TITUS
Mahabharata
Part No. 69
Previous part

Chapter: 69 
Adhyāya 69


Verse: 1  {Śakuntalovāca}
Halfverse: a    rājan sarṣapa mātrāṇi   parac cʰidrāṇi paśyasi
   rājan sarṣapa mātrāṇi   parac cʰidrāṇi paśyasi /
Halfverse: c    ātmano bilvamātrāṇi   paśyann api na paśyasi
   ātmano bilva-mātrāṇi   paśyann api na paśyasi /1/

Verse: 2 
Halfverse: a    menakā tridaśeṣv eva   tridaśāś cānu menakām
   menakā tridaśeṣv eva   tridaśāś ca_anu menakām /
Halfverse: c    mamaivodricyate janma   duḥṣanta tava janmataḥ
   mama_eva_udricyate janma   duḥṣanta tava janmataḥ /2/

Verse: 3 
Halfverse: a    kṣitāv aṭasi rājaṃs tvam   antarikṣe carāmy aham
   kṣitāv aṭasi rājaṃs tvam   antarikṣe carāmy aham /
Halfverse: c    āvayor antaraṃ paśya   merusarṣapayor iva
   āvayor antaraṃ paśya   meru-sarṣapayor iva /3/

Verse: 4 
Halfverse: a    mahendrasya kuberasya   yamasya varuṇasya ca
   mahā_indrasya kuberasya   yamasya varuṇasya ca /
Halfverse: c    bʰavanāny anusaṃyāmi   prabʰāvaṃ paśya me nr̥pa
   bʰavanāny anusaṃyāmi   prabʰāvaṃ paśya me nr̥pa /4/

Verse: 5 
Halfverse: a    satyaś cāpi pravādo 'yaṃ   yaṃ pravakṣyāmi te 'nagʰa
   satyaś ca_api pravādo_ayaṃ   yaṃ pravakṣyāmi te_anagʰa /
Halfverse: c    nidarśanārtʰaṃ na dveṣāt   tac cʰrutvā kṣantum arhasi
   nidarśana_artʰaṃ na dveṣāt   tat śrutvā kṣantum arhasi /5/

Verse: 6 
Halfverse: a    virūpo yāvad ādarśe   nātmanaḥ paśyate mukʰam
   virūpo yāvad ādarśe   na_ātmanaḥ paśyate mukʰam /
Halfverse: c    manyate tāvad ātmānam   anyebʰyo rūpavattaram
   manyate tāvad ātmānam   anyebʰyo rūpavattaram /6/

Verse: 7 
Halfverse: a    yadā tu mukʰam ādarśe   vikr̥taṃ so 'bʰivīkṣate
   yadā tu mukʰam ādarśe   vikr̥taṃ so_abʰivīkṣate /
Halfverse: c    tadetaraṃ vijānāti   ātmānaṃ netaraṃ janam
   tadā_itaraṃ vijānāti ātmānaṃ na_itaraṃ janam /7/ ՙ

Verse: 8 
Halfverse: a    atīva rūpasaṃpanno   na kiṃ cid avamanyate
   atīva rūpa-saṃpanno   na kiṃcid avamanyate /
Halfverse: c    atīva jalpan durvāco   bʰavatīha viheṭʰakaḥ
   atīva jalpan durvāco   bʰavati_iha viheṭʰakaḥ /8/

Verse: 9 
Halfverse: a    mūrkʰo hi jalpatāṃ puṃsāṃ   śrutvā vācaḥ śubʰāśubʰāḥ
   mūrkʰo hi jalpatāṃ puṃsāṃ   śrutvā vācaḥ śubʰa_aśubʰāḥ /
Halfverse: c    aśubʰaṃ vākyam ādatte   purīṣam iva sūkaraḥ
   aśubʰaṃ vākyam ādatte   purīṣam iva sūkaraḥ /9/

Verse: 10 
Halfverse: a    prājñas tu jalpatāṃ puṃsāṃ   śrutvā vācaḥ śubʰāśubʰāḥ
   prājñas tu jalpatāṃ puṃsāṃ   śrutvā vācaḥ śubʰa_aśubʰāḥ /
Halfverse: c    guṇavad vākyam ādatte   haṃsaḥ kṣīram ivāmbʰasaḥ
   guṇavad vākyam ādatte   haṃsaḥ kṣīram iva_ambʰasaḥ /10/

Verse: 11 
Halfverse: a    anyān parivadan sādʰur   yatʰā hi paritapyate
   anyān parivadan sādʰur   yatʰā hi paritapyate /
Halfverse: c    tatʰā parivadann anyāṃs   tuṣṭo bʰavati durjanaḥ
   tatʰā parivadann anyāṃs   tuṣṭo bʰavati durjanaḥ /11/

Verse: 12 
Halfverse: a    abʰivādya yatʰā vr̥ddʰān   santo gaccʰanti nirvr̥tim
   abʰivādya yatʰā vr̥ddʰān   santo gaccʰanti nirvr̥tim /
Halfverse: c    evaṃ sajjanam ākruśya   mūrkʰo bʰavati nirvr̥taḥ
   evaṃ sajjanam ākruśya   mūrkʰo bʰavati nirvr̥taḥ /12/

Verse: 13 
Halfverse: a    sukʰaṃ jīvanty adoṣajñā   mūrkʰā doṣānudarśinaḥ
   sukʰaṃ jīvanty adoṣajñā   mūrkʰā doṣa_anudarśinaḥ /
Halfverse: c    yatra vācyāḥ paraiḥ santaḥ   parān āhus tatʰāvidʰān
   yatra vācyāḥ paraiḥ santaḥ   parān āhus tatʰā-vidʰān /13/

Verse: 14 
Halfverse: a    ato hāsyataraṃ loke   kiṃ cid anyan na vidyate
   ato hāsyataraṃ loke   kiṃcid anyan na vidyate /
Halfverse: c    idaṃ durjana ity āha   durjanaḥ sajjanaṃ svayam
   idaṃ durjana\ ity āha   durjanaḥ sajjanaṃ svayam /14/

Verse: 15 
Halfverse: a    satyadʰarmacyutāt puṃsaḥ   kruddʰād āśīviṣād iva
   satya-dʰarma-cyutāt puṃsaḥ   kruddʰād āśī-viṣād iva /
Halfverse: c    anāstiko 'py udvijate   janaḥ kiṃ punar āstikaḥ
   anāstiko_apy udvijate   janaḥ kiṃ punar āstikaḥ /15/

Verse: 16 
Halfverse: a    svayam utpādya vai putraṃ   sadr̥śaṃ yo 'vamanyate
   svayam utpādya vai putraṃ   sadr̥śaṃ yo_avamanyate /
Halfverse: c    tasya devāḥ śriyaṃ gʰnanti   na ca lokān upāśnute
   tasya devāḥ śriyaṃ gʰnanti   na ca lokān upāśnute /16/

Verse: 17 
Halfverse: a    kulavaṃśapratiṣṭʰāṃ hi   pitaraḥ putram abruvan
   kula-vaṃśa-pratiṣṭʰāṃ hi   pitaraḥ putram abruvan /
Halfverse: c    uttamaṃ sarvadʰarmāṇāṃ   tasmāt putraṃ na saṃtyajet
   uttamaṃ sarva-dʰarmāṇāṃ   tasmāt putraṃ na saṃtyajet /17/

Verse: 18 
Halfverse: a    svapatnī prabʰavān pañca   labdʰān krītān vivardʰitān
   sva-patnī prabʰavān pañca   labdʰān krītān vivardʰitān /
Halfverse: c    kr̥tān anyāsu cotpannān   putrān vai manur abravīt
   kr̥tān anyāsu ca_utpannān   putrān vai manur abravīt /18/

Verse: 19 
Halfverse: a    dʰarmakīrty āvahā nr̥̄ṇāṃ   manasaḥ prītivardʰanāḥ
   dʰarma-kīrty āvahā nr̥̄ṇāṃ   manasaḥ prīti-vardʰanāḥ /
Halfverse: c    trāyante narakāj jātāḥ   putrā dʰarmaplavāḥ pitr̥̄n
   trāyante narakāj jātāḥ   putrā dʰarma-plavāḥ pitr̥̄n /19/

Verse: 20 
Halfverse: a    sa tvaṃ nr̥patiśārdūla   na putraṃ tyaktum arhasi
   sa tvaṃ nr̥pati-śārdūla   na putraṃ tyaktum arhasi /
Halfverse: c    ātmānaṃ satyadʰarmau ca   pālayāno mahīpate
   ātmānaṃ satya-dʰarmau ca   pālayāno mahī-pate /
Halfverse: e    narendra siṃhakapaṭaṃ   na voḍʰuṃ tvam ihārhasi
   nara_indra siṃha-kapaṭaṃ   na voḍʰuṃ tvam iha_arhasi /20/

Verse: 21 
Halfverse: a    varaṃ kūpaśatād vāpī   varaṃ vāpī śatāt kratuḥ
   varaṃ kūpa-śatād vāpī   varaṃ vāpī śatāt kratuḥ /
Halfverse: c    varaṃ kratuśatāt putraḥ   satyaṃ putraśatād varam
   varaṃ kratu-śatāt putraḥ   satyaṃ putra-śatād varam /21/

Verse: 22 
Halfverse: a    aśvamedʰa sahasraṃ ca   satyaṃ ca tulayā dʰr̥tam
   aśva-medʰa sahasraṃ ca   satyaṃ ca tulayā dʰr̥tam /
Halfverse: c    aśvamedʰa sahasrād dʰi   satyam eva viśiṣyate
   aśva-medʰa sahasrādd^hi   satyam eva viśiṣyate /22/

Verse: 23 
Halfverse: a    sarvavedādʰigamanaṃ   sarvatīrtʰāvagāhanam
   sarva-veda_adʰigamanaṃ   sarva-tīrtʰa_avagāhanam /
Halfverse: c    satyaṃ ca vadato rājan   samaṃ vā syān na vā samam
   satyaṃ ca vadato rājan   samaṃ vā syān na vā samam /23/

Verse: 24 
Halfverse: a    nāsti satyāt paro dʰarmo   na satyād vidyate param
   na_asti satyāt paro dʰarmo   na satyād vidyate param /
Halfverse: c    na hi tīvrataraṃ kiṃ cid   anr̥tād iha vidyate
   na hi tīvrataraṃ kiṃcid   anr̥tād iha vidyate /24/

Verse: 25 
Halfverse: a    rājan satyaṃ paraṃ brahmasatyaṃ   ca samayaḥ paraḥ
   rājan satyaṃ paraṃ brahma-satyaṃ   ca samayaḥ paraḥ /
Halfverse: c    mā tyākṣīḥ samayaṃ rājan   satyaṃ saṃgatam astu te
   mā tyākṣīḥ samayaṃ rājan   satyaṃ saṃgatam astu te /25/

Verse: 26 
Halfverse: a    anr̥te cet prasaṅgas te   śraddadʰāsi na cet svayam
   anr̥te cet prasaṅgas te   śraddadʰāsi na cet svayam /
Halfverse: c    ātmano hanta gaccʰāmi   tvādr̥śe nāsti saṃgatam
   ātmano hanta gaccʰāmi   tvādr̥śe na_asti saṃgatam /26/

Verse: 27 
Halfverse: a    r̥te 'pi tvayi duḥṣanta   śaula rājāvataṃsakām
   r̥te_api tvayi duḥṣanta   śaula rāja_avataṃsakām /
Halfverse: c    caturantām imām urvīṃ   putro me pālayiṣyati
   catur-antām imām urvīṃ   putro me pālayiṣyati /27/

Verse: 28  {Vaiśampāyana uvāca}
Halfverse: a    etāvad uktvā vacanaṃ   prātiṣṭʰata śakuntalā
   etāvad uktvā vacanaṃ   prātiṣṭʰata śakuntalā /
Halfverse: c    atʰāntarikṣe duḥṣantaṃ   vāg uvācāśarīriṇī
   atʰa_antarikṣe duḥṣantaṃ   vāg uvāca_aśarīriṇī /
Halfverse: e    r̥tvik purohitācāryair   mantribʰiś cāvr̥taṃ tadā
   r̥tvik purohita_ācāryair   mantribʰiś ca_āvr̥taṃ tadā /28/

Verse: 29 
Halfverse: a    bʰastrā mātā pituḥ putro   yena jātaḥ sa eva saḥ
   bʰastrā mātā pituḥ putro   yena jātaḥ sa\ eva saḥ /
Halfverse: c    bʰarasva putraṃ duḥṣanta   māvamaṃstʰāḥ śakuntalām
   bʰarasva putraṃ duḥṣanta   mā_avamaṃstʰāḥ śakuntalām /29/

Verse: 30 
Halfverse: a    retodʰāḥ putra unnayati   naradeva yamakṣayāt
   retodʰāḥ putra\ unnayati   nara-deva yama-kṣayāt / q
Halfverse: c    tvaṃ cāsya dʰātā garbʰasya   satyam āha śakuntalā
   tvaṃ ca_asya dʰātā garbʰasya   satyam āha śakuntalā /30/

Verse: 31 
Halfverse: a    jāyā janayate putram   ātmano 'ṅgaṃ dvidʰākr̥tam
   jāyā janayate putram   ātmano_aṅgaṃ dvidʰā-kr̥tam /
Halfverse: c    tasmād bʰarasva duḥṣanta   putraṃ śākuntalaṃ nr̥pa
   tasmād bʰarasva duḥṣanta   putraṃ śākuntalaṃ nr̥pa /31/

Verse: 32 
Halfverse: a    abʰūtir eṣā kas tyajyāj   jīvañ jīvantam ātmajam
   abʰūtir eṣā kas tyajyāj   jīvan jīvantam ātmajam /
Halfverse: c    śākuntalaṃ mahātmānaṃ   dauḥṣantiṃ bʰara paurava
   śākuntalaṃ mahātmānaṃ   dauḥṣantiṃ bʰara paurava /32/

Verse: 33 
Halfverse: a    bʰartavyo 'yaṃ tvayā yasmād   asmākaṃ vacanād api
   bʰartavyo_ayaṃ tvayā yasmād   asmākaṃ vacanād api /
Halfverse: c    tasmād bʰavatv ayaṃ nāmnā   bʰarato nāma te sutaḥ
   tasmād bʰavatv ayaṃ nāmnā   bʰarato nāma te sutaḥ /33/

Verse: 34 
Halfverse: a    tac cʰrutvā pauravo rājā   vyāhr̥taṃ vai divaukasām
   tat śrutvā pauravo rājā   vyāhr̥taṃ vai diva_okasām /
Halfverse: c    purohitam amātyāṃś ca   saṃprahr̥ṣṭo 'bravīd idam
   purohitam amātyāṃś ca   saṃprahr̥ṣṭo_abravīd idam /34/

Verse: 35 
Halfverse: a    śr̥ṇvantv etad bʰavanto 'sya   devadūtasya bʰāṣitam
   śr̥ṇvantv etad bʰavanto_asya   deva-dūtasya bʰāṣitam / ՙ
Halfverse: c    aham apy evam evainaṃ   jānāmi svayam ātmajam
   aham apy evam eva_enaṃ   jānāmi svayam ātmajam /35/

Verse: 36 
Halfverse: a    yady ahaṃ vacanād eva   gr̥hṇīyām imam ātmajam
   yady ahaṃ vacanād eva   gr̥hṇīyām imam ātmajam /
Halfverse: c    bʰaved dʰi śaṅkā lokasya   naivaṃ śuddʰo bʰaved ayam
   bʰavedd^hi śaṅkā lokasya   na_evaṃ śuddʰo bʰaved ayam /36/

Verse: 37 
Halfverse: a    taṃ viśodʰya tadā rājā   devadūtena bʰārata
   taṃ viśodʰya tadā rājā   deva-dūtena bʰārata /
Halfverse: c    hr̥ṣṭaḥ pramuditaś cāpi   pratijagrāha taṃ sutam
   hr̥ṣṭaḥ pramuditaś ca_api   pratijagrāha taṃ sutam /37/

Verse: 38 
Halfverse: a    mūrdʰni cainam upāgʰrāya   sasnehaṃ pariṣasvaje
   mūrdʰni ca_enam upāgʰrāya   sasnehaṃ pariṣasvaje /
Halfverse: c    sabʰājyamāno vipraiś ca   stūyamānaś ca bandibʰiḥ
   sabʰājyamāno vipraiś ca   stūyamānaś ca bandibʰiḥ /
Halfverse: e    sa mudaṃ paramāṃ lebʰe   putra saṃsparśajāṃ nr̥paḥ
   sa mudaṃ paramāṃ lebʰe   putra saṃsparśajāṃ nr̥paḥ /38/

Verse: 39 
Halfverse: a    tāṃ caiva bʰāryāṃ dʰarmajñaḥ   pūjayām āsa dʰarmataḥ
   tāṃ caiva bʰāryāṃ dʰarmajñaḥ   pūjayām āsa dʰarmataḥ /
Halfverse: c    abravīc caiva tāṃ rājā   sāntvapūrvam idaṃ vacaḥ
   abravīc caiva tāṃ rājā   sāntva-pūrvam idaṃ vacaḥ /39/

Verse: 40 
Halfverse: a    kr̥to lokaparokṣo 'yaṃ   saṃbandʰo vai tvayā saha
   kr̥to loka-parokṣo_ayaṃ   saṃbandʰo vai tvayā saha /
Halfverse: c    tasmād etan mayā devi   tvac cʰuddʰy artʰaṃ vicāritam
   tasmād etan mayā devi   tvat śuddʰy artʰaṃ vicāritam /40/

Verse: 41 
Halfverse: a    manyate caiva lokas te   strībʰāvān mayi saṃgatam
   manyate caiva lokas te   strī-bʰāvān mayi saṃgatam /
Halfverse: c    putraś cāyaṃ vr̥to rājye   mayā tasmād vicāritam
   putraś ca_ayaṃ vr̥to rājye   mayā tasmād vicāritam /41/

Verse: 42 
Halfverse: a    yac ca kopitayātyartʰaṃ   tvayokto 'smy apriyaṃ priye
   yac ca kopitayā_atyartʰaṃ   tvayā_ukto_asmy apriyaṃ priye /
Halfverse: c    praṇayinyā viśālākṣi   tat kṣāntaṃ te mayā śubʰe
   praṇayinyā viśāla_akṣi   tat kṣāntaṃ te mayā śubʰe /42/

Verse: 43 
Halfverse: a    tām evam uktvā rājarṣir   duḥṣanto mahiṣīṃ priyām
   tām evam uktvā rājarṣir   duḥṣanto mahiṣīṃ priyām /
Halfverse: c    vāsobʰir annapānaiś ca   pūjayām āsa bʰārata
   vāsobʰir anna-pānaiś ca   pūjayām āsa bʰārata /43/

Verse: 44 
Halfverse: a    duḥṣantaś ca tato rājā   putraṃ śākuntalaṃ tadā
   duḥṣantaś ca tato rājā   putraṃ śākuntalaṃ tadā /
Halfverse: c    bʰarataṃ nāmataḥ kr̥tvā   yauvarājye 'bʰyaṣecayat
   bʰarataṃ nāmataḥ kr̥tvā   yauvarājye_abʰyaṣecayat /44/

Verse: 45 
Halfverse: a    tasya tat pratʰitaṃ cakraṃ   prāvartata mahātmanaḥ
   tasya tat pratʰitaṃ cakraṃ   prāvartata mahātmanaḥ /
Halfverse: c    bʰāsvaraṃ divyam ajitaṃ   lokasaṃnādanaṃ mahat
   bʰāsvaraṃ divyam ajitaṃ   loka-saṃnādanaṃ mahat /45/

Verse: 46 
Halfverse: a    sa vijitya mahīpālāṃś   cakāra vaśavartinaḥ
   sa vijitya mahī-pālāṃś   cakāra vaśa-vartinaḥ /
Halfverse: c    cakāra ca satāṃ dʰarmaṃ   prāpa cānuttamaṃ yaśaḥ
   cakāra ca satāṃ dʰarmaṃ   prāpa ca_anuttamaṃ yaśaḥ /46/

Verse: 47 
Halfverse: a    sa rājā cakravarty āsīt   sārvabʰaumaḥ pratāpavān
   sa rājā cakra-varty āsīt   sārvabʰaumaḥ pratāpavān /
Halfverse: c    īje ca bahubʰir yajñair   yatʰā śakro marutpatiḥ
   īje ca bahubʰir yajñair   yatʰā śakro marut-patiḥ /47/

Verse: 48 
Halfverse: a    yājayām āsa taṃ kaṇvo   dakṣavad bʰūridakṣiṇam
   yājayām āsa taṃ kaṇvo   dakṣavad bʰūri-dakṣiṇam /
Halfverse: c    śrīmān govitataṃ nāma   vājimedʰam avāpa saḥ
   śrīmān go-vitataṃ nāma   vāji-medʰam avāpa saḥ /
Halfverse: e    yasmin sahasraṃ padmānāṃ   kaṇvāya bʰarato dadau
   yasmin sahasraṃ padmānāṃ   kaṇvāya bʰarato dadau /48/

Verse: 49 
Halfverse: a    bʰaratād bʰāratī kīrtir   yenedaṃ bʰārataṃ kulam
   bʰaratād bʰāratī kīrtir   yena_idaṃ bʰārataṃ kulam /
Halfverse: c    apare ye ca pūrve ca   bʰāratā iti viśrutāḥ
   apare ye ca pūrve ca   bʰāratā\ iti viśrutāḥ /49/

Verse: 50 
Halfverse: a    bʰaratasyānvavāye hi   devakalpā mahaujasaḥ
   bʰaratasya_anvavāye hi   deva-kalpā mahā_ojasaḥ /
Halfverse: c    babʰūvur brahmakalpāś ca   bahavo rājasattamaḥ
   babʰūvur brahma-kalpāś ca   bahavo rāja-sattamaḥ /50/

Verse: 51 
Halfverse: a    yeṣām aparimeyāni   nāmadʰeyāni sarvaśaḥ
   yeṣām aparimeyāni   nāma-dʰeyāni sarvaśaḥ /
Halfverse: c    teṣāṃ tu te yatʰā mukʰyaṃ   kīrtayiṣyāmi bʰārata
   teṣāṃ tu te yatʰā mukʰyaṃ   kīrtayiṣyāmi bʰārata /
Halfverse: e    mahābʰāgān devakalpān   satyārjava parāyaṇān
   mahā-bʰāgān deva-kalpān   satya_ārjava parāyaṇān /51/ (E)51



Next part


This text is part of the TITUS edition of Mahabharata.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.