TITUS
Benediktinerregel (althochdeutsch und lateinisch)
Part No. 8
Previous part

Chapter: 7  
p. 38    

VII. De humilitate.

p. 39    

Sentence: 1     Clamat nobis scriptura divina, fratres, dicens: "Omnis, qui se exaltat, Manuscript page: 39  (39) humiliabitur, et qui se humiliat, exaltabitur."
   hareet uns kescrift cotchundiu . . . . qhuedanti: "eocouuelih, der sih erheuit, Manuscript page: 37  (39) uuirdit kedeonoot, indi der sih kedeomuatit, ist erhaban."

Sentence: 2     Cum haec ergo dicit, ostendit nobis omnem exaltationem genus esse superbiae, quod se cavere propheta indicat dicens: "Domine, non est exaltatum cor meum neque elati sunt oculi mei, neque ambulavi in magnis neque in mirabilibus super me.
   Denne desiu keuuisso qhuidit, keaugit uns eocouuelihha erhabanii chunni uuesan dera ubarmuatii, daz sih piporageen uuizzago kechundit qhuedenti: "truhtin, nist erhaban herza minaz noh ni keiliu sint augun miniu, noh nikeanc ih in mihhilii noh in uuntrum ubar mih.

Sentence: 3     Si non humiliter sentiebam, sed exaltavi animam meam, sicut ablactum est super matrem *[210] suam, ita retributio in anima mea!"
   Ibu ni deolihho . . . . uzzan erhuab sela mina, soso intspenitaz ist ubar [210] muater sina, so itloon in sela mina!"


p. 40    

Sentence: 4     Unde, fratres, si summae humilitatis volumus culmen adtingere et ad exaltationem illam caelestem, ad quam per praesentis vitae humilitatem ascenditur, volumus velociter pervenire, actibus nostris ascendentibus scala illa erigenda *Manuscript page: 40  (40) est, quae in somno iacob apparuit, per quam illi descendentes et ascendentes angeli monstrabantur.
   Danaan . . . . ibu dera furistun deoheiti uuellemees obonoontikii zuakereihhan indi ze deru erhabanii dia himiliscun, ze deru duruh des antuurtin libes deoheit ist uferhaban, uuellemees sniumo duruhqhueman, tatim unsereem ufstiganteem hleitar selbiu Manuscript page: 40  (40) ze kerihtenne ist, diu in traume . . . . keaugit uuard, duruh dia imu nidarstigante . . . . ufstigante . . . . keaugit uurtun.

Sentence: 5     Non aliud sine dubio discensus ille et ascensus a nobis intellegitur nisi exaltatione descendere et humilitate ascendere.
   Nalles andar aano zuifal nidarstic indi ufstic fona uns ist farstandan uzzan erhabanii nidarstigan indi deoheit ufstigan.

Sentence: 6     Scala vero ipsa recte nostra est vita in saeculo, quae humiliat corde ut a domino erigatur ad caelum.
   Hleitar keuuisso selbiu rehto unseer ist lib in uueralti, der deomuatit herzin daz fona truhtine si errihtit ze himile.

Sentence: 7     Latera enim eiusdem scalae dicimus nostrum esse corpus et animam, in quae latera diversos grados humilitatis vel disciplinae evocatio divina ascendendos inseruit.
   Hleitarpaum keuuisso dera selbun hleitra qhuuedamees unseran uuesan lihhamun indi sela, in diem hleitarpaumum missilihhe stiagila dera deoheiti edo ekii ladunga cotchundiu ufstiganteem anakesezzit.


p. 41    

Sentence: 8     Primus itaque humilitatis gradus est, si timorem dei sibi ante oculos semper ponens oblivionem omnino fugiat et semper sit memor Manuscript page: 41  (41) omnia, quae praecepit deus, qualiter [211] contemnentes deum in gehennam de peccatis incedunt, ipsa quoque in vitam aeternam, qui timentibus deum praeparata est, animo suo semper revolvat.
   eristo inunu dera deoheiti stiagilsprozzo ist, ibu forahtun cotes imu fora augom simblum sezzenti akezzalii alles fleohe indi simblum si kehuctic Manuscript page: 41  (41) alliu, dei kipoot cot, huueo farmanente *[211] cotan in hella fona suntoom anakant, sie sosama in lib euuigan, der forahtantem cotan kekarater ist, muate sinemu simblum inualde.


p. 42    

Sentence: 9     Et custodiens se omni hora a peccatis et vitiis, id est cogitationum, linguae, oculorum, manuum, pedum vel voluntatis propriae, sed et desideria carnis amputare festinet, aestimet se homo de caelis a deo semper respicere omni hora et facta sua in omni loco ab aspectu divinitatis videri et ab angelis omni hora renuntiari, demonstrans nobis hoc propheta cum in cogitationibus nostris ita deum semper praesentem ostendit dicens: "Scrutans corda et renes deus", et iterum: Manuscript page: 42  (42) "Dominus novit cogitationes hominum", et iterum dicit: "Intellexisti cogitationes meas a longe", et quia "cogitatio hominis confitebitur tibi".
   Indi kehaltanti sih eocouuelihera citi fona suntu indi achusti, daz ist kedancho, dera zungun, augono, henteo, fuazzio edo uuilleono dera eikinii, uzzan ioh auh kirida des fleiskes abasnidan iille, uuanne sih man fona himilum fona cote simblum sehan eocohuelihhera citi . . . . tati sino in eocouueliheru steti fona kisihti cotchundii sehan indi fona . . . . eocouuelihera citi kechundan, keauckenti uns daz uuizzago denne in kedanchum unsereem so cotan simblum antuurtan keaugit qhuedenti: "scauuonti herzun indi lenti cot", indi auur: Manuscript page: 40  (42) "truhtin uueiz kedancha manno", indi auur qhuidit: "farstuanti kedancha mine fona rumana", indi danta "kedanc mannes gihit dir".

Sentence: 10     Nam ut sollicitus sit circa cogitationes suas perversas, dicat semper utilis frater in corde suo: "Tunc inmaculatus ero coram eo, si observavero me ab iniquitate mea."
   Keuuisso so pihuctigeer si umbi kidancha sine abahe, qhuede simblum piderbeer . . . . in herzin sinemu: "denne unbiuuamter pim fora imu, ibu pihaltu mih fona unrehte minemu."

Sentence: 11     Voluntatem vero propriam ita facere prohibimur, cum dicit scriptura [212] nobis: "Et a voluntatibus tuis averte."
   Uuillon keuuisso eiganan so tuan pirum piuuerit, [212] denne qhuidit kescrib uns: "indi fona uuilloom dineem erhuuarabi." *

Sentence: 12     Et iterum rogamus deum in oratione, ut fiat illius voluntas in nobis.
   . . . . auur pittamees cotan in kepete, daz si siin uuillo in uns.


p. 43    

Sentence: 13     Docemur ergo merito nostram non facere voluntatem, cum cavemus illud, quod dicit sancta scriptura: "Sunt viae, quae videntur ab hominibus rectae, quarum Manuscript page: 43  (43) finis usque ad profundum inferni demergit."
   Pirum kelerit keuuisso pi uuruhti unseran nalles tuan uuillon, denne piporakemes daz, daz qhuidit uuihiu kescrift: "sint uueka, dea sint keduht fona mannum rehte, dero Manuscript page: 43  (43) enti unzi ze abcrunte dera hella pisuuffit."

Sentence: 14     Et cum item cavemus illud, quod de neglegentibus dictum est: "Corrupti sunt et abhominabiles facti sunt in voluntatibus suis."
   Indi denne so piporakemees daz, daz fona ruahhalosonteem keqhuetan ist: "zeprohhan sint indi leidsame uuortane sint in uuilloom iro".

Sentence: 15     In desideriis vero carnis ita nobis deum credamus semper esse praesentem, cum dicit propheta domino: "Ante te est omne desiderium meum."
   In kiridoom keuuisso des fleiskes so uns cotan kelaubpamees simblum uuesan kakanuuartan, denne qhuidit uuizzago truhtine: "fora dih ist eocouuelih kirida miniu."

Sentence: 16     Cavendum est ergo ideo malum desiderium, quia mors secus introitum delectationis posita est, unde scriptura praecepit dicens: "Post concupiscentias tuas non eas."
   Ze piporgenne ist keuuisso pidiu ubila kirida, danta tod pii inkange dera lustida kesazter ist, danan kescrift kepiutit qhuedenti: "after kiridoom dineem nikangees."


p. 44    

Sentence: 17     Ergo si oculi domini speculantur bonos et malos et dominus de caelo semper respicit super filios hominum, ut videat, si est intellegens aut requirens deum, et si ab angelis nobis *Manuscript page: 44  (44) deputatis cottidie die noctuque domino, factori nostro, opera [213] nostra nuntiantur, cavendum est ergo omni hora, fratres, sicut dicit in psalmo propheta, ne nos declinantes in malo et inutiles factos aliqua hora aspiciat deus.
   Keuuisso ibu auga truhtines scauuont cuatiu indi ubiliu . . . . fona himile simblum sihit ubar parn manno, daz sehe, ibu ist farstantanti edo suahhanti cotan, indi ibu fona engilum uns Manuscript page: 44  (44) kezeliteem tagalihhin tages indi nahtes truhtine, tuantemu unseremu, uuerach [213] unseriu sint kechundit, ze porgeenne ist keuuisso eocouuelihera citi . . . . so qhuidit in salmin uuizzago, min unsih kehneickente in ubile indi unbiderbe uuortane eddeshuuelihhera citi kesehe cot.

Sentence: 18     Et parcendo nobis in hoc tempore, quia pius est, deus exspectat nos cottidie converti in melius, ne dicat nobis in futuro: "Haec fecisti et tacui."
   Indi lippanti uns in deseru citi, danta erhafter ist . . . . peitoot unsih tagalihhin kehuueraban in pezzira, min qhuede uns in zuauuarti: "deisu tati indi ih suuigeta."

Sentence: 19     Secundus humilitatis gradus est, si propriam quis non amans voluntatem desideria sua non delectetur implere, sed vocem illam domini factis imitetur dicentis: "Non veni facere voluntatem meam, sed eius, qui me misit."
   andar dera deomuati stiagilsprozzo ist, ibu eiganan huuelih niminnoot uuillon kirida sina nist kelustidoot erfullan, uzzan stimma dia . . . . tatim si keleisinit qhuedentes: "niqhuuam tuan uuillon minan, uzzan des, der mih santa."


p. 45    

Sentence: 20     Item dicit scriptura: "Voluntas *Manuscript page: 45  (45) habet poenam, et necessitas parit coronam."
   Auur qhuidit kescrift: Manuscript page: 45  (45) "uuillo hebit uuizzi, indi notduruft karauuit era."

Sentence: 21     Tertius humilitatis gradus est, ut quis pro dei amore omni oboedientia se subdat maiori imitans dominum, de quo dicit apostolus: "Factus oboediens patri usq[ue] ad mortem."
   dritto dera deoheiti stiagil ist, so huuelih fora cotes minnu eocouuelihhera hoorsamii sih untartuat merorin leisanonti truhtinan, fona demu qhuidit poto: "uuortaneer horsamoonti fatere unzi ze tode."

Sentence: 22     Quartus humilitatis gradus est, si in ipsa oboedientia duris et contrariis rebus vel etiam quibuslibet inrogatis iniuriis tacita conscientia patientiam amplectatur et sustinens non lasiscat vel discedat dicente scriptura: "Qui perseveraverit *[214] usque in finem, hic salvus erit", item: "Confortetur cor tuum et sustine dominum."
   fiordo . . . . ibu deru selbun hoorsamii herteem . . . . uuidaruuarteem rahhom edo sosama diem lustit anaprunganeem uuidarmuatum dera suuigentun inhucti . . . . pihalsit si indi fardolenti nalles muadee edo kelide qhuedenteru . . . .: "der duruhuuisit *[214] unzi in enti, deseer kehaltaneer ist", so: "si kestarachit herza dinaz . . . . inthabee . . . ."


p. 46    

Sentence: 23     Et ostendens fidelem pro domino universa etiam contraria Manuscript page: 46  (46) sustinere debere dicit ex persona sufferentium: "Propter te morte adficimur, tota die exaestimati sumus ut oves occisionis."
   keauckenti kelaubigan fora truhtine alliu sosama uuidaruuartiu Manuscript page: 46  (46) fardoleen scolan qhuidit fora heitio fartragantero: "duruh dih tode . . . . tagalihhin uuanente pirumees so scaf dera slahta."

Sentence: 24     Et securi de spe retributionis divinae subsequuntur gaudentes et dicentes: "Sed in his omnibus superamus propter eum, qui dilexit nos."
   Indi sihhure fona uuane des itloones dera cotchundi untiri sin kefolget mendente . . . . qhuedente: "uzzan in diem alleem ubaruuinnamees duruh inan, der keminnota unsih."

Sentence: 25     Et item alio loco scriptura dicit: "Probasti nos, deus, igne nos examinasti, sicut igne examinatur argentum.
   . . . . so andreru steti . . . .: "kesuahtoos unsih . . . . fuire unsih ersuahtos, soso fuire ist ersuahhit silbar.

Sentence: 26     Induxisti nos in laqueum, posuisti tribulationes in dorso nostro."
   Analeittos unsih in seid, saztoos arabeit in hrucki unseremu."

Sentence: 27     Et ut ostendat sub priore debere nos esse, subsequitur dicens: "Inposuisti homines super capita nostra."
   . . . . so keaucke untar heririn scolan unsih uuesan untari ist kefolgeet . . . .: "anasaztos man ubar haubit unseriu."


p. 47    

Sentence: 28     Sed et praeceptum domini in adversis et iniuriis per patientiam adimplentes qui percussi in maxillam, Manuscript page: 47  (47) praebent et aliam, auferenti tonicam dimittunt et palleum, angarizanti miliario vadunt et duo, et cum Paulo apostolo falsos fratres sustinent, et persecutionem *[215] sustinent, et maledicentes se benedicunt.
   . . . . ioh auh kipot . . . . in uuidaruuarteem . . . . in uuidarmuatim . . . . die kislagane in chinnibahhon, Manuscript page: 47  (47) kebeen ioh andran, erfirtero tunihhun farlaazzeen auh lahhan, kenoottanteru millu kangant ioh zuuo, indi mit paulu potin lucke pruader fardoleent, indi aahtunga fardoleent, *[215] indi ubilo sprehhante sih uuelaqhuedant.

Sentence: 29     Quintus humilitatis gradus est, si omnes cogitationes malas cordi suo advenientes vel mala a se absconse commissa per humilem confessionem abbati non celaverit suo, hortans nos de hac re scriptura dicens: "Revela domino viam tuam et spera in eum."
   finfto . . . . ibu alle kidancha ubile herzin sinemu zuaqhuemante edo ubil fona sih keporaganiu ketaniu duruh deomuatlihha pigiht . . . . nifarhele sinemu, spananti unsih fona deseru rachu kescrift qhuedenti: "intrih truhtine uuec dinan indi uuani in inan."

Sentence: 30     Et item dicit: "Confitemini domino, quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia eius", et item propheta: "Delictum meum cognitum tibi feci et iniustitias meas non operui.
   . . . . auur . . . .: "gehat truhtine, pidiu cuater, pidiu in uuerolti armiherzida siniu", . . . . auur . . . .: "missitaat mina chund dir teta . . . . unreht miniu . . . . pidachta.


p. 48    

Sentence: 31     Dixi, pronuntiabo adversum me iniustitias meas domino, et tu remisisti *Manuscript page: 48  (48) impietatem peccati mei."
   Quad, ih forakechundu uuidar mih unreht minaz truhtine . . . . du Manuscript page: 48  (48) farliazzi erlosida dera sunto mineru."

Sentence: 32     Sextus humilitatis gradus est, si omni vilitate vel extremitate contentus sit monachus et ad omnia, quae sibi iniunguntur, velut operarium malum se iudicet et indignum dicens sibi cum propheta: "Ad nihilum redactus sum et nescivi, ut iumentum factus sum apud te, et ego semper tecum."
   sehsto . . . . ibu eocouueliheru smahlihhii . . . . uzorosti kehabenter . . . . munih . . . . ze allu, dei imu anakimahchot samaso uuerahman ubilan sih suannet . . . . unuuirdigan quedenti imu mit uuizzagin: "ze neouuiehti keprauhoter pim . . . . niuuissa, so noz uuortaner pim mit dih, . . . ih simblum mit dih."


p. 49    

Sentence: 33     Septimus humilitatis gradus est, si omnibus se inferiorem et viliorem non solum sua lingua [216] pronuntiet sed etiam intimo cordis credat affectu humilians se et dicens cum propheta: "Ego autem sum vermis et non homo, obprobrium hominum et abiectio plebis", "exaltatus sum et humiliatus sum et confusus", et item: "Bonum mihi, quod humiliasti *Manuscript page: 49  (49) me, ut discam mandata tua!"
   sibunto . . . . ibu allem sih innarorun inti smahlihorin nalles einin sinera zungun *[216] forakichunde uzzan sosama dera inuuartun herzin kelaube minna theononte sih . . . . qhuedenti mit uuizzagin: "ih keuuisso pim uurum . . . . nalles man ituuiz manno . . . . auueraf deota", "erhapener . . . . kedeonoter . . . . kescanter" . . . . auar: "cuat mir . . . . kedeonotos Manuscript page: 49  (49) mih, daz lirnem kepot diniu!"

Sentence: 34     Octavus humilitatis gradus est, si nihil agat monachus, nisi quod communis monasterii regula vel maiorum cohortantur exempla.
   ahtodo . . . . ibu neouueh tue . . . . uzzan daz dera kameinsamun des munistres rehtungu edo merorono sint kespanan piladi.

Sentence: 35     Nonus humilitatis gradus est, si linguam ad loquendum prohibeat monachus et taciturnitatem habens usque ad interrogationem non loquatur dicente scriptura, quia "in multiloquio non effugitur peccatum", et quia "vir linguosus non diregitur super terram".
   . . . . ibu zungun ze sprehanne piuuerie . . . . suuigali habenti unzi zanfrahidu nisprehhe qhuedenteru kescrifti, danta "in filusprahhi nist erflohan sunta" . . . . danta "comman zunkaler nist kerihtit uber erda."

Sentence: 36     Decimus humilitatis gradus est, si non sit facilis ac promptus in risu, quia scriptum est: "Stultus in risu exaltat vocem suam."
   zehanto . . . . ibu nisi samfter enti funser in lahtere, danta kescriban ist: "unfruater in lahtere heuit stimma sina."


p. 50    

Sentence: 37     Undecimus humilitatis gradus est, Manuscript page: 50  (50) si cum loquitur monachus, leniter et sine risu humiliter, cum gravitate vel pauca verba et rationabilia loquatur, et non sit clamosus in voce, sicut scriptum est: "Sapiens verbis innotescit paucis".
   . . . . Manuscript page: 50  (50) . . . . sprihhit . . . . slehto . . . . ano hlahtar theomuatliho mit fruati . . . . foiu uuort enti redohaftiu sprehhe, enti nisi hlutreister in stimmu, so kiscriban ist: "spaher uuortum kechundit foem."

Sentence: 38     [217] Duodecimus humilitatis gradus est, si non solum corde monachus sed etiam ipso corpore humilitatem videntibus se semper indicet, id est in opere, in oratorio, in monasterio, in horto, in via, in agro vel ubicumque sedens, ambulans vel stans.
   [217] zuuelifto . . . . ibu nalles einin herzin . . . . uzzan sosama demu selbin lihamin theoheit sehantem sih simblum chundit, daz ist . . . . uuerahche . . . . in cartin, in uueke, in achre edo so uuar so sizanti, kanganti edo stantanti


p. 51    

Sentence: 39     Inclinato sit semper capite defixis in terram aspectibus reum se omni hora peccatis suis aestimans iam se tremendo iudicio repraesentari aestimet dicens sibi in corde semper illud, quod publicanus ille evangelicus *Manuscript page: 51  (51) fixis in terram oculis dixit: "Domine, non sum dignus ego peccator levare oculos meos ad caelum", et item cum propheta: "Incurvatus sum et humiliatus sum usquequaque".
   kehneictemu si sinbulum haubite kestactem in erda kasihtim scultikan sih eocohuuelihhera citi fona sunton sinem uuananti giu sih dera forahtlihun suano auur kekakanuuartit uuane qhuedentemu imu in herzin simblum daz, daz achiuuizfirinari der Manuscript page: 51  (51) cuatchundento kistactem in erda augom quad: . . . . . nipim uuirdiker ih sunsigo heffan augun miniu ze himile", enti auur mit uuizzagin: "kepoganer pim enti kedeonoter pim eogouueri."

Sentence: 40     Ergo his omnibus humilitatis gradibus ascensis monachus mox ad caritatem dei perveniet illam, quae perfecta foras mittit timorem, per quam universa, quae prius non sine formidine observabat, absque ullo labore velut naturaliter ex consuetudine incipiat [218] custodire non iam timore gehennae, sed amore Christi et consuetudine ipsa bona et dilectatione virtutum, quae dominus iam in operarium suum mundum a vitiis et peccatis spiritu sancto dignabitur demonstrare.
   Keuuisso desem allem dera deoheiti stiagilim ufkistikanem . . . . saar ze minno cotes pichueme . . . . diu duruhnohto uzsentit, forahtun, duruh dia alliu, dei er nalles ano forahtun piheialt, anoo einikeru arbeiti sama so chnuatlicho fona keuuonaheit pikinne [218] kehaltan nallas giu forahtun dera hella, uzzan minnu . . . . enti uuonaheite dei selbun cuatiu . . . . dera lustida hcreftio, dei truhtin giu in uueracman sinan hreinan fona achustim . . . suntom atume uuihemu keuuerdonter ist keaucken.


Next part


This text is part of the TITUS edition of Benediktinerregel (althochdeutsch und lateinisch).

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 15.10.2021. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.