TITUS
Kartuli Samartlis Dzeglebi I
Part No. 10
Previous part

Text: Bek.Aghb.  
Page of ed.: 423  
Line of ed.: 1   სამართალი ბექასი და აღბუღასი
Page of ed.: 425  
Line of ed.: 1   [ბექა მანდატურთუხუცესის სამართალი]

Chapter: Intr.  
Line of ed.: 2   [შესავალი]


Manuscript page: 254r 
Line of ed.: 3        შევიყარენით ჭულევთა, მინდობილნი ღმრთისანი და აწყურის
Line of ed.: 4     ღმრთისმშობლისანი, და გაქცევისა... დავიდევით წინა პატრონისა პაპიჩემისა
Line of ed.: 5     მანდატურთუხუცესის ბექას განაჩენი და იგი აგრევე სრულობით და უკლებ\ლად
Line of ed.: 6     დავსწერეთ.

Line of ed.: 7        და რაცა ჟამთა სიავითა სხვანი უწესონი საქმენი შემოსულიყვნენ
Line of ed.: 8     მათი სამართალიცა ზედა დაურთეთ, ასრე რომე, _ რაც სისხლისა და გერშისა,
Line of ed.: 9     დასხმისა და ღალატისა და რასა გინდა ფერისა დასაურვებელი საქმე იყოს.

Line of ed.: 10        პატრონისა პაპისჩემისაგან განაჩენი ყაზანური თეთრი იყო და ამა ჟამთ
Line of ed.: 11     შიგა ყაზანურობა აღ-სადმე-მოკლებულიყო (?). და დიდის წარჩინებულის მე\ფის
Line of ed.: 12     გიორგის ჟამისა თეთრი გავაჩინეთ: ორიანი ხუთი დანგი წმინდა ვერცხლი
Line of ed.: 13     და როგორაცა აწ ჟამისა თეთრი იყოს, ანგარიშით ამა წესით აღიღებდენ

Line of ed.: 14        ამად არა ჩამოვამცრევით, რომე ავი საქმე ნუ ვისგანმე გაადვილდების.

Line of ed.: 15        აწყურისა და საფარისა, ვითა ძველითგან ყოფილიყო, არცა დიდსა მე\ფესა
Line of ed.: 16     მოეშალა და განაღამცა აგრეთვე დავამტკიცეთ.


Chapter: 1  
Page of ed.: 426  
Line of ed.: 1   უწინ სისხლისა გავაჩინეთ


Paragraph: 1.  
Line of ed.: 2        1. თუ შერისხდეს ღმერთი, ეშმაკისა ბირებითა და მანქანებით,
Line of ed.: 3     კაცმან კაცი მოკლას, დიდებულმან დიდებული, სადამდისა პატრო\ნისა
Line of ed.: 4     ჯაყელისა და მაწყუერლისა კაცნი და ხატი ყო\\ვლად Manuscript page: 254v 
Line of ed.: 5     წმინდისა მიესწრებოდენ, მანამდის დაწვას თუ რასაც ემტეროს,
Line of ed.: 6     იგი სისხლსა შიგან არ მიეფასოს.

Line of ed.: 7        და რა მივიდეს ხატი და იგი კაცნი, მას უკანით ვეღარ
Line of ed.: 8     ემ/ტერების.

Line of ed.: 9        და თუღა რა აწყინოს, პატრონისა და მაწყუერლის პატიჟი
Line of ed.: 10     გარდაიჴადოს და დაუურვოს; რაცა ეწყინოს და წაეღოს, იგი
Line of ed.: 11     სისხლსა შიგან მიეფასოს.

Line of ed.: 12        და სისხლი ორმოცი ათასი თეთრი იყოს.

Line of ed.: 13        და თუ ვერ ამოუვიდოდეს, გარდაეხვეწოს, და მამული პატრონსა
Line of ed.: 14     აქუნდეს _ ჯაყელსა და მაწყუერელსა; ნახევარი გამოსავლისა მე\სისხლეს
Line of ed.: 15     აჭამონ.

Paragraph: 2.  
Line of ed.: 16        2. და თუ დიდებულმან აზნაური მოკლას, ასეთი, რომე სა\პატიოთ
Line of ed.: 17     პატრონს კარგად ჰყვეს და კარგი იყოს, და ანუ ტაძრე\ული
Line of ed.: 18     აზნაური იყოს, ციხოსან-მონასტროსანი და მამული დიდი
Line of ed.: 19     [ჰქონდეს], მისი სისხლი ოცი ათასი თეთრი იყოს და იგი დაუურვოს.

Paragraph: 3.  
Page of ed.: 427  
Line of ed.: 1        3. თუ მას ქვეშეთი მოკლას, ასეთი, რომე ანუ ჟამისაგან მა\მული
Line of ed.: 2     დამცრობოდეს, უციხო, უმონასტრო იყოს, თორმეტი ათასი
Line of ed.: 3     თეთრი დაუურვოს ამავე ზემოთ წესითა.

Line of ed.: 4        ასე რომე მესამე ნათესავი იყოს, რომე დამცრობა დაეწყოს,
Line of ed.: 5     და, თუ პატრონი გასწყრომოდეს მამასა თუ შვილსა საქმესა რასმე
Line of ed.: 6     ზედა, ჩამოემცროს, და პატრონმანვე შეიწყალოს და ბჭეთა პირვე\ლივე
Line of ed.: 7     მისის გვარის საპატიო სისხლი უბძანოს, იგი დაუურვოს.

Paragraph: 4.  
Line of ed.: 8        4. თუ აზნაურმან აზნაური მოკლას, ამავე წესით დაუურვოს
Line of ed.: 9     სისხლი. Manuscript page: 255r  და თუ ვერ ამოუვიდეს, გარდეხვეწოს და მამუ\ლი
Line of ed.: 10     აგრევე პატრონმა დაიჭიროს; და მესისხლეს აგრევე აჭამონ
Line of ed.: 11     გამოსავლისა ნახევარი სისხლისა გარდაჴდამდინ.


Chapter: 2  
Line of ed.: 12   [დასახელებულნი და დაუსახელებელნი მოფიცარნი]


Line of ed.: 13        [41]. მრავალგვარნი ასეთნი საქმენი არიან, ზოგსა საქმესა
Line of ed.: 14     შიგან რომელნიმე დასახელებულნი მოფიცარნი უნდან, რომე ბჭეთა
Line of ed.: 15     შეუსახნენ, და ზოგსა __ დაუსახელებელნი.

Line of ed.: 16        და ბჭეთაგან კარგა გამონახვა უნდა.

Line of ed.: 17        იქნების ესეთისა კარგისა საქმესაცა ზოგნი დასახელებულნი
Line of ed.: 18     უნდან და ზოგნი დაუსახელებელნი მოფიცნი.

Page of ed.: 428  
Line of ed.: 1        ვაჭრისა ქვემოთ სწერია.


Chapter: 3  
Line of ed.: 2   გერშისა ასრე იქნას, რომე.


Paragraph: 5.  
Line of ed.: 3        5. ჴელი თუ ანუ ფეჴი მოეკუეთოს ანუ ერთობ დაშავდეს,
Line of ed.: 4     სისხლის მესამედი დაუურვოს. თუ თვალი წამოაგდებინოს, სის\ხლის
Line of ed.: 5     მეოთხედი დაუურვოს. თუ პირსა ნაკრავი იყოს და ესრე
Line of ed.: 6     აჩნდეს, ათას ხუთასი თეთრი დაუურვოს. თუ ჴელის თითი მო\ეკვეთოს,
Line of ed.: 7     ჴელის გერშის მეხუთედი დაუურვოს.

Line of ed.: 8        თუ ორნი მოეკვეთნეს თუ რაზომნიცა, ამავე წესითა
Line of ed.: 9     და/უურვონ.

Paragraph: 6.  
Line of ed.: 10        6. თუ ესეთი რამე დაეკოდოს, რომე არ დაუშავდეს და
Line of ed.: 11     აჩნდეს, საპატიოთა კაცთა შუა შემოსვლითა __ შეტყვებით მოიყვა\ნენ
Line of ed.: 12     __ დაუურვებინონ, ვითარცა მართებდეს.

Paragraph: 7.  
Line of ed.: 13        7. თუ მსახური მოკლას, რომელი მისსა პატრონსა აზნა\\\ურის Manuscript page: 255v 
Line of ed.: 14     შვილად ჰყვეს, თორმეტი ათასი თეთრი დაუურვოს.

Line of ed.: 15        და თუ მსახურად ჰყვეს, ათასი დაუურვოს.

Paragraph: 8.  
Line of ed.: 16        8. თუ კაცმან კაცს წინა ანუ უკანა კბილი შთააგდებინოს,
Line of ed.: 17     ერთის თითის ოდენი გერში დაუურვოს, ამად რომე წინა სახიჩა\რია
Line of ed.: 18     და უკანა ჭამას დააკლებს.

Paragraph: 9.  
Line of ed.: 19        9. ქოთლოსნისა და აბჯროსნისა, და კარვოსნისა, და პატრონ\თან
Line of ed.: 20     რომ ჴელი აქვნდეს ანუ ჰქონებოდეს, მისი სისხლი თორმეტი
Line of ed.: 21     ათასი თეთრი იყოს, ამად რომე კარვოსნობა ესე ყოველთა წე\სია.
Line of ed.: 22     აზნაურული სჭირს, და რომელსა მსახურსა ისი ყველა საქმე
Line of ed.: 23     სჭირს, _ ისრე სრულად.

Line of ed.: 24        და პატრონთა საჩინო ჴელი არა აქვნდეს და არცა ჰქონებო\დეს,
Line of ed.: 25     აზნაურად ჰყვეს, _ მისი ექვსი ათასი თეთრი იყოს. და გერ\შისაცა
Line of ed.: 26     ამავე წესითა იყოს.

Paragraph: 10.  
Page of ed.: 429  
Line of ed.: 1        10. თუ კარვოსან-ქოთლოსანი აზნაურშვილად მსახური ყო\ფილიყოს
Line of ed.: 2     და მოკვდეს, და მას უკანით იმისი ძმა ანუ შვილი და
Line of ed.: 3     ნათესავი ვერღარა მისით წესითა მსახურებდეს მისთა პატრონთა,
Line of ed.: 4     მისი სისხლი ათასივე თეთრი იყოს.

Paragraph: 11.  
Line of ed.: 5        11. გლეხისა სისხლი ოთხასი თეთრი იყოს. მაგრამ, თუ კაც\მან
Line of ed.: 6     კაცს ასეთი ყმა მოუკლას, რომე პატრონნი იცნობდენ სიკეთე\ზედა,
Line of ed.: 7     მისიცა ათასი თეთრი იყოს.


Chapter: 4  
Line of ed.: 8   [ზედა-დასხმისა ასრე იქნას]


Paragraph: 12.  
Manuscript page: 256r 
Line of ed.: 9        12. ზედა-დამსხმელისა სისხლი და გერში არ არის.

Line of ed.: 10        თუ კიდეცა იგივე მოკვდეს, რომელსა დაესხა, ორკეცი სისხლი
Line of ed.: 11     დაუურვოს და გერშიცა ამავე წესით იყოს.

Paragraph: 13.  
Line of ed.: 12        13. თუ კაცი არ მოკვდეს ზედა-დასხმასა, დედა-წულთა
Line of ed.: 13     აფარვისათვის, დედა-წულთა შერცხვენისათვის საპატიოს კაცის,
Line of ed.: 14     სისხლისა ნახევარი დაუურვოს.

Line of ed.: 15        და თუ უმცროსთა დასჯერდეს კაცთა შუა შემოსვლითა, არც\არა
Line of ed.: 16     საკვირველი ესეა.

Line of ed.: 17        თუ ამაზედა დამსხმელთა არ გამოართმიდენ და ესე არჩიოს:
Line of ed.: 18     ნიფხვითა ოდენ გაშიშვლებულად, ზოლოთა შვიდთა ბიჯთა ჩაათ\რიონ
Line of ed.: 19     და მას კაცსა მეჴრემან სამი შოლტი ამოჰკრას ნამეტნავსა,
Line of ed.: 20     რომელი დასხმოდეს ზედა საწბილოდ.

Page of ed.: 430  
Line of ed.: 1        ჩათრევა უბანთა ზედა და საჩინოდ ერისა უნდა. ესე ზედა
Line of ed.: 2     დამსხმელმანცა და დამხვდომმაცა ერთმანეთისა ნებისყოფლობ\ითა,
Line of ed.: 3     კაცთა შუა შემოსვლითა ქნან, რომელიცა ერჩიოს.

Line of ed.: 4        თუ ზედა-დამსხმელმან გამოღებასა ჩათრევა არჩიოს, ამისა
Line of ed.: 5     მიყოლობასა [კიდე] დამხვდომი არას ემართლების __ დიდი სახიჩა\რი
Line of ed.: 6     და საუკუნო სირცხვილის საქმე წაეკდების.

Paragraph: 14.  
Line of ed.: 7        14. თუ ზედა-დასხმასა შინან დედაკაცსა შვილი მოსწყდეს,
Line of ed.: 8     სრული სისხლი დაუურვოს რისაც გვარისა იყოს.

Paragraph: 15.  
Line of ed.: 9        15. ასაბია თუ მოკვდეს, ასრე იქნას: რომლისაცა ასაბია
Line of ed.: 10     იყოს, მან უზღოს სისხლი და გერშიცა, და თუ რადმე მოყვრო\ბისავთის
Line of ed.: 11     არა გაუშვას.


Chapter: 5  
Manuscript page: 256v 
Line of ed.: 12   შუა-მისრულისა კაცისა ასრე იქნას


Paragraph: 16.  
Line of ed.: 13        16. მონოზნისა და დიაცისა, ხუცისა, თუ შუად მოსრული
Line of ed.: 14     იყოს და ესეთი რომელი მოკვდეს, ორკეცი სისხლი დაუურვოს,
Line of ed.: 15     რისაც გვარისა იყოს. გერშიცა __ ამავე წესითა.

Line of ed.: 16        და თუ მეომარი ყოფილიყოს, მართლითა მოწმითა გამოჩნ\დეს,
Line of ed.: 17     გარდაჴდეს ასრე, ვითა ძაღლის ყეფა.

Line of ed.: 18        და თუ ერისგანი იყოს და მართლად გამოჩნდეს, რომე შუა\ყოფილიყოს,
Line of ed.: 19     მისიცა ორკეცი სისხლი იყოს.


Chapter: 6  
Page of ed.: 431  
Line of ed.: 1   [მოღალატისა ასრე იქნას]


Paragraph: 17.  
Line of ed.: 2        17. მიღმა მოღალატისა კაცისა ასაბიისა, ვითა სისხლი და
Line of ed.: 3     გერში არის, __ ასეთი რამე არა სჭირდეს, რომე ემართლებოდეს, __
Line of ed.: 4     დამსხმელისა მიბაძვითა არის: თუ მოკლას ანუ დაკოდოს, საპა\ტიო
Line of ed.: 5     საურვებელი ორად შეკეცოს უმიზეზოდ, აგრეთვე, ვითა ზემოთ
Line of ed.: 6     დასხმასა შიგან სწერია.


Chapter: 7  
Line of ed.: 7   [ჴელთა შეპყრობისა და შერცხუენისა ასრე იქნას]


Paragraph: 18.  
Line of ed.: 8        18. თუ კაცმან მისი სწორი კაცი ცოტას სამდურავისა რასა\თვისმე
Line of ed.: 9     თავისა სამამულეშიგან მყოფი ნახოს, იმჯნოს და შეიპყ\როს,
Line of ed.: 10     სცეს, შეკრას, შეჴსნას, აბჯარი აქვნდეს თუ სხვა რაცა, წარა\ქციოს
Line of ed.: 11     ჯლეჴითა წინა, მისი მზღვარი განვლოს და მიიყვანოს, _
Line of ed.: 12     სადა გინდა სასამართლოდ შეიყარნენ, სისხლისა ნახევარი დაუ\ურვოს,
Line of ed.: 13     რასაცა გვარისა იყოს, წინაღებიცა სულ დაუკლებლად,
Line of ed.: 14     ვითა ზემოთ დასხმულობისათვი სწერია, ამად რომე
Line of ed.: 15     პატრონისათვის უწესო უყოფია და პატრონისა მეტი კაცი კაცისა
Line of ed.: 16     ჴელთა შეპყრო Manuscript page: 257r  ბასა არა ღირსა, __ ნიადაგ პირშავად და აუგი\ანად
Line of ed.: 17     იქმნების კაცთა გვერდსა.

Line of ed.: 18        და თუ რა დაკოდილი აჩნდეს, იგი სისხლსა შიგა არა მი\ეფასოს
Line of ed.: 19     და აგრე დაუურვოს.

Paragraph: 19.  
Page of ed.: 432  
Line of ed.: 1        19. თუ კაცი კაცს ომით მოერიოს, გამარჯვება ეყოფის და
Line of ed.: 2     თანა ნურას წაიტანს.

Line of ed.: 3        თუ თავისა სახლსა მიიყვანოს და ამით არცხვინოს, სისხლის
Line of ed.: 4     ნახევარი დაუურვოს და აბჯარი და ნაძარცვი სრულად მისცეს,
Line of ed.: 5     და გერში, როგორაცა აჩნდეს. რაზომიცა ყმა მასვე თანა მიეტა\ნოს,
Line of ed.: 6     მისიცა ნახევარი სისხლი დაუურვოს.

Paragraph: 20.  
Line of ed.: 7        20. თუ სწორმან სწორი ჴელთა დარჩენილი კაცი გინა გლე\ხისას,
Line of ed.: 8     გინა სახვასტაგესა და რასა გინდა სახლსა შიგან [შეაყე\ნოს
Line of ed.: 9     და] სასირცხუად პური აჭამოს მუნ, ბრჭობამან და წესმან
Line of ed.: 10     სისხლი მართალი დაუურვებინოს მართლად, წანაღებიცა სრულად
Line of ed.: 11     მიაცემინონ მართალი.

Paragraph: 21.  
Line of ed.: 12        21. თუ კაცმან სწორმან სწორსა, გინა უფროსმა, გინა უმ\ცროსმა,
Line of ed.: 13     ვისაც მეტის ჟამისაგან დამაჯნებით საბელი მოაბას ანუ
Line of ed.: 14     ნიფხავნი მისნივე თავს დაახვივნეს, რისაცა გვარისა იყოს, სისხლი
Line of ed.: 15     მთელი დაუურვოს, ამად რომე უფროსი სირცხვილი და კაცთაგან
Line of ed.: 16     შესაყივარი აღარა იქნების რა, სიკვდილსა დიდად უარეა.


Chapter: 8  
Line of ed.: 17   [ძმის მოკლვისა ასრე იქნას]


Paragraph: 22.  
Line of ed.: 18        22. თუ ძმამან ძმა მოკლას, ერთსახლი და გაუყოფელი
Line of ed.: 19     იყოს, და თუ გაყოფილი იყოს, სწორი და გინა ახლოს მეყვისი,
Line of ed.: 20     ორი კეცი სისხლი დაუუ\\რვოს, Manuscript page: 257v  რაც გვარისა იყოს, ამად
Line of ed.: 21     რომე საღმთოდ ბრალია და საკანონო არის ასკეცი.

Page of ed.: 433  
Line of ed.: 1        და აგრევე ამა სოფელს ძლივღა ინახვის კაცთაგან. აიღოს,
Line of ed.: 2     ვინცა გავლენილი იყოს, ქედთა გარეთ ყოფა და გარდახვეწა.

Line of ed.: 3        პატრონისა და ლაშქართაგან გარდაჴდევასა არვისგან მო\ჴსენება
Line of ed.: 4     უნდა, ებისკოპოზმა მისი წესი იცის, რაცა მართებს, მან
Line of ed.: 5     უყოს.


Chapter: 9  
Line of ed.: 6   [დედა-წულის ცოლის მოყივნებისათვის]


Paragraph: 23.  
Line of ed.: 7        23. თუ კაცმან დედა-წულმან დედა-წულისა ცოლსა უარშიო\უყოს
Line of ed.: 8     და კიდეც მოაყივნოს, გინა ნებითა, გინა უნებურად, და
Line of ed.: 9     გამჟღავნდეს, და გინა მეყვისმან მეყვისსა, გინა უმეყვისომან ერთ\სახლმან,
Line of ed.: 10     __ დაუურვოს ცოლისა ქმარსა სრული სისხლი და მთავარ\მან
Line of ed.: 11     და პატრონმან მისმან ნიფხვით ოდენ, შიშველი, და ყელ-საბ\ლიანი
Line of ed.: 12     უბანთა ზედა განჭირებული მოავლოს.

Line of ed.: 13        და თუ მას ცოლისა კუროსა ერჩიოს, გაშიშვლება და გა\უპატივება
Line of ed.: 14     იყიდოს და სისხლი ორად შეკეცოს, რასაცა გვარისა
Line of ed.: 15     იყოს, ამად რომე მონდობილი არის სულით, გულითა და ღმრთითა.


Chapter: 10  
Line of ed.: 16   [მოახლის წაგურისათვის]


Paragraph: 24.  
Line of ed.: 17        24. თუ კაცმან კაცს სეფე-ქალი წაგვაროს, ორის მსახურის
Line of ed.: 18     სისხლი დაუურვოს.


Chapter: 11  
Page of ed.: 434  
Line of ed.: 1   [სასაფლაოზე დასხმისა ასრე იქნას]


Paragraph: 25.  
Line of ed.: 2        25. თუ სწორი სწორს სასაფლაოს ზედა დაესხას და საფლავ\თაცა
Line of ed.: 3     მიუყოს ჴელი, მისი ასე იქნას: რაზომიცა მისი გარდასრული
Line of ed.: 4     და მუნ დამარხული მასა ჴსოვდეს, ასეთი რომე მისსა სახლსა შიგა
Line of ed.: 5     საჭირისუფლო სდებოდეს მისი, Manuscript page: 258r  ყველასაგან ორთა უთა\ვადესთა
Line of ed.: 6     სისხლი დაუურვოს. რაცა ალაფი წაუღოს, აგრევე
Line of ed.: 7     შე/აქციოს.

Line of ed.: 8        საფლავსა არა ჴელი მიეყოს და კიდევ ოდენ [მოერბიოს],
Line of ed.: 9     ერთისა სისხლი დაუურვოს და ალაფიცა აგრევე ჴელთა მისცეს.

Line of ed.: 10        დიდმან ცოტასა [და ცოტამან დიდსა] უყოს ესე.

Line of ed.: 11        თუ მას საქმესა შიგა სასაფლაოსა და ეკკლესიასა შეურაცხე\ბით
Line of ed.: 12     მიყოს ჴელი ანუ წარმართულად კარისა შელეწითა, ანუ
Line of ed.: 13     სხვაგნით სითმე შერღვევით, იგი მეცნიერთა და ქრისტეს სისხ\ლის
Line of ed.: 14     პატივსა მცნებულთა ვითა უყვარს, ეგეთი პატიჟი დაუურვე\ბინონ,
Line of ed.: 15     __ შეკვეთითა არ ითქმოდა.


Chapter: 12  
Line of ed.: 16   [აშიყობისა ასრე იქნას]


Paragraph: 26.  
Line of ed.: 17        26. თუ დიდებულისა, გინა აზნაურისა ცოლსა უაშიყოს
Line of ed.: 18     დიდებულმან, გინა აზნაურმან და გამოჩნდეს ცხადად, რათა თანა
Line of ed.: 19     იყოს, თუ დააგდოს მისმან ქმარმან, უზღოს მოაშიყემან თორმეტი
Line of ed.: 20     ათასი თეთრი, და თუ არ დააგდოს __ ექვსი ათასი.

Paragraph: 27.  
Page of ed.: 435  
Line of ed.: 1        27. თუ წაგვაროს, __ თორმეტი ათასი. და თუ არა თანა ყო\ფილიყოს,
Line of ed.: 2     აშიყობისათვის ოდენ ამის მეტსა არას ემართლების,
Line of ed.: 3     რომე თავის სამართლებლად, სჯობს, ფიცოს უქნელობა თავითა
Line of ed.: 4     და ერთითა აზნაურშვილითა. და გარდაჴდეს უსამართლოდ, ვერცა
Line of ed.: 5     რას ბჭობითა შეაგდებს.

Line of ed.: 6        და თუ აშიყობა კაცისაგან გამოჩნდეს, ემდუროდეს, არა
Line of ed.: 7     სა/კვირეულია.


Chapter: 13  
Line of ed.: 8   სისხლის ზღვა ასრევეა


Paragraph: 28.  
Line of ed.: 9        28. კაცი ვითაცა გვარად იყოს, აგრე ზემო-ქვემოებით უზ\ღოს,
Line of ed.: 10     ვითაცა უწერია სისხლი: დიდებულსა __ ორმოცი Manuscript page: 258v 
Line of ed.: 11     ათასი, შედეგსა __ ოცი ათასი, უქვედაესთა __ თორმეტი ათასი, ვი\თარცა
Line of ed.: 12     ღირს იყვნენ.


Chapter: 14  
Line of ed.: 13   [ცოლის დაგდებისა ასრე იქნას]


Paragraph: 29.  
Line of ed.: 14        29. თუ კაცმან უბრალოდ ცოლი დააგდოს, სისხლის ნახე\ვარი
Line of ed.: 15     მისცეს და მისი ზითევი სრულად.

Line of ed.: 16        თუ ბოზობისათვის დააგდოს, მისი ზითევი მაშინცა მისცეს
Line of ed.: 17     სრულად __ თუ დიაცი ბოზი არის, ზითევიცა ბოზი იქნების.

Paragraph: 30.  
Line of ed.: 18        30. თუ კაცმან მისგან უსაბატიოესი ცოლი დააგდოს, რა\საცა
Line of ed.: 19     გვარისა იგი კაცი იყოს, ეგეთსა მეტი სისხლი არა მართებს,
Line of ed.: 20     ამად რომე მაცხოვარმან დაწყევასა შიგან ესრეთ რქუა: ქმარი\სამცა
Line of ed.: 21     შენისა მიმართ არს მოქცევაჲ შენი.


Chapter: 15  
Page of ed.: 436  
Line of ed.: 1   [ბიჭისა ასრე იქნას]


Paragraph: 31.  
Line of ed.: 2        31. ბიჭი დედისა არის, დაბადებულება ვერავის გაუმკვიდ\რებს.
Line of ed.: 3     ვისიცა დიაცი არის, მკვიდრად მართებს, ვაჟიცა მისია,
Line of ed.: 4     ვერავინ გაზრდილებით ემართლების, თავის გულითა წავა, თუ
Line of ed.: 5     სთხოვს მკვიდრი ბატონი.

Line of ed.: 6        თუ დიდებულისა შექნილი იყოს და მასვე ყმადა ყვეს აზნა\ურულისა
Line of ed.: 7     წესითა და სამამულესა რასმე ქონებით, მისი სისხლი
Line of ed.: 8     თორმეტი ათასი თეთრი იყოს.


Chapter: 16  
Line of ed.: 9   [ქრმის დაგებისა ასრე იქნას]


Paragraph: 32.  
Line of ed.: 10        32. პირველ დიაცი მიღმა ქრმისა დაგდებასა არას ემართ\ლება,
Line of ed.: 11     არცა ღირსა და ნუცა იკადრებს

Line of ed.: 12        თუ რადმე დააგდოს და ღმერთი შერისხდეს მისითა ენა\ჭრტიალობითა,
Line of ed.: 13     უსირცხნოებითა, რომლისაც გვარისა იყოს იგი
Line of ed.: 14     კაცი, ეგეთი სისხლი დაუურვოს მან დიაცმან.


Chapter: 17  
Line of ed.: 15   [ციხის ანუ ვაკის საჯდომის ღალატისათვის]


Paragraph: 33.  
Line of ed.: 16        33. თუ მინდობილმან კაცმან დედა-წულთა გვერდით ციხესა
Line of ed.: 17     ანუ ვაკისა საჯდომსა უღალატოს, რა პატრონმან მაწყვერელმან
Line of ed.: 18     სცნას, ციხე და Manuscript page: 259r  საჯდომი განაღამცა მემამულესავე მისცენ. და
Line of ed.: 19     სამართლითა, რაზომიცა კაცი მას დღესა ციხის პატრონსა შიგან
Line of ed.: 20     დაუხვდეს, ყველასაგან ორთა უთავადესთა სისხლი დაუურვოს,
Line of ed.: 21     ამად რომე ციხისა საქმე საპატიო არის. და რაცა სასაქონლო,
Page of ed.: 437   Line of ed.: 1     რა გინდა რა გვარი წაეღოს, გარე შეაქციოს, რაცა მემამულემან
Line of ed.: 2     ფიცით გამოიჩინოს და მსგავსიერი თქვას, არა მოდებული.

Line of ed.: 3        და თუ დაუნდობელმან და მტერმან კაცმან უღალატოს, პატ\რონთა
Line of ed.: 4     საპატიჟო აღარა მართებს და ერთის უთავადესისა სისხლი
Line of ed.: 5     დაუურვოს.

Line of ed.: 6        და ვაკედ ჯდომისა დასხმა და ღალატი ზემოთვე წესითა
Line of ed.: 7     და/იურვოს

Line of ed.: 8        უციხოსა და უსაბატიოს ქუაბს [თუ უღალატოს], ზემოთ
Line of ed.: 9     რომე სწერია დამსხმელისა, იგივე წესი დაუურვოს.


Chapter: 18  
Line of ed.: 10   [ქორწილისა სანიჭარი]


Paragraph: 34.  
Line of ed.: 11        34. ქორწილისა სანიჭარი ვალია კაცისაგან კაცსა ზედან.
Line of ed.: 12     აგრე ლაშქარსა წამავლისათა შთასადებელიცა ვალია კაცისაგან
Line of ed.: 13     კაცსა ზედა. აგრევე საჭირისუფლო შესაწევარიცა ვალია __ წახურვა
Line of ed.: 14     მიცვალებულისა __ და სხვა მისაღებელიცა.

Line of ed.: 15        და სამდურავი[თ] რასათვისმე დაჭირვასა არას ემართლების,
Line of ed.: 16     თუ არა, ოდესცაღა გაიბჭობიან, დაურვებას ემართლების
Line of ed.: 17     დაუკლებ/ლად.


Chapter: 19  
Line of ed.: 18   [გაუპატიებისა ასრე იქნას]


Paragraph: 35.  
Line of ed.: 19        35. თუ აზნაური კაცი გლეხმან, გინა დიდებულმან, გინა
Line of ed.: 20     აზნაურისშვილმან გააუპატიოს და კიდეც წაუღოს [რამე] ჴელის-ჴელ,
Line of ed.: 21     ყმანიცა Manuscript page: 259v  დაუხოცნეს თუ მან გლეხისა პატრონმან არ გა\უვლინოს
Line of ed.: 22     და არცარა უასაბიოს, მერმე, ოდესცაღა იგი აზნაურნი
Line of ed.: 23     საბჭოდ შეიყრებიან, რაცა მას დღეს წაღებოდეს ანუ წაჴდენოდეს,
Line of ed.: 24     დაიფიცონ, იგი სრულად დაუურვებინონ პატრონმან და შუათა,
Line of ed.: 25     სისხლის ნახევარი.

Page of ed.: 438  
Line of ed.: 1        და თუ რა გერში იყოს, ანუ პატრონსა ანუ ყმასა აჩნდეს,
Line of ed.: 2     ვითა ზემოთ სწერია, აგრევე დაუურვოს.

Paragraph: 36.  
Line of ed.: 3        36. თუ ღმერთი შერისხდეს და შეაკვდეს კაცისა შვილი, კაცი,
Line of ed.: 4     ამას შიგან სრული სისხლი და სისხლის ნახევარი უზღოს, ამად
Line of ed.: 5     რომე უბედით და ბედითითა კაცთა ჴელითა დამართებია ბედათ.

Line of ed.: 6        და თუ მათის პატრონისაგან არ სცოდნია და გამოჩნდების
Line of ed.: 7     ესე, თუ მათ კაცთა, ვითა მათი პატრონი, მამულითურთ მას, გა\უპატივებულსა,
Line of ed.: 8     ჴელთა მისცემს, რაცა უნდა უყოს, სისხლსა არას
Line of ed.: 9     ემართლებისღა, ამად რომე იგი უბრალოა. ავის მქნელთა მამული\თურთ
Line of ed.: 10     მიეცემა, მართალი იქნება.

Line of ed.: 11        თუ ანუ ვერ მისცემდეს, სისხლი და სისხლის ნახევარი მის\ცეს;
Line of ed.: 12     რაგვარაცა სისხლი მართებს, ზემოთ სწერია, __ მით წესითა.

Paragraph: 37.  
Line of ed.: 13        37. თუ კაცი კაცსა საჯდომისა სიახლესა მისისა გლეხისა
Line of ed.: 14     დაესხას, და სადა ჴმა მისწვდებოდესთ, ვითა ზედა-დასხმის წესი[ა],
Line of ed.: 15     დაუურვოს.

Line of ed.: 16        ფიციცა ალაფსა ლაშქართა მართებს, და თუ ორთავე სწო\რედ
Line of ed.: 17     ერბიოს, თავისათვის დაიფიცონ ალაფი.

Manuscript page: 260r 
Line of ed.: 18        თუ მძიმე ალაფი იყოს, მძიმეცა ფიცი უნდა. და ფიცსა
Line of ed.: 19     შიგა დასახელება და დაუსახელებლება მოფიცართა წესია.


Chapter: 20  
Line of ed.: 20   [უმზრახ კაცთა ასრე იქნას]


Paragraph: 38.  
Line of ed.: 21        38. თუ კაცნი, საპატიონი გინა ქვემონი, უმზრახნი გზად
Line of ed.: 22     წინ შეიმთხვივნენ, და ერთმან გარიდნეს გზა, იგი მე\ორე
Line of ed.: 23     თუ პირს ევნების და არა იკადროს [გარიდება] და აუგიანი
Line of ed.: 24     და გარიდებული მოკლას, ორი კეცი სისხლი დაუურვოს.

Line of ed.: 25        და თუ არა რომელმან გარიდნეს და შემთხვევითა რომელმან
Line of ed.: 26     მოკლას და ღმერთი გაურისხდეს, ერთი სისხლი დაუურვოს.


Chapter: 21  
Page of ed.: 439  
Line of ed.: 1   [ჯვარგაცვლილი საცოლის წაგვრისათვის]


Paragraph: 39.  
Line of ed.: 2        39. თუ კაცმან კაცის ჯვარგაცვლილი საცოლე წაგვაროს,
Line of ed.: 3     სამდურავისა კიდე დასაურვებლად არას ემართლების, მაგრამ
Line of ed.: 4     სამდურავი ერთობ იქნების.

Line of ed.: 5        თუ უღირს, სჯობს, ორთავე მოყვარენი კაცნი შემოასხნენ
Line of ed.: 6     შუა და ქალისა ქმარმან მისაცემელითა რათმე გული დაუმჴოს, და
Line of ed.: 7     ზვავი მოშალოს შუაკაცმან.


Chapter: 22  
Line of ed.: 8   [პატრონის წინა შესმენისათვის]


Paragraph: 40.  
Line of ed.: 9        40. თუ უმტერომან, შეუბმელმან, მოურბეველმან და გაუგი\ნებელმან
Line of ed.: 10     პატრონსა წინა შეასმინოს და დააჯეროს, რაცა ავი
Line of ed.: 11     იქმნების, ყველა უყოს პატრონმან შეზახებულთა კაცთა: ჴელითა
Line of ed.: 12     მორბევა, მამულისა წაღება და გაძება და დიდხან ღარიბობას
Line of ed.: 13     ყოფა და ბედითად სიარული.

Line of ed.: 14        პატრონთა გულმოწყალეობა წესია და შვენის, __ ოდესცა შე\უნდობს
Line of ed.: 15     და თავი იმართლოს, რაცა კაცისაგან ავი [და] საზიანო
Line of ed.: 16     მოიგონების, ყოველთა მტერობასა Manuscript page: 260v  ემართლების, რომე მათთა
Line of ed.: 17     მოყვარეთა კაცთა კარგად შეუზომოს მისი საქმე და მისცეს სასა\ქონლო
Line of ed.: 18     ძალისა მსგავსი.

Line of ed.: 19        და პატრონმან პატიჟითა გარდააჴდევინოს. და ბრჭობითა
Line of ed.: 20     ამად ვერას შეაგდებს, __ ამისთანა საქმე პატრონისა ღალატი და
Line of ed.: 21     შეცოდება უფროა. და პატრონსა პირველვე კარგა განონახვა და
Line of ed.: 22     მოკლება მართებს. და თუ მრუდად ექნევინოს პატრონისათვის,
Line of ed.: 23     ღალატისა ოდნავ მართებს მოკლება.

Line of ed.: 24        და თუ პატრონსა ასეთმა საქმემ გამოუაროს, ანუ მის კაცისა
Line of ed.: 25     კარგად ყოფისაგან არღარა მოიკლოს და გარდაუშვას, ბჭობითა
Line of ed.: 26     არცა რას მაშინ ემართლების.


Chapter: 23  
Page of ed.: 440  
Line of ed.: 1   [ხუცის ცოლის განქიქებისათვის]


Paragraph: 41.  
Line of ed.: 2        41. თუ კაცმან ხუცისა ცოლსა უაშიყოს და დასტურად
Line of ed.: 3     თანაყოფა გამოჩნდეს, და ხუცესმან შეუგნეს, თუ წირვა დააგდოს,
Line of ed.: 4     ცოლი რასათვისმე არა დააგდოს, სრული სისხლი წირვისა დაგდე\ბისათვის
Line of ed.: 5     დაუურვოს; და თუ დააგდოს, ნახევარი სისხლი ცოლისა
Line of ed.: 6     განქიქებისათვის დაუურვოს.

Line of ed.: 7        და თუ კიდე წაეგვაროს, მაშინაც სრული სისხლი დაუურვოს,
Line of ed.: 8     ამად რომე ძნელსა ყოფასა დაებმის __ ანუ ჩოჴასა ჩაიცვამს მითა და
Line of ed.: 9     ანუ ერისგნობითა და კრძალვით [იქნების].


Chapter: 24  
Line of ed.: 10   [მამულის დაჭირვისა ასრე იქნას]


Paragraph: 42.  
Line of ed.: 11        42. თუ კაცსა კაცისა მამული ჰქონდეს, ანუ პატრონებისა
Line of ed.: 12     საქმისაგან და ანუ სხვის რისამე ჟამისა მოგვარებისაგან ვერ\ღა
Line of ed.: 13     წავლოს, რა გინდა შეძლებოდეს, და სარჩელი, ბრძოლა და
Line of ed.: 14     კაცთა წინა ჩივილი არა ოდეს დაეკლოს, ხანის გამოსვლისათვის
Line of ed.: 15     უსაქმობასა არავინ ემართლების და ნურცა შუანი გაუმაგრებენ.


Chapter: 25  
Line of ed.: 16   [წინდისა ასრე იქნას]


Paragraph: 43.  
Manuscript page: 261r 
Line of ed.: 17        43. თუ კაცსა კაცისაგან საჴმარი მიწა წინდად ჰქონ\დეს,
Line of ed.: 18     გინა ყანა, გინა ვენაჴი, გინა ჭალა, გინა სახლი და რა გინ\და
Line of ed.: 19     რა გვარი, რა ჟამიერად, ქვეყნისა წესითა, საწინდარი საჴ\სარი
Line of ed.: 20     აძლიოს, და დააჴსნევინოს, მისი საქონელი აიღოს და ად\გილი
Line of ed.: 21     დაუდვას უმიზეზოდ, კაცთა დახედვითა.

Page of ed.: 441  
Line of ed.: 1        და თუ წინდულებისა წესითა არა დააჴსნევინოს, ნაჭამითა და\უდგას
Line of ed.: 2     მას უკანით, რომე ეძლიოს, რაცა მემამულემან დაიფიცოს.

Line of ed.: 3        ამავე წესით აბჯრისა, ტანისამოსლისა და სხვა რა გინდა რა
Line of ed.: 4     საქონლისა იყოს.

Paragraph: 44.  
Line of ed.: 5        44. თუ პატრონმან ყმას მიწა მისცეს, ვისი გინდა იყოს, და
Line of ed.: 6     მის მიწისა გინა ვენაჴი, გინა ყანა, გინა სახლი და რა გინდა რამე
Line of ed.: 7     დაწინდული იყოს, და ამა კაცმან ქვე დაიჴსნას, მერმე გინა მემა\მულესა
Line of ed.: 8     კაცსა მიექცეს და გინა იგი გამონაღები თეთრი, რაცა და\იფიცოს,
Line of ed.: 9     ანუ პატრონმან მისცეს და ანუ მან კაცმან, ვის მიწა
Line of ed.: 10     აქვნდეს, __ უკლებლად მართებს და უცილებლად.


Chapter: 26  
Line of ed.: 11   [საკარგავის გასყიდვისა ასრე იქნას]


Paragraph: 45.  
Line of ed.: 12        45. საკარგავისა გასყიდვა ცუდი იქნება პატრონისა უმოწ\მებელად,
Line of ed.: 13     და ვისცა ეყიდოს, ნახევარი ფასი სარეგვნოდ მას და\უშავდეს
Line of ed.: 14     და ნახევარი გამსყიდველსა.

Line of ed.: 15        ამას შიგა ერთობ რამე აკლია, მაგრამ ნუ ვინ დაებმის მო\საკარგავისაგან
Line of ed.: 16     სყიდვასა.


Chapter: 27  
Line of ed.: 17   [ცოლის წაგვრისა ასრე იქნას]


Paragraph: 46.  
Line of ed.: 18        46. თუ კაცმან კაცს ცოლი წაგვაროს, ასრე რომე დიაცი
Line of ed.: 19     მისით ნებითა და წადილითა გაჰყვეს თანა, რასაცა გვარისა იყოს,
Line of ed.: 20     მისითა წესითა სისხლი Manuscript page: 261v  ორნაწილი დაუურვოს ქმარსა და,
Line of ed.: 21     რაცა მისი სასაქონლო რა გინდა რამე წაეტანოს, იგიცა აგრევე
Line of ed.: 22     შეაქციოს დიაცსა.

Line of ed.: 23        და თუ რა მისი მოტანილის ზითევისაგან, გინა სასაქონლო,
Line of ed.: 24     გინა პირუტყვი, გაეტანოს მას დიაცსა, იგი ქმარყოფილი იმას ნუ
Line of ed.: 25     სთხოვს და, რაცა ქმარყოფილსა დარჩეს, მას დიაცი ნუ ითხოვს,
Line of ed.: 26     რა გინდა შვილნი უდგნენ, ამად რომე თავის გულით დაუგდიან
Line of ed.: 27     სახლი, ქმარი და ზითევი, და უაბეზრებია ყველა ურცხვნივ ქმართან.

Page of ed.: 442  
Line of ed.: 1        და რაჟამს სისხლი დაუურვოს წამგვრელმან და გაუთაოს,
Line of ed.: 2     თუ რამ სამამულო ზითევი იყოს, იგი მის ქალისა სამშობლოსავე
Line of ed.: 3     მართებს; და თუ ქალსავე მისცემენ, მათ იციან.

Line of ed.: 4        თუ შვილნი არ დარჩომილიყვნენ პირველისა ქრმისანი
Line of ed.: 5     სახლსა შიგა, იგი წამგვრელი კაცი სისხლისა საქმესა შიგა მო\სრულსა
Line of ed.: 6     არას ემართლების, მის ქალისა სამშობლოსაგან კიდე.

Paragraph: 47.  
Line of ed.: 7        47. თუ ძალად წაგვაროს დიაცისა უმეცრად და უნდომლად,
Line of ed.: 8     უღონიოდ, ესეკალიბისა ძალთა, ლაშქართა უხლებლად ვერ უზამს
Line of ed.: 9     ვერცა უფროსი უმცროსსა და ვერცა უმცროსი უფროსსა. და და\უურვოს
Line of ed.: 10     ცოლის წაგვრისა საპატიჟო სისხლისა ორნაწილი. აგრე\ვე
Line of ed.: 11     დასხმულობისა წესითა დასხმულობა დაუურვოს.

Line of ed.: 12        რაცა მოწამითა კაცითა მის დღის წანაღები დაიფიცოს ცოლ\წაგვრილმან
Line of ed.: 13     კაცმან, იგიცა გარევე შეაქციონ.

Line of ed.: 14        დიაცისა ზითევისაგან თუ რა გაეტანოს, [ანუ] რაცა დარ\ჩომოდეს,
Line of ed.: 15     აგრევე ქნას, ვითა ზემო სწერია.


Chapter: 28  
Line of ed.: 16   [ძმის გაძებისა და საუხუცესოსი ასრე იქნას]


Paragraph: 48.  
Manuscript page: 262r 
Line of ed.: 17        48. თუ ძმამან ძმა ანუ მეყვისი გააძოს და მამულისა\გან
Line of ed.: 18     გააბეზროს, რა გინდა რა გარეთით აწყინოს, როდესაცღა შინა
Line of ed.: 19     მოვიდეს, სამართლითღა ნუღარა ეზღვევის, ნუცა რად მიეთვლე\ბის,
Line of ed.: 20     __ ვითარცა მართებს, მამულისა ეგრევე მოსაქმე იყოს.

Line of ed.: 21        ძმას ძმისაგან კიდე წესი ერთისა საუხუცესოსა მეტი არა
Line of ed.: 22     მართებს.

Paragraph: 49.  
Page of ed.: 443  
Line of ed.: 1        49. იქნების ალაგისა და გვარის წესი, რომე უმცროსსა მა\მულოვნებით
Line of ed.: 2     გაიყვანებენ, თუ ცოლსა შეირთავს, __ იგი წესია, სა\მართალი
Line of ed.: 3     არა.

Line of ed.: 4        საუხუცესოცა ამად წესი არს, რომე თვით მოსეს პირითა
Line of ed.: 5     დამბადებელი "დაბადებასა" შიგან დასწერს.

Line of ed.: 6        წესი რამე დადებული ძნელად მოიშლების, შუანი არა
Line of ed.: 7     ემარ/თლებიან.

Line of ed.: 8        თუ არაოდეს ქმნილა მათსა გვარსა შიგან, თუ ურჩევნისთ,
Line of ed.: 9     იბრძოდენ; თუ უმცროსი კარგად არ შეებმის, ანუ სიკეთითა მიღმა
Line of ed.: 10     შეეხვეწების, გამეყავ, დამეხსენ, __ აღარც ვითარ უწესო დაგვი\ნახავს
Line of ed.: 11     მისთანაო.


Chapter: 29  
Line of ed.: 12   [ცოლის წაძახებისა ასრე იქნას]


Paragraph: 50.  
Line of ed.: 13        50. თუ ცოლმან ქმარსა გაუპირდეს, დედაკაცსა ანუ დედა\კაცისა
Line of ed.: 14     ქმარსა შესჩივლოს, ვითა, ესე ჩემი ქმარი შენსა ცოლთა\ნა
Line of ed.: 15     არისო, და მის დიაცისა ქმარმან გაიგონოს, და ამა ყბედისა
Line of ed.: 16     და ჯეელისა ქმრისა ამისსა მოწამენი ჰყვენ, თუ გაეყაროს, ბოზო\ბისა
Line of ed.: 17     ოდნად გარდაჴდეს მისი საქმე და სისხლი.

Line of ed.: 18        არც მის ყბედის დიაცისა მეყვისნი სისხლისა თხოვასა ემარ\თლებიან
Line of ed.: 19     .

Line of ed.: 20        და თუ ოდესმე ეთქვას და მას უკანის კიდევ ინდომოდეს, და
Line of ed.: 21     არა შეეჴსენოს Manuscript page: 262v  და დაემონოს-ვე, ხანი გამოსრულიყოს,
Line of ed.: 22     უკანისღა მის ყბედობისა მოწყენილმან მოიგონოსღა, უჟამოღა
Line of ed.: 23     არის __ ვინ არა იცოდა, რომე არშივი არა ეგებოდა, მის ყბედისა
Line of ed.: 24     მიზეზი ნუა.

Paragraph: 51.  
Page of ed.: 444  
Line of ed.: 1        51. თუ კაცმან კაცსა რომლისამე ჟამისათვის რა გინდა რამე
Line of ed.: 2     მიწა, გინა მზღვარი დაუჭიროს, ოდესცა სამართალი იშოვნოს, ნა\ჭამითა
Line of ed.: 3     დაუდვას იგი ადგილი მან კაცმან.


Chapter: 30  
Line of ed.: 4   [წანაჴედისა ასრე იქნას]


Paragraph: 52.  
Line of ed.: 5        52. თუ ყანასა შიგა, გინა ვენაჴსა, ბოსტანსა, რასა გინდა სავა\ნოსა
Line of ed.: 6     შიგან პირუტყვი დაამწყვდიოს კაცმან და, ნაწყენმა, კიდეც მოკ\ლას,
Line of ed.: 7     თუ პირუტყვისა პატრონი იახლოს და განგებითა ეყოს, მტე\რობით
Line of ed.: 8     იქმნების, ნუცა ნაწყენსა მიერჩის და ნუცა სიკვდილსა
Line of ed.: 9     იგი მას.

Line of ed.: 10        და უმეცრად შესრული მოკლას, ნაწყენი უზღოს შუათა და\ხედვითა.
Line of ed.: 11     და პირუტყვისა მამკვლელმან ზღოს ასე, რომე, თუ
Line of ed.: 12     ჴორცი პირუტყვისა პატრონმან წაიღოს, ნახევარი უზღოს; და თუ
Line of ed.: 13     მომკვლელსა მისცენ, ერთობილი უზღოს, როგორაცა მეზობელთა
Line of ed.: 14     დააფასონ. და თუ უჴამსი იყოს, არად შემოიღების.


Chapter: 31  
Line of ed.: 15   [მამულის შევედრებისა ასრე იქნას]


Paragraph: 53.  
Line of ed.: 16        53. თუ კაცმან კაცს გლეხისაგან სამამულო რამე შევედროს,
Line of ed.: 17     და რა სთხოვოს, შეუმაგრდეს და აღარ მისცეს, ოდესღა სამარ\თალმან
Line of ed.: 18     დაადებინოს, ნაჭამითა მისცეს უსიტყვოდ.

Line of ed.: 19        და თუ შევედრებასა შიგან ეჭამოს რა Manuscript page: 262r  მე, არა სა\კვირველია,
Line of ed.: 20     უსიტყვოდ მისცეს, ამად რომე შეუნახავს, მოჴმარებია.

Line of ed.: 21        და თუ საბჭოდ შეუქმნას და ტყუოდეს, ყველა ზღოს, რაც წა\ეღოს
Line of ed.: 22     და ეჭამოს.


Chapter: 32  
Page of ed.: 445  
Line of ed.: 1   [მიწის გაკაცრიელებისათვის]


Paragraph: 54.  
Line of ed.: 2        54. თუ კაცმან კაცის მიწა გააკაცრიელოს გინა ნაშრომითა,
Line of ed.: 3     გინა ნაგებითა, გინა ნარგევითა ანუ ობლობისათვის, ანუ გარდა\ხვეწისათვის,
Line of ed.: 4     რა მემამულემან მოიკითხოს, დაჭირვას არას ემართ\ლების
Line of ed.: 5     __ ნაქმრის ფასი მისცეს და ადგილი მემამულესვე მართებს.

Paragraph: 55.  
Line of ed.: 6        55. არცა უმტერო კაცი კაცისა მამულისა გამოთხოვნას
Line of ed.: 7     ემართლების, არცა სასყიდლად, არცა სასაკარგაოდ პატრონისაგან.

Line of ed.: 8        თუ იყიდოს, ოდესცაღა მემამულემან მოიკითხოს, მიწა და\უდვას
Line of ed.: 9     უმიზეზოდ და ფასი ამღებელს სთხოოს.

Line of ed.: 10        [551]. თუ აგეთი შენაცოდარი არა მიაჩნდეს რა, რომე მარ\თებდეს,
Line of ed.: 11     გაზრდისათვის და ავსა ჟამსა შიგან დარჩენისათვის კაცი
Line of ed.: 12     კაცსა ყმის დაჭირვას არას ემართლების. მითვე წესითა სთხოოს,
Line of ed.: 13     რომე ზემოთ სწერია.


Chapter: 33  
Line of ed.: 14   [საგლეხო ფუძის სყიდვისათვის]


Paragraph: 56.  
Line of ed.: 15        56. თუ კაცმან კაცს საგლეხო ფუძე მიჰყიდოს, გინა კაც\რიელი,
Line of ed.: 16     გინა უკაცური, რაცა მას დღეს მიმსყიდველსა ჴელთა არა
Line of ed.: 17     აქვს, მის მეტს მსყიდველი მიდევნას არას ემართლების.

Line of ed.: 18        და თუ მის ფუძის მკვიდრი კაცი, გარეთ წასვლას მყოფი,
Line of ed.: 19     შინა მამულსა ზედა მივა თვისითა გულითა, როგორცა ზემოთ
Line of ed.: 20     სწერია, რა გინდა ხანი დაეყოს, იგი Manuscript page: 263v  არას
Line of ed.: 21     ემართლება, მის წესისა გაჩენილისა მეტსა.


Chapter: 34  
Page of ed.: 446  
Line of ed.: 1   [ანდერძისა ასრე იქნას]


Paragraph: 57.  
Line of ed.: 2        57. ანდერძი რომელმან კაცმან თქვას, მისსა სიკვდილსა შე\მდგომადღა
Line of ed.: 3     იქნების მტკიცე და დადასტურებული, თუ არა სიცოცხ\ლესა
Line of ed.: 4     შინა ორივე ჴელეწიფების, გინა მოშლა, გინა გათავება.

Line of ed.: 5        ამას ზედა გარდამოსვლა განბრძნობილი არს წმინდათა მამა\თაგან,
Line of ed.: 6     სჯულთა სამოძღვრებლად ებისტოლეთაცა შიგან ესრეთ წე\რილ
Line of ed.: 7     არს.

Line of ed.: 8        ამისთანასა საქმესა შიგან კაცთაგან შესვლა, ზე-ქვე ქცევა
Line of ed.: 9     მალ შეუძლებელ არს და ნუ ვინ ჴელჰყოფს.


Chapter: 35  
Line of ed.: 10   [შვილის გაძებისა ასრე იქნას]


Paragraph: 58.  
Line of ed.: 11        58. თუ თავისი შვილი მამამან მისისა შეცოდებისათვის კიდე
Line of ed.: 12     გააძოს, ჴელეწიფების და ცილებასა არავინ არს მართალ.

Line of ed.: 13        თუ შვილი თავმოთნედ გაყოლოდეს, არცა რა სით რა
Line of ed.: 14     ეწყინოს, აღარათ შეეღირნოს, რა მამა გარდაჴდეს, მამულისა მო\საქმობასა
Line of ed.: 15     მართალ ვერავინ მოუშლის მემამულებასა.

Line of ed.: 16        და თუ გარეთით ერბიოს, ეწყინოს, რაცა შესძლებოდეს ეავკა\ცოს,
Line of ed.: 17     ვითა მამას გაეძოს აგრევე, სხვა ნურვინ რას ასაქმებინებს
Line of ed.: 18     მამულსა თანა.

Line of ed.: 19        ამას კარგად მოკლებით, გაგონებით ქნა უნდა, რომე ამისი
Line of ed.: 20     საქნელი, მამისა შენაცოდარი ეგრეთ არ გამოჩნდეს: სხვისა,
Line of ed.: 21     მეორის შვილისა გულისათვის, ანუ მეორის ცოლისა შვილთა გუ\ლისათვის
Line of ed.: 22     და ცოლის ნათესავისათვის არა გააძოს მამამან ღვიძლი
Line of ed.: 23     ძე, ვითა უბ\\რალო Manuscript page: 264r  შვილი. ამას არცა მამა ემართლების,
Line of ed.: 24     ნუცა ვინ სხვა უზამს.

Paragraph: 59.  
Page of ed.: 447  
Line of ed.: 1        59. ნაშვილები თუ გააძოს, განაღამც გაყვა და შორს და\დგა
Line of ed.: 2     ყოვლისა მოსაქმებისაგან, თუ მიღმა ნაშვილებისაგან გამო\ჩნდეს
Line of ed.: 3     სანივთო ღალატი და შეცოდება, და არღარა შეენანოს თა\ვისა
Line of ed.: 4     მართლობა თავჴედობითა.

Line of ed.: 5        მისიცა მოკლება კარგად უნდა, ზემოთ რომე მამა-შვილთა
Line of ed.: 6     სწერია და მისით მიბაძვით საქმეა, მით წესითა გამონახონ.


Chapter: 36  
Line of ed.: 7   [სასაქმო წიგნისა ასრე იქნას]


Paragraph: 60.  
Line of ed.: 8        60. კაცმან კაცს რა გინდა სასაქმოე წიგნი მისცეს, გინა პატ\რონმან
Line of ed.: 9     უბოძოს რასათვისვე, და ერთოს საპატიოთა კაცთა __ მო\ლოზანთა
Line of ed.: 10     ჴელი, ერისგანთ __ საჯერობისათვის ჴელი, [და] მისვე კა\ცისაგან
Line of ed.: 11     განცხადებითა წერილი, და აგრეთვე ჴელებიცა ერთოს, და
Line of ed.: 12     მალვითა მისცეს, იგი უკანის გაუცუდებს მას პირველსა.

Line of ed.: 13        და თუ მალვით და ქვე ჟამით მიეცეს და არცა ვისი ჴელი
Line of ed.: 14     ერთოს, იგი ცუდია და პირველივე უმტკიცე იქმნების.

Line of ed.: 15        სხვად, თუ კაცი რასმე ესაქმებოდეს სამართალითა და საჯე\როთი,
Line of ed.: 16     შუათა პირითა ნაზავები პირი და წიგნი არა მოეშლების
Line of ed.: 17     უკანის ანუ სარგებლის დახედვისათვის, ანუ ძალისა შოებისათვის.


Chapter: 37  
Line of ed.: 18   [სამოყვროდ მიცემისა ასრე იქნას]


Paragraph: 61.  
Line of ed.: 19        61. თუ კაცმან კაცსა კარგად და პირისწყლიანად ყოფისათ\ვის
Line of ed.: 20     სამოყვროდ მისცეს რამე, გინა სამამულო, გინა სასაქონლო
Line of ed.: 21     და რა გინდა რა. ხანთა გამოსვლისათვის და ქვემო ყოფისათვის
Line of ed.: 22     თხოვასა არას ემა\\რთლების, Manuscript page: 264v  თუ რაცაღა შეუძლია, მისის
Line of ed.: 23     მოყვრობისავე ზედა იყოს.

Line of ed.: 24        და უჩნდეს ეს, რომე იგი მოშლოდეს, მისცეს დაუკლებლად,
Line of ed.: 25     რაც მიეცეს.
Page of ed.: 448  

Line of ed.: 1     ნაპარევისა პირველ ასრე გაჩენილა და ასრე იქნას აწცა, რომე:

Paragraph: 62.  
Line of ed.: 2        62. თუ ცხენი და რა გინდა რა კაცმან მოიპაროს, თუ ჴელ\თავე
Line of ed.: 3     აქვნდეს თავი ნაპარევი, იგი მისცეს და ერთი ეზომი სხვა.

Line of ed.: 4        და თუ არა აქვნდეს, აფიცოს საქონლის პატრონმან, __ როგორ\ცა
Line of ed.: 5     დაიფიცოს, იგი მისცეს და ერთი ეზომი სხვა.

Paragraph: 63.  
Line of ed.: 6        63. თუ ნაპარევი რამე იცნას [კაცმან] და ამას იტყოდეს,
Line of ed.: 7     თუ მაგისა გვერდით სხვაცა რამ წარმიჴდაო, და რომელსა ეც\ნას,
Line of ed.: 8     არა გამტყუნდეს, შეფიცოს ორითა უმტეროთა კაცითა, რომე
Line of ed.: 9     მის მეტი არა მისრულიყოს მისსა ჴელსა და არცა კაცი იცოდეს
Line of ed.: 10     მისი მომპარავი, __ თვით მის მეტსა არას ემართლების.

Line of ed.: 11        და თუ ვერ შეფიცოს, მან, საქონლის პატრონმან, დაიფიცოს,
Line of ed.: 12     რაც წაჴდომოდეს, __ უზღოს ზემოთვე წესითა.


Chapter: 38  
Line of ed.: 13   ბოლარღოსა ცხენისა ასრე იქნას


Paragraph: 64.  
Line of ed.: 14        64. თუ ბურღო ცხენი მიყიდოს კაცმან კაცსა, ანუ მისცეს,
Line of ed.: 15     თუ ბურღობა არა გაანდოს, ესეთი იცნან, თავი და ინჯუ მისცეს,
Line of ed.: 16     და რაც წაჴდომოდეს, ყველა მან უზღოს, რომელსა მიეყიდოს, და
Line of ed.: 17     ანუ მიეცეს. მას არას ემართლების, რომლისა ჴელსა იც\\ნას. Manuscript page: 265r 

Line of ed.: 18        და თუ უთხრას ბურღობა, დღისით იცნან, ორთავე სწორედ
Line of ed.: 19     ზღონ ყველა.

Paragraph: 65.  
Page of ed.: 449  
Line of ed.: 1        65. თუ ქარავანსა ქურდად თავსა ზედა-დასხმასა შიგა წაჴ\დომილი
Line of ed.: 2     იცნას კაცმან, თუ ესე ფიცოს მან სხვამან კაცმან, რომე
Line of ed.: 3     იგი ქურდად არა ყოფილიყოს, თავის მეტს არას ემართლების.

Line of ed.: 4        და თუ ვერ შეფიცოს, რასაც წაჴდომილსა პატრონი იფი\ცავს,
Line of ed.: 5     ყველა უზღოს ამა კაცმან.

Line of ed.: 6        თუ თავადად იგი კაცი ყოფილიყოს, და თუ ლაშქარი ყოფი\ლიყოს,
Line of ed.: 7     რაცა მისი ალაფისაგან ფიცით მინახვედრები თქვას, იგიცა
Line of ed.: 8     უზღოს უკლებლად.



Next part


This text is part of the TITUS edition of Kartuli Samartlis Dzeglebi I.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 10.3.2019. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.