TITUS
Mahabharata
Part No. 1556
Previous part

Chapter: 228 
Adhyāya 228


Verse: 1  {Vyāsa uvāca}
Halfverse: a    
atʰa ced rocayed etad   druhyeta manasā tatʰā
   
atʰa ced rocayed etad   druhyeta manasā tatʰā /
Halfverse: c    
unmajjaṃś ca nimajjaṃś ca   jñānavān plavavān bʰavet
   
unmajjaṃś ca nimajjaṃś ca   jñānavān plavavān bʰavet /1/

Verse: 2 
Halfverse: a    
prajñayā nirmitair dʰīrās   tārayanty abudʰān plavaiḥ
   
prajñayā nirmitair dʰīrās   tārayanty abudʰān plavaiḥ /
Halfverse: c    
nābudʰās tārayanty anyān   ātmānaṃ katʰaṃ cana
   
na_abudʰās tārayanty anyān   ātmānaṃ katʰaṃcana /2/

Verse: 3 
Halfverse: a    
cʰinnadoṣo munir yogān   yukto yuñjīta dvādaśa
   
cʰinna-doṣo munir yogān   yukto yuñjīta dvādaśa /
Halfverse: c    
daśa karma sukʰān artʰān   upāyāpāya nirbʰayaḥ
   
daśa karma sukʰān artʰān   upāya_apāya nirbʰayaḥ /3/

Verse: 4 
Halfverse: a    
cakrur ācāravit prājño   manasā darśanena ca
   
cakrur ācāravit prājño   manasā darśanena ca /
Halfverse: c    
yaccʰed vān manasī buddʰyā   ya iccʰej jñānam uttamam
   
yaccʰed vān manasī buddʰyā   ya\ iccʰet jñānam uttamam /
Halfverse: e    
jñānena yaccʰed ātmānaṃ   ya iccʰec cʰāntim ātmanaḥ
   
jñānena yaccʰed ātmānaṃ   ya\ iccʰet śāntim ātmanaḥ /4/

Verse: 5 
Halfverse: a    
eteṣāṃ ced anudrastā   puruṣāpi sudāruṇaḥ
   
eteṣāṃ ced anudrastā   puruṣa_api sudāruṇaḥ /
Halfverse: c    
yadi sarvavedajño   yadi vāpy anr̥co 'japaḥ
   
yadi sarva-vedajño   yadi _apy anr̥co_ajapaḥ /5/

Verse: 6 
Halfverse: a    
yadi dʰārmiko yajvā   yadi pāpakr̥ttamaḥ
   
yadi dʰārmiko yajvā   yadi pāpakr̥ttamaḥ /
Halfverse: c    
yadi puruṣavyāgʰro   yadi klaivya dʰāritā
   
yadi puruṣa-vyāgʰro   yadi klaivya dʰāritā /6/

Verse: 7 
Halfverse: a    
taraty eva mahādurgaṃ   jarāmaraṇasāgaram
   
taraty eva mahā-durgaṃ   jarā-maraṇa-sāgaram /
Halfverse: c    
evaṃ hy etena yogena   yuñjāno 'py ekam antataḥ
   
evaṃ hy etena yogena   yuñjāno_apy ekam antataḥ /
Halfverse: e    
api jijñāsamāno hi   śabdabrahmātivartate
   
api jijñāsamāno hi   śabda-brahma_ativartate /7/

Verse: 8 
Halfverse: a    
dʰarmopastʰo hrīvarūtʰa   upāyāpāya kūvaraḥ
   
dʰarma_upastʰo hrī-varūtʰa upāya_apāya kūvaraḥ /
Halfverse: c    
apānākṣaḥ prāṇa yugaḥ   prajñāyur jīva bandʰanaḥ {!}
   
apāna_akṣaḥ prāṇa yugaḥ   prajñāyur jīva bandʰanaḥ /8/ {!}

Verse: 9 
Halfverse: a    
cetanā bandʰuraś cārur   ācāra grahanemivān
   
cetanā bandʰuraś cārur   ācāra graha-nemivān /
Halfverse: c    
darśanasparśana vaho   gʰrāṇaśravaṇa vāhanaḥ
   
darśana-sparśana vaho   gʰrāṇa-śravaṇa vāhanaḥ /9/

Verse: 10 
Halfverse: a    
prajñā nābʰiḥ sarvatantra   pratodo jñānasāratʰiḥ
   
prajñā nābʰiḥ sarva-tantra   pratodo jñāna-sāratʰiḥ /
Halfverse: c    
kṣetrajñādʰiṣṭʰito dʰīraḥ   śraddʰā damapuraḥsaraḥ
   
kṣetrajña_adʰiṣṭʰito dʰīraḥ   śraddʰā dama-puraḥsaraḥ /10/

Verse: 11 
Halfverse: a    
tyāgavartmānugaḥ kṣemyaḥ   śaucago dʰyānagocaraḥ
   
tyāga-vartma_anugaḥ kṣemyaḥ   śaucago dʰyāna-gocaraḥ /
Halfverse: c    
jīva yukto ratʰo divyo   brahmaloke virājate
   
jīva yukto ratʰo divyo   brahma-loke virājate /11/

Verse: 12 
Halfverse: a    
atʰa saṃtvaramāṇasya   ratʰam etaṃ yuyukṣataḥ
   
atʰa saṃtvaramāṇasya   ratʰam etaṃ yuyukṣataḥ /
Halfverse: c    
akṣaraṃ gantumanaso   vidʰiṃ vakṣyāmi śīgʰragam
   
akṣaraṃ gantu-manaso   vidʰiṃ vakṣyāmi śīgʰragam /12/

Verse: 13 
Halfverse: a    
sapta yo dʰāraṇāḥ kr̥tsnā   vāgyataḥ pratipadyate
   
sapta yo dʰāraṇāḥ kr̥tsnā   vāg-yataḥ pratipadyate /
Halfverse: c    
pr̥ṣṭʰataḥ pārśvataś cānyā   yāvatyas tāḥ pradʰāraṇāḥ
   
pr̥ṣṭʰataḥ pārśvataś ca_anyā   yāvatyas tāḥ pradʰāraṇāḥ /13/

Verse: 14 
Halfverse: a    
kramaśaḥ pārtʰivaṃ yac ca   vāyavyaṃ kʰaṃ tatʰā payaḥ
   
kramaśaḥ pārtʰivaṃ yac ca   vāyavyaṃ kʰaṃ tatʰā payaḥ /
Halfverse: c    
jyotiṣo yat tad aiśvaryam   ahaṃkārasya buddʰitaḥ {!}
   
jyotiṣo yat tad aiśvaryam   ahaṃkārasya buddʰitaḥ /14/ {!}

Verse: 15 
Halfverse: a    
avyaktasya tatʰaiśvaryaṃ   kramaśaḥ pratipadyate
   
avyaktasya tatʰā_aiśvaryaṃ   kramaśaḥ pratipadyate /
Halfverse: c    
vikramāś cāpi yasyaita   tatʰā yuṅkte sa yogataḥ
   
vikramāś ca_api yasya_eta   tatʰā yuṅkte sa yogataḥ /15/

Verse: 16 
Halfverse: a    
atʰāsya yogayuktasya   siddʰim ātmani paśyataḥ
   
atʰa_asya yoga-yuktasya   siddʰim ātmani paśyataḥ /
Halfverse: c    
nirmatʰyamānaḥ sūkṣmatvād   rūpāṇīmāni darśayet
   
nirmatʰyamānaḥ sūkṣmatvād   rūpāṇi_imāni darśayet /16/

Verse: 17 
Halfverse: a    
śaiśiras tu yatʰā dʰūmaḥ   sūkṣmaḥ saṃśrayate nabʰaḥ
   
śaiśiras tu yatʰā dʰūmaḥ   sūkṣmaḥ saṃśrayate nabʰaḥ /
Halfverse: c    
tatʰā dehād vimuktasya   pūrvarūpaṃ bʰavaty uta
   
tatʰā dehād vimuktasya   pūrva-rūpaṃ bʰavaty uta /17/

Verse: 18 
Halfverse: a    
atʰa dʰūmasya virame   dvitīyaṃ rūpadarśanam
   
atʰa dʰūmasya virame   dvitīyaṃ rūpa-darśanam /
Halfverse: c    
jalarūpam ivākāśe   tatraivātmani paśyati
   
jala-rūpam iva_ākāśe   tatra_eva_ātmani paśyati /18/

Verse: 19 
Halfverse: a    
apāṃ vyatikrame cāpi   vahni rūpaṃ prakāśate
   
apāṃ vyatikrame cāpi   vahni rūpaṃ prakāśate /
Halfverse: c    
tasminn uparate cāsya   pītavastravad iṣyate
   
tasminn uparate ca_asya   pīta-vastravad iṣyate /
Halfverse: e    
ūrṇā rūpasavarṇaṃ ca   tasya rūpaṃ prakāśate
   
ūrṇā rūpa-savarṇaṃ ca   tasya rūpaṃ prakāśate /19/

Verse: 20 
Halfverse: a    
atʰa śvetāṃ gatiṃ gatvā   vāyavyaṃ sūkṣmam apy ajaḥ
   
atʰa śvetāṃ gatiṃ gatvā   vāyavyaṃ sūkṣmam apy ajaḥ /
Halfverse: c    
aśuklaṃ cetasaḥ saukṣmyam   avyaktaṃ brahmaṇo 'sya vai
   
aśuklaṃ cetasaḥ saukṣmyam   avyaktaṃ brahmaṇo_asya vai /20/

Verse: 21 
Halfverse: a    
eteṣv api hi jāteṣu   pʰalajātāni me śr̥ṇu
   
eteṣv api hi jāteṣu   pʰala-jātāni me śr̥ṇu /
Halfverse: c    
jātasya pārtʰivaiśvarye   sr̥ṣṭir iṣṭā vidʰīyate
   
jātasya pārtʰiva_aiśvarye   sr̥ṣṭir iṣṭā vidʰīyate /21/

Verse: 22 
Halfverse: a    
prajāpatir ivākṣobʰyaḥ   śarīrāt sr̥jati prajāḥ
   
prajāpatir iva_akṣobʰyaḥ   śarīrāt sr̥jati prajāḥ /
Halfverse: c    
aṅguly aṅguṣṭʰa mātreṇa   hastapādena tatʰā {!}
   
aṅguly aṅguṣṭʰa mātreṇa   hasta-pādena tatʰā /22/ {!}

Verse: 23 
Halfverse: a    
pr̥tʰivīṃ kampayaty eko   guṇo vāyor iti smr̥taḥ
   
pr̥tʰivīṃ kampayaty eko   guṇo vāyor iti smr̥taḥ /
Halfverse: c    
ākāśabʰūtaś cākāśe   savarṇatvāt pranaśyati
   
ākāśa-bʰūtaś ca_ākāśe   savarṇatvāt pranaśyati /23/

Verse: 24 
Halfverse: a    
varṇato gr̥hyate cāpi   kāmāt pibati cāśayān
   
varṇato gr̥hyate cāpi   kāmāt pibati ca_āśayān /
Halfverse: c    
na cāsya tejasā rūpaṃ   dr̥śyate śāmyate tatʰā
   
na ca_asya tejasā rūpaṃ   dr̥śyate śāmyate tatʰā /24/

Verse: 25 
Halfverse: a    
ahaṃkārasya vijiter   pañcaite syur vaśānugāḥ
   
ahaṃkārasya vijiter   pañca_ete syur vaśa_anugāḥ /
Halfverse: c    
sannām ātmani buddʰau ca   jitāyāṃ prabʰavaty atʰa
   
sannām ātmani buddʰau ca   jitāyāṃ prabʰavaty atʰa /25/

Verse: 26 
Halfverse: a    
nirdoṣā pratibʰā hy enaṃ   kr̥tsnā samabʰivartate
   
nirdoṣā pratibʰā hy enaṃ   kr̥tsnā samabʰivartate /
Halfverse: c    
tatʰaiva vyaktam ātmānam   avyaktaṃ pratipadyate
   
tatʰaiva vyaktam ātmānam   avyaktaṃ pratipadyate /26/

Verse: 27 
Halfverse: a    
yato niḥsarate loko   bʰavati vyaktasaṃjñakaḥ
   
yato niḥsarate loko   bʰavati vyakta-saṃjñakaḥ /
Halfverse: c    
tatrāvyaktamayīṃ vyākʰyāṃ   śr̥ṇu tvaṃ vistareṇa me
   
tatra_avyaktamayīṃ vyākʰyāṃ   śr̥ṇu tvaṃ vistareṇa me /
Halfverse: e    
tatʰā vyaktamayīṃ caiva   saṃkʰyāṃ pūrvaṃ nibodʰa me
   
tatʰā vyaktamayīṃ caiva   saṃkʰyāṃ pūrvaṃ nibodʰa me /27/

Verse: 28 
Halfverse: a    
pañcaviṃśati tattvāni   tulyāny ubʰayataḥ samam
   
pañcaviṃśati tattvāni   tulyāny ubʰayataḥ samam /
Halfverse: c    
yoge sāṃkʰye 'pi ca tatʰā   viśeṣāṃs tatra me śr̥ṇu
   
yoge sāṃkʰye_api ca tatʰā   viśeṣāṃs tatra me śr̥ṇu /28/

Verse: 29 
Halfverse: a    
proktaṃ tad vyaktam ity eva   jāyate vardʰate ca yat
   
proktaṃ tad vyaktam ity eva   jāyate vardʰate ca yat /
Halfverse: c    
jīryate mriyate caiva   caturbʰir lakṣaṇair yutam
   
jīryate mriyate caiva   caturbʰir lakṣaṇair yutam /29/

Verse: 30 
Halfverse: a    
viparītam ato yat tu   tad abvyaktam udāhr̥tam
   
viparītam ato yat tu   tad abvyaktam udāhr̥tam /
Halfverse: c    
dvāv ātmānau ca vedeṣu   sidʰānteṣv apy udāhr̥tau
   
dvāv ātmānau ca vedeṣu   sidʰānteṣv apy udāhr̥tau /30/

Verse: 31 
Halfverse: a    
caturlakṣaṇajaṃ tv anyaṃ   catu vargaṃ pracakṣate
   
catur-lakṣaṇajaṃ tv anyaṃ   catu vargaṃ pracakṣate /
Halfverse: c    
vyaktam avyaktajaṃ caiva   tatʰā buddʰam atʰetarat
   
vyaktam avyaktajaṃ caiva   tatʰā buddʰam atʰa_itarat /
Halfverse: e    
sattvaṃ kṣetrajña ity etad   dvayam apy anudarśitam
   
sattvaṃ kṣetrajña\ ity etad   dvayam apy anudarśitam /31/

Verse: 32 
Halfverse: a    
dvāv ātmanau ca vedeṣu   viṣayeṣu ca rajyataḥ
   
dvāv ātmanau ca vedeṣu   viṣayeṣu ca rajyataḥ /
Halfverse: c    
viṣayāt pratisaṃhāraḥ   sāṃkʰyānāṃ siddʰilakṣaṇam
   
viṣayāt pratisaṃhāraḥ   sāṃkʰyānāṃ siddʰi-lakṣaṇam /32/

Verse: 33 
Halfverse: a    
nirmamaś cānahaṃkāro   nirdvandvaś cʰinnasaṃśayaḥ
   
nirmamaś ca_anahaṃkāro   nirdvandvaś cʰinna-saṃśayaḥ /
Halfverse: c    
naiva krudʰyati na dveṣṭi   nānr̥tā bʰāsate giraḥ {!}
   
na_eva krudʰyati na dveṣṭi   na_anr̥tā bʰāsate giraḥ /33/ {!}

Verse: 34 
Halfverse: a    
ākruṣṭas tāditaś caiva   mitreṇa dʰyāti nāśubʰam
   
ākruṣṭas tāditaś caiva   mitreṇa dʰyāti na_aśubʰam /
Halfverse: c    
vāg daṇḍa karma manasāṃ   trayāṇāṃ ca nivartakaḥ
   
vāg daṇḍa karma manasāṃ   trayāṇāṃ ca nivartakaḥ /34/

Verse: 35 
Halfverse: a    
samaḥ sarveṣu bʰūteṣu   brahmāṇam abʰivartate
   
samaḥ sarveṣu bʰūteṣu   brahmāṇam abʰivartate /
Halfverse: c    
naiveccʰati na cāniccʰo   yātrā mātravyavastʰitaḥ
   
na_eva_iccʰati na ca_aniccʰo   yātrā mātra-vyavastʰitaḥ /35/

Verse: 36 
Halfverse: a    
alolupo 'vyatʰo dānto   na kr̥tī na nirākr̥tiḥ
   
alolupo_avyatʰo dānto   na kr̥tī na nirākr̥tiḥ /
Halfverse: c    
nāsyendriyam anekāgraṃ   nātikṣipta manoratʰaḥ
   
na_asya_indriyam aneka_agraṃ   na_atikṣipta manoratʰaḥ /
Halfverse: e    
ahiṃsraḥ sarvabʰūtānām   īdr̥k sāṃkʰyo vimucyate
   
ahiṃsraḥ sarva-bʰūtānām   īdr̥k sāṃkʰyo vimucyate /36/

Verse: 37 
Halfverse: a    
atʰa yogād vimucyante   kāraṇair yair nibodʰa me
   
atʰa yogād vimucyante   kāraṇair yair nibodʰa me /
Halfverse: c    
yogaiśvaryam atikrānto   yo 'tikrāmati mucyate
   
yoga_aiśvaryam atikrānto   yo_atikrāmati mucyate /

Verse: 38 
Halfverse: a    
ity eṣā bʰāvajā buddʰiḥ   katʰitā te na saṃśayaḥ
   
ity eṣā bʰāvajā buddʰiḥ   katʰitā te na saṃśayaḥ /
Halfverse: c    
evaṃ bʰavati nirdvandvo   brahmāṇaṃ cādʰigaccʰati
   
evaṃ bʰavati nirdvandvo   brahmāṇaṃ ca_adʰigaccʰati /38/ (E)38


Next part



This text is part of the TITUS edition of Mahabharata.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.