TITUS
Kartlis Cxovreba IV: Vakhushti Bagrationi
Part No. 9
Previous part

Part: Her.Kax.Kux.  
Page of ed.: 523  
Manuscript page: A_173 
Manuscript page: R_402 
Manuscript page: d_112a 
Line of ed.: 1   აღწერა ჰერეთისა, კახეთისა და კუხეთისა,
Line of ed.: 2   კუალად თუშეთისა და დიდოეთისა


Section: 1  
Page of ed.: 523  
Line of ed.: 3   სახელთათჳს.


Line of ed.: 4        ხოლო ქუეყნისა ამის სახელნი არიან სამნი: რამეთუ ჰერე\თი
Line of ed.: 5     ეწოდა თარგამოზის ძის ჰეროსის გამო, რომელსა ძმათა თჳსთა
Line of ed.: 6     შორის წილად ხუდა ქუეყანა ესე და დაიპყრა საზღვარი თჳსი, ვი\თარცა
Line of ed.: 7     აღვწერეთ. ხოლო კახეთი და კუხეთი არიან წილნი
Line of ed.: 8     ქართლოსისა, რამეთუ, შემდგომად ქართლოსის სიკუდილისა, განუ\ყო
Line of ed.: 9     დედამან მათმან ძეთა თჳსთა ქართლოსის წილი ქუეყანა. და
Line of ed.: 10     მისცა კახოსს საზღვარი: აღმოსავლით მთა კავკასი; სამჴრით საზღ\ვარი
Line of ed.: 11     ჰერეთისა, თურდო-შტორის ჴევი, ვიდრე კავკასამდე; და\\სავ\ლით Manuscript page: B_219b 
Line of ed.: 12     მთა კახეთისა, რომელსა განჰკუეთს, ერწო-თიანეთს, იორის
Line of ed.: 13     მდინარე, და მერმე მზღვრის მდინარე არაგჳ, და ჩდილოთ მთა კავ\კასი.
Line of ed.: 14     და ამათ-შორისი ქუეყანა არს კახეთი, წილი კახოსისა, და მი\სის
Line of ed.: 15     სახელის გამო ეწოდა ამას სახელი ესე, არამედ აწ უწოდებენ
Line of ed.: 16     ფშავ-ჴევსურსა (რომელთა პირველ ეწოდათ ფხოელნი), თიანეთს,
Line of ed.: 17     ერწოს, ირტოს-ჴევს, პანკისის ჴეობას, საყდრიონს და ალონს.

Line of ed.: 18        ხოლო კუხოსს მისცა საზღვარი: აღმოსავლით მთა კახეთისა;
Line of ed.: 19     სამჴრით საზღვარი ჰერეთისა, რომელ არს ხუნანის გამოსწურივ
Line of ed.: 20     გულგულადმდე; დასავლით მტკუარი და არაგჳ; ჩდილოთ იგივე მთა
Line of ed.: 21     კახეთისა. და ამათ-შორისს ქუეყანას ეწოდა კუხეთი, კუხოსის სახე\ლის
Line of ed.: 22     გამო, არამედ აწ უწოდებენ თიანეთს, საგურამოს ანუ თეძმის
Line of ed.: 23     ჴევს (რომელსა ეწოდებოდა ხერკი ამის გამო, ოდეს ლტოლვილნი
Page of ed.: 524   Line of ed.: 1     ნაბუქოდონოსორისაგან მოსრულნი ჰურიანი დასხნა აქა მცხეთელ
Line of ed.: 2     მამასახლისმან და ყვნა მეხარკედ), კუალად გრდანი, მარტყოფი, ლი\ლო,
Line of ed.: 3     დიდუბე, სამგორი, ჩადივარი, ომანის ჴევი, ყარაღაჯი და ნაგე\ბი
Line of ed.: 4     და ყარაია. ხოლო ხოსროვანთ გარდავლინ\\ებისა Manuscript page: R_403  შემდგომად,
Line of ed.: 5     განდგა რა გრიგოლი მთავარი, ამან მოსპო სახელი კუხეთისა და
Line of ed.: 6     იწოდა კახთა მთავრად ანუ ქორიკოზად. და ამათ მთავრობასა შინა
Line of ed.: 7     ჯუარს ქუეითს, სამჴრის კერძს, ეწოდა გარდაბანად, არამედ შემდ\გომად
Line of ed.: 8     კჳრიკემ, დაიპყრა რა ჰერეთიცა, იწოდა კახთ მეფედ, გარნა
Line of ed.: 9     ჰერეთს აქუნდა თჳსივე სახელი მოუსპელი.

Line of ed.: 10        ხოლო შემდგომად განდგომილებისა ქ{რისტე}სა ჩ̃უჲვ, ქარ{თულსა} რ̃ნდ,
Line of ed.: 11     მოისპო სახელი ჰერეთისაცა, და იწოდნენ საკუთრად კახთ მეფედ;
Line of ed.: 12     და ჰერეთს უწოდებენ შემდგომად აწამდე განყოფით ესრეთ: გაღ\მა
Line of ed.: 13     მჴარს, ელისენსა, შიგნით-კახეთს, ქისიყს და გარეთს-კახეთს. და
Line of ed.: 14     არს სრულიად აწინდელის კახეთის საზღვარი: სამჴრით დიდის ალა\ზნისა
Line of ed.: 15     და პატარას ალაზნის შესართავი და მუნიდამ ხაზი კავკასამ\დენ
Line of ed.: 16     გავლილი და კუალად ხაზი მტკურამდე მისული; აღმოსავლით
Line of ed.: 17     მთა Manuscript page: B_220a  კავკასი, ლეკეთსა და კახეთს შორისი; დასავლით საზღვარი
Line of ed.: 18     ქართლისა, რომელი აღვსწერეთ, და მწარე წყალს ქუეით, მტკუარი,
Line of ed.: 19     და ჩდილოთ მთა კავკასივე.

Line of ed.: 20        და მდებარებს ქუეყანა ესე სიგრძით ჩდილო-დასავლეთს შუადამ
Line of ed.: 21     აღმოსავლეთ-სამჴრეთს შუა, და არს ქართლისა, რანისა, მოვაკანი\სა
Line of ed.: 22     და ლეკეთის შუა მდებარე. ხოლო ქუეყნისა ამის საშუალს არს
Line of ed.: 23     მთა, რომელი გამოჴდების ფშავ-ღლიღვისსა-შორისის კავკასიდამ
Line of ed.: 24     და გამოვლის მახჳლის ჴევსა და ფშავს შორის, კუალად ერწო-თია\ნეთსა
Page of ed.: 525   Line of ed.: 1     და ირტო-საყდრიონს შორის, და ჟალეთის ბოლომდე მდება\რებს
Line of ed.: 2     ჩდილოდამ სამჴრით, მერმე წარმოვალს და მივალს მაღარო\ხორნაბუჯამდე,
Line of ed.: 3     აღმოსავლეთ-სამჴრეთს შუა მდებარებს და უძეს
Line of ed.: 4     აღმოსავლით შიგნით-კახეთი, სამჴრით ქისიყი, დასავლით გარეთ\კახეთი
Line of ed.: 5     და ერწო-თიანეთი. და ეწოდების მთასა ამას კავკასის კერ\ძოსაკენ
Line of ed.: 6     მთა კახეთისა, მერმე გომბორი, შუამთა და ცივი. არამედ
Line of ed.: 7     მთა კუხეთისა ანუ აწ ზედაძნისა უმეტეს საჩინოდ შემოერთდების
Line of ed.: 8     მთასა ამას, და მთა ზედაძნისა მობმული არს მთისა სარკინეთისა,
Line of ed.: 9     რომელსა კუერნაქადცა უწოდებენ თჳნიერ განკუეთისა არაგჳსაგან,
Line of ed.: 10     ამისთჳს უწოდებენ გომბორის მთასაცა ქისიყამდე Manuscript page: d_112b  კუერნაქად.

Line of ed.: 11        არამედ მთასა ამას და კავკასს შორისი ქუეყანა არს ტყიანი შა\ქამდე
Line of ed.: 12     და მცირე-ველოვანი, და ამისი დასავლით კერძი, საგარეჯოს
Line of ed.: 13     ქუეით უტყეო, მცირეთაგან კიდე, ჩალიან-ბალახიანი, ლერწმოვანი,
Line of ed.: 14     უმდინარო. თჳნიერ იორის მდინარისა, და მცირე-წყაროიანი. ხო\ლო
Line of ed.: 15     ჰავითა არიან მშუენნი, ზამთარ თბილი, ზაფხულ ცხელი და
Line of ed.: 16     არა ეგდენ, მცირე-თოვლიანი, უყინულო, უყივნო, ვინაჲთგან ვე\როდეს
Line of ed.: 17     განჰყინავს მდინარეთა, და არცა დაადგრების თოვლი დღე
Line of ed.: 18     სამ, და უქარო. არამედ ალაზნისა და იორის კიდ\\ენი Manuscript page: R_404  და მისნი ქუე\მოთნი
Line of ed.: 19     ფრიად ხაშმიანნი, ცხელნი და გაუძლისნი.



Section: 2  
Page of ed.: 525  
Line of ed.: 20   ნაყოფთათჳს და კაცთა


Line of ed.: 21        ხოლო ქუეყანა ესე არს ფრიად ნაყოფიერი ყოვლითა მარცვ\ლითა,
Line of ed.: 22     ვენახითა, ხილითა, პირუტყჳთა, ნადირითა, ფრინვლითა და
Line of ed.: 23     თევზითა, არამედ უფროს ჰერეთი, და უმეტესად ალაზნისა და
Line of ed.: 24     იორის კიდენი, რამეთუ თჳნიერ ნარინჯისა, თურინჯისა, ლიმონისა
Line of ed.: 25     და ზეთისხილისა, ნაყოფიერებ\\ენ Manuscript page: B_220b  ყოველნი, რომელნიცა აღვსწერე\ნით,
Line of ed.: 26     აბრეშუმით, ბამბით, ბრინჯით, და ხურმა და წაბლი იმერეთი\საგანცა
Page of ed.: 526   Line of ed.: 1     აქ უმჯობესი არს. გარნა არა სთესვენ ღომს, და არცა არს
Line of ed.: 2     კირჩხიბი აქა. ხოლო ხილნი ვიეთნი აქაურნი უმჯობეს არიან ქარ\თლისასაცა,
Line of ed.: 3     და თაფლი იმერეთისა უმჯობეს და უმრავლეს აქაურ\თა.
Line of ed.: 4     ხოლო კაცნი და ქალნი შუენიერნი, ჰაეროვანნი და მგზავსნი
Line of ed.: 5     ყოვლითავე ქართველთა ზნითა, ჩუეულებით და ქცევით, არამედ
Line of ed.: 6     ლაღნი, ამაყნი, მეხოტბენი, დიდმთქმელნი, მეჩხუბარნი, შემმართე\ბელნი,
Line of ed.: 7     უფრო გლეხნი, ერთგულნი, მოსილნი ქართულად, ენითა და
Line of ed.: 8     სარწმუნოებითა ქართლისათა, და სამწყსონი ქართლის
Line of ed.: 9     კათალიკო/ზისანი.



Section: 3  
Page of ed.: 526  
Line of ed.: 10   ქუეყანა-წყლისათჳს


Line of ed.: 11        ხოლო არს ქუეყანასა ამას შინა უდიდესნი მდინარენი ალაზანი
Line of ed.: 12     და მეორე მცირე ალაზანი ანუ იორი, რომელთა მოიგეს სახელნი
Line of ed.: 13     ალონის გამო, არამედ იორი გაორებისათჳს, ვინაჲთგან აქუთ სახე\ლი
Line of ed.: 14     ერთი -- "იორა ამ მდინარემ". ხოლო გამოსდის ალაზანი
Line of ed.: 15     თუშ-ფშავსა და ძურძუკს შორის კავკასსა, და დის ჩდილო-დასავლე\თიდამ
Line of ed.: 16     ადმოსავლეთ-სამჴრეთ შუა. და მიერთვის მტკუარს განჯის
Line of ed.: 17     ბოლოს. აქ მტკურისა და ალაზნის შესართავს შორის არს მოვა\კანი
Line of ed.: 18     რომელი აღაშენა მოვაკანოს, და ამის გამო ეწოდა წილსა
Line of ed.: 19     მისსა მოვაკანი, ვითარცა აღაშენა ბარდა ბარდოს და უწოდა სახე\ლითა
Line of ed.: 20     თჳსითა წილსა თჳსსა. ხოლო მტკურისა და ალაზნის შესარ\თავს
Line of ed.: 21     ზეით, ჩდილოთკენ, მოერთვის ალაზანს მცირე-ალაზანი ანუ
Line of ed.: 22     იორი, და ამათ შესართავს შორის არს ჰერეთი, რომელი აღაშე\ნა
Page of ed.: 527   Line of ed.: 1     ჰეროს, ქალაქი თჳსისა სახელისა, და ამი\\ს Manuscript page: A_174  გამო ისახელა ქუეყა\ნაცა
Line of ed.: 2     ესე, და აწ უწოდებენ ამას ადგილსა ხორანთას. და იყო
Line of ed.: 3     ქალაქი და ციხე ყრუდმდე და ბერქამდე, შემდგომად მოოჴრდა და
Line of ed.: 4     აწცა ოჴერ არს.



Section: 4  
Page of ed.: 527  
Line of ed.: 5   იორის მდინარისათჳს და მის ქუეყანათა


Line of ed.: 6        ხოლო იორი გამოსდის ფშავისა და თიანეთის შორისს მთას
Line of ed.: 7     და დის ჩდილოდამ სამჴრით უჯარმამდე, მერმე ჩდილოთ\\-დასავლე\თიდამ Manuscript page: R_405 
Line of ed.: 8     აღმოსავალ-სამჴრით შუა, გარნა უფროს აღმოსავლით. არა\მედ
Line of ed.: 9     იორს და მტკუარს შუა ასტყდების მცირე მთა ხორანთიდამვე,
Line of ed.: 10     რომელ\\სა Manuscript page: B_221a  ეწოდების გძელტბა და გარეჯა. ეს მთა აწ ჰყოფს
Line of ed.: 11     ქართლსა და კახეთს: ხორაუგიდამ მწარე-წყლამდე და მტკუარამ\დე
Line of ed.: 12     კახეთისა, ხოლო მწარე-წყალს იქით ნახევარი, აღმოსავლეთის
Line of ed.: 13     კერძო კახეთისა, და ნახევარი, დასავლეთის კერძი, ქართლისა. ეს
Line of ed.: 14     გარესჯის მთა მიადგების სათის-ჭალას კუხეთის მთას და მერეთ,
Line of ed.: 15     ჩადივრის გორაებით, მიადგების ლილოს, და ლილოს მთა მიადგე\ბის
Line of ed.: 16     ეგრეთვე კუხეთის მთას. მდებარებს მთა ესე, ვითარცა მდინარე
Line of ed.: 17     იორისა, და არს უტყეო, თჳნიერ ძეძუთა, და თუთუბოთა, და ეგეთ\თა
Line of ed.: 18     სხუათა მრავალთა. არა სდის მდინარე და იშჳთ წყარო-ტბანი,
Line of ed.: 19     არამედ თუ სადამე არს, მლაშენი და მწარენი. გარნა არს ბალახიანი
Line of ed.: 20     ზამთარც, და გამოიზრდებიან სიმრავლე არვეთა, მროწლეთა, ჯოგ\თა,
Line of ed.: 21     რემათა იმიერ და ამიერ. გარნა არს ზაფხულ ცხელი და
Page of ed.: 528   Line of ed.: 1     გაუძ/ლები.

Line of ed.: 2        ხოლო მდინარის იორის კიდე იმიერი და ამიერი არს ფრიად
Line of ed.: 3     ნაყოფიერი, ვინაჲთგან აღმოვლენან რუნი, და ირწყვიან ველნი, და
Line of ed.: 4     სცენდებიან ყოველნი მარცვალნი და დასდევს იორს მცირე ჭალაცა
Line of ed.: 5     და ლერწმოვან-ჩალიანი, და არიან ნადირნი და ფრინველნი მრა\ვალნი
Line of ed.: 6     და უმეტეს ჴოჴობნი. გარნა იყო ალაზნის შესართავადმდე და
Line of ed.: 7     ვიდრე სამგორამდე შენობანი დიდ ფრიად, არამედ მოოჴრდა გა\\მოს\ლვასა Manuscript page: d_113a 
Line of ed.: 8     ბერქასსა და შემდგომად ლანგ თემურისაგან, რომელნი ჩანან
Line of ed.: 9     დღესაც. შემდგომად დასხნეს ელნი ამათ ადგილთა აწინდელთა მე\პატრონეთა,
Line of ed.: 10     ვითარცა ბატონმან თეიმურაზ და ხანებმან, და სთეს\დენ
Line of ed.: 11     ესენი ყოველსავე; და ესენიცა წარიყვანა შანადირ და დასხნა
Line of ed.: 12     ხორასანს. ხოლო იორს არარაჲ ვითარი მდინარე ერთვის ანუ ჴევი
Line of ed.: 13     საგარეჯომდე, და არს მუნამდე ალაზნიდამ ველი. და არს ადგილი
Line of ed.: 14     ესე ზამთარ თბილი, ბალახიანი, მცირე-თოვლიანი, ნადირ-ფრინვ\ლიანი,
Line of ed.: 15     ჰავითა მშუენი, ხოლო ზაფხულის ცხელი, ხაშმიანი, გაუძ\ლისი.
Line of ed.: 16     იორის პირს ყოფილა სასახლე, დამპალას, აწინდელთა
Line of ed.: 17     კახთა მეპატრონეთა, საზამთროდ ნადირობისათჳს, არჩილ ა̃ მეფი\სამდე,
Line of ed.: 18     კეთილს ადგილს, შუენიერს, წყაროიანსა.



Section: 5  
Page of ed.: 528  
Line of ed.: 19   გარეთ-კახეთისათჳს


Line of ed.: 20        ხოლო დამპალას აღმოსავლით-ჩრდილოთ არს, ჰერ\\ეთის Manuscript page: B_221b  მთის
Line of ed.: 21     ძირს, მანავი, სადაც აღაშენა სასახლე იმამ-ყულიხან. მთის ძი\რად
Line of ed.: 22     არს ძუელადი ციხე და აწ შემუსრვილი. არამედ ღჳნო მანავისა
Line of ed.: 23     კეთილი. მანავს ქუეით ქისიყამდე, ცივგომბორის მთის კალთათა,
Page of ed.: 529   Line of ed.: 1     არიან შენობა-დავნები ვენახ-ხილიანი. უძეს იორისკენ საჴვნელნი,
Line of ed.: 2     ველნი და უკან მთა Manuscript page: R_406  ტყიანი, უწყლო. მოსახლენი არიან მთავარნი,
Line of ed.: 3     აზნაურნი, გლეხნი. ადგილი ნაყოფიერებით აღმკული, გარნა წყლი\სათჳს
Line of ed.: 4     შემჭირნობს, თჳნიერ წყაროთა, დაბნებთა შინა უსაკმარო\ბით,
Line of ed.: 5     ვინაჲთგან არა აქუს მთას მდინარე, ვერარაჲთ რწყვენ ველთა.
Line of ed.: 6     არამედ არს აქა პირუტყუთა სიმრავლე: ცხოვარნი, ცხენნი, ძრო\ხა,
Line of ed.: 7     კამბეჩი, ვირი. ხოლო მანავის დასავლით არს ჴევი გიორგი
Line of ed.: 8     წმიდისა; გამოსდის შუამთას და დის ჩდილოდამ სამჴრით. ამან
Line of ed.: 9     მოიგო სახელი, ოდეს შესწირეს გარეჯის უდაბნოს დაბნები ესე,
Line of ed.: 10     უწოდეს საგარეჯო. ამის დასავლით ერთვის იორს ნინო\წმიდის
Line of ed.: 11     ჴევი, გამოდის მასვე მთას და მოდის ეგრეთვე. ამ
Line of ed.: 12     ჴევზედ არს ნინოწმიდა, ეკლესია დიდშენი, გუმბათიანი, რო\მელი
Line of ed.: 13     აღაშენა გორგასალ და დასუა ეპისკოპოზი, და ზის აწამდე,
Line of ed.: 14     მწყემსი ამ ქუეყნისა ქისიყადმდე.

Line of ed.: 15        ამის სამჴრით და იორის მდინარისა არს გარეჯის მთასა შინა,
Line of ed.: 16     ნათლისმცემელს და დავით გარეჯას შუა, მონასტერი დო\დო,
Line of ed.: 17     რომელი ქმნა მამამან წმიდამან დოდომ, რომელიცა იყო ნა\თესავით
Page of ed.: 530   Line of ed.: 1     და ქუეყნით კახი, მოწაფე დავით გარეჯელისა, და დაფ\ლულია
Line of ed.: 2     იგი მუნვე. და მონასტერი ესე არს, ვითარცა სხუა გარე\ჯის
Line of ed.: 3     მონასტერნი აღვსწერეთ. უზის წინამძღუარი.

Line of ed.: 4        ხოლო კუალად ნინოწმიდას ზეით ერთვის იორს სამების
Line of ed.: 5     ჴევი, ეგრეთვე გამომდინარე და მომდინარე, ვითარცა წინათნი
Line of ed.: 6     ჴევნი. და ამის შესართავზედ, ხაშმს, ყვეს მონასტერი და ციხე ნათ\ლისმცემლის
Line of ed.: 7     მონაზონთა. ამას ზეით, ამ ჴევზედ, არს ეკლესია დიდ\შენი,
Line of ed.: 8     გუმბათიანი, სამებისა. ზის ეპისკოპოზი, მწყემსი ამას
Line of ed.: 9     ზეთის ქუეყნისა ერწოდეთ (და იტყჳს გარეჯის უდაბნოს თჳსად).
Line of ed.: 10     ესევე ჴევი არს საზღვარი ჰერეთისა და კახეთისა. ამ ჴევზედ არს
Line of ed.: 11     ციხე ვერენისა, მაგარი, და გარდავალს გზა შიგნით-კახეთს
Line of ed.: 12     შუამთაზედ. კუალად ამ ჴე\\ვს Manuscript page: B_222a  ზეით არს, იორსა ზედა, უჯარმა,
Line of ed.: 13     ორთა მთათა შორის კახეთისა და კუხეთისასა, რომელი აღაშენა
Line of ed.: 14     კ̃გ მეფემან საურმაგ, ციხე-ქალაქი, და კუალად განაახლა გორგა\სალ
Line of ed.: 15     და ყო სიმაგრე და ქალაქი დიდი. არამედ აწ არს დაბა, რამეთუ
Line of ed.: 16     შემდგომად განყოფისა სამეფოთასა მოოჴრდა.



Section: 6  
Page of ed.: 530  
Line of ed.: 17   ერწოსათჳს


Line of ed.: 18        უჯარმას ზეით, ჩდილოთ, და იორის აღმოსავლით არს ბო\ჭორმა
Line of ed.: 19     ციხე. და ბოჭორმიდამ უჯარმამდე არს ჴეობა ფრიად
Line of ed.: 20     მაგარი, მთოვანი, კლდოვანი, ძუელად შენობიან-ეკლესიანი. ხოლო
Line of ed.: 21     ბოჭორმა აღაშენა ცოლმან ქართლოსისამან და უწოდა დედა\ციხე.
Line of ed.: 22     ესე არს მაღალს კლდესა ზედა. გამოდის ციხესა შინა წყარო.
Line of ed.: 23     არს შენობა დიდი და მაგარი (ესე არს, რომელი წილად ხუდა კახოსს
Line of ed.: 24     და შენებასა ჩელეთისასა მისცა კუხოსს, Manuscript page: R_407  და შეეწია კუხოს შენებასა
Page of ed.: 531   Line of ed.: 1     ჩელეთისასა კახოსს). შემდგომად უწოდეს ვეჭორმა, ესე იგი არს:
Line of ed.: 2     "ვეჭ ორმა ძმამ ცილება ყვეს ამ ციხესა ზედა". მერმე უწოდეს
Line of ed.: 3     ბოჭორმა.

Line of ed.: 4        ხოლო ბოჭორმას ზეით ერთვის იორს დასავლეთიდამ ერწოს
Line of ed.: 5     წყალი. გამოსდის ხერკისა და ერწო-თიანეთის შუას მთას და მო\დის
Line of ed.: 6     აღმოსავლეთ-სამჴრეთს შუა. ამ წყალზედ არს მონასტერი მცი\რე
Line of ed.: 7     შუენიერი, შუენიერს ადგილს და აწ ხუცის ამარ. და არს ჴეობა
Line of ed.: 8     ესე იმიერ და ამიერ შენობა-დაბნებიანი. კუალად ამავ წყლის შესარ\თავს
Line of ed.: 9     ზეით, Manuscript page: d_113b  იორის პირზედ, არს, აღმოსავლით კერძ, ჟალეთი,
Line of ed.: 10     შენობა დიდი და შემუსრვილი. ვგონებთ ამას ჩელეთად, რომე\ლი
Line of ed.: 11     აღაშენა კახოს ქალაქი, რომელსა პირველ ბერ ერქუა. შემ\დგომად
Line of ed.: 12     გორგასალ აღაშენა ეკლესია კეთილშუენიერი, გუმბათიანი
Line of ed.: 13     და დასუა ეპისკოპოზი, მწყემსი ერწო-თიანეთისა, ფშავ-ჴევსურისა
Line of ed.: 14     და ხერკისა. ხოლო ჟალეთს ზეით მოვიწროვდების იორი ხერკის
Line of ed.: 15     მთიდამ წარმოსულის მცირეს მთით, და ამას ქუეით ბოჭორმამდე
Line of ed.: 16     არს ერწო და მზღვრის: აღმოსავლით მთა კახეთისა, საყდრიონ\სა
Line of ed.: 17     და მას შორისი; სამჴრით მთა კუხეთისა, იალონიდა(მ) წამოსუ\ლი
Line of ed.: 18     უჯარმამდე; ჩდილოთ მთა მცირე, თიანეთსა და მას შორისი.
Line of ed.: 19     ხერკის მთიდამ წარმოსული; დასავლით მთა ხერკისა.



Section: 7  
Page of ed.: 531  
Line of ed.: 20   თიანეთისათჳს


Line of ed.: 21        ხოლო კუალად ჟალეთს ზეით იორს მოერთვის Manuscript page: B_222b  თიანეთის
Line of ed.: 22     წყალი, რომელი გამოზდის თუალივს ქუეით ხერკის მთას და აწ
Line of ed.: 23     თიანეთისას, და მოდის აღმოსავლეთს-სამჴრეთ შუა, და მოერთვის
Line of ed.: 24     იორს დასავლეთიდამ. ხოლო ამ წყლის სა\\თავისა Manuscript page: A_175  და საშიშის თუა\ლივის
Line of ed.: 25     იქით, თეთრის არაგჳს მჭურეტად არს ხარჭაშოს ეკლე\სია
Line of ed.: 26     გუმბათიანი, კეთილშენი, ზის ეპისკოპოზი, მწყემსი ერწო-თია\ნეთისა,
Page of ed.: 532   Line of ed.: 1     ფშავ-ჴევსურისა და თუშეთისა, რამეთუ შემუსრვასა ჩელე\თისასა
Line of ed.: 2     მოსცვალეს აქა (ანუ ესე არს ჩელეთი). კუალად ამ თიანე\თის
Line of ed.: 3     წყლის შესართავს ზეით, იორზედვე, არს მთაში ციხე ოჩა\ნისა,
Line of ed.: 4     მაგარი და შეუალი, და შენი არს ორთა მდინარეთა შორის.
Line of ed.: 5     ხოლო ეწოდების თიანეთი ვიდრე ერწოს საზღვრადმდე, და არს
Line of ed.: 6     შენობიანი და დაბნებიანი. და მზღვრის ამას: აღმოსავლით ამასა და
Line of ed.: 7     კვეტერა-პანკისს შორისი მთა; სამჴრით ერწოს საზღვარი, და ნო\კორნისა
Line of ed.: 8     და ბოკოწნის შორისი გორა, ხერკის მთიდამ არაგუამდე
Line of ed.: 9     მისული. არამედ ამას ზეითი ჟინვანამდე იყო ხერკისა ძუელად, ხო\ლო
Line of ed.: 10     აწ თიანეთისა; ჩდილოთ ფშავსა და ამას შორისი მთა; დასავ\ლით
Line of ed.: 11     შავი და თეთრი არაგჳ. გარნა სახელი Manuscript page: R_408  ეწოდა თიანეთს, ვი\ნაჲთგან
Line of ed.: 12     არს ძუელივე, ვგონებთ, ძეთაგან კახოსისათა.

Line of ed.: 13        არამედ არიან ორნივე მთანი უვენახონი, უხილონი, გარნა ნა\ყოფიერნი,
Line of ed.: 14     პირუტყჳანი, ნადირიანი, ბალახოვან-ყუავილოვანი, წყა\როიანი,
Line of ed.: 15     ვითარცა თრიალეთი, თჳნიერ სიმცირისა. ხოლო ამ იორის
Line of ed.: 16     მდინარესა შინა, უჯარმას ზეით, არს უმეტეს კალმახი და მრავალ\ნი,
Line of ed.: 17     და მას ქუეით სხუა თევზნიცა და არა ეგოდენ მრავალი, მდინა\რის
Line of ed.: 18     სიმცირისათჳს, ხოლო კუალად ხარჭაშოს, საშიშს დასავლით,
Line of ed.: 19     დის თეთრის არაგჳს მდინარე. ესე გამოსდის ძურძუკს-ფშავს შორისს
Line of ed.: 20     კავკასსა და მოდის ჩდილოდამ სამჴრით, და მიერთვის ჟინვანს აღ\მოსავლიდამ
Line of ed.: 21     შავს არაგუს.



Section: 8  
Page of ed.: 532  
Line of ed.: 22   ჴევსურეთისათჳს


Line of ed.: 23        ამ ჟინვანს ზეით და ხარჭაშოს ზეით მოერთვის თეთრს არაგუს
Line of ed.: 24     ჴევსურეთის წყალი. გამოსდის ესე ძურძუკისა და ამას შო\რისს
Line of ed.: 25     მთას კავკასს, მოდის ჩდილოდამ სამჴრით. ამას მოერთვის
Page of ed.: 533   Line of ed.: 1     ჴევნი იმიერ და ამიერ. და განჰყოფს ჴევსურეთს: აღმოსავლით კავ\კასიდამ
Line of ed.: 2     ჩამოსული მთა სამჴრეთად, ამასა და ფშავს შორისი; სამ\ჴრით
Line of ed.: 3     ფშავის საზღვარი; ჩდილოთ კავკასი, ამასა და ძურძუკს შო\რისი;
Line of ed.: 4     დასავლით კავკასიიდამ ჩამოსული სამჴრეთად მთა, ამასა და
Line of ed.: 5     გუდამაყარს შორისი.



Section: 9  
Page of ed.: 533  
Line of ed.: 6   ფშავისათჳს


Line of ed.: 7        ხოლო ხევსურეთის Manuscript page: B_223a  აღმოსავლის მთას იქით არს ფშავი,
Line of ed.: 8     რომელსა შუაში უდის თეთრი არაგჳ, და მოერთვიან ჴევნი
Line of ed.: 9     აღმოსავლით დასავლეთიდამ. აქ ფშავსა შინა არს ეკლესია მეფის
Line of ed.: 10     ლაშასაგან აღშენებული, რომელსა შინა არიან მრავალნი ხატნი და
Line of ed.: 11     ჯუარნი ოქრო-ვეცხლისანი, ჭურჭელნი და წიგნნი, და უწოდებენ
Line of ed.: 12     ლაშას ჯუარს, და აქუთ სასოება მას ზედა ფრიად, რამეთუ
Line of ed.: 13     ვერცა ფშავი, ვერცა ჴევსური, უკეთუ იშოვნოს ოქრო ანუ ვეცხლი,
Line of ed.: 14     ვერარაიდ იჴმარებენ თავისად, არამედ მიუძღუნის ლაშას ჯუარსა.
Line of ed.: 15     და არიან ესენი სარწმუნოებითა და ენითა ქართულითა, გარნა აქუსთ
Line of ed.: 16     სასოება ქადაგსა ზედა, რომელი წარმოდგების კაცი უცები და ვი\თარცა
Line of ed.: 17     ხელქმნილი, და ღაღადებს მრავალსა მაგიერად წმიდის გი\ორგისა,
Line of ed.: 18     და რასა იგი იტყჳს, სთნავთ და ჯერ იჩენენ უმეტეს ჭეშმა\რიტებისასა.
Line of ed.: 19     და არიან ყოვლითა, ვითარცა მთიულნი აღვსწერეთ.
Line of ed.: 20     არამედ ესენი ვერად ქებულნი ბრძოლასა შინა, და უფროსად ჴევ\სურნი,
Line of ed.: 21     და უმეტეს ბრიყუნი მთიულთაგან და უზნეონი, მებატონე\თა
Line of ed.: 22     Manuscript page: d_114a  თჳსთა ერდგულნი. და ვინაჲთგან ფრიად მაგარ არს ქუეყანა
Line of ed.: 23     ესე და უბრძოლველი მთითა, და კლდითა, და ტყითა, ამისთჳს იმ\ყოფიან
Line of ed.: 24     მშჳდად და სიმწირისათჳს მონებენ Manuscript page: R_409  ვისცა უპყრავსთ თია\ნეთი,
Line of ed.: 25     რამეთუ იზრდებიან მუნიდამ.

Page of ed.: 534  
Line of ed.: 1        ხოლო მზღვრის ფშავს: აღმოსავლით მთა კავკასიიდამ ჩამოსუ\ლი;
Line of ed.: 2     სამჴრით კავკასივე, ამასა და მახჳლოს-ჴევს შორისი; სამჴრით
Line of ed.: 3     მთა, ამასა და თიანეთს შორისი; ჩდილოთ კავკასი, ამასა და ღლიღუს
Line of ed.: 4     შორისი; დასავლით მთა კავკასიდამ ჩამოსული სამჴრით, ამასა და
Line of ed.: 5     ჴევსურეთს შორისი. არამედ ძუელად ეწოდა ამ ორთა ჴეობათა
Line of ed.: 6     ფხოელნი. და აწ უწოდებენ ესრეთ. გარნა სდებენ ამათ გამო
Line of ed.: 7     კახნი ძურძუკთა, ღლიღუთა და ქისტთა თჳსად, გარნა მათ არა უწ\ყიან
Line of ed.: 8     ესე მიერ ჟამით, ოდეს განდგნენ. ხოლო ჟინვანი არს შავი\სა
Line of ed.: 9     და თეთრის არაგვს შესაკრებელოს შორის ციხე შენი და მაგარი,
Line of ed.: 10     და იყო ქალაქი და აწ უქმ არს.



Section: 10  
Page of ed.: 534  
Line of ed.: 11   დანარჩომი თიანეთისათჳს, არამედ პირველ
Line of ed.: 12   იყო კუხეთი


Line of ed.: 13        და ამ ჟინვანს ქუეით ერთვის შავს არაგუს ჴევი ბოდავი\სა.
Line of ed.: 14     გამოსდის წინჴსენებულს ხერკის მთას და აწ თიანეთისას, მიდის
Line of ed.: 15     აღმოსავლეთიდამ დასავლეთად. ბოდავს არს მონასტერი გუმ\ბათიანი,
Line of ed.: 16     დიდშენი, შუენიერს ადგილს და აწ ცარიელი. ამას ქუეით
Line of ed.: 17     ერთვის არაგუსვე წირდალის ჴევი, გამომდინარე მისვე მთი\სა
Line of ed.: 18     და მომდინარე ეგრეთვე. Manuscript page: B_223b  ამას ქუეით ერთვის არაგუს ნოკორ\ნის
Line of ed.: 19     ჴევი, გამომდინარ-მომდინარი მისვე მთისა ეგრეთვე. ამის
Line of ed.: 20     თავს არს ნოკორნა, მონასტერი გუმბათიანი, კეთილშენი, დი\დი.
Line of ed.: 21     ესე აღაშენა მ̃დ მეფემან არჩილ და ყო მონასტრად. შემდგომად
Line of ed.: 22     წამებისა მისისა ცოლმან მისმან დაფლა წმიდა გუამი მისი მუნ. არა\მედ
Page of ed.: 535   Line of ed.: 1     ბოკოწნის ჴევს და ამ ჴევს შორის ჩამოვალს მცირე მთა, წინ\თქმულის
Line of ed.: 2     მთიდამ, დასავლეთად. ეს მთა არს თიანეთისა და ხერკის
Line of ed.: 3     საზღვარი, და აქამდე აწ უწოდებენ თიანეთს, გარნა პირველ იყო
Line of ed.: 4     ჟინვანამდე წილი კუხოსისა.



Section: 11  
Page of ed.: 535  
Line of ed.: 5   ხერკისა და საგურამოსათჳს


Line of ed.: 6        ხოლო ბოკოწნის ჴევი ერთვის ჯიღაურს არაგუს. გა\მოსდის
Line of ed.: 7     ერწოსა და მის შორისს მთას, მოდის აღმოსავლეთიდამ და\სავლეთად.
Line of ed.: 8     ამას ქუეით ერთვის არაგუს ხერკის ჴევი ანუ
Line of ed.: 9     თეზმის ჴევი. გამოსდის კუხეთის მთას ანუ იალონს, მოდის და\სავლეთად.
Line of ed.: 10     ხოლო ამის შესართავსა და ნარეკუავის შესართავს ქუე\ით
Line of ed.: 11     არს, არაგჳს დასავლით, მთა სარკინეთისა და, აღმო\სავლით,
Line of ed.: 12     მთა მაღალი კუხეთისა, გაკუეთილი არაგჳთ. ორნი ესე მთა\ნი
Line of ed.: 13     პირისპირ მდებარენი და მერმე იალონად წოდებული ამის\თჳს,
Line of ed.: 14     რამეთუ, თუცა მას მთასა ზედა არს მცირეცა ღრუბელი ანუ
Line of ed.: 15     ნისლი, არა იქმნების, თუმცა არა აღმოვიდეს ფიცხელი ქარი დიდი.
Line of ed.: 16     ამ მთის თხემსა ზედა, მჭურეტელი არაგჳსა, მუხრანისა, ხერკისა,
Line of ed.: 17     მცხეთისა და ტფილისისა, აღაშენა ციხე დ̃ მეფემან ფარნაჯომ და
Line of ed.: 18     აღმართა მუნ კერპი ზადენი, და ამითი ეწოდა მთასა ამას ზედა\ზადენი.
Line of ed.: 19     Manuscript page: R_410  შემდგომად ი̃გ მამათაგანმან მამამან იოვანემ ჰყო
Line of ed.: 20     აქა მონასტერი და ეკლესია სადგურად თჳსად, და დაფლულ არს მუნ\ვე.
Line of ed.: 21     ამ ეკლესიის კამარიდამ სწუეთს წყალი, და უდგს ქუემორ ავაზა\ნი
Line of ed.: 22     ქვისა, და შეიკრიბვის მას შინა, არა გარდმოედინების და არცა
Page of ed.: 536   Line of ed.: 1     აღმოვსებით მოაკლდების, უკეთუ აღმოიღო რითმე, და ჰკურნებს
Line of ed.: 2     სენთაცა.

Line of ed.: 3        ხოლო მთა ესე კუხეთისა ანუ ზედაძნისა წარვალს აღმოსავლე\თად
Line of ed.: 4     და შეერთბამდების ერწოს მთასა, რომელი არს ხერკისა. და
Line of ed.: 5     არს ამათ შორის ხერკი, არამედ აწ საგურამო ანუ თეზმის
Line of ed.: 6     ჴევი. აქუს ხერკს: აღ\\მოსავლით Manuscript page: B_224a  მთა ერწოსა და ამას შორისი:
Line of ed.: 7     სამჴრით მთა ზედაძნისა; ჩდილოთ ნოკორნა-ბოკოწანს შორისი
Line of ed.: 8     გორანი, ჩამოსული თიანეთის მთიდამ არაგუამდე; დასავლით არაგჳ.
Line of ed.: 9     ხოლო მთა ზედაძნისა წარვალს უჯარმამდე, და მივალს, და დამ\დაბლდების
Line of ed.: 10     ხორაუგს. აღმოსავლით აქუს ამ მთას ერწო, დასავლით
Line of ed.: 11     გრდანი. ხოლო ზედაძნის Manuscript page: A_176  მთას უძეს სამჴრით გრდანი და ჩდილოთ
Line of ed.: 12     ხერკი, და არს ტყიანი მთა ესე და ნადირიანი, მცირე-წყლიან-მდი\ნარიანი.
Line of ed.: 13     კუალად ზედაძნის სამჴრით არს, ამავ მთის განკიდულს გო\რასა
Line of ed.: 14     ზედა, მცხეთის Manuscript page: d_114b  პირისპირ, აღმოსავლით, არაგჳს კიდესა, მა\ღალს
Line of ed.: 15     კლდესა ზედა ჯუარის მონასტერი, კეთილი, დიდშენი.
Line of ed.: 16     აქ დაასუენა წმიდამან ნინომ ჯუარი, სუეტისაგან გამოკუეთილი.
Line of ed.: 17     შემდგომად გურამ კურადპალატმან, ლ̃თ მეფემან, იწყო ეკლესია, ვი\ნაჲთგან
Line of ed.: 18     აქამდე ჯუარი უეკლესიოდ ესუენა, და ძემან მისმან დიმიტ\რიმ
Line of ed.: 19     შეასრულა. ზის არქიმანდრიტი. ამის დასავლით, მუნვე კლდესა
Line of ed.: 20     შინა, დის წყარო წმიდის ნინოსაგან, სასმისად კეთილი და ჰკურნებს
Line of ed.: 21     სენთა. და არს გარემონი მისნი მლაშე და მწარენი და იგი ფრიად
Line of ed.: 22     ტკბილი.

Line of ed.: 23        ამას ქუეით, გრდანამდე, არს ველი მთასა და მტკუარს შორი\სი,
Line of ed.: 24     და არს დაბნები მთასა შინა მცირე წყაროთი, უვენახო, უხილო.
Page of ed.: 537   Line of ed.: 1     ხოლო ჴეობა გრდანისა და მდინარე მისი გამოსდის ზედაძნის შე\სართავს
Line of ed.: 2     ერწოს მთას, დის გრდანამდე ჩდილოდამ სამჴრით, მერმე
Line of ed.: 3     აღმოსავლიდამ დასავლეთად და მიერთვის ავჭალას აღმოსავლიდამ
Line of ed.: 4     მტკუარსა. ავჭალა არს მტკურის კიდესა ზედა, სანადირო კე\თილი.
Line of ed.: 5     ამ ავჭალის ბოლოს არს ჴევძმარი, ჩამოვარდების მშრალი
Line of ed.: 6     ჴევი ქვიტკირის-ლილოდამ მტკურამდე. და ეს არს საზღვარი აწინ\დელი
Line of ed.: 7     ქართლ-კახეთისა. აქამდე უწოდებენ საგურამოს ხერკითურთ
Line of ed.: 8     გურამიანთ გამო. გარნა არს ესე საგურამო ნაყოფიერი ხილით, ვე\ნახით,
Line of ed.: 9     მარცვლით, თჳნიერ ბრინჯ-ბამბისა, პირუტყჳთა, ნადირი\თა,
Line of ed.: 10     ფრინვლითა, ტყითა, ველითა და მთით შემკობილი. არამედ Manuscript page: R_411  არ
Line of ed.: 11     აკეთებენ აბრეშუმს აქა. განჰყოფს გრდანს: აღმოსავლით ერწოს
Line of ed.: 12     მთა; სამჴრით ჴევძმარი, ლილო, მარტყოფი; ჩდილოთ მთა იალო\ნი;
Line of ed.: 13     დასავ\\ლით Manuscript page: B_224b  მტკუარი და არაგჳ.



Section: 12  
Page of ed.: 537  
Line of ed.: 14   მარტყოფისათჳს


Line of ed.: 15        ხოლო ამას ქუეით, ლილოს მთისა და კუხეთის მთის შორის,
Line of ed.: 16     არს მარტყოფი, გამოსდის წყალი მისი ამასვე მთას. საცხენი\სის
Line of ed.: 17     ჴევამდე -- მარტყოფისა, ხოლო მას ქუეით მტკურამდე უწო\დებენ
Line of ed.: 18     აწ ლოჭინსა, არამედ ძუელად ეწოდა ომანის ჴევი.
Line of ed.: 19     ხოლო მოერთვის ამას ლილოს მთის წყარო დასავლეთიდამ, და
Line of ed.: 20     ამას ქუეით ერთვის ამავ მარტყოფის წყალს ჴევი, გამომდინარე კუ\ხეთის
Line of ed.: 21     მთისა, მომდინარე აღმოსავლიდამ დასავლეთად. ამ ჴევსა ზე\და
Line of ed.: 22     არს სამჴრით ეკლესია ღუთაებისა, გუმბათიანი, დიდ\შენი,
Line of ed.: 23     გარ ზღუდე-გოდლოსანი, მგზავსი ციხისა, კეთილს შუენიერს
Page of ed.: 538   Line of ed.: 1     ადგილს. აქ დაადგრა ი̃გ მამათაგანი ანტონი და ჰყო მონასტრად
Line of ed.: 2     ესე, ხოლო თჳთ მცირედ განშორებით ქუაბსა შინა მყოფობდა მარ\ტოდ,
Line of ed.: 3     და მით ეწოდა ადგილსა ამას მარტომყოფი და აწ მარტყოფი.
Line of ed.: 4     ხოლო შემდგომად, რაჟამს მოოჴრდა რუსთავი, მუნებური ეპისკო\პოზი
Line of ed.: 5     მოსცვალეს აქა, და ზის აწამდე, და არა შეუცვალეს სახელი,
Line of ed.: 6     არამედ იგივეს რუსთველს უწოდებენ. მწყემსი არს მარტყოფ-საგუ\რამო-ხერკისა.
Line of ed.: 7     არამედ აწ აქუსცა დროშა სასპასპეტო; და არიან
Line of ed.: 8     ამის სასპასპეტოსანი გარეთ-კახეთი ქისიყამდე და მარტყოფე-საგუ\რამო,
Line of ed.: 9     და არს მემარცხნე ბრძოლასა. ამ ჴევს ქუეით ერთვის საც\ხენისის
Line of ed.: 10     ჴევი, გამომდინარე უჯარმისა და ამას შორისის კუხე\თის
Line of ed.: 11     მთისა, და მომდინარე დასავლით. ამ ჴევს ქუეით ერთვის საც\ხენისის
Line of ed.: 12     ჴევი, მისვე მთის გამომდინარე და ეგრეთ
Line of ed.: 13     მომდი/ნარე.

Line of ed.: 14        არამედ არს ესე მარტყოფი ვენახოვანი, ხილიანი და ყოვლითა
Line of ed.: 15     შემკული, ვითარცა საგურამო. ჰავითა მშუენი. ხოლო საცხენისის
Line of ed.: 16     და ლოჭინის სამჴრით არს სამგორის ველი და ჩადივა\რი.
Line of ed.: 17     და სამგორს უწოდებენ სამის გორისათჳს, რომელი არს ველსა
Line of ed.: 18     სწორეს ზედა, ბალახოვანი და უწყლო სათის-ჭალამდე და გარე\ჯის
Line of ed.: 19     მთამდე. სათის-ჭალის ზეით, კუხეთის მთის კალთას, არს ხო\რაუგი.
Line of ed.: 20     კუალად სამგორს აქუს დასავლით ჩადივარი და აღმოსავ\ლით
Line of ed.: 21     კუხეთის მთა; და ხორაუგიდამ დამდაბლდების კუხეთის მთა
Line of ed.: 22     და მივალს გარეჯის მთამდე. ხოლო ხორაუგის აღმოსავლით დის
Line of ed.: 23     იორის მდინარე, ვითარცა აღვსწე\\რეთ. Manuscript page: B_225a 



Section: 13  
Page of ed.: 538  
Page of ed.: 539  
Line of ed.: 1   კაკისა და ელისენისათჳს


Line of ed.: 2        ხოლო აწ კუალად ვიწყებთ ალაზნის შესართავიდამ. სად არს
Line of ed.: 3     ხორანთა, მას ქუეით დიდს ალაზანს მოერთვის გიშის-წყა\ლი,
Line of ed.: 4     რომელი გამოსდის კავკასს, კულმუხსა და ჰერეთს შორისს, Manuscript page: d_115a  და
Line of ed.: 5     მოდის გიშამდე ჩდილოდამ სამჴრით, მერმე აღმოსავლიდამ დასავ\ლითი
Line of ed.: 6     არამედ გიში არს მთის ძირს, რომელი Manuscript page: R_412  იყო საერისთო წუ\ქეთისა,
Line of ed.: 7     და ეკლესია დიდი, გუმბათიანი, და იჯდაცა ეპისკოპოზი,
Line of ed.: 8     მწყემსი ელისენის, წუქეთისა და შაკიხისა, არამედ მიუხუნა შააბაზ
Line of ed.: 9     კახეთს და ჰყო სასულტნოდ, და ამას ეწოდა წუქეთი, და აწ
Line of ed.: 10     უწოდებენ ალის-სულთნად. კუალად გიშის წყლის შესართავს
Line of ed.: 11     ზეით, ამ გიშის-წყალს მოერთვის ჩდილოდამ ქურმუხის-წყა\ლი;
Line of ed.: 12     გამოსდის მასვე კავკასსა და მოდის ჩდილოდამ სამჴრით ამ
Line of ed.: 13     წყალზედ არს ქურმუხი, სიმაგრე დიდშენი, და აწ სახლი ალის\სულტნისა
Line of ed.: 14     (იტყჳან, მივიდა ვახახისშვილი წინაშე შაბაზისა ქრის\ტესსა
Line of ed.: 15     ჩ̃ფპზ, ქარ{თულსა} ს̃ოე, გამოჰმადიანდა და, მოსლვასა ერევანს,
Line of ed.: 16     მიუღო ალექსანდრეს და დასუა სულტნად იგივე აქა).

Line of ed.: 17        კუალად ხორანთას ზეით ალაზანს ერთვის წყალი ფიფი\ნეთისა,
Line of ed.: 18     გამოსდის იმასვე კავკასს, მოდის ფიფინეთამდე ჩდილო\დამ
Line of ed.: 19     სამჴრით, მერმე აღმოსავლიდამ დასავლით, მერმე ჩდილოდამ
Line of ed.: 20     სამჴრით. ხოლო მთის ძირს არს ფიფინეთი, სად დასხნა ე̃ მე\ფემან
Line of ed.: 21     ლევან ლეკნი, რათა უზიდონ ზაფხულს კავკასიიდამ ყინული,
Line of ed.: 22     და იყო არჩილამდე ეგრეთ. შემდგომად იწოდა ჭარი, და ყვეს სი\მაგრე,
Page of ed.: 540   Line of ed.: 1     და იქმნენ სახელოვან ბრძოლათა შინა. აქ, ჭარს ზეით, არს
Line of ed.: 2     მონასტერი გუმბათიანი, კეთილშენი, კარგს ადგილს, არამედ მათ
Line of ed.: 3     გამო უქმი, ხოლო ამ წყლის შესართავს ზეით არს ალაზანი ყურედ
Line of ed.: 4     და ყურედ, და მომდინარე მომგრგუალვით, და დაუტევებს შიგნით
Line of ed.: 5     ადგილსა დიდსა, ვითარცა კარით შესავალსა, და მორტყმული არს
Line of ed.: 6     წყლითა. ამ ადგილს უწოდებენ მოსაბრუნს. აქ ჭარის პირის\პირ
Line of ed.: 7     და ყარაღაჯის ბოლოს, აღაშენეს ხანთა სასახლენი დიდშენნი,
Line of ed.: 8     არამედ აწ არს ოჴერ.

Line of ed.: 9        ამას ზეით, ბოეთანს, ერთვის ალაზანს ბელაქნის წყა\ლი.
Line of ed.: 10     ამ წყალსა და გიშის-წყალს შორის, ალაზნამდე და კავკასამდე,
Line of ed.: 11     არს ელისენი, არამედ აწ ქურმუხს Manuscript page: B_225b  აქეთი.

Line of ed.: 12        და არს ადგილი ესე ფრიად ნაყოფიერი ყოვლითა მარცვლითა,
Line of ed.: 13     ვენახ-ხილითა, რამეთუ ტყენიცა სავსე არიან ხილითა. ნადირნი,
Line of ed.: 14     პირუტყუნი, ფრინველნი მრავალნი. აბრეშუმი, ბრინჯი, ბამბა მრავ\ლად.
Line of ed.: 15     გარნა ჰავითა ცხელი, ხაშმიანი ზაფხულს. არამედ მთის კერ\ძნი
Line of ed.: 16     კეთილ-აგარაკოვანნი და მშუენნი. ხოლო ზამთარს კეთილ-ჰა\ოვანი,
Line of ed.: 17     თბილი, უთოვლო, უყინულო. მზღვრის ელისენს აღმოსავ\ლით
Line of ed.: 18     მთა კავკასი, კულმუხსა და მის შორის; სამჴრით ალის-სულტ\ნის
Line of ed.: 19     საზღვარი; ჩდილოთ წყალი ბელაქნისა; დასავლით ალაზანი.
Line of ed.: 20     ხოლო ბელაქნის წყალი გამოსდის ხუნზახსა და ამას შორისს კავ\კასს,
Line of ed.: 21     მოდის აღმოსავლიდამ დასავლეთად. აქ, მთის კალთას, არს
Line of ed.: 22     ციხე მაკაბელი და სასახლე მეფეთა, Manuscript page: R_413  რომელსა ეწოდა პირ\ველ
Line of ed.: 23     ნოხპატო. აქ აღაშენა მ̃დ მეფემან არჩილ ცი\\ხე Manuscript page: A_177  და ეკლე\სია
Line of ed.: 24     შუენიერი, უგუმბათო, და არს აწცა. ამ წყალს ამ ციხესთან მო\ერთვის
Page of ed.: 541   Line of ed.: 1     სხუა ჴევი, ეგრეთვე გამომდინარე და მომდინარე. და არს
Line of ed.: 2     ადგილი ესე ფრიად კეთილი აგარაკი და მაგარი. აწინდელთა ჟამთა
Line of ed.: 3     დაეშენნენ ჭარელნი, გარნა მოსრნა იგინიცა შანადირ, და აწ ოჴერ
Line of ed.: 4     არს.



Section: 14  
Page of ed.: 541  
Line of ed.: 5   ყარაღაჯისა და ქისიყისათჳს


Line of ed.: 6        ხოლო ბოეთნის პირისპირ და ალაზნის დასავლით არს ყარა\ღაჯი,
Line of ed.: 7     სასახლე რომელი ყვეს ხანთა, ვითარცა მცირე ქალაქი, და
Line of ed.: 8     შემდგომად ოსმალთა ამ ჟამთა ჰყვეს ციხე, და აწ ჯერეთ ოჴერ
Line of ed.: 9     არს. კუალად ყარაღაჯის სამჴრით, ალაზნის კიდურთა ზედა, ასტყ\დების
Line of ed.: 10     კბოდე და მივალს ვიდრე ხორანთამდე, და არს ალაზნისკენ
Line of ed.: 11     მცირეტყიანი და ბალახიანი, და აღვსილი ნადირითა დიდ-მცირეთი.
Line of ed.: 12     და კბოდეს ზეით არს ველი ხორანთიდამ ქისიყამდე, წოდებული
Line of ed.: 13     კბოდეს ქუეით, ალაზნისკენ, წინამინდორი, ხოლო ზეითს,
Line of ed.: 14     ყარაღაჯითურთ, უფადარი. და არს ესე სანადირო კეთილი. გარ\ნა
Line of ed.: 15     ყოფილ არსცა ძუელად შენობა დაბნებთა, არამედ შემდგომად
Line of ed.: 16     ბერქას გამოსლვისა ოჴერ არს. კუალად ყოფილ არს ალაზნის მოსაბ\რუნთა
Line of ed.: 17     შინა ძუელად შენობა ქრისტეანეთა, და შემდგომად დასხნეს
Line of ed.: 18     ელნი, და უმეტეს ხანთა -- ელი ფადარი, დიდი, მრავალი. გარნა იგი\ცა
Line of ed.: 19     აჰყარა შანადირ იორის-პირის ელითურთ.

Line of ed.: 20        ხოლო ყარაღაჯის სამჴრით, Manuscript page: B_226a  სადაცა დასწყდების ჰერეთის მთა
Line of ed.: 21     ანუ ცივის მთა, მუნ არს ხორნაბუჯი, და აწ უწოდებენ ჭო\ეთს.
Line of ed.: 22     აქ კლდესა Manuscript page: d_115b  ზედა, შენ არს ციხე მაგარი, და იყოცა ქალაქი
Line of ed.: 23     კარგი. ესეცა ბერქას გამოსლვასა მოოჴრდა. ხორნაბუჯის დასავ\ლით
Page of ed.: 542   Line of ed.: 1     არს ბოდბის ჴევი, პირველ წოდებული ბოდა, გამომ\დინარე
Line of ed.: 2     ცივის მთისა; მოდის ჩდილოდამ სამჴრით და ვერ მდინა\რებს
Line of ed.: 3     ველსა ზედა სიმცირით. ამ ჴევსა ზედა არს ბოდბეს ეკლე\სია
Line of ed.: 4     გუმბათიანი, დიდშენი, შუენიერი. აქ მიიცვალა წმიდა ნინო და
Line of ed.: 5     დაეფლა აქავე. აღაშენა და შეამკო საფლავი მისი და ეკლესია კ̃ე
Line of ed.: 6     მეფემან ბაქარ. ზის ეპისკოპოზი, მწყემსი ქისიყისა და ვიდრე კონ\დოლამდე,
Line of ed.: 7     აქუს სასპასპეტო დროშაცა, და არიან სადროშონი მის\ნი
Line of ed.: 8     ქისიყით კონდოლამდე და მანავადმდე, და არს ბრძოლასა მეწი\ნავე.
Line of ed.: 9     ბოდბელი არს პირველი ეპისკოპოზი კახეთისა, პატივისათჳს
Line of ed.: 10     წმიდის ნინოსა, ბოდბეს ზეით, ამ ჴევზედ არს მაღაროს სასახ\ლე
Line of ed.: 11     მეფეთა საზაფხულოდ. ამავ ბოდბის დასავლით არს ლაკბის
Line of ed.: 12     ჴევი, მისვე მთის გამომდინარე და ეგრეთვე მომდინარე, და ვერ\ცაღა
Line of ed.: 13     ეს მდინარებს ველსა ზედა. კუალად ხორნაბუ\\ჯის Manuscript page: R_414  ჩდილოთ
Line of ed.: 14     არს ხირსას მონასტერი, რომელი ჰყო ი̃გ მამათაგანმან
Line of ed.: 15     წმიდამან სტეფანემ დიდ-კეთილშენი. დაფლულ არს მუნვე წმიდა
Page of ed.: 543   Line of ed.: 1     სტეფანე ზის წინამძღუარი.

Line of ed.: 2        არამედ საქუაბე-ასანურამდე არს ადგილი ქისიყისა, რომელი
Line of ed.: 3     მოხუევია მთასა, ცივის მთიდამ ჩამოსულსა. ამას ეწოდა პირველ
Line of ed.: 4     კამბეჩოვანი, კამბეჩთა სიმრავლისათჳს, შემდგომად ქისიყი
Line of ed.: 5     უსაქციელობისათჳს -- "მქის იყო". არამედ არიან კაცნი მბრძოლ\ნი,
Line of ed.: 6     მჴნენი, ახოვანნი, შემმართებელნი, მაგარნი, მიმყოლნი ურთი\ერთთა.
Line of ed.: 7     და უძეს ქისიყს აღმოსავლით ველი შირაქი ალაზნამ\დე;
Line of ed.: 8     სამჴრით -- უფადარი და წინამინდორი ხორანთა-იორამდე;
Line of ed.: 9     ჩდილოთ მთა ჰერეთისა. ხოლო მზღვრის აღმოსავლით ალაზანი;
Line of ed.: 10     დასავლით ლაკბის ჴევი და ხაზი მისი იორამდე გასული; სამჴრით
Line of ed.: 11     იორი ანუ მტკუარი; ჩდილოთ მთა ცივისა, კარდანეხსა და ქისიყს
Line of ed.: 12     შორისი, და ხაზი ასანურ-საქუაბეს შორის გასული ალაზნამდე.



Section: 15  
Page of ed.: 543  
Line of ed.: 13   გაღმა მჴრისა და შიგნით-კახეთისათჳს


Line of ed.: 14        ხოლო კუალად ბელაქნის წყლის Manuscript page: B_226b  შესართავს ზეით მოერთვის
Line of ed.: 15     ალაზანს მაწის წყალი, გამოსდის ხუნზახსა და ამას შორისს
Line of ed.: 16     კავკასს, მოდის ჩდილო-აღმოსავლეთს შუადამ დასავლით სამჴრეთს
Line of ed.: 17     შუა. ამ ჴევზედ არს, მთასა შინა, თოღა, სასახლე მეფეთა, ფრიად
Line of ed.: 18     მშუენვარე ზაფხულს. ამას ეწოდა მაჭი. აქ ეყრების ჴევი სხუა, მო\დის
Line of ed.: 19     აღმოსავლიდამ დასავლეთად, გამომდინარე მისვე კავკასიდამ.
Line of ed.: 20     ამ ჴეობათა ზედა ყოფილა შენობა კაცთა სიმრავლით, არამედ შემ\დგომად
Line of ed.: 21     შააბაზისა ლეკთა მიერ ოჴერ არიან. ამ მაწის წყლის ჩდი\ლოთ
Line of ed.: 22     არს ველსა ზედა ციხე ტრაწაყალისა და აწ უქმი.
Line of ed.: 23     ამას ზეით, ჩდილოთ კერძ, ველსა ზედა, ციხე ლაკუათისა,
Page of ed.: 544   Line of ed.: 1     მ̃დ მეფის არჩილისაგან ქმნული, და აწ ლაგოეთად წოდებული;
Line of ed.: 2     მაგარი, დიდშენი, გარნა აწ ოჴერი. ამან მეფემანვე აღაშენა საძმო\რის
Line of ed.: 3     ციხე და ეკლესია. კუალად მაწის წყლისა და ამ ციხეთ ზეით
Line of ed.: 4     მოერთვის ალაზანს ნეინის წყალი; გამოსდის ლეკეთსა და ამას
Line of ed.: 5     შორისს კავკასსა, და მოდის აღმოსავლიდამ დასავლეთად, და ველსა
Line of ed.: 6     ზედა ფრიად გრეხით. ამ წყალზედ არს ჭიაური და ქუაბლო\ვანი.
Line of ed.: 7     ამას ზეით მოერთვის ალაზანს დასავლეთიდამ კარდანე\ხის
Line of ed.: 8     წყალი, გამოსდის ჰერეთისას ანუ ცივის მთას, მოდის დასავ\ლეთიდამ
Line of ed.: 9     აღმოსავლად. ხოლო ნეინის წყლის ზეით, ჩდილოთ კერძ,
Line of ed.: 10     ველსა ზედა, არს ციხე კართუბანისა და აწ ცალიერი. მას
Line of ed.: 11     ზეით, ჩდილოთკენ, ველსა ზედა, გორის წყლის ციხე და აწ
Line of ed.: 12     უქმი. ამათ ზეით ერთვის ალაზანს ბედიყრის წყალი, გამოს\დის
Line of ed.: 13     კავკასის კალთას, დის ჩდილოთ-აღმოსავლის შუადამ, მოდის
Line of ed.: 14     დასავლეთს-სამჴრეთს შუა. Manuscript page: R_415  ამაზედ არს სტეფანწმიდა მო\ნასტერი,
Page of ed.: 545   Line of ed.: 1     მამათაგან ანუ წმიდის ეფთვიმესაგან აღშენებული. ხო\ლო
Line of ed.: 2     ამ წყლის შესართავის ალაზნის დასავლით, ცივის მთის ძირს,
Line of ed.: 3     არს ვეჯინი. მას ზეით, მთის კალთას, კლდესა ზედა, არს ციხე შე\ნი
Line of ed.: 4     მაგარი და დიდ-გებული, შიგ გამომდინარე წყაროთი და ეკლე\სიით.
Line of ed.: 5     კუალად ალაზანს ერთვის, ბედიყრის წყლის შესართავს ზეით,
Line of ed.: 6     გავაზის წყალი, გამოსდის ამასა და დიდოეთს შორისს კავ\კასსა
Line of ed.: 7     და მოდის აღმოსავლეთ-ჩდილოთ Manuscript page: d_116a  შუადამ სამჴრით-დასავ\ლეთს
Line of ed.: 8     შუა. ამას ზეით მოერთვის ალაზანს ყვარელის წყალი,
Line of ed.: 9     გამომდინარე მისვე კავკასი\\სა Manuscript page: B_227a  და მომდინარე ეგრეთვე.

Line of ed.: 10        ამ წყალზედ, ყვარელს ზეით მთასა შინა, არს ნეკრესი. დ̃
Line of ed.: 11     მეფის ფარნაჯომისაგან აღშენებული ქალაქი იყო. შემდგომად მე\ფემან
Line of ed.: 12     თრდატ აღაშენა ეკლესია დიდშენი, გუმბათიანი. აქა დაადგრა
Line of ed.: 13     წმიდა აბიბოს, ი̃გ მამათაგანი, და იქმნა იგი ეპისკოპოზ, მწყემსი
Line of ed.: 14     გაღმა-მჴრის დიდოთურთ. ამან მოაქცივნა უმრავლესნი მთიულნი;
Line of ed.: 15     ესევ ეწამა სპარსთაგან, ვითარცა მოგვითხრობს მეტაფრასი, და და\ფლულ
Line of ed.: 16     არს სამთავროს. და არს აწცა საეპისკოპოზო, და ზის ეპის\კოპოზი,
Line of ed.: 17     არამედ არღარა არს ქალაქი. ამასვე აქუს დროშა სასპას\პეტო,
Line of ed.: 18     და არიან სადროშონი მისნი გაღმა-მჴარნი ელისენით და მე\მარჯუნე.
Line of ed.: 19     ხოლო კუალად ყვარელის წყლის შესართავს ზეით ალა\ზანსვე
Line of ed.: 20     ერთვის ჩელთის წყალი, გამომდინარე მისვე კავკა\სისა
Line of ed.: 21     და მომდინარე ეგრეთვე. ხოლო ამის შესართავის პირისპირ,
Line of ed.: 22     მცირედ ზემორ, დასავლეთიდამ მოერთვის ჭერემის წყალი,
Line of ed.: 23     გამომდინარე ცივის მთისა და მომდინარე ჭერემამდე ჩდილოთ და\სავლეთს
Page of ed.: 546   Line of ed.: 1     შუადამ აღმოსავლეთ-სამჴრეთს შუა, მერმე დასავლეთ\სამჴრეთ
Line of ed.: 2     შუადამ აღმოსავლეთ-ჩდილოთ შორის. Manuscript page: A_178  ამ წყალსა ზედა
Line of ed.: 3     არს, ალაზნის დასავლით, ველსა ზედა, ველის ციხე, და აწ უქ\მი.
Line of ed.: 4     ამავ წყალზედ არს, ცივისა ანუ ჰერეთის მთის საშორისსა, ჭე\რემი;
Line of ed.: 5     იყო ქალაქი, სადაცა აღაშენა გორგასალ ეკლესია დიდშენი,
Line of ed.: 6     გუმბათიანი და ქალაქი მაგარი, და დასუა ეპისკოპოზი, მწყემსი შიგ\ნით-კახეთისა,
Line of ed.: 7     და ზის დღესცა. ხოლო ამ ჭერემის სამჴრით, მთას
Line of ed.: 8     იქით, არს მანავი; კუალად ჭერემს-ვეჯინს შუა და ვეჯინის ჩდილოთ,
Line of ed.: 9     მთის კალთას, არს ახტალა, რომელსა იტყჳან ნასოფლარსა და
Line of ed.: 10     რისხჳთ დანთქმულსა, აღმოდის კუპრი, ვითარცა მდუღარე, და აღ\მოაქუს
Line of ed.: 11     ჟამად კოვზი, ჯამი და საჴმარნი გლეხთა. ხოლო კუალად
Line of ed.: 12     ჩელთის წყალს ზეით ალაიზანს ერთვის საბუე-გრემის წყა\ლი,
Line of ed.: 13     გამომდინარე დიდოეთსა და ამას შორის კავკასს და მომდინა\რე,
Line of ed.: 14     ვითარცა წინანი მდინარენი. ამ წყალზედ არს გრემი, რომე\ლი
Line of ed.: 15     ქმნეს ქალაქად ქრისტესსა ჩ̃უჲვ, და განდგომილებისა კახთ მე\პატრონეთა,
Line of ed.: 16     და მყოფობდენ მუნ. აწცა არს შენობა და ეკლესია შე\უმუსრავი.
Line of ed.: 17     ოდეს მოაოჴრა შააბაზ, მიერით არს დაბა და არღარა ქა\ლაქი.
Line of ed.: 18     აქა არს ეკლესია გუმბათიანი, Manuscript page: B_227b  კეთილშენი, მთავარანგელოზ\თა,
Line of ed.: 19     და არს ე̃ მეფე ლევან დაფლული მას შინა. ამ გრემის წყლის შე\სართავის
Line of ed.: 20     პირისპირ მოერთვის ალაზანს დასავლეთიდამ აკურას
Line of ed.: 21     ჴევი, გამოსდის გომბორისა და ცივის მთას.

Line of ed.: 22        ამ ჴევს ზეით მოერთვის კუალად ალაზანს კისის ჴევი,
Line of ed.: 23     გამოსდის გომბორის მთასა, მოდის დასავლით-სამჴრეთს შუადამ
Page of ed.: 547   Line of ed.: 1     ჩდილო-სამჴრეთ (სიც!) შუა. ამ ჴევზედ კლდეში არს ქუაბნი მრა\ვალნი
Line of ed.: 2     გამოკუეთილნი. აქავ ღჳნო კონდოლისა წარჩინებული. ამას
Line of ed.: 3     ზეით ერთვის ალაზანს ლოპოტის ჴევის წყალი, გამოსდის
Line of ed.: 4     თუშეთსა და მას შორის კავკასსა, მოდის აღმოსავლიდამ დასავლად.
Line of ed.: 5     ამ ჴევზედ მთაში არს ლოპოტი, კლდე დიდი და კლდითავე მოზ\ღუდვილი,
Line of ed.: 6     მაგარი და შეუალი მტრისაგან, რომელი დადგა მოსლვა\სა
Line of ed.: 7     ყრუსასა. აქ მოერთვის ჴევი, დიდოსა და ამას შორის კავკასიდამ
Line of ed.: 8     გამომდინარე. ამ ჴევს ერთვის კავკასიდამ გამომდინარე ჴევი. ამ ორ\თა
Line of ed.: 9     ჴევთ შორის არს ლოპოტი. კუალად ამ ლოპოტის წყლის შესარ\თავს
Line of ed.: 10     ზეით ალაზანს მოერთვის თურდოს ჴევი, გამომდინარე
Line of ed.: 11     შუამთიდამ. ამ ჴევზედ არს გულგულა, რომელსა ეწოდა პირ\ველ
Line of ed.: 12     ტყეტბა. ეს ჴევი არს საზღვარი ჰერეთისა და კახეთისა. ამ
Line of ed.: 13     ჴევის სათავეს ზეით, მთაში, არს შუამთას მონასტერი კეთილი,
Line of ed.: 14     გუმბათიანი, რომელი აღაშენა ე̃ მეფის ლევანის ცოლმან, გურიე\ლის
Line of ed.: 15     ასულმან თინათინ, და დაეფლა მუნვე. ზის წინამძღუარი, და
Line of ed.: 16     უწოდებენ მოძღუართ-მოძღუარს.

Line of ed.: 17        ხოლო მთა ესე ამის სამჴრით ხორნაბუჯამდე არს მთა ჰერეთი\სა,
Line of ed.: 18     თხემთა შიშუელი და უტყეო, ბალახ-ყუავილოვანი, მცირეწყა\როიანი,
Line of ed.: 19     კალთათა ტყიანი და ნადირიანი. მთის ძირად Manuscript page: d_116b  კალთას,
Line of ed.: 20     იმიერ და ამიერ, შენობა-დაბნებიანი, ვენახოვან-ხილოვან-მოსავ\ლიანი.
Line of ed.: 21     არამედ შუამთა ეწოდა საშუალობისათჳს გზისა გარდასულ\თა
Line of ed.: 22     სამებიდამ თელავს. და არს ადგილი შუენიერი, ყუავილოვანი.
Line of ed.: 23     ამას ქუეით მთა გომბორი იწოდა უმაღლესობისათჳს, და
Line of ed.: 24     ამას ქუეით მთა ცივისა კარდანეხის ჴევამდე არს, ვინაჲთგან
Line of ed.: 25     აქუს იქით და აქათ ცხელნი ადგილნი. და მთა ესე Manuscript page: R_417  არს მაღალი.
Page of ed.: 548   Line of ed.: 1     აგარაკოვანი, ბალახოვან-ყუავილოვანი, წყაროიანი და გრილი
Line of ed.: 2     ფრიად. ხოლო გულგულას ქუეით, თურდოს ჴევის სამჴრით, არს
Line of ed.: 3     თელავი, რომელი ჰყო კჳრიკემ, პირველ გამეფებულმან კახეთს
Line of ed.: 4     და ჰერეთს, სასახლე დიდი, ვითარცა ქალაქი, ხოლო მისცვალა
Line of ed.: 5     მცირედ თ̃ მეფემან არჩილ და განაახლა. აწცა არს სასახლე და ცი\ხე,
Line of ed.: 6     და მაგრობენ მას შინა. კუალად თურდოს ჴევის ჩდილოთ არს
Line of ed.: 7     იყალთოს ჴევი, გამომდინარე კახეთის მთისა და მომდინარე აღმო\სავლეთად,
Line of ed.: 8     არამედ ვერ მიერთვის ალაზანს სიმცირით. ამ ჴევზედ,
Line of ed.: 9     კახეთის მთის კალთას, არს იყალთოს მონასტერი, კეთილ\შენ-გუმბათიანი,
Line of ed.: 10     ქმნული ი̃გ მამათაგანის წმიდის ზენონისა, და და\ფლულ
Line of ed.: 11     არს მუნვე; და წმიდა არსენცა, რომელი იყო ქუეყანით კახი.
Line of ed.: 12     კუალად თურდოს ჴევის შესართავს ზეით ალაზანს მოერთვის შტო\რის
Line of ed.: 13     ჴევი, გამოსდის თუშეთსა და ამას შორის კავკასსა და მო\დის
Line of ed.: 14     აღმოსავლიდამ დასავლით. თორღის ციხესთან ერთვის ამ ჴევს
Line of ed.: 15     სხუა ჴევი, გამომდინარე მისვე კავკასისა. თორღის ციხე არს
Line of ed.: 16     მაგარი და კლდესა ზედა ნაშენი, არამედ აწ უქმი. სად მიერთვის ეს
Line of ed.: 17     ჴევი ალაზანს, მუნ არს ლალის-ყურის ციხე (ვგონებ ნახ\ჭევნად).
Line of ed.: 18     ამ შტორის-ჴევის და თურდოს-ჴევის ჩდილოთი ქუეყანა
Line of ed.: 19     არს კახეთი, ამათ სამჴრითი -- ჰერეთი.

Line of ed.: 20        ამ შტორის ჴევს ზეით, ალაზნის დასავლით, არს ალავერ\დი,
Line of ed.: 21     კახეთის მთის კალთის ველსა ზედა, დიდშენი, ზღუდე-პალატე\ბიანი,
Line of ed.: 22     გუმბათიანი, რომელმან მოიგო სახელი ალონის გამო, რომელ
Page of ed.: 549   Line of ed.: 1     არს ალონგუერდს, და შემდგომად ყრუსა უწოდეს ალავერდი. აღა\შენა
Line of ed.: 2     ი̃გ მამათაგანმან წმიდამან იოსებ და ყო მონასტერი წმიდის
Line of ed.: 3     გიორგისა, და დაფლულ არს მუნვე. და იყო მონასტერი განდგომი\ლებისამდე,
Line of ed.: 4     ქრისტესსა ჩ̃უჲვ, და ამათ ყვეს ეპისკოპოზი და მწყემსი
Line of ed.: 5     თურდოს-ჴევს შტორს ზეით კახეთის მთად კავკასამდე, და უპირვე\ლეს
Line of ed.: 6     კახთა ეპისკოპოზად. დაიქცა ძვრით. როსტომ იწყო შენებად,
Line of ed.: 7     არჩილ შეასრულა. კუალად დაიქცა ქრისტესსა ჩ̃ღმა ძვრითვე.

Line of ed.: 8        ხოლო ალავერდს ზეით ერთვის ალაზანს ახმეტას-ჴევი,
Line of ed.: 9     გამოსდის კახეთის მთას, ამასა და თიანეთს მორისს, მოდის დასავ\ლეთიდამ
Line of ed.: 10     აღმოსავლეთად. და Manuscript page: B_228a  ახმეტის ღჳნო კეთილი. კუალად ახ\მეტის
Line of ed.: 11     ჴევს ზეით ერთვის ალაზანს უტოსჴევი, გამომდინარე
Line of ed.: 12     კახეთის მთისა და მარილის-პანკისის შუათის მთისა, მომდინარე
Line of ed.: 13     კუეტერის ციხემდე ჩდილოდამ სამჴრით, მერმე დასავლიდამ აღმო\სავლეთად.
Line of ed.: 14     ამ ჴევს Manuscript page: R_418  კუეტერის ციხესთან მოერთვის სხუა ჴევი, გა\მომდინარე
Line of ed.: 15     ჩდილოდამ სამჴრით. ამ ორს ჴევს შორის არს ციხე
Line of ed.: 16     კუეტერისა, ფრიად მაგარი და დიდშენი. ხოლო უტოს-ჴევის
Line of ed.: 17     შესართავის პირისპირ, ალაზნის აღმოსავლეთის კიდესა ზედა, არს
Line of ed.: 18     ციხე ბახტრიონი ანუ მაღრანისა, რომელმან მოიგო სახელი
Line of ed.: 19     დაბნებთაგან მის გარემოსთა მყოფთა (ვგონებთ ლორწობანსა\ცა
Line of ed.: 20     ამას, ანუ ამას ზეით, მთასა შინა. ესე ყოფილ არს დიდშენი და
Line of ed.: 21     მაგარი, გარნა აწ უქმი. ამ ციხესა და ლალის-ყურს შუა არს ველი
Line of ed.: 22     ალონად წოდებული და სანადირო კეთილ ფრიად. კუალად უტოს\ჴევს
Line of ed.: 23     ზეით ერთვის ალაზანს ჴევი, გამომდინარე პანკის-კუეტერას
Page of ed.: 550   Line of ed.: 1     შორის მცირეს მთისა. ამ ჴევის სამჴრით არს მარილისი. ხოლო
Line of ed.: 2     მარილისის დასავლით მთაში არს, ქაჩალაურს, მონასტერი კე\თილი
Line of ed.: 3     და აწ ცარიელი. ამის სამჴრით არს მონასტერი წმი\დის
Line of ed.: 4     მარინესი, ფრიად შუენიერ-კეთილ-ნაგები. ამის დასავ\ლით
Line of ed.: 5     არს კუალად მონასტერი გუმბათიანი, დიდშენი, ყოვლადწმი\დისა,
Line of ed.: 6     ცხრაკარად წოდებული, შუენიერს ადგილს და აწ ხუცის
Line of ed.: 7     ამარ.



Section: 16  
Page of ed.: 550  
Line of ed.: 8   პანკისისათჳს


Line of ed.: 9        ხოლო მარილისის ჩდილოთ ჴევი რომელი აღვსწერეთ, მის ჴე\ვის
Line of ed.: 10     ჩდილოთ კერძი არს პანკისის ჴეობა, Manuscript page: A_179  რომლისა შორის
Line of ed.: 11     დის ალაზანი. და აღმოსა\\ლით Manuscript page: d_117a  აქუს პანკისს კავკასი, ამასა და თუ\შეთს
Line of ed.: 12     შორისი; დასავლით მთა კახეთისა, ფშავს, თიანეთსა და ამას
Line of ed.: 13     შორისი; ჩდილოთ კავკასივე, ღლიღუსა და ამას შორისი; სამჴრით
Line of ed.: 14     ჴევი წინთქმული და მთა მცირე, კახეთის მთიდამ ჩამოსული, აღმო\სავლეთად
Line of ed.: 15     ალაზნამდე, და მერმე იქიდამ ხაზი, გასული კავკასამდე.
Line of ed.: 16     ხოლო კახეთის მთიდამ ჩამოსულის მთის ზეით ერთვის ალაზანს
Line of ed.: 17     ჴევი და გამოსდის კახეთის მთას, მოერთვის დასავლეთიდამ ალა\ზანს,
Line of ed.: 18     ამ ჴევს ზეით ერთვის სხუა ჴევი. გამოსდის თუშეთსა და ამას
Line of ed.: 19     შორისს კავკასსა, მოდის დასავლეთად. ამ ჴევიდამ გარდავალს გზა
Line of ed.: 20     თუშეთს, ამ ჴევს ზეით განიყოფის ალაზანი ორად, და ამ ორთა წყა\ლთა
Line of ed.: 21     შუა არს ციხე ხორჯისა ანუ მახჳლი, მაგ\\არი Manuscript page: B_229a  და
Line of ed.: 22     შეუალი, არამედ აწ უქმი.

Line of ed.: 23        ხოლო ჴეობა პანკისისა არს ვენახოვანი, ხილიანი და ბაღიანი,
Line of ed.: 24     და მთის კერძნი, ვითარცა მთათა ადგილნი. თევზნი -- კალმახნი,
Page of ed.: 551   Line of ed.: 1     ტყე ნადირიანი, მარცვალთა ნაყოფიერნი, თჳნიერ ბრინჯ-ბანბისა.
Line of ed.: 2     პირუტყუნი მრავალ, გარნა ღორი უმრავლეს. ხოლო პანკისის ჴეო\ბის
Line of ed.: 3     სამჴრით, ვიდრე ქისიყის საზღვრამდე, უწოდებენ შიგნით-კა\ხეთს,
Line of ed.: 4     რომელი იმზღვრების: აღმოსავლით ალაზნის მდინარით; სამ\ჴრით
Line of ed.: 5     ქისიყის ხაზის საზღ\\ვრით; Manuscript page: R_419  დასავლით ჰერეთისა და კახეთის
Line of ed.: 6     მთით; ჩდილოთ პანკისის საზღვრით. და არს ადგილი ესე ტყიანი,
Line of ed.: 7     მცირედ ველიანი, გარნა ტყე უმეტეს ხილიანი. მცირე წყლიან-მდი\ნარიანი,
Line of ed.: 8     ვენახოვანი, ხილიანი, ღჳნო კეთილი და კარგი. ფრინველ\ნი,
Line of ed.: 9     თჳნიერ დურაჯისა და კაკაბისა, რომელნი ტყეთა გუარობენ,
Line of ed.: 10     მრავალნი, პირუტყუნი, -- ცხოვარი მცირედ, -- სხუანი მრავლად,
Line of ed.: 11     არამედ ღორი უმრავლეს, რამეთუ ერთ გლეხს ჰყავს ს̃, უ̃, ჩ̃ და
Line of ed.: 12     ც̃. ნადირნი მრავალნი. მოსახლენი არიან თავადნი და აზნაურნი, და
Line of ed.: 13     არს შენობიანი მთის ძირად. კაცნი ზნით აღწერილისაებრ გულის\ჴმა
Line of ed.: 14     ჰყავ. ხოლო ამის აღმოსავლით არს გაღმა-მჴარი, რომელსა
Line of ed.: 15     მზღვრის: აღმოსავლით კავკასი ლეკეთისა, დიდოეთისა და თუშეთი\სა
Line of ed.: 16     და ამას შორისი, სადაცა გარდავლენანცა გზანი მათ შინა გაღმა
Line of ed.: 17     მჴრიდამ; სამჴრით ელისენის საზღვარი; დასავლით ალაზნის მდი\ნარე;
Line of ed.: 18     ჩდილოთ მთა კავკასი, ამასა და თუშეთს შორისი, სადაცა გარ\დავალს
Line of ed.: 19     გზა თუშეთს, და საზღვარი პანკისისა. და არს ქუეყანა ესე
Line of ed.: 20     შემკული ყოვლითა და უმეტეს კახეთის ადგილთა, წყლითა, წყარო\თი,
Line of ed.: 21     მდინარითა, ტყითა, ველითა, სიმაგრითა, მოსავლის ნაყოფიერე\ბითა,
Line of ed.: 22     ვენახითა, ხილითა, რამეთუ ტყენიცა ხილნარითა სავსე არი\ან;
Line of ed.: 23     ნადირნი, ფრინველნი, თევზნი მრავალნი, და უმეტეს კალმახი
Line of ed.: 24     მთის კერძოდ. სახლობენ მთავარნი და აზნაურნი და არიან მჴნედ
Line of ed.: 25     მბრძოლნი. და ჰერეთის ქუეყანას აკეთებენ ყოველგან აბრეშუმს,
Line of ed.: 26     არამედ უფროს გაღმა-მჴარსა შინა და უმეტეს ელისენში; ეგრეთვე
Line of ed.: 27     ბამბასა და ბრინჯსა სთესენ, გარნა იორის პირსაცა ზედა მრავალსა
Line of ed.: 28     სთესვენ ბრინჯ-ბამბასა.



Section: 17  
Page of ed.: 551  
Page of ed.: 552  
Line of ed.: 1   დიდოეთისათჳს


Manuscript page: B_229b 
Line of ed.: 2        ხოლო თუშნი და დიდონი, უკეთუ არიან წილნი ლეკოსისა, არა\მედ
Line of ed.: 3     შემდგომად მეფეთა ქართველთა დაპყრობილი, ვითარცა ვიხი\ლავთ,
Line of ed.: 4     და მოხარკენი მათნი, და უკანასკნელის განდგომილებისა, ვი\ნაჲთგან
Line of ed.: 5     დავითსა ზედა დაშთნენ ნამსახურად დიდონი, და მიერით\გან
Line of ed.: 6     მორჩილებენ კახთ მებატონეთა. არამედ შემდგომად თუშეთი
Line of ed.: 7     დაიპყრა ე̃ მეფემან ლევან, ამისთჳს აწცა ჯერ არს აღწერა კახეთსა
Line of ed.: 8     ზედა. ხოლო დიდოეთი არს ლოპოტისა, გრემისა, შილდა-ყვა\რელისა
Line of ed.: 9     და ჭიაურის აღმოსავლით, კავკასის მთის ჩდილოთ კერძო\სა
Line of ed.: 10     შინა. და არს დიდოეთი ორ ჴეობად, და დის მის შორის მისივე
Line of ed.: 11     მდინარე, რომელსა ლეკეთს ეწოდების ყოზლუხი, და უმეტეს ვა\კესა
Line of ed.: 12     შინა. ამ ჴევის აღმოსავლეთით არს მეორე ჴევი, და განჰყოფს
Line of ed.: 13     ამ ორს ჴევს კავკასი მათვე შორისი, და ამის მდინარეცა მიერთვის
Line of ed.: 14     მის მეორეს ჴევის მდინარესა. ხოლო მზღვრის ამ ორ ჴეობას დიდო\ეთისასა:
Line of ed.: 15     აღმოსავლეთით კავკასი ჰავარისა, ლეკეთისა და ამას შო\რისი;
Line of ed.: 16     სამჴრით მდინარე ამისივე და კავკასიდამ ჩამოსული კავკასივე,
Line of ed.: 17     ჩდილოთ Manuscript page: d_117b  მდებარე; დასავლით მთა კავკასი, ამასა და გაღმა-მჴარის
Line of ed.: 18     კახეთს შორისი; ჩდილოთ კავკასი, ამასა და თუშეთს შორისი.

Line of ed.: 19        და არს ქუეყანა ესე ფრიად მაგარი და შეუალი მტერთაგან, მწი\რი,
Line of ed.: 20     ვითარცა აღვწერეთ ოსეთი, და უმეტესადცა მისსა. გარნა ესენი
Line of ed.: 21     უბილწესნი ზნითა, ქცევითა, ჰაეროვნებითა და სახითა. ენა აქუსთ
Line of ed.: 22     თჳსი საკუთარი, სარწმუნოებით არიან კერპნი და უმეტეს ეშმაკის
Line of ed.: 23     მორჩილნი, რამეთუ იტყჳან, ოდეს დიდმან ალექსანდრემ შემუსრა
Line of ed.: 24     სარკინეთი, განჴურიტეს მთა იგი ამათ, მოვიდნენ და დაეშენნენ აქა;
Line of ed.: 25     და მიერითგან არიან მასვე რჯულსა და წესსა ზედა, ვითარცა ჩანს
Line of ed.: 26     ქცევა-ზნითა მათითა, რამეთუ არა უწყიან სრულიად ღმერთი, არცა
Page of ed.: 553   Line of ed.: 1     ნათესავი და ნათესაობა, ყოველსა სულიერსა სჭამენ. მოგურის მამა
Line of ed.: 2     თჳსი მცირესა ძესა თჳსსა ცოლსა და, ვიდრე აღიზრდების ძე მისი იგი
Line of ed.: 3     მცირე, თვთ მამა თანაეყოფის აღრევითა დედაკაცსა მას; ხოლო
Line of ed.: 4     ოდეს აღიზრდების ძე მისი, მაშინ მისცემს მას ძესა დედაკაცსა მას
Line of ed.: 5     ცოლად და განუყოფს შვი\\ლთაცა, Manuscript page: B_230a  რომელნი უვის მის დედაკაცისა
Line of ed.: 6     თანა შობილი მამასა, ნახევარს მისცემს ძესა, და არს ძე ძისა მისისა,
Line of ed.: 7     და ნახევარსა დაიპყრობს თჳთ, და ძმა არს ძისა მისისა, მის ქალის
Line of ed.: 8     ქრმისა.

Line of ed.: 9        და სხუანიცა მრავალნი უკეთურებანი არიან; უვისთ მოხუცე\ბულნი;
Line of ed.: 10     იგინი ბჭობენ, განარჩევენ და განაგებენ და დააწყნარებენ
Line of ed.: 11     შფოთსა და ბრძოლასა შინა შეუმართებელნი და ურგებ-უძლურნი
Line of ed.: 12     არიან, ავად მოსილნი, ავმოიარაღენი, ყოველნი სრულიად შავით
Line of ed.: 13     მოსილნი, ეშმაკის კერძობისათჳს, შალითა და ნაბდითა. არამედ სი\მაგრის
Line of ed.: 14     გამო არიან მშჳდობით და მტერთაგან უვნოდ . ჴელოვნება
Line of ed.: 15     უწყიან ოსთავე მგზავსად, და ამათი ჩოხა-ნაბადი სხუაგვარი: ჩოხა
Line of ed.: 16     უხაო და ნაბადი ბოჭკო-მაღალი, ვითარცა ქუნთისა, გარნა შავი და
Line of ed.: 17     Manuscript page: R_421  არა სხუა ფერი. ხოლო ლეკის მჴარე დაიპყრნეს რომელნიმე ლეკთა
Line of ed.: 18     და მოჰმადიან ყვეს, და სხუანი ჰგიეს, და არიან ეგრეთვე. და კახეთის
Line of ed.: 19     მჴრისანი ჰყმობენ კახთა მეპატრონეთა და აძლევენ ხარკთა და არა
Line of ed.: 20     ლაშკართა, რათა ვიდოდნენ სავაჭროდ კახეთს, ვინაჲთგან ზიდვენ
Line of ed.: 21     კახეთიდამ საზრდელსა, საშიშლოსა და საჴმარსა თჳსსა.



Section: 18  
Page of ed.: 553  
Line of ed.: 22   თუშეთისათჳს


Line of ed.: 23        ხოლო თუშეთი არს ლოპოტისა, თორღისა და პანკისის
Line of ed.: 24     აღმოსავლეთით, კავკასის მთის ჩდილოთ კერ\\ძოთა Manuscript page: A_180  შინა, და არს
Line of ed.: 25     ორს ჴევად და მდებარებს ჩდილო-დასავლეთის შუადამ აღმოსავ\ლეთს-სამჴრეთს
Line of ed.: 26     შორის, და უდის შორის მდინარე თჳსი, და მიერ\თვის
Line of ed.: 27     სონა მდინარეს, რომელი განვლის ჩაჩანს და მიერთვის ბორა\ღანს
Page of ed.: 554   Line of ed.: 1     თერგის მდინარეს. ხოლო პანკისის გარდასწორ, კავკასს იქით,
Line of ed.: 2     არს წოვა; წოვას ქუეით გომეწარი და მის ქვეით ჩაღმა. და
Line of ed.: 3     ჩაღმიდამ გარდავალს გზა თორღასა და ლოპოტის ჴევზედ. და არიან
Line of ed.: 4     დაბნები ესენი უმჯობესნი, და სხუანი დაბნები არიან ლ̃ზ. ამის
Line of ed.: 5     ჩდილოთ არს ფარსმანის თუშეთის ჴევი, რომელთა უძეს
Line of ed.: 6     შორის კავკასივე. და არს ფარსმანის თუშეთს დაბანი ლ̃ვ, და გან\ჰყოფს
Line of ed.: 7     ფარსმანსა და წოვა-გომეწარ-ჩახმართის ჴევთა ქისტ-ღლიღ\ვიდამ
Line of ed.: 8     წამოსული კავკასი, აღმოსავლეთ-ჩდილოთ შუა მდებარე. და
Line of ed.: 9     მზღვრის ორსავ თუშეთს: აღმოსა\\ვლით Manuscript page: B_230b  კავკასი ჰავარსა, ჩაჩანსა
Line of ed.: 10     და ამას შორისი; სამჴრით კავკასი, ამასა და დიდოეთს შორისი; და\სავლით
Line of ed.: 11     მთა კავკასი, ამასა და კახეთს შორისი; ჩდილოთ კავკასი,
Line of ed.: 12     ამას და ღლირუ-ქისტს შორის. არამედ არს ქუეყანა ესე ყოვლითავე,
Line of ed.: 13     ვითარცა აღვსწერეთ ოსეთი, სიმაგრით, მოსავლით, პირუტყჳთ, ნა\ყოფიერებით
Line of ed.: 14     და ჴელოვნებით. არამედ კახეთის თუშნი ინახვენ ცხო\ვართა
Line of ed.: 15     სიმრავლესა, ვინაჲთგან აქუთ ზაფხულს თჳსთა მთათა შინა
Line of ed.: 16     საძოვარი, და ზამთარს ჩამოვლენ გაღმა-მჴარსა შინა, და ამით უმე\ტეს
Line of ed.: 17     მორჩილებენ კახთა.

Line of ed.: 18        ხოლო ფარსმანი უფროს მწირ არს, გარნა ამათ მიერ იგინიცა
Line of ed.: 19     გამოიზრდებიან კახეთით, რამეთუ მათ მოჰყავთ და ვაჭრობენ. არა\მედ
Line of ed.: 20     იგინი არა ჰყმობენ კახთა მეპატრონეთა, ხოლო ესენი მორჩილ\ნი,
Line of ed.: 21     მოლაშკრენი და მეხარკენი არიან; და არიან ბრძოლასა შემმარ\თებელნი,
Line of ed.: 22     მჴნენი, ძლიერნი, მჴედარნი წარმატებულნი და უსაქცი\\\ელონი, Manuscript page: R_422 
Line of ed.: 23     ბრიყუნი. რამეთუ, ოდეს შობს დედაკაცი, არავინ მიეახლე\ბის,
Line of ed.: 24     არამედ განუტევებენ შორს მარტოდ, და შობისა შემდგომად მ̃
Line of ed.: 25     დღეთა მოიყვანებენ შობილითურთ. ხოლო უკეთუ ვინ მდედრი იყოს
Line of ed.: 26     გულითა კაცთაგანი და ივლტოდეს ბრძოლასა შინა, ამას აჭმევენ
Line of ed.: 27     ძაღლთა თანა გობასა შინა ძაღლთასა და არღარა კაცთა თანა.

Manuscript page: d_118a 
Line of ed.: 28        ხოლო სარწმუნოებითა და ენითა არიან ქართულითა. აწ მწყსის
Line of ed.: 29     ალავერდელი, მიმტაცე ხარჭაშნისა. არს ეკლესია მცირე, აღშენე\ბული
Line of ed.: 30     ძუელითვე, და უვისთ ხუცესნი, არამედ უმეტეს უცნობელნი
Page of ed.: 555   Line of ed.: 1     ჭეშმარიტებისანი, რამეთუ აქუსთ კლდე დიდი და მაღალი, და დღე\სა
Line of ed.: 2     ილია წინასწარმეტყუელისასა მივლენ და შესწირვენ მას კლდესა
Line of ed.: 3     ცხოვარსა და ძროხასა, და თაყუანისცემენ კლდესა მას, და რა იგი
Line of ed.: 4     ესმის კლდისა მისგან, რწამთ უმეტეს ყოვლისა იგი. ხოლო რომელ\ნი
Line of ed.: 5     არიან მჴარეთა ქისტთა და ღლიღუთა, უწყიან ენანი უფროს მათ\ნი.
Line of ed.: 6     გარნა ფარსმანის ჴევისანი სარწმუნოებით და ენით შერეულნი
Line of ed.: 7     არიან, ვითარცა ქისტნი. არა იქნების მათ შინა სიძუა ანუ მრუშება
Line of ed.: 8     და, უკეთუ მძლავრის ვინმე და შეეყოს მის თანა, მოიკლავს თავს
Line of ed.: 9     დედაკაცი იგი, და კაცსა მას მოჰკულენ თემნი, და მცნო\\ბი Manuscript page: B_231a  არა ილ\ტვის
Line of ed.: 10     სხუათა ქუეყანასა.



Page of ed.: 556  
Manuscript page: T_95 
Line of ed.: 1   ქმნულება და ცხოვრება კახეთისა და ჰერეთისა


Line of ed.: 2        ხოლო რაჟამს მოვიდა ჰეროს წილსა თჳსსა ქუეყანასა, აღა\შენა
Line of ed.: 3     ქალაქი ორთა ალაზანთა შესაკრებელთა შორის და უწოდა სა\ხელითა
Line of ed.: 4     თჳსითა ჰერეთი და დაიპყრა ქუეყანა წილხდომილი თჳსი.
Line of ed.: 5     სამჴრით ხორანთისაგან მტკურამდე და კავკასამდე საზღვარი მო\ვაკანისა,
Line of ed.: 6     ჩდილოთ ხუნანიდამ გულგულამდე და კავკასამდე, აღმო\სავლით
Line of ed.: 7     კავკასი, დასავლით მტკუარი. ამათ შორისი ქუეყანა არს ჰე\რეთი,
Line of ed.: 8     რომელსა შინა დაეშენა და შემდგომად განითესნენ ნათესავნი
Line of ed.: 9     და ძენი მისნი ქუეყანასა ამას შინა და იყვნენ თჳთ იგი და ნათესავნი
Line of ed.: 10     მისნი მორჩილებასა შინა ქართლოსისასა და მცხეთელ მამასახლი\სისასა,
Line of ed.: 11     ჟამად-ჟამად განდგომილნი, ვითარცა აღვსწერეთ, ეგრეთვე
Line of ed.: 12     კახოს და კუხოს და ნათესავნი მათნი, ვიდრე პირველისა მეფისა
Line of ed.: 13     ფარ/ნაოზისამდე.

Line of ed.: 14        ხოლო მეფემან ფარნაოზ დასუა კახეთისა და კუხეთის ერისთა\ვი
Line of ed.: 15     ერთი და შემდგომად დასუეს ჰერეთის ერისთავი სხუა და თუშთა,
Line of ed.: 16     დიდოთა და ხუნზახთა სხუა, ვითარცა იწერვის ჟამსა შინა მ̃დ მე\ფისა
Line of ed.: 17     არჩილისასა. არამედ ოდესმე დასმიდნენ ძეთა თჳსთა მეფენი,
Line of ed.: 18     ვითარცა მისცა მირიან რევს და ბაქარ რევის ნათესავთა და შთამო\მავალთა.
Line of ed.: 19     ხოლო ვახტანგ გორგასალ მისცა ძესა თჳსსა დაჩის და
Line of ed.: 20     შემდგომად ადარნასე ხოსროვანი ერისთობდა ჰერეთს, ჟამსა შინა
Line of ed.: 21     მეფისა გურამ კურადპალატისასა. გარნა იყვნენ მარადის ესენი მორ\ჩილებასა
Line of ed.: 22     და მსახურებასა შინა მეფეთა ქართველთათა.

Line of ed.: 23        ხოლო შემდგომად იოანეს და ჯუანშერის გარდაცვალებისა გან\დგა
Line of ed.: 24     გრიგოლი მთავარი და დაიპყრა კახეთი და გარდაბანი; და ესე
Line of ed.: 25     იყო პირველი განდგომა თავადად და ამის განდგომილებიდამ დავით
Page of ed.: 557   Line of ed.: 1     აღმაშენებელის ერთმეფობამდე ისხდნენ მთავარნი კახეთს და მეფენი
Line of ed.: 2     ი̃დ. არამედ ჰერეთი დაიპყრეს ძმისწულთა ადარნასე ბრმისათა, რო\მელთა
Line of ed.: 3     დასწუნეს თუალნი მამის ძმისა, და არჩილ მოწამემან მიუ\ბოძა
Line of ed.: 4     ამას შაკიხი და ცოლი აბუხოსროსი; და ამის ძეთა დაიპყრეს
Line of ed.: 5     შაკიხიდამ გულგულამდე და შემდგომად ჯუანშერის სიკუდილისა
Line of ed.: 6     დაიპყრეს სრულიად ჰერეთი და იწოდეს მეფედ და დასხნეს ერის\თავნი,
Line of ed.: 7     ვითარცა იწერვის: ერისთავი შტორისა, ერისთავი ხორნაბუ\ჯისა,
Line of ed.: 8     ერისთავი ვეჯინისა, ერისთავი მაჭისა. გარნა არა არს უწყე\ბული,
Line of ed.: 9     თუ რავდენნი მეფენი ისხდნენ და სახელნი მათნი, ვიდრე
Line of ed.: 10     კჳ\\რიძეს Manuscript page: B_231b  ვ̃ ქორიკოზისამდე. არამედ ამ შლილობაებთა Manuscript page: T_96  შინა იყვ\ნენ
Line of ed.: 11     იგინი მშჳდობით და ოდეს მოვიდიან მძლავრნი, მისცემდიან
Line of ed.: 12     ხარკთა და დაიმშჳდიან. ხოლო წელსა ქ{რისტე}სა შ̃იზ, ქარ{თულსა} რ̃ლზ მოიჴ\სენების
Line of ed.: 13     სახელი ადარნასე პატრიკისა და ძისა მისისა დინარ დედოფ\ლისა
Line of ed.: 14     ქრმისა და ძისა მათისა იშხანიკისა, რომელნიცა აღვსწეროთ
Line of ed.: 15     რიგოვანად თჳს რიგსა ზედა.



Next part


This text is part of the TITUS edition of Kartlis Cxovreba IV: Vakhushti Bagrationi.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 22.9.2017. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.