TITUS
Mahabharata
Part No. 1556
Chapter: 228
Adhyāya
228
Verse: 1
{Vyāsa
uvāca}
Halfverse: a
atʰa
ced
rocayed
etad
druhyeta
manasā
tatʰā
atʰa
ced
rocayed
etad
druhyeta
manasā
tatʰā
/
Halfverse: c
unmajjaṃś
ca
nimajjaṃś
ca
jñānavān
plavavān
bʰavet
unmajjaṃś
ca
nimajjaṃś
ca
jñānavān
plavavān
bʰavet
/1/
Verse: 2
Halfverse: a
prajñayā
nirmitair
dʰīrās
tārayanty
abudʰān
plavaiḥ
prajñayā
nirmitair
dʰīrās
tārayanty
abudʰān
plavaiḥ
/
Halfverse: c
nābudʰās
tārayanty
anyān
ātmānaṃ
vā
katʰaṃ
cana
na
_abudʰās
tārayanty
anyān
ātmānaṃ
vā
katʰaṃcana
/2/
Verse: 3
Halfverse: a
cʰinnadoṣo
munir
yogān
yukto
yuñjīta
dvādaśa
cʰinna-doṣo
munir
yogān
yukto
yuñjīta
dvādaśa
/
Halfverse: c
daśa
karma
sukʰān
artʰān
upāyāpāya
nirbʰayaḥ
daśa
karma
sukʰān
artʰān
upāya
_apāya
nirbʰayaḥ
/3/
Verse: 4
Halfverse: a
cakrur
ācāravit
prājño
manasā
darśanena
ca
cakrur
ācāravit
prājño
manasā
darśanena
ca
/
Halfverse: c
yaccʰed
vān
manasī
buddʰyā
ya
iccʰej
jñānam
uttamam
yaccʰed
vān
manasī
buddʰyā
ya\
iccʰet
jñānam
uttamam
/
Halfverse: e
jñānena
yaccʰed
ātmānaṃ
ya
iccʰec
cʰāntim
ātmanaḥ
jñānena
yaccʰed
ātmānaṃ
ya\
iccʰet
śāntim
ātmanaḥ
/4/
Verse: 5
Halfverse: a
eteṣāṃ
ced
anudrastā
puruṣāpi
sudāruṇaḥ
eteṣāṃ
ced
anudrastā
puruṣa
_api
sudāruṇaḥ
/
Halfverse: c
yadi
vā
sarvavedajño
yadi
vāpy
anr̥co
'japaḥ
yadi
vā
sarva-vedajño
yadi
vā
_apy
anr̥co
_ajapaḥ
/5/
Verse: 6
Halfverse: a
yadi
vā
dʰārmiko
yajvā
yadi
vā
pāpakr̥ttamaḥ
yadi
vā
dʰārmiko
yajvā
yadi
vā
pāpakr̥ttamaḥ
/
Halfverse: c
yadi
vā
puruṣavyāgʰro
yadi
vā
klaivya
dʰāritā
yadi
vā
puruṣa-vyāgʰro
yadi
vā
klaivya
dʰāritā
/6/
Verse: 7
Halfverse: a
taraty
eva
mahādurgaṃ
jarāmaraṇasāgaram
taraty
eva
mahā-durgaṃ
jarā-maraṇa-sāgaram
/
Halfverse: c
evaṃ
hy
etena
yogena
yuñjāno
'py
ekam
antataḥ
evaṃ
hy
etena
yogena
yuñjāno
_apy
ekam
antataḥ
/
Halfverse: e
api
jijñāsamāno
hi
śabdabrahmātivartate
api
jijñāsamāno
hi
śabda-brahma
_ativartate
/7/
Verse: 8
Halfverse: a
dʰarmopastʰo
hrīvarūtʰa
upāyāpāya
kūvaraḥ
dʰarma
_upastʰo
hrī-varūtʰa
upāya
_apāya
kūvaraḥ
/
Halfverse: c
apānākṣaḥ
prāṇa
yugaḥ
prajñāyur
jīva
bandʰanaḥ
{!}
apāna
_akṣaḥ
prāṇa
yugaḥ
prajñāyur
jīva
bandʰanaḥ
/8/
{!}
Verse: 9
Halfverse: a
cetanā
bandʰuraś
cārur
ācāra
grahanemivān
cetanā
bandʰuraś
cārur
ācāra
graha-nemivān
/
Halfverse: c
darśanasparśana
vaho
gʰrāṇaśravaṇa
vāhanaḥ
darśana-sparśana
vaho
gʰrāṇa-śravaṇa
vāhanaḥ
/9/
Verse: 10
Halfverse: a
prajñā
nābʰiḥ
sarvatantra
pratodo
jñānasāratʰiḥ
prajñā
nābʰiḥ
sarva-tantra
pratodo
jñāna-sāratʰiḥ
/
Halfverse: c
kṣetrajñādʰiṣṭʰito
dʰīraḥ
śraddʰā
damapuraḥsaraḥ
kṣetrajña
_adʰiṣṭʰito
dʰīraḥ
śraddʰā
dama-puraḥsaraḥ
/10/
Verse: 11
Halfverse: a
tyāgavartmānugaḥ
kṣemyaḥ
śaucago
dʰyānagocaraḥ
tyāga-vartma
_anugaḥ
kṣemyaḥ
śaucago
dʰyāna-gocaraḥ
/
Halfverse: c
jīva
yukto
ratʰo
divyo
brahmaloke
virājate
jīva
yukto
ratʰo
divyo
brahma-loke
virājate
/11/
Verse: 12
Halfverse: a
atʰa
saṃtvaramāṇasya
ratʰam
etaṃ
yuyukṣataḥ
atʰa
saṃtvaramāṇasya
ratʰam
etaṃ
yuyukṣataḥ
/
Halfverse: c
akṣaraṃ
gantumanaso
vidʰiṃ
vakṣyāmi
śīgʰragam
akṣaraṃ
gantu-manaso
vidʰiṃ
vakṣyāmi
śīgʰragam
/12/
Verse: 13
Halfverse: a
sapta
yo
dʰāraṇāḥ
kr̥tsnā
vāgyataḥ
pratipadyate
sapta
yo
dʰāraṇāḥ
kr̥tsnā
vāg-yataḥ
pratipadyate
/
Halfverse: c
pr̥ṣṭʰataḥ
pārśvataś
cānyā
yāvatyas
tāḥ
pradʰāraṇāḥ
pr̥ṣṭʰataḥ
pārśvataś
ca
_anyā
yāvatyas
tāḥ
pradʰāraṇāḥ
/13/
Verse: 14
Halfverse: a
kramaśaḥ
pārtʰivaṃ
yac
ca
vāyavyaṃ
kʰaṃ
tatʰā
payaḥ
kramaśaḥ
pārtʰivaṃ
yac
ca
vāyavyaṃ
kʰaṃ
tatʰā
payaḥ
/
Halfverse: c
jyotiṣo
yat
tad
aiśvaryam
ahaṃkārasya
buddʰitaḥ
{!}
jyotiṣo
yat
tad
aiśvaryam
ahaṃkārasya
buddʰitaḥ
/14/
{!}
Verse: 15
Halfverse: a
avyaktasya
tatʰaiśvaryaṃ
kramaśaḥ
pratipadyate
avyaktasya
tatʰā
_aiśvaryaṃ
kramaśaḥ
pratipadyate
/
Halfverse: c
vikramāś
cāpi
yasyaita
tatʰā
yuṅkte
sa
yogataḥ
vikramāś
ca
_api
yasya
_eta
tatʰā
yuṅkte
sa
yogataḥ
/15/
Verse: 16
Halfverse: a
atʰāsya
yogayuktasya
siddʰim
ātmani
paśyataḥ
atʰa
_asya
yoga-yuktasya
siddʰim
ātmani
paśyataḥ
/
Halfverse: c
nirmatʰyamānaḥ
sūkṣmatvād
rūpāṇīmāni
darśayet
nirmatʰyamānaḥ
sūkṣmatvād
rūpāṇi
_imāni
darśayet
/16/
Verse: 17
Halfverse: a
śaiśiras
tu
yatʰā
dʰūmaḥ
sūkṣmaḥ
saṃśrayate
nabʰaḥ
śaiśiras
tu
yatʰā
dʰūmaḥ
sūkṣmaḥ
saṃśrayate
nabʰaḥ
/
Halfverse: c
tatʰā
dehād
vimuktasya
pūrvarūpaṃ
bʰavaty
uta
tatʰā
dehād
vimuktasya
pūrva-rūpaṃ
bʰavaty
uta
/17/
Verse: 18
Halfverse: a
atʰa
dʰūmasya
virame
dvitīyaṃ
rūpadarśanam
atʰa
dʰūmasya
virame
dvitīyaṃ
rūpa-darśanam
/
Halfverse: c
jalarūpam
ivākāśe
tatraivātmani
paśyati
jala-rūpam
iva
_ākāśe
tatra
_eva
_ātmani
paśyati
/18/
Verse: 19
Halfverse: a
apāṃ
vyatikrame
cāpi
vahni
rūpaṃ
prakāśate
apāṃ
vyatikrame
cāpi
vahni
rūpaṃ
prakāśate
/
Halfverse: c
tasminn
uparate
cāsya
pītavastravad
iṣyate
tasminn
uparate
ca
_asya
pīta-vastravad
iṣyate
/
Halfverse: e
ūrṇā
rūpasavarṇaṃ
ca
tasya
rūpaṃ
prakāśate
ūrṇā
rūpa-savarṇaṃ
ca
tasya
rūpaṃ
prakāśate
/19/
Verse: 20
Halfverse: a
atʰa
śvetāṃ
gatiṃ
gatvā
vāyavyaṃ
sūkṣmam
apy
ajaḥ
atʰa
śvetāṃ
gatiṃ
gatvā
vāyavyaṃ
sūkṣmam
apy
ajaḥ
/
Halfverse: c
aśuklaṃ
cetasaḥ
saukṣmyam
avyaktaṃ
brahmaṇo
'sya
vai
aśuklaṃ
cetasaḥ
saukṣmyam
avyaktaṃ
brahmaṇo
_asya
vai
/20/
Verse: 21
Halfverse: a
eteṣv
api
hi
jāteṣu
pʰalajātāni
me
śr̥ṇu
eteṣv
api
hi
jāteṣu
pʰala-jātāni
me
śr̥ṇu
/
Halfverse: c
jātasya
pārtʰivaiśvarye
sr̥ṣṭir
iṣṭā
vidʰīyate
jātasya
pārtʰiva
_aiśvarye
sr̥ṣṭir
iṣṭā
vidʰīyate
/21/
Verse: 22
Halfverse: a
prajāpatir
ivākṣobʰyaḥ
śarīrāt
sr̥jati
prajāḥ
prajāpatir
iva
_akṣobʰyaḥ
śarīrāt
sr̥jati
prajāḥ
/
Halfverse: c
aṅguly
aṅguṣṭʰa
mātreṇa
hastapādena
vā
tatʰā
{!}
aṅguly
aṅguṣṭʰa
mātreṇa
hasta-pādena
vā
tatʰā
/22/
{!}
Verse: 23
Halfverse: a
pr̥tʰivīṃ
kampayaty
eko
guṇo
vāyor
iti
smr̥taḥ
pr̥tʰivīṃ
kampayaty
eko
guṇo
vāyor
iti
smr̥taḥ
/
Halfverse: c
ākāśabʰūtaś
cākāśe
savarṇatvāt
pranaśyati
ākāśa-bʰūtaś
ca
_ākāśe
savarṇatvāt
pranaśyati
/23/
Verse: 24
Halfverse: a
varṇato
gr̥hyate
cāpi
kāmāt
pibati
cāśayān
varṇato
gr̥hyate
cāpi
kāmāt
pibati
ca
_āśayān
/
Halfverse: c
na
cāsya
tejasā
rūpaṃ
dr̥śyate
śāmyate
tatʰā
na
ca
_asya
tejasā
rūpaṃ
dr̥śyate
śāmyate
tatʰā
/24/
Verse: 25
Halfverse: a
ahaṃkārasya
vijiter
pañcaite
syur
vaśānugāḥ
ahaṃkārasya
vijiter
pañca
_ete
syur
vaśa
_anugāḥ
/
Halfverse: c
sannām
ātmani
buddʰau
ca
jitāyāṃ
prabʰavaty
atʰa
sannām
ātmani
buddʰau
ca
jitāyāṃ
prabʰavaty
atʰa
/25/
Verse: 26
Halfverse: a
nirdoṣā
pratibʰā
hy
enaṃ
kr̥tsnā
samabʰivartate
nirdoṣā
pratibʰā
hy
enaṃ
kr̥tsnā
samabʰivartate
/
Halfverse: c
tatʰaiva
vyaktam
ātmānam
avyaktaṃ
pratipadyate
tatʰaiva
vyaktam
ātmānam
avyaktaṃ
pratipadyate
/26/
Verse: 27
Halfverse: a
yato
niḥsarate
loko
bʰavati
vyaktasaṃjñakaḥ
yato
niḥsarate
loko
bʰavati
vyakta-saṃjñakaḥ
/
Halfverse: c
tatrāvyaktamayīṃ
vyākʰyāṃ
śr̥ṇu
tvaṃ
vistareṇa
me
tatra
_avyaktamayīṃ
vyākʰyāṃ
śr̥ṇu
tvaṃ
vistareṇa
me
/
Halfverse: e
tatʰā
vyaktamayīṃ
caiva
saṃkʰyāṃ
pūrvaṃ
nibodʰa
me
tatʰā
vyaktamayīṃ
caiva
saṃkʰyāṃ
pūrvaṃ
nibodʰa
me
/27/
Verse: 28
Halfverse: a
pañcaviṃśati
tattvāni
tulyāny
ubʰayataḥ
samam
pañcaviṃśati
tattvāni
tulyāny
ubʰayataḥ
samam
/
Halfverse: c
yoge
sāṃkʰye
'pi
ca
tatʰā
viśeṣāṃs
tatra
me
śr̥ṇu
yoge
sāṃkʰye
_api
ca
tatʰā
viśeṣāṃs
tatra
me
śr̥ṇu
/28/
Verse: 29
Halfverse: a
proktaṃ
tad
vyaktam
ity
eva
jāyate
vardʰate
ca
yat
proktaṃ
tad
vyaktam
ity
eva
jāyate
vardʰate
ca
yat
/
Halfverse: c
jīryate
mriyate
caiva
caturbʰir
lakṣaṇair
yutam
jīryate
mriyate
caiva
caturbʰir
lakṣaṇair
yutam
/29/
Verse: 30
Halfverse: a
viparītam
ato
yat
tu
tad
abvyaktam
udāhr̥tam
viparītam
ato
yat
tu
tad
abvyaktam
udāhr̥tam
/
Halfverse: c
dvāv
ātmānau
ca
vedeṣu
sidʰānteṣv
apy
udāhr̥tau
dvāv
ātmānau
ca
vedeṣu
sidʰānteṣv
apy
udāhr̥tau
/30/
Verse: 31
Halfverse: a
caturlakṣaṇajaṃ
tv
anyaṃ
catu
vargaṃ
pracakṣate
catur-lakṣaṇajaṃ
tv
anyaṃ
catu
vargaṃ
pracakṣate
/
Halfverse: c
vyaktam
avyaktajaṃ
caiva
tatʰā
buddʰam
atʰetarat
vyaktam
avyaktajaṃ
caiva
tatʰā
buddʰam
atʰa
_itarat
/
Halfverse: e
sattvaṃ
kṣetrajña
ity
etad
dvayam
apy
anudarśitam
sattvaṃ
kṣetrajña\
ity
etad
dvayam
apy
anudarśitam
/31/
Verse: 32
Halfverse: a
dvāv
ātmanau
ca
vedeṣu
viṣayeṣu
ca
rajyataḥ
dvāv
ātmanau
ca
vedeṣu
viṣayeṣu
ca
rajyataḥ
/
Halfverse: c
viṣayāt
pratisaṃhāraḥ
sāṃkʰyānāṃ
siddʰilakṣaṇam
viṣayāt
pratisaṃhāraḥ
sāṃkʰyānāṃ
siddʰi-lakṣaṇam
/32/
Verse: 33
Halfverse: a
nirmamaś
cānahaṃkāro
nirdvandvaś
cʰinnasaṃśayaḥ
nirmamaś
ca
_anahaṃkāro
nirdvandvaś
cʰinna-saṃśayaḥ
/
Halfverse: c
naiva
krudʰyati
na
dveṣṭi
nānr̥tā
bʰāsate
giraḥ
{!}
na
_eva
krudʰyati
na
dveṣṭi
na
_anr̥tā
bʰāsate
giraḥ
/33/
{!}
Verse: 34
Halfverse: a
ākruṣṭas
tāditaś
caiva
mitreṇa
dʰyāti
nāśubʰam
ākruṣṭas
tāditaś
caiva
mitreṇa
dʰyāti
na
_aśubʰam
/
Halfverse: c
vāg
daṇḍa
karma
manasāṃ
trayāṇāṃ
ca
nivartakaḥ
vāg
daṇḍa
karma
manasāṃ
trayāṇāṃ
ca
nivartakaḥ
/34/
Verse: 35
Halfverse: a
samaḥ
sarveṣu
bʰūteṣu
brahmāṇam
abʰivartate
samaḥ
sarveṣu
bʰūteṣu
brahmāṇam
abʰivartate
/
Halfverse: c
naiveccʰati
na
cāniccʰo
yātrā
mātravyavastʰitaḥ
na
_eva
_iccʰati
na
ca
_aniccʰo
yātrā
mātra-vyavastʰitaḥ
/35/
Verse: 36
Halfverse: a
alolupo
'vyatʰo
dānto
na
kr̥tī
na
nirākr̥tiḥ
alolupo
_avyatʰo
dānto
na
kr̥tī
na
nirākr̥tiḥ
/
Halfverse: c
nāsyendriyam
anekāgraṃ
nātikṣipta
manoratʰaḥ
na
_asya
_indriyam
aneka
_agraṃ
na
_atikṣipta
manoratʰaḥ
/
Halfverse: e
ahiṃsraḥ
sarvabʰūtānām
īdr̥k
sāṃkʰyo
vimucyate
ahiṃsraḥ
sarva-bʰūtānām
īdr̥k
sāṃkʰyo
vimucyate
/36/
Verse: 37
Halfverse: a
atʰa
yogād
vimucyante
kāraṇair
yair
nibodʰa
me
atʰa
yogād
vimucyante
kāraṇair
yair
nibodʰa
me
/
Halfverse: c
yogaiśvaryam
atikrānto
yo
'tikrāmati
mucyate
yoga
_aiśvaryam
atikrānto
yo
_atikrāmati
mucyate
/
Verse: 38
Halfverse: a
ity
eṣā
bʰāvajā
buddʰiḥ
katʰitā
te
na
saṃśayaḥ
ity
eṣā
bʰāvajā
buddʰiḥ
katʰitā
te
na
saṃśayaḥ
/
Halfverse: c
evaṃ
bʰavati
nirdvandvo
brahmāṇaṃ
cādʰigaccʰati
evaṃ
bʰavati
nirdvandvo
brahmāṇaṃ
ca
_adʰigaccʰati
/38/
(E)38
This text is part of the
TITUS
edition of
Mahabharata
.
Copyright
TITUS Project
, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.