ, გლახათა, ამსახურონ და ასი დრამი
Line of ed.: 22     ვეცხლი საყდარს ჯარიმა მისცეს. თუ აზნაურის ქალი იყოს და
Line of ed.: 23     ვერ შეიძლოს ავადმყოფის მოვლა, ასი დრამი ვერცხლი მათ გლა\ხათ
Line of ed.: 24     მისცეს.

Line of ed.: 25        თუ კაცს უწინვე იმ დედაკაცისათვის პირობა დაედვას, ჩემსას
Line of ed.: 26     გაუშვებ და შენ შეგირთაო, ასი დრამი ვეცხლი ჯარიმა მათ
Line of ed.: 27     გლახათ მისცეს და საყდარსა, და სამს წელიწადს უნდა ფიჴზე
Line of ed.: 28     დგომით მონანებაში იყოს და საკანონო გარდიჴადოს ერთს წელი\წადს
Line of ed.: 29     ჴელის გაცემით გლახათა. და მერმე შევიდეს საყდარში.

Line of ed.: 30        თუ ვინ შვილების დედამ გაუშვას ქმარი, რომ არ იყოს ბოზი
Line of ed.: 31     ანუ ჭირისათვის, ქრმისა და ცოლის გარისხება და ჯარიმა და
Line of ed.: 32     საკანონე რაც ზემო ცოლ-ქრმის სამართალში დაგვიწერია, ის
Line of ed.: 33     გარდააჴდევინონ. რაც ჩვენის შეძლებით და შეტყობით შევიტყე\ვით,
Line of ed.: 34     ეს დავდევით. ახლა შეგატყობინებთ მოსამართლეთა და ამას
Line of ed.: 35     მოგაჴსენებთ, ყოველთა სამართალთა თავისი საკანონო უნდა.
Page of ed.: 351  


Chapter: 347  
Manuscript page: 211v 
Line of ed.: 1   ქ. თავი სამასორმოცდაშვიდი


Paragraph: 347.  
Line of ed.: 2        347. ქ. თუ ვინ დედაკაცი გავიდეს ქრმისა მისის სახლიდამ,
Line of ed.: 3     დაიჭირონ და მას დედაკაცის ძმას მიაბარონ, მანამდინ ქრმისა მი\სისა
Line of ed.: 4     დანაშაულს შეიტყობდენ და მის გასულის საბაბს, თუ უყიდია,
Line of ed.: 5     მოახლედ დაუსვამს და მასუკან ცოლად შეურთავს, თუ ისრე ნათ\ხოვნია,
Line of ed.: 6     ქალი იყოს მანამდი ძმასთან. ორისავ საქმე შეიტყონ. რადგან
Line of ed.: 7     გვირგუინი უკურთხავს, არ გაიყრებიან, თუ არ ბოზობისა და რო\მელიც
Line of ed.: 8     მაგისთანა საქმე მოჴდეს ძნელი, რომელიც რომ გზას აჩვე\ნებს.
Line of ed.: 9     დაუძახონ მას დედაკაცის ქმარსა.

Line of ed.: 10        თუ დედაკაცი მის ავნაქნარობას გამოსცლოდეს, ავისა და ბო\როტის
Line of ed.: 11     მქნელი იყოს, სცენ და დაარიგონ და ამოაკუეთინონ ავი
Line of ed.: 12     საქმე ყოველი. თუ მან კაცმან პირობა დაუდვას ავის საქმის ამო\კუეთისა,
Line of ed.: 13     მოსამართლეს უნდა შეეყარონ ერთგან და დაამორჩი\ლონ.
Line of ed.: 14     და არ გაიყრებიან ჩვენის კანონის ბძანებითა
Line of ed.: 15     გუირგუინ-ნა/კურთხნი.

Line of ed.: 16        მაგრამ ამისთვის დავწერეთ ზოგან გაშორვების გზებია [[იხ
Line of ed.: 17     მუხლ. 162]], ვინ იცის, რომ მოჴდეს ასეთი საქმე, რომ სიკუდილი
Line of ed.: 18     ჴდებოდეს. ჩნდეს გაცხადებით იმისთანა საქმე ამისთვის ვთქუით,
Line of ed.: 19     რომე სიკუდილი არ მოჴდეს.


Chapter: 348  
Line of ed.: 20   ქ. თავი სამასორმოცდარვა


Paragraph: 348.  
Line of ed.: 21        348. თუ ვისაც კაცს ვისიც ქალი უნდოდეს, სთხოვდეს
Line of ed.: 22     და არ აძლევდეს, ან ითხოვოს, ან უთხოვნელი ან გათხოვილი
Line of ed.: 23     მოიტაცოს ქალი, მისის მამისა და დედის უნებურად წაეყუანოს
Line of ed.: 24     სადაც, წაართვან მას კაცსა და მამას მისცენ თავისი Manuscript page: 212r  ქალი,
Line of ed.: 25     და საუპატიო მომტაცებს წაართვან ათასორასი დრამი ვეცხლი
Line of ed.: 26     ჯარიმა, თუ აზნაურიშვილი იყოს, და, თუ გლეხი იყოს, __ ექუსასი
Line of ed.: 27     დრამი ვეცხლი.

Line of ed.: 28        და ვინც მას ტყუილს სიძეს მიჰყოლოდეს თან, მათ ას-ასი
Line of ed.: 29     დრამი ვეცხლი წაართვან და ესეები შუა გაყონ: ნახევარი საყ\დარს
Line of ed.: 30     მიართვან და ნახევარი ჴელმწიფესა.

Line of ed.: 31        და თუ ის ტყუილი სიძე ქალთან მისულიყოს და გაეწბილე\ბინოს
Line of ed.: 32     უგვირგვინოდ, საყდარ ჯარიმა მიართვას და სამი წელიწადი
Line of ed.: 33     მონანებით საკანონო გარდიჴადოს.

Page of ed.: 352  
Line of ed.: 1        და თუ მღდელს მისის დედ-მამის მალვით და უნებურად მათ
Line of ed.: 2     გვირგვინი უკურთხოს, მღდლობას ნუღარ აქნევინებენ და ასი დრამი
Line of ed.: 3     ვეცხლი ჯარიმა წაართვან და დამჭიროთა გლახათა და საბრა\ლოთ
Line of ed.: 4     გაუყონ. და მისგან მიღებული კურთხევა ურგებელია.

Line of ed.: 5        ამაებს უკან თუ ქალმან და ქალის დედ-მამათაც ინდომონ
Line of ed.: 6     და მისცენ მას კაცს, თუ გვერთ მოსწოლია, როგორც ორ-ცოლ\ნაყოლი,
Line of ed.: 7     ისრე ჩაიგდების. მართალს გვირგუინს ნუღარ მიიღებენ
Line of ed.: 8     მათზე, ტირიფი მოაკრკალონ და ის დაადგან თავსა მათსა და ისრე
Line of ed.: 9     დასწერონ ჯვარი.

Line of ed.: 10        და თუ ორნივ წმიდათ ყოფილიყუნენ და არ იყუნენ შერე\ულნი,
Line of ed.: 11     მართალი გვირგუინის კურთხევა მიიღონ. აზნაური იყოს
Line of ed.: 12     თუ გლეხი, სამართალი ეს არის.

Line of ed.: 13        ამგვარი სამართალი სხვაგანც სწერია, მაგრამ აქ უფრო გაკუე\თილია
Line of ed.: 14     ჯარიმა ამისთვის, რომ მოსამართლე არ დაღონდეს ამგვარის Manuscript page: 212v 
Line of ed.: 15     სამართლისათვის, და დროსაც და შეძლებასაც დახედონ.

Line of ed.: 16        ამრიგი სამართალი უეფისკოპოზოთ და უმოქადაგოთ არ
Line of ed.: 17     იქნას. ამგვარის ბოზობის ჯარიმა, რაც რომ ებისკოპოზის ჴელთ
Line of ed.: 18     მიეცა ჯარიმა, მისგან ნახევარი მაინც გლახას უნდა გაუყონ. თუ
Line of ed.: 19     მართლა სხვის ნათხოვნი ყოფილიყოს, მას უფროსად გარდაჴდეს.


Chapter: 349  
Line of ed.: 20   ქ. თავი სამასორმოცდაცხრა


Paragraph: 349.  
Line of ed.: 21        349. ქ. მღდელნი დიდობის სიყუარულისათვის ნუ შეიქნებიან
Line of ed.: 22     ერთმანეთის მტერნი და ინადნი. რომელიც რომ ბძანებითა ღ̃თისა\თა
Line of ed.: 23     გამოირჩია წინათვე სამღდელოდ, ის უნდა იყოს უფროსად
Line of ed.: 24     დეკა/ნოზად.

Line of ed.: 25        ეს არის სამართალი: რომელი რომელზე უწინ ნაკურთხი
Line of ed.: 26     იყოს, ის უნდა წინ იყოს, თუ რომ იყოს შემძლე საქმისა და ღირსი
Line of ed.: 27     უფროსობისა.

Line of ed.: 28        მაგრამ თუ ჴელიდამ არ გამოუიდოდეს და არ იყოს ღირ\სი,
Line of ed.: 29     ებისკოპოზის ბძანებით გამოირჩიოს კაცი ღირსი და შე\მძლე
Line of ed.: 30     უფროსობისა, და მამჭირნე შემატებით საყდრისა. მას უნდა
Line of ed.: 31     მისცენ უფროსობა. ამით უფრო კიდევ მიეცემა, რომ მრავალნი
Line of ed.: 32     მოწმობდენ მის სიღირსესა და გაძღოლასა საყდრისასა.


Chapter: 350  
Line of ed.: 33   ქ. თავი სამასორმოცდაათი


Paragraph: 350.  
Line of ed.: 34        350. ქ. მღდელნი ნუ დაიჭერენ ცალ-ცალკე და ნუ გაყოფენ
Line of ed.: 35     სამწყუსოსა სიახლოვესა მათსა, რომე სიმძულვარეს ჩამოაგდებს
Page of ed.: 353   Line of ed.: 1     წმინდას ეკლესიაში. უნდა საწესო და შესავალი ყოველი მათი სა\ყდარში
Line of ed.: 2     მისცენ, და იმათ, Manuscript page: 213r  როგორც სამართალია, რიგით
Line of ed.: 3     გაყონ: უფროსსა მისცენ ორი წილი და ნახევარი და სხვათა
Line of ed.: 4     მღდლებთა __ ოროლი წილი, მთავარდიაკონს __ ერთი წილი, მგა\ლობელს
Line of ed.: 5     __ ნახევარი; და ხუცის ცოლი რომ იყოს ქურივი, კარგი
Line of ed.: 6     სამსახურის მოქმედი, მორჩილი, მოსამსახურე საყდრისა, ნახე\ვარი
Line of ed.: 7     წილი უმეშურნელობით მისცენ.

Line of ed.: 8        ვინც ასე არა ქნას, შუაში მემშურნობა და სიმძულვარე ჩა\მოაგდოს,
Line of ed.: 9     პასუხი გასცეს მისსა რიგსა, თავს დაიდვას სამართა\ლი:
Line of ed.: 10     ამხანაგნი მასთან ნუღარ დაჯდებიან, ნუღარც ადგებიან და
Line of ed.: 11     ნუღარც მრევლნი მასღა იხუცებენ.


Chapter: 351  
Line of ed.: 12   ქ. თავი სამასორმოცდათერთმეტი


Paragraph: 351.  
Line of ed.: 13        351. ქ. სამლოცველო და საწირავი და სამსახური წმინდის
Line of ed.: 14     ეკლესიისა უფროსი საყდრის დეკანოზს მისცენ, როგორც სხვას
Line of ed.: 15     თავშიაც სწერია. არ უნდა დეკანოზმა საყდარი გაუშვას და თავის
Line of ed.: 16     საქმეს შინ გამოუდგეს. ყოველ დღივ და ღამ წმინდას ეკლესიაში
Line of ed.: 17     უნდა იყოს და მის რიგსა და ლოცვას არ დააკლებდეს, და ყოველს
Line of ed.: 18     მის საქმეს ჭეშმარიტად იქმოდეს. გარიგება სამწყსოსი და ქადა\გება
Line of ed.: 19     არ უნდა დააკლოს.


Chapter: 352  
Line of ed.: 20   ქ. თავი სამასორმოცდათორმეტი


Paragraph: 352.  
Line of ed.: 21        352. ქ. ნება იქნა ჩვენი მათი იმათისა ცოტა რამ დაწერისა,
Line of ed.: 22     არათუ ცოტა რამ მტერობა და მემშურნობა იქნა ამ ქუეყანას
Line of ed.: 23     მათ ერისკაცთა, Manuscript page: 213v  მღდელთა და მეუდაბნოეთა უკან. გულში
Line of ed.: 24     ჩავიგდეთ კანონი დიდის ისაკისა, რარიგად შვენიერად რიგი გა\ყოფს
Line of ed.: 25     მონასტერსა და საყდარსა, რომ დღეობას ახლა აირია და
Line of ed.: 26     წაჴდა ყოველი. და ამიტომ ვეღარას ვამბობთ და დავჩუმებულ\ვართ:
Line of ed.: 27     ამისთანას სამართლებისას თუ წმინდანისაგან არ ეშინიათ
Line of ed.: 28     და არა რცხვენიათ სამართლისა და საქმისაგან, აბა, როდის შე\ირცხვენენ
Line of ed.: 29     მკუდრის სხვისაგან.

Line of ed.: 30        თუ ამათი სამართალი უნდათ კაცთა რომ გაასწორონ, იმა\თით
Line of ed.: 31     ღირსია, რომ გარიგდეს, არათუ სხვაგვართა. რომ თუ გეგო\ნოს,
Line of ed.: 32     რომ ამით უნდა ქნათ სამართალი, არ იყო ჩვენგნით ამის
Line of ed.: 33     დაგდება. ვიფიქრეთ, და თქუენც იფიქრეთ.


Chapter: 353  
Page of ed.: 354  
Line of ed.: 1   ქ. თავი სამასორმოცდხცამეტი


Paragraph: 353.  
Line of ed.: 2        353. ქ. მოჴსენებად მკუდრისა მისის სახლისკაცისაგან, რაც
Line of ed.: 3     რომ რიგია ქრისტიანობისა, რომ ბძანებს წმინდა მამანი გარდი\ჴადონ
Line of ed.: 4     სულის საქმე მიცვალებულისა სიხარულით __ ორმოცი ანუ
Line of ed.: 5     პანაშვიდი, __ ანუ რაჟამს ოდენ ანდერძი ქნან მიცვალებულთა, ნუ
Line of ed.: 6     მისცემენ სხვათა საყდარსა ანუ მეუდაბნოეთა, უნდა მისცენ თა\ვიანთის
Line of ed.: 7     საყდრის მღდელსა, სადაც რომ მონათლონ და დაბადე\ბულსა
Line of ed.: 8     სულის წმინდით მეორედ სადაც რომ მიუღიათ გვირგვინის
Line of ed.: 9     კურთხევა. მიცვალების წესიც იმ საყდრისა არის, რაც რომ წესი
Line of ed.: 10     არის თავის საყდრისა.

Line of ed.: 11        და თუ ნამეტნავი და Manuscript page: 214r  კაი მოინდომოს მისცეს მე\უდაბნოეთ
Line of ed.: 12     სხვათა მონასტერთა და გლახათა, და ინდომოს საქუ\ეყნოდ,
Line of ed.: 13     კაია და მართებული, ასრე რომე თავის საყდარს წესი არა
Line of ed.: 14     დააკლოს რა.

Line of ed.: 15        და ესეც: თუ ჴელიდამ არ გამოუიდოდეს რა მიწუდენა მისის
Line of ed.: 16     საყდრისა, სხვაგან სადმე იყოს ანუ იმედი არა ქონდეს თავის
Line of ed.: 17     მღდლისაგან, ანუ შორ იყოს თავისი მღდელი და სხვა ხუცესი ინ\დომოს,
Line of ed.: 18     სამარხი და შვიდი საწირავი მისთვის გარდასდვას.

Line of ed.: 19        ანუ კიდევ, რაც ემეტებოდეს, როდისაც შეეყაროს, მისცეს და
Line of ed.: 20     სხვა საწირავი და საფლავის საკურთხი მონასტერს მისცენ; ანუ
Line of ed.: 21     კიდევ, რაც შეეძლოს და ჴელით გამოუიდოდეს განშორებულთა
Line of ed.: 22     მეუდაბნოეთ მისცენ. პანაშვიდისა და, რაც ჴელიდამ გამოუიდო\დეს,
Line of ed.: 23     მის მიცვალებულისა საწირავი მოძღვარს მისცენ.


Chapter: 354  
Line of ed.: 24   ქ. თავი სამასორმოცდათოთხმეტი


Paragraph: 354.  
Line of ed.: 25        354. ქ. მრევლთა ვისაც სამწყსომ იმტყუვნოს და დააშაოს
Line of ed.: 26     რაც, შეჩვენებული შეიქნეს ებისკოპოსთა და მოქადაგეთაგან.

Line of ed.: 27        თუ მოკუდეს შეჩვენებაში ის კაცი, ნუ დამარხავს მღდელი.
Line of ed.: 28     და თუ ყმაწვილი მოსანათლავია და ეჭირებოდეს მონათულა, უნდა
Line of ed.: 29     მონათლოს; და ანუ თუ მოკუდეს ყმაწვილი მათი, უნდა დამარხოს

Line of ed.: 30        და შეჩვენებული თუ მოკუდეს, არ უბძანებს დამარხვასა,
Line of ed.: 31     რომლისაგანც შეჩვენებულია, მის უბძანებლად. და თუ ყმაწვილიც
Line of ed.: 32     შეჩვენებული იყოს, არ უნდა მონათლოს და არც უნდა დამარ\ხოს. Manuscript page: 214v 

Line of ed.: 33        რომელმაც შეჩვენებული ან მონათლოს და ან მკუდარი და\მარხოს,
Line of ed.: 34     წილი და კერძი იუდისა აიღოს. შეჩვენებულს გარდა მის
Page of ed.: 355   Line of ed.: 1     სახლში მკუდარი უნდა დამარხოს, მოსანათლავი უნდა მონათლონ.

Line of ed.: 2        მოქადაგეთა და ებისკოპოზთა დარიგება უნდა მისცენ, ერ\თის
Line of ed.: 3     დანაშაულისათვინ ერთპირად მისი სახლი არ უნდა შეაჩვენოს.
Line of ed.: 4     და არც მოქადაგეთ უნდა ქნან, არც მღდელს აქნევინოს. არ არის
Line of ed.: 5     არც მისი რიგი, ერთისათვის ერთპირად სახლი მისი შეაჩვენოს.

Line of ed.: 6        და თუ შეჩვენებულმან არ მოინანოს და შემჩვენებლისაგან
Line of ed.: 7     შენდობა არ ითხოოს, გაიშორონ მათის მრევლობიდამ და საყდრი\დამ,
Line of ed.: 8     ამიტომ რომ სხვამც არა ქნას რიგის უმორჩილობა. შეჩვენე\ბით
Line of ed.: 9     და ყოფა უფლისა საქმით რომ ბძანებს: "კარგია, რომ ერთი
Line of ed.: 10     წაჴდეს და არა ქუეყანა ერთისათვის".


Chapter: 355  
Line of ed.: 11   ქ. თავი სამასორმოცდათხუთმეტი


Paragraph: 355.  
Line of ed.: 12        355. ქ. ებისკოპოზნი ნუ იქმონენ საყდრის კარის დაკლე\ტასა
Line of ed.: 13     და სამღთო ლოცვისა და წირვის მოცდენასა თავის გამორ\ჩომისა
Line of ed.: 14     და ხარბობისათვის, ანუ ერთის დანაშაულისათვინ. მოვალე
Line of ed.: 15     გამოირჩია: ვისიც ტანი რომ დამნაშავეა, უნდა შეაჩვენოს. არ
Line of ed.: 16     არის მართებული, რომ ერთის გულისათვის საყდრის კარი და\უგდონ
Line of ed.: 17     და მოაცდინონ სამსახური ღ̃თისა. და თუ მოსამსახურეში
Line of ed.: 18     ურიგობას ხედევდეს, მათის დანაშაულისა შიში დასდვან.


Chapter: 356  
Line of ed.: 19   ქ. თავი სამასორმოცდათექუსმეტი


Paragraph: 356.  
Line of ed.: 20        356. ქ. რასაც დროს ქუეყანა დატყუევდეს ცოდვის მათისა\თვის,
Line of ed.: 21     კაცი თუ დედაკა\\ცი Manuscript page: 215r  ვინც დატყუევებულა, მათმა მე\უღლემ
Line of ed.: 22     მოქადაგის უბძანებლად ვერც ქმარმა ცოლი შეირთოს და
Line of ed.: 23     ვერც ცოლმა ქმარი შეირთოს.

Line of ed.: 24        მათი ასრე დავდევით და დავამტკიცეთ: თუ შვიდ წელიწადს
Line of ed.: 25     უწინ ცოლი შეირთოს მან, ტყუის პატრონმან, ბოზობის მგზავ\სია
Line of ed.: 26     და ბოზობად ჩაიგდება, და იმისთანას სცენ და გაურისხდენ,
Line of ed.: 27     და საქონლისაგან ჯარიმა წაართვან. ის ჯარიმა გლახას გაუყონ
Line of ed.: 28     და შვიდს წელიწადს მონანებით იყოს და საკანონო გარდიჴადოს.
Line of ed.: 29     აგრევე დედაკაცთა.

Line of ed.: 30        თუ შვიდს წლამდი მოვიდეს კაცი თუ დედაკაცი, ისრევ უნდა
Line of ed.: 31     გვირგუინ-ნაკურთხი ერთმანეთს შეჰყარონ. და თუ შვიდს წელი\წადს
Line of ed.: 32     უკან მოვიდნენ და ერთმანეთი აღარ ინდომონ, ერთმანეთის
Page of ed.: 356   Line of ed.: 1     ნებით სხვადასხვა შეირთონ, კაცმანცა და ქალმანცა. და იმგვარად
Line of ed.: 2     ორცოლიანთ საკანონო გარდიჴადონ.

Line of ed.: 3        ესრე ნამეტნავია, ბოლოს კანონზე ბძანებითა რომე ზომი\ერის
Line of ed.: 4     მგზავსად სხვადასხვა დავდევით. ჩვენ ესე\ები
Line of ed.: 5     აქ დავამატეთ, რომ ყუელას გარდამწყუეტელია აქ სამართალი.


Chapter: 357  
Line of ed.: 6   ქ. თავი სამასორმოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 357.  
Line of ed.: 7        357. ქ. თუ კაცი ვინმე ანუ დედაკაცი წმინდის საყდრისა
Line of ed.: 8     უშვილოდ მიიცვალონ და სიცოცხლეში შეძლება ქონდესთ თა\ვიანთ
Line of ed.: 9     საქონლის ქონისა, თვითან რომ მიიცვალონ, მათს ნათე\სავთ
Line of ed.: 10     მათს ქონებასთან, მიწა-წყალთან თუ მრევლის პატრონი იყოს,
Line of ed.: 11     მათ მრევლთან, ჴელი არა აქუთ Manuscript page: 215v . მისი ნათესავნი, თუ ბევრნი
Line of ed.: 12     იყუნენ, თუ ცოტანი, თუ უნდოდეს, ერთი რომ იშვილოს, ანუ, თუ
Line of ed.: 13     უნდოდეს, გაყიდოს ანუ თავისის სულისათვის გასცეს, თვითანვე
Line of ed.: 14     თავიანთ საქონელზე შეძლება აქუთ.

Line of ed.: 15        და თუ მათგან ნაშვილევმან მღდლობა ინდომოს ან, მრევლნი
Line of ed.: 16     უნდა მოწმობდენ და ან თვითან უნდა ღირსი ჩნდეს, და, აბა, ისრე
Line of ed.: 17     უნდა აკურთხონ და ნახევარი მისცენ უხარჯოთ და უბეგროდ. და
Line of ed.: 18     მიწა-წყალი იმგვარად საყდროვანთ მიცვალებულთ საყდრისა არის.

Line of ed.: 19        და თუ მღდელნი და მათნი ცოლნიც მიიცვალონ და ანდერძი
Line of ed.: 20     არა ქნან და ანუ არვინ იშვილონ, რაც მათი არის, ყოველი ერთ\პირად
Line of ed.: 21     საყდრისა არის დაპატრონება, რომლისაც რომ მართებული
Line of ed.: 22     და წესია, არათუ შორეული და უცხო დააპატრონოს. თუ ნებით
Line of ed.: 23     ანუ მოწონებით იწონებდენ და თქუან თუ, ამას მივცეთო,
Line of ed.: 24     მოქადაგე ნუ მისცემს გლეხსა, წმინდის საყდრის შეწირულია.

Line of ed.: 25        ეს დამტკიცება სამართლისა ერეკლესა და ხოსროვისაგან
Line of ed.: 26     [არის] და იმათ წინ დროსა რაც ქნილა, ნუ დაიძრას: რომე არ
Line of ed.: 27     იცოდენ დამტკიცება, დამტკიცებით როგორც რომ დაუჭირავთ,
Line of ed.: 28     ისრე დაიჭირონ.

Line of ed.: 29        ვნახოთ ეს სულიერი სამართალი. შეძლებას მისცემს დაპატ\რონებისასა,
Line of ed.: 30     ვისთვინაც უნდა. მისცემს, მაგრამ საყდარს არ გა\აშორებს.
Line of ed.: 31     თუ მოჴდეს შორეული ჩამოვარდნილი ანუ უცხო შვილად
Line of ed.: 32     აიყუანოს და მანც შვილობის წიგნი აიღოს და ხუცობა ქნას, მის
Line of ed.: 33     უკან და მის Manuscript page: 216r  სამღდლოზედ დააყენონ, __ შემძლე იყუნენ მოსა\მართლენი
Line of ed.: 34     და წინამძღვარნი. და ის, ვინც დააყენონ, კიდევ ხუცის
Page of ed.: 357   Line of ed.: 1     სახლისაგან უნდა იყოს, რომ დააპატრონონ, არათუ ერისკაცის
Line of ed.: 2     სახლისა. ამისი თქმით მოჴდეს, რომ აღარავინ იყოს დამპატრონე\ბელი,
Line of ed.: 3     წმინდა ტახტისა არის.

Line of ed.: 4        და თუ ჩამოვარდნილი ღირსი იყოს და თუ მღდელი იყოს
Line of ed.: 5     თუ არ იყოს, თუ შეუძლია, რომე ღირსებითა ქნას მღდლობა,
Line of ed.: 6     მღდლად უნდა დააყენონ, და ეს არის ჭეშმარიტობისაგან.


Chapter: 358  
Line of ed.: 7   ქ. თავი სამასორმოცდათურამეტი


Paragraph: 358.  
Line of ed.: 8        358. ქ. მებატონემ ვინც რასაც დროს თავისი მამული და
Line of ed.: 9     ყმანი გაყოს, მრავალნი ავთვალობით იქმონენ, ყმაწვილთა ეკლე\სიასა
Line of ed.: 10     ნდომით მოინდომებენ, რომე ყმათა გაჴადონ, დაჩაგურით
Line of ed.: 11     დაამორჩილონ თავიანთ თავსა, რომ არ არის მართებული მღდელზე
Line of ed.: 12     და საყდროვანზე და ქრისტიანზე.

Line of ed.: 13        სამგზის სანატრელმან წმინდამ გრიგოლ და ჴელმწიფემ
Line of ed.: 14     თრდატ წმინდასა ეკლესიასა საპატრონო სხვათა აზნაურიშვილთა
Line of ed.: 15     და თარხანთაგან გაერიგებინათ, და აზატნი იყუნენ შვილნი წმინ\დის
Line of ed.: 16     ეკლესიისა თავიანთ მიწა-წყლითა და ქონებითა. რამეთუ
Line of ed.: 17     სპარსთა ჴელმწიფობის დროს ცოტა რამ დასდვეს სახელმწიფოს
Line of ed.: 18     ხარჯის მიმცემის სახლი, ჩანს ცხადად, თუ ცოტას რასმე სთხოვ\დენ,
Line of ed.: 19     ასრე არა სთხოვდენ, რომ გამამღებს გლეხთან. Manuscript page: 216v  აერიათ.
Line of ed.: 20     ერთს რასმე მისცემდენ წლითი წლამდინ საჴელმწიფოდ.

Line of ed.: 21        მაგრამ, თუ ვინმე ხარბის თვალით შეხედოს, აზატნი ყმაწ\ვილნი
Line of ed.: 22     ეკლესიისა წილში და გაყოფაში ჩააგდოს საყმოდ, იმრიგნი
Line of ed.: 23     განშორებულნი არიან კურთხევისაგან, განშორებული შვილი შე\იქნას,
Line of ed.: 24     არ იყოს შეძლება კათალიკოზისა და ებისკოპოზთაგან იმათ\თანის
Line of ed.: 25     წირვის კურთხევა.

Line of ed.: 26        და სხვანი, __ ისინი ოზინ ჴელმწიფის ჭირით დაჭირიანდეს,
Line of ed.: 27     ვინც თავ-თავის ნებით გაყონ შეწირულობა წმინდის ეკლესიისა
Line of ed.: 28     და არ დაუჯეროს მოქადაგესა და არ მიუგდოს ყური, ჩვენის
Line of ed.: 29     ქრისტიანობის კურთხევისაგან შორ იყუნენ იმისთანანი.

Line of ed.: 30        ვინც მოინდომოს იმრიგის საქმეების ქნა, შეიტყონ, დამქცევ\თა
Line of ed.: 31     და მამშლელთა ამისთანას სწორეს წინაპირველთ კანონთა
Line of ed.: 32     ნაბძანებისა.


Chapter: 359  
Line of ed.: 33   ქ. თავი სამასორმოცდაცხრამეტი


Paragraph: 359.  
Line of ed.: 34        359. ქ. ზოგნი მამასახლისნი და აზნაურნი არიან, რომე შე\ძლებას
Line of ed.: 35     იქმონენ მონასტერზე, ვისასაც მოინდომებენ, გააგდებენ,
Page of ed.: 358   Line of ed.: 1     და ვისასაც მოინდომებენ, [დასხმენ] თავიანთ ურიგობითა და
Line of ed.: 2     გა/მოსარჩომისათვის.

Line of ed.: 3        და არიან კიდევ ვინმე ასეთნი, რომ დასხდებიან მონასტერში
Line of ed.: 4     იმგვარად, როგორც რომ უსახლკარო, არა ქონდეს სახლი, რომ
Line of ed.: 5     პური სჭამონ, დასხდენ მაშიგან და პური სჭამონ და საყდარი
Line of ed.: 6     ღ̃თისა არათ ჩააგდონ, და არ შეირცხვინონ.

Line of ed.: 7        იმისთანასთან, თუ ებისკოპოზი არ გაუშვან, რომ გაასწოროს
Line of ed.: 8     და ნახოს თავისის მონ\\ასტრის Manuscript page: 217r  ურიგობა და დასაკლისი,
Line of ed.: 9     წმინდათ განათლება, ლოცვა-წირვა და მგალობელთ გალობა და
Line of ed.: 10     სახლთა გარიგება, __ ამისთანას გავლილის ცოდვის შენდობა იქნას
Line of ed.: 11     მრევლთა კურთხევითა, ჟამის-წირვით, შესაწირავის მირთმევით,
Line of ed.: 12     ლოცვით. ყოველთა საყდროვანთა კრებულთა ილოცონ მათთვის,
Line of ed.: 13     როგორც რომ მართებთ, რა რიგათაც სხვათა მამათ და გამშორვე\ბულთაგან
Line of ed.: 14     არის მართებული ლოცვა. და ამოღებას რისამესას
Line of ed.: 15     ნუ იქმონენ.

Line of ed.: 16        მაგრამ, თუ წმინდათ მამათა ჩვენთა დარიგების ბძანებისა
Line of ed.: 17     მტერი მშლელობისა შეიქნან, ამისთანანი ჩვენის ქრისტიანობის
Line of ed.: 18     კურთხევიდამ შორ იყუნენ და მაგიერი რისხვა წმინდათა წამებულ\თაგან
Line of ed.: 19     აიღონ.

Line of ed.: 20        როგორც რომ სწერია, თუ ქნან მაგიერი მისი მათ მრევლი\სათვინ
Line of ed.: 21     ურიგობა


Chapter: 360  
Line of ed.: 22   ქ. თავი სამასსამოცი


Paragraph: 360.  
Line of ed.: 23        360. ქ. უქონელსა და ღარიბზე ვინცა და რომელმანც შე\ძლება
Line of ed.: 24     მიიღოს ამისი, რომე სათხოვარი სთხოვოს ანუ ძღვენი და
Line of ed.: 25     სასმელ-საჭმელი, ძალით და უმოწყალეობით სთხოვდენ და იასაულს
Line of ed.: 26     აყენებდენ და შუღლით და ცემით შიაწუხონ, შესაბრალებელი ძმა
Line of ed.: 27     გასარჯონ, __ შებრალება და მოჴმარება უნდა იმისთანას ყოველთა
Line of ed.: 28     ქრისტიანთა მოწყალე ძმათაგან, შეხვევა ყოვლის მისის
Line of ed.: 29     სატკივ/რისა.

Line of ed.: 30        მაგრამ, თუ ვინმე მოინდომოს იმისთანა ურიგობა საბრალო\ზედ,
Line of ed.: 31     შეუწყალებელი სა\\მართლით Manuscript page: 217v  სამართალი გარდაეჴდევი\ნებათ,
Line of ed.: 32     რომელმაც არა ქნან შეწყალება.


Chapter: 361  
Line of ed.: 33   ქ. თავი სამასსამოცდაერთი


Paragraph: 361.  
Line of ed.: 34        361. ქ. რომელიმე მოლაშქრე და ანუ აზნაურნი მივიდნენ
Line of ed.: 35     და სოფლად შევიდნენ, და ისრე გალაჴონ, და საკრავითა დაუწყონ
Page of ed.: 359   Line of ed.: 1     სმა წმინდასა წირვისა და ლოცვის სახლში, ამისთანა საქმის ქნა
Line of ed.: 2     გაგონებაც საზარელია ქრისტიანთაგან, არამთუ ქნან. აბა, ზეით
Line of ed.: 3     წერილი კანონი უნდა წაუკითხონ მღდელთა იმათთანას
Line of ed.: 4     კაცსა და შეატყობინოს კანონის ბძანება. თუ გაიგონონ სიტყუა
Line of ed.: 5     მათი და დასცალონ საღმთო სახლი და წავიდნენ სოფლად, კარგია.

Line of ed.: 6        და თუ არ დაიჯერონ და არ გაიგონონ სიტყუა მათი, ჩვენის
Line of ed.: 7     ქრისტიანობის კურთხევისაგან განშორებული იყუნენ და წმინდა\თაგან
Line of ed.: 8     რისხვა და წყევა აიღონ, __ მონასტერსა წმინდათ განსასვე\ნებელი
Line of ed.: 9     ეთქმის და სადგომი ებისკოპოზთა, მოქადაგეთა, ბერთა,
Line of ed.: 10     მღდელთა და გლახაკთა, არათუ უსამართლოთა და მოლაშქრეთ
Line of ed.: 11     ადგილი იყოს.


Chapter: 362  
Line of ed.: 12   ქ. თავი სამასსამოცდაორი


Paragraph: 362.  
Line of ed.: 13        362. ქ. როგორც რომ ჩვენი ყოველი ტახტისა სამართალი
Line of ed.: 14     იქნა დაწერა, ყუელა თავ-თავის ქრონიკონითა ისრე ათს წელიწადს
Line of ed.: 15     პატრონობაში ხოსროვისაში, __ აჰა, თქუენსა სიწმინდის წერას შე\ვიძლებთ,
Line of ed.: 16     მაგრა[დ] დაჭერასა დარიგებას სულის წმინდისასა, __ ჴელი\თა
Line of ed.: 17     რიგითა წინასწარმეტყუელთა და მოციქულთ კანონითა სიწმინ\დითა
Line of ed.: 18     მართლად დამტკიცდეს, და დაამტკიცეს წმინდათა და
Line of ed.: 19     მართლ\\მადიდებელთა Manuscript page: 218r  მოქადაგეთა.

Line of ed.: 20        მაგრამ უზეშთაესად იფთხილონ დასაწყევლელი ახლოს ნათე\სავთა
Line of ed.: 21     და გვართა ცოლ-ქრმად შეყრა. ესე ურჯულობა არის და
Line of ed.: 22     ყოველთა ავთა საქმეთა საძირკუელი, __ როგორც რომ ბძანა მოცი\ქულმა:
Line of ed.: 23     "უცხო თესლთა რიგი უღმრთობა არის", როგორც რომ
Line of ed.: 24     წინასწარმეტყველთა შეგვატყობინეს და გვამცნეს.

Line of ed.: 25        ღ̃თიულმან პირმან დასწყევლოს კაცი, რომელმანც გამო\სცვალოს
Line of ed.: 26     ამხანაგთა დადებული სამძღვარი და დამტკიცება დამბა\დებელისა,
Line of ed.: 27     ყოვლისა დარიგების და დამტკიცების დადება და ბძა\ნება
Line of ed.: 28     ფეჴქუეშ ჩააგდონ ურიგოდ და არად მიიჩნიონ. იმათთანას
Line of ed.: 29     კაცზე მივა რისხვა, ღ̃თისა ძველითგანვე რომ უბძანა ღ̃თნ:
Line of ed.: 30     "რიგთა გვართა ეგვიბტელთა და ქანანელთა ნუ წახვალთ. მე ვარო
Line of ed.: 31     პატრონი და ღმერთი თქუენიო". ამისთანა ლოგინს შერცხვე\ნილი
Line of ed.: 32     დაუძახა პატრონმა და გაყარა წინაგვართაგან.

Line of ed.: 33        აბა, ორისაგან მივესწრათ იქ, რომ ჩვენ გერს ვეტყუით, და
Line of ed.: 34     იტყუის: ყუელანი დანი შენი არიან. და მასუკან აღარა ცოტა
Page of ed.: 360   Line of ed.: 1     საქმით გასაკუირვებელი თქუა: და შენია, და მასუკან მეორედ
Line of ed.: 2     ასრე: როგორც რომ ცოლი ცოლია, ისრე მისთან მიყოლილი და
Line of ed.: 3     ქრმისა მისისა შინ დანახდომი შვილი და-ძმანი არიან, ისინი ერთ\მანეთს
Line of ed.: 4     არ ერგებიან, არც მათი შვილი __ ერთმანეთსა.

Line of ed.: 5        ეს არვინ იფიქროს, თუ მარტო გერისას ვამბობდეთ უზეშთა\ესად.
Line of ed.: 6     როგორც მამიდაშვილი ნათესა\\ვია, Manuscript page: 218v  ისრე დედიდაშვილი.
Line of ed.: 7     იმგვარად ძმისწულის წულის წული, დისწულის წულის წული არ
Line of ed.: 8     უნდა მიეცეს ერთმანეთსა და არც მიეცემის. რომ დაკარგულია
Line of ed.: 9     ნოეს დროს, ნაქნარს ნუ გააცხადებენ.

Line of ed.: 10        სული წმინდა ოვსია წინასწარმეტყუელი ყოველი ამისთანა
Line of ed.: 11     ცოდვა ბოროტი წურილად ჩაიგდო, მაგრამ ყოვლისაგან ეს ცოდვა
Line of ed.: 12     უფრო მძიმეა, რომე სისხლი სისხლს გაერთდება. რომ მოჴდეს ნა\თესავთა
Line of ed.: 13     ცოლქრმობა, ნათესავთა შუა რომ უმჴდურობის ცოდვა
Line of ed.: 14     იქნას, ატირდების ქუეყანა, ნაკლულოვანება შეიქნების ყოვლის
Line of ed.: 15     საქმითა, ნადირნი, ფრინველნი, თევზნი მოაკლდების და ღ̃თი რისხ\ვით
Line of ed.: 16     დახედავს ქუეყანასა. არ გააერთონ სისხლი და ჴორცი ნათე\საობისა
Line of ed.: 17     სანამდი არის, სიწმინდით სძებნეთ წილი.

Line of ed.: 18        ვინც გარდაუდგეს რიგსა და ქნას უპირისწყლობით, კანონის
Line of ed.: 19     ბძანებით შეჩვენება აიღოს. რომელი რომ ქრისტემ ბძანა და ნე\ტართა
Line of ed.: 20     მამათა დაამტკიცეს, რომე რიგმან გააშორა ნაშენი მამისა
Line of ed.: 21     და ნაშენი დედისა.

Line of ed.: 22        თუ მოჴდეს, რომ ითხოვოს კაცმან ცოლი, რომ ყუანდეს იმას
Line of ed.: 23     ქალი და კაცსა ვაჟი, არ არის ბძანება კანონისა, რომ ის გერი
Line of ed.: 24     ერთმანეთს მისცენ. და არც მათი ნაშენი __ სამს ჭიპამდი.

Line of ed.: 25        რომელი რომ დედით ერთნი იყუნენ და მამით თავ-თავისი,
Line of ed.: 26     იმრიგთ და-ძმათ შუა ვიდრე ხუთი თაობა აქეთ არ გამოიცვალოს
Line of ed.: 27     და ხუთი იქით, მეექუსემდი არ უნდა იმათმან ნაშენმან ერთმანეთი Manuscript page: 219r 
Line of ed.: 28     ითხოვონ.

Line of ed.: 29        მამის ძმისა, დედის ძმისა, მამის დისა, დედის დისა ნათე\საობა
Line of ed.: 30     ერთად ჩააგდო კანონმა და გაშორებითაც სწორედ
Line of ed.: 31     გა/აშორებს.


Chapter: 363  
Line of ed.: 32   ქ. თავი სამასსამოცდასამი


Paragraph: 363.  
Line of ed.: 33        363. ქ. იქ ერთსა თავშია უჴდურობისა ცოტა რამ დავწერეთ,
Line of ed.: 34     და არა მრავლად. მაგრამ, თუ გინდათ შეტყობა უჴდუ\რობის
Line of ed.: 35     გზებისა, კანონშია მრავლად და კარგად გარიგებით ყოვ\ლის
Page of ed.: 361   Line of ed.: 1     გზის უჴდურობისა: თუ ნათესაობისა, თუ სულიერ ნათესა\ობისა,
Line of ed.: 2     რომელია ნათლიობა, თუ მძახლობისა, თუ მამეული ნა\თესაობისა,
Line of ed.: 3     თუ დედეულ ნათესაობისა, __ ყუელა იქ კარგა სწერია.

Line of ed.: 4        აქ ამიტომ სულყუელა არ დავსწერეთ, რომე უჴდურობის
Line of ed.: 5     ძებნა და მოკითხვა კათალიკოზთა და ებისკოპოზთა მოქადაგეთა\გან
Line of ed.: 6     არის მართებული, და მათ ჩამოის მღდელთაგან უნდა, რომე
Line of ed.: 7     სძებნოს ჭეშმარიტებით და ფთხილად იყუნენ, რომე უჴდურობა
Line of ed.: 8     არ მოჴდეს.

Line of ed.: 9        უჴდურობა დიად ძნელია და ქუეყნისათვის ავია. ერისკაცი
Line of ed.: 10     მაგთონს არას გამოეკიდების და სულიერი მოსამართლენი უნდა
Line of ed.: 11     იყუნენ გაფთხილებით და ყოველი მათი სამწყუსო დააშინონ და
Line of ed.: 12     გააფთხილონ. რომელნიც არას გამოეკიდებიან სულიერნი მოსა\მართლენი,
Line of ed.: 13     მათთვის ავია და ცოდვა თავს დაედებაო.

Line of ed.: 14        და თუ სულიერის მოსამართლისაგან არ ეშინოდეს, საჴორ\ციელო
Line of ed.: 15     მოსამართლეთ უნდა მჴა\\რი Manuscript page: 219v  და ზურგი გამოაბან
Line of ed.: 16     დამნაშავესა და შეუპოვარზე. და გარდაჴდევინებით სულიერის მო\სამართლით
Line of ed.: 17     უნდა გარდაჴდეს.


Chapter: 364  
Line of ed.: 18   ქ. თავი სამასსამოცდაოთხი


Paragraph: 364.  
Line of ed.: 19        364. ქ. როს გატყდეს ხომალდი ზღვასა შიგან სიახლოვესა
Line of ed.: 20     ქალაქისასა, უნდა რომ ჴელის მომართვით და მიშველებით მოარ\ჩინონ.
Line of ed.: 21     რაც შველა გაეწყობოდეს, მიეშველონ მათ კაცთა ახლო
Line of ed.: 22     ქალაქისათა. თუ უცხომან კაცმან, შორეულმან, უშველოს, ხომ მარ\თებულია,
Line of ed.: 23     კაი, ვისაც რამ შეუძლია. თუ შორეულთ არა ინაღუ\ლონ
Line of ed.: 24     რა, იმ ახლო ქალაქის კაცთ მართებთ მიშველება და მოჴმა\რება,
Line of ed.: 25     __ რა ნავი, ხომალდი უზიანოდ მას ქალაქთან გავა ბევრი
Line of ed.: 26     შესამატია ქალაქისა და შეემატებათ გასულით. აბა, იმისთვის
Line of ed.: 27     უფრო მართებთ მოჴმარება.

Line of ed.: 28        ფასიც უნდა გაიღონ და მის შველას ეცადონ, რომე ვალია
Line of ed.: 29     მათზე, რომელსაც შეუძლია მოჴმარება და შველა. უცხოს, შორე\ულს
Line of ed.: 30     არცარა ერგების და არცარა ვალია მათზე.


Chapter: 365  
Line of ed.: 31   ქ. თავი სამასსამოცდახუთი


Paragraph: 365.  
Line of ed.: 32        365. ქ. მრავალნი ივლიან მოტყუებით წმინდისა და საუდაბ\ნოს
Line of ed.: 33     მონასტრისა სახელზე და კიდევ სხვათა მიზეზითა, და კიდეც
Page of ed.: 362   Line of ed.: 1     მრავალს დაატყუებენ; და ანუ იქნებიან წიგნით ტყუილითა და ფა\რისევლობით.
Line of ed.: 2     რა დროსაც რომ მოჴდეს ამისთანასი მისულა რა\საც
Line of ed.: 3     ალაგსა და სიმტყუვნე მართლად Manuscript page: 220r  შეამცნიონ, იმრიგს
Line of ed.: 4     კაცს, რაც დაეგროებინოს, გამოართვან ჴელიდამ და, რომლისაც
Line of ed.: 5     მონასტრის სახელზე დაეგროებინოს, იმ მონასტერში გაგზავნონ
Line of ed.: 6     ანუ დამჭიროთა გლახათ მისცენ, ანუ საყდრის ასაშენებლად მის\ცენ,
Line of ed.: 7     ანუ ტყუე დაიჴსნან.

Line of ed.: 8        და იმრიგის კაცის სხვა სამართალი ებისკოპოზთა და მოქა\დაგეთაგან
Line of ed.: 9     იქნას. საერო მოსამართლენი სხვარიგად ნურას გარჯიან.


Chapter: 366  
Line of ed.: 10   ქ. თავი სამასსამოცდაექუსი


Paragraph: 366.  
Line of ed.: 11        366. ქ. რას დროს უწინ ააშენონ სოფელი, არ არის დამტკი\ცებით
Line of ed.: 12     კერძი მიწისა, წყლისა და სხვასა მისთანასი, ვიდრე საყოფი
Line of ed.: 13     ზომიერი დამდგომნი არ შეგროვდენ. აბა, [მაშინ] გაყოფა
Line of ed.: 14     დამტ/კიცდეს.

Line of ed.: 15        მაგრამ თუ წამჴდარი ააშენონ და არ იყოს ბევრის ხნისა,
Line of ed.: 16     რომ შესატყობი იყოს და ეტყობოდეს უწინდელი თავ-თავის სამ\მღერისა
Line of ed.: 17     და სამნის, დამტკიცება იმავ უწინდლის სამძღურით და
Line of ed.: 18     სამნით იყოს და იქნეს .

Line of ed.: 19        და თუ ბევრი ხნის წამჴდარი იყოს და არ იცოდეს სამძღ\ვარი
Line of ed.: 20     და სამანი, და არც ეტყობოდეს და სამძღურები გამოცული\ლიყოს,
Line of ed.: 21     იმრიგის გასაყოფად მიასხან წინ საყდროვანი და სხვანი.


Chapter: 367  
Line of ed.: 22   ქ. თავი სამასსამოცდაშვიდი


Paragraph: 367.  
Line of ed.: 23        367. ქ. აღებ-მიცემა ყოველი დაამტკიცონ, __ რა დროსაც გა\ყიდონ,
Line of ed.: 24     ყუელას უნდა შეა\\ტყობინონ, Manuscript page: 220v  __ და თავიანთის ნებით
Line of ed.: 25     და მოწმით. თუ მამამ გაყიდოს, მის შვილს, ვაჟსა და ქალსაც, შე\ატყობინოს
Line of ed.: 26     და მათის ნებით იქნას, __ [და] ძმათა, რომელი დაპატ\რონდეს.
Line of ed.: 27     და იმგვარად შვილთა მამათა შეატყობინონ და მამის
Line of ed.: 28     ნებით უზეშთაესად იქნას. აგრევე დათა, აგრევე ძმათა ნებით უნდა.

Line of ed.: 29        და თუ არა ქნან ასრე, რასაც დროს მოინდომონ, შეუძლიათ
Line of ed.: 30     მოშლა, თუ წიგნითაც იყოს დამტკიცებული. და თუ წიგნით,
Line of ed.: 31     მოწმით ერთობილად გაყიდონ სიგლახაკისათვის და პირობა დად\ვან,
Line of ed.: 32     როგორც რომ გაჩვენათ წინათ, შეუძლიათ
Line of ed.: 33     თავიანთის თხოვნა და ანაღების მიცემა.

Line of ed.: 34        და თუ შუაზე სიტყუა აგეთი: არ იყოს რა, დამტკიცებული
Line of ed.: 35     შეიქნას წიგნსა დამტკიცებისასა.

Page of ed.: 363  
Line of ed.: 1        ნიშანი რამ უნდა იყოს ებისკოპოზისა და მოქადაგისა ანუ
Line of ed.: 2     ქრისტეს ჯვარისა, ანუ ჴელმწიფის კარის მოსამართლისა. და ამის\თანათი
Line of ed.: 3     დამტკიცდეს ყოველთაგან მიუდევრად და შეუშლელად.


Chapter: 368  
Line of ed.: 4   ქ. თავი სამასსამოცდარვა


Paragraph: 368.  
Line of ed.: 5        368. ქ. რას დროს რომ მოინდომონ ძმათა გაყრა, და გა\იყარნონ
Line of ed.: 6     და მამული და რაგინდარა გაიყონ, ჯერ უწინ უნდა
Line of ed.: 7     რძლების ზითევი, მათი კერძი რაც რამ აიღონ, გარდუდვან
Line of ed.: 8     თავ/თავისი.

Line of ed.: 9        თუ რამ დახარჯული იყოს, საერთოდ, შუადამ უნდა მის\ცენ
Line of ed.: 10     და მასუკან ძმათ უნდა გაიყონ. დედაკაცის საქონელი არ
Line of ed.: 11     დაიკარგების. ასრეა საქვეყნიერო საქმე და სამართალი.


Chapter: 369  
Line of ed.: 12   ქ. თავი სამასსამოცდაცხრა


Paragraph: 369.  
Line of ed.: 13        369. ქ. თუ ხიდამ ჩამოვარდნილის კაცისა სიკუდილისა იკით\ხონ
Line of ed.: 14     ანუ ზედ ჩამორ\\ჩობისა, Manuscript page: 221r  პატრონი ხისა და ხეც ებრა\ლოა
Line of ed.: 15     ორივ __ ხე უსულო და უენო არის, არაფერი არის საბაბით
Line of ed.: 16     მათი სიკუდილისა, რომე ასრე მოჴდეს.

Line of ed.: 17        და თუ ქნან, რიგი[ა] მოსესი, რომ ბძანა ღ̃თნ პირუტყუისა,
Line of ed.: 18     რომ, თუ იქნას და მოჴდეს მათგან დაშავება, შეიქნენ ჭურჭელი
Line of ed.: 19     სიბილწისა სულისა და ჴორცისა, რომელმანც იცოდეს, პირუტყუ\ისა
Line of ed.: 20     მისისა რძეს ნუ სჭამენ და ის პირუტყუი უნდა ჩაქოლონ და
Line of ed.: 21     ჴორცი მისი ძაღლთა აჭამონ; ისრე პირუტყუი რქიანი, რომლი\საგანაც
Line of ed.: 22     რომ კაცი მამკუდარიყოს, უნდა მოკლან და არ უნდა
Line of ed.: 23     სჭამონ ჴორცი მისი. იმრიგის პირუტყუის სიკუდილი ცოდვა
Line of ed.: 24     არ არის __ შეიქნენ ჭურჭელი სიბილწისა.

Line of ed.: 25        იმგვარად __ უნდა მოსჭრან ხეცა იგი, რომე მისი ნაყოფი ხილი
Line of ed.: 26     აღარ იჭმების. და თუ მისმა ძირმა და ფესუმა იხეთქოს და ხე
Line of ed.: 27     შეიქნას, მისი ნაყოფი უნდა ჭამონ, ასრე რომ იმ ხეთ ის აღარ
Line of ed.: 28     ითქმის, __ როგორც რომ პირუტყუის ნაშენი უბრალოა და იჭმების.

Line of ed.: 29        თუ საყდრიდამ კაცი ჩამოვარდეს ან ქუა ჩამოვარდეს და
Line of ed.: 30     კაცი მოკლას, საყდარი უბრალოა. ასრე __ უნდა კათალიკოზმა აიაზმა
Line of ed.: 31     გარდიჴადოს და თვითან მაშიგ სწიროს, და მრევლთა უნდა იტი\რონ
Line of ed.: 32     გულმწუხარედ მას საყდარში, როგორც რომ თავისი მამა,
Line of ed.: 33     რომ მათის ცრემლით და პატრიაქის ღირსის ცრემლიანის წირ\ვით
Line of ed.: 34     იმ საყდრისაგან სიკუდილისა ღ̃თნ შენდობა მიიღოს მათზე.
Page of ed.: 364  


Chapter: 370  
Manuscript page: 221v 
Line of ed.: 1   თავი სამასსამოცდაათი


Paragraph: 370.  
Line of ed.: 2        370. ქ. ქურდის ანძის ქურისა კითხვა. თუ ქრისტიანი იყოს,
Line of ed.: 3     თუ სხვაგვარი და უბძანოს ქრისტიანსა, შენ უნდა ანძასა კრაო,
Line of ed.: 4     ჯერ უნდა გარდეფაროს, და თუ არ იქნას, ქრთამი გაიღოს თუ
Line of ed.: 5     ვერც იმითი გამოეშვას, ჴელმწიფის ბძანებას რაღა გაეწყობის,
Line of ed.: 6     უნდა გათავდეს, მაგრამე კრძალვით, და უნდა ებრალებოდეს, არა\თუ
Line of ed.: 7     ემეტებოდეს მისთვის ის ტანჯვა. და უნდა გათავდეს ჴელმწი\ფის
Line of ed.: 8     ბძანება, როგორც რომ იოვანე ნათლისმცემელმან უბძანა:
Line of ed.: 9     "რაც რომ ჴელმწიფის ბძანება გაქუთო, ის ათავეთო, არათუ ნა\მეტნავიო",
Line of ed.: 10     რომე ღ̃თი გულთა მხილველია, არა პირით, როგორც
Line of ed.: 11     რომ უბძანა უფალმან სამოველს.


Chapter: 371  
Line of ed.: 12   ქ. თავი სამასსამოცდათერთმეტი


Paragraph: 371.  
Line of ed.: 13        371. თუ კაცსა ყუანდეს ჯორი ხუიანი ანუ ცხენი მწიხლავი,
Line of ed.: 14     ანუ მკბენარი, ანუ დამგლეჯი, როგორც რომ ცხურის თავის თავ\მგზავსი
Line of ed.: 15     ყუანდა ალექსანდრეს, ანუ ყუანდეს ძროხა მრჩოლალი
Line of ed.: 16     და მრქენელი, და პატრონმან მისმან იცოდეს, სხვათაც თქუან და
Line of ed.: 17     აჩვენონ მათი ნაწყენობა, და პატრონმან თავს არ შეიდვას და იმ\რიგს
Line of ed.: 18     ერთი რამ არ მოუგონოს, და მასუკან კაცს ან წიხლი კრას
Line of ed.: 19     ან დაგლიჯოს და მოკლას, პატრონი მისი სიკუდილის ღირსია,
Line of ed.: 20     რომ უთხრეს და არა ინაღულა რა.

Line of ed.: 21        თუ პატრონმა არა იცოდეს რა, უბრალოა და თუ უკრავს და
Line of ed.: 22     მოუკლავს რაგინდა\\რა Manuscript page: 222r  პირუტყუია, უნდა გაყიდონ და ფასი
Line of ed.: 23     მისი მკუდრის პატრონს მისცენ.

Line of ed.: 24        იმრიგის გასყიდვაში უნდა თქუას, ამრიგის საქმის პატრო\ნიაო
Line of ed.: 25     და ამისთვის ვყიდიო, და ასრე უნდა ქნან. ამრიგის სამარ\თალი
Line of ed.: 26     ასრე გაგვირიგებია.


Chapter: 372  
Line of ed.: 27   ქ. თავი სამასსამოცდათორმეტი


Paragraph: 372.  
Line of ed.: 28        372. ქ. რომელმანც კაცმან კაცი ვინც გზას გაგზავნოს, კი\თხვა
Line of ed.: 29     ბევრს გზას აჩვენებს, მცირე იყოს თუ მდიდარი. არიან
Line of ed.: 30     ასეთნი, რომე მუშაობაზე დააყენებენ და გაგზავნიან, ზოგნი არიან
Line of ed.: 31     მებაღეთ დააყენებენ, ზოგნი არიან მსახურათ დააყენებენ; კიდევ
Line of ed.: 32     სხვანი სხვას საქმეზე დააყენებენ.

Line of ed.: 33        მოჴდეს რომ მოვიდეს სიკუდილი, პატრონი მისნი უბრალონი
Line of ed.: 34     არიან, უზეშთაესად რომ ყოველთვის ეთქუას, იყავ ჩემი მორჩი\ლი,
Page of ed.: 365   Line of ed.: 1     ამა და ამ გზაზე ნუ ივლი, აქა და იქ ფთხილად იყავ და
Line of ed.: 2     მამაცადო.

Line of ed.: 3        და თუ ყმამ უთხრას პატრონსა, ამა და ამ ალაგს კაცსა ჴო\ცენო
Line of ed.: 4     და არ გაივლებაო, და პატრონმა არ გაუგონოს და გაგზავ\ნოს,
Line of ed.: 5     და ის კაცი მოკლან, მისის სისხლის მზღველი ის გამგზავნელი
Line of ed.: 6     შეიქნას.


Chapter: 373  
Line of ed.: 7   ქ. თავი სამასსამოცდაცამეტი


Paragraph: 373.k.  
Line of ed.: 8        373.ქ. არ მართებს ფასით გასწავლება ყმაწვილთა კანონის
Line of ed.: 9     ბძანებითა. თუ ოსტატს შეძლება ქონდეს, უნდა ჩააცვას, დაბუ
Line of ed.: 10     როს, ასვას, აჭამოს.

Line of ed.: 11        თუ ოსტატს შეძლება არა ქონდეს, ყმაწვილთა მამამ უნდა
Line of ed.: 12     უნაღლოს Manuscript page: 222v  შვილთა თვისთა ტანთა, ფეჴთა, სმა და ჭამა. და
Line of ed.: 13     ოსტატს, რაც შეძლება ქონდეს, ძღვენი უნდა მიართვან; და თუ
Line of ed.: 14     ყმაწვილთა მამანი გლახანი იყუნენ, ნურც ძღვენი უნდათ.

Line of ed.: 15        თუ, ვინ იცის, ამ სამართლის მშლელი იყოს და გავიდეს ამი\დამ
Line of ed.: 16     და დაუწყოს შაგირდს რჯა და თხოვნა საოსტატოსა, რაც მის
Line of ed.: 17     ხელში ყმაწვილობაში მოეგოს, იმითი გაისტუმროს.


Chapter: 374  
Line of ed.: 18   ქ. თავი სამასსამოცდათოთხმეტი


Paragraph: 374.  
Line of ed.: 19        374. ქ. სიმთურალით მრავალნი შეუტყობარნი შეიქნებიან.
Line of ed.: 20     დამტკიცება წინანდელი საყდრის მოსამსახურეთა: თუ პირს, არ
Line of ed.: 21     ანაღულოს, შევიდნენ კიდევ საყდარში, ქნან სამსახურ; და თუ
Line of ed.: 22     პირს ანაღლოს, ვეღარ შევიდეს.

Line of ed.: 23        იმისთანას უნდა დაედვას დარიგება და შიში. მაგრამე ბევრ\ნი
Line of ed.: 24     აგებულობით იქნებიან და ბევრჯელ მოუჴდებათ. მაგრამ დამ\ტკიცება
Line of ed.: 25     სიმთვრალისა გაძღომა არის და უმთურალობისა __ უმაძღ\რობა.
Line of ed.: 26     არის კიდევ ნიშანი სიმთურალისა: დასუსტება ტანისა და
Line of ed.: 27     ენისა არის.

Line of ed.: 28        ახლა ვინც იყოს ამისთანა, რომ ნიშანი ეს უპოვნონ სიმთუ\რალისა,
Line of ed.: 29     შორ დააყენონ სამსახურისაგან, რომლისაც შემძლე იყოს,
Line of ed.: 30     იმისი საზომიერო საკანონო დასდვან; გარდიჴადოს და მასუკან შე\ვიდეს
Line of ed.: 31     სამსახურში.

Line of ed.: 32        რომელმაც უფროსმა არ ინაღლოს და გაუშვას უკანონოდ და
Line of ed.: 33     რიგდაუდებლად, ისიც მათ მემთურალესთან აღირაცხვის სამართ\ლის
Line of ed.: 34     დადებით და დაიდებს თავსა მათსა სამართალსა.


Chapter: 375  
Page of ed.: 366  
Manuscript page: 223r 
Line of ed.: 1   ქ. თავი სამასსამოცდათხუთმეტი


Paragraph: 375.  
Line of ed.: 2        375. ქ. რაც საქმე კაცის ღ̃თის თაყუანისცემისა და რწმუნებისა
Line of ed.: 3     შევიტყევით. აბა, ღირსია კაცი, რომ გაშინჯოს, თავის რჯულისა რო\მელი
Line of ed.: 4     შეიძლოს კაცობით, __ თავისთავი სიწმინდითა, ღ̃თის შიშითა,
Line of ed.: 5     და მასუკან შეიძლებს საყდრის სამსახურის რიგსა და ჴელმწიფი\სა
Line of ed.: 6     სამსახურსა, რომელზედაც დადგების. როგორათაც ყოველ\თანა
Line of ed.: 7     ჩანს, ორი ნაქნარი იქნენ გუნებიანი და ენიანი: ანგელოზი
Line of ed.: 8     და კაცი. და მოსემ წინაპირველთ აქეთ არ დასწერა ანგელოზთა\თვის,
Line of ed.: 9     და კაცისათვის დაარიგა თქმითა, თუ "დაბადა ღ̃თნ მიწა
Line of ed.: 10     ქუეყანისა და შთაბერა პირსა მისსა სული ცხოველი და შეიქმნა
Line of ed.: 11     კაცი სული ცოცხალი.

Line of ed.: 12        სხვათა გაყუჩებულთა და ყოველთა უცოდინართა ასრე იციან,
Line of ed.: 13     თუ ღ̃თნ პირით და სხვა საქმით გაარიგა, ოთხის ნივთით. ერთ\პირად
Line of ed.: 14     შესატყობია, შებერვითა გააცოცხლა და გაასულიანა. იმ\გვარად
Line of ed.: 15     შეიტყევით მიწა მარტო ოთხის ნივთით, როგორც რომ
Line of ed.: 16     ექიმი ყმაწვილთა გაყოფს: მიწას სიმშრალობათ, ჴორცის მორჩი\ლობად
Line of ed.: 17     წყალი, წყლისა ძარღვი, და სიმხურვალე ცეცხლისა აერიოს
Line of ed.: 18     ყუელაში.

Line of ed.: 19        კაცი უნდა იყოს მორჩილი თავის რიგისა და შეტყობა
Line of ed.: 20     ქონდეს რჯულისა, __ [მაშინ] შევიდეს საყდარსა და ჴელმწიფის
Line of ed.: 21     სამსახურში.


Chapter: 376  
Line of ed.: 22   ქ. თავი სამასსამოცდათექუსმეტი


Paragraph: 376.  
Line of ed.: 23        376. ქ. თუ ვინ ვინც სადაც გაგზავნოს, რომ არ იყოს მისი
Line of ed.: 24     მოჯამაგირე, და არც Manuscript page: 228v  ყმა, გამგზავნელს მისი გაფთხილება
Line of ed.: 25     მართებს, რომ ავი საქმე არა მოუჴდეს რა.

Line of ed.: 26        თუ, ვინ იცის, რომ ან მოკლან და ან დაშავდეს საქმეს მისა\ზედ,
Line of ed.: 27     რჯულის კანონი გამგზავნელს სისხლის მიცემის სამართალს
Line of ed.: 28     უბძანებს. ეს არის გამოჩენით სამართალი.


Chapter: 377  
Line of ed.: 29   ქ. თავი სამასსამოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 377.  
Line of ed.: 30        377. ქ. თუ ვინ ვისიმე მოჯამაგირე იყოს და უთხრას სახ\ლის
Line of ed.: 31     პატრონს, ან აქეთ გამგზავნე, ან იქით, რომ ვიმუშაო რამე,
Line of ed.: 32     ან სხვა საქმეზე დამაყენეო, და სახლის პატრონმა უთხრას, რო\გორ
Line of ed.: 33     გაგზავნო, აქა და აქ სიკუდილის მახეაო, მოჯამაგირემ თა\ვისი
Line of ed.: 34     მუშაობის სირცხვილისათვის და თავისის ნებით გაიწიოს და
Line of ed.: 35     წავიდეს ერთს საქმეზე, და მოჴდეს მისი იქ სიკუდილი, __ დამჭერი
Line of ed.: 36     მისი უბრალოა.

Page of ed.: 367  
Line of ed.: 1        და თუ გაუფთხილებლად გაგზავნონ, არა თქუან, ვაი თუ
Line of ed.: 2     ეს კაცი იქ მოკლან, ეს არ იფიქროს და იცოდეს, რომ იმ გზაზე
Line of ed.: 3     სიკუდილის მახეა, და ძალად გაგზავნონ, და მოკლან ის კაცი იქა,
Line of ed.: 4     სისხლი დაედვას გამგზავნელსა.

Line of ed.: 5        გამოჩენილია ეს სამართალი: ძალად იმ მოჯამაგირის გამგ\ზავნელს
Line of ed.: 6     სისხლი დაედება. და თუ მოჯამაგირე თავის ნებით წა\ვიდეს,
Line of ed.: 7     უბრალოა მისი დამჭერი. მართლის მოწმით გამოიკითხონ
Line of ed.: 8     და ნახონ.


Chapter: 378  
Line of ed.: 9   ქ. თავი სამასსამოცდათურამეტი


Paragraph: 378.  
Line of ed.: 10        378. ქ. თუ ვინ ქიშპობითა სხვა საყდრის საყდარი ააშენოს,
Line of ed.: 11     დაწერილია: Manuscript page: 224r  "ვინც მამის ღობე დააქციოს და გარდალა\ჴოს,
Line of ed.: 12     უკბინოს მას გველმან და მოკუდეს". ყუელა ბძანება და რიგი
Line of ed.: 13     კარგია, რომ დასდვეს წინასწარმეტყუელთა და მოციქულთა, მო\ქადაგეთა
Line of ed.: 14     საყდრისათა.

Line of ed.: 15        [ვინც] ახლა დადებული რიგი მამათა მოშალოს და დააბნე\ლოს
Line of ed.: 16     სხვა საყდარი, და სხვის საყდრის ქიშპობით საყდარი ააშე\ნოს,
Line of ed.: 17     ებისკოპოზი იყოს თუ მღდელი, შეაჩვენონ სიცოცხლით და
Line of ed.: 18     სიკუდილით და სამღდლო რიგიდამ გარდააყენონ.

Line of ed.: 19        და ვინც რომ მათ უდგნენ, იმათაც ისივ რისხვა აიღონ. იმ
Line of ed.: 20     ქალაქისა ის ახალი ნაშენი საყდარი ადგილის მეპატრონეს დარ\ჩეს.
Line of ed.: 21     სწორედ, ფასი ნამუშავებისა იმათ მისცენ.


Chapter: 379  
Line of ed.: 22   ქ. თავი სამასსამოცდაცხრამეტი


Paragraph: 379.  
Line of ed.: 23        379. ქ. ღირსთაგან ექსორიობისა ვინც ღირსი იყოს ექსორი\ობისა,
Line of ed.: 24     ღირსი ექსორიობა რომ საყდროვანთ გაარიგეს, სწორად
Line of ed.: 25     მათი იყოს: მთავარდიაკონნი და მღდელნი __ ებისკოპოზთაგან, რომე
Line of ed.: 26     ის არის მათი მაკურთხეველი; მონაზონმა და უწირავმა __ რომ
Line of ed.: 27     მღდლისაგან; ერისკაცმან აიღოს, რიგი და კურთხევა რომლისა
Line of ed.: 28     მღდლისაგან აუღია მისგან; და ებისკოპოზნი __ თავთავის მაკურ\თხევლის
Line of ed.: 29     კათალიკოზისაგან; და კათალიკოზი __ პატრიაქთა და თავის
Line of ed.: 30     მაკურთხეველის ებისკოპოზთაგან; მოქადაგე __ მოქადაგეთაგან, რომ\ლისაგანც
Line of ed.: 31     ბძანება აუღია ქადაგობისა.

Line of ed.: 32        მოქადაგეს Manuscript page: 224v  არ მართებს აღება მღდელზე მღდლობის
Line of ed.: 33     რიგისა, მაგრამ ეს შეუძლია, რომე გააგდოს საყდრიდამ; მათზე
Line of ed.: 34     და ყოვლის თავის რიგსა პატრონზე __ დარიგება და სწორე გზაზე
Line of ed.: 35     დაყენება. გარიგების მიღება შეუძლია კათალიკოზსა მისის საღმთოს
Line of ed.: 36     სიტყუით და ბძანება-გზით.


Chapter: 380  
Page of ed.: 368  
Line of ed.: 1   ქ. თავი სამასოთხმოცი


Paragraph: 380.  
Line of ed.: 2        380. ქ. ჴელმწიფენი, გარიგებულნი ღ̃თისაგან, როგორათაც
Line of ed.: 3     ისრაელთაგან, ღ̃თნ აიღო და ექსორია უყო.

Line of ed.: 4        ჴელმწიფე თუ თავადთა და შემძლეთა დასვან ტახტსა და
Line of ed.: 5     დაადგან გვირგუინი ჴელმწიფობისა, და ვერა ქნას მართებულად
Line of ed.: 6     ჴელმწიფობა, მისისაგ შემძლეთა და თავადთაგან ექსორია შეიქ\ნეს,
Line of ed.: 7     რომელთაც დასვეს __ მათით.

Line of ed.: 8        და ეს ვერ შეუძლიათ, რომ შვილიც გააშორონ საჴელმწიფოს.
Line of ed.: 9     ჴელმწიფობა მკუიდრად იყოს. მამა რომ გარდააყენონ ტახტისა\გან,
Line of ed.: 10     შვილი მისი უნდა დაადგინონ ტახტსა. და ჴელმწიფემ რომ
Line of ed.: 11     თავადი დასვას და გაარიგოს, მისავ ჴელმწიფისაგან ექსორია შე\იქნას.
Line of ed.: 12     იმგვარად აზნაურთაგან მსახურნი და ყოველნი.


Chapter: 381  
Line of ed.: 13   ქ. თავი სამასოთხმოცდაერთი


Paragraph: 381.  
Line of ed.: 14        381. ქ. პირუტყუი, წმინდა თუ უწმინდური, რომ ვისიმე ვი\სას
Line of ed.: 15     ორმოში ჩავარდეს ანუ სახლი დაექცეს ზედ, ანუ სათივეზე
Line of ed.: 16     მივიდეს და დაუწყოს ჭამა და სათივის პატრონმა დაკრას და მოკ\ლას,
Line of ed.: 17     ანუ ზედ დაექცეს და მოკუდეს, სა\\მართალი Manuscript page: 225r  იქნას ასრე:
Line of ed.: 18     შველა უნდა, სანამდი არ მამკუდარა, ორმოთა, სახლთა და სათი\ვეთა
Line of ed.: 19     პატრონთაგან, რომ ცოცხალი მოარჩინონ.

Line of ed.: 20        თუ ვერ მოარჩინონ, ორმოს პატრონს რადგან თავღია გა\უშვია,
Line of ed.: 21     არა უნაღულია რა, ნახევარი უზღოს. და ვისიც სახლი თა\ვისით,
Line of ed.: 22     თვითან სახლი,ზედ დაქცევია, სახლის პატრონს ვერას შე\უიდეს
Line of ed.: 23     შველისა და მოჴმარების მეტსა.

Line of ed.: 24        და სათივის პატრონმა თუ გაგდებაში შიაფთხო და ჩაიჩეხოს
Line of ed.: 25     სადმე, ნახევარი უზღოს, ამიტომ რომ ცოტას თივისათვის არ უნ\დოდა
Line of ed.: 26     წაეჴდინა ამხანაგის პირუტყუი __ პირუტყუს რა ჭკუა აქუს.

Line of ed.: 27        და იქავ ასეთი დაკრას, რომ იქავ მოკუდეს, სულ უზღოს
Line of ed.: 28     თავის პატრონსა.

Line of ed.: 29        და თუ არც გაეგდოს და არცარა დაეკრას, და სათივე თვი\თან
Line of ed.: 30     ზედ დაქცეოდეს, მიშველება უნდა. თუ ცოცხალი მოარჩინა,
Line of ed.: 31     კარგია, თუ არადა, მიშველებისა და მოჴმარების მეტს ვერას შეუა.

Line of ed.: 32        თუ ვინ მოჯამაგირემ და ანუ მეზობელმა ვისაც პირუტყუს
Line of ed.: 33     კრას რამე, ანუ გამოსთხაროს თვალი, ან ჩააყრევინოს კბილები,
Line of ed.: 34     ან მოსტეხოს რქა, ან მოსტეხოს ფეჴი და გვერდი, თუ ბევრს ხანს
Line of ed.: 35     მოსცდეს და გვიან გამთელდეს, რასაც ხანს მოსცდეს, ისიც მის\ცეს
Line of ed.: 36     და დაშავებისათვინ ერთი ფეჴი.

Line of ed.: 37        ეს სამართალი ასეთზე უნდა იქნას, რომ ის პირუტყუი კაცის
Line of ed.: 38     მრჩოლალი არ იყოს.


Chapter: 382  
Page of ed.: 369  
Line of ed.: 1   ქ. თავი სამასოთხმოცდაორი


Paragraph: 382.  
Line of ed.: 2        382. ქ. თუ გამთავებით კაცი იყოს ბოროტის ნდომით, შე\უფთხოს
Line of ed.: 3     საჴედარი თუ Manuscript page: 225v  ჯორი და ზედ მჯდომი გარდმო\აგდოს,
Line of ed.: 4     და მოკუდეს, სისხლის სამართალი იქნას, როგორათაც
Line of ed.: 5     სწერია.

Line of ed.: 6        და თუ არ გამთელდეს, და სიკუდილით არ მოკუდეს, და მო\მტეხოს
Line of ed.: 7     რამე, მოტეხის საექიმო მისცენ, როგორც სწერია. და თუ
Line of ed.: 8     მართლა არ გამთელდეს და დაუშავდეს რამე, რაც ასო დაუშავ\დეს,
Line of ed.: 9     მისი, როგორც სწერია მის რიგათ, იმისი ნა\ხევარი
Line of ed.: 10     მისცენ და საექიმოც.

Line of ed.: 11        და თუ თამაშობაში უყონ და ყმაწვილმა შეუფთხოს, არა
Line of ed.: 12     ეთხოებოდეს რა. და თუ მართლა კაცი იყოს, ისივ სამართალი
Line of ed.: 13     დაედვას, ამიტომ რომ თამაშობაში იმგვარი საქმე არ უნდა ქნან.

Line of ed.: 14        ესეც უნდა მართლა შეიტყონ, ნებით მამჴდარა თუ უნებურად:
Line of ed.: 15     ნებით ნაქნარსა მთლივ დაედვას, და უნებურად ნაქნარს __ ნახევარი,
Line of ed.: 16     თუ სხვაგვარი იყოს და ქრისტიანი მოკუდეს თუ დაშავდეს მისის
Line of ed.: 17     შეფთხობით; და თუ ქრისტიანისა ქრისტიანიო მოჴდეს ნებით,
Line of ed.: 18     ნახევარი მისცენ და უნებურისა ნახევრის ნახევარი მისცენ.


Chapter: 383  
Line of ed.: 19   ქ. თავი სამასოთხმოცდასამი


Paragraph: 383.  
Line of ed.: 20        383. ქ. ნებით და უნებურად სიკუდილი მრავალი იქნების
Line of ed.: 21     და აქ ნიშანს მივცემთ თავ-თავის ზომიერათ.

Line of ed.: 22        მოჴლების, რომ კაცი ხესა სჭრიდეს, წავარდეს ცული და
Line of ed.: 23     ეცეს კაცსა და მოკუდეს; ანუ მაღლის მთიდამ, ანუ მაღლის ადგი\ლიდამ
Line of ed.: 24     ხე ჩამოაგდონ, ანუ ქუა, ეცეს ვისმე და მოკუდეს, ანუ ვე\ნაჴიდამ
Line of ed.: 25     კაცი ქუას ისროდეს, ანუ ბაღიდამ ისროდეს, და ეცეს
Line of ed.: 26     ვისმე და მოკუდეს; ანუ ხეს ქუას Manuscript page: 226r  ესროდეს, ანუ ჯოხსა,
Line of ed.: 27     და ეცეს ვისმე და მოკუდეს; ანუ სხვა რამ ამისთანაები, რომლითაც
Line of ed.: 28     სიკუდილი მოჴდეს. და ანუ ოსტატი რომ დაარიგებდეს შაგირდსა,
Line of ed.: 29     კრას რამე, და ანუ მამამ __ ვაჟსა, და ანუ დედამ __ ქალსა, ანუ
Line of ed.: 30     დედამთილმა __ რძალსა, ანუ ძმამ __ ძმასა, ანუ პატრონმა __ ყმასა, ანუ
Line of ed.: 31     მანდილოსანმა __ მხლებელსა თვისსა, __ ამისთანა საქმეებით სიკუდილი
Line of ed.: 32     მოჴდეს. ანუ ცხენის გაჭენებაში მოკუდეს; ანუ ურემმან
Line of ed.: 33     გარდიაროს და მოკუდეს. ან კაცი ქუას სხვას რასმე ესროდეს და კაცს
Line of ed.: 34     ეცეს და მოკუდეს. ან ყაზახთ შუა შევარდეს, შემოკრას და ვთკუ\დეს.
Page of ed.: 370   Line of ed.: 1     ანუ ურჯულო რომ ქრისტიანს კლევდეს და მოკლას, და
Line of ed.: 2     ქრისტიანმა ქრისტიანის გულისათვის დაჰკრას რამე და მოკუდეს.

Line of ed.: 3        ესეები, ასრე რომ მოუჴდეს ვისმე, უნებურია. შუღლში და ავს
Line of ed.: 4     დიდს ჩხუბში ანუ ლაშქარში რომ კაცმან კაცი მოკლას, ნებაა, მაგ\რამ
Line of ed.: 5     უნებური სიკუდილია.

Line of ed.: 6        და თუ ვინმე ვისაც კრას ჯოხი და მოკლას, ეს ნებით სიკუ\დილია.
Line of ed.: 7     ანუ ვინმე ვისაც ჯოხი კრას და მოკლას, აქნევინოს, რაც
Line of ed.: 8     არ შეეძლოს, და მოკუდეს, ნებით სიკუდილია. ანუ ვინმე ვის ჯოხი
Line of ed.: 9     შემოსტყორცოს, ანუ რკინეული რაგინდარა, ეცეს და მოკუდეს, ნე\ბით
Line of ed.: 10     სიკუდილია. მეზობელმა მეზობელს წამალი ასვას მტერობით
Line of ed.: 11     და მოკუდეს, უზეშთაესად ნებით სიკუდილი ეს არისი. ამისთანა\ები
Line of ed.: 12     ნებით სიკუდილია.

Line of ed.: 13        და ამაების სამართალი, ნებიერისაც და უნებურისაც, __ სის\ხლი
Line of ed.: 14     __ ჴელმწიფეთ სამართალსა და გარიგებას Manuscript page: 226v  ფეჴს ქუეშ
Line of ed.: 15     სწე/რია.

Line of ed.: 16        თუ ურჯულომა ქრისტიანი უნებურად მოკლას, ნებით სიკუ\დილის
Line of ed.: 17     სამართალი დაედვას. ფასი სისხლისა სწორედ გამოართვან.

Line of ed.: 18        და თუ ქრისტიანმა ქრისტიანი მოკლას ნებით ანუ მისის
Line of ed.: 19     ცოლის ქიშპობით, ანუ მის კაცის ქონებისა და სიდიდის მემშურ\ნობით
Line of ed.: 20     და ქიშპობით, ანუ სხვაფერ სიკუდილი მოაჴდინოს და ქნას,
Line of ed.: 21     დაადვან სამართალი, გასინჯონ და გარდააჴდევინონ, როგორც
Line of ed.: 22     რომ სწერია.

Line of ed.: 23        და თუ უნებურად და მტრობით მოჴდეს სიკუდილი, მისგან
Line of ed.: 24     ითხოონ, როგორც რომ ნებით სიკუდილისა, თუ ზედ გაიცინოს
Line of ed.: 25     და გაიხაროს სიკუდილი; და თუ არ გაეხარდეს, ნახევარი, რო\გორც
Line of ed.: 26     რომ სამართალს ჴელმწიფისაში დავწერეთ, ისრე.


Chapter: 384  
Line of ed.: 27   ქ. თავი სამასოთხმოცდაოთხი


Paragraph: 384.  
Line of ed.: 28        384. ქ. თუ ვინც წაიყუანოს რუ წყლისა ვენაჴისა და ბაღის
Line of ed.: 29     მოსარწყავად, ანუ ყანისა და ბოსტნის მოსარწყავად, ანუ სხვა\რიგად,
Line of ed.: 30     თავისი მორწყოს და გაუშვას და მასუკან შეატყობინოს
Line of ed.: 31     ამხანაგს, და წაუჴდინოს რაც რამე ფერი ჭირნახული, ეს ნებით
Line of ed.: 32     წანაჴედი არ არის, ნახევარი წანაჴედია, მაგრამ კიდევ
Line of ed.: 33     ეზღვევი/ნება.

Line of ed.: 34        და თუ არ შეატყობინოს ამხანაგსა და ისრე გაუშვას, და
Line of ed.: 35     წაუჴდინოს ამხანაგსა წყლით ჭირნახული, რაც წაეჴდინოს, ერთ\პირ
Line of ed.: 36     მთლივ უზღოს. და თუ მტრობით ექნას, ან ბატონსა, ან ყმასა,
Page of ed.: 371   Line of ed.: 1     ან დიდსა, ანუ მცირესა, ან ყმაწვილსა, ან მოჯამაგირესა ვისაც,
Line of ed.: 2     მტრობით თუ Manuscript page: 227r.  უმტრობით, __ გასინჯვა უნდა და, როგორც
Line of ed.: 3     მამჴდარა, იმგზით სამართალი უყონ.


Chapter: 385  
Line of ed.: 4   ქ. თავი სამასოთხმოცდახუთი


Paragraph: 385.  
Line of ed.: 5        385. ქ. მრავალნი ექიმნი მრავალს დაუშავებენ წამლით __ ანუ
Line of ed.: 6     წამლის გამოცდითა, ანუ ავის ნდომითა მოკულენ წამლით, ანუ
Line of ed.: 7     უცოდინარობითა ავს წამალს მისცემენ და დაუშავებენ რასმე, და
Line of ed.: 8     ანუ ჭირს ვერ იცნობენ, ანუ ქიშპობითა არ ასწავლიან თავიანთ
Line of ed.: 9     შაგირდს მართლა, ანუ საექიმოს არ მისცემენ და იმისთვის და
Line of ed.: 10     ანუ უცოდინრობითა ბევრს დააშავებენ და ჭირზედ სხვას ჭირს
Line of ed.: 11     დაუმატებენ, __ ნებიერობის მგზავსად ვიცით.

Line of ed.: 12        რომე ვინც უნებურად ექიმთა წაიყუანს, ვიცით, რომ არ
Line of ed.: 13     უზამს მართალს წამალსა, ანუ იცოდეს, ეს წამალი მოკლავს ან
Line of ed.: 14     დაარჩენსო, მისცეს და სიკუდილის საბაბი შეიქნას. იმისთანის მიმ\ცემს
Line of ed.: 15     ნებითი მკულელის სისხლის სამართალი დაედვას.

Line of ed.: 16        და თუ თავის პირით გაენდოს ნებით, სიკუდილის საკანონო
Line of ed.: 17     უნდა გარდიჴადოს. და თუ უნებურად და უნდომლად მოუჴდეს,
Line of ed.: 18     უბრალო იყოს. თუ არ შეხუდეს ექიმისაგან წამალი და ვერ მორ\ჩეს
Line of ed.: 19     მისის ექიმობით, და ექიმი მართლის გულით სწამლობდეს და
Line of ed.: 20     არა ეშველოს რა, ექიმიც უბრალოა და წამყუანიცა.


Chapter: 386  
Line of ed.: 21   ქ. თავი სამასოთხმოცდაექუსი


Paragraph: 386.  
Line of ed.: 22        386. ქ. თუ ვინმე ვინც ძალად თავის საქმეზე გაგზავნოს და
Line of ed.: 23     დაშავება სიკუდილით მოჴდეს ამისთანაზე, __ თუ ხეზე აგზავნოს და\საბერტყად
Line of ed.: 24     ძალით ანუ დიდს Manuscript page: 227v  წყალში შეგზავნოს, ანუ
Line of ed.: 25     ანჩხლსა და ავს ცხენზე შესვას, ანუ ამისთანა სხვა საქმით, __ ანუ
Line of ed.: 26     მოჯამაგირე, ან მუშა ძალად გაგზავნოს სადმე და მოუჴდეს იქ სი\კუდილი,
Line of ed.: 27     ანუ ხიდამ ჩამოვარდეს, ან წყალში დაირჩოს, __ ამისთანა\ებზე
Line of ed.: 28     სისხლის სამართალი იქნას.

Line of ed.: 29        თუ მოჯამაგირე, თუ თავისი ყმა, თუ მუშა ჩვეულებასა და
Line of ed.: 30     მართებულს გარდა თუ რამ სხვა უმართებულოს საქმეზე გაგზავნოს,
Line of ed.: 31     შეაბას და ძალა დაატანოს და იმით მოკუდეს, ნება არის, მაგრამ
Line of ed.: 32     სიკუდილი უნებურია და იმისი სამართალი იქნას.


Chapter: 387  
Page of ed.: 372  
Line of ed.: 1   ქ. თავი სამასოთხმოცდაშვიდი


Paragraph: 387.  
Line of ed.: 2        387. ქ. მოვიდეთ, ვნახოთ მებაღის საქმე და ნაქმარობა, თუ
Line of ed.: 3     ბაღსა სცემდენ თუ ვენაჴთა და სხვათა. ჭეშმარიტობა მგზავსად არ
Line of ed.: 4     შეგ[ვ]იძლია, სხვადასხვა[ა] ჩვეულობა, რომე აქავ დავამტკიცო,
Line of ed.: 5     მაგრამ ცოტას რასმე მივცემთ სამართლითა ჩვეულებად გასყიდვად
Line of ed.: 6     რისას მათისას დამტკიცებით, რაც მათი სამართალი იყოს. ნურვინ
Line of ed.: 7     იქს უსამართლობით მათ ზედა და სამართლით გაუყონ მათ ამხა\ნაგთა
Line of ed.: 8     მათი ნაჭირნახულევი.

Line of ed.: 9        და თუ რომელსამე ამხანაგს შეაჩნდეს ქურდობა თავიანთში,
Line of ed.: 10     რომე შუადამ მოეპაროს, ერთიორად აზღვევინოს, არათუ სხვათა
Line of ed.: 11     ქურდსავით ერთიოთხად, ანუ მეტად, ანუ ნაკლებად, ამიტომ რომ
Line of ed.: 12     თავისი ნაჭირნახულევიც არის. ამხანაგთა სწორედ უნდა გაიყონ.

Line of ed.: 13        მუშისა და მოჯამაგირისა დროზედ კიდია, ზოგ\\ჯერ Manuscript page: 228r 
Line of ed.: 14     ძვირად დაიჭერენ და ზოგჯერ იაფად. და რასაც შეპირდენ, უნდა
Line of ed.: 15     მისცენ. და მიმგზავსებით ადგილისათ იქნას ყოველი.


Chapter: 388  
Line of ed.: 16   ქ. თავი სამასოთხმოცდარვა.


Paragraph: 388.  
Line of ed.: 17        388. ქ. მეცხვარეთა და მეველეთა, ჩვეულობით ქუეყნისა, სხვა\დასხვითა
Line of ed.: 18     ფასითა, ჭეშმარიტად, როგორათაც გარიგებულან, ისრე
Line of ed.: 19     უნდა შეინახონ, სწორედ და გაფთხილებით.

Line of ed.: 20        თუ მოჴდეს რომე ნადირმა წააჴდინოს რამე, რომ არ იყოს
Line of ed.: 21     მის, მეცხვარის, უღონობით და არც უნაღულელობით და ანუ სხვა
Line of ed.: 22     რიგად, __ თუ შეუნახავს სიფთხილით, არ მოხდებოდა ის წამაჴდე\ნი,
Line of ed.: 23     __ სამართლითა უნდა აზღვევინონ. თუ ან არ უფთხილია და ან
Line of ed.: 24     არ უნაღულია, სულ უნდა აზღვევინოს წანაჴედი; და თუ ცოტა
Line of ed.: 25     არის უნაღულია, ნახევარი უნდა აზღვევინოს.

Line of ed.: 26        და ანუ თუ თავის უღონობით მოუპარვინებია რამე, სამარ\თალია,
Line of ed.: 27     რომ უნდა უზღონ. და თუ თვითან მოუპარავს და შეაჩნ\დეს
Line of ed.: 28     მეცხვარეს თუ მეველეს, ერთისათვის ოთხი და ხუთი უნდა
Line of ed.: 29     აზღვევინოს სამართლით და რიგითა.

Line of ed.: 30        თუ დაეკრას და მოეკლას, უნდა უზღოს. ანუ ქუის დაგორე\ბით
Line of ed.: 31     ან ნადირისაგან იმგვარად წაჴდარი უნდა უზღოს.

Line of ed.: 32        და თუ შენებაზე მოკუდეს, რომე მან მყურებელმან მეცხვა\რემ
Line of ed.: 33     არა ინაღლოს რა და წაჴდეს და მოკუდეს, უნდა უზღონ.

Line of ed.: 34        თუ ვინმე შეინახოს ცხენი თუ ჯორი ანუ საჴედარი და ერთმა\ნეთი
Line of ed.: 35     დააშაოს, იმგვარად შემნახველთა სამართლით აზღვევინონ.
Page of ed.: 373  


Chapter: 389  
Manuscript page: 228v 
Line of ed.: 1   ქ. თავი სამასოთხმოცდაცხრა


Paragraph: 389.  
Line of ed.: 2        389. ქ. თუ ვინ შესწიროს საყდარსა მიწა-წყალი, საჴნავი,
Line of ed.: 3     ვენაჴი, ბაღი, ბოსტანი ანუ სხვა რაგინდარა, მოჴდეს რომ საყდარი
Line of ed.: 4     წაჴდეს და დაიქცეს, თუ მონასტერი იყოს, თუ სოფლის საყდარი,
Line of ed.: 5     და მისი შეწირულობა ერისკაცს ვისმე ეჭიროს და სჭამდეს, შე\უძლია,
Line of ed.: 6     ვისგანც შეწირულია, მას გამორთმევა და უნდა შეინახოს
Line of ed.: 7     სანამდის აშენდებოდეს.

Line of ed.: 8        თუ ამისი ეჭვი ქონდესო რომ აღარ აშენდებოდეს, აბა, მას\უკან
Line of ed.: 9     სხვას საყდარს უნდა შესწიროს, თავიანთვინ4 ვეღარ დაიჭი\რონ,
Line of ed.: 10     რომე ღ̃თის შეწირული არისი და ვერცავინ შეწირული
Line of ed.: 11     გა/მოსწიროს.

Line of ed.: 12        და იმ დაქცეულისა და აუშენებელის საყდრის მრევლნი რომე
Line of ed.: 13     სხვას საყდარს მისცენ და მასუკან კიდევ ისრევ აშენდეს, იმისი
Line of ed.: 14     მრევლი ისრევ იმას უნდა მისცენ მოუშლელად, ულაპარაკოდ.

Line of ed.: 15        და თუ სხვას საყდრის მრევლსა იმ საყდრის აშენება აღარ უნ\დოდეს
Line of ed.: 16     და ისევ წამჴდარი უნდოდეს, და იმის დასაკარგავად სხვა
Line of ed.: 17     საყდარი ააშენოს, ნუ გაუშვებს ებისკოპოზი.

Line of ed.: 18        და თუ ძალით და ურიგობით მოაჴდინონ, იმ ქუეყნის ბატო\ნის
Line of ed.: 19     ნება დაირთონ, აღარას უშველის, __ ებისკოპოზს და მოქადაგეს
Line of ed.: 20     თქმა და დაშლა მართებს, რადგან ქიშპობით ააშენებენ, და თუ არ
Line of ed.: 21     დაიშლიან, თვითან იციან ცოდვა და მადლი, ორივ.


Chapter: 390  
Line of ed.: 22   ქ. თავი სამასოთხმოცდაათი


Paragraph: 390.  
Line of ed.: 23        390. ქ. ვაჭარნი ჴელმწიფის ბძანებით გარიგდენ ანუ ქალა\ქისა
Line of ed.: 24     მოჴელეებით, Manuscript page: 229r  ბძანებითა ჴელმწიფისა.

Line of ed.: 25        თუ ქალაქისა, თუ სოფლისა, რასაც ადგილის, უწინდელი ნახ\ვით
Line of ed.: 26     უნახონ საწყაო, სასწორი, ადლი და ლიტრა, და მათით დას\დვან.
Line of ed.: 27     ნახონ ძალი აღებ-მიცემისა და ისრე გაარიგონ. და დააყენონ
Line of ed.: 28     კაცი თავსა, ერთმანეთს ძალი არ უყონ და ერთმანეთი არ იბრიყონ,
Line of ed.: 29     და ქიშპობა და ინადობა არა ქნან.

Line of ed.: 30        და ვინც რევდეს, სცენ, დაარიგონ ბძანებითა შემძლითა და
Line of ed.: 31     მოჴელითა.

Line of ed.: 32        ვინც იქურდოს ნაკლების საწყეოთი, ადლითა და სასწორითა,
Line of ed.: 33     ერთისათვინ ოთხი წაართვან და ავის კაცის ნიშანი დასდვან, რომ
Line of ed.: 34     სხვამ ნახოს და აღარა ქნას.

Line of ed.: 35        და ვინც უჴელმწიფოდ, მალვით თეთრი მოსჭრას, ჴელი უნდა
Line of ed.: 36     მოსჭრან კაცსა იმრიგსა ბძანებითა ჴელმწიფისათა.

Line of ed.: 37        და ვაჭართა სწორედ, მართებულად უნდა ისარგებლონ, არა\თუ
Line of ed.: 38     გზიდამ გასულითა და უმართებულოდ.

Page of ed.: 374  
Line of ed.: 1        აღებ-შიცემაში ვინც დაატყუოს უცოდინარი და საბრალო,
Line of ed.: 2     როგორც ქურდსა, ისრე ერთისათვინ ოთხი უნდა წაართვან.


Chapter: 391  
Line of ed.: 3   ქ. თავი სამასოთხმოცდათერთმეტი


Paragraph: 391.  
Line of ed.: 4        391. ქ. მოჴელეთა ყოველთა, ვინცავინ იყოს, რაც ჴელოსანი
Line of ed.: 5     რას დროს იჴელოსნონ, როგორც რომ შერიგდენ ნარდათ თუ
Line of ed.: 6     დღით, როგორც რომ პატრონს უნდოდეს, ისრე უნდა გაუკეთონ
Line of ed.: 7     და ისე უმუშაონ. ფასშიაც არ უნდა დაატყუონ და არც
Line of ed.: 8     უნდა რიგი ჴელოსნობისა წააჴდინონ. რაც ჴელოსანი იყოს, ყო\ველმა
Line of ed.: 9     ჴელო\\სანმა, Manuscript page: 229v  თუ ვისაც რასმე უკეთებდენ და წაუჴდი\ნონ,
Line of ed.: 10     როგორც ღირდეს, ისე ფასი უნდა მისცეს.

Line of ed.: 11        თუ მოიპაროს რამე მის სამუშაოში, როგორც ქურდს, ისრე
Line of ed.: 12     ეზღვევინება სამართლით. და თუ დაუკარგოს, უნდა უზღოს.

Line of ed.: 13        და თუ დასაჭრელი იყოს და თაგვის დაჭრით დაშავდეს ანუ
Line of ed.: 14     სხვა რამ სხვას წაჴდენით წაუჴდინოს, სამართლით უნდა უზღოს,
Line of ed.: 15     რომე ბევრი ხანი დაეგვიანებინოს და ამიტომაც, რომ მიუციათ
Line of ed.: 16     გასაკეთებლად, არათუ წასაჴდენათ.

Line of ed.: 17        თუ მოიპაროს მისგან და ჴელფასი ჴელთ ეჭიროს, ნახევარი
Line of ed.: 18     უნდა უზღოს. და თუ ჴელფასი ჴელთ არ ეჭიროს და მას ჴელო\სანსაც
Line of ed.: 19     მასთან დაკარგოდეს რამე და გაფთხილებითაც გაფთხი\ლებოდეს,
Line of ed.: 20     ვერას შეუიდეს და იმ პატრონმა დაკარგულისამ მასთან
Line of ed.: 21     უნდა ეძებოს. და თუ არ გაფთხილებოდეს და ავად და ავს
Line of ed.: 22     ლაგს შეენახოს, სრულ უზღოს.

Line of ed.: 23        თუ მიჴდომილისა ლაშქრისა და თარეშისაგან წამჴდარიყოს
Line of ed.: 24     და დაკარგულიყოს, ვერას შეუიდეს ჴელოსანსა.

Line of ed.: 25        და თუ გირაოდ დადვან ის საჴელოსნო და ანუ იქ დაიკარ\გოს,
Line of ed.: 26     ანუ თვითან დაკარგოს, უნდა უზღოს.

Line of ed.: 27        და თუ ცეცხლით დაიწვას, რომ მასთან სხვაც ბევრი წაჴდეს,
Line of ed.: 28     რომ იმ ჴელოსნის უნაღულელობით არ იყოს და მტრისაგან მამჴდა\რიყოს,
Line of ed.: 29     არ უნდა უზღოს, ვერც აზღვევინონ. თუ მარტო ის და\მწვარა
Line of ed.: 30     ანუ მოუვლელობით, ანუ უნაღულელობით, უნდა უზღოს
Line of ed.: 31     პატრონსა. სამართალი ეს არის.

Manuscript page: 230r 


Chapter: 392  
Line of ed.: 32   ქ. თავი სამასოთხმოცდათორმეტი


Paragraph: 392.  
Line of ed.: 33        392. ქ. მოჯამაგირენი და მუშანი, რასაც დროს მუშაობდენ, თა\ვიანთ,
Line of ed.: 34     მუშათ, პატრონის დარიგებით ჩვეულობაზე და მართებულად
Page of ed.: 375   Line of ed.: 1     ირჯებოდენ, მოჴდეს, რომ პირუტყუმა ფეჴი მოიტეხოს ან სხვა
Line of ed.: 2     რამ იწყინოს, გინდა სხვა რამ მოსტყდეს, უბრალონი იყუნენ,
Line of ed.: 3     რადგან პატრონის დარიგებაზე და მართებულს მუშაობაში
Line of ed.: 4     მამჴ/დარა.

Line of ed.: 5        და თუ თავიანთ ნებით ემუშავნოს უმართებულოთ ანუ თა\ვიანთ
Line of ed.: 6     სამუშაოზე წაეჴდინოს რამე, უნდა უზღონ. ეს არის სა\მართალი,
Line of ed.: 7     და კარგგვარად გასინჯეთ მოვლენა საქმისა.


Chapter: 393  
Line of ed.: 8   ქ. თავი სამასოთხმოცდაცამეტი


Paragraph: 393.  
Line of ed.: 9        393. ქ. მოსამართლესა სამართალში მართებს შეტყობა.

Line of ed.: 10        რას დროს მკულელი და სხვასა ავის ბოროტისა მოქმედისას
Line of ed.: 11     გვაჩვენებს ორზომას მათს გარჯა-გარდაჴდევინებას, გაშინჯვა ღირ\სია:
Line of ed.: 12     რას ფასი სისხლისა აიღონ მათგან, მონანება იქნას და საკა\ნონოს
Line of ed.: 13     გარდაჴდა. რამეთუ სისხლის ფასითა მორჩნენ, [მაგრამ] ნუ
Line of ed.: 14     იქმნენ საკანონოს დაუდებლობას, ამიტომ რომ არ იქნების კაცის
Line of ed.: 15     ფასი მის მეტი, რომე თუ არ მოკუდეს მის მაგიერად. სისხლს რომ
Line of ed.: 16     მისცემენ და გაგვიჩენია იმ თავის ტანის სიკუდილის ფასი მკულე\ლისაგან,
Line of ed.: 17     მაგრამე უნდა გარდიჴადოს საკანონო.

Line of ed.: 18        კაცისმკულელობისა ფასი შეძლებით დაიდვა. არათუ ღირსია,
Line of ed.: 19     მაგრამ ზომიერი იქნას, ამიტომ რომ არ იქნეს ბოროტის ჩვეულე\ბა
Line of ed.: 20     და ნება. კიდევ, რაც რომ დაეშავებინოსთ, Manuscript page: 280v  იმისი და\რიგება
Line of ed.: 21     და გარდაჴდევინება უნდა.

Line of ed.: 22        თუ გლახა იყოს, ეყოს ცემა და დარიგება და დადება შიში\სა.
Line of ed.: 23     და ჯარიმა დიდად მქონიერესათვის დავდევით. ნატყვენავი
Line of ed.: 24     მაგიერი ჯარიმის. სისხლის ფასი გლახისა __ თავისი იყოს. სამარ\თალი
Line of ed.: 25     იქნას მოსულის საქმისა ყოვლისა.

Line of ed.: 26        რომლისაც არ გამოჩნდეს, მაგრამ მან, მქნელმან უნდა გაუ\ცხადოს
Line of ed.: 27     მოძღვარსა მისსა და გაენდოს გულმართლად, და მან მოძ\ღვარმან
Line of ed.: 28     დასდვას, რაც მისი რიგი და მისგან მართებულია.

Line of ed.: 29        ყოველი სამართალი ნაქნარობისა გასინჯეთ. მაგრამ უნდა იყოს
Line of ed.: 30     მოძღვარი ყოვლის საქმისა და სამართლის მცოდნე. გარჯა და
Line of ed.: 31     გარდაჴდევინება საკანონოთი მის ნაქმარის ცოდვისა მაგიერი საზ\ღაური
Line of ed.: 32     იყოს, როგორათაც დასდებენ ყოველის ბოროტის მოქმედს.

Line of ed.: 33        როგორათაც რომ საერო მოსამართლენი დანაშაულსა დახედ\ვითა
Line of ed.: 34     მოსჭრიან ჴელსა ანუ ფეჴსა, ანუ დაუშავებენ სხვასა ასოსა
Line of ed.: 35     რასაც, იმგვარად და უზეშთაესაცა სულიერთა მოსამართლეთა ღ̃თის
Line of ed.: 36     სამართალში უნდა დასდვან დანაშაულის გარდასაჴადი. და ამის\თვის
Page of ed.: 376   Line of ed.: 1     უწყოდეთ ამ ერთს თავსა სამართლისა სამართალი, რომე
Line of ed.: 2     უნდა კიდევ კარგად გასინჯვა და დაჴედვა სამართლითა სამარ\თაღზე
Line of ed.: 3     .


Chapter: 394  
Line of ed.: 4   ქ. თავი სამასოთხმოცდათოთხმეტი


Paragraph: 394.  
Line of ed.: 5        394. ქ. მეწისქუილის ჴელოსნობას გამოცდა და გასინჯვა უნდა.
Line of ed.: 6     უნდა რომ იცოდეს Manuscript page: 231r  გამართვა და მოვლა მართლა და
Line of ed.: 7     კარ/გად.

Line of ed.: 8        თუ ბევრის გაუმართაობით და გაურჯელობით წაჴდეს საფ\ქუავი
Line of ed.: 9     წისქუილსა მისაში, მისის მოუვლელობით და უშიშრობით,
Line of ed.: 10     მისთანას დამნაშავეზე იქნეს სამართალი: არც უნდა მისცეს მიზდი,
Line of ed.: 11     და რაც წაჴდენია, ისიც უნდა უზღოს პატრონს საფქუავისასა.

Line of ed.: 12        და თუ საბაბი პურის ნედლობისაგან ყოფილიყოს, უბრალო
Line of ed.: 13     იყოს მეწისქუილე, და წყლის წანაღები უზღოს. და თუ მოეპაროს
Line of ed.: 14     და შეამცნიონ მართლა, ერთიოთხად აზღვევინონ. და თუ მეწის\ქუილის
Line of ed.: 15     უნებურად მოეპაროსთ, მეწისქვილე უბრალო იყოს.


Chapter: 395  
Line of ed.: 16   ქ. თავი სამასოთხმოცდათხუთმეტი


Paragraph: 395.  
Line of ed.: 17        395. ქ. ბევრჯელ მოდჴება საქმე ამისთანა, რომე მისცენ ცხენი
Line of ed.: 18     ანუ ჯორი და საჴედარი ეჴლთ ვისმე, შესვან ზედ და გაგზავნონ
Line of ed.: 19     ან წყალზე, ან საძოვარზე, ან საქმეს რაზედმე.

Line of ed.: 20        მაგრამ, თუ ყმაწვილია და არ დაარიგა, და ან არ გააფთხი\ლა,
Line of ed.: 21     და ძალით შესვა და გაგზავნა, და გარდმოაგდოს ან მოკუდეს,
Line of ed.: 22     ან წყალში დაირჩოს, უნდა პატრონსა მისსა სისხლის ფასი მისცეს.

Line of ed.: 23        და თუ არც ყოფილიყოს ყმაწვილი და არც გაეგზავნოს
Line of ed.: 24     ძალით, არც ყოფილიყოს მისი და არც მოჯამაგირე მისი, და ფა\სით
Line of ed.: 25     და მისის ნებით წასულიყოს, და ცხენ-ჯორის პატრონს და\ურიგებინოს
Line of ed.: 26     და გაეფთხილებინოს, უბრალო იყოს პატრონი ცხენ\ჯორისა,
Line of ed.: 27     რომე ფასისა გულისათვის შეხვეწნოდეს და წაეყვანოს.


Chapter: 396  
Manuscript page: 231v 
Line of ed.: 28   ქ. თავი სამასოთხმოცდათექუსმეტი


Line of ed.: 29     396. ქ. საფლავის მიწის ფასი არ არის კანონით, მაგრამ გა\მორთმევა
Line of ed.: 30     და შეწუხებით თხოვნა ხარბისა და მგლეჯელის მღდლი\საგან
Line of ed.: 31     მოჴდების. და შეიქნენ ანგარიშის მიმცემი ღ̃თისა, და უნდა
Line of ed.: 32     მისცენ ანგარიში დიდსა დღესა განკითხვისასა.

Line of ed.: 33        რაც რომ ვისაც ჴელიდამ გამოუიდოდეს, იმას უნდა დას\ჯერდეს
Line of ed.: 34     სამარხსა და გარჯისას. სულის კერძი და გარდასაბურავი
Line of ed.: 35     მონასტერს უნდა მისცენ, მოქადაგეთა და მეუდაბნოეთა.

Page of ed.: 377  
Line of ed.: 1        თუ ქუეყნიერი მღდელი მიიცვალოს და არა ყუანდეს დამპა\ტრონებელი,
Line of ed.: 2     იმრიგის მღდლის ქონების დაპატრონება ებისკოპო\ზისა
Line of ed.: 3     არის; უნდა იმან გაურიგოს სულის საქმე; და ტანისა\მოსი
Line of ed.: 4     და ქუეშაგები ებისკოპოზისა არის, რომე ისარის მისი
Line of ed.: 5     მაკურთხეველი. და მრევლმან რაც თავიანთის ნებით მისცეს
Line of ed.: 6     მღდელს, იმას უნდა დასჯერდეს.

Line of ed.: 7        და თუ მღდელს ყუანდეს მღდელი დამპატრონებელი ღირსი,
Line of ed.: 8     მისი მრევლი იმას უნდა დაანებონ. და თუ ღირსი არ იყოს, სხვას
Line of ed.: 9     ღირს კაცს მისცენ, და მღდლის სახლი ებისკოპოზისა არის, და
Line of ed.: 10     საწესო-მისის სახლისა.

Line of ed.: 11        და კანონის ბძანება არ არის, რომ მღდლის ძმამ ერისკაცო\ბით
Line of ed.: 12     სამწყსო მღდლისა ჭამოს. თუ შვილი დარჩეს და შეიქნეს
Line of ed.: 13     მღდელი, და იყოს ღირსი, მამის სამწყსო შვილსავ დაანებონ.

Line of ed.: 14        კათალიკოზს მრავალნი აკურთხებენ და მრავალნიც ეკურთხ\ვიან
Line of ed.: 15     მისგან. მისი სახლი მრავლის სიდიდის ღირსია, როგორც
Line of ed.: 16     რომ სწერია, და მრავლისაც უნდა იყოს მაგრამ, თუ არ ინდომოს
Line of ed.: 17     კათალიკოზმა, მი\\სივე Manuscript page: 232r  იყოს.

Line of ed.: 18        ებისკოპოზი რომ მიიცვალოს, მისი [კათალიკოზის] მიცემუ\ლი
Line of ed.: 19     ჯვარი, წიგნი და შესამოსელი ისრევ მიირთვას. და თუ ების\კოპოზს
Line of ed.: 20     თავისით გაეკეთებინოს და თვითან თავის საებისკოპოზოში
Line of ed.: 21     ვისაც უანდერძოს, მისი იყოს.


Chapter: 397  
Line of ed.: 22   ქ. თავი სამასოთხმოცდაჩვიდმეტი


Paragraph: 397.  
Line of ed.: 23        397. ქ. სამანი და სამძღვარი ქუეყნისა მთითა, წყლითა და
Line of ed.: 24     კლდითა ანუ დიდის ქუის დადგინებითა დაამტკიცონ. იმგვარად სო\ფელსა
Line of ed.: 25     და სოფელს შუა, მიწათა და მიწათ შუა, მინდორთა და მინ\დორთ
Line of ed.: 26     შუა გაარიგონ გაყოფით და გასამნონ მოწმებითა, და დიდის
Line of ed.: 27     ქუის დადგინებით დაამტკიცონ. იმგვარად ვენაჴთა და ვენაპჴს შუა
Line of ed.: 28     ხითა და კედლითაც იქნების მაგრამ კაცთა შეყრით და მრავალთა
Line of ed.: 29     დამოწმებით; რომე დიდი ქუა სამნათ დაადგინონ, ისი სჯობს იმ\გვარად
Line of ed.: 30     სახლთა ალაგიც. ასრეა მართებული.


Chapter: 398  
Line of ed.: 31   ქ. თავი სამასოთხმოცდათურამეტი


Paragraph: 398.  
Line of ed.: 32        398. ქ. გაგიჟება პირუტყუისა არ იქნების მათით, რომე არასია
Line of ed.: 33     შემცოდე, მაგრამ ჩვენთა მოსანახავად მოპჴდების, როგორათაც
Line of ed.: 34     ღორის ჯოგი გერგესელთაში, ამიტომ რომ დაედვათ პირობა, არ
Page of ed.: 378   Line of ed.: 1     ვნახოთ იესო ქრისტეო. ახლა გამოჩენით ჩანს, პირუტყუში არ შევა
Line of ed.: 2     ქაჯი, მაგრამ აუშვებს პატრონთა შესაშინებლად.

Line of ed.: 3        ახლა მართებს პატრონსა, რომე გაფთხილდეს. და თუ არათ
Line of ed.: 4     ინაღულოს და გაუშვას, ისრე იქნების. რომე ის პირუტყუი გაუ\\\შვან Manuscript page: 232v 
Line of ed.: 5     და პატრონს მისაში შევიდნენ. მართებთ პატრონთა
Line of ed.: 6     განდობა თავის ცოდვისა და მონანება ლოცვით და მარხვით სამს
Line of ed.: 7     წელიწადს, უნდა ორმოცორმოცი დღე იმარხოს [და] ჯვარითა,
Line of ed.: 8     სახარებითა, ჯვარგამოსახვით იყოს. იქნას, რომე მოინდომოს და
Line of ed.: 9     მოიწონოს ღ̃თნ მონანება და განაქაროს, კაია. და თუ არადა,
Line of ed.: 10     დაკლან და ურჯულოთ მიყიდონ.

Line of ed.: 11        და თუ ეყიდოს ვისგანმე და მოწმეები ყუანდეს, რომე მი\სავ
Line of ed.: 12     გამყიდველისა სახლში ყოფილიყოს გიჟი, შეუბრუნოს; და თუ
Line of ed.: 13     არ ყოფილიყოს, ნუ შეუბრუნებს. თუ უწმინდური იყოს, ისიც
Line of ed.: 14     ურჯულოსა და სხვაგვარს მიყიდოს.


Chapter: 399  
Line of ed.: 15   ქ. თავი სამასოთხმოცდაცხრამეტი


Paragraph: 399.  
Line of ed.: 16        399. ქ. კანონის ბძანებითა ყმაწვილს გუირგუინს ნუ უკურთ\ხვენ
Line of ed.: 17     ვიდრე არ შეიტყოს თავიანთ ნებით თავიანთ აგებულობა
Line of ed.: 18     და ცოლქრმობის გზა და გაძღოლა.

Line of ed.: 19        მაგრამ, თუ მოჴდეს ქალი პატარა, შეუტყობარი იყოს აგებუ\ლობისა,
Line of ed.: 20     და კაცი იყოს მართალი კაცი და კაცობაში შესული,
Line of ed.: 21     ორზომად ავია და ბოროტი, რომ ისინი დაწუნენ ერთმანეთთან.

Line of ed.: 22        რომე მოჴდეს სიპატაროთ მოკუდეს ქალი, ვაჟის მამასაც და
Line of ed.: 23     ქალის მამასაც, ორსავე, როგორც ნებით კაცთა მკულელს, ისრე
Line of ed.: 24     მათ საკანონო უნდა დაადვან, და მღდელი მღდლობიდამ ჩამო\აგდონ
Line of ed.: 25     და გარდააყენონ, რომელსაც რომ გუირგუინი უკურთხავს.

Line of ed.: 26        და მძახლები ებისკოპოზმან შიაჩვენოს და შიში დასდვას.


Chapter: 400  
Manuscript page: 233r 
Line of ed.: 27   ქ. თავი ოთხასი


Paragraph: 400.  
Line of ed.: 28        400. ქ. სასწაულის საყდარი, თუ მოწამისა იყოს, თუ შნოთა
Line of ed.: 29     ღ̃თისათა სადაც ადგილი, ანუ ნაწილი ძელი ჭეშმარიტისა იყოს
Line of ed.: 30     სადაც დამტკიცებით, და მივიდოდნენ კარსა მისსა მლოცავნი, რომ\ლისაც
Line of ed.: 31     ებისკოპოზის თემში იყოს, იმან უნდა, რასაც ადგილს და
Line of ed.: 32     რასაც სოფელში იყოს, იმ სოფლის მღდელს უნდა მიაბაროს,
Line of ed.: 33     რომე გაფრთხილებით მსახურონ.

Page of ed.: 379  
Line of ed.: 1        თუ მოჴდეს, რომ შორს იყოს მას მღდელზე, ვინც ახლო
Line of ed.: 2     იყოს, ის ემსახუროს და შეინახონ კარგგვარად საყდარი და ნაშე\ნობა
Line of ed.: 3     მისი, არათუ მარტო მოსავლისათვის მსახურონ, ღ̃თის სახ\ლობისა
Line of ed.: 4     და წმინდათ ნაწილთ გულისათვის მართებთ გაფთხილება
Line of ed.: 5     და კარგად სამსახური.

Line of ed.: 6        რომელმან რომ მიართვას რამე სასწაულს თავის ტანის გან\წმედისათვის,
Line of ed.: 7     არ უნდა რომ იმაზე წაიკიდონ, __ საებისკოპოზო მო\ნასტრის
Line of ed.: 8     მეტოქია, ებისკოპოზია მისი მეპატრონე და მან უნდა
Line of ed.: 9     მოაჴმაროს საყდარსა და საყდრის გარიგებასა.

Line of ed.: 10        არა ჴამს რომ იმისთანა წმინდა სასწაული სადაც იყოს, სა\ბატონო
Line of ed.: 11     გამოსაღები რამ დასდვან. თუ ებისკოპოზსა და მოქადა\გეს
Line of ed.: 12     არ დაუჯერონ, შეჩვენებული შეიქნენ და ცარიელი __ უფლისა
Line of ed.: 13     შნონი; და მოვალობით პასუხის გამცემნი შეიქნენ, რომ მომშლელ\ნი
Line of ed.: 14     არიან კაცთამოყუარის მღ̃თის საამოს საქმისა.

Line of ed.: 15        იმისთანაები უნდა უქადაგოს ებისკოპოზმა და მოქადაგემ,
Line of ed.: 16     რომ არვინ წაიღოს ფეშქაში სასწაულისა თავიანთ სახლში. უნდა
Line of ed.: 17     რომ გლახათ გაუ\\ყონ Manuscript page: 233v  და საყდრის შენობას მოაჴმარონ, არა\თუ
Line of ed.: 18     შნო სასწაულისა სხვაგვარზე მიიღებოდეს. ფეშქაში სასწაუ\ლისა
Line of ed.: 19     თავ-თავის საიდუმლოთია ყოველი, რომე ფლური მოურეველი
Line of ed.: 20     ბუნების საიდუმლოა ღთაებისა და სახე მომრჩენელისა __ ჩვენი
Line of ed.: 21     სახე, რომ აიღო თავისი ნაბოძები სახე, როგორც ბძანა: "მიეცით
Line of ed.: 22     კეისრისა კეისარსა და ღ̃თისა ღ̃თსა"; აბა, დანგი საიდუმლოა
Line of ed.: 23     ქრისტეს მოსულისა და ოთხი თასუ ოთხის ნივთის ნიშანია,
Line of ed.: 24     ოთხსა რომ ეთქმის ერთი რუბი, __ და იმ ოთხისა ერთი კიდევ
Line of ed.: 25     საიდუმლოა ერთი მახარებელისა, [და] როგორც ერთი ერთისა,
Line of ed.: 26     ისრევ ოთხი ოთხის მახარებელისა; და თორმეტი ქერი დანგისა
Line of ed.: 27     თორმეტის მოციქულის ნიშანია; და თორმეტი ქერი ფლურისა სა\მოცდათორმეტთ
Line of ed.: 28     მოციქულთ ნიშანია; და დრამი მგზავსობით ჩვენ\თა
Line of ed.: 29     ბუნებათა ნიშანია.

Line of ed.: 30        და სხვა ნიშანი ნივთისაგან, რომელსა რომე საყდარსა და
Line of ed.: 31     ტაძარს მიართმენ შეწირვით, რომელი რომ საიდუმლო იყოს, ნუ
Line of ed.: 32     მისცემენ სხვათა გვართა, რომ არა აქუთ მათ საიდუმლო რიგები.

Line of ed.: 33        და თუ ვინმე შეუპოვრობა ქნას და არ გაიგონოს, გააშორონ
Line of ed.: 34     იმგვარნი თავიანთ საყდრისა და რიგისაგან. და მატყუარი ბუნები\სანი
Page of ed.: 380   Line of ed.: 1     გააქარონ, რომელი იდგეს მას ალაგსა, __ ბევრს არეულობას
Line of ed.: 2     აქნევინებენ სწორეს გუნუბიანთა და გუნებას წაუჴდენენ: დაკარ\გულნი
Line of ed.: 3     მუცლისაგან და სხვა დაჭირებისაგან, ტყუილად უამბობენ
Line of ed.: 4     ტყუილს სიზმარს და მრავალთა გზიდამ გამოიყუა\\ნენ. Manuscript page: 234r  რომე
Line of ed.: 5     მართლა შეიტყონ, ტყუილ მოსიზმრენი და მოამბენი იყუნენ, ამის\თანანი,
Line of ed.: 6     მართლა გასინჯვით, არ უნდა კათალიკოზთა და ებისკო\პოზთა
Line of ed.: 7     დააყენონ იმრიგნი სასწაულის კარსა, რომე ბევრს საქმეს
Line of ed.: 8     აურევენ და მართალს გზაზე დააცდენენ.


Chapter: 401  
Line of ed.: 9   ქ. თავი ოთხასერთი


Paragraph: 401.  
Line of ed.: 10        401. ქ. გაყიდვა და ყიდვა ამრიგებისა, რომე ერთი ქუეყანა
Line of ed.: 11     წაეჴდინოს ლაშქარსა და საშოვარი ეშოვნოსთ, ვისთვინც მიეყიდ\ნოს,
Line of ed.: 12     და მსყიდველის ჴელში იცნან, არ არის მართებული, რომ
Line of ed.: 13     როგორც ქურდს გამოართვან და შეაბრუნებინონ, ამიტომ რომე
Line of ed.: 14     იმგვარი წაჴდენა ჴელმწიფეთაგან მოჴდება, რასაც ქუეყნის ნა\შოვრისა
Line of ed.: 15     მონასყიდე ყოფილა.

Line of ed.: 16        ესე რომე მისცემს კანონი დასტურსა, რომე ჴელმწიფემან
Line of ed.: 17     ერთს ქუეყანას გაილაშქროს და იშოვნოს საშოვარი; საშოვრისაგან
Line of ed.: 18     საყდარს შეეწირება და შესამოსლათაც იქნების. და ნაქურდალი
Line of ed.: 19     და მოტაცებული არცეთი არ იქნების და არც შეიწირავს, რომე
Line of ed.: 20     ორივ ურგებელია.


Chapter: 402  
Line of ed.: 21   ქ. თავი ოთხასორი


Paragraph: 402.  
Line of ed.: 22        402. ქ. დიდის უფლისა და მეუფის გარიგებასა და ბძანებასა
Line of ed.: 23     ვნახავთ დალახულსა კაცთაგან, რომ არა გვაქუს ბძანება ქრისტე\საგან
Line of ed.: 24     დაფიცებისა.

Line of ed.: 25        სახელი ღ̃თისა არა საქმისათვის კაცთა არ უნდა დაიფიცონ
Line of ed.: 26     და არც შეფიცონ Manuscript page: 234v  ღ̃თის სახელზე არას ადგილს ერთმა\ნეთსა.
Line of ed.: 27     და თუ მოჴდეს ერთმანეთს ადებდენ, მოსამართლესთან სი\მართლის
Line of ed.: 28     გულისათვის დაიფიცონ. ვინც იქ დახუდენ და ნახოს,
Line of ed.: 29     ბერმა თუ მღდელმა, ბერიკაცი თუ ვაჟკაცი, დიდი თუ ცოტა, უნ\და
Line of ed.: 30     იქნენ დამშლელნი და უთხრას, ქრისტემ აგრე როდის ბძანა,
Line of ed.: 31     ქრისტე ღ̃თნ ასრე ბძანა, რომ სულ ნუ დაიფიცავთო.

Line of ed.: 32        თუ ვინმე თქუას, არც სულ არ უნდა ფიციო, და ზოგან ხომ
Line of ed.: 33     ჩანს, რომ აბრაჰამს უბძანა ანგელოზის პირით ღ̃თნ, __ ჩემი თავი
Line of ed.: 34     დამიფიცავსო, __ ღ̃თს ეთქმის. ღ̃თნ აბრაჰამისამან აბრაჰამს,
Page of ed.: 381   Line of ed.: 1     თავის ყმას, შეფიცა. კიდევ შეფიცა უფალმან დავითს ჭეშმარიტე\ბით;
Line of ed.: 2     და ჴელმწიფეეიბი შეფიცვენ ერთმანეთსა და მშვიდობას მო\აჴდენენ
Line of ed.: 3     მათის ფიცით იმგვარად შემძლენი და თავადნი.

Line of ed.: 4        თუ მათ დაიფიცონ ქუეყნის მშვიდობისათვის, მართებთ. და
Line of ed.: 5     ასრე უნდა დაფიცება. დასდვან ჴელი სახარებაზე და თქუან:
Line of ed.: 6     "ჯვარითაც იცის ღ̃თნ, ჯვარი და სახარება მოწამე არიან, გულსა
Line of ed.: 7     ამას რასაც ვამბობ, არ გაგიმტყუნდე", __ და ამისთანა თქმა განდო\ბა
Line of ed.: 8     არის. [ა]ნუ: "თქუას ამათმა ძალმა და დიდებამ, ჭეშმარიტია,
Line of ed.: 9     რასაც ვამბობ, და არ გავმტყუნდე".

Line of ed.: 10        ღ̃თი გულთამხილავია ყოველთა, ჯვარი ქრისტეს ნიშანია
Line of ed.: 11     და სახარება სიტყუა ღ̃თისა არის, და საყდარი ღ̃თის სახლია.

Line of ed.: 12        თუ მოჴდეს წინაშე ავისა და ურიგოს თქმა სხვაგვარის მო\სამართლისას,
Line of ed.: 13     თუ გმევით[ო] ჯვარ-ხატი და სახარება, Manuscript page: 235r 
Line of ed.: 14     არამცა და არამც გიქნიათ, ფთხილად იყავით. თუ სიკუდილიც
Line of ed.: 15     მოჴდეს მიეცით ტანი თქუენი და ნუ გმობთ ქრისტეს ჯვარსა,
Line of ed.: 16     ხატსა და სახარებასა.

Line of ed.: 17        და მაგრამ ესეც შეიტყონ მოსამართლეთა, რომე არ უნდა
Line of ed.: 18     დაადვან მალე ფიცი და ცოტა საქმისათვის უნდა ეცადოს. თუ
Line of ed.: 19     რამ სადაო იყოს, ნახევარი დაადვან და ნახევარი გააშვებინონ,
Line of ed.: 20     რომე ფიცი არ მოჴდეს. და ესეც მოგახსენოთ: ფიცის რიგი სწე\რია
Line of ed.: 21     კანონში, თუ რა ერთს ხანს უნდა საკანონო გარდიჴადოს და
Line of ed.: 22     მონანებაში იყოს.

Line of ed.: 23        თუ ბერი-მეუდაბნოე იყოს ანუ მღდელი და მასზედ სდებო\დეს
Line of ed.: 24     ფიცი, არც სულ არ უნდა დაიფიცონ. თუ გინდოდესთ შე\ტყობა,
Line of ed.: 25     რომე დაფიცება რომელს უნდა: ყუელას, ვისაც არა ყუ\ანდეს
Line of ed.: 26     მოწამე ან წიგნი დაწერილი მოწმით, იმათთანაზე მოჴდების,
Line of ed.: 27     არათუ მოწმიანზე .

Line of ed.: 28        მაგრამ თუ ვინმე ვინც დაიჭიროს და წაიყუანოს მოსამართლის
Line of ed.: 29     წინაშე, სიავკაცეს ადებდეს, არა ყავთ მოწამე, არა ჴამს, რომე
Line of ed.: 30     დამჭერნი დააფიცონ. და თუ ფიცი დასდვან, მას დაჭერილს უნდა
Line of ed.: 31     დასდვან.

Line of ed.: 32        და არც ეს უნდა ქნან, რომ ტყუილს მოლაპარაკეს ფიცი
Line of ed.: 33     დასდვან და დააფიცონ. ფიცი მართალს მოლაპარაკეს უნდა და\სდვან
Line of ed.: 34     და დააფიცონ, რომ ფიცი ძნელია და გაუძნელდეს და არ
Line of ed.: 35     დაიფიცოს.

Page of ed.: 382  
Line of ed.: 1        თუ ვინმე დაიჭირონ ქურდობაზე და ბოზობაზედ, და დამჭერს
Line of ed.: 2     მოწამე არა ყუანდეს, ისევ იმ დამჭერს დასდვან ფიცი და ის და\აფიცონ,
Line of ed.: 3     ამიტომ რომ ქურდი და ბოზი, რადგან ქურდობას იქს Manuscript page: 235v 
Line of ed.: 4     და ბოზობასა იქს, ის კაცი ტყუილათაც მალ დაიფიცავს
Line of ed.: 5     და გაიადვილებს ფიცსა. და არ ვარგა მათი დაფიცება, იცოდეთ.

Line of ed.: 6        მაგრამ თუ იცოდეს მოსამართლემ და შეატყოს, რომე ტყუ\ილად
Line of ed.: 7     იყოს დაჭერილნი, იმათთანას დაედება ფიცი.

Line of ed.: 8        არა ჴამს რომე ყუელა კაცი, რასაც ხნისა იყოს, დაიფი\ცოს.
Line of ed.: 9     ასეთს უნდა დაიდვან ფიცი, რომე ოცდახუთის წლისა ნამე\ტნავი
Line of ed.: 10     იყოს. არცა ჴამს რომ ავადმყოფი დააფიცონ, ამიტომ
Line of ed.: 11     რომ სიკუდილის შიში აქუთ, ვაი თუ საკანონო გარდუჴდელი მო\კუდეს
Line of ed.: 12     და ავია. და არც ყმაწვილი უნდა დააფიცონ, რომე მკუახეა
Line of ed.: 13     უმწიფოს ხილსავით.

Line of ed.: 14        ვინც საკანიონოს გარდაჴდაში იყოს, არ დაედვას ფიცი, ამი\ტომ
Line of ed.: 15     რომ ცოდვა ცოდვაზე არ დაედვას. არცა მებაჟეთა და ცოდ\ვილთა
Line of ed.: 16     დაედვას ფიცი.

Line of ed.: 17        ამიტომ დავწერეთ წიგნი ფიცისა, რომე ავის დროსა და ჟა\მისათვის
Line of ed.: 18     უსჯულონი განმრავლდა ჩვენ ზედა და ისინი მალ და\იფიცვენ.
Line of ed.: 19     და ამის გულისათვის გასწავებთ თქუენ, თუ როგორ ჴამს
Line of ed.: 20     ფიცის რიგი.

Line of ed.: 21        აბა, ასრე, როგორაც ამ თავში დაგუიწერია, არათუ სხვარი\გად,
Line of ed.: 22     დაიფიცოთ და შესცოდოთ ღ̃თსა.




Next part


This text is part of the TITUS edition of Kartuli Samartlis Dzeglebi I.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 10.3.2019. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.