TITUS
Mahabharata
Part No. 1640
Previous part

Chapter: 312 
Adhyāya 312


Verse: 1  {Bʰīṣma uvāca}
Halfverse: a    sa mokṣam anucintyaiva   śukaḥ pitaram abʰyagāt
   sa mokṣam anucintya_eva   śukaḥ pitaram abʰyagāt /
Halfverse: c    prāhābʰivādya ca guruṃ   śreyo 'rtʰī vinayānvitaḥ
   prāha_abʰivādya ca guruṃ   śreyo_artʰī vinaya_anvitaḥ /1/

Verse: 2 
Halfverse: a    mokṣadʰarmeṣu kuśalo   bʰagavān prabravītu me
   mokṣa-dʰarmeṣu kuśalo   bʰagavān prabravītu me /
Halfverse: c    yatʰā me manasaḥ śāntiḥ   paramā saṃbʰavet prabʰo
   yatʰā me manasaḥ śāntiḥ   paramā saṃbʰavet prabʰo /2/

Verse: 3 
Halfverse: a    śrutvā putrasya vacanaṃ   paramarṣir uvāca tam
   śrutvā putrasya vacanaṃ   parama-r̥ṣir uvāca tam /
Halfverse: c    adʰīsva putra mokṣaṃ vai   dʰarmāṃś ca vividʰān api
   adʰīsva putra mokṣaṃ vai   dʰarmāṃś ca vividʰān api /3/

Verse: 4 
Halfverse: a    pitur niyogāj jagrāha   śuko brahmavidāṃ varaḥ
   pitur niyogāj jagrāha   śuko brahmavidāṃ varaḥ /
Halfverse: c    yogaśāstraṃ ca nikʰilaṃ   pāpilaṃ caiva bʰārata
   yoga-śāstraṃ ca nikʰilaṃ   pāpilaṃ caiva bʰārata /4/

Verse: 5 
Halfverse: a    sa taṃ brāhmyā śriyā yuktaṃ   brahma tulyaparākramam
   sa taṃ brāhmyā śriyā yuktaṃ   brahma tulya-parākramam /
Halfverse: c    mene putraṃ yadā vyāsa   mokṣavidyā viśāradam
   mene putraṃ yadā vyāsa   mokṣa-vidyā viśāradam /5/

Verse: 6 
Halfverse: a    uvāca gaccʰeti tadā   janakaṃ mitʰileśvaram
   uvāca gaccʰa_iti tadā   janakaṃ mitʰila_īśvaram /
Halfverse: c    sa te vakṣyati mokṣārtʰaṃ   nikʰilena viśeṣataḥ
   sa te vakṣyati mokṣa_artʰaṃ   nikʰilena viśeṣataḥ /6/

Verse: 7 
Halfverse: a    pitur niyogād agaman   maitʰilaṃ janakaṃ nr̥pam
   pitur niyogād agaman   maitʰilaṃ janakaṃ nr̥pam /
Halfverse: c    prastuṃ dʰarmasya niṣṭʰāṃ vai   mokṣasya ca parāyanam
   prastuṃ dʰarmasya niṣṭʰāṃ vai   mokṣasya ca parāyanam /7/

Verse: 8 
Halfverse: a    uktaś ca mānuṣeṇa tvaṃ   patʰā gaccʰety avismitaḥ
   uktaś ca mānuṣeṇa tvaṃ   patʰā gaccʰa_ity avismitaḥ /
Halfverse: c    na prabʰāvena gantavyam   antarikṣacareṇa vai
   na prabʰāvena gantavyam   antarikṣa-careṇa vai /8/

Verse: 9 
Halfverse: a    ārjavenaiva gantavyaṃ   na sukʰānveṣiṇā patʰā
   ārjavena_eva gantavyaṃ   na sukʰa_anveṣiṇā patʰā /
Halfverse: c    nānveṣṭavyā viśeṣās tu   viśeṣā hi prasaṅginaḥ {!}
   na_anveṣṭavyā viśeṣās tu   viśeṣā hi prasaṅginaḥ /9/ {!}

Verse: 10 
Halfverse: a    ahaṃkāro na kartavyo   yājye tasmin narādʰipe
   ahaṃkāro na kartavyo   yājye tasmin nara_adʰipe /
Halfverse: c    stʰātavyaṃ ca vaśe tasya   sa te cʰetsyati saṃśayam
   stʰātavyaṃ ca vaśe tasya   sa te cʰetsyati saṃśayam /10/

Verse: 11 
Halfverse: a    sa dʰarmakuśalo rājā   mokṣaśāstraviśāradaḥ
   sa dʰarma-kuśalo rājā   mokṣa-śāstra-viśāradaḥ /
Halfverse: c    yājyo mama sa yad brūyāt   tat kāryam aviśaṅkayā
   yājyo mama sa yad brūyāt   tat kāryam aviśaṅkayā /11/

Verse: 12 
Halfverse: a    evam uktaḥ sa dʰarmātmā   jagāma mitʰilāṃ muniḥ
   evam uktaḥ sa dʰarma_ātmā   jagāma mitʰilāṃ muniḥ /
Halfverse: c    padbʰyāṃ śako 'ntarikṣeṇa   krāntuṃ bʰūmiṃ sasāgarām
   padbʰyāṃ śako_antarikṣeṇa   krāntuṃ bʰūmiṃ sasāgarām /12/

Verse: 13 
Halfverse: a    sa girīṃś cāpy atikramya   nadīs tīrtvā sarāṃsi ca
   sa girīṃś cāpy atikramya   nadīs tīrtvā sarāṃsi ca /
Halfverse: c    bahu vyālamr̥gākīrṇā   vividʰāś cātavīs tatʰā
   bahu vyāla-mr̥ga_ākīrṇā   vividʰāś cātavīs tatʰā /13/

Verse: 14 
Halfverse: a    meror hareś ca dve varṣe   varṣaṃ haimavataṃ tatʰā
   meror hareś ca dve varṣe   varṣaṃ haimavataṃ tatʰā /
Halfverse: c    krameṇaiva vyatikramya   bʰārataṃ varṣam āsadat
   krameṇa_eva vyatikramya   bʰārataṃ varṣam āsadat /14/

Verse: 15 
Halfverse: a    sa deśān vividʰān paśyaṃś   cīna hūna niṣevitān {!}
   sa deśān vividʰān paśyaṃś   cīna hūna niṣevitān / {!}
Halfverse: c    āryāvartam imaṃ deśam   ājagāma vicintayan
   ārya_āvartam imaṃ deśam   ājagāma vicintayan /15/

Verse: 16 
Halfverse: a    pitur vacanam ājñāya   tam evārtʰaṃ vicintayan
   pitur vacanam ājñāya   tam eva_artʰaṃ vicintayan /
Halfverse: c    adʰvānaṃ so 'ticakrāma   kʰe 'caraḥ kʰecarann iva
   adʰvānaṃ so_aticakrāma   kʰe_acaraḥ kʰe-carann iva /16/

Verse: 17 
Halfverse: a    pattanāni ca ramyāṇi   spʰītāni nagarāṇi ca
   pattanāni ca ramyāṇi   spʰītāni nagarāṇi ca /
Halfverse: c    ratnāni ca vicitrāṇi   śukaḥ paśyan na paśyati
   ratnāni ca vicitrāṇi   śukaḥ paśyan na paśyati /17/

Verse: 18 
Halfverse: a    udyānāni ca ramyāṇi   tatʰaivāyatanāni ca
   udyānāni ca ramyāṇi   tatʰaiva_āyatanāni ca /
Halfverse: c    puṇyāni caiva tīrtʰāni   so 'tikramya tatʰādʰvanaḥ
   puṇyāni caiva tīrtʰāni   so_atikramya tatʰā_adʰvanaḥ /18/

Verse: 19 
Halfverse: a    so 'cireṇaiva kālena   videhān āsasāda ha
   so_acireṇa_eva kālena   videhān āsasāda ha /
Halfverse: c    rakṣitān dʰarmarājena   janakena mahātmanā
   rakṣitān dʰarma-rājena   janakena mahā_ātmanā /19/

Verse: 20 
Halfverse: a    tatra grāmān bahūn paśyan   bahvannarasabʰojanān
   tatra grāmān bahūn paśyan   bahv-anna-rasa-bʰojanān /
Halfverse: c    pallī gʰoṣān samr̥ddʰāṃś ca   bahugokulasaṃkulān
   pallī gʰoṣān samr̥ddʰāṃś ca   bahu-go-kula-saṃkulān /20/

Verse: 21 
Halfverse: a    spʰītāṃś ca śāliyavasair   haṃsasārasasevitān
   spʰītāṃś ca śāli-yavasair   haṃsa-sārasa-sevitān /
Halfverse: c    padminībʰiś ca śataśaḥ   śrīmatībʰir alaṃkr̥tān
   padminībʰiś ca śataśaḥ   śrīmatībʰir alaṃkr̥tān /21/

Verse: 22 
Halfverse: a    sa videhān atikramya   samr̥ddʰajanasevitān
   sa videhān atikramya   samr̥ddʰa-jana-sevitān /
Halfverse: c    mitʰilopavanaṃ ramyāsasāda   mahad r̥ddʰimat
   mitʰilā_upavanaṃ ramya_āsasāda   mahat r̥ddʰimat /22/

Verse: 23 
Halfverse: a    hastyaśvaratʰasaṃkīrṇaṃ   naranārī samākulam
   hasty-aśva-ratʰa-saṃkīrṇaṃ   nara-nārī samākulam /
Halfverse: c    paśyannapaśyann iva tat   samatikrāmad avyutaḥ
   paśyannapaśyann iva tat   samatikrāmad avyutaḥ /23/

Verse: 24 
Halfverse: a    manasā taṃ vahan bʰāraṃ   tam evārtʰaṃ vicintayan
   manasā taṃ vahan bʰāraṃ   tam eva_artʰaṃ vicintayan /
Halfverse: c    ātmārāmaḥ prasannātmā   mitʰilām āsasāda ha
   ātma_ārāmaḥ prasanna_ātmā   mitʰilām āsasāda ha /24/

Verse: 25 
Halfverse: a    tasyā dvāraṃ samāsādya   dvārapālair nivāritaḥ
   tasyā dvāraṃ samāsādya   dvāra-pālair nivāritaḥ /
Halfverse: c    stʰito dʰyānaparo mukto   viditaḥ praviveśa ha
   stʰito dʰyāna-paro mukto   viditaḥ praviveśa ha /25/

Verse: 26 
Halfverse: a    sa rājamārgam āsādya   samr̥ddʰajanasaṃkulam
   sa rāja-mārgam āsādya   samr̥ddʰa-jana-saṃkulam /
Halfverse: c    pārtʰiva kṣayam āsādya   niḥśaṅkaḥ praviveśa ha
   pārtʰiva kṣayam āsādya   niḥśaṅkaḥ praviveśa ha /26/

Verse: 27 
Halfverse: a    tatrāpi dvārapālās tam   ugravāco nyasedʰayan
   tatra_api dvāra-pālās tam   ugra-vāco nyasedʰayan /
Halfverse: c    tatʰaiva ca śukas tatra   nirmanyuḥ samatiṣṭʰata
   tatʰaiva ca śukas tatra   nirmanyuḥ samatiṣṭʰata /27/

Verse: 28 
Halfverse: a    na cātapādʰva saṃtaptaḥ   kṣutpipāsā śramānvitaḥ
   na ca_ātapa_adʰva saṃtaptaḥ   kṣut-pipāsā śrama_anvitaḥ /
Halfverse: c    pratāmyati glāyati vā   nāpaiti ca tatʰātapāt
   pratāmyati glāyati vā   na_apaiti ca tatʰā_ātapāt /28/

Verse: 29 
Halfverse: a    teṣāṃ tu dvārapālānām   ekaḥ śokasamanvitaḥ
   teṣāṃ tu dvāra-pālānām   ekaḥ śoka-samanvitaḥ /
Halfverse: c    madʰyaṃ gatam ivādityaṃ   dr̥ṣṭvā śukam avastʰitam
   madʰyaṃ gatam iva_ādityaṃ   dr̥ṣṭvā śukam avastʰitam /29/

Verse: 30 
Halfverse: a    pūjayitvā yatʰānyāyam   abʰivādya kr̥tāñjaliḥ
   pūjayitvā yatʰā-nyāyam   abʰivādya kr̥ta_añjaliḥ /
Halfverse: c    praveśayat tataḥ kakṣyāṃ   dvitīyaṃ rājaveśmanaḥ
   praveśayat tataḥ kakṣyāṃ   dvitīyaṃ rāja-veśmanaḥ /30/

Verse: 31 
Halfverse: a    tatrāsīnaḥ śukas tāta   mokṣam evānucintayan
   tatra_āsīnaḥ śukas tāta   mokṣam eva_anucintayan /
Halfverse: c    cʰāyāyām ātape caiva   samadarśī mahādyutiḥ
   cʰāyāyām ātape caiva   sama-darśī mahā-dyutiḥ /31/

Verse: 32 
Halfverse: a    taṃ muhūrtād ivāgamya   rājño mantrī kr̥tāñjaliḥ
   taṃ muhūrtād iva_āgamya   rājño mantrī kr̥ta_añjaliḥ /
Halfverse: c    prāveśayat tataḥ kakṣyāṃ   tr̥tīyāṃ rājaveśmanaḥ
   prāveśayat tataḥ kakṣyāṃ   tr̥tīyāṃ rāja-veśmanaḥ /32/

Verse: 33 
Halfverse: a    tatrāntaḥpura saṃbaddʰaṃ   mahac caitraratʰopamam
   tatra_antaḥpura saṃbaddʰaṃ   mahat caitra-ratʰa_upamam /
Halfverse: c    suvibʰaktajalā krīḍaṃ   ramyaṃ puṣpitapādapam {!}
   suvibʰakta-jalā krīḍaṃ   ramyaṃ puṣpita-pādapam /33/ {!}

Verse: 34 
Halfverse: a    tad darśayitvā sa śukaṃ   mantrī kānanam uttamam
   tad darśayitvā sa śukaṃ   mantrī kānanam uttamam /
Halfverse: c    arham āsanam ādiśya   niścakrāma tataḥ punaḥ
   arham āsanam ādiśya   niścakrāma tataḥ punaḥ /34/

Verse: 35 
Halfverse: a    taṃ cāruveṣāḥ suśroṇyas   taruṇyaḥ priyadarśanāḥ
   taṃ cāru-veṣāḥ suśroṇyas   taruṇyaḥ priya-darśanāḥ /
Halfverse: c    sūkṣmaraktāmbaradʰarās   taptakāñcanabʰūsanaḥ
   sūkṣma-rakta_ambara-dʰarās   tapta-kāñcana-bʰūsanaḥ /35/

Verse: 36 
Halfverse: a    saṃlāpollāpa kuśalā   nr̥ttagītaviśāradāḥ
   saṃlāpa_ullāpa kuśalā   nr̥tta-gīta-viśāradāḥ /
Halfverse: c    smitapūrvābʰibʰāsinyo   rūpeṇāpsarasāṃ samāḥ
   smita-pūrva_abʰibʰāsinyo   rūpeṇa_apsarasāṃ samāḥ /36/

Verse: 37 
Halfverse: a    kāmopacāra kuśalā   bʰāvajñāḥ sarvakovidāḥ
   kāma_upacāra kuśalā   bʰāvajñāḥ sarva-kovidāḥ /
Halfverse: c    paraṃ pañcāśato nāryo   vāru mukʰyāḥ samādravan
   paraṃ pañcāśato nāryo   vāru mukʰyāḥ samādravan /37/

Verse: 38 
Halfverse: a    pādyādīni pratigrāhya   pūjayā parayārcya ca
   pādya_ādīni pratigrāhya   pūjayā parayā_arcya ca /
Halfverse: c    deśakālopapannena   sādʰv annenāpy atarpayan
   deśa-kāla_upapannena   sādʰv annena_apy atarpayan /38/

Verse: 39 
Halfverse: a    tasya bʰuktavatas tāta   tad antaḥpura kānanam
   tasya bʰuktavatas tāta   tad antaḥpura kānanam /
Halfverse: c    suramyaṃ darśayām āsur   aikaikaśyena bʰārata
   suramyaṃ darśayāmāsur   aikaikaśyena bʰārata /39/

Verse: 40 
Halfverse: a    krīḍantyaś ca hasantyaś ca   gāyantyaś caiva tāḥ śukam
   krīḍantyaś ca hasantyaś ca   gāyantyaś caiva tāḥ śukam /
Halfverse: c    udārasattvaṃ sattvajñāḥ   sarvāḥ paryacaraṃs tadā
   udāra-sattvaṃ sattvajñāḥ   sarvāḥ paryacaraṃs tadā /40/

Verse: 41 
Halfverse: a    āraṇeyas tu śuddʰātmā   trisaṃdehas trikarmakr̥t
   āraṇeyas tu śuddʰa_ātmā   tri-saṃdehas tri-karmakr̥t /
Halfverse: c    vaśyendriyo jitakrodʰo   na hr̥ṣyati na kupyati
   vaśya_indriyo jita-krodʰo   na hr̥ṣyati na kupyati /41/

Verse: 42 
Halfverse: a    tasmai śayyāsanaṃ divyaṃ   varārhaṃ ratnabʰūṣitam {!}
   tasmai śayyā_āsanaṃ divyaṃ   vara_arhaṃ ratna-bʰūṣitam / {!}
Halfverse: c    spardʰyāstaraṇa saṃstīrṇaṃ   dadus tāḥ paramastriyaḥ
   spardʰya_āstaraṇa saṃstīrṇaṃ   dadus tāḥ parama-striyaḥ /42/

Verse: 43 
Halfverse: a    pādaśaucaṃ tu kr̥tvaiva   śukaḥ saṃdʰyām upāsya ca
   pāda-śaucaṃ tu kr̥tvā_eva   śukaḥ saṃdʰyām upāsya ca /
Halfverse: c    niṣasādāsane puṇye   tam evārtʰaṃ vicintayan {!}
   niṣasāda_āsane puṇye   tam eva_artʰaṃ vicintayan /43/ {!}

Verse: 44 
Halfverse: a    pūrvarātre tu tatrāsau   bʰūtvā dʰyānaparāyanaḥ
   pūrva-rātre tu tatra_asau   bʰūtvā dʰyāna-parāyanaḥ /
Halfverse: c    madʰyarātre yatʰānyāyaṃ   nidrām āhārayat prabʰuḥ
   madʰya-rātre yatʰā-nyāyaṃ   nidrām āhārayat prabʰuḥ /44/

Verse: 45 
Halfverse: a    tato muhūrtād uttʰāya   kr̥tvā śaucam anantaram
   tato muhūrtād uttʰāya   kr̥tvā śaucam anantaram /
Halfverse: c    strībʰiḥ parivr̥to dʰīmān   dʰyānam evānvapadyata
   strībʰiḥ parivr̥to dʰīmān   dʰyānam eva_anvapadyata /45/

Verse: 46 
Halfverse: a    anena vidʰinā kārṣṇis   tad ahaḥ śeṣam acyutaḥ
   anena vidʰinā kārṣṇis   tad ahaḥ śeṣam acyutaḥ /
Halfverse: c    tāṃ ca rātriṃ nr̥pa kule   vartayām āsa bʰārata
   tāṃ ca rātriṃ nr̥pa kule   vartayām āsa bʰārata /46/ (E)46


Next part


This text is part of the TITUS edition of Mahabharata.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.