TITUS
Mahabharata
Part No. 1643
Previous part

Chapter: 315 
Adhyāya 315


Verse: 1  {Bʰīṣma uvāca}
Halfverse: a    etac cʰrutvā guror vākyaṃ   vyāsa śiṣyā mahaujasaḥ
   etat śrutvā guror vākyaṃ   vyāsa śiṣyā mahā_ojasaḥ /
Halfverse: c    anyonyaṃ hr̥ṣṭamanasaḥ   pariṣasvajire tadā {!}
   anyonyaṃ hr̥ṣṭa-manasaḥ   pariṣasvajire tadā /1/ {!}

Verse: 2 
Halfverse: a    uktāḥ smo yad bʰagavatā   tadātvāyati saṃhitam
   uktāḥ smo yad bʰagavatā   tadātvāyati saṃhitam /
Halfverse: c    tan no manasi saṃrūḍʰaṃ   kariṣyāmas tatʰā ca tat
   tan no manasi saṃrūḍʰaṃ   kariṣyāmas tatʰā ca tat /2/

Verse: 3 
Halfverse: a    anyonyaṃ ca sabʰājyaivaṃ   suprītamanasaḥ punaḥ
   anyonyaṃ ca sabʰājya_evaṃ   suprīta-manasaḥ punaḥ /
Halfverse: c    vijñāpayanti sma guruṃ   punar vākyaviśāradāḥ
   vijñāpayanti sma guruṃ   punar vākya-viśāradāḥ /3/

Verse: 4 
Halfverse: a    śailād asmān mahīṃ gantuṃ   kāṅkṣitaṃ no mahāmunau
   śailād asmān mahīṃ gantuṃ   kāṅkṣitaṃ no mahā-munau /
Halfverse: c    vedān anekadʰā kartuṃ   yadi te rucitaṃ vibʰo
   vedān anekadʰā kartuṃ   yadi te rucitaṃ vibʰo /4/

Verse: 5 
Halfverse: a    śiṣyāṇāṃ vacanaṃ śrutvā   parāśara sutaḥ prabʰuḥ
   śiṣyāṇāṃ vacanaṃ śrutvā   parāśara sutaḥ prabʰuḥ /
Halfverse: c    pratyuvāca tato vākyaṃ   dʰarmārtʰasahitaṃ hitam
   pratyuvāca tato vākyaṃ   dʰarma_artʰa-sahitaṃ hitam /5/

Verse: 6 
Halfverse: a    kṣitiṃ vā devalokaṃ vā   gamyatāṃ yadi rocate
   kṣitiṃ vā deva-lokaṃ vā   gamyatāṃ yadi rocate /
Halfverse: c    apramādaś ca vaḥ kāryo   brahma hi pracuracʰalam
   apramādaś ca vaḥ kāryo   brahma hi pracura-cʰalam /6/

Verse: 7 
Halfverse: a    te 'nujñātās tataḥ sarve   guruṇā satyavādinā
   te_anujñātās tataḥ sarve   guruṇā satya-vādinā /
Halfverse: c    jagmuḥ pradakṣiṇaṃ kr̥tvā   vyāsaṃ mūrdʰnābʰivādya ca
   jagmuḥ pradakṣiṇaṃ kr̥tvā   vyāsaṃ mūrdʰnā_abʰivādya ca /7/

Verse: 8 
Halfverse: a    avatīrya mahīṃ te 'tʰa   cāturhotram akalpayan
   avatīrya mahīṃ te_atʰa   cāturhotram akalpayan /
Halfverse: c    saṃyājayanto viprāṃś ca   rājanyāṃś ca viśas tatʰā
   saṃyājayanto viprāṃś ca   rājanyāṃś ca viśas tatʰā /8/

Verse: 9 
Halfverse: a    pūjyamānā dvijair nityaṃ   modamānā gr̥he ratāḥ
   pūjyamānā dvijair nityaṃ   modamānā gr̥he ratāḥ /
Halfverse: c    yājanādʰyāpana ratāḥ   śrīmanto lokaviśrutāḥ
   yājana_adʰyāpana ratāḥ   śrīmanto loka-viśrutāḥ /9/

Verse: 10 
Halfverse: a    avatīrṇeṣu śiṣyeṣu   vyāsaḥ putrasahāyavān
   avatīrṇeṣu śiṣyeṣu   vyāsaḥ putra-sahāyavān /
Halfverse: c    tūsnīṃ dʰyānaparo dʰīmān   ekānte samupāviśat
   tūsnīṃ dʰyāna-paro dʰīmān   ekānte samupāviśat /10/

Verse: 11 
Halfverse: a    taṃ dadarśāśramapade   nāradaḥ sumahātapaḥ
   taṃ dadarśa_āśrama-pade   nāradaḥ sumahā-tapaḥ /
Halfverse: c    atʰainam abravīt kāle   madʰurākṣarayā girā
   atʰa_enam abravīt kāle   madʰura_akṣarayā girā /11/

Verse: 12 
Halfverse: a    bʰo bʰo maharṣe vāsiṣṭʰa   brahmagʰoṣo na vartate {!}
   bʰo bʰo mahā-r̥ṣe vāsiṣṭʰa   brahma-gʰoṣo na vartate / {!}
Halfverse: c    eko dʰyānaparas tūsnīṃ   kim āsse cintayann iva
   eko dʰyāna-paras tūsnīṃ   kim āsse cintayann iva /12/

Verse: 13 
Halfverse: a    brahmagʰoṣair virahitaḥ   parvato 'yaṃ na śobʰate
   brahma-gʰoṣair virahitaḥ   parvato_ayaṃ na śobʰate /
Halfverse: c    rajasā tamasā caiva   somaḥ sopaplavo yatʰā
   rajasā tamasā caiva   somaḥ sa_upaplavo yatʰā /13/

Verse: 14 
Halfverse: a    na bʰrājate yatʰā pūrvaṃ   niṣādānām ivālayaḥ {!}
   na bʰrājate yatʰā pūrvaṃ   niṣādānām iva_ālayaḥ / {!}
Halfverse: c    devarṣigaṇajuṣṭo 'pi   vedadʰvaninirākr̥taḥ
   deva-r̥ṣi-gaṇa-juṣṭo_api   veda-dʰvani-nirākr̥taḥ /14/

Verse: 15 
Halfverse: a    r̥ṣayaś ca hi devāś ca   gandʰarvāś ca mahaujasaḥ
   r̥ṣayas ca hi devāś ca   gandʰarvāś ca mahā_ojasaḥ /
Halfverse: c    vimuktā brahmagʰoṣeṇa   na bʰrājante yatʰā purā
   vimuktā brahma-gʰoṣeṇa   na bʰrājante yatʰā purā /15/

Verse: 16 
Halfverse: a    nāradasya vacaḥ śrutvā   kr̥ṣṇadvaipāyano 'bravīt
   nāradasya vacaḥ śrutvā   kr̥ṣṇa-dvaipāyano_abravīt /
Halfverse: c    maharṣe yat tvayā proktaṃ   vedavādavicakṣaṇa
   mahā-r̥ṣe yat tvayā proktaṃ   veda-vāda-vicakṣaṇa /16/

Verse: 17 
Halfverse: a    etan mano 'nukūlaṃ me   bʰavān arhati bʰāsitum
   etan mano_anukūlaṃ me   bʰavān arhati bʰāsitum /
Halfverse: c    sarvajñaḥ sarvadarśī ca   sarvatra ca kutūhalī
   sarvajñaḥ sarva-darśī ca   sarvatra ca kutūhalī /17/

Verse: 18 
Halfverse: a    triṣu lokeṣu yadvr̥ttaṃ   sarvaṃ tava mate stʰitam
   triṣu lokeṣu yad-vr̥ttaṃ   sarvaṃ tava mate stʰitam /
Halfverse: c    tad ājñāpaya viprarṣe   brūhi kiṃ karavāṇi te
   tad ājñāpaya vipra-r̥ṣe   brūhi kiṃ karavāṇi te /18/

Verse: 19 
Halfverse: a    yan mayā samanuṣṭʰeyaṃ   brahmarṣe tad udāhara
   yan mayā samanuṣṭʰeyaṃ   brahma-r̥ṣe tad udāhara /
Halfverse: c    viyuktasyeha śiṣyair me   nātihr̥ṣṭam idaṃ manaḥ
   viyuktasya_iha śiṣyair me   na_atihr̥ṣṭam idaṃ manaḥ /19/

Verse: 20  {Nārada uvāca}
Halfverse: a    anāmnāya malā vedā   brāhmaṇasyāvrataṃ malam
   anāmnāya malā vedā   brāhmaṇasya_avrataṃ malam /
Halfverse: c    malaṃ pr̥tʰivyā vāhīkāḥ   strīṇāṃ kautūhalaṃ malam
   malaṃ pr̥tʰivyā vāhīkāḥ   strīṇāṃ kautūhalaṃ malam /20/

Verse: 21 
Halfverse: a    adʰīyatāṃ bʰavān vedān   sārdʰaṃ putreṇa dʰīmatā
   adʰīyatāṃ bʰavān vedān   sārdʰaṃ putreṇa dʰīmatā /
Halfverse: c    vidʰunvan brahmagʰoṣeṇa   rakṣobʰayakr̥taṃ tamaḥ
   vidʰunvan brahma-gʰoṣeṇa   rakṣo-bʰaya-kr̥taṃ tamaḥ /21/

Verse: 22  {Bʰīṣma uvāca}
Halfverse: a    nāradasya vacaḥ śrutvā   vyāsaḥ paramadʰarmavit
   nāradasya vacaḥ śrutvā   vyāsaḥ parama-dʰarmavit /
Halfverse: c    tatʰety uvāca saṃhr̥ṣṭo   vedābʰyāse dr̥dʰa vrataḥ
   tatʰā_ity uvāca saṃhr̥ṣṭo   veda_abʰyāse dr̥dʰa vrataḥ /22/

Verse: 23 
Halfverse: a    śukena saha putreṇa   vedābʰyāsam atʰākarot
   śukena saha putreṇa   veda_abʰyāsam atʰa_akarot /
Halfverse: c    svareṇoccaiḥ sa śaikṣeṇa   lokān āpūrayann iva
   svareṇa_uccaiḥ sa śaikṣeṇa   lokān āpūrayann iva /23/

Verse: 24 
Halfverse: a    tayor abʰyasator evaṃ   nānādʰarmapravādinoḥ
   tayor abʰyasator evaṃ   nānā-dʰarma-pravādinoḥ /
Halfverse: c    vāto 'timātraṃ pravavau   samudrānila vejitaḥ
   vāto_atimātraṃ pravavau   samudra_anila vejitaḥ /24/

Verse: 25 
Halfverse: a    tato 'nadʰyāya iti taṃ   vyāsaḥ putram avārayat
   tato_anadʰyāya\ iti taṃ   vyāsaḥ putram avārayat /
Halfverse: c    śuko vārita mātras tu   kautūhalasamanvitaḥ
   śuko vārita mātras tu   kautūhala-samanvitaḥ /25/

Verse: 26 
Halfverse: a    apr̥ccʰat pitaraṃ brahman   kuto vāyur abʰūd ayam
   apr̥ccʰat pitaraṃ brahman   kuto vāyur abʰūd ayam /
Halfverse: c    ākʰyātum arhati bʰavān   vāyoḥ sarvaṃ viceṣṭitam
   ākʰyātum arhati bʰavān   vāyoḥ sarvaṃ viceṣṭitam /26/

Verse: 27 
Halfverse: a    śukasyaitad vacaḥ śrutvā   vyāsaḥ paramavismitaḥ
   śukasya_etad vacaḥ śrutvā   vyāsaḥ parama-vismitaḥ /
Halfverse: c    anadʰyāya nimitte 'sminn   idaṃ vacanam abravīt
   anadʰyāya nimitte_asminn   idaṃ vacanam abravīt /27/

Verse: 28 
Halfverse: a    divyaṃ te cakṣur utpannaṃ   svastʰaṃ te nirmalaṃ manaḥ
   divyaṃ te cakṣur utpannaṃ   svastʰaṃ te nirmalaṃ manaḥ /
Halfverse: c    tamasā rajasā cāpi   tyaktaḥ sattve vyavastʰitaḥ
   tamasā rajasā cāpi   tyaktaḥ sattve vyavastʰitaḥ /28/

Verse: 29 
Halfverse: a    ādarśe svām iva cʰāyāṃ   paśyasy ātmānam ātmanā
   ādarśe svām iva cʰāyāṃ   paśyasy ātmānam ātmanā /
Halfverse: c    nyasyātmani svayaṃ vedān   buddʰyā samanucintaya
   nyasya_ātmani svayaṃ vedān   buddʰyā samanucintaya /29/

Verse: 30 
Halfverse: a    deva yānacaro viṣṇoḥ   pitr̥yānaś ca tāmasaḥ
   deva yāna-caro viṣṇoḥ   pitr̥-yānaś ca tāmasaḥ /
Halfverse: c    dvāv etau pretya pantʰānau   divaṃ cādʰaś ca gaccʰataḥ
   dvāv etau pretya pantʰānau   divaṃ ca_adʰas ca gaccʰataḥ /30/

Verse: 31 
Halfverse: a    pr̥tʰivyām antarikṣe ca   yatra saṃvānti vāyavaḥ
   pr̥tʰivyām antarikṣe ca   yatra saṃvānti vāyavaḥ /
Halfverse: c    saptaite vāyumārgā vai   tān nibodʰānupūrvaśaḥ
   sapta_ete vāyu-mārgā vai   tān nibodʰa_anupūrvaśaḥ /31/

Verse: 32 
Halfverse: a    tatra devagaṇāḥ sādʰyāḥ   samabʰūvan mahābalāḥ
   tatra deva-gaṇāḥ sādʰyāḥ   samabʰūvan mahā-balāḥ /
Halfverse: c    teṣām apy abʰavat putraḥ   samāno nāma durjayaḥ
   teṣām apy abʰavat putraḥ   samāno nāma durjayaḥ /32/

Verse: 33 
Halfverse: a    udānas tasya putro 'bʰūd   vyānas tasyābʰavat sutaḥ
   udānas tasya putro_abʰūd   vyānas tasya_abʰavat sutaḥ /
Halfverse: c    apānaś ca tato jñeyaḥ   prāṇaś cāpi tataḥ param {!}
   apānaś ca tato jñeyaḥ   prāṇaś cāpi tataḥ param /33/ {!}

Verse: 34 
Halfverse: a    anapatyo 'bʰavat prāno   durdʰarṣaḥ śatrutāpanaḥ
   anapatyo_abʰavat prāno   durdʰarṣaḥ śatru-tāpanaḥ /
Halfverse: c    pr̥tʰak karmāṇi teṣāṃ tu   pravakṣyāmi yatʰātatʰam
   pr̥tʰak karmāṇi teṣāṃ tu   pravakṣyāmi yatʰā-tatʰam /34/

Verse: 35 
Halfverse: a    prānināṃ sarvato vāyuś   ceṣṭā vartayate pr̥tʰak
   prānināṃ sarvato vāyuś   ceṣṭā vartayate pr̥tʰak /
Halfverse: c    prāṇanāc caiva bʰūtānāṃ   prāṇa ity abʰidʰīyate {!}
   prāṇanāc caiva bʰūtānāṃ   prāṇa\ ity abʰidʰīyate /35/ {!}

Verse: 36 
Halfverse: a    prerayaty abʰrasaṃgʰātān   dʰūmajāṃś cosmajāṃś ca yaḥ
   prerayaty abʰra-saṃgʰātān   dʰūmajāṃś ca_ūsmajāṃś ca yaḥ /
Halfverse: c    pratʰamaḥ pratʰame mārge   pravaho nāma so 'nilaḥ
   pratʰamaḥ pratʰame mārge   pravaho nāma so_anilaḥ /36/

Verse: 37 
Halfverse: a    ambare sneham abʰrebʰyas   tadid bʰyaś cottamadyutiḥ
   ambare sneham abʰrebʰyas   tadit bʰyaś ca_uttama-dyutiḥ /
Halfverse: c    āvaho nāma saṃvāti   dvitīyaḥ śvasano nadan
   āvaho nāma saṃvāti   dvitīyaḥ śvasano nadan /37/

Verse: 38 
Halfverse: a    udayaṃ jyotiṣāṃ śaśvat   somādīnāṃ karoti yaḥ {!}
   udayaṃ jyotiṣāṃ śaśvat   soma_ādīnāṃ karoti yaḥ / {!}
Halfverse: c    antardeheṣu codānaṃ   yaṃ vadanti maharṣayaḥ
   antardeheṣu ca_udānaṃ   yaṃ vadanti mahā-r̥ṣayaḥ /38/

Verse: 39 
Halfverse: a    yaś caturbʰyaḥ samudrebʰyo   vāyur dʰārayate jalam
   yaś caturbʰyaḥ samudrebʰyo   vāyur dʰārayate jalam /
Halfverse: c    uddʰr̥tyādadate cāpo   jīmūtebʰyo 'mbare 'nilaḥ
   uddʰr̥tya_ādadate ca_apo   jīmūtebʰyo_ambare_anilaḥ /39/

Verse: 40 
Halfverse: a    yo 'dbʰiḥ saṃyojya jīmūtān   parjanyāya prayaccʰati
   yo_adbʰiḥ saṃyojya jīmūtān   parjanyāya prayaccʰati /
Halfverse: c    udvaho nāma varṣiṣṭʰas   tritīyaḥ sa sadāgatiḥ
   udvaho nāma varṣiṣṭʰas   tritīyaḥ sa sadā-gatiḥ /40/

Verse: 41 
Halfverse: a    samuhyamānā bahudʰā   yena nīlāḥ pr̥tʰag gʰanāḥ
   samuhyamānā bahudʰā   yena nīlāḥ pr̥tʰag gʰanāḥ /
Halfverse: c    varṣamokṣakr̥tārambʰās   te bʰavanti gʰanāgʰanāḥ
   varṣa-mokṣa-kr̥ta_ārambʰās   te bʰavanti gʰana_agʰanāḥ /41/

Verse: 42 
Halfverse: a    saṃhatā yena cāviddʰā   bʰavanti nadatāṃ nadāḥ
   saṃhatā yena ca_āviddʰā   bʰavanti nadatāṃ nadāḥ /
Halfverse: c    rakṣaṇārtʰāya saṃbʰūtā   megʰatvam upayānti ca
   rakṣaṇa_artʰāya saṃbʰūtā   megʰatvam upayānti ca /42/

Verse: 43 
Halfverse: a    yo 'sau vahati devānāṃ   vimānāni vihāyasā
   yo_asau vahati devānāṃ   vimānāni vihāyasā /
Halfverse: c    caturtʰaḥ saṃvaho nāma   vāyuḥ sa girimardanaḥ
   caturtʰaḥ saṃvaho nāma   vāyuḥ sa giri-mardanaḥ /43/

Verse: 44 
Halfverse: a    yena vegavatā rugṇā   rūkṣeṇārujatā rasān
   yena vegavatā rugṇā   rūkṣeṇa_ārujatā rasān /
Halfverse: c    vāyunā vihitā megʰā   na bʰavanti balāhakāḥ
   vāyunā vihitā megʰā   na bʰavanti balāhakāḥ /44/

Verse: 45 
Halfverse: a    dāruṇotpāta saṃcāro   nabʰasaḥ stanayitnumān
   dāruṇa_utpāta saṃcāro   nabʰasaḥ stanayitnumān /
Halfverse: c    pañcamaḥ sa mahāvego   vivaho nāma mārutaḥ
   pañcamaḥ sa mahā-vego   vivaho nāma mārutaḥ /45/

Verse: 46 
Halfverse: a    yasmin pāriplave divyā   vahanty āpo vihāyasā
   yasmin pāriplave divyā   vahanty āpo vihāyasā /
Halfverse: c    puṇyaṃ cākāśagaṅgāyās   toyaṃ viṣṭabʰya tiṣṭʰati
   puṇyaṃ ca_ākāśa-gaṅgāyās   toyaṃ viṣṭabʰya tiṣṭʰati /46/

Verse: 47 
Halfverse: a    dūrāt pratihato yasminn   ekaraśmir divākaram
   dūrāt pratihato yasminn   eka-raśmir divākaram /
Halfverse: c    yonir aṃśusahasrasya   yena bʰāti vasuṃdʰarā {!}
   yonir aṃśu-sahasrasya   yena bʰāti vasuṃdʰarā /47/ {!}

Verse: 48 
Halfverse: a    yasmād āpyāyate somo   nidʰir divyo 'mr̥tasya ca
   yasmād āpyāyate somo   nidʰir divyo_amr̥tasya ca /
Halfverse: c    sastʰaḥ parivaho nāma   sa vāyur javatāṃ varaḥ
   sastʰaḥ parivaho nāma   sa vāyur javatāṃ varaḥ /48/

Verse: 49 
Halfverse: a    sarvaprāṇa bʰr̥tāṃ prāṇān   yo 'ntakāle nirasyati {!}
   sarva-prāṇa bʰr̥tāṃ prāṇān   yo_anta-kāle nirasyati / {!}
Halfverse: c    yasya vartmānuvartete   mr̥tyuvaivasvatāv ubʰau
   yasya vartma_anuvartete   mr̥tyu-vaivasvatāv ubʰau /49/

Verse: 50 
Halfverse: a    samyag anvīkṣatāṃ buddʰyā   śāntayādʰyātma nityayā
   samyag anvīkṣatāṃ buddʰyā   śāntayā_adʰyātma nityayā /
Halfverse: c    dʰyānābʰyāsābʰirāmāṇāṃ   yo 'mr̥tatvāya kalpate
   dʰyāna_abʰyāsa_abʰirāmāṇāṃ   yo_amr̥tatvāya kalpate /50/

Verse: 51 
Halfverse: a    yaṃ samāsādya vegena   diśām antaṃ prapedire
   yaṃ samāsādya vegena   diśām antaṃ prapedire /
Halfverse: c    dakṣasya daśa putrāṇāṃ   sahasrāṇi prajāpateḥ
   dakṣasya daśa putrāṇāṃ   sahasrāṇi prajāpateḥ /51/

Verse: 52 
Halfverse: a    yena sr̥ṣṭaḥ parābʰūto   yāty eva na nivartate
   yena sr̥ṣṭaḥ parābʰūto   yāty eva na nivartate /
Halfverse: c    parāvaho nāma paro   vāyuḥ sa duratikramaḥ
   parāvaho nāma paro   vāyuḥ sa duratikramaḥ /52/

Verse: 53 
Halfverse: a    evam ete 'diteḥ putrā   mārutāḥ paramādbʰutāḥ
   evam ete_aditeḥ putrā   mārutāḥ parama_adbʰutāḥ /
Halfverse: c    anāramantaḥ saṃvānti   sarvagāḥ sarvadʰāriṇaḥ
   anāramantaḥ saṃvānti   sarvagāḥ sarva-dʰāriṇaḥ /53/

Verse: 54 
Halfverse: a    etat tu mahad āśvaryaṃ   yad ayaṃ parvatottamaḥ
   etat tu mahat āśvaryaṃ   yad ayaṃ parvata_uttamaḥ /
Halfverse: c    kampitaḥ sahasā tena   vāyunābʰipravāyatā
   kampitaḥ sahasā tena   vāyunā_abʰipravāyatā /54/

Verse: 55 
Halfverse: a    viṣṇor niḥśvāsavāto 'yaṃ   yadā vegasamīritaḥ
   viṣṇor niḥśvāsa-vāto_ayaṃ   yadā vega-samīritaḥ /
Halfverse: c    sahasodīryate tāta   jagat pravyatʰate tadā
   sahasā_udīryate tāta   jagat pravyatʰate tadā /55/

Verse: 56 
Halfverse: a    tasmād brahmavido brahma   nādʰīyante 'tivāyati
   tasmād brahmavido brahma   na_adʰīyante_ativāyati /
Halfverse: c    vāyor vāyubʰayaṃ hy uktaṃ   brahma tat pīḍitaṃ bʰavet
   vāyor vāyu-bʰayaṃ hy uktaṃ   brahma tat pīḍitaṃ bʰavet /56/

Verse: 57 
Halfverse: a    etāvad uktvā vacanaṃ   parāśara sutaḥ prabʰuḥ
   etāvad uktvā vacanaṃ   parāśara sutaḥ prabʰuḥ /
Halfverse: c    uktvā putram adʰīsveti   vyoma gaṅgām ayāt tadā
   uktvā putram adʰīsva_iti   vyoma gaṅgām ayāt tadā /57/ (E)57


Next part


This text is part of the TITUS edition of Mahabharata.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.