TITUS
Kartuli Samartlis Dzeglebi I
Part No. 11
Previous part

Text: Aghb.  
Page of ed.: 450  
Line of ed.: 1   [აღბუღა ათაბაგ-ამირსპასალარის სამართალი]


Line of ed.: 2        აწ პატრონმან ათაბაგ-ამირსპასალარმან აღბუღა მოიკლა სრულისა
Line of ed.: 3     სამცხისა საქმე. და ამა ჟამთა სიამითა დიდი მოავე კაცი იპატივებს. თავადად
Line of ed.: 4     ლაშქართა ცხენთა პარვა შექმნილიყო. ესე იწყინა და ამავე საბატიოთა კაც\თა
Line of ed.: 5     მას წინაშე სხდომითა და ბჭობითა საპართ-საინჯუთა და მეკობრის საპა\ტიჟოსა
Line of ed.: 6     განაჩენნი ძველისავე მიაყოლეს, და ესრეთ გააჩინეს, ვითა __ უშიშო\ბამან,
Line of ed.: 7     თვარე გინა მრავლისა ავისა მოქმედი კაცი არღარა-ვის რა გარდაჴდია
Line of ed.: 8     წინათ ჟამთა აქათ პატიჟიო.


Chapter: 1  
Line of ed.: 9   [მეკობრისა ასრე გავაჩინეთ]


Paragraph: 66.  
Line of ed.: 10        66. აწ მეკობრე ხოლე გავპატიჟოთ, ვისი გინდა იყოს, უთ\ნეველად
Line of ed.: 11     და გავაძოთ. და გაძებამდი იგიცა ცხენი და ერთი სხვა
Line of ed.: 12     ცხენისა პატრონისათვის მივაცემინოთ.

Line of ed.: 13        და თუ აღარ ყვეს, რაგვარაცა ცხენისა პატრონმან დაიფი\ცოს, Manuscript page: 265v 
Line of ed.: 14     რაგვარაცა მას დღეს ღირებულიყოს, იგი მისი ცხენი
Line of ed.: 15     და ერთი ეზომი სხვა მისცეს. და რომელიცა რაგვარ მას განაჩენსა
Line of ed.: 16     შიგან სწერია, აგრე იურვებდეს.

Page of ed.: 451  
Line of ed.: 1        და თუ ცხენი ჴელთა ჰყვეს და კაცი ამას იტყოდეს. თუ კიდე
Line of ed.: 2     "მიყიდიაო", ულამი გაართვას და მომყიდველი თქვას, ცხენისა
Line of ed.: 3     მეტსა არას ემართლების და ინჯუ მას, მეკობრესა, სთხოვოს, და
Line of ed.: 4     რაცა მიცემული ფასი მოწმედ დაიფიცოს, იგი ცხენის პატრონმან
Line of ed.: 5     მისცეს.

Line of ed.: 6        და თუ ულამი ვერ თქუას მართალი და არა შორს მყოფი,
Line of ed.: 7     მეკობრე იგი არის და მან ზღოს.

Line of ed.: 8        თუ არა მისი იყოს ცხენი და გარდამისნებით დაესარჩლოს,
Line of ed.: 9     და მართალი გამოჩნდეს, მერმე მეკობრე იგი იქნების და მან დაუ\ურვოს,
Line of ed.: 10     რაგვარაცა მეკობრესა მართებს.


Chapter: 2  
Line of ed.: 11   [დამხუთავი კაცისა ასრე იქნას]


Paragraph: 67.  
Line of ed.: 12        67. თუ კაცსა კაცისა საქმითა წაეღოს ვისგან რამე და
Line of ed.: 13     წაუჴდეს ანუ სოფელსა უწყინოს ვინ, თათარმან ანუ ქართველ\მან,
Line of ed.: 14     __ წაყვეს მას წამღებსა, დამხუთავსა კაცსა და მან გასცეს პა\სუხი
Line of ed.: 15     და მოაცემინოს დაუკლებლად ჴელთა.

Line of ed.: 16        ანუ კიდე არა წაყვეს ანუ მოაცემინოს და რამე აკლდეს, მან
Line of ed.: 17     კაცმან უზღოს დაუკლებლად, რაცა მთვრობისათვის არა გაუშვას,
Line of ed.: 18     - იგი, რაცა საქონლისა პატრონმან დაიფიცოს, რომე
Line of ed.: 19     წაჴ[დო]/მოდეს.

Line of ed.: 20        [671]. და თუ ქვეყანა ანუ თემი და სხვა რჯული, გინა მე\ზობელი
Line of ed.: 21     დაუნდობელი იყოს, დაუნდობელმან Manuscript page: 266r  დაუნდობელს
Page of ed.: 452   Line of ed.: 1     მტერობასა შიგან უყოს და მერმე მის მტერობისათვის მათ სხვისა
Line of ed.: 2     უფრო გინა მას არა აწყინონ, და სხვასა აწყინონ, მას პირველსა
Line of ed.: 3     მაწყინარსა არას სამდურავს ემართლების, ამად რომე მტერო\ბასა
Line of ed.: 4     ზედან დაუნდობელნი ყოფილან.


Chapter: 3  
Line of ed.: 5   [ბატონთა და ყმათათვის]


Paragraph: 68.  
Line of ed.: 6        68. გლეხი თუ გლეხსა თავსმდებად დაუდგეს ერთისა ჴა\რისა
Line of ed.: 7     ანუ მისის ფასისა უფროსითა, საპატიოს კაცისა იყოს, მისსა
Line of ed.: 8     ჴელისა უფალსა ჩაართვევინოს ჴელი; და თუ ქვეყნის დიდებულისა
Line of ed.: 9     და ანუ აზნაურისა იყოს, მას ჩაართვევინოს. და ესეთი, რაზომცა
Line of ed.: 10     დაუდგეს, უზღოს.

Line of ed.: 11        და თუ ჴელი არა ერთოს, გლეხი ამას უფროსითა ვერ და\უდგების,
Line of ed.: 12     ამად რომე არა ღირსა. და მისმან პატრონმან ავად გაჴა\დოს
Line of ed.: 13     იგი გლეხი.

Paragraph: 69.  
Line of ed.: 14        69. თუ დიდებული გინა აზნაური დაუდგეს თავმდებად, ანუ
Line of ed.: 15     [მოგუაროს], რასაცა ზედა უდგეს, [და ანუ] უზღოს, სათავდებო
Line of ed.: 16     რაცა ეწეროს.

Paragraph: 70.  
Line of ed.: 17        70. თუ გლეხსა სხვის-შვილი წაუვიდეს, რაცა შეუტანია, იგი,
Line of ed.: 18     და რაცა მოუგია, იგიცა, ორივე გაყვეს, სწორის სწორამდინ უმსა\ხურებია,
Line of ed.: 19     __ და თუ ძალი დიდი რა არა მოსტაცოს. თუ რა სამიწო
Line of ed.: 20     ნასყიდი შეექნას, ნუცა მას გაატანს.

Paragraph: 71.  
Page of ed.: 453  
Line of ed.: 1        71. თუ გლეხსა წარმავალისა გლეხისათვის გაეწიოს, ანუ
Line of ed.: 2     მოგვაროს შინა იგი გლეხი და ანუ მისმან ბატონმან ჴელთა მის\ცეს
Line of ed.: 3     იგი გლეხი, რომელსაცა გაეწიოს.

Line of ed.: 4        ნუ\\ცა Manuscript page: 266v  გლეხი გლეხსა მკვიდრად ირჩის, და არცა მარ\თებს;
Line of ed.: 5     არცა სყიდვასა იგი ღირსა.

Line of ed.: 6        ოდესცა მან ანუ ნასყიდმან კაცმან იშოვნოს, მისცეს, რაცა
Line of ed.: 7     გამოედოს, ანუ მკვიდრმან ბატონმან მიუბრუნოს, __ აღიღოს და
Line of ed.: 8     კაცი გაუშვას.

Paragraph: 72.  
Line of ed.: 9        72. თუ ვისმე კაცი შეეწყნაროს და თავი დაუწეროს, და მან
Line of ed.: 10     სეფე-ქალსა ზედან სიძობით შეიწყნაროს, ანუ გლეხსა და ანუ გლე\ხისა
Line of ed.: 11     ასულსა, წასვლას არას ემართლების.

Line of ed.: 12        და თუ მისმან მკვიდრმან ბატონმან წაგვაროს, მის კაცისა\გან
Line of ed.: 13     კიდე არც ცოლს ემართლების და არცა შვილსა, __ რაითაცა
Line of ed.: 14     მისრულიყოს იგი კაცი, ეგრევე წაიყვანოს.

Line of ed.: 15        თუ მისითა გულითა არ წავიდეს კაცი და სამართალმან წაიყვა\ნოს,
Line of ed.: 16     ცოლ-ქმართა გაყრა უწესოა და თანა გაყვეს; დიაცისა პატ\რონსა
Line of ed.: 17     ფასი დაუურვოს.

Line of ed.: 18        [721]. და თუ კაცი, კაცისა ყმობასა და ერთგულად და გავლე\ნით
Line of ed.: 19     სამსახურსა შინა ჭირნახულობით და ანუ დაკოდით უჴმარ გა\სრული,
Line of ed.: 20     დაბერებულიყოს, საქმემან რამემან გაიყვანოს, რითაცა
Page of ed.: 454   Line of ed.: 1     შესრულიყოს, იგივე გაყვეს და მისის ჭირნახულისა და მონაგე\ბისა
Line of ed.: 2     მესამედი, ამად რომე საბრალო იქმნების და ძალისაგან
Line of ed.: 3     და/ცლილია.

Line of ed.: 4        და თუ შვილნი ესხნენ, გაყვნენ. მემამულე რაცა არა მოუტა\ნია,
Line of ed.: 5     ნურას გაატანს.

Paragraph: 73.  
Line of ed.: 6        73. თუ თავდაუწერელმან კაცმან შეირთოს ცოლი, არცა
Line of ed.: 7     გლეხსა ზედა ვის შეესიძოს და არცა სეფე-ქალსა, ვისცა იგი
Line of ed.: 8     კაცი მართებს მკვიდრად, მისი Manuscript page: 267r  ცოლი და შვილიცა მას მარ\თებენ.
Line of ed.: 9     და რითაცა შემოსრულა, ეგრეთცა წაიყვანოს და წავიდეს.

Paragraph: 74.  
Line of ed.: 10        74. ვისაცა ერთმანეთისა ყმა ჰყვეს, ანუ მკვიდრი გლეხი, და
Line of ed.: 11     კიდევ სთხოვოს, დაჭირვას არას ემართლების, მსგავსიერითა საქ\მითა
Line of ed.: 12     კიდევ შეეზავოს.

Line of ed.: 13        და თუ არ მისცეს, მას კიდევ წაუვიდეს, და ვითარღა არა
Line of ed.: 14     მოგვაროს, ანუ მოკვდეს, __ სისხლი დაუურვოს.

Paragraph: 75.  
Line of ed.: 15        75. თუ კაცსა მომართებული ყმა წაუვიდეს, უმტერო კაცი
Line of ed.: 16     დაჭირვას არას ემართლების მის ნებადაურთავად.

Paragraph: 76.  
Line of ed.: 17        76. თუ გლეხმან მისისა პატრონის ჴელჩაურთავად გაყიდოს
Line of ed.: 18     რამე ანუ დაწინდოს სამამულო, მართალი არა არის __ ადგილი
Line of ed.: 19     პატრონისა არის. მან კაცმან ფასი ამღებსა სთხოოს.

Paragraph: 77.  
Page of ed.: 455  
Line of ed.: 1        77. ვისაცა ვისი მკვიდრი ყმა ყვეს, ანუ გლეხი კაცი, მისითა
Line of ed.: 2     გულითა წავიდეს მისსა პატრონისასა, რითაცა მოსულიყოს, მითვე
Line of ed.: 3     საქონლით გაუშვას.

Line of ed.: 4        და თუ ცოლნი და შვილნი ესხნენ, გაიტანნეს იგინიცა, და\ჭირვას
Line of ed.: 5     არავინ ემართლების.

Line of ed.: 6        თუ შვილიშვილნიცა წარვიდნენ მკვიდრსა მამულსა ზედა, ნუ\ვინ
Line of ed.: 7     ეცილების.

Line of ed.: 8        და თუ კაცსა არა სწადდეს, არამედ პატრონი სთხოვდეს, თუ
Line of ed.: 9     მიცემა ძებნილიყოს და არა ეთხოვნოს, არცა ესარჩლოს, თხოვნას
Line of ed.: 10     აღარას ემართლების, და არცა Manuscript page: 267v  ბჭობასა, შვიდსა წელი\წადსა
Line of ed.: 11     უკანით.

Line of ed.: 12        და თუ შორს მათგან გარეთ ყოფილიყოს და მიწდომა ძნელი
Line of ed.: 13     გვარი ყოფილიყოს ანუ არა სცოდნოდეს, პირველადვე დაწესე\ბული
Line of ed.: 14     ოცდაათი წელი არის შეკვეთილი.

Line of ed.: 15        და თუ არა უთხოვია, ახლოს __ ახლოთა ეჯითა და შორს
Line of ed.: 16     შორითა ეჯითა, ანასდათ მონდომისათვის არას ემართლების.

Paragraph: 78.  
Line of ed.: 17        78. თუ დიდებულსა, გინა აზნაურსა, გინა მსახურსა და ვი\საცა
Line of ed.: 18     მომართებული ყმა ყვეს და კიდე წაუვიდეს, თუ რა ვის მან
Line of ed.: 19     წაუღოს, ანუ მისსა პატრონსა, ანუ ამხანაგსა, ანუ მეზობელსა,
Line of ed.: 20     ამათთვისაცა უზღოს მან, ვის ჰყოლია, დაუკლებლად, რაცა
Line of ed.: 21     წა/ეღოს.

Page of ed.: 456  
Line of ed.: 1        და თუ მკვიდრი წაუვიდეს და მან ვისმე რამე წაუღოს, თუ
Line of ed.: 2     რა მისი დედა-წული შინა დარჩეს და ქონდეს რამ, მან უზღოს.

Line of ed.: 3        და თუ არა დარჩეს რა, მისსა პატრონსა არა რას ემართლე\ბის,
Line of ed.: 4     ამად რომე მკვიდრისა კაცისა უზიაროა.

Line of ed.: 5        მკვიდრი ასეთი იქნების, მამამისი მის კაცისა ყმა ყოფილიყოს და შვილი
Line of ed.: 6     მისა ქვეშე მისცემოდეს.


Chapter: 4  
Line of ed.: 7   [ქირავნობისა ასრე იქნას]


Paragraph: 79.  
Line of ed.: 8        79. თუ კაცმან კაცი დაიქირავოს რა გინდა რა საქმისათვის,
Line of ed.: 9     მისითა გულითა ექირაოს და მას შიგან მოკვდეს, არავინ რას
Line of ed.: 10     ემართლების ქირისაგან მეტსა.

Line of ed.: 11        ამავე წესითა საჴედრისა იყოს: და თუ ანუ ბორჯალს გარ\დაჴდეს,
Line of ed.: 12     ანუ უშორე წაიყვანოს, ანუ შეკვეთილისაგან კიდე მეტი
Line of ed.: 13     აკი\\დოს, Manuscript page: 268r  თუ მოკვდეს, უზღოს.


Chapter: 5  
Line of ed.: 14   [მიმავალი კაცის დახუთვისათვის]


Paragraph: 80.  
Line of ed.: 15        80. თუ კაცისასა მიმავალი ანუ ვისგანმე გაგზავნილი კაცი
Line of ed.: 16     დაიხუთოს კაცმან, უმტერო კაცი, __ კაცსა არას ემმართლების.

Line of ed.: 17        და რაცა წყენა და ნაცვალი მისი, და საკლისი მოიგონოს, ყვე\ლას
Line of ed.: 18     ემართლების; და მის კაცის წანაღებისა დაურვებას ემართ\ლების
Line of ed.: 19     დაუკლებლად.


Chapter: 6  
Line of ed.: 20   [ქვრივის ასრე იქნას]


Paragraph: 81.  
Line of ed.: 21        81. დიაცსა თუ ღმერთი შერისხდეს, დაქვრივდეს და შვილი
Line of ed.: 22     არა ედგას, მისი ზითევი თანა გაყვეს დაუკლებლად.

Line of ed.: 23        და თუ დიაცი მოკვდეს, [ზითევი] მისა სამშობლოსა მართებს,
Line of ed.: 24     აგრევე დაუკლებლად.

Page of ed.: 457  
Line of ed.: 1        შვილოსანი დაქვრივდეს, აბჯარი შვილთა მართებს, სასა\ქონლო
Line of ed.: 2     __ დიაცსა, სადა გინდა იყოს, ანუ ქმარი შეირთოს, ანუ
Line of ed.: 3     თავისწინა სადმე იყოს.

Line of ed.: 4        სამამულეცა ასრე, რომე ნუცა რას გაუყიდის, ნუცა რას
Line of ed.: 5     გა/უცემს.

Line of ed.: 6        ესე ეგების, რომე მონასტერთა შიგა შესწიროს, და მას
Line of ed.: 7     შვილნი ნუ ეცილებიან.

Paragraph: 82.  
Line of ed.: 8        82. გლეხთა ესე ქნან: ყოფილაცა, რომე, თუ დიაცი უშვილო
Line of ed.: 9     მოკვდეს, ზითევი ნახევარი სულისა საურავად გაუშვან და ნახე\ვარიღა
Line of ed.: 10     სამშობლოს მართებს.

Line of ed.: 11        და თუ ქალი დარჩეს, მას მართებს, აქვნდეს, __ ვინცა გაზარ\დოს
Line of ed.: 12     და გაათხოოს, მას მართებს და აქვნდეს, და მას გაატანოს.

Line of ed.: 13        და თუ ვაჟიცა დარჩეს, აბჯარი ვაჟსა, და საქონელი
Line of ed.: 14     ქალ/სავე.


Chapter: 7  
Line of ed.: 15   [ვალის საქმე ასრე იქნას]


Paragraph: 83.  
Line of ed.: 16        83. თუ კაცსა კაცისა თეთრი მართებდეს სავახშედ, ანუ მა\მულსა
Line of ed.: 17     შიგა დგეს საწინდრად: და სამს წელიწადს უკანით ოცისა
Line of ed.: 18     თა\\ვსა Manuscript page: 268v  თვითო თეთრი დააკლდეს; რაჟამცა მემამულე გარდა\იჴდიდეს
Line of ed.: 19     და ვითაცაღა ეჭმევინოს, და შუათაღა დაჰხედნეს, __ და
Line of ed.: 20     აგრე დააკლონ.

Line of ed.: 21        თუ მემამულე გარდახვეწილ იყოს და ვერღარა ეჭამოს, მო\სვლამდის
Line of ed.: 22     არას ემართლების, ამად რომე მას, გლახ, ღარიბობასა
Page of ed.: 458   Line of ed.: 1     უვლია, უმამულოსა, საბრალოდ. ორთავე უჯობთ: მიმცემელსა
Line of ed.: 2     აუსუბუქდების, გამომღებელსა ანგარებად არა შეერაცხების წი\ნაშე
Line of ed.: 3     ღმრთისა.

Line of ed.: 4        და კაცთა ვალსა, და გინდა გარდაეკიდოს კაცი კაცსა,
Line of ed.: 5     ყოვლგნით სთხოვს.


Chapter: 8  
Line of ed.: 6   [საპატრონყმო საცილობელისა ასრე იქნას]


Paragraph: 84.  
Line of ed.: 7        84. პატრონს ყმათა შუა თუ რა საბატონყმო სამდურავი და
Line of ed.: 8     საცილობელი შემოვიდეს, მართლითა და უთნევარითა შუათა
Line of ed.: 9     ბრჭობით მოეწყვნენ, მოეზავნენ. არა საკვირველია, ამად რომე
Line of ed.: 10     ცათა და ქვეყანისა შემოქმედსაცა და ეზომ უნდოსა ადამიანსა შუა
Line of ed.: 11     დასხმულნი მოძღვარნი და მეცნიერნი კაცნი შეაზავებენ.

Line of ed.: 12        და არს გაჩენილი დიდთა და მცირეთა შუა ბჭობა და მოწყა\ლებისა
Line of ed.: 13     თხოვნა.


Chapter: 9  
Line of ed.: 14   [ქრთამად მიცემისა ასრე იქნას]


Paragraph: 85.  
Line of ed.: 15        85. თუ კაცს კაცისადა ან პატრონისა კარგად ყოლისა და
Line of ed.: 16     საურავისათვის ქრთამად მიეცეს რამე, გინა სამამულო და გინა
Line of ed.: 17     სასაქონლო, და მას კიდე რომელმან გამოუაროს იგი მისაცემელი,
Line of ed.: 18     თხოვასა და წაღებასა არას ემართლების.

Line of ed.: 19        ფიცი უღონიოდ წესია ამისი, რომე მისსა Manuscript page: 269r  საქრთა\მოსა
Line of ed.: 20     შოებისათვის პატრონი კიდეცა მასვე არა შეებეზღოს.

Line of ed.: 21        და თუ ვერ ფიცოს, განაღამცა ჴელთა მისცეს და კიდეცა
Line of ed.: 22     ემდუროდეს მართლაღა.


Chapter: 10  
Page of ed.: 459  
Line of ed.: 1   [ნაპარევის დაწამებისა ასრე იქნას]


Paragraph: 86.  
Line of ed.: 2        86. თუ კაცმან ნაპარევი რამე დასწამოს კაცსა, დასტური
Line of ed.: 3     არა იცოდეს, ავსა და უწესოს იქს და ნუ სურის.

Line of ed.: 4        მაგრა თავის სამართლებლად თუ შეფიცოს, არა საკვირვე\ლია
Line of ed.: 5     და თავი იმართლოს.

Line of ed.: 6        მაგრა თუ არც ფიცი დაუჯეროს და არცა მოწამესა უყუ\როს,
Line of ed.: 7     გასაჯოს და წამოუღოს, და უბანთა ზედა გააქიქოს, და
Line of ed.: 8     მერმე სხვაგან გამოჩნდეს იგი წარჴდომილი, მას კაცსა იგი წაღე\ბული
Line of ed.: 9     მისცეს, და რაცა დაეწამოს, ეგზომი ერთი სხვა თავისი
Line of ed.: 10     მისცეს, ამად რომე უდასტუროდ დასწამა და უბრალო გააწბილა.


Chapter: 11  
Line of ed.: 11   [ამანათის შევედრებისა ასრე იქნას]


Paragraph: 87.  
Line of ed.: 12        87. თუ კაცმან კაცსა ამანათი შევედროს, რა გინდა რა
Line of ed.: 13     ფერი, და მისმან მოსაქმემან კაცმან კიდე წაუღოს, საქონლისა
Line of ed.: 14     პატრონი წამღებს არა ემართლების თხოვას, მას სთხოვოს, ვისდა
Line of ed.: 15     შეუვედრებია, __ ანუ მისგან უშოვნოს, ანუ უზღოს დაუკლებლად.

Paragraph: 88.  
Line of ed.: 16        88. თუ კაცმან კაცს რა გინდა რა ამანათი შევედროს, და\ჭირებისა
Line of ed.: 17     ჟამსა სთხოოს. განაღამცა მისცეთ, სამდურავისათვის
Line of ed.: 18     დაჭირვას, დახუთვას არას ემართლების.

Line of ed.: 19        თუ დაუჭიროს, როსცა სასამართლოდ Manuscript page: 269v  შეიყარნენ,
Line of ed.: 20     ერთისთავის ორი დაუურვოს, ამად რომე დაპირების ჟამსა მისი
Line of ed.: 21     საქონელი აღარად მოჴმარებია და ზიანი სცემია.


Chapter: 12  
Page of ed.: 460  
Line of ed.: 1   [პაემნით გაყიდვისა ასრე იქნას]


Paragraph: 89.  
Line of ed.: 2        89. თუ კაცმან კაცსა პაემანითა საჴედარი რამე მიყიდოს, პა\ემანსა
Line of ed.: 3     შიგნით ზნე რამე გამოაჩნდეს, მოშლას ემართლების უცი\ლებლად,
Line of ed.: 4     უსამშლელოდ.

Line of ed.: 5        თუ გარეთ მოეშალოს, ათის თავი მისია, სამშლელოდ მისცეს.

Line of ed.: 6        თუ დიდსა ხანსა ყოლოდეს, ეჴედნოს და ავად გაეჴადოს
Line of ed.: 7     კაცთა შეტყვებითა იგიცა კიდე შეუზღოს. და თუ უსულო სასა\ქონლო
Line of ed.: 8     რამე მისცეს, [მისიცა] ასე იქნას.

Line of ed.: 9        ეს ბჭობა, პაემანსა გარეთ ერთი პაემნის ოდენი გამოსრუ\ლიყოს,
Line of ed.: 10     მანამდი მოიჴმარების, მას გარეთ ნუღარ მიერჩის.


Chapter: 13  
Line of ed.: 11   [ბჭისაგან ქრთამის აღებისათვის]


Paragraph: 90.  
Line of ed.: 12        90. ესე სიტყვა წმიდათა მამათა არს, თუ სიხარბე ბუნებით
Line of ed.: 13     მხედველობისა კაპი არისო, და ყოველი ავი ღვთისა და კაცთა
Line of ed.: 14     განმარისხებელი საქმე მას ზედა ჩამოკიდებული არისო.

Line of ed.: 15        სიხარბით სარჩელსა ნუ დაუმტკიცებს ბჭე კაცსა.

Line of ed.: 16        და თუ ბჭისაგან ქრთამისა აღება გამოჩნდეს, იგი ნაბჭობი
Line of ed.: 17     ტყუილი იყოს, და მას ბჭესა სიავსა ჴელნი დაესხნენ. და ოდესცა
Line of ed.: 18     გამოჩნდეს, იგი კაცნი ახლად გაიბჭვნენ.


Chapter: 14  
Line of ed.: 19   [ომში დარჩენილი კაცის ცილებისათვის]


Paragraph: 91.  
Line of ed.: 20        91. თუ ომსა შიგან ჴელთა დარჩენილსა კაცსა და მისსა აბ\ჯარსა
Line of ed.: 21     ზედა იცილებოდენ, რასაცა აბჯარსა ზედა რომლისა ნაკ\რავი
Page of ed.: 461   Line of ed.: 1     აჩნდეს, და ანუ ცხენსა, მას მართებს. ასრე რომე იგი და\რჩომილი
Line of ed.: 2     კაციცა Manuscript page: 270r  გაიკითხონ ფიცითა; მანცა როგორცა
Line of ed.: 3     უმოწმოს, სხვა იყოს, __ მეორესა კაცსა მართებს უცილოდ.


Chapter: 15  
Line of ed.: 4   [დაკარგულისა პოვნისათვის]


Paragraph: 92.  
Line of ed.: 5        92. თუ კაცმან კაცსა დაკარგული რამე უპოვნოს, პირუტყვი
Line of ed.: 6     იყოს თუ საქონელი, რაჟამს სორახი ესმას, გამოუჩინოს და ჴელთა
Line of ed.: 7     მისცეს. და მსგავსიერი საპოვნელა მისცეს და დასჯერდეს.

Line of ed.: 8        და თუ მაშინ არ გამოუჩინოს, დამალოს და უკანისღა გამო\ჩნდეს,
Line of ed.: 9     საპოვნელო რამე აღარა მართებს, __ ამად რომე მპარაობისა
Line of ed.: 10     რამე მაგიერი საქმე იქნების, __ ჴელთა მისცეს.

Line of ed.: 11        თუ პირუტყვი იყოს, დაემჭლოს და გაეცუდოს, და თუ სა\საქონლო
Line of ed.: 12     იყოს, გაეცვითოს და გაექირაოს, __ კაცთა დახედვითა
Line of ed.: 13     იგიცა უზღოს უსიტყოდ.

Line of ed.: 14        და თუ ლაშქართა შიგა გარდაეკიდოს, საპოვნელო არა
Line of ed.: 15     მარ/თებს.

Line of ed.: 16        ეს კარგად მონახონ, მთხრობელი, მპოვნელი; მეკობრე ერთად
Line of ed.: 17     არ იყოს, ანუ მან დამკარგავმან მრუდი არა დასწამოს რა.


Chapter: 16  
Line of ed.: 18   [ვალის საქმე ასრე იქნას]


Paragraph: 93.  
Line of ed.: 19        93. თუ კაცმან კაცისაგან პური ივალოს და დაჭირებისათვის
Line of ed.: 20     დიდი სარგებელი შეუკვეთოს მიმცემელმან, ნუ იყოფინ, ორისათ\ვის
Line of ed.: 21     სამი კმაა.

Page of ed.: 462  
Line of ed.: 1        თუ არა, ოდესცაღა საბჭოდ შეიყარნენ, ამის მეტი აეღოს,
Line of ed.: 2     გარე შეუქციოს, __ რა [გინდ] ნიშანი ქონდეს, არად მოეჴმაროს, ამად
Line of ed.: 3     რომ ანგარება თავად ცოდვად წერეს სჯულის მოძღვვართა კაცთა
Line of ed.: 4     წმინდათა.

Paragraph: 94.  
Line of ed.: 5        94. თუ კაცმან [კაცსა] თეთრი ავალოს სასარგებლოდ. ათა\სისათვის
Line of ed.: 6     ათას ორასს Manuscript page: 270v  დასჯერდეს წელიწადსა შიგა. და
Line of ed.: 7     ამავე ანგარიშითა უმცროს-უფროსი იყოს.

Line of ed.: 8        ნუცა ვახშის ვახში იჴსენების, თავი მასვე ოდენ იმატებდეს,
Line of ed.: 9     რა გინდა ხანი დაეყოს.

Line of ed.: 10        აგრევე დიდსა მიწასა ცოტათა საქონლითა ნუ დაიწინდავს,
Line of ed.: 11     თვარა იგი ვახშის სიდიდე იქნების და განმარისხებელი ღმრთისა.

Paragraph: 95.  
Line of ed.: 12        95. თუ კაცს თეთრი წიგნითა ანუ ვერცხლი აწონით ევა\ლოს,
Line of ed.: 13     იგი დაპირება თუ არა, ოდესღა გარდაიჴადოს, მის დღის
Line of ed.: 14     შარვანისა თეთრისა მიზეზი ნუ იკადრების. თუ ვახში ეჭმევინოს,
Line of ed.: 15     ასრე იქნას.

Line of ed.: 16        თუ უვახშოთ ქონებოდეს, როგორიცა მიეცეს, აგეთივე
Line of ed.: 17     და/უურვოს.

Line of ed.: 18        [951]. არის რამე ასეთი თემი და ქვეყანა, რომე, სამამულოსა
Line of ed.: 19     რასაცა გაყიდიან და დააფასებენ, ნახევარსა ფასსა ჩამოუშვებენ,
Line of ed.: 20     ამად რომე პატრონისა საზღავსა ზედა შეაგდებენ, მართალი არის.
Line of ed.: 21     და ვინც იქს ასრე, უპრიანეა __ სამოყალნო მამულიცა არ დაშავ\დების
Line of ed.: 22     და ქვეყანაცა არა ამოსწყდების.


Chapter: 17  
Page of ed.: 463  
Line of ed.: 1   [ვაჭრის სისხლისა და გერშისათვის]


Paragraph: 96.  
Line of ed.: 2        96. თუ ვაჭარი მოკლას ვაჭარმან, თუ სხვამან ვინგინდამ,
Line of ed.: 3     საპატიოსა ვაჭრისა თორმეტი ათასი თეთრი იყოს, ასეთისა, რომე
Line of ed.: 4     პატრონთა კარგად ყვეს საპატიოთ და საქმის მქნელად.

Line of ed.: 5        და მას ქვეშეთისა, რომე გზით მოვიდეს, და პატრონთა ნახ\ვისა
Line of ed.: 6     და ძღვნისა მიღებასა ღირს იყოს, მისი ექვსი ათასი თეთრი
Line of ed.: 7     იყოს. და თეთრი, ვითაცა ზემო სწერია.

Paragraph: 97.  
Line of ed.: 8        97. თუ ვაჭარი კაცი, გზას მიმავალსა ან მომავალსა, საქონლის
Line of ed.: 9     ნდომისათვის Manuscript page: 271r  კაცი დახვდეს და გაძარცოს, და სასამართ\ლოდ
Line of ed.: 10     შევიდნენ, რაცა მის დღის წანაღები ვაჭარმან დაიფიცოს,
Line of ed.: 11     ორად შეკეცოს და მან კაცმან ეგრე უზღოს. და თუ დაკოდითა
Line of ed.: 12     საგერშო აჩნდეს და უპატიობა, როგორც ზემოთ სწერია, მითვე
Line of ed.: 13     წესითა დააურვოს.


Chapter: 18  
Line of ed.: 14   [სისხლმცირე კაცისათვის]


Paragraph: 98.  
Line of ed.: 15        98. თუ დარბაზის კაცსა სისხლმცირე კაცი ყვეს და წავი\დეს,
Line of ed.: 16     მისარჩვლასა და გაუშვებლობასა არა ემართლების. რაცა
Line of ed.: 17     შეუტანია, იგი, და რაცა მოუგია, მისი ნახევარი გაყვეს, სამამუ\ლოსა
Line of ed.: 18     აქაით.




Chapter: Bagr.  
Page of ed.: 464  
Line of ed.: 1   [ბაგრატ კურაპალატის სამართალი]


Line of ed.: 2        სახელითა ღმრთისაჲთა დაიწყების საღმრთოჲსა გაჩენილი და გასაჩე\ნელი,
Line of ed.: 3     პირველად დავითიან ბაგრატ კურაპალატისა და აღმაშენებელთა მე\ფეთ-მეფეთა
Line of ed.: 4     ბძანებითა და მერმე ებისკოპოზთა, დიდებულთა და აზნაურთა
Line of ed.: 5     და ჭკუიანთა კაცთა მეფეთა წინაშე ერთბამად გაჩენილი განგებითა
Line of ed.: 6     ღმრთი/საჲთა.

Paragraph: 99.  
Line of ed.: 7        99. ვინცა საბჭოდ სჯდებოდეთ და მართსა საჩივარსა მართ\ლად
Line of ed.: 8     მოიჴსენებდეთ, თქუენთა გულთა შიგან ღმრთის შიში უნდა
Line of ed.: 9     დაიჭიროთ და არავის სთნიოთ, არა მამასა და დედასა, არა პატ\რონსა,
Line of ed.: 10     არა ძმათა და მეყჳსთა, არას ქრთამის ქადებისათჳს, არა!

Line of ed.: 11        არამედ მართალი სამართალი უნდა გააჩინოთ!

Paragraph: 100.  
Manuscript page: 271v 
Line of ed.: 12        100. ვინცა მოძღუარი იყოს, ანუ მეფეთა წინაშე
Line of ed.: 13     ზრდილი და ნამყოფი კაცი იყოს, ანუ კარგი დიდ-ვაჭარი, ანუ
Line of ed.: 14     კარგი სოფლისა მამასახლისი იყოს, აგეთი კაცი დასვი ბჭედ,
Line of ed.: 15     ჭკუიანი იქნების და კარგად ეცოდინების ბჭობაჲ. და უსამართლოს
Line of ed.: 16     არას იტყჳს.

Paragraph: 101.  
Line of ed.: 17        101. თუ ებისკოპოზმან მეფესა შესცოდოს, მეფისაგან ჴელად
Line of ed.: 18     შეპყრობაჲ არა ეგების, ამად რომე მისდა მუქაფად სასჯელისა
Line of ed.: 19     დამამტკიცებელი არს.

Line of ed.: 20        შეხუეწაჲ, შეკაზმაჲ მართებს ებისკოპოზსა მეფისაჲ.

Paragraph: 102.  
Line of ed.: 21        102. თუ მეფე ებისკოპოზსა გაუწყრეს, გინა უსამართლოდ,
Line of ed.: 22     გინა სამართლითა, ჴელთა შეპყრობაჲ არცა მაშინ მოჴდების,
Line of ed.: 23     ამისთჳს რომე მეორე მეფე ებისკოპოზი არს და ქრისტიანეთა
Line of ed.: 24     სჯულისა დამამტკიცებელი.

Line of ed.: 25        და რაჲცა მეფესა სჯულისა საქმე აქუს, აგრე შეიწყნარენ.

Paragraph: 103.  
Page of ed.: 465  
Line of ed.: 1        103. თუ მოძღუარმან ანუ მღდელმან, ანუ მონაზონმან მე\ფესა
Line of ed.: 2     ანუ ებისკოპოზსა შესცოდოს, ანუ სჯულსა, ანუ ეკლესიასა
Line of ed.: 3     შესცოდოს, ჴელთა არავისგან შეიპყრობის.

Line of ed.: 4        გაკითხვაჲ უნდა, და რაჲცა მიზეზი დასწამონ, მას მიზეზსა
Line of ed.: 5     უნდა გამონახვაჲ და გარდაჴდევინებაჲ.

Paragraph: 104.  
Line of ed.: 6        104. ვინცა, ანუ დიდებულმან, ანუ აზნაურმან, ანუ სხუამან
Line of ed.: 7     ვინმე, მონაზონი ანუ მღდელი მძლავრებით ჴელთა შეიპყრას, რა\ჲსაცა
Line of ed.: 8     გუარისა იყოს, მის სისხლსა ხუთი ათასი სხუაჲ ემატოს:

Line of ed.: 9        და თუ გუარიანი იყოს ანუ ჴელის Manuscript page: 272r  მქონებელი, მისსა
Line of ed.: 10     სისხლსა ნახევარი სისხლი ემატოს.

Paragraph: 105.  
Line of ed.: 11        105. თუ კაცმან ხუცისა ცოლი მოაყივნოს, გინა უზესთა\ესმან,
Line of ed.: 12     გინა უქუემოესმან. მისსა სისხლსა სამოცი ათასი თეთრი
Line of ed.: 13     სხუაჲ ემატოს.

Paragraph: 106.  
Line of ed.: 14        106. თუ ებისკოპოზსა დიდებულმან აგინოს, ორმოცი ათასი
Line of ed.: 15     თეთრი დაუურვოს და დიდად შეეხუეწის.

Paragraph: 107.  
Line of ed.: 16        107. თუ [ებისკოპოზსა] აზნაურმან აგინოს, დიდითა შეხუ\ეწითა
Line of ed.: 17     ოცი ათასი თეთრი დაუურვოს.

Paragraph: 108.  
Line of ed.: 18        108. თუ აზნაურმან ანუ დიდებულმან მღდელსა აგინოს, ანუ
Line of ed.: 19     უქუემოესმან, მესამედი სისხლისაჲ დაუურვოს და დიდად
Line of ed.: 20     შეეხუ/ეწოს.

Paragraph: 109.  
Line of ed.: 21        109. თუ კაცმან კაცი გუემოს და ეკლესიაჲ გაუტეხოს, რა\ჲსაცა
Line of ed.: 22     გუარისა იყოს, სრული სისხლი დაუურვოს.

Paragraph: 110.  
Line of ed.: 23        110. თუ ზღუდესა შიგნით ჩაუჴდეს, ნახევარი სისხლი
Line of ed.: 24     და/უურვოს.

Paragraph: 111.  
Line of ed.: 25        111. თუ ზღუდეს გარეთ მოურბიოს, სისხლისა მესამედი და\უურვოს
Line of ed.: 26     და ალაფიცა შეაქციოს.

Paragraph: 112.  
Line of ed.: 27        112. თუ იგი ეკლესიაჲ სანახევრო იყოს, ანუ სამესამედო,
Line of ed.: 28     ანუ სამეოთხედო, ანუ სამრევლო, ანგარიში ქნან და აგრე და\უურვოს,
Line of ed.: 29     რაჲცა წილი ედვას.

Line of ed.: 30        ვისითაცა მიზეზითა დამართებოდეს, საპირო მან დაუურვოს.
Line of ed.: 31     და იმა ეკლესიისა მოზიარენი გვერცა უდგენდა რომე მათცა არა
Line of ed.: 32     გამოყონ, არა ემართლებიან.
Page of ed.: 466  

Paragraph: 113.  
Manuscript page: 272v 
Line of ed.: 1        113. თუ ეკლესიაჲ მეკობრეთა გატეხონ პატრონისა
Line of ed.: 2     უკითხავად და ესე დასწამონ, შენ იცოდიო, პატრონმან მის
Line of ed.: 3     მეკობრისამან უცოდნელობა ფიცოს ოცდაოთხისა კაცითა და და\ეჯერების.
Line of ed.: 4     მეკობრე ჴელთა მისცეს, რაჲ გინდა უყონ, ნუ დაემდუ\რების.
Line of ed.: 5     ალაფიცა უკლებლად შეაქციონ, გინა მათ გამოიღონ.

Paragraph: 114.  
Line of ed.: 6        114. თუ მტერისა კაცმან გატეხოს პატრონისა უკითხავად,
Line of ed.: 7     მეკობრე ჴელთა მისცეს, რაჲ გინდა უყონ, ნუ ემდურის. მეკობ\რისა
Line of ed.: 8     პატრონმან უცოდნელობა ფიცოს თორმეტითა კაცითა.

Line of ed.: 9        და თუ არ მისცეს მეკობრე, მეკობრემან ხუთი ათასი თეთრი
Line of ed.: 10     ზღოს და ალაფიცა უკლებლივ შეაქციოს.

Paragraph: 115.  
Line of ed.: 11        115. თუ ეკლესიასა დაესხნენ, ხუთი ათასი თეთრი დაუურ\ვონ
Line of ed.: 12     საუპატიოდ.

Paragraph: 116.  
Line of ed.: 13        116. თუ ქური ჯოგი წაასხან შორს, თორმეტი გლეხი და\უურვოს
Line of ed.: 14     მართლისა საჴსრითა __ პატიჟმან და სისხლმან ჰმატა __ და
Line of ed.: 15     ჯოგიცა შეექცეს.

Paragraph: 117.  
Line of ed.: 16        117. თუ კაცი კაცმან ღალატით მოკლას, თორმეტი ათასი
Line of ed.: 17     სისხლსა ემატოს.

Paragraph: 118.  
Line of ed.: 18        118. თუ მკუდარი გაძარცოს, თორმეტი ათასი სისხლსა
Line of ed.: 19     ემატოს.

Paragraph: 119.  
Line of ed.: 20        119. თუ ფიცოს, ხუთი ათასი თეთრი მართებს გარდასაჴ\დელი,
Line of ed.: 21     ამად რომე ნამტერები არის.

Paragraph: 120.  
Line of ed.: 22        120. ცილისა წამებისა ასრე არს: თუ მართალსა კაცსა ასმი\ოდეს,
Line of ed.: 23     საყვედური განმრავლდეს, თუ მტერობით შეეყივლოს, მაშინ
Line of ed.: 24     ფიცოს, __ არა Manuscript page: 273  ზედააც. თუ არა ფიცოს, სისხლი ზღოს.

Paragraph: 121.  
Line of ed.: 25        121. სადაცა მაცხოვრისა ხატი ესუენოს სამცველოდ ქუეყა\ნისა,
Line of ed.: 26     საუპატიოდ ოცდაათი გლეხი მართებს, თორმეტი __ ყოვლად
Line of ed.: 27     წმიდისა, თორმეტი __ მთავარანგელოზთა, თორმეტი __ სხუათა წმი\დათა
Line of ed.: 28     მღდელთ-მოძღუართა, მოციქულთა, წმიდის გიორგისა,
Line of ed.: 29     ნათლისმცემელისა და სხუათა წმიდათა.

Paragraph: 122.  
Line of ed.: 30        122. მონაზონთა, ხუცესთა და დიაკონთა ნაძარცჳ ორკეცია
Line of ed.: 31     და მეომართა __ არა ამის მეტი.

Line of ed.: 32        თუ მოკუდების, სისხლი არ დააკლდეს.

Paragraph: 123.  
Page of ed.: 467  
Line of ed.: 1        123. თუ გამოითრიოს და ჴელად გაძარცოს, სისხლის ნახე\ვარი
Line of ed.: 2     უზღოს და ალაფიცა შეაქციოს უნახშიროდ.

Paragraph: 124.  
Line of ed.: 3        124. წაპარვითა თუალისა ცურა, ჴელ-ფერჴისა დაგერშა,
Line of ed.: 4     პირისა დაღი ესე სამი სისხლისა ნახევარი არს.

Paragraph: 125.  
Line of ed.: 5        125. თუ უჩინარსა ადგილსა იყოს, მას გერში მარაოებს.

Paragraph: 126.  
Line of ed.: 6        126. თუ ჴელდაჴელ გარჯილიყოს და სცეს, სისხლისა ნახე\ვარი
Line of ed.: 7     დაუურვოს.

Paragraph: 127.  
Line of ed.: 8        127. თუ უსამართლოდ დიდმან კაცმან თავისსა ამხანაგსა
Line of ed.: 9     მუქარა სთხოოს, ათი ათასი დაუურვოს.

Paragraph: 128.  
Line of ed.: 10        128. თუ უქუემოესმან კაცმან თავისსა ამხანაგსა [მუქარა]
Line of ed.: 11     სთხოოს, ხუთი ათასი დაუურვოს.

Paragraph: 129.  
Line of ed.: 12        129. თუ კაცმან კაცსა უსამართლოდ აგინოს ლაშქარსა ზე\და,
Line of ed.: 13     ოთხი ათასი თეთრი დაუურვოს.

Paragraph: 130.  
Manuscript page: 272v 
Line of ed.: 14        130. თუ დიაცსა აგინოს, თორმეტი გლეხი დაუურ\ვოს
Line of ed.: 15     მარტივითა საჴსრითა.

Line of ed.: 16        მამაკაცისა და დიაცისა საბატიობასა უნდა გამონახვაჲ.

Paragraph: 131.  
Line of ed.: 17        131. თუ უღირსმან, საბატიოს აგინოს, მას უფროსი
Line of ed.: 18     მარ/თებს.

Paragraph: 132.  
Line of ed.: 19        132. თუ უსამართლოდ პატრონსა წინა შეასმინოს, სრული
Line of ed.: 20     სისხლი მართებს, ამად რომე მისით გამოიმეტა.

Paragraph: 133.  
Line of ed.: 21        133. თუ კაცი კაცსა ზედა საღალატოდ წავიდეს, თუ მანვე
Line of ed.: 22     დაშალოს ანუ სხუათა დააშლევინონ, არა ზედა-აც.

Paragraph: 134.  
Line of ed.: 23        134. თუ გამართოს და იგი კაცი ღმერთმან მოარჩინოს, ექუსი
Line of ed.: 24     ათასი თეთრი დაუურვოს სიკუდილისა ცდისათჳს, სამი ათასი შე\ეყრების
Line of ed.: 25     ცოდვისათჳს.

Paragraph: 135.  
Line of ed.: 26        135. თუ კაცმან კაცსა ცოლი წაუღოს, სრული სისხლი.

Paragraph: 136.  
Line of ed.: 27        136. თუ კაცმან მეზობელი გასცეს, ნახევარი წამღებმან ზღოს
Line of ed.: 28     და ნახევარი გამცემელმან დაუურვოს საპატიჟო.

Paragraph: 137.  
Line of ed.: 29        137. თუ კაცმან კაცსა წარმოუღოს ანუ მოჰპაროს, პატრონსა
Line of ed.: 30     მისსა გავლენა მართებს.

Line of ed.: 31        თუ არა შეაქცევინოს და არა გაუვლინოს, მას პირველვე
Line of ed.: 32     სცოდნია, და რაჲცა უარესი მოჰყვების, ყველა ზედა-აც.

Paragraph: 138.  
Page of ed.: 468  
Line of ed.: 1        138. მეკობრისა და ზედა-დამსხმელისა სისხლი არა არს.

Paragraph: 139.  
Line of ed.: 2        139. თუ კაცი კაცსა ცოლსა მისცემს და გუირგუინსა არა
Line of ed.: 3     შეუსკუნის, თორმეტი ათასი თეთრი დაუურვოს და სამსახურიცა
Line of ed.: 4     შეექცეს

Paragraph: 140.  
Manuscript page: 274r 
Line of ed.: 5        140. თუ ცოლი დასნეულდეს, ქმარი ცოლისა გუარსა
Line of ed.: 6     არას ემართლების, მისთჳს რომე მისსა ჴელსა შიგან დამართებია.

Line of ed.: 7        თუ გაეყაროს, შეფიცოს ნაბნითა, რომე სიძულილითა არა გა\ყროდეს,
Line of ed.: 8     და ნახევარი სისხლი დაუურვოს. და დედაკაცი ზითევს
Line of ed.: 9     ნუ ითხოვს, თუ შვილი დარჩეს.

Paragraph: 141.  
Line of ed.: 10        141. თუ ჯოგი წაასხან, რაზომიცა სულისა იყოს, მამაცისა
Line of ed.: 11     თუ დიაცისა, თავის-თავისად გაძარცვილისა საუპატიოდ დაეურ\ვოს
Line of ed.: 12     __ მამაკაცისა __ ორი ათასი, დიაცისა __ სამი ათასი __ და ჯოგი უკ\ლებლად
Line of ed.: 13     შეექცეს.

Line of ed.: 14        და თუ ჴელდაჴელ წაუსხან, ნახევარი სისხლი დაუურვოს

Paragraph: 142.  
Line of ed.: 15        142. თუ კაცმან კაცსა წინა კბილი ჩააგდებინოს, ნახევარი
Line of ed.: 16     სისხლი დაუურვოს.

Paragraph: 143.  
Line of ed.: 17        143. თუ უკანა ჩააგდებინოს, სისხლის მეხუთედი დაუურვოს.

Paragraph: 144.  
Line of ed.: 18        144. თუ კაცსა წუერი მოეკუეცოს ანუ მოეგლიჯოს, ორი
Line of ed.: 19     გერში ზღოს.

Paragraph: 145.  
Line of ed.: 20        145. თუ კაცმან კაცსა შეჰყივლოს ეს კაცი შენსა ცოლსა
Line of ed.: 21     ასრე უზამსო, ანუ ფიცოს, ანუ მართლა გატეხოს, არა ზედა-აც.

Line of ed.: 22        თუ არა, დიაცისა ქმარსა შეუკაზმოს.

Paragraph: 146.  
Line of ed.: 23        146. თუ კაცმან კაცსა გრძნეულება შეჰყივლოს, სისხლის ნა\ხევარი
Line of ed.: 24     დაუურვოს, თუ ვერ გატეხოს.

Paragraph: 147.  
Line of ed.: 25        147. თუ აზნაურმან კაცმან აზნაურსა ნაბჭობი სისხლი და\უჭიროს,
Line of ed.: 26     ათი ათასი თეთრი კიდევ სხუაჲ დაუურვოს.

Paragraph: 148.  
Manuscript page: 274v 
Line of ed.: 27        148. თუ უსამართლოდ პატრონმან ყმაჲ გაძარცოს,
Line of ed.: 28     თორმეტი გლეხი დაუურვოს.

Paragraph: 149.  
Line of ed.: 29        149. თუ უსამართლოდ პატრონსა ყმაჲ წაუვიდეს, თორმეტი
Line of ed.: 30     გლეხი შეეკაზმოს.

Paragraph: 150.  
Page of ed.: 469  
Line of ed.: 1        150. თუ აზნაურმან აზნაური მოკლას, სამს[ა] წელიწადს[ა]
Line of ed.: 2     მამულისაგან გააყენოს და მამული მკჳდრს[ა] ძმას[ა] აქუნდეს, ნუ
Line of ed.: 3     ამოსწყუეტენ.

Line of ed.: 4        მეოთხესა წელიწადსა შემოუშუან, მამული მისცენ და სისხლი
Line of ed.: 5     ზღოს, ტაძრობილი იყოს, თუ უტაძრო.

Paragraph: 151.  
Line of ed.: 6        151. თუ კაცმან კაცსა თუალნი დასწუნეს, რაჲსაცა გუარისა
Line of ed.: 7     იყოს, მისსა სისხლსა ოცი ათასი სხუაჲ ემატოს, ამისთჳს რომე
Line of ed.: 8     ნიადაგ სასჯელსა და სირცხჳლსა შიგან არს და ერთხელ სიკუდილი
Line of ed.: 9     ჯობს.

Paragraph: 152.  
Line of ed.: 10        152. ესეცა იცოდით, მეფისა და უდიდებულესის კაცისაგან
Line of ed.: 11     [კიდე] თუალთა დაწუას არავინ ღირსა, ისიცა ასრე რომე ანუ
Line of ed.: 12     დიდი სალაროჲ, ანუ ეკლესიაჲ, ანუ ჯოგი, ანუ ღალატი ექნას.

Paragraph: 153.  
Line of ed.: 13        153. თუ აზნაურნი გაიყარნენ და გლეხიანი იყვნენ, უფროსსა
Line of ed.: 14     ძმასა საუხუცესოდ __ ერთი გლეხი; სხუაჲ შუა გაიყონ.

Line of ed.: 15        და მონაგები თავ-თავისი გაჰყვეს; და თუ ერთსა მონაგები
Line of ed.: 16     მეორისა გულისათჳს დავარდნოდეს და ერთისა იყოს, იგიცა შუა
Line of ed.: 17     გაიყონ.

Paragraph: 154.  
Manuscript page: 275r 
Line of ed.: 18        154. თუ დიდებულნი გაიყარნენ, ერთი უკეთესი სო\ფელი
Line of ed.: 19     საუხუცესოდ აიღონ და სხუაჲ შუა გაიყონ.

Line of ed.: 20        და მონაგებიცა ასრე გააჩინონ.

Paragraph: 155.  
Line of ed.: 21        155. თუ გლეხნი გაიყარნენ, უხუცესსა იმასა ანუ თავი
Line of ed.: 22     სახლი, ანუ ერთი ვენაჴი, ანუ უფროსნი ჭურნი __ საუხუცესოდ;
Line of ed.: 23     სხუაჲ შუა გაიყონ.

Paragraph: 156.  
Line of ed.: 24        156. თუ მამა-შვილნი გაიყარნენ, შვილი მამულისა გაყოფასა
Line of ed.: 25     არა ემართლების, ამისთჳს რომე, რა მამაჲ მოკუდების, მამულსა
Line of ed.: 26     შვილსა არავინ ეცილების.

Line of ed.: 27        მან სხუაჲ მოიგოს მამის სიკუდილამდის.

Paragraph: 157.  
Line of ed.: 28        157. სიძისა შვილებულისა ასრე იცოდით: თუ წიგნითა შე\სრულ
Line of ed.: 29     იყვნენ, მამული დაეწეროს, რა გაიყვნენ, საუხუცესო __ მამუ\ლისა
Line of ed.: 30     პატრონსა; სხუაჲ შუა გაუყავით.

Line of ed.: 31        და შეტანილი და დახუედრებული თავ-თავისი გაიტანონ.

Paragraph: 158.  
Line of ed.: 32        158. თუ უწიგნოდ შესრულ იყვნენ, შეტანილი და ჭირნა\ხული
Line of ed.: 33     გაჰყვეს და შესმულ-შეჭმული არა იჴსენოს.

Paragraph: 159.  
Page of ed.: 470  
Line of ed.: 1        159. საპირო და სანახშირო წინა გასაძღუანებელი არს:
Line of ed.: 2     სრულისა სისხლისა __ ოცი ათასი, ნახევარისა სისხლისა __ ათი
Line of ed.: 3     ათასი, ჴელთა შეპყრობისა __ ხუთი ათასი.

Line of ed.: 4        გასინჯეთ უნდა, რაჲცა ვის რა სასისხლო სჭირდეს.

Paragraph: 160.  
Line of ed.: 5        160. საპირო და მის-მისთა წესითა წინა გაუძღუანეთ და აგ\რე
Line of ed.: 6     გაიბრჭვნენ.

Line of ed.: 7        დიდისა დიდი გააჩინეთ, და ცოტაჲსა __ ცოტა. ესე გლეხისა
Line of ed.: 8     სისხ\\ლისა, Manuscript page: 275v  დიდებულთა და აზნაურთა საპირო იქმნების: ოცდა\ათი
Line of ed.: 9     ათასი, ჩჳდმეტი ათასი __ თორმეტი ათასი, შჳდი ათასი რო\გორცა
Line of ed.: 10     ვის მართებს, აგრე გააჩინეო.



Chapter: Can.  
Page of ed.: 471  
Line of ed.: 1   [კანონიკური სამართალი]


Paragraph: 161.  
Line of ed.: 2        161. რომელმანცა, ვინცა გინდა, დიდმან ანუ მცირემან კაც\მან,
Line of ed.: 3     ღალატით ძმაჲ მოკლას და ანუ ღალატით სხუაჲ კაცი, კრულ
Line of ed.: 4     და წყეულ, შეჩუენებულ იყავნ დაუსაბამოჲსა ღმრთისა პირითა.

Line of ed.: 5        და ვითარისაცა გუარისა იყოს კაცი იგი, ორკეცი სისხლი
Line of ed.: 6     და/უურვოს.

Line of ed.: 7        და ვინცა უშუელოს და შეიწყნაროს, კრულ და წყეულ, შე\ჩუენებულ
Line of ed.: 8     იყავნ.

Paragraph: 162.  
Line of ed.: 9        162. ვინცა ქრისტიანემან კაცმან ძმას თუალნი დასწუნეს
Line of ed.: 10     ცხადად ანუ ღალატად, ანუ მოჰკუეთოს რაჲმე ასოთაგანი, სისხლი
Line of ed.: 11     სრული და სანახშირო დაუურვოს.

Line of ed.: 12        კრულ და წყეულ შეჩუენებულ იყავნ და ცუდშცა არს მოსა\ჴსენებელი
Line of ed.: 13     სიცოცხლე და სიკუდილი მისი.

Paragraph: 163.  
Line of ed.: 14        163. ბრძოლათა შინა რომელიცა კაცი მოკუდეს, აბჯრისა\გან
Line of ed.: 15     კიდე ტანსაცმელსა და ნიფხავ-პერანგსა ნუ ვინ მოჴდის.

Line of ed.: 16        კრულ, წყეულ და შეჩუენებულ იყავნ ღმრთისა პირითა.

Paragraph: 164.  
Line of ed.: 17        164. ვინცა მეკობრე, მეჯურმუცე (?) და მპარავი კაცი მოკ\ლას,
Line of ed.: 18     ცხადად გამოჩნდეს, რომე უსამართლო ყოფილიყოს, __ ვინცა
Line of ed.: 19     მისმან ნათესავმან და საშუალთა მისი სისხლი იკითხონ, კრულ და
Line of ed.: 20     შეჩუენებულ და წყეულ იყავნ.

Paragraph: 165.  
Line of ed.: 21        165. რომელმან კაცმან ვის გინდა მისი გუირგუინნაკურთხი\ცოლი
Line of ed.: 22     წაუღოს Manuscript page: 276r  და მოსტაცოს, სრული სისხლი დაუურვოს, რაჲ\საცა
Line of ed.: 23     გუარისა იყოს.

Line of ed.: 24        კრულ და წყეულ და შეჩუენებულ [იყავნ] პირითა ღმრთისაჲთა.

Line of ed.: 25        და კანონსამცა ქუეშე იქმნების წმიდათა მოციქულთასა.

Paragraph: 166.  
Line of ed.: 26        166. რომელმანცა, ვინ გინდა გუარმან კაცმან, ხუცესი, მო\ნაზონი
Line of ed.: 27     ანუ დიაკონი მალვით, ღალატით მოკლას, შეიპყრას და
Line of ed.: 28     გაძარცოს, ორი კეცი სისხლი დაუურვოს.

Line of ed.: 29        კრულ და წყეულ და შეჩუენებულ [იყავნ] სული და ჴორცი მისი.

Paragraph: 167.  
Line of ed.: 30        167. რომელმანცა კაცმან რა გინდა რა მოიპაროს და გა\მოჩნდეს,
Line of ed.: 31     ორნივე თუალნი დაეწუნენ და ანუ ჴელ-ფერჴი და
Line of ed.: 32     ეჭრას.

Page of ed.: 472  
Line of ed.: 1        თუ საპატიჟოსა ადგილსა არა მოეპაროს, ვინ იყიდდეს, ვი\თაცა
Line of ed.: 2     დააფასონ, ეგრე მიჰყიდონ, და ნაპარევი დაუკლებლივ მისსა
Line of ed.: 3     პატრონსა მისცეს.

Line of ed.: 4        და კრულ, წყეულ და შეჩუენებულ იყავნ.

Paragraph: 168.  
Line of ed.: 5        168. რომელმანცა კაცმან, დიდმან ანუ მცირემან, რაისა გინ\და
Line of ed.: 6     ნივთიანისა საქმისათჳს და მტერობისათჳს, სისხლისა და ვა\ლისა
Line of ed.: 7     გარდაჴდისათჳს ეკლესიაჲ გატეხოს ანუ ცეცხლი შეუდვას
Line of ed.: 8     და დაწუას, ანუ ცხადად ანუ იდუმალ, კანონსამცა ქუეშე არს წმი\დათა
Line of ed.: 9     მოციქულთასა და წმიდათა კრებათასა.

Line of ed.: 10        კრულ და წყეულ და შეჩვენებულ იყავნ.

Line of ed.: 11        მცირე ესე დასაურვებული განგჳენია, __ რაჲცა ამისა ეკლესიისა
Line of ed.: 12     დასაურვებელი პატიჟი ეწეროს და გაჩენილ იყოს, ორკეცი დაუურ\ვოს, Manuscript page: 276v 
Line of ed.: 13     და ალაფი რაჲცა წაიღოს, უზღოს.

Line of ed.: 14        ამავე კანონსა ქუერშე იყოს კაცი იგი.

Paragraph: 169.  
Line of ed.: 15        169. რომელმანცა კაცმან, გინდა სისხლისა და გულის ტკი\ვილისათჳს,
Line of ed.: 16     ვენაჴი დაჭრას ანუ ხენი ნაყოფიერნი, ანუ ყანაჲ და\თიბოს,
Line of ed.: 17     ცხადად ანუ იდუმალ, კრულ და წყეულ და შეჩუენებულ
Line of ed.: 18     იყავნ კაცი იგი ცათა შინა და ქუეყანასა ზედა.

Line of ed.: 19        [1691]. ვინცა საყდრისა საქონებელთა სენაკთა, აგარათა,
Line of ed.: 20     სახლთა, ბეღელთა, მარანთა და ვის გინდა სხუათა კაცისა მოსა\ჴმარებელთა
Line of ed.: 21     ღამით ცეცხლი შეუდვას, რაჲსა გინდა სისხლისა
Line of ed.: 22     [და] მტერობისათჳს, რაჲსაცა გულის ტკივილისათჳს ანუ მოვალე\ბისათჳს,
Line of ed.: 23     კრულ, წყეულ და შეჩუენებულ იყავნ იგი კაცი ცათა შინა
Line of ed.: 24     და ქუეყანასა ზედა.

Line of ed.: 25        და რომლისაცა საქმისათჳს ქნას იგი საქმე, გარდაჴდეს.

Line of ed.: 26        და ვითარცა ადგილი იყოს, სისხლი და პატიჟი გარდაიჴადოს
Line of ed.: 27     და კანონსა ქუეშე იყოს. და დანაკლები უზღოს.

Paragraph: 170.  
Line of ed.: 28        170. ვინ გინდა კაცმან რაჲსა გინდა საქმისა და მტერობი\სათჳს
Line of ed.: 29     საყდარსა და საყდრისა საქონებელსა მალვითა ანუ ცხადად
Line of ed.: 30     ცეცხლი შეუდვას, დაწუას რა გინდა რა, ცხადად გამოჩნდეს,
Line of ed.: 31     საყდრის პატიჟად ოცდათორმეტი ათასისა თეთრისა დაუურვოს.

Page of ed.: 473  
Line of ed.: 1        და კრულ და წყეულ და შეჩუენებულ იყავნ, და ცუდმცა არს
Line of ed.: 2     მოსაჴსენებელი სული და ჴორცი მისი ამას სოფელსა და მას საუ\კუნოსა
Line of ed.: 3     დაუსაბამოჲსა ღმრთისა მადლითა.

Line of ed.: 4        და Manuscript page: 277r  კანონითა ქუეშე არს წმიდათა მოციქულთასა.



Chapter: Add.  
Line of ed.: 5   [დანართი]


Paragraph: 171.  
Line of ed.: 6        171. თუ დაუნდობარმან კაცმან ბატონს უღალატოს, საპა\ტიჟო
Line of ed.: 7     აღარ მართებს და ერთისა უთავადესთა სისხლი დაუურვოს.

Paragraph: 172.  
Line of ed.: 8        172. თუ გულარაღო ცხენი მიყიდოს კაცმან კაცსა, თუ გულ\არღობა
Line of ed.: 9     არ უთხრას, ისეთი იცნას, თავი და ნაჴედნი მისცეს, და
Line of ed.: 10     რაც იმ ცხენით წაჴდომოდეს, ყველა უზღოს.

Paragraph: 173.  
Line of ed.: 11        173. თუ კაცი კაცისა ყმობასა და ერთგულად გავლენით სა\მსახურსა
Line of ed.: 12     შიგან ჭირნახულობითა ანუ დაკოდითა უჴმარად გასუ\ლიყოს,
Line of ed.: 13     დაბერებულიყოს, საქმემან რამემან განიყვანოს, რითაცა შე\სრულიყოს
Line of ed.: 14     იგივე გაყუეს [და] მისისა ჭირნახულობით მესამედი, ამად
Line of ed.: 15     რომე საბრალო იქნების და ძალისაგან დაცლილი.

Paragraph: 174.  
Line of ed.: 16        174. თუ შვილნი ესხნენ, გაჰყუნენ. მემამულემან, რაცა არ
Line of ed.: 17     მოუტანია, ნურას ნუ მიატანს.

Paragraph: 175.  
Line of ed.: 18        175. თუ დედაკაცს ქმარი მოუკუდეს და საქონელი მან ქუ\რივმან
Line of ed.: 19     მონასტერს შესწიროს, შვილნი ნუ ეცილებიან.



Next part


This text is part of the TITUS edition of Kartuli Samartlis Dzeglebi I.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 10.3.2019. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.