Line: 5 Աստուածաստեղծ մարդն առաջին՝ հայրն
Line: 6 մեր Ադամ, եկեաց յամս երկու հարիւր եւ երեսուն
Line: 7 եւ ծնաւ զՍէթ։ Սէթ եկեաց յամս երկու
Line: 8 հարիւր եւ հինգ եւ ծնաւ զԵնովս։ Ենովք եկեաց
Line: 9 յամս հարիւր եւ իննսուն եւ ծնաւ զԿայնան։ Կայնան
Line: 10 եկեաց յամս հարիւր եւ եօթանասուն եւ ծընաւ
Line: 11 զՄաղաղայէլ։ Մաղաղայէլ եկեաց յամս հարիւր
Line: 12 վաթսուն եւ եօթն եւ ծնաւ զՅաբեթ։ Յաբեթ
Line: 13 եկեաց յամս հարիւր. վաթսուն եւ երկու եւ ծնաւ
Line: 14 զԵնովք։ Ենովք եկեաց յամս հարիւր վաթսուն
Line: 15 եւ հինգ եւ ծնաւ զՄաթուսաղայ։ Մաթուսաղայ
Line: 16 եկեաց յամս հարիւր եւ եօթն եւ ծնաւ զՂամէք։
Line: 17 Ղամէք եկեաց յամս հարիւր եւ ութսուն եւ ծնաւ
Page: 10 Line: 1 զՆոյ։ Եւ Նոյ եկեաց յամս հինգ հարիւր եւ ծնաւ
Line: 2 զերիս որդիս՝ զՍեմ, զՔամ եւ զՅաբեթ։ Եւ յետ
Line: 3 հարիւր ամի ծննդեանն Սեմայ եկն ջրհեղեղն յամի
Line: 4 վեցհարիւրերորդի կենացն Նոյի։ Եւ լինին յԱդամայ
Line: 5 մինչեւ ցջրհեղեղն ամք երկու հազար երկուհարիւր
Line: 6 քառասուն եւ երկու՝ եւ ազգք տասն։
Line: 9 Աստանօր յայտարարութիւն սահմանացն Յաբեթի
Line: 10 եւ զազգաբանութիւն նորին գտցես յիւրում
Line: 11 տեղւոջն։
Line: 12 Սահմանք Յաբեթի այս են, զոր ետ նմա
Line: 13 Նոյ ՛ի բաժին եւ զերդումն իսկ պահանջեաց ՛ի
Line: 14 մէջ եղբարցն՝ չզրկել եղբարցն զմիմեանս -- ՛ի
Line: 15 Մարաց մինչեւ ցԳիգերովն կողմն հիւսիսոյ եւ ցգետն
Line: 16 Դկղաթ, որ մեկնէ ընդ Մարս եւ ընդ Բաբելովն։
Line: 17 Եւ որդիք Յաբեթի Գամեր եւ ՛ի նմանէ Գամիրք,
Line: 18 Մագոգ եւ ՛ի նմանէն Կեղտք եւ Գաղատացիք,
Line: 19 Մադայ եւ ՛ի նմանէ Մարք, Յաւան եւ ՛ի նմանէ
Line: 20 Հելլենք եւ Յոյնք, Թոբէլ եւ ՛ի նմանէ Թետաղք,
Line: 21 Մոսոք եւ ի նմանէ Լուրիկացիք, Թիրաս եւ ՛ի
Line: 22 նմանէ Թրակացիք, Քետին եւ ՛ի նմանէ
Line: 23 Մակեդովնացիք։
Line: 24 Որդիք Թիրասայ՝ Ազքանազ եւ ՛ի նմանէ
Page: 11 Line: 1 Սարմատք, Երիփատ եւ ՛ի նմանէ Սուրոմատք,
Line: 2 Թորգոմ եւ ի նմանէ Հայկ։
Line: 3 Որդիք Յաւանայ Օղիղա եւ ՛ի նմանէ Սիկիլացիք
Line: 4 եւ Աթենացիք, Թարշիշ եւ ՛ի նմանէ Վիրք
Line: 5 եւ Տիւրեւնացիք, Կիտրիս՝ ուստի Հոռոմք եւ Լատինացիք
Line: 6 եւ Հռովդացիք։ Ընդ ամենայն՝ ազգք
Line: 7 տասն եւ հինգ։
Line: 8 Եւ ՛ի սոցանէ ելին եւ մեկնեցան կղզիք հեթանոսաց,
Line: 9 որք են Կիպրացիք, ՛ի Կեդարացւոց՝
Line: 10 յորդւոց Յաբեթի։ Իսկ որ ՛ի կողմանս հիւսիսոյ,
Line: 11 են՝ ազգակից են Կքետուրացւոց, ուստի Աղուանք։
Line: 12 Եւ ազգք, որ ՛ի Հելաս աշխարհի՝ են յայնցանէ
Line: 13 որք յետոյ փոխեցան անդր՝ որպէս Այետացիքն,
Line: 14 որք բնակեալ են յԱթէնս։
Line: 15 Ի պատուականն Յունաց եւ ՛ի Թեբայեցւոց
Line: 16 Սիդովնացիք ելին եւ պանդխտեցան, որք են ՛ի
Line: 17 Կադմենայ յորդւոյ Ագենովրայ։
Line: 18 Եւ Կարգեդովնացիք են եկք ՛ի Տիւրոսէ։
Line: 19 Իսկ ՛ի խառնակիլ լեզուացն ելին Յաբեթէ
Line: 20 ազգք հնգետասան ՛ի Մարաց մինչեւ ցՍպարիովն,
Line: 21 որ ձգի յՈվկիանոս եւ հայի ընդ հիւսիսի։ Այս է երկիր
Line: 22 նոցա՝ Ատրպատական, Աղուանք Ամազոնիա,
Line: 23 Հայք՝ Մեծ եւ Փոքր, Կապադովկիա, Գաղատիա,
Line: 24 Կողքիս, Հնդիկք, Բոսպորիա, Միաւտիս, Դեռիս,
Line: 25 Սարմատիա, Տաւրինիս, Սարմատէս, Ստուոթիա,
Line: 26 Թրակէ, Մակեդովնիա, Դաղմատիա, Մաղխ, Թեսողիս,
Line: 27 Ղոկրիս, Բիովտիա, Հետաղիա, Ատտիկէ,
Page: 12 Line: 1 Աքիա, Տեղինիմ, Ակարնէս, Հուպիրիստիմ, Ղիու
Line: 2 րիա, Ղիքնիտիս, Ադրիակէ, յորմէ ծովն Ադրիական,
Line: 3 Գալիա Սպանիոյ, Գալիա Իբիրայ, Սպանիա
Line: 4 Մեծ։ Աստ կատարին սահմանք Յաբեթի մինչեւ
Line: 5 ցԿղզիսն Բրիտանիկեցւոց, եւ հային ամենեքեան
Line: 6 ընդ հիւսիսի։
Line: 9 Եւ ՛ի սոցանէ որք գիտեն զդպրութիւն՝ Եբրայեցիք,
Line: 10 Լատինացիք, որով եւ Հոռոմք, վարին,
Line: 11 Սպանիացիք, Յոյնք, Մարք, Հայք, Աղուանք, ՛ի
Line: 12 Մարաց կողմանէ հիւսիսոյ ցԳիգերովնայ սահմանն,
Line: 13 որ ձգի ՛ի Պարգամիտոս գետոյ մինչեւ
Line: 14 ցՄաստոսիս որ է Լիովն։ Իսկ կղզիք՝ Սկղիայ,
Line: 15 Բիա, Գոդոս, Քիոս, Ղիբնոս, Կիթերայ Զինկեթէոս,
Line: 16 Կափաղանիա, Իթրակէ, Կարկիւրիա եւ Կեղադէմ,
Line: 17 եւ մասն մի Յեսիայ, որ կոչի Յովանիա,
Line: 18 եւ գետն Դկղաթ, որ մեկնէ ՛ի մէջ Մարաց եւ Բաբելովնի։
Line: 19 Այս են սահմանք Յաբեթի։
Line: 20 Սեմ կալաւ զկողմն արեւելից երկրին, Քամ
Line: 21 զկողմն հարաւու եւ Յաբեթ զկողմն արեւմտից եւ
Line: 22 հիւսիսոյ, ուր Աղուանք են եւ Ծովն Կասբից եւ
Line: 23 ծագք երկրի ընդ արեւելս։ Եւ ՛ի կողմն արեմտից
Line: 24 երթան հասանեն ազգքս այսոքիկ մինչ ՛ի Տրապոն։
Page: 13
Line: 1 Իսկ որք ՛ի Յաբեթէ մինչեւ ցտիգրան՝ թագաւորք
Line: 2 քսան եւ չորք, եւ կողմանց Պարսից թագաւորք
Line: 3 յԱրշակայ մինչեւ ցԱրտաւան տասն եւ
Line: 4 երեք՝ եւ ամ՝ չորս հարիւր եւ յիսուն։ Զարտաւան
Line: 5 սպան Արտաշիր Սասանեան Ստահրացի եւ
Line: 6 եբարձ զթագաւորութիւնն Պարթեւաց, որք Պարսից
Line: 7 եւ Ասորւոց տիրեցին երկու հարիւր յիսուն
Line: 8 եւ երկու ամօք յառաջ քան զգալ Կենարարին
Line: 9 մերոյ Քրիստոսի. եւ յետ դարձի գերութեանն
Line: 10 Հրէից ՛ի Բաբելովնէ երկու հարիւր եօթանասուն
Line: 11 ամօք։ Եւ ՛ի նոյն Պարթեւաց որք ՛ի Վաղարշակայ
Line: 12 մինչեւ ցարտաշիր՝ Վռամշապհոյ որդի, թագաւորք
Line: 13 Հայոց քսան եւ վեց, իսկ ամք վեցհարիւր
Line: 14 եւ քսան։ Աստ բարձաւ թագաւորութիւնն
Line: 15 յԱրշակունեաց եւ հայրապետութիւն ՛ի ցեղէ Սրրբոյն
Line: 16 Գրիգորի։ Իսկ եթէ յաղագս Բագրատունեացն
Line: 17 կամիցիս գիտել՝ Պարոյրայ որդին կոչիւր
Line: 18 Հրաչեայ թագաւոր Հայոց, որ խնդրեաց յարքայէն
Line: 19 Բաբելացւոց զմի ոմն ՛ի գերելոցն Հրէից
Line: 20 Շամբաթ անուն, զոր ածեալ բնակեցոյց յերկրին
Line: 21 Հայոց մեծաւ պատուով։ ՛Ի սմանէ սերեցաւ
Line: 22 ազգն Բագրատունեաց ՛ի նուազիլն մեծագոյն
Line: 23 ազգին յաբեթականի։
Line: 3 Աստ սկիգբն առնու նախագահութիւնն. զի
Line: 4 ՛ի սկզրան աշխարհագործութեան մարդկութեանս,
Line: 5 որ զմեծ լերամբն Կովկասու բնակելոցն՝ ունիմք
Line: 6 ինչ ասել ստոյգ ՛ի պէտս լսողաց մինչեւ ցվաղարշակ
Line: 7 արքայ Հայոց, որ ՛ի կարգել իւրում
Line: 8 զհիւսիսայինսն՝ կոչեաց զվայրենի եկամուտ ազզս
Line: 9 որ ՛ի դաշտէն հիւսիսոյ կամ որ զստորոտովն
Line: 10 Կովկասու, կամ որ ՛ի հովիտս եւ ՛ի խորաձորս զհարաւով
Line: 11 մինչեւ ցմուտս դաշտին։ Պատուէր առնէր՝
Line: 12 զաւզակութիւն եւ զմարդադաւութիւն թողուլ եւ
Line: 13 հարկաց արքունի հնազանդ կալ։ Ապա կարգեաց
Line: 14 նոցա առաջնորդս եւ վերակացուս, յորոց գլխաւոր
Line: 15 ոմն ՛ի Սիսական տոհմէ յաբեթական ծննդոց
Line: 16 կարգի հրամանաւ Վաղարշակայ՝ Առան անուն, որ
Line: 17 ժառանգեաց զդաշտս եւ զլերինս Աղուանից ՛ի գետէն
Line: 18 Երասխայ մինչեւ ցամուրն Հնարակերտ։ Եւ
Line: 19 աշխարհն յաղագս քաղցրութեան բարուց նորա
Line: 20 անուանեցաւ Աղուանք, վասն զի աղու ձայնէին
Line: 21 զնա վասն քաղցրութեան բարուցն. ՛Ի սորա
Line: 22 ծննդոց Առան՝ ասեն, անուանի եւ քաջ, կարգեցաւ
Line: 23 կողմնակալ բիւրաւոր ՛ի Պարթեւէն Վաղարշակայ.
Line: 24 եւ ՛ի սորա զաւակէն ասեն սերեալ զագզս
Page: 15 Line: 1 Ուտեացւոց եւ Գարդմանացւոց իշխանութեանց։
Line: 2 -- Այս մինչեւ ցայսվայր ցուցումն
Line: 3 ազգաբանութեանց։
Line: 7 Բարեվայելուչ եւ ցանկալի է աշխարհն Աղուանից
Line: 8 ամենագիւտ շահիւք եւ բարձրաբերձ կոհակօք
Line: 9 Կովկասայ։ Եւ գետն մեծ Կուր՝ հեզասահ
Line: 10 զնացիւք բերելով յինքեան զձկունս մեծամեծս
Line: 11 եւ մանունս, ճեմելով գայ անցանէ եւ անկանի ՛ի
Line: 12 ծովն Կասպից։ Եւ որ շուրջ զնովաւն են դաշտք՝
Line: 13 գտանի ՛ի նոսա հաց եւ գինի շատ, նաւթ եւ աղ,
Line: 14 ապրեշում եւ բամբակ եւ անբաւ ձիթենիք։ Եւ
Line: 15 հատանի ՛ի լերանցն ոսկի, արծաթ, պղինձ եւ
Line: 16 դեւղնախունկ։ Եւ որ ինչ վայրենիք՝ առիւծ, ինձ,
Line: 17 յովազեւ ցիռ։ Եւ ՛ի թռչնոց յոլովից՝ արծուիք
Line: 18 եւ բազէք եւ նմանք նոցին։ Եւ մայրաքաղաքն ունի
Line: 19 զմեծն Պարտաւ։
Line: 3 Պատմութիւն ճշմարիտ։ առաւել քան զնախագահիլն
Line: 4 Առանայ ՛ի Վաղարշակայ տանս Աղուանից
Line: 5 այլ ինչ ոչ գտաք մինչեւ ցքաջն Վաչական,
Line: 6 որ միանգամայն տիրեաց կողմանցս Աղուանից։
Line: 7 Իսկ ՛ի հասանել ժամանակի երեւման Արեգականն
Line: 8 արդարութեան եւ յայց ելանել փրկութեան
Line: 9 մերոյ անքնին Էութիւն՝ լոյս փառաց եւ
Line: 10 էութեանն Հօր ծագումն՝ զտնօրինականն կատարեալ
Line: 11 զամենեցուն, նստաւ յէութեանն փառս, ուստի
Line: 12 ոչն էր մեկնեալ։ Եւ զսուրբ եւ զցանկալի աշակերտս
Line: 13 իւր առաքեաց քարոզս տիեզերաց, որով
Line: 14 եւ մերոցս արեւելեայց վիճակեցաւ սուրբ առաքեալն
Line: 15 Թադէոս։ Սա եկեալ ՛ի Հայս յԱրտազ գաւառ՝
Line: 16 անդ առնու գվախճան մարտիրոսութեան ՛ի
Line: 17 Սանատրկոյ արքայէն Հայոց։ Եւ աշակերտ նորա
Line: 18 սուրբն Եղիշա դառնայ յԵրուսաղէմ եւ պատմէ
Line: 19 զտենչալի նահատակութիւնն առաքելակցացն նորա։
Line: 20 Անդանօր յազդմանէ Սուրբ Հոգւոյն ձեռնադրի
Line: 21 Եղիշա ՛ի ձեռաց սրբոյն Յակոբայ եղբօր
Line: 22 Տեառն, որ էր առաջին հայրապետ Երուսաղէմի։
Line: 23 Եւ վիճակ առեալ իւր զԱրեւելս՝ ճանապարհ արարեալ
Page: 17 Line: 1 յԵրուսաղէմէ ընդ Պարսս, մտանէ ՛ի
Line: 2 Մազքութս՝ խոյս տուեալ ՛ի Հայաստանեայց, եւ
Line: 3 սկիզբն առնէ քարոզութեան ՛ի Չողայ, եւ ՛ի տեղիս
Line: 4 տեղիս զբազումս աշակերտեալ՝ ծանոյց զփրկութիւն։
Line: 5 Անտի եկեալ յՈւտի գաւառ ՛ի Սրհառն
Line: 6 քաղաք երիւք անձամբք աշակերտելովք, որոց
Line: 7 անօրէնք ոմանք զկնի եկեալ՝ մի յաշակերտացն
Line: 8 ընկալաւ ՛ի նոցանէ զնահատակութեն վախճան,
Line: 9 եւ երկուցն թողեալ զերանելին Եղիշա գնացին
Line: 10 զկնի խողխողիչ արանցն։ Իսկ սուրբ հայրապետն՝
Line: 11 եկեալ ՛ի Գիս, կանգնեաց զեկեղեցի եւ մատոյց
Line: 12 զանարիւն պատարագն։ Եւ անտի անցեալ ընդ
Line: 13 դաշտակն Ձերգունի ՛ի տեղի զոհարանի դիւցամոլ
Line: 14 կռապաշտիցն՝ անդ էառ զնահատակութեան
Line: 15 պսակն։ Եւ անյայտ իմն է, եթէ յորում եղեւ ելք
Line: 16 իրացն։ Եւ անդէն ՛ի գուբ մի մահապարտաց
Line: 17 ընկեցան պատուական նշխարքն եւ ծածկեցան ՛ի
Line: 18 տեղւոջն, որ կոչի Հոմէնք, ՛ի բազում
Line: 19 ժամանակս։
Line: 4 Ոչ է պարտ ծածկիլ ճշմարտութեանն եւ ընդ
Line: 5 փակմամբ լինիլ լուսոյ։ Յետ բազում ժտմանակաց
Line: 6 երեւեալ նորա երկիւղած արանց ոմանց տեսլեամբ՝
Line: 7 գան միախումբ ժողովով ՛ի տեղի գբոյն
Line: 8 անդ եւ տեսանեն զոսկերս յոգունս շեղջակուտեալս՝
Line: 9 եւ առհասարակ տարակուսեցան. սակայն
Line: 10 հանին դիզեցին եւ հսկեցին յաղօթս զգիշերն զայն։
Line: 11 Եւ եղեւ յառաւօտուն շարժումն մեծ՝ մինչեւ որ
Line: 12 անդն կային անկանել յերկիր։ Եւ եկն հողմն
Line: 13 սաստիկ յնապատէն՝ ցիրեւցան արարեալ զանսրբոցն
Line: 14 ոսկերս ընդ դաշտն ամենայն, եւ մնաց
Line: 15 միայն ՛ի տեղւոջն առաքելականն այն նշխարք՝
Line: 16 զորոյ զգլուխն միայն մեծահաւատ ոմն Ստեփաննոս
Line: 17 քահանայ յՈւռեկան գեղջէ յափշտակեալ ՛ի
Line: 18 միջոյ աճապարեալ յերիվար իւր ՛ի բաց գնաց.
Line: 19 եւ շարժեալ բազմութեանն զկնի նորա՝ մառախուղ
Line: 20 խաւարային ընդ մէջ անցեալ զարհուրեցոյց
Line: 21 զնոսա, որք եւ դարձան ՛ի բանակն. եւ տեսլեամբ
Line: 22 յայտնեալ սրբոյն Եյ́իշայի՝ տարան հանգուցին
Line: 23 զնշխարս նորա, ուր եդեալ էր գլուխն
Line: 24 յաւանն Ուռեկան ՛ի ձեռն սրբոյ քահանային Ստեփաննոսի,
Page: 19 Line: 1 եւ ապա անտի փոխեցին ՛ի Ներսմերհայ
Line: 2 սուրբ ուխտն, որ այժմ կոչի Ջրվշտիկ՝ ՛ի
Line: 3 փառս տեառն Աստուծոյ ամենակալի։ Իսկ յետ
Line: 4 բազում ժամանակաց բարեպաշտն Վաչական Աղուանից
Line: 5 արքայ կանգնեաց զսիւն ՛ի գբի նահատակութեանն,
Line: 6 եւ սենեկապանն արքայի մենակեաց
Line: 7 եղեալ ՛ի վերայ սեանն՝ կատարի։
Line: 12 Յոյժ ցանկալի էր ըստ կարգաց գիտել զպատմածս,
Line: 13 որ ինչ յԱռանայ նախագահութենէն
Line: 14 ցայսր գործք, բայց արեւելեայցս բազմազգութիւն
Line: 15 եւ կտակարանացն հրկիզութիւնք ամբոխեալ ցուցանէ
Line: 16 զորպէսն։ Սակայն յայսմ վայրի նպաստաւորէ
Line: 17 մեզ քերթողահայրն Մովսէս զպատերազմելն
Line: 18 Արտաւազդայ ընդ Հռովմայեցիս. վասն
Line: 19 զի ՛ի գումարելն նորա զբիւրաւորսն Ատրպատականայ՝
Line: 20 անդր կոչեաց զհզօր ազգս լերինն Կովկասու
Line: 21 եւ զզօրս Աղուանից եւ Վրաց եւ խաղաց ՛ի
Line: 22 Միջագետս, եւ սոցին ուժով հալածեաց զզօրսն
Line: 23 Հռովմայեցւոց։ Իսկ ՛ի շահատակելն Արտաշիսի
Line: 24 ՛ի վերայ Երուանդայ՝ էր նա ՛ի սահմանս Աղուանից
Line: 25 յՈւտի գաւառի, թողու անդէն զզօրսն եւ
Page: 20 Line: 1 ինքն գնայ յիւր քաղաք։ Եւ եկեալ Արտաշէս
Line: 2 միաբանէ զզօրս Աղուանից ընդ ինքեան՝ ելանէ
Line: 3 առ ափն ծովակին Գեղամայ եւ սոքօք վանէ զԵրուանդ
Line: 4 եւ ինքն տիրէ Հայաստանեայց։ Զայսու
Line: 5 ժամանակաւ միաբանին Աղուանք լեռնականօքն
Line: 6 ամենեքումբք եւ մասն ինչ ՛ի Վրաց՝ եւ մեծաւ
Line: 7 ամբոխիւ տարածանին յերկիրն Հայոց։ Ժողովէ
Line: 8 եւ Արտաշէս զզօրս իւր ընդդէմ նոցա եւ բանակի
Line: 9 առ Կուր գետով. սաստկանայ պատերազմն եւ
Line: 10 ըմբռնի արքայորդին Աղուանից ՛ի ձեռս Արտաշիսի։
Line: 11 Վասն այսորիկ զօրիորդն Սաթինեակ առնու
Line: 12 ՛ի կին Արտաշէս եւ դառնայ՝ խաղաղութիւն
Line: 13 հաստատեալ։ Վախճանի հայրն Սաթինկայ եւ այլ
Line: 14 ոմն բռնացեալ թագաւորէ եւ զեղբայրն հալածէ։
Line: 15 Եւ դայեակն Արտաշիսի Սմբատ՝ եկեալ զօրու
Line: 16 մեծաւ վանէ զբռնացեալն եւ տիրել տայ եղբօրն
Line: 17 հայրենի աթոռոյն, եւ դառնայ մեծաւ աւարաւ եւ
Line: 18 բազում գերեօք ՛ի Հայս եւ բնակեցուցանէ զգերեալսն
Line: 19 ՛ի Շաւարշան, որք էին յԱրտազ գաւառէ։
Line: 20 Եւ նախարարութիւնն Առաւեղեան տոհմին
Line: 21 յազգէ Սաթինկայ է կարգեալ, որ ՛ի Մեծէն
Line: 22 Խոսրովու հօր Տրդատայ խնամեցաւ առն քաջի
Line: 23 ՛ի Բասղաց եկելոց։
Line: 5 Վասն զի երանելին Եղիշա զառաքելագործն
Line: 6 մշակութիւն ՛ի ծագաց երկրի սկսեալ՝ լուսաորեաց
Line: 7 զմասունս ինչ միայն արեւելեայցս հիւսիսոյ,
Line: 8 այլ ոչ զամենեսեան. եւ նոյն ինքն զբարուոքն
Line: 9 կատարեալ զմարտ ՛ի վերայ ժողովըրդեանն
Line: 10 իւր ճգնեցաւ։ Այլ յոր ժամանակս այց
Line: 11 արար Աոտուած ազգի մարդկան եւ ընդհանուր
Line: 12 ծաղկեցոյց զարեւմտեանն կոյս մեծ կայսերբն
Line: 13 Կոստանդիանոսիւ՝ լուսաւորեաց եւ զՄեծ Հայս
Line: 14 երանելեաւն Տրդատաւ, ած ՛ի հաւատս եւ զելս
Line: 15 արեգականն. որք սակաւ ինչ ծանուցեալ էին
Line: 16 զծագումն փրկութեան ճշմարիտ Արեգականն եւ
Line: 17 կրկնակի բնդ ձեռն Ուռնայրի գերագոյն լուսաւորեցան։
Line: 18 Եւ այսք ՛ի միում ժամանակի եղեն
Line: 19 հրաշք աստուածուստ։ Եւ էր Ուռնայր արքայ
Line: 20 Աղուանից քեռայր Շապհոյ Պարսից արքայի՝ քաջազօր
Line: 21 այր որ ՛ի մեծամեծ պատերագմունս զհոյակապ
Line: 22 անուն ժառանգեաց, ՛ի մէջ Հայաստանեայց
Line: 23 նշան յաշթութեան կանգնեալ. առնու եւ
Line: 24 զվերստին ծնունդն ՛ի սրբոյն Գրիգորէ Հայոց
Line: 25 Լուսաւորչէ, գայ լուսազգեստեալ ՛ի Սուրբ Հոգւոյն՝
Page: 22 Line: 1 առաւել լուսաւորէ զԱղուանս, կայ մնայ
Line: 2 որդի մշնջենտկան լուսոյն եւ վախճանէ զմարդկային
Line: 3 կեանս։ Իսկ զկնի սորին մահուանն խընդրեցաւ
Line: 4 յԱղուանից մանուկն Գրիգորիս ՛ի կաթուղիկոսութիւն
Line: 5 իւրեանց, զի Ուռնայր արքայն
Line: 6 մեր խնդրեաց ՛ի սրբոյն Գրիգորէ նորին ձեռնադրութեամբն
Line: 7 լինիլ եպիսկոպոս աշխարհին իւրոյ.
Line: 8 որ եւ այսու կանոնաւ կացին աշխարհն Հայոց եւ
Line: 9 Աղուանից համակամ եղբայրութեամբ եւ անքակ
Line: 10 ուխտիւ մինչեւ ցայսօր։
Line: 16 Յիննեւտասներորդի ամի թագաւորութեանն
Line: 17 Յազկերտի հասանէ նմա վախճան մահու. եւ ընդ
Line: 18 հակառակս լեալ երկու որդիքն նորա ՛ի վերայ
Line: 19 տէրութեանն կռուեցան. եւ մինչդեռ նոքա ՛ի
Line: 20 խռովութեան էին՝ ապստամբէ եւ Վաչէ արքայն
Line: 21 Աղուանից, զի էր նա նոցա քեռորդի եւ յառաջ
Line: 22 լեալ էր քրիստոնեայ րստ հայրենի աւանդիցն,
Line: 23 զոե Ուռնայր հաստատեաց եւ անօրէնն Յազկերտ
Line: 24 արար բռնութեամբ զնա մոգ։ Իսկ յայսմ վայրի
Line: 25 ժամ գտեալ պարապոյ անձին իւրոյ՝ լաւ համարերեցաւ
Page: 23 Line: 1 մեռանել պատերազմաւ քան ուրացութեամբ
Line: 2 ունիլզթագաւորութիւն։ Յընդերկար
Line: 3 խռովութեանն Արեաց գնդին ոմն Ռահատ անուն
Line: 4 ՛ի Միհրեան տոհմէ, որ էր դայեակ կրտսեր որդւոյն
Line: 5 Յազկերտի՝ դիմեաց գալ անբաւ գնդիւ իւրով
Line: 6 ՛ի վերայ երէց որդւոյ թագաւորին. եհար
Line: 7 սատակեաց զգունդն եւ ձերբակալ արար զորդի
Line: 8 թագաւորին, զսր եւ անդէն ՛ի տեղւոջն սատակեաց.
Line: 9 եւ զմնացեալ զօրսն ած հաւանեցոյց եւ
Line: 10 միաորեաց ՛ի գունդն Արեաց եւ թագաորեցոյց
Line: 11 զիւր սանն, որում անուն էր Պերոզ։Իսկ արքայն
Line: 12 Աղուանից ոչ կամեցաւ նուաճիլ անդրէն ՛ի
Line: 13 ծառայութիւն նորա. այլ խրամատեաց զպահակն
Line: 14 Չորայ, էանց յայնկոյս եւ անցոյց զզօրսն Մասքութաց,
Line: 15 միաբանեաց ընդ իւր եւ զմետասան թագաւորս
Line: 16 զլեառորդեայս, ընդդէմ եկաց պատերազմաւ
Line: 17 Արեաց գնդին եւ բազում վնասս արար
Line: 18 զօրացն արքունի։ Եւ գրեալ երկիցս եւ երիցս
Line: 19 զհրովարտակս աղաչանաց, ոչ կարաց (Պերոզ) ՛ի
Line: 20 հաւանութիւն ածել զնա, այլ գրով եւ պատգամաւ
Line: 21 յանդիմանէր զնա վասն ՛ի զուր աւերելոյն
Line: 22 զաշխարհն Հայոց, յիշեցուցանէր եւ զմահ նախարարացն
Line: 23 եւ զչարչարանս կապելոցն, որոց փոխանակ
Line: 24 զկեանս տալոյ սիրոյն եւ վաստակոցն՝ գարեւսն
Line: 25 հատիք. լաւ լիցի ինձ չարչարանօք մեռանել
Line: 26 քան ուրացութեամբ կեալ։ Եւ իբրեւ գիտացին,
Line: 27 եթէ ոչ բռնութիւն եւ ոչ սէր կարէ ածել
Page: 24 Line: 1 զնա ՛ի հաւանս՝ գանձ սաստիկ ետուն տանել
Line: 2 յաշխարհն Խայլանդրաց եւ բացին զԴրունս Ալանաց
Line: 3 եւ հանին գունդ բազում ՛ի Հոնաց եւ կռուեցան
Line: 4 ամ մի ընդ Աղուանից արքային։ Եւ թէպէտ
Line: 5 պակասեցան եւ ցրուեցան զօրք նորա, սակայն
Line: 6 զնա ոչ կարացին ածել ՛ի հաւանս։ Այլեւ հարուածք
Line: 7 մեծամեծք հասին ՛ի վերայ նսրա, էր սր
Line: 8 կռուով եւ էր որ չարաչար ախտիւք ծիւրեցան։
Line: 9 Եւ երկտրեալ պաշարմանն՝ մեծ կողմն աշխարհին
Line: 10 աւերեցաւ, այլ ոչ ոք ՛ի նմանէ բաժանեցաւ։
Line: 11 Ապա յղեաց առ Վաչէ թագաւորն Պերոզ՝
Line: 12 "զքոյրդ իմ, ասէ՝ եւ զքեռորդիդ ՛ի բաց տուր
Line: 13 ածել, զի ՛ի բնէ մոգ էին եւ դու քրիստոնեայ
Line: 14 արարեր, եւ աշխարհդ քո քեզ լիցի"։ Իսկ երանելի
Line: 15 այրն ոչ ՛ի վերայ տէրոթեան կռուէր,
Line: 16 այլ յաստուածպաշտութեանն մրցէր. եւ ետ տանեւլ
Line: 17 զմայրն եւ զկին, եւ զաշխարհն բովանդակ ՛ի բաց
Line: 18 եթող եւ ինքն զաւետարանն առ եւ ՛ի բաց կամէր
Line: 19 գնալ։ Զայն լուեալ թագաւորին Պերոզի ՛ի զիղջ
Line: 20 եկեալ՝ զամենայն վնասն ՛ի հայր իւր արկանէր,
Line: 21 անսուտ երդմունս կնքէր եւ տայր տանել առ նա,
Line: 22 եթէ "յաշխարհէդ միայն մի́ գնար, եւ զոր ինչ
Line: 23 ասես՝ առնեմ"։ Իսկ սա հաճեցաւ միայն զսեպհականն
Line: 24 առնուլ բաժին իւր, զոր ՛ի հօրէն էր
Line: 25 առեալ հազար երդ, առ զայն ՛ի թագաւորէն եւ
Line: 26 նստաւ ՛ի նմա միայնակեցօք հանդեբձ։ Եւ այնպէս
Line: 27 անզբաղապէս կեայր ընդ Աստուծոյ. եւ ոչ
Page: 25 Line: 1 յիշեաց ամենեւիմբ, եթէ թագաւոր լեալ իցէ
Line: 2 յառաջ։ Այս եղեւ վարք նորա։
Line: 6 Ի ճառս սուրբ սիրոյ քո առաքինութեան ՛ի
Line: 7 կամաց անձին իմոյ բղխեցին միտք իմ երկնաւոր
Line: 8 զօրութեամբն՝ յօժարեցայ պատմող լինել
Line: 9 բանիւ. բայց ահ անկաւ ինձ մեծ եւ ահագին եւ
Line: 10 բարձրագոյն քան զերկնի երկինս եւ խորագոյնս
Line: 11 քան զներքին կիսագունտն, եւ յամենայն կողմանց
Line: 12 շուրջ պաշարեաց զինեւ ՛ի վեր եւ ՛ի վայր,
Line: 13 ՛ի վերջ եւ յառաջ, յաջ եւ յահեակ. փախչել ոչ
Line: 14 կարեմ եւ խորամուտ լինել երկնչիմ, մի́ եթէ
Line: 15 գուցէ րնկղմիցիմ որպէս առաքեալն Պետրոս ՛ի
Line: 16 ծով անդնդային։ Բայց եթէ տէր Յիսուս ձեռն
Line: 17 կառկառեսցէ յօգնականութիւն, յայս սակաւս
Line: 18 քաջալերեցայց եւ յանմուխս մխեցայց։ Քանզի
Line: 19 բան ունիմ մտաց գործի, եթէ գտցի ինչ հիւթանիւթ
Line: 20 ՛ի հոգեկիր յառաքինութենէ արանց քաջաց,
Line: 21 որք զհրեշտակս ածին ՛ի զարմացումն եւ
Line: 22 անգիր օրինօք անձամբ անձին օրէնք եղեն,
Line: 23 առանց օրինաց զՏէրն ՛ի վեր ծանեան եւ զեղեալսն
Line: 24 ընդ օրինօք գիտացին, եւ առանց առաջնորդի
Line: 25 եւ մարգարէի ուրուք կամ երկնաւոր հրեշտակի
Page: 26 Line: 1 աստուածատեսք եղեն։ Արդ ահա յորմէ
Line: 2 երկուցեալն էի՝ ՛ի ձեռն սիրոյ մօտիմ եւ յուսով
Line: 3 մերձենամ եւ հաւատով աներկիւղ հաստատիմ, եւ
Line: 4 սկսանիմուստի արժանն է սկսանել։ Որպէս յառաջագոյն
Line: 5 սէրն Քրիստոսի բնակեաց ՛ի նախնին
Line: 6 ձեր յՈւռնայր, նախանձ երկնաւոր եբեր ընդ
Line: 7 Տրդատսյ Հայոց արքայի՝ իրրեւ լուաւ զմեծամեծ
Line: 8 սքանչելիսն Աստուծոյ, որ ՛ի ձեռն Սրբոյն Գրիգորի
Line: 9 նշանք եւ արուեստք գործեցան յաշխարհին
Line: 10 Հայոց՝ դառնալ վաղվաղակի սոցա ՛ի բազում
Line: 11 շաւղաց մոլար ճանապարհին առ ճշմարիտն Աստուած,
Line: 12 որոյ ծանօթութեամբ եւ բարեկամութեամբ
Line: 13 ՛ի բաց ընկեցին զծանրատաղտուկ զլուծն
Line: 14 հեթանոսաց. թեթեւացան, թօթափեցան, թեւակոխեցան,
Line: 15 թռեան եւ յերկինս ճախրեցին։ Զայս
Line: 16 լուեալ քաջին Ուռնայրի ոչ զլացաւ եւ ոչ դադարեաց
Line: 17 եւ ոչ ՛ի ձեռն ծառայական հրեշտակի, այլ
Line: 18 ինքնին մեծ թագաւորն մեծամեծօք, նախարարօք
Line: 19 եւ բազմագունդ զօրաւք գայր հասանէր յաշխարհն
Line: 20 Հայոց, յանսիման լինէր հսկայազօր թագաւորին։
Line: 21 Իսկ նորա եղբայրաբար սիրով եւ բարեկամութեամբ
Line: 22 ընկալեալ՝ զբոլոր զինքն առաջի
Line: 23 առնէր նմա, զներքին եւ զարտքին խորհուրդս
Line: 24 մերկանայր եւ դնէր առաջի նորա հանդերձ սրբովն
Line: 25 Գրիգորիւ եւ ամենայն բազմութեամբ զօրացն
Line: 26 Հայոց։ Խոնարհէր թագաւորն ձեր, անկանէր
Line: 27 եւ պատէր զոտիւք եւ զձեռօք, պատմէր զամենայն
Page: 27 Line: 1 մոլորութիւնս հեթանոսաց եւ խոստովան
Line: 2 լինէր վասն տգիտագործ մեղացն անցելոց։ Քաջալերէր
Line: 3 զնոսա սուրբն Գրիգորիոս ՛ի գալուստ
Line: 4 մարմնաւորութեան Որդւոյն Աստուծոյ, որ ՛ի
Line: 5 թողութիւն եկն եւ ոչ ՛ի դատապարտութիւն, ՛ի
Line: 6 կեցուցանել եւ ոչ ՛ի մեռուցանել, եւ յառաջանցելոցն
Line: 7 ՛ի հողոյ կեանս խոստացաւ։ Զայս ամենայն
Line: 8 իբրեւ լսէր թագաւորն ձեր՝ ինքն եւ ամենայն
Line: 9 զօրքն որ ընդ նմա զաւուրս քառասուն պահոց
Line: 10 աւանդէին զանձին իւրեանց, ՛ի բաց հրաժարելով
Line: 11 յառաջին րստգտանելի գործոց։ Եւ յաւուրն
Line: 12 յիսներորդի իբրեւ ուրացան ՛ի սատանայէ
Line: 13 եւ յամենայն գործոց նորա եւ խոստովանեցան
Line: 14 զՍուրբ Երրորդութիւնն՝ էջ թագաւորն յամենասուրբ
Line: 15 ջուրսն եւ ամենայն զօրքն ընդ նմա։ Եւ
Line: 16 կատարեաց զնոսա քահանայապետն ՛ի վերստին
Line: 17 ծնունդն յերկնաւոր յորդեգրութիւնն. եւ ելին
Line: 18 ամենեքեան լցեալ Հոգւովն Սրբով։ ՛Ի նմին ժամանակի
Line: 19 շնորհեցաւ նոցա այր մի երանելի՝ ձեռնադրեալ
Line: 20 յեպիսկոպոսութիւն ՛ի Հռովմ քաղաքէ,
Line: 21 որ եկեւալ էր ընդ Տրդատայ արքային։ Այսու
Line: 22 երկնաւոր բարեօք լցեալ՝ եկն Ուռնայր արքայ
Line: 23 եմուտ յաշխարհն Աղուանից, ուսոյց եւ կատարեաց
Line: 24 զնոսա առաքելական կանոնօք. ընկալան
Line: 25 ամենեքեան զդրոշմն երկնաւոր եւ գրեցան ՛ի ժառանգութիւն
Line: 26 երկնաւոր։ Հալածեցան դեւք աշխարհիդ,
Line: 27 խափանեցան զոհք եւ ճենճերք, ամաչեաց
Page: 28 Line: 1 մոլորութիւնն, բարձրացաւ ճշմարտութիւնն,
Line: 2 թագաւորեաց լոյսն աներեւոյթ, մերժեցաւ
Line: 3 կամաւոր խաւարն. կարգեցան երեխայրիք եկեղեցւոյ,
Line: 4 տասանորդեցան պտուղք կալոյ եւ հնձանաց,
Line: 5 անդոց եւ խաշանց եւ ամենայն րնտանի
Line: 6 անասնոց. նա եւ հող երկրին ՛ի նոյն վիճակեցաւ
Line: 7 եւ հասաատեալ կալաւ կարգ ուղղութեան առ
Line: 8 նախնեօքն ձերովք հանւովք եւ հարբն քոյով
Line: 9 երանելեաւ մինչե ՛ի ժամանակս քոյոյ սքանչելի
Line: 10 աէրութեանդ։ Վիշապն, որ հին էր յաւուրցն
Line: 11 առաջին մարդոյն՝ ետես զչքնաղ ծնունդ քոյոյ
Line: 12 բնութեանդ յառաջին ՛ի հայրենի հաւատոյ. յոյժ
Line: 13 կասկած ՛ի միտս անկաւ չարասէր թշնամւոյն,
Line: 14 եթէ գուցէ ընդ որ եղեւ մուտ կենաց յաշխարհս
Line: 15 արեւելից, ընդ նոյն եմուտ ծնունդ ճշմարտութեան
Line: 16 յաշխարհդ Աղուանից։ Ըշտապեցաւ, տագնապեցաւ,
Line: 17 տարակուսեցաւ առաւել քան յաւուրս
Line: 18 Յոբայ արդարոյ. ժողովեաց եւ գումարեաց զզօրսն
Line: 19 իւր խաւարայինս՝ յայտնեաց նոցա զախտն չար
Line: 20 որ տանջէրն զնա. ամենեքեան զահի հարան եւ
Line: 21 դողացին, ՛ի միաբանութիւն եկեալ՝ զելս իրացն
Line: 22 խնդրէին. մի́ այդպէս՝ ասեն, տագնապիր յանձն
Line: 23 քո, ով քաջ, կանուխ է մոլորութիւնս մեր քան
Line: 24 զճշմարտութիւն նորա. տկար գազանաւն յաղթեցեր
Line: 25 առաջին մարդոյն, մեծ թագաւորաւս
Line: 26 տղայոցն չկարե՞ս կալ առաջի։ Զայս ասացին եւ
Line: 27 զհամատարած ծովն շարժեցին եւ յուզեցին զբազմութիւն
Page: 29 Line: 1 ալեաց նորա։ Սկսաւ մրմռալ, ելանել,
Line: 2 տարածանել եւ ապականել զդաշտս եւ զլերինս։
Line: 3 Եկն եհաս ՛ի վերայ քո միանգամայն բազմութիւն
Line: 4 ազգաց հեթանոսաց, ահաւոր գազանօք,
Line: 5 խառնադրոշմն նշանօք, բազմաձայն փողովք, գալարափող
Line: 6 կոչմամբ, անտառախիտ նիզակօք,ճառագայթաւոր
Line: 7 սուսերօք, ոսկեկմբեայ վահանօք,
Line: 8 թանձր եւ ստուար մկնդակօք. հողեղէնքն զհոգեղէնսդ
Line: 9 երկեցուցանէին, ապականացուքն զանապականսդ
Line: 10 կամէին կորուանել, եւ անաստուածքն
Line: 11 զաստուածային շառաւիղդ կամէին յարմատոյ
Line: 12 կտրել. երկիցս եւ երիցս մարտեցան եւ ոչ ամաչեցին։
Line: 13 Իսկ այն, որ նստին յերկնից յերկինս եւ
Line: 14 տեսանէ զաշխարհս ամենայն, ականելով եւ կըշռելով
Line: 15 զբարի օրէնս եւ որ ընդդէմ իցեն՝ ետես
Line: 16 զքեզ միայն օրինաւոր. թոյլ ետ պատել զքեզ
Line: 17 շուրջ սաստիկ հնոցին. վառեցան, բորբոքեցան եւ
Line: 18 այրեցան իրրեւ փուշք ՛ի մէջ հրոյ։ Նմանեցար
Line: 19 դու երից մանկանցն ՛ի հնոցին. զզօրութիւն հրոյն
Line: 20 շիջուցեր, զխշորութիւն կայծականցն ՛ի կակղութիւն
Line: 21 վարդի փոխեցեր եւ գմղձկութիւն ծխոյն
Line: 22 ՛ի սպիտակութիւն շուշանի շրջեցեր, զայրեցող
Line: 23 բնութիւն հրոյն յարարող զօրութիւն սովորեցուցեր
Line: 24 եւ զԵրրորդն Աստուծոյ յերկնից յերկիր ածեր
Line: 25 քեզ յօգնականութիւն։ Իմաստունքն նոցա յիմարեցան,
Line: 26 քաջք նոցա վատեցան, սպառնալիք
Line: 27 նոցա դադարեցան, նահատակք նոցա ղօղեցան,
Page: 30 Line: 1 բազմութիւնք նոցա սակաւացան։ Երանի քեզ եւ
Line: 2 երանի որ մերձ իցեն առ քեզ. սակաւ էիր թուով
Line: 3 եւ անթիւ եղեր բազմութեամբք, սակաւ էիր
Line: 4 յայտնեօք եւ անթիւ եղեր անյայտնեօք։ Նիզակ
Line: 5 քո նիզակ Յեսուայ, եւ սպառազինութիւնք քո
Line: 6 սպառազինութիւնք սպարապետին Աստուծոյ, որ
Line: 7 իջանէ ընդ նմա յաւուրն յարութեան նորա. ձայն,
Line: 8 որ զերկիր շարժէ, զվէմս դղրդէ, զգերեղմանս
Line: 9 աւերէ, զմեռեալս յարուցանէ, զհնացեալս նորոգէ,
Line: 10 զդատաստանսն հատուցանէ՝ ոմանց ՛ի ձախակողմն
Line: 11 եւ ոմանց յաջակողմն. այն ձայն, որ Աստուծոյ
Line: 12 միայն է եւ նմա վայելէ, քեզ՝ իբրու
Line: 13 հաւատարիմ ծառայի եւ սիրելւոյ եւ ժառանգաւորի
Line: 14 արքայութեանն, ետ զշնորհս երկնաւորս,
Line: 15 որ զաւուրն յարութեան բերէ զնմանութիւն։ Որ
Line: 16 պարծէր ՛ի չարն՝ տագնապեցաւ որ խիզախէր
Line: 17 ՛ի մոլորութիւնն՝ յիմարեցաւ։ Ամենայն ինչք
Line: 18 քոյոյ գնդին կրկին են, եթէ զրահք էին պահապան
Line: 19 մարմնոյ, ընդ նմին եւ զրահք հաւատոյ.
Line: 20 եթէ սաղաւարտ էր զգուշութիւն սուոերի, ընդ
Line: 21 նմին եւ սաղաւարտ փրկութեան. եթէ վահան ունէիր
Line: 22 ընդդիմահար լանջացդ առաքինեաց, ընդ
Line: 23 նմին ունէիր եւ զվահանն համբերութեան հաւատոց.
Line: 24 եթէ նետ ՛ի կորովից քոց թռչէր ուղղակի,
Line: 25 ընդ նմին եւ աղօթք սուրր խնդրուածոց քոց վաղվաղակի
Line: 26 գեր ՛ի վերոյ գատանէին քան զերկինս
Line: 27 առաջի Աստուծոյ. եթէ շողայր սուսեր ՛ի բազուկսդ
Page: 31 Line: 1 առաքինիս, լուսաւորութիւն հաւատոց
Line: 2 քոց ՛ի մէջ հրեշտակաց զփայլատակմունս արձակէր։
Line: 3 Դրօշակք քո դրօշակք երկնաւորք եւ տէգ
Line: 4 նիզակի քո ճառագայթաւոր իրբեւ զլար արծաթոյ
Line: 5 արեգական։ Այս է՝ որ զահի հարեալ էի ՛ի սկըզբան
Line: 6 պատմութեանս, եթէ զիարդ կարացից բանիւ
Line: 7 պատմել զայնմանէ, որ ՛ի վեր քան զբան
Line: 8 գտանի. գի բանս զչորեքնիւթեանս աշխարհ ոչ
Line: 9 կարէ ասել։ Եւ այս վիճակ ոչ ամենեցուն, այլ
Line: 10 որք քաջն դեգերեցան յուսումնասիրութեան՝ ՛ի
Line: 11 թուականին, յերկրաչափականին, յաստեղաբաշխականին,
Line: 12 ՛ի բժշկականին, եւ ապա ՛ի ծայրս
Line: 13 ծագաց հասին -- ՛ի մարգարեականս, եւ յառաքելականս
Line: 14 եւ յաւետարանականս, որ է սկիզբն եւ
Line: 15 ձիւղումն այլոց։ Եւ թէպէտ եւ ունէի զայս ամենայն
Line: 16 արուեստս նիւթականաց պատմող, եւ էիր
Line: 17 դու եւս երբեմն նիւթական, այլ այժմ զաննիւթոցն
Line: 18 ունիս զնմանութիւն։ Ընդ արուսեկին կըշռեցից
Line: 19 զքեզ, դու պայծառագոյն քան զարուսեակն
Line: 20 զնշոյլս արձակես։ Արուսեակն զվեց ամիս
Line: 21 արիւսակ է եւ վեց ամիս գիշերավար, իոկ դու
Line: 22 յօր աւուր արուսեակ եւ ՛ի վեր քան զարուսեակ։
Line: 23 Արուսեակն յայգուն պահու եւ եթ երեւի, իսկ դու
Line: 24 ՛ի քսան եւ ՛ի չորս ժամս՝ ՛ի տունջեան եւ ՛ի գիշերի։
Line: 25 Եթէ զլուսինն ածից քեզ յօրինակ՝ յոյժ
Line: 26 ծիծաղելի է իմաստնոց՝ երկոտասան անգամ ՛ի
Line: 27 տարւոջն վիժած, ժանգակոծ, մանգաղաձեւ, կիսագունտ,
Page: 32 Line: 1 խոնաւալից, կիսալոյս, հիւանդոտ, գիշերագնաց,
Line: 2 խաւարասէր, լուսատեաց, չղջկանման,
Line: 3 պակասընթաց, հրատանջ, բազում անգամ
Line: 4 ՛ի թագուստ մտեալ. իսկ դու լիալայն,
Line: 5 բարձր, լուսասարաս, աւետաբեր, հրեշտակակերպ,
Line: 6 ուրախարար, քաջալերիչ, պայծառ, գեղեցիկ
Line: 7 քան զամենայն հասակակից րնկերս քո։ Ոչ
Line: 8 ինչ բաւական քեզ բաւեմ ասել, որ քան զարեգակն
Line: 9 ՛ի վեր գտանիս. ոչ զնա թշնամանեցից եւ
Line: 10 զքեզ գովեցից, այլ զբնութիւն նորա պատմեցից
Line: 11 քեզ՝ -- շեղագնաց, թիւրընթաց, կողմնաւոր,
Line: 12 ստուերաշուք, հարաւաբնակ, ձմեռնատանջ, ամառնակէզ,
Line: 13 թօնուտ գարնանի եւ աշնուտ աշնանի,
Line: 14 գիշերակուլ, առաւօտածին, ծաղկաթարշամ,
Line: 15 դալարացամաք, կենդանահալած ՛ի ստուերս ՛ի
Line: 16 մէջ առօրէի եւ կիսաբաժին յաւուրն ողջոյն։ Յիրաւի
Line: 17 սմա Յոյնք Ապողովն կարդացին։ Ե ապա
Line: 18 եթէ զդուզնաքեայ ճառագայթն ածցես զմտօքդ,
Line: 19 ընդ նմին եւ զայն գիտասջիր, զի գիշերաւ է
Line: 20 ծածկեալ, ամպովք թագուցեալ, փոշւով մղդացեալ
Line: 21 եւ մրրկօք ալեկոծեալ։ Դու արեգական նմանեցար,
Line: 22 ՛ի Հօրէ զօրացար, յՈրդւոյ քաջալերեցար
Line: 23 եւ ՛ի Սուրբ Հոգւոյն լուսաւորեցար։ ՛Ի գիշերի
Line: 24 տեսանիս եւ ՛ի տունջեան թափ անցանեն
Line: 25 ճառագայթք հաւատաց քոց։ Ասացից առ քեզ
Line: 26 բան, սրատեսիլ ես քան զարծուի եւ երագալուր
Page: 33 Line: 1 քան զմի ՛ի հանդարտանոց։ Ոչ միայն զերկինս
Line: 2 տեսեր, այլ եւ զերկնից զմեծն տեսեր, եւ զփոքրս
Line: 3 թողեր, զանցաւորս ետուր եւ զանանցն առեր։ ՛Ի
Line: 4 բաց րնկեցեր զոսկիակուռ թագաւորութիւնն, եւ
Line: 5 ահա կայ պահի քեզ անձեռագործ պսակն, զոր
Line: 6 ընդունելոց ես յամենասուրբ ձեռացն Քրիստոսի։
Line: 7 Որ թողցէ վասն աւետարանին զհայր եւ զմայր,
Line: 8 զքորս եւ զեղբարս եւ զամենայն ստացուածս իւր՝
Line: 9 զհարիւրապատիկն աստէն րնկալցի եւ զկեանս
Line: 10 յաւիտենից յաշխրհին՝ որ ոչն անցանէ։ Զայդ
Line: 11 աղքատի ումեք դիւրագոյն է առնել, իսկ առն
Line: 12 թագաւորի իբրեւ զքեզ՝ անհար է։ Ապա եթէ
Line: 13 արասցէ ոք, որպէս արարերդ՝ մարդկան անհաւատալի
Line: 14 է եւ հրեշտակաց զարմանալի, նաեւ Աստուծոյ
Line: 15 նմանելի, որ թողեալ զանթիւ եւ զբազում
Line: 16 զօրս հրեշտակաց՝ եկն ՛ի գծուծ կերպարանս
Line: 17 մարդկան։ Գտաւ քո գործդ այնմ նման.
Line: 18 նա բոլոր աշխարհի եղեւ կեանք եւ փրկութիւն, եւ
Line: 19 դու բոլոր աշխարհի բացեր զդուռն փրկութեան։
Line: 20 Քոյին իսկ աշխարհի հայերենի հաւատքն պահեցան,
Line: 21 եկեղեցիքն շէն մնացին, վկայարանք ՛ի
Line: 22 խաղաղութեան, քահանայք ՛ի քահանայութեան,
Line: 23 պատարագք ՛ի սեղանս, մարգարէք յընթերցուածս,
Line: 24 առաքեալք ՛ի մխիթարութիւնս, սաղմոսերգուք
Line: 25 ՛ի յօրհնութիւնս, կուսանք ՛ի կուսութեան,
Line: 26 կրօնաւորք ՛ի սրբութեան եւ ամենայն
Line: 27 ոք յիւրաքանչիւր կարգի։ Եհաս լուր առաքինութեան
Page: 34 Line: 1 քո յարեւելից մինչեւ ՛ի Դագարովն, ՛ի հարաւոյ
Line: 2 մինչեւ ՛ի հիւսիս։ Գրեցաւ անուն մարտիրոսութեան
Line: 3 քո յոսկի տախտակսն ընդ առաքեալսըն
Line: 4 եւ ընդ նախաւավկայսն, ընդ հայրապետս եւ ընդ
Line: 5 եպիսկոպոսապետս միանգամայն եւ ՛ի դպրութեան
Line: 6 կենաց ՛ի յերկինս։ Զգոյշ լեր, սքանչելի, որ
Line: 7 այսչափ մեծամեծաց արժանի եղեր, եւ յայսչափ
Line: 8 բարձրութիւնս վերացեալ՝ հասեր։ Հաստատուն
Line: 9 կաց ՛ի յոյսն, անհատ լեր ՛ի սիրոյն եւ համրերող
Line: 10 լեր ՛ի հաւատս ճշմարտութեան, զի մի վիշապն
Line: 11 մեռեալ զտուտն շարժեսցէ ՛ի վերայ կենացդ
Line: 12 քոց։ Զի եթէ մինչ տղայն էիր՝ յաղթեցեր
Line: 13 նմա, ՛ի չաի հասեալ՝ գիտեմ, թէ առ ոտն
Line: 14 կոխես զամենայն մեքենայս չարեաց նորա։ Այլ
Line: 15 որչափ միտքս զքեզ սիրեն՝ եւ մարթ էր զայնս
Line: 16 բանիւ ընդ պատմութեամբր արկանել -- բագում
Line: 17 մագաղաթի ծախք լինէին։ Բազում անգամ յառաջ
Line: 18 ելի վասն քո սիրոյն գալ առ քեզ, եւ այժմ
Line: 19 ՛ի մերմէ բարեխօսութենէ եւ յամենայն սուրբ
Line: 20 ուխտի եկեղեցւոյ յանձն արարեալ զքեզ Հոգւոյն
Line: 21 Սրբոյ՝ Տէր ընդ քեզ՝ ամէն։
Line: 22 Երկրորդ Թուղթ Գիւտայ առ նոյն արքայ։
Line: 23 Վկայ Քրիստոսի, չարչարակից խաչին, ՛ի
Line: 24 հրեշտակաց փառամատոյց պատմուճանաւ զարդարեալ՝
Line: 25 անգարշ որդեակ իմ Վաչէ Աղուանից
Line: 26 արքայ, Գիւտ եպիսկոպոս, ՛ի Տէր բերկրեաց։
Page: 35
Line: 1 Յամօթալից հեղգութենէ չկարեմք համարձակիլ
Line: 2 ասել բանս մխիթարութեան յաղթողիդ
Line: 3 աներեւոյթ պատերազմին, որ ոչ ՛ի մարդկանէ
Line: 4 առեալ քաջալերութիւն, այլ յոյժ յահեղ զօրութենէն
Line: 5 Քրիստոսի՝ քեգ յօգնականութիւն կոչելով՝
Line: 6 վեհագոյն գերազանցեալ քան զբոլոր աշխարհս
Line: 7 բարձրագոյն գտար։ Բայց արդ զքեզ ՛ի
Line: 8 հաւան ածեալ քոյով ժուժկալութեամբդ աղաչեմ,
Line: 9 զի ախորժ եւ անոյշ իմ ողջոյնս քեգ թուեսցի։
Line: 10 Այլ գոհանալով զքո վերաբերութենէդ՝ ով
Line: 11 զօրական Քրիստոսի, ոչ ունիմ գիտութիւն յաղքատութեանս
Line: 12 իմում կազմութեան՝ պատրաստութեան
Line: 13 զինեւ, եւ ոչ նիւթ ինչ ճարտարեալ՝
Line: 14 իմաստութեամբ համբերել կարացից ՛ի կկել
Line: 15 զզգեստ գովութեան քումդ ազնուականութեան։
Line: 16 Նա մանաւանդ եթէ ամենայն հռետորական փիլիսոփայքն
Line: 17 աշխարհին Յունաց ՛ի մի տեղի գումարեսցին,
Line: 18 ոչինչ կարասցեն ասել զարժանն գովութեան
Line: 19 քում հոգելից յաղթութեանդ։ Վասն զի
Line: 20 դու ծանեար սիրելով զԱստուած յամենայն սըրտէ,
Line: 21 յանձնէ եւ ՛ի զօրութենէ. զամենայն ինչս եւ
Line: 22 զմեծութիւնս փոխանակեցեր ընդ միոյ Տեառն
Line: 23 ամենայնի, զի զնա ընդ քեզ հաշտ ունիցիս, ոչ
Line: 24 միայն զերկիրս, այլ եւ զերկնից զմեծութիւնն
Line: 25 առեալ ըմբոշխնեցեր։ Հրաժարեցար ՛ի զոհիցն
Line: 26 ճենճերաց դիւամոլ հեթանոսաց՝ եւ ահա եղեր
Line: 27 հոտ անոյշ ՛ի Քրիստոս, որ հասեալ մինչեւ յարեւմուտս՝
Page: 36 Line: 1 հռչակեալ ծաւալեցաւ եւ բերկրեալ զուարճացոյց
Line: 2 զամենեցուն հոգիս։ Թողեր զմեծութիւն
Line: 3 երկրային՝ որ առթի մեղօք, ժառանգեցեր զարդարութիւն
Line: 4 հանդերձ երկնային մեծութեամր։
Line: 5 Հեռացար բնաւ իսկ ՛ի զբօսանաց աշխարհիս եւ
Line: 6 մերձեցար ՛ի Քրիստոս, որ է հանգիստ խաղաղութեան։
Line: 7 Եւ գումարեալ զբանս իմ ՛ի մի տեղի
Line: 8 խօսեցայց, թէ էիր մարդ եւ եղեր հրեշտակ. ունէիր
Line: 9 ազգականս յերկրի եւ գտար եղբայր Քրիստոսի
Line: 10 ՛ի յերկինս. էիր մահկանացու եւ եղեր անմահ.
Line: 11 ոչ թէ դու միայն ես անմահ, այլեւ համարձակութիւն
Line: 12 ունիս առ Քրիստոս, որ բազում
Line: 13 մահկանացուաց կարէ տալ զկենդանութիւն։ Ցանկալի
Line: 14 ես հրեշտակաց, փափագելի մարդկան, առաւել
Line: 15 անձկալի ինձ հեռացելոյս՝ չլինելոյս մարտակից
Line: 16 քեզ յաներեւոյթ պատերազմի ամենաչարն
Line: 17 սատանայի։ Բայց արդ աղաչեմ եւ փոխանակ
Line: 18 ասեմ չունել վնաս ՛ի մտի եւ չյիշել զիմ հեղգութիւնս։
Line: 19 Այն որ արարն զքեզ իմում որդեգրութեանս
Line: 20 արժանի, նոյնն եւ շնորհեսցէ մեզ
Line: 21 զքեզ առողջ հոգւով եւ մարմնով տեսանել յաշխարհի
Line: 22 եւ վայելել ՛ի քո շնորհալից վարսդ առաքինութեան։
Line: 23 -- Ողջ լինել ՛ի Քրիստոս՝ լիցիս մեզ
Line: 24 զբազում ժամանակս պարապեալ եւ լցեալ սիրովն
Line: 25 Քրիստոսի. ամէն։
Line: 6 Լինի զօրաժողով Տրդատէս մեծ թագաորն
Line: 7 Հայոց. եւ իջեալ ՛ի դաշտն Գարգարացւոց՝ պատահէ
Line: 8 հիւսիսականաց սաստիկ պատերազմաւ։ Եւ
Line: 9 զթագաւորն Բասղաց մարտակից իւր լեալ, որ
Line: 10 ձգեալ զճոպան արւոյն Տրդատայ եւ ոչ զօրեալ
Line: 11 րնկճել զնա՝ ինքն լինի միջակտուր ՛ի նմանէն.
Line: 12 եւ վարէ Տրդատիոս զնոսա կոտորմամբ մինչեւ
Line: 13 ցհոնս. եւ բազմաց լինի անկանիլ ՛ի զօրացն Հայոց։
Line: 14 Եւ Արտաւազդ սպարապետն Հայոց Մանդակունին
Line: 15 մահանայ։ Արդ առնու պատանդս Տրդատիոս եւ
Line: 16 միաբանեալ զհիւսիսայինսն՝ դիմէ ՛ի վերայ Շապհոյ
Line: 17 արքային Պարսից։ Իսկ ՛ի վախճանիլն Տըրդատայ՝
Line: 18 Սանատրուկ ոմն թագաւորեաց Աղուանից
Line: 19 ՛ի Փայտակարան քաղաքի եւ եկաց դիմակաց
Line: 20 Հայոց։ Եւ Խոսրովայ որդւոյ Տրդատայ ածեալ
Line: 21 զԱնտիոքոս յունական զօրօքն եւ զԲագարատ արեւմտեայ
Line: 22 գնդիւն, եւ զՄիհրան Վրաց բդեաշխ, այսոքիւք
Line: 23 ամենեքումբք միաբանեալ խաղայ ՛ի վերայ
Line: 24 Աղուանից։ Աճապարէ Սանատրուկ զօրոքն
Line: 25 Աղուանից եւ գնայ առ Շապուհ արքայ Պարսից՝
Page: 38 Line: 1 թողլով զօր բազում ՛ի քաղաքին Փայտակարան։
Line: 2 Եւ Անտիոքոս առեալ աւար բազում եւ զհարկն
Line: 3 արքունի՝ դառնայ առ կայսրն։ Եւ գտեալ ժամ
Line: 4 պարապ Սանատրկայ՝ հրամանաւ Շապհոյ ժողովէ
Line: 5 զզօրս Աղուանից թուով իբրեւ երեսուն հազար
Line: 6 եւ արշաւէ ՛ի միջոցս Հայոց։ Եւ զօրագլուխ
Line: 7 ոմն անարի հսկայ ՛ի տիգաւորացն վառեալ թաղիւ
Line: 8 կաճեայ՝ շահատակէր ՛ի մէջ պատերազմին
Line: 9 առ Օշական առապարաւ. եթէ զինուք հարկանէին՝
Line: 10 ոչ գործէր, այլ ճախր առնոյր։ Յայնժամ
Line: 11 քաջն Վահան Ամատունի՝ նայեցեալ ՛ի կաթուղիկէն,
Line: 12 ասաց՝ օգնեա ինձ. եւ ուղղեալ զնիզակն՝
Line: 13 ընդ գաւակ ձիոյն յերկիր կործանէր զահագին
Line: 14 վիրագն։
Line: 21 Թագաւորեալ Տիրանայ Հայոց՝ առնէ խաղաղութիւն
Line: 22 րնգ Պարսս եւ լեալ օդնական Շապհոյ
Line: 23 թափէ զնա ՛ի յարձակմանէ հիւսիսայնոցն, որք
Line: 24 զամս չորս բնակեալ յԱղուանս՝ նեղէին զՀայս։
Line: 25 Ապա ըստ բարուց չարին Տիրանայ՝ կուրանայ
Page: 39 Line: 1 ՛ի Շապհոյ, եւ Արշակ նորին որդի առնու զթագաւորութիւն։
Line: 2 ՛Ի նմին ժամանակի եղեւ խռովութիւն
Line: 3 Շապհոյ յազգացն հիւսիսոյ, եւ նա՝ անցեալ
Line: 4 ՛ի Բիւթանիա, նստի ամիսս յոլովս, եւ ոչ կարաց
Line: 5 առնել ինչ։ Ապա սիւն առ ծովակին կանգնեալ,
Line: 6 եւ առիւծ ՛ի վերայ՝ մատեան ընդ ոտիւք ունելով,
Line: 7 նշան իմն կոչել առիւծ զՊարսս եւ մատեան
Line: 8 զՀռովմայեցիս։ Մեռանի Արշակ եւ թագաւորէ
Line: 9 Պապ. ապստամբի Մեհրուժան Արծրունի՝ զԱքիտոփելին
Line: 10 խորհեցեալ զկորուստ անձին իւրոյ.
Line: 11 լինի մեծ պատերազմ ՛ի մէջ Պապայ եւ Մեհրուժանայ։
Line: 12 Յայնժամ քաջն Շէրգիր՝ Ղեկաց արքայ
Line: 13 մեռանի ՛ի ձեռաց Սպանդարատայ Կամսարականի։
Line: 14 Անդ առնու խոց մեծ արքայն Աղուանից
Line: 15 Ուռնայր ՛ի Մուշեղէ Մամիկոնէ՝ Վասակայ որդւոյ։
Line: 16 Սատակի եւ Մեհրուժան յասպարապետէն
Line: 17 Սմբատայ՝ պսակեալ բոցագոյն երկաթիւ զգլուխն,
Line: 18 սրբոյն Ներսիսի աղօթիւք։
Line: 9 Արդ մի ոմն յաշակերտաց Տեառն, Թադէոս
Line: 10 անուն՝ որպէս յառաջագոյն ասացաք, հասեալ
Line: 11 սմա մասն ինչ Հայաստան աշխարհին, լուսաւորէր
Line: 12 զկողմանս ինչ արեւելեայ, մինչեւ եկն հռչակելի
Line: 13 պատերազմողն եւ երիցս երանելի Գրիգոր,
Line: 14 զոր ՛ի մեռանելն Խոսրովայ Հայոց թագաւորի ՛ի
Line: 15 սպանանել զնա նենգութեամբ Անակայ Պարթեւի
Line: 16 հօրն Գրիգորի եւ իւր փախստեայ գնալով՝ հեղձամղձուկ
Line: 17 ՛ի ջուրս Երասխ գետոյ լինէր ու̂ դայեկաց
Line: 18 ոմանց առեալ փախստեայ ՛ի Յունաց աշխարհն
Line: 19 զերծուցանէին զերանելին Գրիգորիս։ Եւ
Line: 20 այս լինէր նախախնամութեամբ մեծին Աստուծոյ
Line: 21 յօրինակ նախամարգարէին Մովսիսի, որ ՛ի
Line: 22 պրտուեայ տապանակին ՛ի մէջ ջուրցն զերծանէր
Line: 23 ՛ի ձեռաց ամբարիշտն Փարաւոնի առ ՛ի
Line: 24 փրկել զժողովուրդն Աստուծոյ ՛ի ծառայութենէ
Line: 25 եգիպտական տանջանացն։ Սոյնպէս եւ ամենասուրբն
Page: 41 Line: 1 Գրիգոր զելծեալ ՛ի սրոյ Հայաստան նախարարացն
Line: 2 ՛ի փրկութիւն պահէր նորին Հայոց
Line: 3 աշխարհին եւ ամենայն արեւելեաց կողմանց՝ իբրեւ
Line: 4 նետ մի րնտիր ՛ի կապարճս թագուցեալ ՛ի յունական
Line: 5 աշխարհին, որով խոցոտեալ սատակէր
Line: 6 զաներեւոյթ թշնամին. զոր ընտրեալ յորովայնէ
Line: 7 մօր իւրոյ եւ սրբեալ յարգանդին յաղթող նահատակ,
Line: 8 առաքեալ միանգամայն եւ վայելուչ տուեալ
Line: 9 քահանայապետ Թորգոմեան աշխարհին եւ Ասքանազեան
Line: 10 զաւակին։ Արդ սնեալ եւ ուսեալ երջանիկն
Line: 11 Գրիգորիոս զքրիստոսական հաւատոցն զօրութիւն
Line: 12 առաքելական եւ քաջալերական համարձակութեամբ՝
Line: 13 եկեալ յանդիման լինէր Տրդատայ
Line: 14 արքային Հայոց միամտութեամբ եւ քաղցր հարկանել
Line: 15 ծառայութիւն, պօղոսեան հաւանեալձայնի՝
Line: 16 հեզագոյն քաջութեամբ ծառայել Տեառն զօրութեանց,
Line: 17 մարմնաւոր տերանց, այլ ոչ առ ականէ
Line: 18 ծառայութեամբ եւ հնազանդութեամբ։ Ուր
Line: 19 ստանայր զերկուս որդիս՝ Արիստակէս եւ Վրթանէս։
Line: 20 Իսկ թագաւորն՝ մոլեգնեալ ՛ի դիւաց զանազան
Line: 21 եւ պղծալից պաշտամունսն՝ ձեռն արկանէր
Line: 22 յամենազօր նահատակն Քրիստոսի օժանդակութեամբ
Line: 23 չար վիշապին կամեցեալ յիւրն ծառայել
Line: 24 ՛ի խորխորատ կորստեանն դիցն աղտեղութեան
Line: 25 պաշտամանն, բազում եւ զանազան տանջանօք
Line: 26 չարչարեալ զսուրբն՝ ոչինչ կարաց կամագիւտ
Line: 27 լինիլ յանշարժելի հաւատս երանելւոյն.
Page: 42 Line: 1 այլ օր քան զօր քաջաբար մրցեալ առնոյր զյաղթութեան
Line: 2 մրցանակն ՛ի վերայ աներեւոյթ եւ երեւելի
Line: 3 թշնամւոյն։ Եւ իբրեւ ոչինչ կարաց պաճարանս
Line: 4 գտանել փոխելոյ զառաքինին յուղիղ հաւատոցն
Line: 5 Քրիստոսի՝ յայնժամ ազդեալ չարին ՛ի
Line: 6 միտս չար արբանեկացն, տարեալ րնկենուին
Line: 7 զսուրբն Գրիգորիոս յանհնարին խոր վիրապն
Line: 8 Արտաշատ քաղաքի, յորում զերեքտասան ամս
Line: 9 յօձախառն բնակէր վայրի՝ մինչեւ այլ եւս կանայք
Line: 10 ոմանք երանելիք, Հռիփսիմէ եւ Գայիանէ հանդերձ
Line: 11 երեսուն եւ հինգ ընկերօք ՛ի նորին ՛ի Հայոց
Line: 12 արքայէն կատարեցան։ Եւ երանելեացն լինէին
Line: 13 մարմինք բացընկեցիկք։ Եւ ապա ամենազօրն
Line: 14 Աստուած յայց ելանէր երանելւոյն Գրիգորի
Line: 15 եւ երանելի նահատակացն՝ որբոց Հռիփսիմեանց,
Line: 16 եւ պատուհաս մեծ հասուցանէր ՛ի վերայ
Line: 17 աշխարհին Հայաստանի, ոչ պատուհասի, այլ
Line: 18 մեծի ողորմութեան նշանակ, որպէս ատել զսիրելի
Line: 19 որդին եւ անտես առնել զօտարացեալ խորթն։
Line: 20 Նոքին իսկ դեւքն, զորս նուիրօք եւ զոհիւք մեծարէին՝
Line: 21 ՛ի վերայ թշնամեաց հասեալ՝ տային նոցա
Line: 22 մոլեգնել եւ ուտել զիւրեանց մարմինս. այլ եւ զնորին
Line: 23 թագաւորին զկերպարանս ՛ի խոցի դարձուցեալ
Line: 24 ՛ի բնութիւն յեղէգն լինել փախստեայ։
Line: 25 Յայնժամ ահ եւ երկիւղ սաստիկ զամենեսեան
Line: 26 լնոյր, մինչեւ մնային կորստեան կենաց աշխարհին։
Line: 27 Մինչեւ յայսմ ահի եւ ՛ի դողման կային ՛ի
Page: 43 Line: 1 մեծամեծաց մինչեւ ցփոքունս՝ երեւէր ՛ի տեսլեան
Line: 2 գիշերոյ հրեշտակ ողորմութեան Աստուծոյ
Line: 3 կնոջ ումեմն, Խոսրովիդուխտ անուն՝ քեռ Տրդատայ
Line: 4 Հայոց արքայի։ "Անհնարին է ձեզ՝ ասէ,
Line: 5 ՛ի հարուածոցդ զերծանել, բայց եթէ ՛ի ձեռն
Line: 6 որբոյն Գրիգորի երթեալ հանէք զնա ՛ի խոր վիրապէն"։
Line: 7 Եւ զարթուցեալ պատմէր զերազն՝ եւ
Line: 8 ամենեքին ըմբերանեալ դսրովէին զկինն եւ ասէին.
Line: 9 "Եւ դու ուրեմն դիւահարիս. իսկ արդ եւ
Line: 10 զոսկերսն անգամ զի՞նչ հնար է գտանել զնորա"։
Line: 11 Եւ իբրեւ կրկնեալ եւ երեքկնեալ զտեսիլն՝ յարուցեալ
Line: 12 առ վտանգի հարուածոցն չոքան ՛ի բերան
Line: 13 վիրապին թերահաւատքն՝ կաղս ՛ի կաղս բարբառեալ
Line: 14 բանիւն Աստուծոյ. "Ել ՛ի դուրս, եթէ իցես
Line: 15 կենդանի". եւ վաղվաղակի զեկուցանէր զկեալն
Line: 16 կենդանի։ Բազում խնդութեամբ ՛ի վեր առեալ
Line: 17 ածին ՛ի Նոր քաղաք թագաւորանիստ Հայոց արքային։
Line: 18 Այնուհետեւ դիւացն առեալ զմարդիկն
Line: 19 ակամայ ընդառաջ մեծին Գրիգորի տանէին՝ մոլեգնելով
Line: 20 եւ ուտելով զմարմինս իւրաքանչիւր. եւ
Line: 21 զթագաւորն նոյնպէս յեղեգանէն առեալ դիւացն
Line: 22 ածէին ընդառաջ սրբոյն։ Որոյ ծունր եդեալ մեծին
Line: 23 Գրիգորի արտասուօք խնդրէր յամենողորմէն
Line: 24 Աստուծոյ զփրկութիւն թշուառացեալ ազգին եւ
Line: 25 անդէն վաղվաղակի ընդունէին ՛ի ծեռն սրբոյն
Line: 26 աղաչանաց զբժշկութիւն մարմնական տանջանացն
Line: 27 ընդ նմին եւ զհոգւոյն լուսաւորութիւն։ Եւ
Page: 44 Line: 1 իբրեւ ոչ ումեք ինչ զերկուցեալ վասն երանելի
Line: 2 կանանցն որք պսակեցան՝ զՀռիփսիմէն ասեմ եւ
Line: 3 զնորին րնկերացն, ինքն իսկ ՛ի խոր վիրապին
Line: 4 մարգարէական ակամբն տեսանէր զնահատակութիւն
Line: 5 երանելի վկայիցն Քրիստոսի եւ ասէ. "Ո՞ւր
Line: 6 են նշխարք սրբոցն". եւ մարդիկն զարմացեալ
Line: 7 ասէին՝ "Զո՞ր սրբոցն ասէ". եւ իբրեւ լուան ՛ի
Line: 8 նմանէ զանուանս պսակելոցն, ապա ՛ի միտ առեալ՝
Line: 9 ցուցին զպատուական եւ զամենասուրբ
Line: 10 նշխարս ոսկերացն։ Եւ առեալ Գրիգորի պատէր
Line: 11 իւրեանց իսկ պատառոտուն հանդերձիւքն՝ չարարեալ
Line: 12 ուրուք ինչ արժանի յերանելեաց մերձեցուցանել
Line: 13 ՛ի մարմինս, մինչչեւ սրբեալք ելանէին
Line: 14 յաւազանէն փրկութեան. եւ դնէր ՛ի հանգստարանի
Line: 15 ՛ի տեղւոջն, յորում պսակեցան սուրբքն։
Line: 16 Իսկ զբոլոր աշխարհն Հայոց ուսուցանէր եւ խրատէր
Line: 17 եւ կնքէր կենսատու խաչիւն եւ լուսաւորէր
Line: 18 մկրտութեամբ աւազանին փրկութեան եւ արժանաւորս
Line: 19 առնէր՝ զանճառելի Հոգւոյն ընդունել
Line: 20 շորհս ճաշակմամբ կենսատու մարմնոյ եւ արեան
Line: 21 Տեառն։
Line: 22 Եւ ոչ կամեցեալ իւր իսկ ունել զաթոռ քահանայապետութեան՝
Line: 23 հրեշտակ Աստուծոյ եկեալ
Line: 24 առ մեծն Գրիգորիոս ասէ ցնա՝ ոչ հեստել եւ
Line: 25 յամառել առ խոնարհութեան կարգին, այլ յայսմ
Line: 26 քաջանալ եւ առնուլ կրկին զանանցական պատիւն,
Line: 27 որ վասն քահանայապետութեան շնորհի
Page: 45 Line: 1 յԱստուծոյ։ Եւ առեալ ոյնուհետեւ զքահանայապետութեանն
Line: 2 զպատիւ՝ երթեալ լուսաւորէր զՎրաց
Line: 3 եւ զԱղուանից աշխարհն։ Երթեալ ՛ի Հաբանդ գաւառ՝
Line: 4 ուսուցանէր եւ խրատէր պահել զպատուիրանս
Line: 5 Որդւոյն Աստուծոյ։ Եւ արկանէր հիմն
Line: 6 եկեղեցւոյ ՛ի գիւղաքաղաքին Ամարասայ եւ կացուցանէր
Line: 7 գործունեայս եւ հրամանատարս շինել
Line: 8 զեկեղեցին։ Եւ երթեալ ՛ի Հայոց աշխարհն՝ օծանէր
Line: 9 փոխանակ իւր զորդին զՎրթանէս նստուցանել
Line: 10 յիւր աթոռ քահանայապետութեան, զհրաման
Line: 11 հայրենի վարուց լինել շնորհ հաւատոյ բանիւ
Line: 12 վարդապետութեան։ Որ ուղիղ եւ առաքինասէր
Line: 13 վարուք կեցեալ՝ պատուհասէր եւ խրատէր
Line: 14 զայնոսիկ զորս ՛ի դիւապաշտութեան գտանէր
Line: 15 յաղանդին. յանդիմանէր եւ զկին թագաւորին վասն
Line: 16 այլանդակ պոռնկութեանն։ Եւ մինչչեւ մտեալ յեկեղեցի
Line: 17 ՛ի Տարօն գաւառի զտէրունեանն կատարել
Line: 18 խորհուրդ՝ չար եւ դիւապաշտ մարդիկ ժողովեալք
Line: 19 բազմութիւն յոյժ առ ՛ի սպանանել զերանելին
Line: 20 Վրթանէս խորհրդեամբ կնոջ թագաւորին։
Line: 21 Եւ յորժամ վազեցին ՛ի գաւիթ եկեղեցւոյն՝
Line: 22 ՛ի դիւապինդ կապեալ կաշկանդեալք եղեն հրամանաւ
Line: 23 բարերարին Աստուծոյ, ուլնագելութեամր
Line: 24 ընդկապճեալ կային անմռունչ ամենեքեան՝ մինչեւ
Line: 25 կատարեալ երանելւոյն զաստուածեղէն խորհուրդն
Line: 26 եւ ՛ի դուրս եկեալ զարմանայր։ Եւ հարցեալ
Line: 27 զպատճառն՝ խոստովանէին զիւրեանց չարեաց
Page: 46 Line: 1 խորհուրդն եւ զկամս կնոջ թագաւորին։ Եւ
Line: 2 նա կացեալ յաղօթս՝ ձեռնադրութեամբ զամենեսեան
Line: 3 բժշկէր եւ խրատէր մի եւս գործել չար ինչ,
Line: 4 այլ ապաշխարութեամբ գտանել ողորմութիւն։
Line: 5 Եւ սորա երկու որդիք, միումն Յուսիկ անուն՝
Line: 6 առաքինասէր եւ սրրամիտ վարուք, որ եւ
Line: 7 սա նորին խոստովանական վարուք կատարեալ
Line: 8 պսակէր։ Քանզի հասեալ յաթոռ քահանայապետութեան
Line: 9 հօրն՝ յանդիմանէր զթագաւորն վասն
Line: 10 մեղսասէր չարագործութեանն. եւ նորա հրամայեալ
Line: 11 անդէն յեկեղեցւոջն բրով սպանանել զնա։
Line: 12 Եւ անուն միւսումն Գրիգորիս յանուն հաւուն, եւ
Line: 13 համանման եւ հաւասար նորուն վարուցն առաքինութեան,
Line: 14 ոչ ամուսնացեալ ՛ի կարգս աշխարհիս,
Line: 15 այլ փափագեալ բաղձայր հայրենի հոգեւոր
Line: 16 ժառանգութեանն։ Եւ անդէն ՛ի աղայական տիոցն
Line: 17 վարժէր զինքն Աստուածաշունչ գրոց կըրթութեամբ
Line: 18 եւ զմարմնական զգայութիւնս պսհօք
Line: 19 եւ աղօթիւք պարկեշտացուցանէր, զհոգին սիրոյն
Line: 20 հաւատովք լուսաւորէր. եւ անդէն վաղվաղակի զինքեան
Line: 21 հաւուն զմեծին Գրիգորի զգերաշխարհիկն
Line: 22 բարձրութեանց զերկոսեան զպատիւսն առեալ
Line: 23 յօրինէր՝ զքահանայապետութեան զպատիւ եւ զաթոռն
Line: 24 եւ զամենապատիկ բարութեանցն պսակ
Line: 25 զմարտիրոսութեան։ Քանզի զհնգետասան ամօք
Line: 26 ձեռնադրեալ յեպիսկոպոսութիւն զմանուկն Գրիգորիս
Line: 27 Վրաց եւ աղուանից աշխարհին՝ երթեալ
Page: 47 Line: 1 լուսաւորէր զերկոսին աշխարհս եւ հաստատէէ̈է̈է̈ր
Line: 2 քրիստոսական հաւատովն գնալ. շինէր եւ զեկեղեցիս
Line: 3 ըստ կարգաց եւ քաղաքաց եւ ձեռնադրէր
Line: 4 զերիցունս, յորդորէր ՛ի պաշտօն սրբութեան եւ
Line: 5 յիշատակ սրբոց կանխել հանապազ։ Եւ նախանձեալ
Line: 6 զբարի նախանձ առաքելական ուղղութեանն՝
Line: 7 կատարէր զհրաման մարմնացեալ Որդւոյն Աստուծոյ՝
Line: 8 շրջեալ ընդ ամենայն հեթանոսս՝ մկըրտեալ
Line: 9 յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ
Line: 10 ուսանել պահել զամենայն տէրունեան պատուիրեալսն
Line: 11 եւ ոչ առնուլ ընդ իւրեանս ոսկի, արծաթ
Line: 12 եւ պղինձ, եւ պարկ անգամ եւ ցուպ։ Այսց բոլորից
Line: 13 զգուշանալով երանելւոյն առեալ ընդ իւր
Line: 14 վայելուչ եւ յոյժ պատուականագոյն թոշակ զմեծ
Line: 15 քահանայապետին եւ մարտիրոսին Զաքարիայ՝
Line: 16 զՀօրն Յովհաննու, ՛ի պատուական արենէն նըշխարս,
Line: 17 զսրբոյն Պանդալէոնի, որ դաւանեաց զբարւոք
Line: 18 դաւանութիւնն Քրիստոսի եւ պսակեցաւ ՛ի
Line: 19 Նիկոմիդիա քաղաքի։ Եւ տարեալ զամենասուրբ
Line: 20 նշխարս վկայիցն ՛ի մեծ քաղաքն Ցռի յԱղուանից
Line: 21 իշխանութեան՝ շինէր փոքրիկ եկեղեցի եւ
Line: 22 դնէր անդ մեծ զգուշութեամբ զմասն ինչ յարենէ
Line: 23 Զաքարիայ եւ ՛ի նշխարաց սրբոյն Պանդալէոնի,
Line: 24 եւ թողոյր երէց մի սպասակալ եւ պաշտօնեայ
Line: 25 վկայիցն Քրիստոսի։ Եւ զկէս նշխարաց սըրբոյն
Line: 26 Զաքարիայ եւ երանելւոյն Պանդալէոնի առեալ
Line: 27 ընդ իւր եւ երթեալ ՛ի Մասքթաց աշխարհն՝
Page: 48 Line: 1 յանդիման լինէր Սանատրկայ՝ թագաւորին Մասքթաց,
Line: 2 համատոհմին Արշակունեաց. եւ քարոզէր
Line: 3 զանճառելի Երրորդութիւնն, զմի արարչական
Line: 4 զօրութիւնն, զմարմնանալն Բանին Աստուծոյ,
Line: 5 զզանազան նշանագործութիւնս յերկրի առնել,
Line: 6 զխաչիլն եւ զմեռանիլն եւ յերիր աւուր յառնել եւ
Line: 7 նովին մարմնով ՛ի յերկինս վերանալ, նոյնպէս եւ
Line: 8 յերկրորդ գալստեանն երեւիլ՝ դատելով զկենդանիս
Line: 9 եւ գմեռեալս։ Եւ խնդութեամբ րնկալեալ հաւատային
Line: 10 աւետարանական բանին զառաջինն։
Line: 11 Իսկ ամենաչարն սատանայ մտեալ ՛ի սիրտս նոցա
Line: 12 գրգռէր չարանալ ընդ կենսատու հրամանին
Line: 13 բանիցն տեառն. սկսան դնել բաղբաղայս ճշմարիտ
Line: 14 վարդապետական բանից երանելւոյն, քանզի
Line: 15 ՛ի քարոզութեան ասէր զկամս բարերարին Աստուծոյ՝
Line: 16 ոչ աւարել, ոչ յափշտակել եւ ոչ գողանալ,
Line: 17 այլ վաստակել ձեռօք եւ վայելել մարդաբար
Line: 18 եւ երանելի լինել Աստուծոյ։ Եւ ասեն. "Հսյոց
Line: 19 արքային կեղծաւորութիւն է այդ՝ արգելուլ զմեզ
Line: 20 յաւարէ Հայաստան աշխարհի. եւ ի՞ւ կեցցուք, զի
Line: 21 ոչ աւարեսցուք"։ Ապա եւ զթագաւորն եւս խոնարհեցուցեալ
Line: 22 յիւրեանց ամենաչար կեղծաւորութիւնն՝
Line: 23 կալեալ զմանուկն Գրիգորիս ընդ ամեհի
Line: 24 ձիոյ կապէին ընդ ագի եւ արձակէին ՛ի
Line: 25 դաշտն Վատնեայ. եւ այսպէս պսակէր սուրբն։
Line: 26 Զոր բարձեալ աշակերտացն՝ բերէին յԱմարաս
Line: 27 գիւղաքաղաքն, որ էր ՛ի գաւառին Հաբանդայ.
Page: 49 Line: 1 անդ եդեալ առ եկեղեցւոյն հուպ ՛ի բեմն ՛ի հիւսիսոյ
Line: 2 կողմանէ, եւ զսուրբ արիւն Զաքարիայ ՛ի
Line: 3 միում ապակեղէն շշի եդեալ եւ ՛ի միւսում շշի
Line: 4 զերանելւոյն Պանդալէոնի զնշխարս։ Եւ եդեալ
Line: 5 զերկոսեան շիշս ընդ ամենասուրբ նշխարս մանկանն
Line: 6 Գրիգորիսի՝ ինքեանք փախստեայ ՛ի Հայս
Line: 7 անկանէին։ Վասն զի Սանեսան բազում եւ անթիւ
Line: 8 զօրօք Հոնաց ՛ի Հայս արշաւէր. եւ յԱստուածային
Line: 9 բարութեանցն զօրութիւն տուեալ Հայաստան
Line: 10 նախարարացն առ ՛ի խնդրել զվրէժ արժան
Line: 11 մանկանն սրբոյն Գրիգորիսի, բազմութիւն
Line: 12 զօրացն ՛ի սուր անկեալ՝ ոչ մնայր գուժաբեր
Line: 13 յաշխարհն Մասքթայ, այլ եւ զամենեսեան խողխողեալ
Line: 14 սատակէր յիւրեանց ազգայնոցն սրոյ։
Line: 15 Իսկ ընդ ժամանակս ընդ այն բերդաքաղաքն
Line: 16 անուանեալ Ցռի՝ ապստամբեալ յԱղուանից արքայէն,
Line: 17 ձեռն տայր ՛ի Պարսից արքայն. եւ եկեալ
Line: 18 Արգեսացիք ունէին զքաղաքն։ Իսկ գտեալ զերէցն,
Line: 19 զաշակերտ մանկանն Գրիգորիսի, զոր թողեալ
Line: 20 էր ՛ի սպասաւորութիւն սրբոցն՝ զերէցն
Line: 21 զՑռւոյ եւ զմանուկն մարտիրոսացուցին։ Քանզի էր
Line: 22 նորա գտեալ ճիղբ մանուկ մի, որ լսէրհաւատոյն
Line: 23 Քրիստոսի, եւ հաւատացեալ առնոյր զքրիստոսական
Line: 24 կնիքն եւ անդէն աշակերտէր երիցոյն
Line: 25 եւ կամէր խելամուտ լինել վարուց քրիստոնէութեան.
Line: 26 զերկոսեան զսոսա ՛ի կապանս եւ ՛ի չարչարանս
Line: 27 արկեալ՝ ստիպէին լինել մոխրապաշտ
Page: 50 Line: 1 դիւթացն աղտեղութեան։ Իբրեւ ոչ կարէին կամագիւտ
Line: 2 լինել բռնութեամբ՝ մաղթէին զճիղբ
Line: 3 մանուկն եւ ասէին. "՛Ի մերոյ աշխարհիս մարդ
Line: 4 ես, զմեր կամս արա եւ մեծարու առնեմք զքեզ
Line: 5 ՛ի մերում իշխանութեանս"։ Եւ երանելին պատասխանի
Line: 6 արարեալ՝ "Լաւ լիցի յառաջագոյն
Line: 7 քան զերէցն մեռանել ինձ վասն անուանն Քրիստոսի,
Line: 8 քան բնականալ ՛ի յարկս մեղաւորաց"։
Line: 9 Եւ վաղվաղակի սրով գլխատեալք՝ ընունէին զերանութեան
Line: 10 զպսակ եւ զամենավայելուչ նահատակութեան
Line: 11 յաղթանակ մրցանակն ըստ իւրեանց
Line: 12 հոգեւոր հօրն՝ մանկանն Գրիգորիսի։ Զորս առեալ
Line: 13 Ասորեաց ոմանց աբեղայից տանէին ՛ի Հակու
Line: 14 անուանեալ գիւղն, եւ անդ եդեալ ՛ի գերեզմանի՝
Line: 15 եւ ինքեանք ՛ի տեղւոջն վանս շինէին։ Եւ անդ
Line: 16 Ե, ասեն՝ նշխարք երանելեացն մինչեւ ցայսօր։ Եւ
Line: 17 լինէր այն առ քաջիւն Վաչէիւ՝ Աղուանից արքայիւ։
Line: 18 Եւ ամրածածկեալ կային երանելեացն
Line: 19 վկայից ամենասուրբ նշխարք մինչեւ ցթագաւորութիւն
Line: 20 երրորդ բարեպաշտ Վաչականայ Աղուանից
Line: 21 արքայի։ Քանզի ՛ի քաջէն Վաչականայ մինչեւ
Line: 22 ցՎաչէ թագաւորք էին Աղուանից թուով ինն,
Line: 23 յորոց տասներորդ էր բարեպաշտ եւ աստուածասէր
Line: 24 թագաւորն Վաչական Աղուանից արքայ։
Line: 4 Յաբեթ, Գամեր, Թիրաս, Թորգոմ, Հայկ,
Line: 5 Արմենեակ, Արամայիս, Ամասիա, Գեղամ, Հարմայ,
Line: 6 Արամ (առ սովաւ Աբրահամ), Արայն Գեղեցիկ
Line: 7 (առ սովաւ Իսահակ), Անուշաւան, Փարէտ,
Line: 8 Արբակ, Զաւան (առ սովաւ Յեսու), Փառնաս,
Line: 9 Սուր, Հաւանակ, Վշտակ, Հայկակ, Ամբակ,
Line: 10 Առնակ, Շաւարշ, Նորայր, Վստամ, Կար,. Գոռակ,
Line: 11 Հրանտ, Ընձակ, Դղակ, Հօրոյ, Զարմայր,
Line: 12 Պերճ (առ սովաւ Դաւիթ), Արբուն, Բազուկ,
Line: 13 Հոյ, Յուսակ, Կայպակ, Հսկայորդի, Պարոյր (սա
Line: 14 էառ թագ ՛ի Բաբելացւոց թագաւորէն), Հրաչեայ,
Line: 15 Փառնաւազ, Պաճոյճ, Կոռնակ, Փաւոս,
Line: 16 միւս Հայկակ, Երուանդ սակաւակեաց, Տիգրան։
Line: 17 ՛Ի սոցա ծննդոց կարգեցաւ Առան նախագահ
Line: 18 Աղուանից։ Եւ թիւ աւուրցն յԱռանայ մինչեւ
Line: 19 ցքաջն Վաչական, որ էր ՛ի մեծ ազգէն Արշակունեաց՝
Line: 20 չէ յայտ։ Իսկ որք ըստ կարգի կացին
Line: 21 թագաւորք տանս Աղուանից՝ անուանք են
Line: 22 այսոքիկ. Վաչական քաջ (առաջին), Վաչէ (առաջին)
Line: 23 Ուռնայր, Վաչական (երկրորդ), Մրհաւան,
Line: 24 Սատոյ, Ասայ, Եսուաղէն, Վաչէ (երկրորդ).
Page: 52 Line: 1 ապա բարեպաշտն Վաչական (երրորդ)
Line: 2 արքայ Աղուանից, յորոց բազումք ՛ի սոցանէ
Line: 3 քրիստոսասէր եւ բարի վարուք կեցեալ՝ տարան
Line: 4 յիւրաքանչիւր ժամանակի զվախճան։ Սակայն ոչ
Line: 5 ումեք ՛ի նոցանէ այսպիսի աստուածային եւ հոգեւոր
Line: 6 ծածկեալ գանձ յայտնեալ ընձեռեցաւ՝ որպէս
Line: 7 վերջինս Վաչականայ բարեպաշտ Աղուանից
Line: 8 արքայի։ Եւ ՛ի հրամանէ Պերոզի, Պարսից արքայի՝
Line: 9 շինեցաւ ՛ի Վաչէէ Պերոզապատ մեծ քաղաքն,
Line: 10 որ այժմ կոչի Պարտաւ։
Line: 14 Իսկ զերեսուն ամ ՛ի Վաչէէ մինչեւ զՎաչական
Line: 15 բարեպաշտն առանց թագաւորի կացեալ
Line: 16 աշխարհս Աղուանից. քանզի ամենաչար եւ ամբարիշտ
Line: 17 թագաւորն Պարսից զայրագնեալ մոլեգնէր
Line: 18 իբրեւ զկատաղեալ շուն՝ կամէր բառնալ զամենայն
Line: 19 թագաւորութիւնս աշխարհի, միանգամայն
Line: 20 շարժել զեկեղեցիս, բառնալ զկարգ քրիստոնէութեան
Line: 21 եւ հաստատել, կարգել յիւրում իշխանութեան
Line: 22 զմոլեգնութեան դիւապաշտութիւն. յոր
Line: 23 ամենասուրբ վկայիցն Քրիստոսի ՛ի պղծալից ձեռաց
Line: 24 արիւն հեղոյր յերկիր. եւ յոյժ անթիւ անմեղաց
Page: 53 Line: 1 անձինք խողխողեալ լինէին սրով չարին։
Line: 2 Այլեւ կանայք տղայիւք հանդերձ արտօսրահառաչ
Line: 3 ձայնիւ գերեալ լինէին յօտար աշխարհ ՛ի դառն
Line: 4 ստրկութիւն։ Զբազում նախարարս Հայոց, Վրաց
Line: 5 եւ Աղուանից ՛ի մոգոթիւն դիւապաշտութեանն
Line: 6 ածեալ կործանէր՝ զոմանս բռնութեամբ եւ զոմանս
Line: 7 պարգեւօք ՛ի մեծամեծ իշխանութիւնս ընձեռելով,
Line: 8 ՛ի տեղիս տեղիս ատրուշանս կանգնելով՝
Line: 9 զօրանայր կրակալից պաշտամունք դիցն աղտեղութեան.
Line: 10 եւ ազգի ազգի աղանդք չարախոհն սատանայի
Line: 11 յոլովեալ թշուառացուցանէին զհիքացեալ
Line: 12 մարդիկ աշխարհին Աղուանից. զորս ամենապիղծն
Line: 13 զրպարտեալ ապստամբութեան պատճառաւ,
Line: 14 կապանօք եւ բանդիւք նեղէր եւ ակամայ
Line: 15 ՛ի մոգութիւն խոնարհեցուցանէր։ Ընդ նոսին եւ
Line: 16 Վաչական առ բուռն սաստիկ չարութեան թագաւորին
Line: 17 ակամայ հաւանէր մոգութեանն, այ
Line: 18 գաղտ յաղօթս եւ ՛ի պահս եւ ՛ի Քրիստոսի խոստովանութիւնն
Line: 19 կանխէր հանապազ. մինչեւ այց
Line: 20 արար ամենողորմն Աստուած հեղման արեան սըրբոց
Line: 21 վկայիցն Քրիստոսի եւ աւերածի սուրբ եկեղեցեաց
Line: 22 եւ ՛ի զուր խողխողման ծերոցն եւ երիտասարդաց,
Line: 23 եւ գերութեան կանանց եւ տղայոց եւ
Line: 24 կորստեան հոգեաց անմեղաց, որք մոգութեամբն
Line: 25 եղեն հիքացեալ։ Եւ առաքեաց գաւազան բարկութեան
Line: 26 բռնաւոր եւ արիւնարբու թագաւորին
Line: 27 Պարսից զՀեփթաղական ազգն, որք հարեալ սատակեցին
Page: 54 Line: 1 եւ համաջինջ արարին զամբարիշտ իշխանս
Line: 2 Պարսից աշխարհին հանդերձ խառնիճազանճ
Line: 3 ռամկօքն անթիւ զօրացն բազմութեամբ։
Line: 4 Եւ թերեւս ՛ի վերայ սորայ մարգարէանայր երջանիկն
Line: 5 Եսայիաս զտեսիլն, զոր տեսանէր ՛ի վերայ
Line: 6 Բաբելոնի. "Բա՝ դիմեալ գան հսկայք յագեցուցանել
Line: 7 զսրտմտութիւն իմ, խնդան, գան միանգամայն
Line: 8 եւ թշնամանեն։ Տէր զօրութեանց հրաման
Line: 9 ետ ազգաց բազմաց գալ ՛ի յերկրէ հեռաստանէ,
Line: 10 եւ հասեալ է Տէր իւրովք սպառազինուք,
Line: 11 եւ այլն." յորում արդարեւ երկրորդեալ կատարեցաւ
Line: 12 մարգարէութիւնս այս ՛ի վերայ Պարսից
Line: 13 թագաւորին՝ ամենաչարին Պերոզի։ Քանզի հսկայաբար
Line: 14 հրամանաւ աստուածային զօրութեանն
Line: 15 եկեալ Հեփթաղական ազգն յագեցուցանէր զսըրտմտութիւն
Line: 16 բարկութեան Տեառն. զի նախ զորդիս
Line: 17 նորա առաջի նորա հարեալ սատակեցին սրով
Line: 18 բերանոյ զչար զաւակսն եւ զբովանդակ նախարարս
Line: 19 եւ զկուսակալս աշխարհին, ընդ նմին եւ
Line: 20 զխառնիճաղանճ անթիւն զօրաց բազմութիւնսն.
Line: 21 եւ նոյն ինքն թագաւորն՝ զամենաչար զՊերոզ
Line: 22 ասեմ, սրով խողխողեալ ՛ի մէջ անթիւ դիակացն
Line: 23 լինէր կորուսեալ եւ զթաղումն իշպոյ թաղեալ. եւ
Line: 24 զամբարշտութեամբ մթերեալ անբաւ մեծութիւնն
Line: 25 աւարեալ ՛ի բաց բառնային, զկանայս նոցա
Line: 26 խայտառակէին եւ ոչ խնայէին ՛ի մանկունս նոցա,
Line: 27 եւ ոչ ողորմէին որբոց նոցա։ Եւ արդարեւ յագեցուցանէին
Page: 55 Line: 1 զսրտմտութիւն բարկութեան Տեառն,
Line: 2 եւ հատուցումն չարեաց, զոր ամենայն ազգաց
Line: 3 հատուցանէր արիւնարբուն Պերոզ՝ եօթանասնեկին
Line: 4 դարձաւ ՛ի գլուխ նորա։ Յայնժամ լցաւ եկեղեցին
Line: 5 Աստուծոյ երանութեամբ, զի զչար մանկունս
Line: 6 զայրացուցչին կալեալ հարին ոչ զքարի,
Line: 7 այլ ՛ի բերան սրոյ թշնամեացն, որք չարաչար
Line: 8 մահուամբ վերացան ՛ի կենցաղոյս. այլեւ զնոյն
Line: 9 ինքն զպիղծն հանդերձ չար զաւակօքն սրախողխող
Line: 10 չարամահ դառնութեամբ բառնային
Line: 11 յաշխարհէ։
Line: 15 Յետ բառնալոյ չարին Պերոզի չարաչար մահուամբ
Line: 16 յաշխարհէս՝ թագաւորէր Վաղարշակ հօրեղբայր
Line: 17 նորա ընդ նորա։ Եւ կատարի առ
Line: 18 Վաչականաւ տէրունեան ասացեալ բանն, եթէ
Line: 19 "որ արասցէ եւ ուսուսցէ՝ նա մեծ կոչեսցի յարքայութեանն
Line: 20 Աստուծոյ", զոր աստուածասէր
Line: 21 արքայն Վաչական արար. յառաջ զինքն դարձուցանել
Line: 22 ՛ի մեղանչական ճանապարհէն եւ գործել
Line: 23 զբազում եւ զանազան առաքինութիւնս եւ զյոլով
Line: 24 աշխարհս ՛ի դիւական չարագործ պաշտամանէն
Page: 56 Line: 1 ՛ի սուրբ եւ յուղիղ աստուածպաշտութեանն դարձուցանել
Line: 2 ՛ի պողոտայն, եւ բարի քաւութեամբ
Line: 3 աւանդել զառաքինութիւնն։ Քանզի զիւրոյ աշխարհին
Line: 4 նախարարս, որք միանգամ մոգութեամբն
Line: 5 աղտեղացուցեալ էին զհոգւոյն խոհականութիւն
Line: 6 դիցն գարշելի պաշտամամբ եւ զմարմինս պղծալից
Line: 7 պոռնկութեամբ խենեշացեալ յորդորական խրատու
Line: 8 ածէր ՛ի խոստովանութիւն Քրիստոսի ճըշմարտութեանն
Line: 9 եւ ուսուցանէր Աստուածաշունչ
Line: 10 գրոց վկայութեամբ, թէ հաւաստեաւ լինելոց է
Line: 11 յարութիւն մեռելոց հրամանաւ Աստուածորդւոյն,
Line: 12 եւ անշէջ հրով դառն դատաստան յանանց
Line: 13 յաւիտենին՝ յաւիտենից ուրացողաց եւ ոչ խոստովանելոց
Line: 14 եւ ամբարիշտ չարագործաց, եւ մշտընջենաւոր
Line: 15 անճառելի փառաց պարգեւք խոստովանողաց
Line: 16 զանքննելի աստուածութիւնն, եւ ըստ կամաց
Line: 17 նորուն աստուածութեանն բարեգործութեամբ
Line: 18 յարուցելոց։ Եւ որք յետ շնորհի աւազանին փըրկութեան
Line: 19 էին զառածեալք ՛ի մոգութիւն՝ ապաշխարութեամբ
Line: 20 հաստատէր. եւ որք ՛ի տղայութենէ
Line: 21 իսկ երթեալ էին զհետ կորստեան ճանապարհին՝
Line: 22 հրամայէր լուսաւորել աւազանին փըրկութեամբ,
Line: 23 եւ արժանաւորս առնէր ճաշակման
Line: 24 ամենասուրբ մարմնոյ եւ արեան կենդանացուցիչ
Line: 25 Որդւոյ Աստուծոյ։ Եւ ինքն յոյժ ցնծացեալ ուրախանայր
Line: 26 ոչ այնչափ ընդ թագաւորութիւնն,
Line: 27 որչափ ընդ բոլոր նախարարաց աշխարհին միաբանութեամբ
Page: 57 Line: 1 հաւասարել ուխտի եկեղեցւոյ,
Line: 2 լուեալ ՛ի կենարար պատուիրանէն, թէ որ դարձուսցէ
Line: 3 զոգիս ՛ի մոլար ճանապարհէ եւ ուսուսցէ
Line: 4 զառաքինասէր վարս՝ զիւր հոգին փրկեսցէ ՛ի
Line: 5 մահուանէ եւ քաւեսցէ զբազմութիւն մեղաց իւրոց.
Line: 6 եւ յօր աւուր յորդորելով յաստուածասէր
Line: 7 պաշտամունս՝ անձանձրոյթ յիշատակս սրբոց կատարէր։
Line: 8 Հրաման տայր այնուհետեւ Արցախամուր
Line: 9 աշխարհին յիւրում ծառայութեանն ՛ի բաց լքանել
Line: 10 թողուլ զդիւապաշտութեան կարգս կարգս
Line: 11 զաղտեղի դիցն զոհամատոյց պաշտամունս. յոյժ
Line: 12 բարեմիտ եւ աշխարհաշէն եւ խաղաղասէր եւ հրամանատար
Line: 13 ամենայն կողմանց իւրոյ թագաւորութեանն,
Line: 14 զորոց չարին Պերոզի զթագաւորութիւնն
Line: 15 հանեալ էր եւ իշխանաց զբնիկ իշխանութիւնն
Line: 16 բարձեալ՝ անդէն առ իւրաքանչիւրսն
Line: 17 դարձուցանէր զտէրութիւնն։ Յայնժամ Աղուանից
Line: 18 աշխարհն հարեալ զիւրեանց հայրենի թագաւորութիւնն
Line: 19 եւ առեալ զՎաչական ՛ի թագաւորական
Line: 20 զարմէն՝ քաջարութեամբ իմաստուն եւ
Line: 21 վարժ խոհականութեամբ, բարձր եւ վայելուչ հասակաւ,
Line: 22 որդի Յազակերտի եղբօր Վաչէի Աղուանից
Line: 23 արքայի՝ տարեալ թագաւորեցուցանէին ՛ի
Line: 24 ձեռն Վաղարշակայ արքային Պարսից։ Եւ եկեալ
Line: 25 յաշխարհս Աղուանից՝ խնդրէր հնարս պատճառանաց,
Line: 26 որով մարթասցի ի բաց թողուլ զաստուածուրաց
Line: 27 զմոգութեան զդէնն, եւ յայտնապէս իսկ
Page: 58 Line: 1 բերել խոստովանութիւն՝ Քրիստոս Աստուած
Line: 2 ճշմարիտ գոլ։
Line: 3 Յայնժամ նախախնամութիւնն մեծին Աստուծոյ
Line: 4 ազդեալ ՛ի միտս թագաւորին՝ հրաման
Line: 5 տայր Վաղարշակ արքայ Պարսից, եթէ զիւրաքանչիւր
Line: 6 օրէնս հաստատուն պահեսցեն ըստ իւրաքանչիւր
Line: 7 աշխատելոյ կամաց եւ մի́ զոք վտանգեալ
Line: 8 դարձուցանել ՛ի մոգութիւն։ Եւ լուեալ
Line: 9 զայս բարեպաշտ եւ աստուածասէր արքային Վաչականայ՝
Line: 10 բազում խնդալից բերկրանօք դիմեալ
Line: 11 յեկեղեցի Աստուծոյ բազում աղօթիւք եւ արտասուօք
Line: 12 խոստովանէր զմշտնջենաւոր եւ զանճառելի
Line: 13 սուրբ Երրորդութիւնն եւ մաղթէր բազում աղաչանօք
Line: 14 զեպիսկոպոսս եւ զերիցունս եւ զանապատականս
Line: 15 եւ զամենեսեան ուխտաւորս եկեղեցւոյ՝
Line: 16 ցաւակից եւ աղօթակից լինել իւր առ ՛ի հաշտեցուցանել
Line: 17 զամենողորմն Աստուած. եւ ինքն ՛ի
Line: 18 պահս եւ յաղօթս եւ յողորմութիւնս աղքատաց
Line: 19 առատապէս կանխէր՝ հայեցեալ յերանելին Պետրոս,
Line: 20 թէ յետ ուրացութեանն կարաց գլխաւոր
Line: 21 առաքելոցն լինել եւ միանգամայն փակակալ եւ
Line: 22 իշխան երկնից արքայութեան։ Եւ դարձեալ ոմն
Line: 23 յաշակերտաց Տեառն թերահաւատեալ եւ յետոյ
Line: 24 Տէր եւ Աստուած խոստովանելով՝ կալաւ գկարգ
Line: 25 առաքելութեան եւ այլ եւս բազում եւ յոլով մեղուցեալք
Line: 26 ՛ի ծայրս առաքինութեան ընթացան եւ
Line: 27 եղեն ժառանգորդք մշտնջենաւոր եւ վայելչական
Page: 59 Line: 1 արքայութեանն։ Ընդ որս բարեպաշտ թագաւորին
Line: 2 հայեցեալ՝ սրբեալ մաքրեաց զինքն յստակ
Line: 3 հաւատոյն առաքինութեամբ՝ ճշմարիտ դարձիւ
Line: 4 առ ճշմարիտ աստուածութիւնն։ Եւ այլոց եւս
Line: 5 բազում աշխարհաց բժիշկ լինէր դարձի առ բոլորեցունցն
Line: 6 Աստուած Յիսուս Քրիստոս՝ եւ ազատիչ
Line: 7 ՛ի դառն սատանայական ծառայութենէ։
Line: 8 Քանզի բժշկաց իսկ է՝ հմուտ եւ առաւել տեղեակ
Line: 9 բժշկութեան, որ յիւր մամինն առեալ զդժնդակութիւն
Line: 10 խոցման, եւ զառողջութիւն ՛ի ձեռն հնարից
Line: 11 եւ պատճառանաց բժշկական դեղոց ընկալեալ՝
Line: 12 նովին դեղովք եւ զայլս վիրաւորեալս կարող
Line: 13 է վաղվաղակի ածել յառողջութիւն։ Սոյնպէս
Line: 14 եւ մեղուցեալ ոք, որ դառնայ առ Աստուած
Line: 15 յամենայն սրտէ եւ բժշկական դեղս ապաշխարութեան
Line: 16 ընդունի յառողջութիւն հոգւոյն, նովիմբ
Line: 17 կենսաբեր դեղով խոստովանութեան եւ ապաշխարութեան
Line: 18 կարէ այլոց եւս առողջացուցիչ գոլ հոգւոյ
Line: 19 եւ անմահացուցիչ մարմնոյ, եւ դառնալ ամենեւին
Line: 20 ՛ի սուրբ եւ ՛ի պարկեշտ քրիստոնէութեան
Line: 21 պաշտօն։ Պատուհաս մեծ եւ տուգանս ՛ի վերայ
Line: 22 կարգէր՝ որ ոք բագին արասցէ եւ դիւթ հնարեսցէ
Line: 23 եւ կամ զինչեւիցէ դիւցազգեաց պաշտօն
Line: 24 տարցէ եւ զկարգս քրիստոնէութեան ամբողջ եւ
Line: 25 հաստատուն ոչ պահեսցէ։ Զկախարդս եւ զդիւթս
Line: 26 եւ զքուրմս յետ միանգամ եւ երկիցս խրատելոյ,
Line: 27 եթէ դարձեալ ՛ի նմին չարութեան զտանէին ՛ի
Page: 60 Line: 1 գործ՝ չարաչար կապանօք եւ գանիւք ՛ի դուռն
Line: 2 արքունի հասուցեալ մեծագոյն պատուհասիւ
Line: 3 պատժէր՝ զոմանս խեղդելով, զոմանս շկօթակս
Line: 4 առնելով եւ զոմանս ՛ի ստրկութիւն արկանելով
Line: 5 եւ զյոլովս խրատելով, տուեալ զքրիստոնէական
Line: 6 կնիքն՝ առնէր ուսեալս աստուած գիտութեան ճանապարհին։
Line: 7 Եւ կարգեալ տեղեաց տեղեաց եպիսկոպոսս
Line: 8 եւ երիցունս եւ հայեցողս ՛ի Կամբէճս, ՛ի
Line: 9 յԱղուանս իսկ զնոյն հրամանս սաստից կարգեալ՝
Line: 10 հաստատէր զեպիսկոպոսս եւ զերիցունս եւ զսարկաւագունս.
Line: 11 բոլոր իսկ ուխտ եկեղեցւոյ մեծարեալ
Line: 12 եւ յարգեալ էին յամս թագաւորութեան
Line: 13 բարեպաշտ արքային Վաչականայ։
Line: 18 Յաստուածուստ պսակեալն այն Վաչական՝
Line: 19 հրամայէր ժողովել զմանկունս կախարդաց եւ
Line: 20 դիւթաց եւ քրմաց, եւ մատնահատաց եւ դեղատուաց.
Line: 21 հրամայէր ՛ի դպրոցս ունել եւ ուսուցանել զաստուածեղէն
Line: 22 ուսումն, եւ տեղեկացուցանել վարուց
Line: 23 քրիստոնէութեան առ ՛ի հաստատել։ Եւ
Line: 24 յորժամ ինքն ՛ի գեօղն գայր ՛ի կատարել զյիշատակս
Line: 25 սրբոցն, նստեալ ինքն ՛ի դպրոցատանն՝
Page: 61 Line: 1 զորդիս դիւթաց եւ քրմաց զինքեամբ կացուցանէր՝
Line: 2 գուբղայաբար բակ առեալ բազմութեանն
Line: 3 յոյժ, ոմանց գիրս եւ ոմանց պնակիտս ՛ի ձեռին
Line: 4 ունելով, եւ միաբան առհասարակ ամենեցուն մեծաձայն
Line: 5 հրամայէր կարդալ. եւ ինքն ուրախ լինէր
Line: 6 առաւել քան թէ մեծագոյն ուրուք գտեալ
Line: 7 աւար։ Ձեռն արկանէր յուզել եւ քննել եւ խնդրել
Line: 8 զչար աղանդն մատնահատութեան. քանզի երկոքեան
Line: 9 մարդասպանութեան են աղանդք. եւ մինչդեռ
Line: 10 յայսմ էր ՛ի խնդրուածս՝ մարդասէրն Աստուած
Line: 11 կամեցաւ ՛ի ձեռն աստուածասէր թագաւորին
Line: 12 բառնալ զչար աղանդն յաշխարհէ։ Քանզի
Line: 13 ՛ի բազում ժամանակաց՝ որպէս լուեալ էր
Line: 14 Վաչէի զչարագործութիւնն յԱղուանից աշխարհին,
Line: 15 այլոց թագաւորացն ոչ կարացեալ ՛ի
Line: 16 բուռն առնուլ, կամ թէ անփոյթ իսկ արարեալ։
Line: 17 Իսկ անիծեալ եւ չար Պարսիկ Մարսպանքն՝ շատ
Line: 18 անգամ ՛ի բուռն առեալ, եւ կաշառօք ՛ի բաց
Line: 19 թողեալ։ Իսկ ՛ի ժամու միում՝ մինչդեռ կատարէին
Line: 20 զչար գործն մատնահատութեան՝ յամուրս
Line: 21 մայրւոջն առ ափն Կուր գետոյ, չորիւք ցօիւք
Line: 22 պրկելով զչորեցունց բութոցն կապեալ զմանուկ
Line: 23 մի, եւ մորթէին կենդանւոյն, այլոյ ումեմն մանկագոյն
Line: 24 պատանեկի դէպ եղեւ ճանապարհաւ հուպ
Line: 25 անցանել առ նոքօք։ Եւ ՛ի վաղիւ անդր ՛ի ներքս
Line: 26 յարեալ տեսանէր զմարդախողխող չարագործացն
Line: 27 չարիս. եւ նոցա զհետ ելեալ զնա եւս, եւ փախըստեայ
Page: 62 Line: 1 եղեալ մանկանն՝ անկանէր ՛ի Կուր գետ.
Line: 2 եւ ՛ի միջի գետոյն ծառ մի ՛ի կղզւոջն դիպեալ,
Line: 3 ՛ի յուղւոյ անցեալ ելանէր ՛ի ծառն, չգիտելով
Line: 4 չարագործացն. եւ ՛ի միտ առեալ՝ ճանաչէր զմարդիկն.
Line: 5 եւ զերծեալ անցանէր ընդ գետն՝ եւ եկեալ
Line: 6 փութապէս պատմէր արքային։ Եւ լուեալ թագաւորին
Line: 7 յաղօթս կացեալ՝ գոհանայր զմարդասիրէն
Line: 8 Քրիստոսէ. եւ հրամայէր ուխտի եկեղեցւոյն
Line: 9 պահել եւ աղօթս առնել, զի յայտնեսցի չար դիւապաշտութիւն
Line: 10 եւ բարձցի յաշխարհէս։ Քանզի
Line: 11 սատանայի այնպէս կալեալ էր զմիտս իւրոց չար
Line: 12 արբանեկաց, մինչ զի անկարելի ումեք էր զչար
Line: 13 աղանդոյն մարդիկն ՛ի խոստումն ածել։ Եւ իբրեւ
Line: 14 հրամայեաց թագաւորն ունել զմարդիկն, զոր ՛ի
Line: 15 խողխողման իսկ տեսին, եւ յոլովագոյն այլ եւս
Line: 16 մարդիկ, զորս համբաւու գիտէին, եւ բազում
Line: 17 գանիւք եւ չարաչար տանջանօք ՛ի փորձ արկեալ
Line: 18 ոչ կարէին խոստ կացուցանել զչարագործսն։ Ապա
Line: 19 բարկ քացախ եւ բորակ խառնեալ եւ զերկրեալ զչարագործսն՝
Line: 20 արկանել հրամայէր ընդ ունչսն մինչեւ
Line: 21 աչքն լսնագոյն եղեալ շրջէին համայն, եւ յայնմ
Line: 22 դառն տանջանսն զոչ եւ զուրաստ կալեալ՝ չլինէին
Line: 23 խոստուկ։ Իսկ իբրեւ յԱստուծոյ յաջողեալ
Line: 24 էր ՛ի ձեռս թագաւորին որպէս եղեւն ասացեալ՝
Line: 25 բառնալ զչար աղանդն յաշխարհէս, իմաստութեամբ
Line: 26 խորհեցաւ ածել ՛ի խոստումն, հրամայէր
Line: 27 զամենեսեան տանել ՛ի տեղի սպամանն. եւ զմի
Page: 63 Line: 1 ոմն ՛ի նոցանէ՝ որ էր մանկագոյն աւուրբք, զառաջեաւ
Line: 2 հրամայեաց թողուլ, եւ երդուեալ մեծապէս
Line: 3 թէ զքեզ չհրամայեմ սպանանել՝ եթէ խոստովան
Line: 4 լինիս եւ հաւաստեաւ ցուցանես զհանգամանս
Line: 5 դիւապաշտութեանն։ Եւ մանկանն սկսեալ՝
Line: 6 եւ զգլուխն զերկիր ածեալ, պատմել զխորհուրդս
Line: 7 չար աղանդոյն, ասէ. "Դեւն յայտնապէս գայ ՛ի
Line: 8 մարդոյ կերպարանս, եւ հրամայէ իրիս դասս լինել,
Line: 9 եւ մէներիս զմարդն ունել. մի́ խոցել եւ մի́
Line: 10 սպանանել. այլ ողջոյն հանել զմորթն եւ զաջոյ
Line: 11 ձեռին զբոյթն, եւ մորթովն տանել ընդ լանջս ՛ի
Line: 12 ձախոյ ճկոյթն, հատանել եւ լուծանել զճկոյթն
Line: 13 եւս ՛ի ներքս։ Նոյնպէս առնել եւ զոտիցն՝ մինչդեռ
Line: 14 կենդանի կայ մարդն. ապա սպանանել եւ
Line: 15 զմորթն հանել, եւ կազմել եւ դնել ՛ի սապատի. եւ
Line: 16 իբրեւ ժամանակ չար պաշտամանն եկեալ լինի,
Line: 17 արարեալ աթոռ երկաթի ծալածոյ, ոտքն յայնր
Line: 18 մարդոյ ոտիցն նմանութիւն։ Հանդերձ ինչ պատուական
Line: 19 դնեն ՛ի վերայ աթոռոյն, եւ եկեալ
Line: 20 դեւն՝ զգենու զհանդերձն եւ նստի ՛ի վերայ աթոռոյն,
Line: 21 եւ առեալ զէն մարդոյն զմորթն մատամբքն
Line: 22 հանդերձ տեսանի։ Եւ եթէ չկարեն ունել զսակն,
Line: 23 զծառոյ կեղեւ հրամայէ հանել, եւ արջառ կամ
Line: 24 ոչխար զենեալ առաջի նորա զոհ առնեն, ուտէ
Line: 25 եւ ըմպէ ընդ չար պաշտօնեայսն։ Եւ ձի թամբեալ
Line: 26 եւ սանձեալ կազմ պահեն, եւ հեծեալ ՛ի ձին
Line: 27 արշաւէ այնքան՝ մինչեւ զկայ առնու ձին. եւ ապա
Page: 64 Line: 1 ինքն չքացեալ աներեւութանայ. այնպէս առնէ
Line: 2 տարւոյ տարւոյ"։ Եւ եցոյց զայր եւ զկին աղանդոյն
Line: 3 չարութեան։ Եւ ապա այլք եւս եկեալ յաղանդոյն՝
Line: 4 զնոյն խոստովանեցան։ Եւ հրամայեաց
Line: 5 ապա թագաւորն նմին առն, որ պատմեաց զայս
Line: 6 ամենայն, եթէ "Քեզ արեւդ շնորհեալ վասն երդմանն՝
Line: 7 զոր վկայեցի. բայց արդ՝ որպէս զայլսն առնէին
Line: 8 ՝ դու նոյնպէս արա զնոսա"։ Եւ որպէս խոստուկն
Line: 9 եղեւ՝ նոյնպէս արար զբազումս ՛ի նոցանէ
Line: 10 առաջի բազում արքայական բանակին, եւ զկէսն
Line: 11 ՛ի նոցանէ յիւրաքանչիւր գեօղս տանել առաջի
Line: 12 նոցուն ընտանեացն՝ յիւրաքանչիւր դիրս նոյնպէս
Line: 13 խողխողեալ։ Եա բազում դեղատուս հրամայէր
Line: 14 սպանանել, քանզի եւ այն աղանդ էր պաշտամանն,
Line: 15 զոր դեւն ՛ի տարւոջն միում մարդոյ
Line: 16 հրամայէր տալ եւ սպանանել։ Եւ եթէ այլում
Line: 17 չկարէր տալ, այնչափ նեղէր դեւն՝ մինչ զի իւրում
Line: 18 ընտանւոյն եւս տայր զմահադեղն։ Եւ այլ
Line: 19 եւս աղանդք դիւապաշտութեան. զի մի դեւն կոյր
Line: 20 առնէր եւ միւսն պիսակ, որք հեղգային առնել
Line: 21 զպաշտօն չարութեան եւ եթէ զայլ ոք մատնեալ՝
Line: 22 կախարդութիւն չար դիւացն զնոյն աղէտս կուրութեան
Line: 23 եւ պիսակութեան ՛ի վեարայ հասուցանէր.
Line: 24 զորս ՛ի բուռն առեալ թագաւորին՝ չարաչար
Line: 25 տանջանօք բառնայր յաշխարհէս։ Եւ զայլս
Line: 26 անգամ ջնջեաց յաշխարհէն Աղուանից, իբրեւ քաջ
Line: 27 եւ առաքինի մշակ ջերմագութ սիրով խնամ տանելով
Page: 65 Line: 1 անդաստանաց, զփուշն եւ զորոմն ՛ի բաց
Line: 2 խլելով, եւ զսերմն բարի սերմանել եւ տարածանել
Line: 3 առ ՛ի պտղաբերս առնելոյ զերեսնաւորս եւ
Line: 4 զվաթսնաւորս եւ զհարիւրաւորս։ Յայնժամ բաւական
Line: 5 եւ առատատուր ողորմածին Աստուծոյ
Line: 6 հայեցեալ յառնն ամենալաւ բարուցն վայեւլչութիւն,
Line: 7 եւ տեսեալ թէ որպէս փոյթ ունի առ աստուածային
Line: 8 կամացն կատարումն, ապա այնուհետեւ
Line: 9 շնորհեաց ուր ուրեք հոգեւրական եւ անպատում
Line: 10 գանձ կայր ծածկեալ՝ նշխարք ամենասուրբ
Line: 11 վկայիցն Քրիստոսի։
Line: 17 Բազում նշանք եւ արուեստք լինէին ՛ի քաղաքն
Line: 18 անուանեալ Ցռի, ՛ի տեղւոջն յորում երանելի
Line: 19 վկայիցն Քրիստոսի նխարքն կային. իբրեւ
Line: 20 ոչինչ ուրուք գիտելով զդիրս նշխարացն սրբոց.
Line: 21 եւ յաշխարհին հեթանոսք էին, երթեալ ջերմնոտք
Line: 22 եւ ախտաժետք հող առնուին յեկեղեցւոյն՝ ուր
Line: 23 նշխարք սրբոյն կային, թէպէտ եւ հեթանոս էին,
Line: 24 լինէր մեծ բժշկութիւն։ Իսկ ամենաչար Պարսկաց
Line: 25 պապանձական պաշտօնն՝ զի միշտ հակառակ
Page: 66 Line: 1 կայր եկեղեցւոյն Աստուծոյ, մտեալ պարսիկ
Line: 2 մի մոգ, ուր կային սուրբ Զաքարեանց նըշխարքն
Line: 3 առ ՛ի ծաղր առնելոյ՝ կամէր զպէտս իւր
Line: 4 վճարել, եւ իբրեւ լուծեալ զխոնջանն՝ աղիքն ՛ի
Line: 5 վայր թափեալ՝ չարաչար տանջանօք ելանէր ՛ի
Line: 6 կենցաղոյս։ Զայս նշանսգործութիւն Յունան
Line: 7 Հոնաց եպիսկոպոսապետ՝ որ ՛ի Մազկթաց աշխարհէն
Line: 8 էր եւ յոյժ ճշմարտախօս, որ ինքն իսկ
Line: 9 ականատես եղեալ՝ պատմեաց։ Իսկ ՛ի Հակու,
Line: 10 ուր երանելեաց վկայից նշխարքն կային, որք
Line: 11 վկայեցին ՛ի Ցռի առաջի Արգեսացւոյն Պարսկի,
Line: 12 վանացերիցոյն երեւէր ՛ի տեսլեան գիշերոյ՝ որում
Line: 13 անուն էր Յակոբ, այր մի աւագաշուք լուսաւոր
Line: 14 կերպարանօք, եւ միւս եւս մանուկ յարանց՝ նոյնպէս
Line: 15 ահագին լուսաւոր կերպարանօք, եւ ասէին.
Line: 16 "Երթ ՛ի Ցռի, եւ ասա գործակալի քաղաքին, որ
Line: 17 է Խոճկորիկ անուն՝ նախարար յԱղուանից աշխարհէն.
Line: 18 մեք նմա ցուցանեմք զտեսիլդ. սուրբք
Line: 19 եմք յեկեղեցւոջն, հանէք դու եւ նա"։ Եւ անփոյթ
Line: 20 արարեալ երիցոյն. եւ կրկնեալ եւ երեքկնեալ
Line: 21 նոյն տեսիլ, եւ դարձեալ ՛ի վերջ ընկեցեալ
Line: 22 անփոյթ առնէր։ Եւ ապա յուժգին անկեալ
Line: 23 ՛ի հիւանդութիւն մերձ ՛ի մեռանիլ՝ եկեալ նոյն
Line: 24 արք հրեշտակաշուք եւ լուսաւոր կերպարանօք եւ
Line: 25 ասեն ցերէցն՝ "Է՞ր աղագաւ մեռանիս, գիտե՞ս
Line: 26 եթէ ոչ". եւ նա ասէ՝ "Ոչ՝ տեարք"։ Նոքա ասեն՝
Line: 27 "Վասն զի հեստեալ յամառեցար, ոչ չոգար
Page: 67 Line: 1 ՛ի Ցռի առ Խոճկորիկ առնուլ զմեր նշխարս անտի.
Line: 2 արդ մեռանիս աւադիկ"։ Եւ աղաչեալ երիցուն՝
Line: 3 հայցէր զբժշկութիւն, զի փութով երթեալ
Line: 4 կատարեսցէ զհրամայեալսն։ Եւ նոցա ձեռն եդեալ
Line: 5 ՛ի վերայ կենդանակիր խաչի նշանաւն՝ եւ
Line: 6 վաղվաղակի ընդունէր զառողջութիւն, եւ յարուցեալ
Line: 7 գնայր ՛ի քաղաքն Ցռի։ Եւ գտանէր զԽոճկորիկ,
Line: 8 որ էր գործակալ ՛ի քաղաքին, եւ նորա
Line: 9 ոչինչ հարցաքնին արարեալ, այլ որպէս առն
Line: 10 աբեղայի արար ընդունելութիւն։ Եւ վասն զի ՛ի
Line: 11 տեսլեանն ասացեալ էր, եթէ Խոճկորիկայ նոյնպէս
Line: 12 ցուցանեմ զտեսիլդ, երէցն ոչինչ ՛ի վեր
Line: 13 հանէր զբանն։ Իբրեւ յընթրեացն ՛ի վեր յառնէին,
Line: 14 երէցն յեկեղեցւոջն հանգչէր հանդերձ երկու
Line: 15 եւս երիցամբք որք ընդ գործակալին էին, եւ
Line: 16 Խոճկորին երկու պատանեօք։ Եւ եկեալ նոյն
Line: 17 արքն նովին ահաւորագոյն կերպարանօք ասեն
Line: 18 ցԽոճկորիկն. "Ի վեր արի, յեկեղեցին երթ, զի
Line: 19 սուրբքն անդ են՝ երէցն եւ դուք հանէք"։ Եւ
Line: 20 զարթուցեալ ՛ի քնոյ ասէր. "Ուրեմն ՛ի ժամ վաղ
Line: 21 չոգար. վասն այսորիկ է տեսիլդ". եւ վաղվաղակի
Line: 22 անդէն քուն առնոյր. Եւ դարձեալ երեւէր նոյն
Line: 23 տեսիլ, եւ ասէին՝ "Ոչ եթէ վասն այնորիկ ասացաք,
Line: 24 եթէ ՛ի ժամ վաղ չոգար, այլ մեր նշխարքն
Line: 25 կան յեկեղեցւոջն՝ երթ դու եւ երէցն հանէք"։
Line: 26 Եւ զարթուցեալ յերկիւղ ահագին, դարձեալ քուն
Line: 27 առնոյր քաղցրագոյն։ Եւ եկեալ երրորդ անգամ
Page: 68 Line: 1 նոյն արքն լուսազգեստք՝ յոյժ պայծառ կերպարանօք
Line: 2 շքեղացեալք. եւ ասեն. "Արի երթ յեկեղեցին,
Line: 3 եւ տեսանես լոյս մեծ յեկեղեցւոջն, եւ ուշ
Line: 4 կալջիր լուսոյն, յոր տեղ լոյսն ժողովի, անդանօր
Line: 5 կան նշխարք սրբոցն"։ Եւ նոյն տեսիլ նոյնպէս
Line: 6 ՛ի նմին ժամուն երիցուն երեւէր։ Եւ յարուցեալ
Line: 7 երէցն յեկեղեցւոյ ՛ի դուրս ելանէր առ
Line: 8 Խոճկորիկ գալ, եւ սա առ երէցն ՛ի պատմել զտեսիլն.
Line: 9 իրերաց դիպեցան եւ խոստովանեցան երկոքեան
Line: 10 զմի պատճառս, եւ պատմէին զտեսիլն
Line: 11 իրերաց։ Այնուհետեւ երէցն Յակոբ եւ նախարարն
Line: 12 Խոճկորիկ եւ երկու եւս այլ երիցունքն՝ որք էին
Line: 13 ընդ գործակալին, եւ երկու պատանիքն տեառնագրեալ
Line: 14 զինքեանս կենարար նշանաւ խաչիւն՝ դիմէին
Line: 15 յեկեղեցին։ Իբրեւ մտին ՛ի գաւիթ մօտ
Line: 16 առ բեմն, արարեալ երկրպագութիւն առաջի խաչին՝
Line: 17 հայեցեալ տեսին լոյս սաստիկ յեկեղեցւոջն
Line: 18 ահաւորագոյն յոյժ։ Եւ յահագին երեւեցելոյ լուսոյն
Line: 19 ոչ կարէին ՛ի վեր յառնել. եւ պաշտեցեալ
Line: 20 սաղմոս մի եւ երկու՝ չկարէին յառնել. եւ զերրորդն
Line: 21 կատարեալ՝ օգնութիւն առեալ յամենազօրէն
Line: 22 Աստուծոյ, որպէս թէ եկեալ մարդ ոք
Line: 23 զամենեսին ՛ի վեր առնոյր։ Եւ բոլորեցունց կընքեալ
Line: 24 զինքեանս նշանաւ խաչիւն՝ ՛ի ներքս յեկեղեցին
Line: 25 մտանէին՝ լցեալ պայծառագոյն լուսով,
Line: 26 եւ պաշտէին մինչեւ ցառաւօտն. եւ ընդ այգանալն
Line: 27 ժողովել սկսանէր լոյսն բովանդակ ՛ի բեմ անդր,
Page: 69 Line: 1 եւ երթեալ միաբանէր ՛ի տեղին՝ ուր երանելի
Line: 2 վկայից Քրիստոսի նշխարքն կային։ Եւ ՛ի սպառ
Line: 3 լուսոյն զօրէն ճրագի մերթ լուցանէր եւ մերթ
Line: 4 անցանէր ՛ի վերայ տեղւոյն՝ ուր սուրբ նշխարքն
Line: 5 կային, մինչեւ նշանակէին զտեղին։ Եւ ապա բացեալ
Line: 6 գտին զնշխարս երանելեացն։ Եւ գիր ՛ի
Line: 7 վերայ զայս օրինակ. "Ես Գրիգորիս բերի զայս
Line: 8 սուրբս Զաքարիա՝ զհայր Յովհաննու, եւ զՊանդալէոն
Line: 9 երանելի, որ վկայեաց ՛ի Նիկոմիդիա
Line: 10 քաղաքի"։ Եւ առեալ լուանային եւ օծանէին
Line: 11 զնշխարս սրբոցն անոյշ իւղովք։ Եւ կնքէր Խոճկորիկ
Line: 12 իւրով մատանեաւ, եւ ինքն դեսպան ձիւվ
Line: 13 առ բարեպաշտ արքայն Աղուանից հասանէր, եւ
Line: 14 պատմէր զերեւումն մեծագոյն նշանացն։ Իսկ աստուածասէր
Line: 15 թագաւորին յոյժ ցնծալից ուրախութեամբ
Line: 16 զուարճացեալ կանխէր յաղօթս եւ ՛ի
Line: 17 բարերարութիւնս մեծին Աստուծոյ. գոհանայր
Line: 18 զմեծագոյն տուեցելոց պարգեւաց։ Եւ անդէն
Line: 19 վաղվաղակի ժողովէր զեպիսկոպոսս եւ զվանականս
Line: 20 եւ զանապատաւորս. մեծապէս կատարէր
Line: 21 զյիշատակ սրբոցն, աղքատաց առատապէս առնէր
Line: 22 ողորմութիւն. զեպիսկոպոսս եւ զերիցունս
Line: 23 զգեցուցանէր պատուական հանդերձիւք, եւ զՄանասէ
Line: 24 զիւր դրան երէցն՝ որ էր յոյժ հաւատարիմ,
Line: 25 եւ հանդերձ իւր պաշտօնէիւք տէրունեան
Line: 26 խաչին նշանաւ, խնկովք եւ զանազան ծաղկովք,
Line: 27 եւ անթիւ ժողովոց բազմութեամբ՝ օրհնեալ փառաւորէր
Page: 70 Line: 1 հոգեւորական երգովք ՛ի ձեռն առաքինասէր
Line: 2 նահատակացն զՅիսուս Քրիստոս զճշմարիտն
Line: 3 Աստուած։ Եւ այնուհետեւ զանազան թագաւորական
Line: 4 զգեստիւք յարմարեալսպաս սրբոցն
Line: 5 կազմէր, ոսկւով եւ արծաթով եւ ակամբք պատուականօք։
Line: 6 Եւ հրամայէր առնել խորան փայտեղէն
Line: 7 ծալածոյ շիկակարմիր կազմել մորթով եւ սպիտակ
Line: 8 կտաւովք. եւ ՛ի ներքոյ դրուագել զհանգըստարանս
Line: 9 սրբոցն եւ զբոլոր կտակարանաց կայեան։
Line: 10 Եւ Շուշանիկ աշխարհատիկինն Աղուանից՝
Line: 11 յոյժ հաւատացեալ եւ բարեսէր կին, զիւր մեծագոյն
Line: 12 խորանն հրամայեաց ՛ի շիկակարմիր խորանի
Line: 13 սրբոց ՛ի վերայ հարկանել եկեղեցաբար, յորում
Line: 14 պաշտօնեայքն եւ թագաւորն եւ յոլովք ՛ի ժողովըրդենէ
Line: 15 կային ՛ի ներքոյ, որ ՛ի ջերմին հով
Line: 16 առնէր ՛ի սուրբ խորանին եւ յանձրեւաբեր խոնաւէն
Line: 17 ցամաք պահէր։ Եւ բեժ կտաւով զմեծ խորանաւն
Line: 18 շուրջ որմած փակաբար պատեալ՝ յորում
Line: 19 բանակն արքունի ՛ի ներքս մտեալ ՛ի ժամ
Line: 20 պաշտամանն առաջի խաչին եւ երջանիկ վկայիցն
Line: 21 Քրիստոսի, երկրպագութեամբ մաղթէր զԱստուած
Line: 22 եւ ունկն դնէր Աստուածաշունչ գրոց։ Եւ քանզի
Line: 23 միշտ ընդ իւր առեալ զնշխարս երանելեացն,
Line: 24 հրամայէր դեսպակ առնել յանուն սրբոցն՝ նոյնպէս
Line: 25 շիկակարմիր մորթով կազմեալ, եւ սպիտակազգեստ
Line: 26 պատուական կտաւով ՛ի վերայ յարմարեալ, եւ խաչ
Line: 27 ոսկեղէն ՛ի պատուականագոյն ականց՝ զանուն
Page: 71 Line: 1 թագաւորին ոսկեգործ քանդակով ՛ի վերայ գրեալ,
Line: 2 զոր ՛ի վերայ դեսպակին հարեալ կնգնէին, եւ
Line: 3 յարքունի ապաստանէ սպիտակ ձիս ընտրեալս՝
Line: 4 որ իւր յոյժ սիրե ի եւ պատուական երեւէին, եւ
Line: 5 զագի ձիոցն կարմիր ներկուածով տայր յարմարել,
Line: 6 եւ պաշտակս յայտ արարեալ սրբոցն դեսպակե
Line: 7 եւ ձիոցն սպաս ունելոյ. եւ մի ինչ ունել
Line: 8 դեսպակին՝ բայց միայն զսուրբսն եւ զԱւետարանն
Line: 9 հանդերձ այլ եւս Աստուածաշունչ գրովք։
Line: 10 Եւ սայլ հրամայէր կազմել սպիտակ եզամբք
Line: 11 լծելովք, որ զխորան սրբոցն բառնայցեն. եւ երիցունս
Line: 12 բազումս եւ սարկաւագունս եւ գրակարդացս,
Line: 13 եւ փսաղտս պահէր յարքունի դրանն, որք
Line: 14 միշտ ՛ի տուէ եւ ՛ի գիշերի պաշտեալ սպաս ունէին
Line: 15 սրբոցն։ Եւ յորժամ չու լինէր բանակին՝
Line: 16 յառաջ սրբոց դեսպակն ելանէր առաջի սպիտակազգեաց
Line: 17 կտաւով ծածկեալ, եւ ոսկեխաչ ՛ի վերայ
Line: 18 դեսպակին թագաւորական թագով, գունակ
Line: 19 գունակ կերպասուցն փողփողելով սպիտակ ձիովք
Line: 20 եւ զպուրս թագաւորական թիեացն կազմեալ թագիւ,
Line: 21 եւ բազմութիւն պաշտօնէիցն առաջի եւ զկնի
Line: 22 դեսպակին խաչ ՛ի ձեռին, սաղմոսանուագ երգով
Line: 23 բարեբանէին զԵրրորդութիւնն ՛ի մի զօրութիւն։
Line: 24 Եւ ապա դեսպակ աշխարհատիկնոջն եւ տիկնունի
Line: 25 գունդն զհետ նորա։ Եւ յորժամ բանակել կամէին,
Line: 26 յառաջ սրբոցն հարկանէր շիկակարմիր խորանն
Line: 27 եւ խաչ ոսկի ՛ի վերայ. եւ ապա սպիտակ
Page: 72 Line: 1 մեծ խորանն ՛ի վերայ նորա, յոր եկեալ սուրբքն
Line: 2 մեծաւ զգուշութեամբ՝ անուշագոյնք խնկովք
Line: 3 ծխեցելովք, եւ քաղցրաձայն սաղմոսանուագ երգովք
Line: 4 ՛ի հանգստարանն մտանէին. եւ ապա արքունական
Line: 5 խորանն՝ եւ այլ եւս զանազան պսակք
Line: 6 արքունեացն հարեալ կազմէին։ Եւ ինքն թագաւորն
Line: 7 հանդերձ թագուհեաւն եւ բոլոր բանակօքն
Line: 8 կանխէր զցայգ եւ զցերեկ յաղօթս եւ ՛ի փառաբանութիւնս
Line: 9 սրբոցն, եւ զի ոչ ունէր մանուկ
Line: 10 աստուածասէր եւ բարեպաշտ թագաւորն՝ վանականաց
Line: 11 ուխտադրութեամբ աղաչէր զԱստուած ՛ի
Line: 12 ձեռն սրբոցն, զի շնորհեսցէ նմա զաւակ։ Եւ
Line: 13 մարդասէրն Աստուած՝ այս է՝ մատակարար բարեաց,
Line: 14 լուեալ աղօթից նորա՝ շնորհէր նմա զաւակ
Line: 15 արու. եւ խնդութեամբ ընկալեալ զպարգեւսն
Line: 16 յԱստուծոյ ՛ի ձեռն սրբոց վկայիցն դնէր
Line: 17 անուն մանկանն՝ Պանդալէոն, եւ հրամայէր սնուցանել
Line: 18 ընդ երկիւղիւն Աստուծոյ՝ միշտ առաջի
Line: 19 ամենասուրբ վկայիցն Քրիստոսի երկրպագութեամբ
Line: 20 կանխեալ։ Եւ յորժամ յընթրիս լինէր
Line: 21 բարեսէր թագաւորն, թակոյկ մի յարքունի սպասէն
Line: 22 լցեալ արքայի ըմպելի գինի, եւ երկուս արծաթի
Line: 23 մեծագոյն սեղանս՝ լցեալս արքունական
Line: 24 հացիւ հանապազ առաջի արքունական սեղանոյն
Line: 25 դնել հրամայէր, եւ սարկաւագ մի յոտն կացեալ
Line: 26 առ արքունական սեղանոյն՝ որ ինչ ՛ի սեղանն
Line: 27 գայր յամենայն խորտկաց առեալ ՛ի վերայ սեղանոյն
Page: 73 Line: 1 դնէր եւ իբրեւ զրաւ լինէր արքունի ընթրեաց,
Line: 2 յայնժամ առեալ սարկաւագին մատակարարէր
Line: 3 աղքատաց։ Եւ յամենայն կիւրակէի՝ յորժամ
Line: 4 զաստուածեղէն խորհուրդն հանդերձեալ
Line: 5 էին կատարել, եւ կենարար աւետարանական բանքըն
Line: 6 ընթերցեալ լինէին առաջի յոլովագոյն ժողովրդոց,
Line: 7 ոչ ունայնաձեռն երթայր թագաւորն
Line: 8 յողջոյն աւետարանին. եւ արդարեւ միչտ բեւեռեալ
Line: 9 էր ընդ երկիւղին Քրիստոսի, եւ ջերմախանդ սիրով
Line: 10 փութայր հանապազ ՛ի պահս եւ յաղօթս հանդերձ
Line: 11 թագուհեաւն եւ ամենայն դրամբն. եւ անձանձրոյթ
Line: 12 կատարէր զյիշատակս սրբոցն՝ յորդորելով
Line: 13 զամենեսեան ՛ի հաւատսն Քրիստոսի, եւ
Line: 14 խրախացեալ միշտ յօրանայր հանդերձ յուսովն
Line: 15 Քրիստոսի անանցական բարութեամբ յաւիտեանս։
Line: 20 Յոյժ ցանկալի տենչանս ունէր բարեպաշտ
Line: 21 Վաչական արքայն Աղուանից առ գիւտ նշխարաց
Line: 22 սրբոյ մանկանն Գրիգորիսի. քանզի տեղեկացեալ
Line: 23 էր ՛ի հնագրացն պատմութենէ, եթէ ՛ի
Line: 24 Վատնեայ դաշտին կատարեցաւ երանելին Գրիգորիս,
Page: 74 Line: 1 եւ բարձեալ աշակերտաց ոմանց՝ բերին
Line: 2 յԱմարաս գիւղն եւ եդին յեկեղեցւոջն, յորում
Line: 3 հիմնարկեալ էր մեծին Գրիգորի՝ ոչ նշան ինչ
Line: 4 արարեալ ՛ի տեղւոջն, երկուցեալ յայլուրեք բառնալոյ
Line: 5 զնշխարս երանելւոյն, կամ թէ յերկիւղէ
Line: 6 հինին ճեպելոյ, եւ ՛ի յոլովութենէ ամաց բազմանալոյ
Line: 7 ՛ի մոռացումն ընկեցեալ լինէր տեղին
Line: 8 նշխարաց սրբոցն։ Խորհուրդ կալեալ թագաւորին
Line: 9 ընդ իւրոյ դրան երիցուն, խորհել պատճառս ինչ,
Line: 10 որով կարասցէ գտանել զցանկալին յոյժ բարի
Line: 11 անձինն։ Եւ կոչեցեալ զվանացերէց գեղջն՝ հարցանէր,
Line: 12 եթէ նշան ինչ ուրեք է՞ առ եկեղեցեաւն
Line: 13 ՛ի գերեզմանին վերայ՝ թէ ոչ. եւ նա ասէ՝ "Բազում
Line: 14 գերեզմանք են արդ շուրջ զեկեղեցեաւն,
Line: 15 վասն զի ՛ի հինախաղաց ժամանակէն ՛ի մեծագոյն
Line: 16 հիմնարկութենէ եկեղեցւոյն ոչ ոք կարաց
Line: 17 շինել, զոր մեծին Գրիգորի հիմնարկեալ էր"։ Եւ
Line: 18 ասէ թագաւորն՝ թէ "Զհող տեղւոյն ՛ի բաց հրամայեմ
Line: 19 պեղել, գուցէ ՛ի բազմութենէ գերեզմանաց
Line: 20 ոչ կարեմք կալ ՛ի վերայ գերեզմանի երանելւոյն,
Line: 21 այլ ապաստան պարտ է լինել ՛ի պահս
Line: 22 եւ յաղօթս, եւ բազում աղաչանօք խնդրել յամենողորմէն
Line: 23 Աստուծոյ, յիշեցեալ զտէրունեան
Line: 24 զբանն՝ զոր ասէ, զբարի հայցումն վաղվաղակի
Line: 25 առնուլ յառատատուրն Աստուծոյ"։
Line: 5 Յայնժամ հրամայէր թագաւորն հրովարտակս
Line: 6 առնել ընդ ամենայն աշխարհս տէրութեան իւրոյ
Line: 7 առ եպիսկոպոսս, երիցունս, անապատականս
Line: 8 եւ առ ամենայն ուխտաւորս եկեղեցւոյ՝ պաշտել
Line: 9 եւ պահել եւ առնել խնդրուածս առ մարդասէրն
Line: 10 Աստուած առ ՛ի շնորհել մեզ զնշխարս երանելւոյն
Line: 11 Գրիգորիսի։ Եւ ապա այնուհետեւ ամենայն
Line: 12 եպիսկոպոսք զիւրաքանչիւր իշխանութեան զերիցունս
Line: 13 եւ զսարկաւագունս եւ զբոլոր ուխտ եկեղեցւոյ
Line: 14 հանդերձ տէրունեան նշանաւ խաչին
Line: 15 առեալ միաբանութեամբ եւ յոյժ փութով ժողովեցան
Line: 16 ՛ի սեպհական գիւղն արքունի՝ յանուանեալն
Line: 17 Գիւտական։ Եւ որ սպուժեալ յամէր
Line: 18 ոք՝ մեծ պատուհաս ՛ի վերայ հրամայէր դնել։
Line: 19 Եւ անդ զերիս աւուրս մեծապէս կատարեցին
Line: 20 զյիշատակ սրբոցն, յորում ինքեան իսկ թագաւորին
Line: 21 սովորութիւն էր յոտն կալ եւ պաշտել՝
Line: 22 զբոլոր ուխտ եկեղեցւոյ անդր ժողովեալ. գտանէր
Line: 23 եւ զամենասուրբ նշխարս Գրիգորի եւ զյոյժ
Line: 24 հռչակելոյն Հռիփսիմեայ եւ Գայանեայ ՛ի Դարահոջ
Line: 25 գեօղն՝ որ է ՛ի նահանգին Արցախայ, զոր
Page: 76 Line: 1 էր բերեալ երիցուն՝ Մատթէ անուն, ՛ի Յովհաննէ
Line: 2 Հայոց կաթուղիկոսէ, զոր ունէր նորին
Line: 3 մատանեաւն կնքեալ, եւ առաքեալ անդ երիցունս
Line: 4 առնոյր առ իւր։ Եւ ՛ի գալ մեծին Գրիգորի հանդերձ
Line: 5 պատերազմակից պսակելովք Հռիփսիմեաւ
Line: 6 եւ Գայանեաւ ՛ի մեծ ժողովն Գիւտականու, ընդ
Line: 7 առաջ ելանէր թագաւորն հանդերձ թագուհեաւ
Line: 8 եւ ամենայն մեծամեծ նախարարօք հեռագոյն ՛ի
Line: 9 գեղջէն. ընդ առաջ ելանէին եւ ամենայն եպիսկոպոսունք
Line: 10 իւրաքանչիւր իշխանութեամբ եւ պաշտօնէիւք
Line: 11 դասք դասք յիւրաքանչիւր գնդի նշանք
Line: 12 սրբոցն մեծապէս ընդ Աւետարանին պատուեալք,
Line: 13 բազմութիւնք խաչից եւ զանազան նշանացն փողփողելով,
Line: 14 ծուխ խնկելոցն ուժգին բուրեալ յիւրաքանչիւր
Line: 15 դասուէ, ձայնք սաղմոսանուագ հոգեւոր
Line: 16 երգոցն քաղցրագոյն հնչմամբ անհաս բարեբանելով
Line: 17 զԱստուած՝ զտուողն մեծագոյն պարգեւին։
Line: 18 Եւ այնպէս թագաւորն մեծագոյն բերկրանօք
Line: 19 ողջունեալ զսուրբսն հանդերձ բազմութեամբն,
Line: 20 ինքն մեծաւ զգուշութեամբ սպասաւորէր
Line: 21 երիցուն, որ զնշխարս սրբոցն բարձեալ տանէր։
Line: 22 Եւ բերեալ ՛ի հանգստարան սրբոցն՝ դնէր
Line: 23 առ երանելեացն Զաքարիա եւ Պանդալէոնի։ Եւ
Line: 24 վստահացեալ այնուհետեւ բարեսէր արքայն յիւր
Line: 25 հաստատուն հաւատոյն խնդիր եւ յառաքինի ժողովոյն
Line: 26 բարի հայցումն, ասէ "Հաստատուն գիտեմ,
Line: 27 զի տայ ինձ Աստուած ՛ի ձեռն մեծին
Page: 77 Line: 1 Գրիգորի զնշխարս սրբոյն Գրիգորիսի"։ Առնոյր
Line: 2 այնուհետեւ թագաւորն զբազմութիւն ժողովոյն եւ
Line: 3 հրաման տայր բոլոր եպիսկոպոսաց երիցամբք եւ
Line: 4 սարկաւագօք, անապատաւորօք եւ բոլոր ուխտի
Line: 5 եկեղեցւոյ պաշտօնէիւք՝ իւրաքանչիւր աւետարանաւ
Line: 6 եւ խաչիւ, եւ բազմութեամբ բուրվառաց
Line: 7 խնկելոց ծխելոց, եւ ինքն արքունի դրան երիցամբ
Line: 8 եւ յոլովագոյն պաշտօնէիւք։ Եւ զաշխարհատիկինն
Line: 9 թէպէտ եւ կամեցաւ անդէն թողուլ,
Line: 10 քանզի ժամանակն գարնանային էր եւ յոլովութիւն
Line: 11 անձրեւացն բերման սաստկանայր յերկիր,
Line: 12 ոչ հաւանէր նա առնուլ յանձն. այլ մեծաւ փափագանօք
Line: 13 տենչացեալ, եւ ինքն երթայր ՛ի խընդիր
Line: 14 սրբոցն։ Եւ զհնգեսին վկայսն Քրիստոսի
Line: 15 առեալ (թագաւորն) ՛ի բարեխօսութիւն մեծին
Line: 16 եւ բոլորեցուն Աստուծոյ առ ՛ի շնորհելոյ ՛ի ձեռն
Line: 17 նոցա զինքեան փափագելին։ Եւ թագաւորական
Line: 18 հանդերձիւք պատեալ զնշխարս նոցա բազում
Line: 19 խնկօք եւ անուշահոտ ծաղկօք հանդերձ դնէր ՛ի
Line: 20 դեսպակի, զոր շիկակարմիր մորթով կազմեալ եւ
Line: 21 սպիտակ կտաւով ՛ի վերայ յարմարեալ, եւ ոսկի
Line: 22 խաչ ՛ի պատուականագոյն ականց քանդակեալ
Line: 23 ՛ի վերայ դեսպակին հարեալ, եւ ձիս սպիտակս
Line: 24 կարմիր ներկուածով զագիսն կազմեալ, եւ զպուրս
Line: 25 թագաւորական ձիոցն թագիւ պերճացուցեալ, եւ
Line: 26 բազմութիւն պաշտօնէից արքունի դրանն յառաջոյ
Line: 27 եւ ՛ի վերջոյ դեսպակին խաչ ՛ի ձեռն անհատ
Page: 78 Line: 1 պաշտամամբք բարեբանէին զԱստուած։ Եւ ինքն
Line: 2 թագաւորն առ դեսպակովն երթայր եւ երգակից
Line: 3 էր սաղմոսաց օրհնութեան։ Եւ դասք եպիսկոպոսաց
Line: 4 հանդերձ ժողովն երթային ՛ի չորեցունց
Line: 5 կողմանց դեսպակին, սաղմոսելով խնդրելով զամենեցուն
Line: 6 ցանկալին։ Եւ հրաման տուեալ թագաւորին
Line: 7 հանդերձ եպիսկոպոսօք ոչինչ ճաշակել
Line: 8 ումեք մինչեւ ցերեկոյ, եւ յերեկոյին լոկ հացիւ
Line: 9 զօրանալ։ Եւ ինքն թագաւորն զնոյն առնէր մինչեւ
Line: 10 ՛ի գիւտ սրբոյն։ Իսկ դրան երիցունքն յոյժ
Line: 11 ջերմագոյն պահէին. եւ ոմանք բնաւ ոչ ճաշակեցին
Line: 12 մինչեւ ՛ի գիւտ սրբոց նշխարացն։
Line: 13 Ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ առաքեաց արքայ
Line: 14 զՄատթէ երէցն Դարահալու հանդերձ պաշտօնէիւք
Line: 15 ՛ի Սուհառ պաշտօն առնել եւ պատարագս
Line: 16 մատուցանել յանուն սրբոցն, որք անդն
Line: 17 յայտնեցան։ Եւ մինչդեռ զառաւօտուն կատարէին
Line: 18 զպաշտօն յոտնկալեաց, նիհր անկանէր երիցուն
Line: 19 Մատթէի. ձայն լսէր ուժգին ասելով.
Line: 20 "Զսուրբն Գրիգորի՞ս խնդրէք, ընդ արեւելս է",
Line: 21 որ եղեւն իսկ. զի յորժամ բրէին զտեղի գերեզմանին՝
Line: 22 սխալեալ ՛ի հիւսիսակողմն արարին զբրածն.
Line: 23 եւ իբրեւ ոչ պատահեաց, յոյժ տրտմութիւն կալաւ
Line: 24 զամենեսին։ Եւ ապա ողորմութեամբն Աստուծոյ
Line: 25 յարեւելս կոյս արարեալ զբրածն՝ գտին
Line: 26 նշխարս երանելւոյն ըստ եկեալ ձայնի հնչմանն։
Line: 27 Իսկ յորժամ չու արար թագաւորն ՛ի Գիւտականէ
Page: 79 Line: 1 բազմութեամբ ժողովոյն եւ հասեալ ՛ի գիւղ
Line: 2 մի՝ Արաժանս անուն, սարկաւագ մի՝ Յովէլ անուն
Line: 3 նորա ՛ի դրան արքունի, տեսանէր ՛ի տեսլեան
Line: 4 յառաջ քան զծագել առաւօտուն, իբրու
Line: 5 այն թէ՝ բահ ունիցի յուսն եւ զնշխարս Գրիգորի
Line: 6 խնդրիցէ։ Եւ ինքն իսկ Գրիգորիս երեւեցաւ սպիտակ
Line: 7 հանդերձիւ յաբեղայի կերպարանս։ Եւ հարցեալ
Line: 8 զսարկաւագն, թէ՝ "Զի՞նչ խնդրես". իսկ
Line: 9 նորա պատասխանի արարեալ՝ "Եթէ արքայ եւ
Line: 10 ամենայն պաշտօնեայք եւ բովանդակ գունդն
Line: 11 Աղուանից զԳրիգորիս խնդրեմք եւ ոչ կարացաք
Line: 12 գտանել"։ Իսկ երանելւոյն կալեալ զձեռանէ սարկաւագին
Line: 13 եւ խոնարհեցուցեալ ՛ի տեղին, ուր կային
Line: 14 նշխարք սրբոյն, "Եթէ զԳրիգորիս խնդրէք՝
Line: 15 աստ է", ասէր. եւ հրամայէր բրել զտեղին. իսկ
Line: 16 մօտ ՛ի գերեզման անդր փոքր բլրիկ մի էր եւ խաչ
Line: 17 ՛ի վերայ։ Եւ երթեալ երանելւոյն ՛ի վերայ բլրոյն՝
Line: 18 առընթեր խաչին կայր. եւ երէց մի Նաթան անուն՝
Line: 19 եղբայր նորուն սարկաւագին, եւ միւս եւս
Line: 20 երէց Գետեւուն անուն բրէին զտեղին, եւ Յովէլ
Line: 21 ՛ի ծունգս իջեալ՝ շալակ ունէր առաջի։ Եւ գըտեալ
Line: 22 զնշխարս սրբոյն՝ գնային խնդալով։ Եւ նորա
Line: 23 ձայնեալ անդրէն ասէր. "Կողքս եւ զիստքս
Line: 24 աստ են՝ ՛ի ձեզ առէք". եւ մեք գտանէաք զոր
Line: 25 ասացն։ Եւ զարթուցեալ պատմէր զտեսիլն
Line: 26 արքային. եւ զի չէր բնաւ երթեալ սարկաւագին
Line: 27 յԱմարաս, ասէր՝ զտեղին զոր եցոյց՝
Page: 80 Line: 1 գիտեմ։ Եւ արքայ յոյժ խնդալից եղեալ՝
Line: 2 զՄանասէ զիւր դրան երէցն եւ զնոյն սարկաւագն
Line: 3 առաքէր յԱմարաս յառաջ քան զիւր երթալն,
Line: 4 որ երթեալ ցուցանէր զնոյն տեղին, յորում
Line: 5 իսկ գտանէին զնշխարս սրբոյն։ Եւ չուեալ
Line: 6 յԱրաժանից սրբոց նշխարացն հանդերձ թագաւորաւ
Line: 7 եւ յոլովագոյն ժողովովն եւ հասեալ ՛ի
Line: 8 Քարուէճ փոքրագոյն գիւղ մի՝ լինէր անդ ցայգապաշտօն։
Line: 9 Եւ յորժամ սկիզբն լինէր պաշտամանն,
Line: 10 բարեպաշտ արքայն անդադար խնդրէր
Line: 11 յԱստուծոյ զգիւտ սրբոյն Գրիգորիսի։ Եւ տեառնագրեալ
Line: 12 զինքն տէրունեան խաչի նշանաւն,
Line: 13 յոյժ բազում աղաչանօք եւ ծածուկ սրտիւ՝ հայցէր
Line: 14 զառատատուրն Աստուած։ Եւ մինչ նստեալ
Line: 15 ՛ի գիշերապաշտամանն էր՝ նիրհ առնոյր փոքրագոյն
Line: 16 զթագաւորն. եւ եկեալ հնչիւն ձայնի ասէր.
Line: 17 "Զոր դու հայցես աղաչանօք՝ անդ երեւեցաւ"։
Line: 18 Եւ Յովէլ երէց մի անապատական, որ առ արքային
Line: 19 լինէր, պատմեաց՝ "եթէ ես տեսի ՛ի նմին
Line: 20 տեղւոջ, ուր Յովէլ սարկաւագն բրել հրամայեաց՝
Line: 21 զի աղբիւր ելանէր յականէ նրբագոյն, եւ յառաջ
Line: 22 խաղացեալ յոյժ յորդագոյն լինէր, եւ իմ զարմացեալ
Line: 23 եթէ յառաջ չէր աղբիւր ՛ի տեղւոջն,
Line: 24 արդ՝ այս յորդ ուստի՞ ելանէ"։ Յորժամ չուեալ
Line: 25 ՛ի Քարուիճէ, կանայք յառաջ ելանէին ՛ի գիւղաքաղաքն
Line: 26 Ամարաս. եւ զի որպէս եղեւն ասացեալ,
Line: 27 ժամանակն գարնանային էր՝ եւ յորդութիւն
Page: 81 Line: 1 անձրեւաց անդադար հոսմամբք իջանէր
Line: 2 յերկիր, բազմութիւնք սմբակակոխ ձիոցն յոյժ
Line: 3 վարակոխ գործէին զճանապարհն։ Իսկ թագաւորն
Line: 4 ասէ ոչինչ դանդաղել. եւ առ ՛ի յոյժ ցանկալի
Line: 5 տենչանացն, ՛ի վայր յերիվարէն իջանէր.
Line: 6 եւ շրջեալ ընդ դասս եպիսկոպոսացն եւ երիցանց՝
Line: 7 կարգէր յարմարագոյնս երթալ հանդարտիկ եւ
Line: 8 յորդագոյն քաղցր ձայնիւ սաղմոսանուագ երգովք
Line: 9 բարեբանել զկենարար Երրորդութիւն։ Եւ ինքն
Line: 10 անցեալ մեծաւ զգուշութեամբ սպասաւորէր դեսպակի
Line: 11 վկայիցն Քրիստոսի։ Եւ ՛ի բազմութենէ
Line: 12 ձայնից պաշտամանց յայլ եւ յայլ լեզուս մեծագոյն
Line: 13 հնչէր երկիրն։ Եւ ՛ի յոլովութենէ տէրունեան
Line: 14 խաչաձեւ նշանացն, եւ ՛ի փողփողելոյ նշանարձակ
Line: 15 գունակ գունակ երակախառն կերպարանաց
Line: 16 փայլունք ոսկւոյ եւ արծաթոյ եւ պատուական
Line: 17 ականց, որ ՛ի բազմութիւն խաչերոյն էին
Line: 18 կառուցեալք՝ իբրեւ լուսաւոր ամբք կալեալ ունէին
Line: 19 զերկիրն։ Իսկ դեսպակ սրբոցն սպիտակազգեստ
Line: 20 կազմածով, սպիտակ ձիով, ոսկի ականակապ
Line: 21 խաչիւն եւ յոյժ պատուական նշանարձակ
Line: 22 թագիւն խաչին իբրեւ աստղ պայծառագոյն լուսով,
Line: 23 եւ ուժգին շքեղացեալ փառօք երթայր ՛ի
Line: 24 մէջ քրիստոսական բանակին։ Եւ յորժամ ՛ի գեօղն
Line: 25 մտանէր սուրբ եւ աստուածասէր ժողովն, գետ
Line: 26 փոքրագոյն անցանէր ընդ մէջ շինին եւ կամուրջ
Line: 27 կազմեալ յարքունի պողոտային. եւ արքայն առ
Page: 82 Line: 1 ՛ի յոյժ սիրոյն, զոր առ սուրբսն ունէր՝ ոչ հաւանէր
Line: 2 զդեսպակ սրբոցն յայլս թողուլ. այլ ինքն
Line: 3 թագաւորական զգեստիւքն հանդերձ ագելուն
Line: 4 անցանէր ընդ գետն։ Եւ երթեալ ՛ի նշանակեալ
Line: 5 տեղին երկարագոյն ծնրադրութեամբ հանդերձ
Line: 6 եպիսկոպոսօք եւ բազմութեամբ ժողովոյն առնէր
Line: 7 խնդրուած։ Եւ հարեալ զխորանն արքունի ՛ի
Line: 8 վերայ տեղւոյն՝ հրամայէր զգուշանալ մինչեւ
Line: 9 ցվաղիւն։ Եւ ընդ այն ժամանակս եպիսկոպոս
Line: 10 ոչ կայր յԱմարաս, եւ հարցեալ զվանացերէցն
Line: 11 գեղջն եւ զայլ եւս աւագանին եթէ՝ "Ձեր զնշան
Line: 12 ինչ տեսեա՞լ է ՛ի տեղւոջս, թէ ոչ"։
Line: 16 Եւ պատմեաց վանացերէցն եւ ասէ. "Երէց
Line: 17 մի էր Վեկերտու Յոբ անուն, ճգնաւոր եւ յոյժ
Line: 18 առաքինի վարուք կեցեալ յաշխարհի, ունէր եւ
Line: 19 առաքելական շնորհս. քանզի զմեծագոյն աշխարհ
Line: 20 մի Արցախայ՝ Պարսական անում, դարձուցանէր
Line: 21 ՛ի մոլորութենէ եւ առնէր աստուածածանօթս
Line: 22 անճառելի խորհրդոց խորհրդակիցս եւ Երրորդութեանն
Line: 23 պաշտօնատարս։ Սա եկեալ բազում անգամ
Line: 24 կատարէր զյիշատակ սրբոյն Գրիգորիսի եւ
Page: 83 Line: 1 ասէր երկիցս եւ երիցս առաջի բազմաց, եթէ
Line: 2 թագաւոր հաւատացեալ յառնելոց է յաշխարհիս
Line: 3 Աղուանից, եւ խնդիր առնէ տեղւոյս եւ սուրբ
Line: 4 նշխարացս Գրիգորիսի։ Եւ դարձեալ այլ ոմն անապատաւոր
Line: 5 հիւր եկեալ մեզ եւ մեր ընդ յառաջ
Line: 6 ելեալ՝ ընկալաք զնա որպէս սովորոթիւն է եղբարց
Line: 7 եւ լուացեալ զոտս՝ ճաշակէր փոքրագոյն
Line: 8 ինչ։ Եւ եղեալ ՛ի տեղւոջդ յայդմ՝ ՛ի քուն մըտեալ
Line: 9 հանգչէր եւ յարուցեալ վաղվաղակի՝ խաչ
Line: 10 արարեալ իւրով իսկ ձեռամբ՝ կանգնէր ՛ի տեղւոջդ
Line: 11 եւ պատուիրէր ասելով, մի́ ոք զխաչդ ՛ի
Line: 12 բաց հանցէ, այլ մեծագոյն խաչ տուք արկանել
Line: 13 ՛ի տեղիդ, եւ այգուն եւ երեկուն աղօթս կատարել
Line: 14 եւ խունկ ծխել, զի մեծ սքանչելիս տեսանեմ
Line: 15 ՛ի տեղւոջս։ Եւ այլ աբեղայ ոմն հիւր եկեալ՝
Line: 16 մեք ճաշ հրամայեցաք տալ. եւ մինչ նա հաց
Line: 17 ուտէր եւ մանուկ մի գինի տայր բաժակաւ, եւ
Line: 18 ՛ի շինին ամբոխ իմն լինէր, եւ մեր ամենեցուն
Line: 19 զհիւրն թողեալ միայնակ՝ յաղաղակն երթայք. եւ
Line: 20 հիւրոյն յարուցեալ զբաժակն առեալ գնայր եւ
Line: 21 տարեալ վաճառէր. զգինսն առեալ ՛ի դպրոց
Line: 22 մտանէր եւ ուսանէր թոշակաւն։ Եւ տեսանէր
Line: 23 ՛ի տեսլեան բաժակագողն զայր մի եպիսկոպոս՝
Line: 24 նստեալ աթոռով առ խաչին, զոր անապատաւորն
Line: 25 կանգնեաց. սպիտակազգեստ հանդերձիւ եւ յոյժ
Line: 26 ահաւորագոյն տեսլեամբ. եւ զինքն կապեալ տանջել
Line: 27 հրամայէր ՛ի վերայ սրբոյ գերեզմանին։ Եւ
Page: 84 Line: 1 յարուցեալ ցուցանէր բազմաց զմարմինն, զի
Line: 2 կապուտակացեալ էր հարուածովք ահագին տանջանացն,
Line: 3 եւ այնպէս օր ըստ օրէ հրամայէր տանջել.
Line: 4 եւ նորա ՛ի բռնութենէ տանջանացն ապաստանել
Line: 5 ՛ի սուրբ քաղաքն Երուսաղէմ՝ խնդրելով
Line: 6 զբոյժ տանջանացն։ Բայց տեսանէր դարձեալ
Line: 7 անդ զնոյն եպիսկոպոսն, զի դժնդակագոյն եւս
Line: 8 հարկանել հրամայէր եւ ասէր. "Չի́ք հնար բուժիլ
Line: 9 քեզ ՛ի տանջանացդ, եթէ ոչ երթեալ խոստովանեսցիս
Line: 10 ՛ի նմին տեղւոջ՝ ուստի զբաժակն
Line: 11 գողացար"։ Եւ յարուցեալ աբեղայն առնոյր
Line: 12 զգինս բաժակին, եւ գնացեալ յԵրուսաղեմէ գայր
Line: 13 յԱմարաս. եւ մտեալ յեկեղեցին՝ կոչէր զվանացերէցն
Line: 14 առ ինքն, սկսանէր լալով խոստովանել
Line: 15 զիրսն, եւ բազում աղաչանօք խնդրէր առնուլ
Line: 16 զգինս բաժակին՝ եւ եկեալ ցուցանէր զտեղին ուր
Line: 17 խաչն կայր՝ "Այդր եպիսկոպոս նստէր՝ ասէ,
Line: 18 լուսաւոր զգեստու եւ ահաւոր կերպարանօք".
Line: 19 զտեղին ցուցեալ զգերեզմանին, եթէ այդր զիս
Line: 20 հարկանել հրամայէր. եւ ընկալեալ զառողջութիւն
Line: 21 տանջանացն գնայր խաղաղութեամբ։ Եւ բազումք
Line: 22 ՛ի գեօղս ասեն, թէ որ անորդի լեալ են եւ եկեալ
Line: 23 ուխտեալ եւ հող առեալ ՛ի տեղւոյս՝ որդեծնութեան
Line: 24 զաւակի հասան։ Եւ ամենայն ջերմոտք
Line: 25 հող առեալ վաղվաղակի ընդունէին զառողջութիւն
Line: 26 անձանց իւրեանց։ Եւ մինչ զայս ամենայն
Page: 85 Line: 1 նշանագործութիւն պատմէին առաջի արքային,
Line: 2 ՛ի սոյն խորհուրդ եւ
Line: 7 Այրն այն Խոճկորիկ անուն, որում երանելին
Line: 8 Զաքարիա եւ սուրբն Պանդալէոն յայտնեցան
Line: 9 ՛ի Ցռի ՛ի հասարակ աւուր, ՛ի քուն կայր
Line: 10 եւ տեսանէր ՛ի տեսլեան եօթն այր յեկեղեցւոջն՝
Line: 11 սպիտակ եւ պճղնաւոր պարեգօտիւք։ Եւ խօսեցեալ
Line: 12 առն ընդ աբեղայսն՝ ասէ, "Օրհնեալ արք՝ յորժամ
Line: 13 դուք աստ էք, ընդէ՞ր ոչ ցուցանէք զտեղին
Line: 14 նշխարաց սրբոյն Գրիգորիսի. զի ոմանք ասեն
Line: 15 եթէ աստ է, եւ ոմանք եթէ անդ, եւ մեք յաշխատութեան
Line: 16 եւ ՛ի բազում հոգս եմք։" Պատասխանի
Line: 17 ետուն ամենեքեան եւ ասեն. "Նշան ինչ ո՞չ
Line: 18 տեսեր". նորա պատասխանեալ, թէ ոչ. եւ մի
Line: 19 յեօթանցն առաջնորդեալ առնն՝ ասէ. "Եկ զկնի
Line: 20 իմ եւ ցուցից քեզ զնշանակեալ տեղին"։ Եւ տարաւ
Line: 21 զիս ՛ի տեղին զոր ցուցեալն էր յառաջ. եւ
Line: 22 տեսանէի զի երկիրն պատառէր՝ եւ ընդ պատառուածն
Line: 23 ճրագ լուցեալ երեւէր, եւ բոց ճրագին
Line: 24 յերկուս բաժանեալ բուրէր ՛ի վեր. եւ ասէ ցաբեղայն
Page: 86 Line: 1 որ զնշանն ցուցանէր, թէ երթամ պատմեմ
Line: 2 արքայի զնշանդ զոր ցուցեր ինձ. եւ նա ասէ՝ երթ եւ
Line: 3 պատմեա։ Եւ գայր այրն առ արքունիսն, եւ թուէր
Line: 4 թէ արքայ ՛ի քուն իցէ. եւ ինքն չիշխէր զարթուցանել։
Line: 5 Եւ անդրէն դարձեալ առ աբեղայն ասէր՝
Line: 6 արքայ ՛ի քուն էր եւ ոչ կարացի զարթուցանել.
Line: 7 եւ մինչ անդրէն դառնայր այրն, երկիրն պատառեալ
Line: 8 կայր, եւ ճրագն լուցեալ եւ աբեղայն առընթեր
Line: 9 կացեալ ՛ի տեղւոջն։ Եւ ասէ աբեղայն
Line: 10 ցայրն, յորժամ զարթնուցու արքայն՝ զոր տեսերդ,
Line: 11 պատմեսջիր նմա։ Եւ կամեցաւ ոտամբն
Line: 12 զպատառուածն ծածկել, եւ զլոյսն արգելուլ։ Եւ
Line: 13 Խոճկորիկայ բուռն հարեալ արգելոյր, թէ մի առներ
Line: 14 զայդ, մինչեւ արքայն եւս տեսցէ։ Եւ նորա
Line: 15 չառեալ յանձն՝ ոտամբ հարեալ զտեղին, անյայտ
Line: 16 արար զպատառուածն, եւ ասէ՝ արքայ յորժամ
Line: 17 զարթիցէ, պատմեսջիր զնշանդ զոր տեսեր։ Եւ
Line: 18 զարթուցեալ ՛ի քնոյ, եկն պատմեաց զայս ամենայն
Line: 19 արքային։ Վասն որոյ զցայգն բոլոր ամենայն
Line: 20 բազմութիւն ժողովելոցն անդադար խընդրուածս
Line: 21 եւ պաղատանս մատուցանէին առ Աստուած՝
Line: 22 տուողին ամենայն բարութեանց։ Իսկ ՛ի
Line: 23 վաղիւ անդր, յորժամ զառաւօտուն կատարէին
Line: 24 զպաշտօն, եկեալ միաբանութեամբ ամենեքեան
Line: 25 ՛ի տեղի նշանաւոր խաչին, եւ զխորանն արքունի
Line: 26 ՛ի վերայ տեղւոյն հարեալ, եւ շուրջ զխորանաւն
Line: 27 բէժ ածին բացագոյն. եւ արտաքոյ բեժին ժողով
Page: 87 Line: 1 եպիսկոպոսացն դաս դաս իւրաքանչիւր աշակերտօք
Line: 2 շուրջ կացեալ զբեժովն, սարկաւագացն խաչ
Line: 3 ՛ի ձեռս եւ երիցանց աւետարան ՛ի գիրկս, եւ պաշտօնէից
Line: 4 բուրվառ ՛ի ձեռս զանազանութեամբ
Line: 5 խունկս ածել առ միաբանութեամբ սաղմոսելոյն
Line: 6 եւ բարեբանելոյն զանճառելի երրորդութիւնն՝ հընչէր
Line: 7 երկիրն։ Իսկ առաքինասէր թագաւորն՝ հոլոնեալ
Line: 8 եւ բահ ՛ի ձեռն առեալ՝ քաջաբար առնէր
Line: 9 զբրածն. նա եւ բարեսէր եւ յոյժ հաւատացեալ
Line: 10 թագուհին զխինձ մատուցեալ թագաւորական
Line: 11 զգեստու ՛ի հողոյն կրէր փութապէս։ Յայնժամ
Line: 12 եպիսկոպոսունք եւ երիցունք եւ նախարարք եւ կանայք
Line: 13 նոցա՝ իւրաքանչիւր զգեստուք մեծաւ փափագանօք
Line: 14 կրէին ՛ի դուրս զհող. բայց սխալեալ՝
Line: 15 առ կողմամբ առնէին զբրածն. եւ երանելւոյն
Line: 16 նշխարք յարեւելս կոյս մնայր։ Յայնժամ յոյժ
Line: 17 տրտմութիւն կալաւ զթագաւորն եւ զամենայն
Line: 18 ժողովս բանակին, մինչեւ նստէր ստրջացեալ թագաւորն
Line: 19 ՛ի մեծագոյն հոգս։ Եւ ապա քաջալերեալ
Line: 20 ճշմարիտ հաւատով ասէր. "Անսխալ լինի
Line: 21 բան ամենակեցուցչին Աստուծոյ, յերկուց եւ յերից
Line: 22 ժողովելոց յանուն կենարարին, վաղվաղակի
Line: 23 գտանել զխնդիր բարւոյն։ Իսկ այսչափ բազմութիւն
Line: 24 ժողովելոցս յանուն բոլորեցուն Աստուծոյ՝
Line: 25 հաստատեալ գիտեմ, զի ոչ անփոյթ արարեալ
Line: 26 մերժեսցէ զմեզ ամօթով"։ Եւ հրամայեաց զսուրբըն
Line: 27 Զաքարիա եւ զՊանդալէոն զմեծ եւ զյոյժ հըռչակելին
Page: 88 Line: 1 Գրիգորիս եւ զՀռիփսիմէ Գայիանեաւ հանդերձ՝
Line: 2 բերել եւ դնել առաջի բրածին։ Անդէն վաղվաղակի
Line: 3 առեալ առն միոյ զբահն, թողոյր զառաջին
Line: 4 բրածն եւ սկսանէր զկողմանէ յարեւելս
Line: 5 կոյս դիմել. եւ պատահէր գերեզմանի երանելւոյն։
Line: 6 Ապա յոյժ խնդալից եղեալ թագաւորն, եւ
Line: 7 ամենեքեան որք էին ՛ի խորանին՝ ազդումն առնէին
Line: 8 բազմութեան ժողովոյն զգիւտ նշխարաց
Line: 9 սրբոյն։ Եւ դիմեալ ամենայն բազմութեան առ ՛ի
Line: 10 նշխարսն առ ոտս կամէին հարկանել զբէժն եւ
Line: 11 զխորանն, մինչեւ արտաքս ելանել թագաւորին
Line: 12 եւ հազիւ ուրեմն դադարեցուցանել զդիմեալսն։
Line: 13 Իսկ ՛ի բանալ գերեզմանին եւ յերեւել նշխարացն՝
Line: 14 անընդելական իմն բուրէր հոտ անուշից,
Line: 15 մինչեւ ամենեցուն ՛ի թմրութեան լեալ
Line: 16 ժամս բազումս, ծածկելով զյոլովից խնկարկութեանցն
Line: 17 զհոտ։ Ընդ որ յոյժ հիացեալ արքայ, եւ
Line: 18 ամենայն որք ընդ նմա միաբան տային փառս
Line: 19 Տուողին այնպիսի ահաւոր բարեաց։ Ապա նստէր
Line: 20 առ գերեզմանի սրբոյն թագաւորն ՛ի վերայ
Line: 21 երկրի, եւ ՛ի զանազան պատուելի սպասուց արքունի
Line: 22 հրամայէր բերել. եւ եդեալ սապատ ՛ի վերայ
Line: 23 ինքեան ծնգացն՝ յոյժ երկիւղիւ սպասէր։
Line: 24 Եւ երիցունքն հանելով զնշխարս՝ հաւաքէին ՛ի վեր
Line: 25 ՛ի սապատն. եւ գտին եւս շիշս երկուս ապակիս
Line: 26 առ նոյն նշխարաց, ՛ի միում կայր յարենէ Զաքարիայ,
Line: 27 եւ ՛ի միւսումն ՛ի նշխարաց սրբոյն Պանդալէոնի.
Page: 89 Line: 1 եւ առեալ զամէնն ՛ի դուրս՝ ողջունէր
Line: 2 ամենայն բազմութիւն մինչեւ յերեկոյ։ Եւ կընքեալ
Line: 3 թագաւորին արքունի մատանեաւն՝ հրամայէր
Line: 4 մեծաւ զգուշութեամբ պահել մինչեւ ցառաւօտն։
Line: 5 Եւ գտանէին ապակի մի նորին Գրիգորիսի
Line: 6 ըմպելի, զոր առեալ գոհանայր արքայն
Line: 7 զԱստուծոյ ամենակալէ։ Իսկ ՛ի վաղիւ անդր
Line: 8 հրամայեաց զիւր իսկ վառն արկանել ՛ի վերայ
Line: 9 երկրին, եւ ոսկեղէն մողոզմայս բերեալ անոյշ
Line: 10 գինով զնշխարսն հրամայէր լուանալ եւ յարեւացուցանել
Line: 11 ՛ի վերայ ստորարկեալ վառին։ Անդ
Line: 12 ուրեմն գողացեալ աբեղայի միոյ ՛ի նշխարացն՝
Line: 13 որ էր յԱմարասայ վանից, եկեալ Գրիգորիսի ՛ի
Line: 14 տեսլեան մեծավայելուչ փառօք՝ երեւեալ ումեմն
Line: 15 ասաց զանուն աբեղային եւ զգողանալն։ Զոր հարցեալ
Line: 16 արքային՝ խոստովանեալ եբեր առաջի նորա
Line: 17 զխորեալ մասնն։ Եւ տրտնջեալ առն միոյ ՛ի
Line: 18 քարակրացն, սկսաւ հայհոյել զնահատակն Քրիստոսի՝
Line: 19 զԳրիգորիս, եւ ասէր, մեզ նեռն ընտրեցաւ
Line: 20 Գրիգորիսն այն։ Եւ իսկոյն հասեալ նմա
Line: 21 պատուհաս յԱստուծոյ, զգետնեալ յերկիր՝ դառնայր
Line: 22 երեսքն յետս. եւ այնպէս բազում աւուրս
Line: 23 առնէր ընդ առնն՝ մինչեւ եկեալ եւ հող առեալ ՛ի
Line: 24 տեղւոյն՝ ուր կայր գերեզման սրբոյն, հեղեալ
Line: 25 արտասուս յոյժ՝ ապա գտանէր զառողջութիւն,
Line: 26 եւ յանցանացն զթողութիւն։ Ահ մեծ յայնժամ
Line: 27 արկանէր ՛ի վերայ գործունէիցն եւ գործակալաց.
Page: 90 Line: 1 եւ փութապէս երկիւղիւ գործէին զշինուած սուրբ
Line: 2 եկեղեցւոյն։ -- Աստանօր հրամայէր թագաւորն
Line: 3 տալ մասն իւրաքանչիւր եպիսկոպոսաց, առ ՛ի
Line: 4 բաշխել վիճակելոց իւրեանց, եւ մեծագոյն ինչ
Line: 5 մասն յԱմարաս հրամայէր թողուլ ՛ի նշխարացն
Line: 6 եւ զայլսն մեծաւ զգուշութեամբ եւ զանազան
Line: 7 սպասուք պահէր թագաւորական կնքովն կնքեալ։
Line: 8 Եւ ՛ի վերայ գերեզմանին հրամայէր հիմն արկանիլ
Line: 9 մատռան եւ փութապէս աւարտել եւ անուանել
Line: 10 մատուռն սրբոյն Գրիգորիսի։ Եւ այնուհետեւ
Line: 11 ոտանաւոր տքնութեամբ անձնապաշտ լեալ արքայն
Line: 12 զեպիսկոպոսունս՝ ցնծալից ուրախութեամբ
Line: 13 պաշտէր զհամայն ժողովն եւ ՛ի ձայն քաղցր յերգս
Line: 14 սաղմոսաց յորդագոյնս ՛ի բարեբանութեան Աստուծոյ
Line: 15 ելանէր բանակն։ Եւ յերրորդում գիշերին,
Line: 16 յորում չորրորդն մերկանայր տիւ՝ կատարէին
Line: 17 զտէրունեան եւ զկենդանական ահաւոր խորհուրդն։
Line: 18 Ապա չուէր բանակն ամենայն առաջին
Line: 19 կարգադրութեամբն եւ սրբոցն դասուք։ Անդանօր
Line: 20 բարեացապարտն Վաչական արքայ զհոգեւորական
Line: 21 եւ զգերաշխարհիկ զայն աւար առեալ, որ էր անանց
Line: 22 եւ անպատմելի բարեացն առիթ, որ նախ
Line: 23 քան զնա եղելոցն թագաւորաց ոչ ումեք համբարեցաւ
Line: 24 այնպիսի մեծասքանչ պարգեւք, առ
Line: 25 քրիստոսաժողով բանակին աւարամասն առեալ
Line: 26 զողորմութեանցն Աստուծոյ, բերկրումն անճառական
Line: 27 ստանային ՛ի ձեռն քրիստոսազգեստ արքային,
Page: 91 Line: 1 զորոյ գովութիւնն ոչ ինչ նուազ գոլ
Line: 2 վարկանեմ, քան զարեւմտականին տիրող Կոստանդիանոս
Line: 3 կայսր, կամ զԱրշակունին Տրդատիոս Հայոց
Line: 4 Մեծաց փրկութեան գտող, զի եւ մեզ արեւելեայցս
Line: 5 սա եղեւ դուռն լուսոյ աստուածգիտութեան
Line: 6 եւ բազմազան բարեաց օրինակ։ Սա մեծապէս
Line: 7 ելեալ ՛ի հանդէսս յայս՝ դառնայ ըստ
Line: 8 որում զգալն էր պատրաստեալ՝ նոյնգունակ եւ
Line: 9 առաւելագոյն եւս հայեցուցանող պայծառութեամբ
Line: 10 զճանապարհն յօրինեալ՝ շարժի ՛ի տեղւոջէն. եւ
Line: 11 հետիոտս կացեալ ամենայն բազմութեամբն հանդարտ
Line: 12 եւ ցածագնաց քայլիւք՝ նման խաղաղացեալ
Line: 13 ծովու երթային։ Եւ ՛ի քաղցրաձայն հընչմանց
Line: 14 եւ ՛ի ճառագայթարձակ նշողից փողփողելոց
Line: 15 օդն զուարճացեալ եւ հրեշտակք իսկ երգակիցք,
Line: 16 թուէր թէ երկիրս երկինք վերերեւէր։ Եւ
Line: 17 ինքն իսկ թագաւորն անխունջ վաստակով՝ որպէս
Line: 18 ՛ի գալն նոյնպէս ՛ի գնալն անցուցանէր ընդ
Line: 19 նոյն գետն. եւ կացուցեալ զդեսպակ սրբոցն նըստէր
Line: 20 ամենայն բազմութեամբն. եւ եպիսկոպոսացն
Line: 21 օրհնեալ զխառնիճաղանճ բազմութիւն՝ հրամայէին
Line: 22 գնալ յիւրաքանչիւր տեղիս։ Իսկ զդասս
Line: 23 եպիսկոպոսաց եւ երիցանց եւ այլ պատուական
Line: 24 արանցն առեալ թագաւորին ընդ սրբոյն՝ տանէր
Line: 25 մինչեւ ցՔարուէճ օթի տեղի։ Եւ ապա անդ գոհացեալ
Line: 26 զամենեցունց եւ երկիրպագութիւն մատուցեալ
Line: 27 շնորհիւ եկելոցն ՛ի նորա հրամանս եւ
Page: 92 Line: 1 ՛ի գործակցութիւն խնդրոյն այնմիկ՝ շնորհս մատուցանէր
Line: 2 եւ ասէր. "Որոց բարեխօսութեամբ եւ
Line: 3 ձեր աղօթիւք ցանկալին ինձ եւ ձեզ շնորհողին
Line: 4 Քրիստոսի միշտ փառք եւ գոհութիւն"։ Եւ նոցա
Line: 5 միաբան օրհնեալ զթագաւորն թագուհեաւն հանդերձ
Line: 6 եւ ամենայն դրամբն՝ ասեն. "Զամենայն
Line: 7 բարի զոր խնդրեսցես դու յԱստուծոյ ՛ի ձեռն
Line: 8 սրբոյն Գրիգորիսի տացէ քեզ, եւ շնորհեսցէ մեզ
Line: 9 լինել քեզ ընդ երկայն աւուրս խաղաղասէր ընդ
Line: 10 աշխարհի ՛ի փառազարդութիւն եկեղեցւոյ առաւելապէս
Line: 11 յորդորելով օր ըստ օրէ, եւ զվախճան
Line: 12 քո Քրիստոսի խոստովանութեամբն կնքեսցէ կենարարն
Line: 13 Քրիստոս եւ նորին Հայրն երկնաւոր"։
Line: 14 Եւ առեալ թագաւորին ընդ ինքեան զաւագ եպիսկոպոսապետն
Line: 15 Շուփհաղիշոյ գնայր. եւ յորժամ
Line: 16 գեղջ ուրուք ՛ի յայտ ելանէր դեսպակ սըրբոցն՝
Line: 17 իջանէր եւ հետեւակ սպասաւորէր սրբոցն,
Line: 18 մինչեւ տարեալ ընդ շինանիստն անցուցանէր՝ ոչ
Line: 19 որպէս զօրէն թագաւորի փափկութեամբ յօրացելոյ
Line: 20 հպարտացեալ, եւ կամ արգելաւորութեամբ
Line: 21 վարեցեալ ՛ի հանգստարանի փափկութեան, այլ
Line: 22 իբրեւ զկիրթ եւ յոյժ հմուտ կարգի քրիստոնէութեան
Line: 23 երկասիրութեամբ հպատակէր պատուիրանացն
Line: 24 Աստուծոյ։ Այսոցիկ այսպէս եղելոց՝ եւ յոյժ
Line: 25 հռչակեալ լուր սրբոյն Գրիգորիսի ընդ ամենայն
Line: 26 աշխարհն Ուտէացւոց գաւառին, յոր գեօղ կամէին
Line: 27 մտանել սուրբքն, ընդ յառաջ ելանէին ծերք
Page: 93 Line: 1 եւ տղայք, արք եւ կանայք, եւ հեռագոյն եւս գեօղք
Line: 2 խաչիւք եւ զանազան ծաղկօք եւ բուրմամբ խնկոց
Line: 3 անուշից, անթիւ բազմութեամբ գային խնդացեալք,
Line: 4 եւ անդադար փառատրութեամբ օրհնէին
Line: 5 զմիասնական սուրբ Երրորդութիւն։ Այսու ձեւով
Line: 6 գային հասանէին ՛ի սեպհական գիւղն Գիւտական.
Line: 7 եւ անդ հանգուցանէին կատարելով զյիշատակ
Line: 8 նոցա մեծապէս եւ մեծագնոյ իւղով օծանել
Line: 9 հրամայէր զնշխարս սրբոցն։ Եւ դուստր մի
Line: 10 Խնչիկ անուն՝ տղայ հասակաւ յոյժ սիրելի արքայի,
Line: 11 որոյ անուամբն շինեալ էր դաստակերտ
Line: 12 մի՝ տայ նմա մասն մի ՛ի սուրբ նշխարացն. եւ
Line: 13 ՛ի նմին դաստակերտի մեծապէս կատարի յիշատակ
Line: 14 սրբոյն պատուով։ Առնոյր (թագաւորն) եւ
Line: 15 ինքեան մասն, զոր միշտ ՛ի բանակին շրջեցուցանէր
Line: 16 ընդ Զաքարիանց եւ զմնացեալսն ՛ի նըշխարացն
Line: 17 կնքեալ մեծաւ զգուշութեամբ տայր
Line: 18 պահել ՛ի սուրբ եւ յազնուական սենեկի, մինչեւ
Line: 19 կատարեսցի հիմնարկութիւն մատռանն՝ որ ՛ի
Line: 20 Գիւտական գեղջն՝ յանուն Պանդալէոնի, զի անդ
Line: 21 փոխեալ զերանելին՝ մեծարեսցէ յոյժ։ Թողոյր
Line: 22 առ նշխարօքն զերիցունս եւ զսարկաւագունս եւ
Line: 23 յոլովագոյն գունդ պաշտօնէից. եւ ինքն՛ի տարւոջն
Line: 24 երկիցս անգամ կատարէր զյիշատակ սըրբոցն
Line: 25 երիս աւուրս։ Եւ միշտ անձանձրոյթ էր ՛ի
Line: 26 պահս եւ յաղօթս եւ ՛ի տուրս աղքատաց։ Իսկ
Line: 27 որոց ՛ի նշխարացն հրամայեաց տալ՝ պատուէր
Page: 94 Line: 1 տայր մեծապէս կատարել զյիշատակ սրբոցն,
Line: 2 յուշ առնէր հեղգացելոցն զաստուածային ահագին
Line: 3 դատաստանն՝ իսկ ջերմագոյն փութացելոցն՝
Line: 4 զնորին բարերարութեանցն անպատում պարգեւս։
Line: 5 -- Այսպէս փառաւորէ Աստուած զսուրբս իւր։
Line: 9 Ասէ արքայ. "հոգիք հրաժարեալք ՛ի մարմնոյ
Line: 10 զգայո՞ւն են թէ անզգայ, եւ կամ կենդանիքս
Line: 11 ննջեցելոցն զիա՞րդ կարեմք օգնել։ (Լուծումն)
Line: 12 -- Աղաչելով զԱստուած, պահօք եւ աղօթիւք
Line: 13 եւ պատարագօք եւ կամ այլ ինչ բարի յիշատակօք,
Line: 14 որ յանուն նոցա կատարի։ Զի զորօրինակ
Line: 15 Դաւիթ զգեցեալ զսպառազինութիւնն
Line: 16 Սաւուղայ՝ կաղալ եւ գթել սկսաւ, իսկ յորժամ
Line: 17 մերկացեալ ՛ի բաց ընկէց զծանրութիւն զինուցն՝
Line: 18 թեթեւացեալ յիւրն դարձաւ բնութիւն. սոյնպէս
Line: 19 եւ հոգիք՝ մինչ դեռ զգեցեալ են զսպառազինութիւն
Line: 20 մարմնոյ, կան ՛ի ծանրութեան. իսկ յորժամ
Line: 21 զսա ՛ի բաց դնիցեն՝ որպէս եղեւն ասացեալ,
Line: 22 սրատեսիկ եւ քաջիմաց եւ առաւել զգայուն
Line: 23 լինին։ Եւ որք ասացին անզգայ լինել զհոգին՝
Line: 24 ելեալ ՛ի մարմնոյ, յանդիմանեմք զնոսա Աստուածաշունչ
Page: 95 Line: 1 գրոց վկայութեամբ, որ ասէ՝ Մովսէս
Line: 2 ծառայ իմ վախճանեցաւ. իսկ արդ՝ եկեալ էր
Line: 3 Մովսէս չքնաղազգեստ փառօք առաջի Աստուծոյ,
Line: 4 ոչ մարմին զգեցեալ, որում Պետրոս բաղձացեալ
Line: 5 խնդրէր ՛ի Տեարնէ զանդէն բնակութիւն։
Line: 6 Իսկ եթէ անզգայ էր հոգի մարգարէին,
Line: 7 որ ասենդ ելեալ ՛ի մարմնոյ, ի՞բր գայր ՛ի զգայութիւն
Line: 8 եւ յայսպիսի վայելուչ կերպարանս ՛ի
Line: 9 խօսիլ ընդ Աստուածորդւոյն. այլ եւ Աստուած՝
Line: 10 ասէ, կենդանեաց եմ, եւ ոչ մեռելոց։ Մեռեալ
Line: 11 մարմինն ո՞չ ապաքէն անզգայ է. իսկ անզգայացեալ
Line: 12 հոգին յայտ է, թէ մեռեալ է։ Եւ դարձեալ՝
Line: 13 թէ վերակացու եղէց քաղաքիդ այդմիկ
Line: 14 վասն իմ եւ վասն Դաւթի ծառայի իմոյ։ Արդ
Line: 15 աղէ ասա, անզգայացեալ հոգւոյն զի՞նչ մեծարանք
Line: 16 էին վերակացու լինել քաղաքին՝ փրկել
Line: 17 զնա ՛ի սրոյ թշնամւոյն։ Եւ առաքեալն Պօղոս
Line: 18 ասէ՝ ելանել ՛ի մարմնոյս եւ ընդ Քրիստոսի լինել
Line: 19 լաւ համարիմ. եւ նոյն իսկ կենարար Բանն
Line: 20 ասէ ցհայրն, զորս ետուրն ցիս՝ կամիմ, զի ընդ
Line: 21 իս իցեն եւ զփառս իմ տեսցեն։ Արդ ըստ քո բանիդ՝
Line: 22 անզգայ հոգւոցն ո՞րպէս մարթ էր ընդ Տեառըն
Line: 23 լինել, կամ զանճառելի փառսն տեսանել,
Line: 24 կամ մեռեալ մեծատանն հոգին ՛ի հեռագոյն
Line: 25 տանջանարէն սրատես աչօք զԱբրահամ եւ զՂազար
Line: 26 տեսանել եւ կամ գիտել ուստի՞ էր։ Զի յայտնապէս
Line: 27 փրկչին ձայն երեւեցուցանէ ճշմարիտ առակաւն.
Page: 96 Line: 1 թէ առաւել քան ՛ի մարմնի, յորժամ
Line: 2 արտաքսանայ քան զմարմինն՝ լինի քաջատես եւ
Line: 3 առաւել իմաստուն հոգին, եւ ոչ միայն սրբոցն
Line: 4 եւ վայելչացելոցն հոգիք, այլ եւ մեղաւորացն զգան
Line: 5 եւ են լցեալ իմաստութեամբ։ Որպէս մեծատունն
Line: 6 քաջատես լինէր, զի մեծ վիհ ընդ մէջ՝ կարէր
Line: 7 ճանաչել զԱբրահամ։ Եւ մեզ ուսոյց ճշմարիտ
Line: 8 հաւատն յիջումն Աստուծոյ ՛ի դժոխս ՛ի փրկել
Line: 9 զնոսա, թէ արդարեւ զգայուն են եւ առաւել իմաստնագոյն
Line: 10 հոգիքն հրաժարելոց ՛ի մարմնոյ։
Line: 11 Եւ թէ որք կատարեն զյիշատակ սրբոց եւ մեծարեալ
Line: 12 պատարագօք աղաչեն զհոգիսս նոցա, եւ
Line: 13 նոքօք հայցեն զողորմութիւն յառատատուրն Աստուծոյ,
Line: 14 արդարեւ կարեն բարեխօսել հոգիք սըրբոցն,
Line: 15 եւ վաղվաղակի ընդունի Աստուած զխընդիրս
Line: 16 նոցա եւ մեղացն շնորհէ զթողութիւն։
Line: 20 Միտ դիր ՝ ով սիրելի, զի եթէ գիտութեան
Line: 21 եւ անգիտութեան յաղագս հոգւոցն ննջելոց ասիցեմք
Line: 22 ինչ բանս, ով ոք այնպէս տխմարք՝ եթէ
Line: 23 ոչ հանգուցեալքն։ Այլ Աստուած, որ ընդունիչ է
Line: 24 պատարագաց եւ կատարիչ ուխտից՝ լսէ աղօթից
Page: 97 Line: 1 կենդանեաց, ընդունի զպատարագացն եւ թեթեւացուցանէ
Line: 2 զբեռինս յոգւոց մեռելոց յուսով
Line: 3 ննջեցելոց. զոր եւ ուսուցանեն մեզ Գիրք սուրբք։
Line: 4 Որպէս Եղիսէոս ոչ մանկան մեռելոյ լսէր, այլ
Line: 5 մօրն աղաչանաց լսելով կենդանացոյց զմանուկն
Line: 6 եւ աւանդեաց մօրն։ Եւ Տէր Աստուած մեր՝ գթացեալ
Line: 7 յայրին, յարոյց զմիամօր որդի նորա։ Եւ
Line: 8 առաքելոցն յայրեացն արտասուս եւ ՛ի հառաչանս
Line: 9 նայելով՝ յարուցին զՏաբիթայն եւ աւանդեցին
Line: 10 զնա նոցա։ Արդ եթէ ընտանեացն աղօթք
Line: 11 ՛ի մեռելութենէ ՛ի կենդանութիւն կարեն ածել,
Line: 12 ապա յաստուածային զօրութենէն կարի յոյժ եւ
Line: 13 մեղաց թողութիւն հաւատասցուք առնուլ՝ յուսով
Line: 14 ննջեցելոցն, որ կենդանիքս վասն հանգուցելոցն
Line: 15 խնդրեմք զթողութիւն մեղաց յԱստուծոյ
Line: 16 ներողութենէն։
Line: 20 Յամս Վաչականայ՝ Աղուանից արքայի, բազում
Line: 21 հակառակութիւն լինէր ՛ի մէջ աշխարհականաց
Line: 22 եւ եպիսկոպոսաց, քորեպիսկոպոսաց եւ
Line: 23 քահանայից, ազատաց եւ ռամկաց։ Ապա կամ
Line: 24 եղեւ արքայի առնել ժողով յԱղուէնն բազմամբոխ
Page: 98 Line: 1 ատեան յամսեանն Մարերի՝ որ օր երեքտասան
Line: 2 էր ամսոյն։
Line: 3 Եւ Վաչական՝ Աղուանից արքայ, եւ Շուփհաղիշայ
Line: 4 արքեպիսկոպոս Պարտաւայ, Մանասէ
Line: 5 Կապաղայ եպիսկոպոս, Յունան Հաշուայ եպիսկոպոս,
Line: 6 Անանիա եւ Սահակ եւ Ուտոյ քորեպիսկոպոսք,
Line: 7 Յովսէփ Կաղանկատուոց երէց, Մաթէ
Line: 8 Պարտաւայ երէց, Թոմայ թագաւորի դրան երէց,
Line: 9 Պօղոս Գեգաճայ երէց, Շմաւոն Ցռւոյ քորեպիսկոպոս,
Line: 10 Մաթէ Դարահոճոյ երէց, Աբիկազ Բեթայ
Line: 11 երէց, Ուրբաթ Այրմանուշաց երէց, Յովէլ եւ Պարպ
Line: 12 եւ Միքէ եւ Յակոբ երիցունք, եւ ազատ մարդիկ
Line: 13 եւ նահապետք Արցախայ, եւ Բակուր Կաղանկատուց
Line: 14 նահապետ, եւ այլք բազումք, որք միաբան
Line: 15 առաջի իմ եկին ՛ի հանդէս ՛ի հովոցի տեղւոջս
Line: 16 յԱղուէնն, եւ կարգեցաք այսպէս.
Line: 17 ա՜. Երիցունք, որք ՛ի շէնս լինին, երկիցս
Line: 18 անգամ ՛ի տարւոջն եպիսկոպոսին երկիր պագցեն,
Line: 19 եւ զկարգս հոգեւորս ուսանիցին ՛ի նմանէն
Line: 20 ըստ Գրոց. եւ որպէս կարգն է՝ ՛ի տարւոջն եպիսկոպոսին
Line: 21 ընծայ տարցեն։
Line: 22 բ՜. Քահանայ եւ սարկաւագ յորժամ ձեռնադրեն,
Line: 23 չորս դրամ քահանային եւ երկու սարկաւագին
Line: 24 տացեն։
Line: 25 գ՜. Ազատ մարդ եւ թագաւորազն, որ ինչ
Line: 26 հոգւոյն մասն է, տացէ իւրով ձեռամբ ՛ի կենդանութեան,
Line: 27 ձի թամբօք եւ սանձիւ, եւ զինչ կարուղութիւն
Page: 99 Line: 1 է իւր՝ տացէ. ապա եթէ ՛ի կենդանութեան
Line: 2 չտայցէ, յետ մահուանն ընտանիքն
Line: 3 տացեն։
Line: 4 դ՜. Պտուղք ՛ի ժողովրդենէ երիցուն՝ կարգն
Line: 5 այս լիցի. թուանիկն՝ չորս գրիւ ցորեան, վեց
Line: 6 գրիւ գարի եւ վեշտասան փաս քաղցու. եւ որ
Line: 7 տառապեալն է՝ զհացիդ կէսն տացէ, եւ գինի՝ որչափ
Line: 8 եւ կարողն իցէ. իսկ որոյ վար եւ այգի ոչ
Line: 9 է, մի́ առցեն։ Իսկ այնք՝ որ աւելի քան զայս
Line: 10 տացեն սակս հոգւոյ, բարի առնեն, որպէս Պօղոս
Line: 11 ասէ, "Որ առատութեամբ սերմանէ՝ առատութեամբ
Line: 12 հնձեսցէ"։ Եւ ոյր ոչխար է ՛ի տան՝
Line: 13 ոչխար մի եւ երեք զգաթ բուրդ եւ մեկ պանիր.
Line: 14 եւ ոյր ձիք ՛ի տան իցեն՝ մին յովանակ. եւ ոյր
Line: 15 պախրէք իցեն՝ որթ մի։
Line: 16 ե՜. Եթէ ազատ եթէ շինական եւ թէ այլ ոք
Line: 17 յաշխարհականաց ՛ի տարւոջն զպատարագն մի́
Line: 18 խափանեսցէ. այսինքն՝ զմեռելոց յիշատակն՝
Line: 19 որպէս եւ կարողն է. եւ անմասն մի́ արասցեն
Line: 20 զմեռեալսն ՛ի վաստակոց իւրեանց։ Եւ մեռեալ
Line: 21 մարդոյն եթէ ձի է՝ մի ձի զոր եւ կամիցի. եւ թէ
Line: 22 արջառ է՝ մի արջառ զոր եւ կամիցի՝ յեկեղեցին
Line: 23 տացէ։
Line: 24 զ՜. Վանացերէց կամ վանական ոք՝ եթէ ՛ի
Line: 25 վանացն գայթանք առնէ եւ ՛ի վերայ յայտ լինի,
Line: 26 անարգեսցեն զնա եւ ՛ի տեղւոյն ՛ի բաց արասցեն,
Line: 27 եւ զխոստակն յեկեղեցին կալցեն։
Page: 100
Line: 1 է՜. Եթէ վանաց երիցունք բազում են եւ ժողովուրդք
Line: 2 սակաւ, եւ այլ վանաց ժողովուրդք բազում
Line: 3 են եւ երիցունք սակաւ, ՛ի բազում ժողովըրդենէն
Line: 4 առցեն եւ տացեն այնմ, որոյ երիցունք
Line: 5 շատ են։
Line: 6 ը՜. Քրիստոնեայ մարդ՝ որ կռուի եւ արիւն
Line: 7 հեղու, տարցեն առաջի եպիսկոպոսին եւ ըստ օրինացն
Line: 8 պատուհասեսցեն։
Line: 9 թ՜. Երէց, որ զշէն մեծ պահեսցէ՝ զայլ շէն
Line: 10 մի́ պահեսցէ. եւ որ մօտ երկու ագարակք են՝
Line: 11 զմի երէց պահեսցեն, եւ այնչափ հովուեսցէ երէցն,
Line: 12 որչափ առաջնորդել կարիցէ։
Line: 13 ժ՜. Այր զերրորդ ազգի կին մի́ արասցէ, եւ
Line: 14 զեղբօր կին մի́ արասցէ։
Line: 15 ժա՜. Եւ որ զկին թողու առանց պատճառանաց,
Line: 16 եւ որ առանց պսակի կին առնէ, եւ որ անօրէն
Line: 17 եւ մարդասպան է, կամ զգէտս հարցանէ,
Line: 18 զայնպիսին կապեալ՝ ՛ի դուռն արքունի տարցեն
Line: 19 եւ դառն մահ ՛ի վերայ դիցեն։
Line: 20 ժբ՜. Եւ այնք՝ որ կոծ դնեն, զտանուտէրն
Line: 21 եւ զգուսանսն կապեսցեն եւ ՛ի դուռն արքունի
Line: 22 տարցեն եւ պատուհաս ՛ի վերայ դիցեն. եւ ընտանիքն
Line: 23 զհետ արտասուել մի́ իշխեսցեն։
Line: 24 ժգ՜. Որ զմեռելոտի ուտէ, եւ որ ՛ի քառասներորդսն
Line: 25 միս ուտէ, եւ որ ՛ի կիւրակէի գործ
Line: 26 ինչ գործեսցէ եւ յեկեղեցին ոչ երթիցէ, երէցն
Line: 27 պատուհաս արասցէ ժողովրդեամբն հանդերձ։
Page: 101
Line: 1 ժդ՜. Որ ՛ի չորեքշաբթի եւ յուրբաթի միս
Line: 2 ուտէ, յառաջ քան զաղու հացսն շաբաթ մի պահեսցէ.
Line: 3 եւ եթէ առաջի երիցուն ոք գայ եւ վկայէ
Line: 4 վասն մարդոյն՝ թէ չէ այդպէս, աւագ շինին
Line: 5 կալցէ զմարդոյն եզն մի եւ յերէցն տացէ։
Line: 6 ժե՜. Եթէ աշխարհական ոք յերիցու կամ ՛ի
Line: 7 սարկաւագի վերայ բամբասանս դիցէ, եւ նոքա
Line: 8 խոստովանեսցին՝ թէ այդպէս է, եպիսկոպոսն
Line: 9 դիցէ ՛ի վերայ նոցա կարգ եւ յանապատի ապաշխարեսցեն։
Line: 10 Ապա եթէ ոչ խոստովանեսցին ճըշմարտութեամբ,
Line: 11 եւ զոր այլք ասեն՝ ճշմարտութեամբ
Line: 12 յայտնի լիցի, որպէս ՛ի կանոնս գրեալ
Line: 13 է՝ պատուհաս դիցեն եւ ՛ի բաց հալածեսցեն ՛ի
Line: 14 շինէն։ Ապա եթէ մեղքն չեն յայտ, հրամայեսցեն
Line: 15 քահանային զպատարագ մատուցանել. եւ այն
Line: 16 երդումն լիցի նմա։
Line: 17 ժզ՜. Եթէ ընկերք իւր եւ աշակերտք մեղս ՛ի
Line: 18 վերայ դնեն երիցուն, եւ ինքեանք հաւատարիմ
Line: 19 են, երէցն առաջի սեղանոյն կացցէ եւ ամբաստանօղքն
Line: 20 առաջի ժողովրդեանն, ՛ի բեմէն ՛ի վայր
Line: 21 առցեն եւ ՛ի շինոյն արտաքս հանցեն։ Ապա եթէ
Line: 22 ընկերք եւ աշակերտք նորա քինու լինին, եւ ժողովուրդք
Line: 23 գիտէին եթէ յառաջն խռով էին, քահանայն
Line: 24 մատուսցէ պատարագ, եւ ժողովուրդք
Line: 25 զնոսա անիծիւք ՛ի բաց հալածեսցեն։ Ապա եթէ
Line: 26 խոստովանին, եթէ սուտ ասացաք, ապաշխարութիւն
Line: 27 ՛ի վերայ դիցեն, եւ ՛ի վանաց մի́ հանցեն։
Page: 102 Line: 1 Իսկ եթէ յետ այնր վնաս ինչ գործեսցեն՝ կանոնիւք
Line: 2 դատեսցին։
Line: 3 ժէ՜. Եպիսկոպոսունք եւ երիցունք զազատ արանց
Line: 4 առաջի արքայի եղեն տրտունջ, եթէ ՛ի
Line: 5 շինի զերկուս կամ զերիս եկեղեցիս առնեն վանս.
Line: 6 եւ առաջի արքայի ազատ մարդիկ պայմանեցին,
Line: 7 եւ արքայի եւ եպիսկոպոսաց եւ ազատաց այսպէս
Line: 8 հաճոյ թուեցաւ, թէ զարարեալ եկեղեցիսն թողցեն
Line: 9 եւ զպտուղ եւ զհաս եկեղեցւոյ ՛ի վսամ եկեկեցին
Line: 10 տացեն։
Line: 11 ժը՜. Եւ որ տասանորդս տան ազատ մարդիկ՝
Line: 12 զկէսն ՛ի բուն եկեղեցին տացեն, եւ զկէսն
Line: 13 յիւրեանց եկեղեցին։
Line: 14 ժթ՜. ՛Ի կիւրակէ տէր եւ ծառայ ՛ի վսամ եկեղեցին
Line: 15 երթիցեն յաղօթս, եւ զյիշատակս յեկեղեցին
Line: 16 տարցեն. այլ անաշխարհիկն զհոգեցատուրն
Line: 17 յեկեղեցին տացէ։
Line: 18 ի՜. Արք ազատք՝ որչափ իւրեանց դաստակերտքն
Line: 19 իցեն, զերէց առանց եպիսկոպոսին մի́
Line: 20 իշխեսցեն հանել՝ եւ մի́ եպիսկոպոսն իշխեսցէ
Line: 21 առանց նոցա հանել եւ առնել։ Եւ երիցուն եթէ
Line: 22 յազատէ կամ ՛ի ժողովրդենէ վտանգ լինիցի, առանց
Line: 23 եպիսկոպոսին գնալ մի́ իշխեսցէ։
Line: 24 ի՜ա. Ազատ մարդ յիւր եկեղեցւոջ եթէ սեղան
Line: 25 կանգնէ, կամ նշխարս ինչ բերէ, կամ պատարագ
Line: 26 առնէ, եպիսկոպոսին հրամանաւ արասցէ
Line: 27 որչափ իւր կարողութիւն իցէ։ Եւ որ զայս հրամանս
Page: 103 Line: 1 առնէ եւ կատարէ՝ օրհնեալ եղիցի. եւ որ
Line: 2 ոչն առնէ, հեռի եղիցի յեկեղեցւոյ եւ ապա ըստ
Line: 3 կարի տուգանս բերցէ առաջի եպիսկոպոսին։ Եւ
Line: 4 յետ այնր որչափ տուգանս տացէ մարդն այն,
Line: 5 որ ՛ի կանոնս գրեալ է՝ ընդ օրհնութեամբ
Line: 6 արասցէ։
Line: 7 Զայս պայման արարին եպիսկոպոսքն եւ քահանայք
Line: 8 եւ ազատ մարդիկ առաջի արքային, թէ
Line: 9 ՛ի մեր եպիսկոպոսաց եւ յերիցանց եւ յեկեղեցւոյ
Line: 10 բերանոյ՝ օրհնեալ եղիցի թագաւորն թագուհեաւն
Line: 11 եւ զաւակաւն հանդերձ եւ յամենայն աշխարհէս,
Line: 12 որք աստ ժողովեալս են՝ օրհնեալ եղիցին։ Եւ
Line: 13 զայս հրամանս մատանեցին Մուծիկ արքայի
Line: 14 հրամանատար, Միրհաւրիկ հազարապետ, ազգապետք
Line: 15 Մարութ, Տիրազգ, Ասպրակոս, Շամայ,
Line: 16 Բակուր, Առատան, Արշէս, Վարդան քաջ Գարդմանատէր,
Line: 17 Խուրս, Գերմանոսան, Խոսգեան, Փիրոդ
Line: 18 նահապետ, եւ ամենայն ազատք Աղուանից։
Line: 19 Վասն առաւել (հաստատութեան) գրոյս Վաչականայ
Line: 20 արքային Աղուանից մատանին եդաւ ՛ի վերայ։
Line: 24 Եւ եղեւ յետ վկայութեանն Գրիգորիսի Աղուանից
Line: 25 կաթուղիկոսի՝ բարբարոսական ազգք
Page: 104 Line: 1 կողմանցն արեւելից վերստին ՛ի դիւցախելառ
Line: 2 կռամոլութիւնս կործանեցան. եւ բազում ուխտս
Line: 3 ատրուշանաց կատարելով՝ հարուցին հալածանս
Line: 4 ՛ի վերայ քրիստոնէից։ Մի ոմն ՛ի նախեղելոց
Line: 5 վարդապետաց, որ ՛ի Հոգւոյն Սրբոյ խնամոցն
Line: 6 նշանագիր երից ազգաց առնէր՝ Հայոց, Աղուանից
Line: 7 եւ Վրաց, եւ այնուհետեւ ՛ի սուրբն երթայր
Line: 8 յԵրուսաղէմ մատուցանել ուխտադրութիւն, անտի
Line: 9 դարձեալ աշակերտօքն՝ ընդ ինքեան ունելով
Line: 10 զխաչն արծաթեղէն ոսկեխաղաց տեսակաւ, յորում
Line: 11 ՛ի տէրունեան խաչէն էր մասնաւորեալ, եւ
Line: 12 անցեալ ընդ Հայաստան՝ ճանապարհ առնէ հասանել
Line: 13 ՛ի սահմանս արեւելից ՛ի գաւառն Ուտիական.
Line: 14 եւ մտեալ բնակէր ՛ի ճաղճաղուտ տեղիս եւ
Line: 15 ՛ի լօռաբոյս մօրս, առ տեղեաւն՝ որում Գիսն
Line: 16 կոչեն։ Եւ նորոգեալ զեկեղեցւոյ հաւատս հաստատէր.
Line: 17 եւ ձգէր զքարոզութիւն աւետարանին
Line: 18 յաշխարհն Ուտիացւոց, եւ յԱղուանս եւ ՛ի Լփինս
Line: 19 եւ ՛ի Կասպս եւ ՛ի Դուռն Չորայ եւ յայլ ազգի ազգիսն,
Line: 20 զորս գերութեամբն էր ածեալ Աղեքսանդրի
Line: 21 Մակեդոնացւոյ եւ նստուցեալ զմեծ լերամբն
Line: 22 Կովկասու. զԳարգառսն եւ զԿամիճիկ Հեփթաղսն
Line: 23 դարձուցեալ ՛ի հաւատս՝ զկարգ աստուածպաշտութեան
Line: 24 ուսուցանէր, զոր ՛ի վաղնջուց ուսեալն
Line: 25 էին եւ մոռացեալ. եւ բոլորովին քարոզ եւ առաքեալ
Line: 26 խուժադուժ սարոտանեացն լինելով ըստ
Line: 27 նոցին բարբառոյ դպրութեան առնէր զնոսա ծանօթս։
Page: 105 Line: 1 Եւ անտի դարձեալ ՛ի մօրսն երթեալ բնակէր,
Line: 2 ղօղեալ ՛ի սպառնալեաց դժնդակ իշխանացն։
Line: 3 Եւ անդ յանտառսն ծածկեալ՝ օր ըստ օրէ
Line: 4 հաստատէր զեկեղեցիսն Աստուծոյ։ Անդէն ոգի
Line: 5 մոլորութեան գրգռէր զմիտս գազանացեալ բըռնակալացն՝
Line: 6 զայրագնեալ նոցա եւ փոյթ կալեալ ՛ի
Line: 7 սպանանել զնա։ Իսկ երանելոյն Մաշտոցի ՛ի
Line: 8 Հոգւոյն Սրբոյ ազդեալ՝ փութացեալ փորէր փոս
Line: 9 մի ըստ պիտոյից գործոյն եւ աստուածայինն առեալ
Line: 10 գանձ, որ է խաչն տէրունեան՝ եդեալ ՛ի
Line: 11 տապանի ծածկէր ՛ի գետնափոր կայանին։ Եւ
Line: 12 այնուհետեւ հաւատարիմ եւ զուգակրօն աշակերտքըն
Line: 13 միաբան յաղօթս եւ ՛ի խնդրուածս ապաւինեալ՝
Line: 14 միմեանց կամաւ յերկուս բաժանէին ջոկս.
Line: 15 կէսք ՛ի կողմանս գաւառացն ելեալ խորհէին, եւ
Line: 16 կիսոցն բազում աշխարհս հատեալ՝ անցեալ քարոզէին
Line: 17 զհաւատս։ Բայց մնացեալ դասն ՛ի տեղւոջ
Line: 18 կայանի խաչին յետ սակաւ ինչ աւուրց զմարտիրոսական
Line: 19 առնոյր զպսակ. յորոց նահատակութեանց
Line: 20 տեղւոջ նշանք լուսեղէնք եւ հրաշալի սքանչելիք
Line: 21 երեւեալ. զոր տեսեալ բազում անգամ անհաւատից,
Line: 22 եւ ուսեալ թէ մեծին Աստուծոյ է այն
Line: 23 նշան՝ հաւատային միաբան եւ մկրտէին առհասարակ։
Line: 24 Իսկ մի ոմն ՛ի նորահաւատից՝ որ բազում
Line: 25 անգամ տեսեալ էր զնշանն զայն ՛ի վերայ գետնափոր
Line: 26 կայանի խաչին՝ շինէ մատուռն մի հողեշէն
Line: 27 չորեքկուսի եւ տապան տախտակամած արարեալ՝
Page: 106 Line: 1 ամփոփէր զնշխարս նոցա ՛ի տապանի անդ
Line: 2 եւ ամ յամէ ուխտաւորեալ՝ կատարէր զյիշատակս
Line: 3 նոցա, եւ յոլովից լինէր բժշկութիւն ՛ի տեղւոջն,
Line: 4 յորս հաստատեալ նուաճեցան հաւատացեալքն։
Line: 5 Եւ նախ անդ եդեալ հիմունս՝ հաստատէին զեկեղեցի
Line: 6 Աստուծոյ ՛ի կայարանի խաչին, զոր Հին
Line: 7 Եկեղեցի տեղւոյն անուանէին, որում Գիսն կոչեն։
Line: 8 Այլ եւ յետ բազում ժամանակաց վեհազգի
Line: 9 ոմն իշխան Վարազպերոժ անուն՝ յԱռանշահիկ
Line: 10 տոհմէ, կամեցեալ նորոգել զհին եկեղեցին եւ ոչ
Line: 11 կարէր քակել զաղիւսաշար պոյր գմբեթին, զի
Line: 12 բնակեալ էր անդ խաչն տէրունական եւ նշխարք
Line: 13 վկայիցն։
Line: 17 Յետ սրբոյն Մաշտոցի սուղ ինչ անցեալ
Line: 18 ժամանակ՝ նորին աշակերտեալքն որք ՛ի կողմանս
Line: 19 գաւառացն Աղուանից, գումարեալք ՛ի մի
Line: 20 վայր յազդմանէ Սուրբ Հոգւոյն եւ խորհրդազգացք
Line: 21 լինելով՝ փութային հասանել գործոց բարեաց։
Line: 22 "Զի՞նչ մեք արասցուք՝ ասեն, զի որ մեր լուսաւորութեանն
Line: 23 էր առիթ՝ ննջեաց ՛ի Քրիստոս, եւ
Line: 24 ահա ՛ի նմանէ մնացեալ եմք որբք. եկայք, եղբարք՝
Page: 107 Line: 1 յաստուածային ՛ի քաղաքն Երուսաղէմ
Line: 2 երթիցուք եւ ՛ի նոցանէ խնդրեսցուք մեզ առաջնորդ,
Line: 3 զի բնական լուսաւորութեան երկրիս արեւելից
Line: 4 ՛ի ձեռն սրբոյն Եղիշայի յԵրուսաղեմէ
Line: 5 եղեալ է սկիզբն"։ Յայնժամ հանդերձեցան, կազմեցան՝
Line: 6 յերիս բաժանեալ գունդս, եւ համբարձեալ
Line: 7 ՛ի կողմանցն Աղուանից՝ յառաջ խաղային
Line: 8 առ սահմանօք Ասորեստանի եւ երթեալ հետեւողաբար
Line: 9 յԵրուսաղէմեան հասանէին քաղաք եւ
Line: 10 մտեալ յաստուածաբնակ եկեղեցին՝ երկրպագանէին
Line: 11 ամենակեցոյց փայտին կենաց։ Եւ հանդիպեցան
Line: 12 հոգեզուարճ աստուածազարդ հայրապետին,
Line: 13 տուեալ ողջոյն եկեղեցւոյն՝ խոնարհամիտ
Line: 14 համբուրիւ ընկալեալ ՛ի նոցանէ լինէին։ Եւ զջան
Line: 15 քրտանց սրբոյն Մաշտոցի բովանդակ պատմէին
Line: 16 առաջի սրբոյ հայրապետին, եթէ՝ զինչ գունակ
Line: 17 սքանչելեօք առ բարբարոսականսն կատարեալ
Line: 18 լինէին ուղղութիւնք։ Զոր լսելով նոցա, մեծաւ
Line: 19 խնդութեամբ ընկալեալ՝ բազում մեծարանս ցուցանէին
Line: 20 խնամով. եւ առնէին անդ աւուրս բազումս՝
Line: 21 յարելով յինքեանս արս երիս աստուածասէր
Line: 22 քահանայս, որոց առաջինն Աթանասիոս.
Line: 23 զնոսա ողոքական բանիւք հաւանեցուցանէին գալ
Line: 24 ընդ իւրեանս, զի յառաջնուրդութիւն զնոսա վիճակեցուսցեն
Line: 25 յաշխարհին իւրեանց։ Եւ կատարեալ
Line: 26 նոցա զերկրպագութեան ուխտս՝ երանաւէտ
Line: 27 համբուրիւ ողջունէին զսրբոյ պատրիարգին ոտս
Page: 108 Line: 1 եւ նորին հրամանաւ ուղարկեալք անտի՝ ոսկեղէն
Line: 2 եւ արծաթեղէն սպասուք եւ բազում նշխարօք յամենայն
Line: 3 սրբութեանցն Աստուծոյ՝ յարազուարճ
Line: 4 ցնծութեամբ հրաժարեալք քահանայիւք հանդերձ
Line: 5 գնային. եւ եկեալ հասանէին ՛ի սուրբ պահս քառասնորդացն
Line: 6 յեօթներորդ շաբաթու պասեքի
Line: 7 Զատկին ՛ի ձորախորխում անտառայր մայրաստանիկ
Line: 8 աշխարհն Արցախայ ՛ի գաւառն Մեծ Կուենից.
Line: 9 եւ ՛ի կիրճս ճանապարհին եւ երկաջոկեալ
Line: 10 գունդն յերկուս բաժանելով՝ նստէին գուպարս
Line: 11 յայնմ տեղւոջ, որում Աստեղն կոչեն բլուր ՛ի
Line: 12 հիւսիսոյ կողմանն. իսկ գունդն երկրորդ յայնկոյս
Line: 13 Տրտուական գետոյն ՛ի հարաւական կողմանն
Line: 14 ՛ի մայրոլորտ հովտին ՛ի պուրակին բնակէր
Line: 15 Չղախ անուանելոյ, զի ուխտիւք խոստացեալ
Line: 16 էին առ միմեանս կատարել ՛ի տեղւոջն
Line: 17 զամենասուրբ զատիկն։
Line: 22 Ընդ այն ժամանակս թագաւորն Ռոսմոսոքեան
Line: 23 իւրովք զօրօք եւ Թոբելական գնդիւն գումարեալ
Line: 24 ժողովեաց զամենայն զօրս Հոնաց եւ
Line: 25 էանց յայսկոյս Կուրական գետոյն, տարածեալ
Page: 109 Line: 1 յՈւտէացւոց գաւառն, եւ ածեալ նստուցանէր
Line: 2 զղակիշ իւր մերձ ՛ի Խաղխաղ քաղաք։ Եւ անդէն
Line: 3 արս երիս ընտրեալ զօրաւորս՝ ոստիկանս առնէր
Line: 4 ՛ի վերայ գնդին մեծի, եւ բովանդակեալ գումարէր
Line: 5 ՛ի ձեռս նոցա զմետասան զօրացն բազմութիւն.
Line: 6 հրամայէր երիս առաջս առնել եւ ասպատակել
Line: 7 ՛ի վերայ աշխարհին Աղուանից, Հայոց եւ
Line: 8 Վրաց։ Իսկ երրորդ մասն զօրուն հասեալ ՛ի
Line: 9 մուտս զատկին յԱրցախական գաւառն տայր ասպատակ
Line: 10 ՛ի վերայ Մեծ Կուենից։ Զայն հէն համբաւու
Line: 11 լուեալ Չղախկան գնդին երուսաղեմեան՝
Line: 12 զահի հարեալ մեծաւ երկիւղիւ աճապարեալ ՛ի
Line: 13 մի վայր ժողովէին զմասունս նշխարացն ամենայն
Line: 14 եւ յերկուս ամփոփեալ արծաթեղէն կողոփս՝
Line: 15 ծածկէին յերկրի։ Եւ իսկոյն հասեալ օրհասականն
Line: 16 այն գոյժակռիչ աղմուկ նման ցօղացայտ
Line: 17 անձրեւի տարածեալ անճողոպրելի տարակուսանքըն,
Line: 18 դիմեալ որպէս ալիք ծովու նախահաս յԱստեղն
Line: 19 լինէր բլուր. նոցա անկասկած լինելով
Line: 20 իրացն յեղակարծ ժամու դիմէին անխնայ խոցոտման
Line: 21 սրոյ առհասարակ. զսպասս ոսկւոյ եւ
Line: 22 արծաթոյ աւար առեալ ցիրեւցան ընդ բլուրն Վիժան
Line: 23 ճապաղէին. եւ զմնացեալսն գերի առեալ ՛ի
Line: 24 տեղւոջն բակարգել առնէին։ Բայց կին մի՝ Թագուհի
Line: 25 անուն, յՈւտի գաւառէ ՛ի բնաշխարհիկ
Line: 26 ազատաց ՛ի Բագնաց գեղջէ մեծատուն յոյժ, որ
Line: 27 նոյն ինքն ընդ երուսաղէմացիսն էր ցանկորդեալ,
Page: 110 Line: 1 զնա տեսեալ զօրավարին Հոնայ ՛ի մէջ
Line: 2 գերելոցն, դիւահորդոր բղջախոհական ախտիւն
Line: 3 յեղազեղեալ տռփէր ՛ի նա, զի գեղեցիկ էր յոյժ.
Line: 4 հրամայէր պահել զնա մեծաւ զգուշութեամբ՝
Line: 5 առնուլ ՛ի կնութիւն իւր կամեցեալ. եւ ինքեանք
Line: 6 զառօրեայ արշաւանսն վճարելով՝ ածին, ժողովեցին
Line: 7 զամենայն առեւաւար գաւառին եւ զնոյն
Line: 8 իսկ համագունդ եղբարսն՝ զբազումս ՛ի նոցանէ
Line: 9 սպանանէին եւ զմնացեալսն գերի վարէին՝ ածելով
Line: 10 յԱստեղն բլուր։ Եւ ՛ի մէջ գերելոցն ունէին
Line: 11 զերկու քահանայսն, զընկերս Աթանասի վկային։
Line: 12 Եւ քանզի մեծ զօրավարն Հոնաց անդէն բնակեալ
Line: 13 կայր իւրոյին զօրօքն զայն գիշեր, ընդ
Line: 14 երեկս աւուրն սպահապետ գնդին Թոբելեան հրամայէր
Line: 15 ածել զերանելի Թագուհին, զի կատարեսցէ
Line: 16 ընդ նմա զկամս վավաշոտութեան իւրոյ։
Line: 17 Իսկ նա վառեալ զինու զօրութեամբ Տեառն՝ այպանէր
Line: 18 զնա, չանսայր, չհաւանէր, ծաղր առնէր
Line: 19 զլկտի բարբարոսովն. "Քաւ լիցի ինձ, ասէ՝ տալ
Line: 20 զզգաստութիւն պարկեշտութեան իմոյ անազգի
Line: 21 եւ խոզաբարոյ հեթանոսաց. կամ թէ յերկիւղէ
Line: 22 տանջանաց ինչ զանգիտել մինչեւ ՛ի մահ, եւ փոխանակել
Line: 23 զոչինչ կեանս ընդ այնմ՝ որ ոչ անցանէ"։
Line: 24 Եւ համբարձեալ զձեռս իւր առ Աստուած՝
Line: 25 բարբառէր ասելով. "Տէր Տերանց եւ թագաւոր
Line: 26 թագաւորաց, մի́ յամօթ առնէր զիս զյուսացեալս
Line: 27 ՛ի քեզ, անբիծ եւ ուղիղ պահեա յառժամանակեայ
Page: 111 Line: 1 վտանգէս. որպէս շնորհեցեր ինձ զծընունդ
Line: 2 աւազանին լուսոյ նորոգման ճանաչել
Line: 3 զքեզ, արա́ եւ այժմ անարատ մնալ ՛ի մեղաց
Line: 4 հաւատովք եւ սրբութեամբք։ Ծագեա զլոյս ճըշմարտութեան
Line: 5 քո ՛ի սիրտս անզգայ բարբարոսացս,
Line: 6 զի եւ սոքա ծանիցեն զքեզ միայն ճշմարիտ
Line: 7 Աստուածդ"։ Իսկ զայն իբրեւ լուան անօրինացն
Line: 8 ջոկք, չոքան, պատմեցին իշխանին իւրեանց,
Line: 9 զի թարգման կայր ՛ի միջի նոցա, որ
Line: 10 լսէր զամենայն խօսս նորա։ Յայնժամ մոլեկան
Line: 11 սրտմտութեամբ առլցեալ բռնաւորն ըստ խածանող
Line: 12 եւ մրմռող գազանութեանն զայրացեալ հրամայէր,
Line: 13 զի թէ ոչ եկեսցէ շքով եւ պատուով, անհնարին
Line: 14 տանջանօք չարամահ արասցեն զնա։ Եւ
Line: 15 երթեալ սպասաւորքն ստիպէին առնել զկամս
Line: 16 իշխանին։ Եւ իբրեւ ոչ կարէին հաւանեցուցանել
Line: 17 զանհրապուրելի Թագուհին, կապէին զձեռս նորա
Line: 18 յետս եւ քարշէին զվարսից նորա, եւ դժնդակ
Line: 19 փշով անտառի անապատին ծեծէին զերեսս նորա,
Line: 20 եւ քանցէին մարմինք սրբոյն առհասարակ։
Line: 21 Եւ ապա բառնային զգլուխ երանելւոյն սուսերաւ,
Line: 22 որպէս սուրբ տիկնոջն Հռիփսիմեայ լինէր
Line: 23 մարտ նորա՝ եւ աստուածայաղթ պսակօքն Քրիստոսի
Line: 24 պսակեալ լինէր մեծն այն Թագուհի։ Եւ
Line: 25 յետ այնորիկ ՛ի նմին գիշերի մինչդեռ արթնական
Line: 26 խնճոյիւք դեգերէին այլազուն իշխանքն
Line: 27 հանդերձ զօրականօք եւ առնէին ծաղրական խընդութիւն,
Page: 112 Line: 1 յանկարծակի նշան զարմանալի երեւեալ
Line: 2 ՛ի Տեառնէ, ակն յայտնի ամենեքեան տեսանէին
Line: 3 լոյս սաստիկ ծագեալ ՛ի տեղւոջն, ուր
Line: 4 սուրբն Թագուհի վկայեաց եւ ուր ցրեալ պատառած
Line: 5 հանդերձի նորա սփիւռ եւ տարած ընդ երեսս
Line: 6 անտառին փայլէին որպէս աստեղք։ Եւ հարուստ
Line: 7 ժամանակաւ լոյս աստեղանման ծագեալ
Line: 8 ՛ի տեղւոջն փարէր ՛ի վերայ սրբոյ նահատակին,
Line: 9 զոր տեսեալ բազմութեան մարդկանն՝ զանուն
Line: 10 տեղւոյն Աստեղաբլուր անուանեցին մինչեւ ցայսօր։
Line: 11 Վասն որոյ աւետասքանչ հրաշիւք հիանայր
Line: 12 իշխանն եւ ՛ի մեծի ահի եղեալ՝ հրամայէր առ
Line: 13 ինքն կոչել զքահանայս Տեառն եւ ուսեալ ՛ի նոցանէ
Line: 14 զփրկութեանն ճանապարհ՝ հաւատայր յԱստուած
Line: 15 կենդանի, եւ հրամայէր ամփոփել զնըշխարս
Line: 16 սրբոյն, պատել սուրբ կտաւօք եւ ծածկել
Line: 17 ՛ի բլրին։ Եւ անդէն կատարէին յօդեաց եւ յայծեաց
Line: 18 պատարագ օրհնութեան եւ զտէրունական
Line: 19 զտօնն մեծապայծառ խմբէին յիշատակօք ՛ի նոցունց
Line: 20 վկայելոցն։
Line: 6 ՛Ի հասանել ճշմարտութեանն լուսոյ ՛ի սիրտ
Line: 7 աստուածարեալ իշխանին Թէոփիլոսի՝ ՛ի բաց
Line: 8 արձակել զմարդագերիսն հրամայէր եւ ինքն չուեալ
Line: 9 զայգոյ Զատկին՝ հանդերձ քահանայիւքն
Line: 10 սրբովք եւ այլ բազում հաւատացելովք խաղայր
Line: 11 գնայր Ագեստրոսեան գնդաւն։ Եւ երթեալ հասեալ
Line: 12 յՈւտի գաւառն՝ իջեալ բանակէին առ ափն
Line: 13 Կուրական գետոյն մերձ ՛ի նաւահանգիստն Զոմաքտակ
Line: 14 կամրջին. եւ ինքն իսկ մեծ թագաւորն
Line: 15 Ռոսմոսոքեան դարձեալ լինէր ամենայն զօրօքն
Line: 16 իւրովք ասպատակեալ բազմահոյլ գերութեամբն
Line: 17 եւ մեծամեծ աւարօքն անցեալ զԿուրական գետովն
Line: 18 ՛ի յարեւելից կուսէ բանակէր յայնկոյս յանդիման
Line: 19 նոցա։ Յայնժամ հրաման տայր դիւցազնն
Line: 20 մոլորութեամբ ձօնել նուէրս զոհից մեհեանազարդ
Line: 21 խնճոյիւք չաստուածոց իւրոց։ Զայն տեսեալ
Line: 22 քրիստոսազարդին Թէոփիլեայ եւ Ագիստրոսեան
Line: 23 գնդին, մատուցանէին եւ նոքա պատարագս Ասստուծոյ
Line: 24 ըստ կարգի քրիստոսական կրօնից ՛ի
Line: 25 ձեռն օրհնութեան քահանայիցն սրբոց. եւ խաչազարդ
Page: 114 Line: 1 յօրինէին զնշանս դրօշիցն իւրեանց։ Իսկ
Line: 2 զայն իբրեւ ետես գազանամիտ եւ անօրէն թագաւորն
Line: 3 բարբարոսաց՝ դիւագրգիռ մոլորութեամբն
Line: 4 դառնացեալ՝ հրամայէր առ ինքն կոչել զսուրբ
Line: 5 զօրավարն Թէոփիլոս երեսուն արամբքն։ Եւ նախ
Line: 6 ողոքանօք, եւ ապա սրտմտութեամբ խօսել սկսաւ
Line: 7 ընդ նմա եւ ասէ. "Սիրելի գոլով մերոյս թագաւորութեան,
Line: 8 քաջութեամբ յաղթող երեւեալ՝ մեծարեցար
Line: 9 յոյժ ՛ի մերմէ խնամակալութենէս.
Line: 10 վասն որոյ նախապատիւ ես քան զամենեսեան
Line: 11 եռամասնեայ զօրավարութեամբ փառաւորեալ.
Line: 12 ընդէ՞ր դու թողեր զքաջատոհմիկ աստուածս ազգի
Line: 13 քո, որ ետ մեզ յաղթութիւն ասպատակիս, եւ
Line: 14 ապստամբեալ քո յինէն քոյով զօրականօքդ՝ պաշտօն
Line: 15 մատուցանէք Աստուծոյ, զոր մեք ոչ գիտեմք։
Line: 16 Սակս որոյ եթէ ոչ մատուսցես զոհս աստուածոց
Line: 17 մերոց՝ մահապարտ ես դու եւ զօրականքդ
Line: 18 քո ՛ի միասին"։ -- Պատասխանի ետ խոստովանօղն
Line: 19 Քրիստոսի քաջ զօրավարն Թէոփիլոս
Line: 20 եւ ասէ ցթագաւորն. "Իմաստութիւն կենաց մարդոյ
Line: 21 ծնունդ է առաքինութեան. եւ առաքինութիւն
Line: 22 քաջալաւ բարեօք մայր է աստուածպաշտութեան։
Line: 23 Արդ եթէ յառաւելութիւն փառացն Քրիստոսի։
Line: 24 ծնունդն միաւորեցաւ ՛ի մերում բնութեանս,
Line: 25 շնորհօք լուսոյն գիտել ճանաչել զԱստուած արարիչ
Line: 26 երկնի եւ երկրի, զմիահասարակ սուրբ
Line: 27 Երրորդութիւնն, որ իւրով բարերարութեամբն
Page: 115 Line: 1 կամեցաւ մերժել զմեզ ՛ի չքոտի կռոցն վնասակարութենէ,
Line: 2 մի́ թէ արգելո՞ւլ ինչ կարիցես ՛ի
Line: 3 մէնջ զշնորհսն երկնային, կամ համեմատել զձեր
Line: 4 վայրկենի պատի՞ւդ կամիս ընդ աստուածային
Line: 5 պատուոյն, կամ թէ ՛ի սպառնալեա՞ց քոց համարեսցիս
Line: 6 զանգիտել մեզ եւ զառժամանակեայ ընտրել
Line: 7 զկեանս՝ թողլով զԱստուած՝ անմռնչոց մատուցանել
Line: 8 պաշտօն"։ Յայնժամ դժնդակ բարկութեամբ
Line: 9 ցասուցեալ մրմռայր թագաւորն եւ հրամայէր
Line: 10 վաղվաղակի տանջանաւոր մահուամբ կենազրաւել
Line: 11 զսուրբ զօրավարն Թոբելեան հանդերձ
Line: 12 երեսուն ընկերօքն եւ սուրբ քահանայիւքն. որոց
Line: 13 արիաբար կատարեալ զնահատակութեան մարտ՝
Line: 14 բարւոք վկայութեամբ ըստ մարտիրոսութեան
Line: 15 հանդիսի ՛ի Տեառնէ զյաղթութեանն ընդունէին
Line: 16 զպսակ. սուրբ խոստովանողն Թէոփիլէ քահանայական
Line: 17 դասուք եւ երեսնեակ զինուորօքն հանդերձ
Line: 18 յերկնայինսն փոխէին խորանս։ Իսկ երանելին
Line: 19 Մովսէս եւ Աներողոգէս որդիք սրբոյ զօրավարին
Line: 20 հանդերձ Ագիստրատոնեան գնդիւն եւ
Line: 21 այլ հաւատացելովք, իբրեւ զայն տեսանէին՝ աճապարէին
Line: 22 յիւրաքանչիւր երիվարս, փախստական
Line: 23 լինելով յանօրէն թագաւորէն, լաւ համարելով
Line: 24 հալածիլ վասն Քրիստոսի, քան յանցաւոր
Line: 25 կեանքս ամբարշտութեամբ կեալ. կարեւոր համարէին
Line: 26 զնախատինս վասն Քրիստոսի, քան զմեծութիւն
Line: 27 գանձուցն հայրենեաց։ Յայնժամ չուեալ
Page: 116 Line: 1 նոցա ընդ կողմանս հարաւոյ՝ երթեալ հասանէին
Line: 2 ՛ի բարձրաբերձ կատարս լերինն մեծի,
Line: 3 որ պարունակեալ շրջագայի զբազմաւորական
Line: 4 գաւառս աշխարհին։ Ապա ՛ի հրամանէ անողորմ
Line: 5 թագաւորին գունդք գունդք հատանէին եւ զկնի
Line: 6 լինէին նոցա զօրքն Հոնաց. եւ հասեալ առ նոսա
Line: 7 ՛ի գլուխ լերինն՝ ջանային բազում ողոքանօք
Line: 8 դարձուցանել զնոսա յերկրպագութիւն կռոցն եւ
Line: 9 ՛ի հնազանդութիւն թագաւորին։ Եւ ոչ կարացեալ
Line: 10 հնազանդեցուցանել զնոսա՝ հարկանէին սրով սուսերի
Line: 11 ՛ի նմին տեղւոջն։ Այսպէս կատարեալ նոցա
Line: 12 զընթացս՝ սուրբն Մովսէս երջանիկ եղբարբն
Line: 13 եւ ամենայն Ագիստրատեան գնդիւն, եւ ընկալեալք
Line: 14 ՛ի Քրիստոսէ զմարտիրոսական պսակն՝ փայլին
Line: 15 անաղօտ փայլմամբ ՛ի ծագաց հիւսիսոյ, յափըշտակող
Line: 16 եղեալք անմահ առագաստին ընդ ամենայն
Line: 17 սուրբս։
Line: 3 Որքան պայծառ է երկինք աստեղօք եւ երկիրս
Line: 4 բուսով, այնպէս է եւ ջանք աշխարհագիր
Line: 5 պատմողի՝ յայլոց նիւթոց պարազարդի։
Line: 6 Գտանին զրոյցք արեւելից կողմանց, որք ոչ
Line: 7 են անկեալ ՛ի գիրս հնագիր պատմագրաց, զորս
Line: 8 պատշաճ վարկաք մակագրել ՛ի տառս տողաչափութեան
Line: 9 մերում։ Յիշեսցուք աստանօր զՇապհոյ
Line: 10 Պարսից արքայէ Որմզդեան, որ յիւրում տէրութեան
Line: 11 հպարտացեալ յղփութեամբ՝ կամեցաւ առնել
Line: 12 քննութիւն, թէ որ ազգ եւ լեզու ունիցի բարձ
Line: 13 եւ պատիւ։ Եւ գործեալ ճաշ մեծապէս ամենայն
Line: 14 մեծամեծաց յիննամենից տոհմից ազատատոհմն
Line: 15 Պարսից նախարարաց, եւ ըստ գահու նախապատիւ
Line: 16 արարեալ բաժակաւ եւ ուռով առաջի իւր՝
Line: 17 զամենայն ոք մեծարեալ ցուցանէր։ Իսկ զմուբիւտանն
Line: 18 մուբիւտնի սեղանն արքունի մեծապատիւ
Line: 19 առնէր։ Եւ խորհուրդ բերեալ ընդ մեծամեծս
Line: 20 իւր՝ ասէ. "զՊարսից եւ զՊարթեւաց զբնական
Line: 21 Պահլաւիկս եւ զազատ արանց զնախադրութիւնս
Page: 120 Line: 1 քաջ գիտեմ. իսկ զԱրմենու զազատատոհմն եւ զնոցին
Line: 2 նախապատուութիւնսն ոչ կարացաք գիտել՝
Line: 3 ոչ ՛ի հարցն մերոց թագաւորաց եւ ոչ ՛ի մատենագրաց։
Line: 4 Եւ արդ մի յերկուց առաջի կայ ձեզ
Line: 5 նախարարացդ Հայոց՝ ցուցանել զնախնական գիր
Line: 6 իւրաքանչիւր տանց զաստիճան եւ զպատիւ, եւ
Line: 7 դարձեալ մեծագոյն ունել ՛ի մէնջ շքեղաշուք մեծարանս։
Line: 8 Ապա թէ ոչ կարէք ակն յայտնի Արեացս
Line: 9 գնդի ցուցանել զնախանիստ բարձս ձեր, զպատիւ
Line: 10 եւ զտուն, զհող եւ զջուր եւ զամենայն ստացուածս
Line: 11 ձեր Արեաց ազատ արանց շնորհեսցուք։ Եւ նոյնժամայն
Line: 12 խորհուրդ բերեալ իշխանացն Հայոց Մեծաց՝
Line: 13 մատուցին առաջի թագաւորին զԱգաթանգեղոյ
Line: 14 Պատմութիւն ցանկալի. եւ հրամայեաց ընթեռնուլ
Line: 15 եւ թարգմանել ՛ի Պարսիկ գիր եւ ՛ի լեզու։ Եւ
Line: 16 իմացեալ եթէ զսկիզբն յԱրտաշրէ առնէ ՛ի նախնոյն
Line: 17 իւրմէ, առաւել զուարճացեալ եւ ներբողումն
Line: 18 գրոցն առնելով՝ դնէր ՛ի վերայ աչաց իւրոց խանդաղատելով։
Line: 19 Եւ գտեալ ՛ի նմա գիր տասն եւ եօթն
Line: 20 բարձի՝ սկսանէր ըստ այնմ յարդարել զնիստ
Line: 21 իւրաքանչիւրոցն ՛ի սեղանն արքունի։ Հասանէ
Line: 22 չորեքտասաներորդ բարձն Անդոկայ Սիւնեաց
Line: 23 տեառն. եւ նա հպարտացեալ ոչ ինչ ճաշակեաց.
Line: 24 եւ զգացուցեալ թագաւորին վասն այնր՝ ոչ ինչ
Line: 25 փոյթ լինէր նմա։
Line: 26 Յայնժամ հասանէր համբաւ ՛ի դուռն արքունի,
Line: 27 եթէ Խազիրք բազմամբոխ գնդիւք ելին
Page: 121 Line: 1 ընդ Դուռն Չողայ յաշխարհս մեր։ Եւ ժողով անթիւ
Line: 2 արարեալ Շապհոյ՝ Ասորոց, Խորաստանի, Խորազմոյ,
Line: 3 եւս առաւել քաջացն Պարսից Ատրպատական
Line: 4 նահանգին, Հայոց, Վրաց, Աղուանից եւ տասն եւ
Line: 5 երկու լեզուաց խուժադուժ ազգաց լերինն Կովկասու՝
Line: 6 ելեալ գնաց անհամար զօրօքն ՛ի դիմի
Line: 7 հարկանել նոցա։ Իսկ Անդոկայ չար խորհեալ անձին
Line: 8 եւ աշխարհի իւրում՝ խրաս հատանէր տանն արքունի
Line: 9 եւ դաւաճանեալ զօրօքն իւրովք՝ հազար եւ
Line: 10 եօթն հարիւր արամբք, ժիր եւ քաջագնաց երիվարօք
Line: 11 հասանէր ՛ի քաղաքն Տիզբոն եւ զզօրս թագուցանէր
Line: 12 արտաքոյ քաղաքին. եւ պակաս վաշտկօք
Line: 13 մտեալ ՛ի քաղաքն՝ հարցանէր ՛ի չմեղս եղեալ,
Line: 14 եթէ ես առ Շապհու եկի։ Եւ քաղաքացիքն յոյժ
Line: 15 պատուեալ զնա՝ ընդ լուսանալ առաւօտուն դիմեցին
Line: 16 զօրքն ՛ի ներքս եւ առին զգանձս ոսկւոյ
Line: 17 եւ արծաթոյ անհամարս, եւ գոհարս ականց պատուականաց
Line: 18 եւ զշաւարն բազմագին, զորինչ բառնալն
Line: 19 կարացին ՛ի թագաւորական տանէն, եւ յամենայն
Line: 20 մեծամեծաց տանցն աւար առեալ յոյժ
Line: 21 անբաւ՝ ժողովէ զամենայն ՛ի Բաղաց բերդն եւ
Line: 22 զամենայն գաւառաց իւրոց զդարմանս անասնոց
Line: 23 այրել հրամայեաց. եւ զոր ինչ ուտելի էր մարդոյ
Line: 24 ՛ի բերդն հաւաքեաց, եւս եւ զզէնս եւ զաւճառս եւ
Line: 25 զկազմածս հեծելոց։ Եւ տուեալ հրաման Անդոկայ
Line: 26 փախչել ամենայն Սիւնեաց եւ զտունս եւ զհամբարս
Line: 27 այրել։ Եւ ժողովեալ որ ինչ յաշխարհին
Page: 122 Line: 1 եկեղեցւոյ էր զարդ՝ զամենայն բերեալ ՛ի Շաղատու
Line: 2 եկեղեցին հաւաքէին եւ զնշխարս սրբոց
Line: 3 լալով համբուրէին իւրաքանչիւրքն, եւ ութ օր
Line: 4 ցայգապաշտօն արարեալ՝ արարին հողաբլուր ՛ի
Line: 5 վերայ եկեղեցւոյն եւ ինքեանք ցրուեցան ընդ
Line: 6 ամենայն երկիր։ Եւ ոչ ոք իշխէր ասել զանուն
Line: 7 Սիւնեաց։ Եւ քսան եւ հինգ տարի յանմարդս տապալեալ
Line: 8 կայր երկիրն ամենայն։ Ապա եկեալ Շապուհ
Line: 9 արքայ ՛ի վճարմանէ պատերազմին՝ ետես
Line: 10 զաղէտսն եւ ցասման ետ հրաման ամենայն
Line: 11 զօրացն ելանել ՛ի Սիւնս եւ գերել զխօսուն եւ
Line: 12 զանասուն։ Եւ եկեալ ոչինչ գտանէին. եւ ՛ի շրջելն
Line: 13 հասին յեկեղեցաբլուրն Շաղատու. եւ ելեալ ՛ի
Line: 14 վեր՝ շարժումն մեծ եղեալ, ահացեալք ՛ի բաց
Line: 15 գնացին գունդքն Պարսից հանդերձ Աթաշխոդայիւ
Line: 16 զօրապետիւ իւրեանց։ Եւ անտի անցեալ տային
Line: 17 պատերազմ ընդ բերդին. եւ անտի վէմն գլեալ ընդ
Line: 18 զառ ՛ի վայրն սատակէին առ հասարակ. եւ կրկին
Line: 19 եւ երեքկին տուեալ սաստկագոյնս պատերազմ ոչ
Line: 20 ինչ կարէին առնել, այլ բազումս կոտորէին։ Եւ
Line: 21 զայրագնեալ արքայն այլ եւս սաստկացուցանել կամէր
Line: 22 զպատերազմն։ Յայնժամ ամենայն մեծամեծքն
Line: 23 առաջի անկեալ աղաչէին մի́ եւս տալ պատերազմ,
Line: 24 այլ շուրջ զամրոցաւն աւերել։ Յայնժամ Անդոկայ
Line: 25 պարապ գտեալ ժամ՝ թողու զբերդն եւ մեծաւ
Line: 26 աւարաւ անցանէ ՛ի Հռովմայեցւոց աշխարհն.
Line: 27 եւ անդ մեծագոյն առեալ պատիւ անդէն մեռանի։
Page: 123 Line: 1 Եւ նորին որդին Բաբիկ փափագեալ ՛ի հող հայրենի՝
Line: 2 երթայ գնայ ՛ի դուռն Շապհոյ արքային
Line: 3 Պարսից եւ անդ ումեմն ՛ի զօրականացն պատահեալ՝
Line: 4 զետեղի, եւ բազում արութիւնս յՈլոմպիաթս
Line: 5 Պարսից ցուցանէ՝ ոչ ոք գիտելով զնա։ Յայնժամ
Line: 6 ելեալ Հոնն ՛ի Հոնաց՝ Հոնագուր անուն,
Line: 7 յղեալ առ Շապուհ ասէր. "Զի՞ է հեղումն արեանցս,
Line: 8 եկ մարտնչեսցուք դու եւ ես"։ Եւ ինքն Հոնն
Line: 9 վառեալ էր յիսնանիւթից զրահիւք -- բարձր եւ լայն
Line: 10 հասակաւ, բեւեռապինդ սաղաւարտաւ զահագին
Line: 11 գլուխն եւ զերեքթզեան ճակատն պղնձի տախտակաւ
Line: 12 յօրինեալ, զանհեդհեդ գեղարդն ՛ի բարձրամայր
Line: 13 փայտից, եւ զսուսերն բոցանշան ունելով,
Line: 14 ահաբեկ զտեսողսն առնէր։ Աստուստ յայտնի
Line: 15 անուն Բաբկայ առաջի արքային, թէ գործդ այդ
Line: 16 նովաւ վճարի։ Եւ արքայ արքայից կոչէ առ ինքն
Line: 17 զԲաբիկ եւ տայ վճիռ թագաւորական՝ կնքեալ
Line: 18 վարազագիր մատանեաւ եւ ասէ ցնա. "Եթէ մեծ
Line: 19 քինոյս այսմիկ յանգումն արասցես, մեծագոյն
Line: 20 խոստմանց հասանիցիս"։ Նորա յանձն առեալ
Line: 21 կատարել զխնդիրն, եւ նոյնժամայն ապաւինեալ
Line: 22 ՛ի վերին օգնականութիւնն ասէ. "Եկեղեցիք Սիւնեաց՝
Line: 23 օգնեցէք ինձ"։ Եւ առեալ զիւրոյ զօրութեանն
Line: 24 զզէն եւ ճաճանչաւոր մարգարտական զրահիւքն
Line: 25 արքունի զվայելչականն զայն զարդարեալ
Line: 26 հասակ, եւ վագրակերպ սաղաւարտաւն զգեղեցիկ
Line: 27 գլուխն, զսուսեր ընդ մէջ եւ զոսկիակապ վահանն
Page: 124 Line: 1 յահեակ ուսն րնկեցեալ, եւ զգեղարդն քաջամուխ
Line: 2 յաջ բազուկն առեալ՝ աշտանակէր ՛ի սեաւն երիվար,
Line: 3 ախոյանայր ընդդէմ թշնամւոյն։ Յարձակէին
Line: 4 ՛ի միմեանս. տուր եւ առ գեղարդացն իբրեւ ճայթիւն
Line: 5 որոտմանց ելանէր յառաւօտէ մինչեւ ցինն
Line: 6 ժամ. դատապարտէր անհնարին հսկայն եւ յաղթողանայր
Line: 7 քաջն Բաբիկ, եւ աճապարէր ՛ի սուրն
Line: 8 միասեռի, որով անդէն սատակէր զմարդախոշոշ
Line: 9 գազանն։ Եւ լցեալ Շապուհ մեծաւ ցնծութեամբ՝
Line: 10 կոչէ զԲաբիկ առ ՛ի կատարել զառ ՛ի նա խոստմունսն.
Line: 11 եւ նորա բան խնդրեալ ասէ. "Բարձցի
Line: 12 սանդն պղնձի ՛ի դիւանէ քումմէ"։ Եւ սանդն էր
Line: 13 լի մոխրով հնոցի. եւ որք գային ՛ի տեղին յայն,
Line: 14 կոփէին ՛ի նմա եւ ասէին. "Սիւնեաց տէրութիւն
Line: 15 ընդ այս մոխիր ՛ի վայր լիցի, եւ նոցա կեանքն
Line: 16 եւ խորհուրդն"։ Եւ արքայն մեծաւ զարմացմամբ
Line: 17 հրամայեաց բառնալ զսանդն ՛ի տեղւոջէն։ Եւ
Line: 18 ապա խնդրէր Բաբիկ զբնական աշխարհն իւր ՛ի
Line: 19 նա դարձուցանել։ Եւ շնորհեալ նմա արքային՝
Line: 20 մեծաւ պատուով առաքէ զնա յիւր աշխարհն եւ
Line: 21 աւանդէ նմա պատիւ ընդ Բագրատունիս եւ ընդ
Line: 22 Մամիկոնեանս համապատուիլ։ Եւ եկեալ էանց
Line: 23 ընդ Երասխ գետ եւ շինեալ գեօղ մի Նակորզ անուն,
Line: 24 այսինքն է -- առաջին կորզեալ ՛ի հայրենեացն։
Line: 25 -- Եւ յառաջին ամի տէրութեանն իւրոյ
Line: 26 ելեալ յորսս՝ շրջէր տեսանէր եւ լայր զերկիրն։
Line: 27 Եւ հասեալ ՛ի Շաղատ՝ ելանէ ՛ի բլուր մի, եւ
Page: 125 Line: 1 անտի փախչի եղջերու մի՝ դէպ ելանէ յեկեղեցաբլուրն.
Line: 2 եւ Բաբիկ զհետ մտեալ՝ եղջերուն ՛ի
Line: 3 բլուրն աներեւոյթ լինէր, եւ ոտք երիվարին խրեցան
Line: 4 ՛ի բլրին, եւ իջեալ յերիվարէն հազիւ ուրեմն
Line: 5 քարշէր զերիվարն։ Ահ կալաւ զամենեսեան, արտաքս
Line: 6 պեղէին զհողն ՛ի բլրէն եւ գտանէին զգեղեցկաշէն
Line: 7 եկեղեցին լի աստուածային գանձիւ եւ
Line: 8 հոտ անոյշ բուրեալ։ Եւ օրն այն լինէր հոռի ամսոյ՝
Line: 9 որ օր մի էր. զայն օր մեծապէս կատարեցին
Line: 10 տօն. եւ ժողով լեալ՝ բազում բժշկութիւնք
Line: 11 լինէին որոց ՛ի ժամուն դիպեցան անդ. զոր տեսեալ
Line: 12 անհաւատից՝ հաւատացին եւ մկրտեցան։
Line: 13 Գորն եւ Գազանն՝ որք բազում զօրօք զկնի Բաբկայ
Line: 14 եկեալ էին երկու եղբարք մեծատունք, որոց
Line: 15 արկեալ վիճակ Բաբկայ՝ հասանէ Գորայ աւանն
Line: 16 Խոտայ, եւ կրտսերին Գազանայ գեօղն ցանկալի
Line: 17 Շաղատ վիճակեցաւ։ Յորժամ այս եղանէր՝ քսան
Line: 18 ամ յառաջ լինէր քան զթագաւորելն Յազկերտի
Line: 19 չարի, որ կամեցաւ բառնալ զհաւատս Քրիստոսի
Line: 20 եւ դնէր մեզ գեհենի հնազանդիլ, որ եւ սուրբքն
Line: 21 Վարդանանք նահատակեցան ՛ի նմին Յազկերտէ
Line: 22 հազար վաթսուն եւ վեց արք ընտիրք։ Եւ անտի
Line: 23 մինչեւ ցհայ թիւն հարիւր քսան ամ լինէր։ -- Այսպէս
Line: 24 իմա զիրսդ։
Line: 4 ՛Ի ժամանակս Յազկերտի ամբարշտի վառէր
Line: 5 բորբոքէր սատանայ ՛ի միտս նորա բառնալ զքրիստոնէութեան
Line: 6 կրօնն։ Եհաս հրաման սաստկագոյն
Line: 7 յաշխարհս Աղուանից թողուլ զհաւատս եւ հնազանդ
Line: 8 կալ մոգական աղանդոյն կրակապաշտութեան.
Line: 9 նոյն աղէտք եւ ՛ի Հայս գործեցան ՛ի նոյն
Line: 10 թագաւորէ։ Բայց դէմ եդեալ հազարապետն Աղուանից
Line: 11 եւ սուրբ եպիսկոպոսապետն աշխարհիս՝
Line: 12 հասանէին միաբան յուխտն Հայաստանեայց եւ
Line: 13 պատմեալ զանցս աղետին՝ մեծաւ տագնապաւ
Line: 14 փութացուցանէին զզօրս եւ ասէին. "գունդն Պարսից,
Line: 15 որ էր ՛ի կողմանս աշխարհին Հոնաց՝ դարձաւ
Line: 16 այսրէն, եկն եմուտ յաշխարհս մեր, եւ բազում
Line: 17 եւս այլ այրեւձի, որ ՛ի դրանէ եկին. եւ թող
Line: 18 զերկոսեանդ, այլ եւս երեք հարիւր վարդապետք
Line: 19 ածեալ են ընդ ինքեանս։ Պառակտեցին զաշխարհն,
Line: 20 զոմանս յինքեանս արկին, կամէին յեկեղեցիս
Line: 21 ձեռնարկել. եւ հրամանաւ արքայի ստիպեն
Line: 22 զամենեսեան եւ ասեն. "եթէ կամաւ յանձն
Line: 23 առնուք զօրէնս՝ պարգեւս եւ պատիւ գտանէք ՛ի
Line: 24 նմանէ եւ թողութիւն հարկաց արքունի լինի ձեզ.
Line: 25 ապա եթէ կամաւ զայդ ոչ առնէք, հրաման ունիմք
Page: 127 Line: 1 ՛ի գիւղս եւ յագարակս շինել ատրուշանս եւ
Line: 2 զՎռամական կրակն ՛ի ներքս դնել, եւ կացուցանել
Line: 3 մոգս եւ մոգպետս օրէնսդիրս աշխարհիս։ Եւ
Line: 4 եթէ ստամբակէ ոք, մահուամբ սատակի. եւ կին եւ
Line: 5 որդիք այնպիսւոյն անաշխարհիկ լինիցին"։ Զայս
Line: 6 լուեալ գնդին Հայոց՝ ոչինչ լքեալ, այլ համագունդ
Line: 7 լեալ վասն գուժին այնմիկ՝ քաջալերս տուեալ
Line: 8 արձակեցին զնոսա, զի առ ժամանակ մի խաբէութեամբ
Line: 9 կալցեն զնոսա, զի մի́ ձեռնարկեսցեն
Line: 10 յուխտ եկեղեցւոյ, մինչեւ ելս խնդրեսցեն։ Յայնժամ
Line: 11 գրեցին գունդք Հայոց առ Թէոդոս կայսր՝
Line: 12 օգնել նոցա ՛ի մեծի վտանգին. իսկոյն հասանէր
Line: 13 նմա վախճան. եւ անօրէնն Մարկիանոս թագաւորեալ՝
Line: 14 ոչ պահէր զուխտն. այլ ըստ իւրում բարուցն
Line: 15 միակամ լինէր ընդ հեթանոսս։ Եւ ոչ ուստեք
Line: 16 գտեալ օգնականութիւն քաջացն Հայոց՝ ՛ի
Line: 17 վերինն ապաւինեալ յամենակալ զօրութիւն Բարձրելոյն,
Line: 18 յերիս բաժանեալ զզօրս Հայոց՝ զառաջինն
Line: 19 տան ցՆերշապուհ Ռըմբոսեան՝ պահապան
Line: 20 Ատրպատական կողման։ Եւ զերկրորդ գունդն
Line: 21 տան ՛ի ձեռն Վարդանայ զօրավարին Հայոց անցանել
Line: 22 ընդ սահմանս Վրաց ՛ի վերայ մարզպանին
Line: 23 Չողայ, որ եկեալ էր աւերել զեկեղեցիսն
Line: 24 Աղուանից։ Եւ երանելին Վարդան ոչ գիտէր զդարանագործութիւն
Line: 25 անիծելոյն Վասակայ ուրացողի,
Line: 26 որ յառաջքան զգալ զօրուն Հայոց յԱղուանս՝
Line: 27 ազդէ Վասակ մարզպանին Պարսից Մերսեբուխտայ,
Page: 128 Line: 1 եթէ բաժանեցին զզօրս Հայոց եւ զՎարդան
Line: 2 պակաս զօրօք յայդմ կողմն հանին. արդ պատրաստ
Line: 3 լեր ՛ի դիմի ելանել, զի ՛ի սպառ սատակեսցես
Line: 4 զդոսա։ Այս էր անօրինին խորհուրդն,
Line: 5 զոր զգացեալ Մերսեբուխտայ զքաջալերսն ՛ի
Line: 6 Վասակայ՝ ոչ եկաց ՛ի կողմանս Չողայ, այլ կուտեաց
Line: 7 զամենայն բազմութիւն զօրացն իւրոց եւ
Line: 8 փութանակի գայ անցանէ ընդ գետն մեծ Կուր.
Line: 9 եւ պատահէ նմա ՛ի սահմանս Վրաց հանդէպ
Line: 10 Խաղխաղ քաղաքի, որ ձմերոց էր թագաւորութեանն
Line: 11 Աղուանից։ Ռազմ եդեալ՝ զբոլոր մեծութիւն
Line: 12 դաշտին ՛ի ներքս փակէր, զինեալ եւ վառեալ
Line: 13 ՛ի մարտ պատերազմի ընդդէմ գնդին Հայոց։
Line: 14 Իսկ քաջն Վարդան եւ զօրքն որ ընդ նմա
Line: 15 իբրեւ տեսին զբազմութիւն հեթանոսացն եւ նայեցան
Line: 16 յիւրեանց սակաւութիւն, թէպէտ եւ կարի
Line: 17 իսկ նուազ էին քան զնոսա՝ ոչ ինչ զանգիտեցին
Line: 18 առ ՛ի յոյժ բազմութենէն. այլ առհասարակ միաբանեցին,
Line: 19 եւ ամբարձեալ յերկինս զձայն իւրեանց
Line: 20 ասեն. "Դատեա՝ Տէր, զայնոսիկ, որք դատեն
Line: 21 զմեզ, եւ մարտիր ընդ այնոսիկ, որք մարտնչին
Line: 22 ընդ մեզ։ Զինուք եւ ասպարօք օգնեա մեզ, շարժեա
Line: 23 եւ դողացո զգունդ անօրինացն։" Այսպէս
Line: 24 կացեալ յաղօթս եւ խումբ արարեալ յարձակէին
Line: 25 քաջքն Հայոց, եւ զաջ թեւն բեկեալ ընդ ձախու
Line: 26 կողմամբն արկանէին. սրոյ ճարակ զամենեսեան
Line: 27 առնէին եւ ընդ երեսս դաշտին փախստական արկանէին
Page: 129 Line: 1 յամուր տեղիս մայրեացն առ խորագոյն
Line: 2 դարիւք Լուբնաս գետոյ. ուր ընդդէմ դարձեալ
Line: 3 թագաւորազնեաց Բաղասական արքայի, անդ ընկեցին
Line: 4 ՛ի ձիոյ զոմն ՛ի նախարարացն Հայոց ՛ի
Line: 5 գնդէն Դիմաքսենից, զՄուշն սպանին, զԳազրիկն
Line: 6 վիրաւորեցին։ Յայն տեղւոջն դիտակն ՛ի վեր
Line: 7 ամբառնայր Արշաւիր Արշարունի. գոչէր առիւծաբար
Line: 8 եւ յարձակէր վարազապէս՝ սատակէր
Line: 9 զՎուրկն քաջ՝ զեղբայր թագաւորին Լփնաց եւ
Line: 10 զայլս անհամարս, զորս յայնմ տեղւոջ սատակէր։
Line: 11 Եւ այնպէս ամենեքին այր զընկեր իւր ախոյեան
Line: 12 կործանէր. եւ առ յոյժ յանդուգն յարձակմանէ
Line: 13 բազումք այն էին՝ զոր գետասոյզ առնէին
Line: 14 քան զանկեալսն որ ՛ի ցամաքի։ Եւ ՛ի բազմութենէ
Line: 15 անկելոցն՝ յստակ ջուր գետոյն յարիւն
Line: 16 դառնայր եւ ոչ գտանէր ոք ՛ի նոցանէ ապրեալ։
Line: 17 Եւ ՛ի թագուցելոցն յանտառախիտ մայրիս դաշտաց
Line: 18 ՛ի զօրաց թշնամեացն ոմն մի զինու հանդերձ
Line: 19 ելեալ ՛ի նիւս երիվարին անցանէր ընդ մեծ
Line: 20 գետն մազապուրծ զերծեալ՝ գոյժ տանէր ՛ի
Line: 21 բուն բանակն, որք փախստեայ անկանէին ՛ի մեծ
Line: 22 շահաստանն։ -- Եւ յայնմիկ զօրք Հայոց կատարելով
Line: 23 զգործ մեծի պատերազմին՝ ժողովէին զբազմութիւն
Line: 24 աւարին եւ կուտէին արծաթ եւ ոսկի
Line: 25 յոյժ, զէնս եւ զարդս որք յարանցն քաջաց եւ յերիվարաց,
Line: 26 եւ դարձեալ յարձակէին քաջաբար ՛ի
Line: 27 վերայ բերդից եւ քաղաքաց, զոր ունէին Պարսիկք
Page: 130 Line: 1 յաշխարհիս Աղուանից. հզօրապէս մարտընչէին,
Line: 2 այրէին զամուրս արգելանոցաց նոցա եւ
Line: 3 զերամ երամ մոգս գայթակղեցուցիչս՝ ուր եւ
Line: 4 գտանէին, սրոյ ճարակ առնէին՝ գէշ թռչնոց
Line: 5 երկնից եւ գազանաց երկրի։ Սրբէին զտեղիսն
Line: 6 յամենայն պղծագործ զոհից եւ ազատէին զեկեղեցիսն
Line: 7 յանհնարին նեղութենէն։ Եւ բազումք ՛ի
Line: 8 նախարարացն Աղուանից եւ ՛ի շինականաց, որք
Line: 9 վասն անուանն Աստուծոյ ցրուեալ եւ վտարեալ
Line: 10 էին յամուրս լերանց Կապիկու, իբրեւ տեսին զմեծ
Line: 11 յաղթութիւն գնդին Հայոց, գային ժողովէին եւ
Line: 12 նոքա՝ եւ խառնէին ՛ի զօրս նոցա, եւ միաբանեալ
Line: 13 կցորդ լինէին նահատակութեան նոցա։ Խաղային
Line: 14 գնային այնուհետեւ ՛ի վերայ պահակին Հոնաց,
Line: 15 զոր ունէին բռնութեամբ Պարսիկք. առնուին քանդէին
Line: 16 զպահակն, կոտորէին զզօրս, որ բնակեալ
Line: 17 էին ՛ի ներքս եւ զդուռնն տային ՛ի ձեռն Վարդանայ
Line: 18 ումեմն, որ էր յազգէ թագաւորացն Աղուանից։
Line: 19 Եւ յայսմ ամենայն քաջութեանց վերայ ոչ
Line: 20 ոք անկաւ ՛ի նոցանէ, բայց միայն որ նահատակեցաւն։
Line: 21 Եւ անդէն զնոյն այր, որում զդուռնն
Line: 22 յանձն արարին՝ արձակեցին դեսպան յաշխարհն
Line: 23 Հոնաց, բանս դնել ընդ նոսա եւ ուխտս հաստատել՝
Line: 24 անքակ ունել զմիաբանութիւնն։ Իսկ իբրեւ
Line: 25 նոքա զայն լուան՝ իսկոյն հասին ՛ի տեղին եւ
Line: 26 ականատեսք լինէին յաջողմանն։ Երդմամբ եդին
Line: 27 ուխտ օրինօք երկնից, յանձն առին զերդումն
Page: 131 Line: 1 քրիստոնէութեան՝ պահել ընդ նոսա հաստատուն
Line: 2 միաբանութիւն։ Եւ այսպէս կատարեալ զամենայն
Line: 3 կամս իւրեանց՝ մինչդեռ ՛ի տեղիսն էին,
Line: 4 գուժկան հասանէր յերկրէն Հայոց վասն ուրացողին
Line: 5 Վասակայ, եթէ աւերեաց զբազում երկիրս
Line: 6 Հայոց։ Չու արարեալ Վարդան մեծաւ աւարաւն,
Line: 7 անտրտում ուրախութեամբ՝ առ Աստուած եւ նորին
Line: 8 յուսովն հասանէր յերկիրն Հայոց յաւուրս
Line: 9 երեսուն։ Ազդ լինի Վասակայ բարեյաղթ գալուստ
Line: 10 քաջին Վարդանայ եւ միաբանութիւնն Հոնաց
Line: 11 եւ Աղուանից, գնայ փախստեամբ յերեսաց
Line: 12 նորա, ըստ չար բարուցն չար կրեալ անցս՝ նա
Line: 13 եւ ոչ գտանէ յԱստուծոյ ողորմութիւն։ Այս եղեւ
Line: 14 ՛ի ժամանակս Յազկերտի արքայի ՛ի մէջ Աղուանից
Line: 15 եւ Հայոց վերնոյն օգնականութեամբ։
Line: 21 Յորում ժամանակի Թէոդոս Փոքր Յունաց
Line: 22 էր կայսր, եւ Վռամշապուհ Հայոց թագաւոր, եւ
Line: 23 Յազկերտ Պարսից արքայ եւ Արսվաղէն Աղուանից
Line: 24 թագաւոր՝ եկեալ երանելին Մեսրոպ յԱղուանս՝
Line: 25 մեծավաստակ ընտիր անօթ Հոգւոյն
Page: 132 Line: 1 Սրբոյ, առ հայրապետն մեր Երեմիա եւ թագաւորն
Line: 2 Արսվաղէն, որոց կամաւ առեալ յանձն
Line: 3 զվարդապետութիւն նորա որ ըստ շնորհելոյ նմա
Line: 4 յաստուածուստ պարգեւին՝ Հայոց եւ Վրաց ետ
Line: 5 նշանագիր ՛ի ձեռն նորա Հոգին Սուրբ, հաճեցան
Line: 6 եւ ետուն զմանկունս ընտիրս յուսումն. եւ զԲենիամին
Line: 7 թարգման կոչեալ ՛ի Սիւնեաց, զոր Վասակ
Line: 8 մանուկ ՛ի ձեռն Անանէի եպիսկոպոսին արձակեաց։
Line: 9 Եւ նորա եկեալ առ Մեսրոպ, նոքօք
Line: 10 ստեղծ զնշանագիրս կոկորդախօս, աղխալուր,
Line: 11 խժական, խեցբեկագունի լեզուին Գարգարացւոց։
Line: 12 Թողու աստ վերակացու զաշակերտն իւր Յովնաթան.
Line: 13 եւ ՛ի տան թագաւորի կարգեալ զքահանայս՝
Line: 14 դառնայ ՛ի Հայս, անցանէ ՛ի Բիւզանդիոն
Line: 15 առ Թէոդոս թագաւոր. եւ դարձեալ անտի՝ շրջէր
Line: 16 զաշակերտօքն։ Եւ լուեալ եթէ ՛ի Գարդման մնացեալ
Line: 17 է հեթանոսական աղանդ՝ դառնայ ՛ի Սիւնեաց
Line: 18 եւ գայ առ Խուրս՝ Գարդմանայ իշխան, եւ
Line: 19 նովաւ ածէ յուղղութիւն, եւ ինքն գնայ ՛ի կոչ
Line: 20 բդեաշխին Վրաց առ Հաշտուշտ վասն նորին գործոյ։
Line: 21 ՛Ի նմին ժամանակի երեւեցաւ Նեստոր անիծեալ,
Line: 22 որ նզովեցաւ յերկերիւրոցն յԵփեսոս։ Եւ
Line: 23 յերկրորդն Յազկերտի արքայի յառաջին ամի
Line: 24 փոխի սուրբն Սահակ յելս նաւասարդի ամսոյ. եւ
Line: 25 յետ վեց ամսոց անցելոց փոխի եւ երանելի վարդապետն
Line: 26 Մեսրոպ՝ հանգուցեալ ընդ սուրբս ՛ի
Line: 27 Վաղարշապատ քաղաքի։ Խոսրով ոմն Գարդմանայ
Page: 133 Line: 1 նախարար գնացեալ ՛ի Հայս՝ եղեւ նմա լինել
Line: 2 առաջի Շապհոյ անարի թագաւորին. եւ գինեզենեալ
Line: 3 ՛ի խնճոյսն սեղեխաբար վավաշէր ՛ի կին
Line: 4 մի, ընդ որ ցասուցեալ Շապհոյ զընդանել հրամայեաց.
Line: 5 եւ նա ՛ի վաղակաւորն յեցեալ՝ անց
Line: 6 գնաց եւ ոչ ոք իշխեաց ձգել ՛ի նա ձեռն։
Line: 12 Յետ այսորիկ գերեցաւ ՛ի Խազրաց աշխարհըս
Line: 13 Աղուանից. հրկէզ եղէն եկեղեցիք եւ կտակարանք։
Line: 14 Ապա յերկրորդ ամին Խոսրովու արքայից
Line: 15 արքային, յորժամ սկիզբն հայ թուականին
Line: 16 եղեւ, ՛ի սոյն ամի փոխեցին զաթոռ հայրապետութեանն
Line: 17 Աղուանից ՛ի Չողայ քաղաքէն ՛ի
Line: 18 մայրաքաղաքն Պարտաւ վասն հինահալած արշաւանաց
Line: 19 թշնամեաց խաչին Քրիստոսի. եւ նըստուցին
Line: 20 հայրապետ զտէր Աբաս ՛ի գաւառէն
Line: 21 Մեծիրանց, որ կալեալ զաթոռն ամս քառասուն
Line: 22 եւ չորս, սրբական վարուք կեցեալ՝ փոխադրի
Line: 23 յանմահ կեանս։
Line: 5 Յառաջ քան զտեսչաւորիլն տեառն Աբասայ՝
Line: 6 ՛ի թշնամեաց հրդեհեցան վկայարանքն ՛ի Դիզափայտ
Line: 7 լերինն ՛ի կատարոյ վանս, որք ՛ի ժամանակս
Line: 8 Վաչականայ Աղուանից արքայի եւ Գառնիկայ
Line: 9 Ամարասայ եպիսկոպոսի յայտնեցան, որոց
Line: 10 անուանքն են այսոքիկ. սուրբն Մովսէս, սուրբն
Line: 11 Դանիէլ, սուրբն Եղիա. սոքա որդիք գոլով Սանեսանայ
Line: 12 արքային Մասքութաց, որք աշակերտեալ
Line: 13 սրբոյն Գրիգորիսի. եւ երեք հազար ութհարիւր
Line: 14 եւ եօթանասուն այր ընդ նոսա։ Ամենեքեան
Line: 15 սոքա ՛ի լեառնն Դիզափայտ աճապարեալ
Line: 16 խոտաբուտ կենօք. որոց զհետ եկեալ արիւնարբուն
Line: 17 Սանեսան՝ ՛ի սուր սուսերի արկ զնոսա
Line: 18 յինն նաւասարդի ամսոյ. որոց բարեխօսութեամբ
Line: 19 միմտ գթասցի Աստուած Աղուանից աշխարհիս եւ
Line: 20 Հայաստանեայց երկրին։
Chapter: 6
Page: 135
Line: 1
ԳԼՈՒԽ Զ՜.
Line: 2 Տեսիլ Վեհկի։
Line: 3 Յառաջնում ամի հայրապետութեանն Աբասայ
Line: 4 տեսի ես անարժանս Վեհիկ ՛ի տեսլեան
Line: 5 զայր մի անապատական, որում էր նշան աստուածային
Line: 6 խաչի եւ ասէր ցիս զանուն իմ։ Եւ
Line: 7 ասեմ. "Ո՞վ ես դու՝ տէր". եւ նա ասէ. "Ես եմ
Line: 8 Պօղոս, եկ երկրպագեա խաչիս. եւ մի́ մերձեսցիս
Line: 9 ՛ի սա"։ Եւ ես զարթուցեալ ՛ի քնոյ՝ ոչինչ փոյթ
Line: 10 առնէի զիրացն։ Եւ յետ երկուց ամաց տեսանէի
Line: 11 ՛ի տեսլեան որպէս թէ սուրբն Վարոս ՛ի կերպ
Line: 12 աբեղայի ասէր ցիս. "մեք եմք նշխարք ծածկեալ
Line: 13 ՛ի գաւառին Արցախոյ ՛ի Մխանց տոհմին ՛ի վայրսըն
Line: 14 Կաղսետոյ։ Նախավկայն է տէր Ստեփաննոս
Line: 15 եւ Թէոդորոս նահատակ, սուրբքն Վարոս,
Line: 16 Մամաս, Սարգիս, Գէորգ վկայ, Կոզմաս եւ Դամիանոս.
Line: 17 եւ մասն մի ՛ի սուրբ քառասնիցն։ Եւ
Line: 18 երեւէր այր մի նոյն ձեւով եւ ասէր ցիս. "Ես եմ
Line: 19 Բասիրա՝ ծառայ Քրիստոսի, որ չարչարեցայ ՛ի
Line: 20 խաչի, եւ խնդրեցի ՛ի Փրկչէն մի́ կորնչիլ նշխարաց
Line: 21 իմոց. եւ որք մասին ցանկան ՛ի սուրբ խաշէս՝
Line: 22 ընկալցին, եւ է մասն մի յայն խաչէն եւ մասն մի
Line: 23 յաստուածընկալ նշանէն"։ Եւ ես Վեհիկ հիացեալ
Line: 24 կայի ընդ միտս իմ՝ մինչեւ ցեօթն ամ խնդրելով
Page: 136 Line: 1 ամենողորմէն Աստուծոյ եւ ՛ի սոյն վկայիցս
Line: 2 ստուգութեամբ եւ ճշմարտութեամբ ցուցանել
Line: 3 զխորհուրդ տեսլեանն։ Եւ յաճախէր եւս առաւել
Line: 4 նոյն տեսիլն եւ ճեպէր զհանելն, զի դեռ ՛ի նեղի
Line: 5 եմք՝ ասէր։ Եւ ապա յարուցեալ ես Վեհիկ՝ չոգայ
Line: 6 առ սուրբ հայրապետն Աբաս՝ պատմելով
Line: 7 նմա զխմբումն մեծապայծար վկայիցն. եւ նորա
Line: 8 լուեալ զտեսիլն յինէն՝ ետ փառս Աստուծոյ
Line: 9 կենդանւոյ բազմապատիկ գոհութեամբ։ Եւ նոյնժամայն
Line: 10 արձակեաց զԴանիէլ մեծահաւատ քահանայն
Line: 11 Տրիոյ իրագէտ լինել մեծասքանչ խորհըրդոյն։
Line: 12 Եւ երագութեամբ ընթացաւ այրն հաւատարիմ
Line: 13 Բոհիւ քահանայիւ եւ Եզեկիէլու դըպրաւ,
Line: 14 որք փութանակի հասին ՛ի վայրս Կաղսետոյ
Line: 15 առ իս Վեհիկս. հասին եւ այլք ՛ի հանդէսն
Line: 16 գործակից մեզ՝ Աբաս Մոմհարէից երէց հօտիւն
Line: 17 իւրով եւ Մարկոս քահանայ իւրով եղբարբքն եւ
Line: 18 հայրն Տիրիթ՝ Յովհաննու վանաց յանապատէն
Line: 19 Քարմեղինայ եւ այլ բազմութիւն յոյժ հաւատացելոց։
Line: 20 Սոքօք հանդերձ կացեալ մեր յաղօթս մեծահայց
Line: 21 խնդրուածովք՝ սկսաք զբրածն առնել
Line: 22 որպէս ՛ի չափ մարդոյ. եւ յանկարծակի եղեւ բուրումն
Line: 23 անուշահոտութեան ՛ի տեղւոջն եւ յայտնեցաւ
Line: 24 գանձն ծածկեալ ըստ փրկչական բանին՝
Line: 25 եթէ չէ պարտ թագչել լուսոյ եւ դնիլ ընդ գրուանաւ.
Line: 26 այնպէս արտայայտեաց Աստուած սրբական
Line: 27 ծառայից իւրոց զճրագ եւ ետ լոյս փափագող
Page: 137 Line: 1 սրտի աննուազելի ճառագայթ, յորոց ՛ի
Line: 2 յայտնիլն արար Աստուած ողորմութիւն աշխարհիս
Line: 3 Աղուանից. եւ քաղցրութիւն առողջական վայրացն
Line: 4 Կաղսետոյ։ Եւ նոյնժամայն օրհնաբանութիւն
Line: 5 Աստուծոյ եւ գովեստ սրբոցն տուեալ ժողովոյն,
Line: 6 ամփոփեցին զնշխարս ՛ի պատուական
Line: 7 ինչ տեղարանս եւ իւրաքանչիւրոցն առնելով մասն՝
Line: 8 զմեծագոյնսն պարփակեալ Դանիէլ քահանայն
Line: 9 վաղվաղակի հասանէր մեծարգի ընծայիւն առ
Line: 10 հայրապետն Աբաս։ Ընդ որ յոյժ հրճուեալ նորա
Line: 11 ՛ի գալ սրբոցն՝ տօնախմբէ զնոցին յիշատակ. եւ
Line: 12 դնէ ՛ի մաքրագոյն արկեղս"։**
Line: 17 Լաւաց ճշմարտից աստուածասիրաց՝ սիրելի
Line: 18 եղբօր եւ աթոռակցի մերում տեառն Աբասայ Աղուանից
Line: 19 կաթուղիկոսի, Մովսիսի Բախաղատոյ
Line: 20 եպիսկոպոսի, Գրիգորի Կոպաղակայ եպիսկոպոսի,
Page: 138 Line: 1 Հռոմկայ Ամարասայ եպիսկոպոսի, Տիմոթէի Բաղասականոյ
Line: 2 եպիսկոպոսի, Ամբակումայ Շաքւոյ
Line: 3 եպիսկոպոսի, Յոհանկայ Գարդմանայ եպիսկոպոսի,
Line: 4 Ղեւոնդեայ Մեծկողմանց եպիսկոպոսի՝
Line: 5 ՛Ի Յովհաննիսէ Հայոց Մեծաց կաթուղիկոսէ,
Line: 6 յԱբրահամէ Տարօնոյ եպիսկոպոսէ, ՛ի Գրիգորոյ
Line: 7 Մարդպետական եպիսկոպոսէ, ՛ի Ստեփաննոսէ՝
Line: 8 Տայոց եպիսկոպոսէ, ՛ի Մաշտոցէ՝
Line: 9 Խորխոռունեաց եպիսկոպոսէ, ՛ի Գիւտայ՝ Վանանդայ
Line: 10 եպիսկոպոսէ, յԱբդիշոյէ՝ Ասորեաց եպիսկոպոսէ,
Line: 11 ՛ի Բաբայ՝ Ամատունեաց եպիսկոպոսէ,
Line: 12 ՛ի Քրիստափորէ՝ Ռշտունեաց եպիսկոպոսէ,
Line: 13 ՛ի Սեկունդոսէ՝ Մոկաց եպիսկոպոսէ, եւ յայլ
Line: 14 ամենայն եպիսկոպոսաց Հայաստանեայց՝ օրհնութեամբ
Line: 15 ողջոյն։
Line: 16 Քանզի եհաս մեզ լուր դժնդակ համբաւու,
Line: 17 եթէ են ոմանք գայլք յափշտակողք զգեստուք
Line: 18 ոչխարաց, որք եկին յաշխարհդ ձեր ՛ի վանաց
Line: 19 Պետրոսի, որ անուամբ աղքատասէր կոչի եւ գործովք
Line: 20 քրիստոսատեաց, եւ ուրացող զսուրբ Երրորդութիւնն՝
Line: 21 զչար որոմն Նեստորի անարգելաբար
Page: 139 Line: 1 սերմանել ՛ի հոգիս անմեղաց, թիւրելով
Line: 2 զնոսա յուղղափառ հաւատոց, մատնել ՛ի յաւիտենական
Line: 3 կորուստն. զորմէ լսելով՝ վնասակար
Line: 4 հոգւոյ եւ մարմնոյ եղեն անբժշկելի ցաւք։ Վասն
Line: 5 որոյ ամենայն հարկաւորութեամբ փութացաք
Line: 6 կարեկից լինել ձեզ եւ գրել յիշեցուցանել ձեզ
Line: 7 զբանս սրբոյ Առաքելոյն՝ զգուշանալ անձանց եւ
Line: 8 Հօտիդ, յորում եդ զձեզ Հոգին Սուրբ տեսուչս
Line: 9 եւ վարդապետս, հաստատուն ունելով զհաւատս
Line: 10 ուղղափառութեանն, զոր ընկալան հարքն մեր ՛ի
Line: 11 Սուրբ գրոց հին եւ նոր Կտակարանաց ՛ի ձեռն
Line: 12 Սրբոյն Գրիգորի եւ յերիցս երանեալ ժողովոցն
Line: 13 երեք հարիւր ութեւտասանիցն որք ՛ի Նիկիայ,
Line: 14 ՛ի հարիւր եւ յիսնից՝ որք ՛ի Կոստանդնուպօլիս,
Line: 15 եւ յերկերիւրոցն՝ որք յԵփեսոս, ջումլայ՝ վեց
Line: 16 հարիւր վաթսուն եւ ութ սուրբ հայրապետք, որոց
Line: 17 ձայնակից եւ ժառանգորդք եղէք ոեղղափառ նոցա
Line: 18 հաւատոցն, այսինքն՝ ամենայն եկեղեցեաց Քրիստոսի
Line: 19 Աստուծոյ։ Խոստովանիմք զմի Աստուած՝
Line: 20 Հայր ամենակալ՝ զարարողն ամենայնի, եւ ՛ի մի
Line: 21 Տէր Յիսուս Քրիստոս յՈրդի Աստուծոյ, ծնեալ ՛ի
Line: 22 Հօրէ՝ Աստուած ճշմարիտ, յԱստուծոյ ճշմարտէ,
Line: 23 որով ամենայն։ Եւ ՛ի Սուրբ Հոգին ելող ՛ի Հօրէ,
Line: 24 ընդ Հօր եւ Որդւոյ երկրպագեալ եւ փառաւորեալ.
Line: 25 արարչակից եւ հաւասար Երրորդութիւնն
Line: 26 կատարեալ միով բնութեամբ, փառօք եւ զօրութեամբ
Line: 27 նախախնամելով զընդհանուր եղեալքս։
Page: 140 Line: 1 Իսկ ՛ի վախճան յաւիտենիս Աստուած գոլով մըշտընջենաւոր
Line: 2 Բանն Աստուծոյ, եղեւ մարդ կատարեալ
Line: 3 անյեղապէս, մարմնացեալ անճառապէս ՛ի
Line: 4 Սուրբ Կուսէն, ոչ հեռացեալ ՛ի բնութենէ եւ ոչ
Line: 5 քայքայեալ ՛ի մարմնաւորութեանն. այլ եկաց
Line: 6 մնաց որ էնն՝ նոյն անփոփոխելի։ Աստուած մարմնացեալ
Line: 7 ոչ մասամբ, այլ բոլորովիմբ. ոչ երկուութիւն,
Line: 8 այլ միութիւն անբաժանելի. ոչ Հայր
Line: 9 մարմնազգեաց՝ այլ Որդին. ոչ Սուրբ Հոգին մարմնացեալ
Line: 10 թանձրաձեւ, այլ Միածինն ՛ի Հօրէ, բայց
Line: 11 կամաւ եւ զօրութեամբ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն։
Line: 12 Նոյն ինքն անբովանդակելին խանձարրապատեցաւ,
Line: 13 զի մեք զգեցցուք զանապականութիւն. եդաւ
Line: 14 ՛ի մսուր, զի մեք զանասնական բարսն ՛ի
Line: 15 բաց դիցուք. ՛ի հրեշտակաց փառաւորեցաւ, զի
Line: 16 մեք լիցուք նոցա երգակից. ընծայեցաւ ՛ի մոգուց,
Line: 17 զի պտղաբերեսցուք զհաւատս. կաթամբ
Line: 18 բուժեցաւ, զի անմեղութեան ընկալցուք. զարգացաւ
Line: 19 ըստ մարմնոյ ամենակատարն, զի ժամանեսցուք
Line: 20 ՛ի չափ հասակի լրմանն Քրիստոսի. եկն
Line: 21 կամաւ ՛ի չարչարանս, զի ՛ի տանջանաց մեղացն
Line: 22 զերծցուք. խաչեցաւ, զի ՛ի կենդանութեան
Line: 23 պտղոյն վայելեսցուք. մեռաւ, զի մահուամբն մեռուսցէ
Line: 24 զմահ. եդաւ ՛ի գերեզմանի, զի խորտակեսցէ
Line: 25 զնիգս դժոխոց. յերրորդ աւուր յարեաւ, զի
Line: 26 զմեզ ՛ի կենդանութիւն փոխարկեսցէ. համբարձաւ
Line: 27 յերկինս եւ նստաւ ընդ աջմէ Հօր, զի դասեալ
Page: 141 Line: 1 լիցուք եւ մեք ընդ աջմէ նորա. գալոց է միւսանգամ
Line: 2 դատել զկենդանիս եւ զմեռեալս, եւ չիք նորա թագաւորութեանն
Line: 3 վախճան։ -- Այսպէս հաւատամք,
Line: 4 եւ փառաւորելով ասեմք Սուրբ Աստուած, Սուրբ
Line: 5 եւ հզօր, Սուրբ եւ անմահ, որ խաչեցար վասն մեր՝
Line: 6 ողորմեա մեզ։ Իսկ զոչ այսպէս խոստովանողսն
Line: 7 նզովեցին սուրբ հարքն։ Նմանապէս եւ մեք նզովեմք
Line: 8 զհին զամենայն եղեալ հերձուածողսն եւ
Line: 9 զնորս, զՊօղոս Սամոստացի, զՄանի եւ զՄարկիոն,
Line: 10 զՆեստոր եւ զԹէոդորիտոս եւ զայլս, որք
Line: 11 լրբաբար յանդգնեցան ասել երկու բնութիւնս եւ
Line: 12 երկու դէմս ՛ի վերայ միոյ Քրիստոսի Աստուծոյ
Line: 13 եւ թէ՝ Սուրբ Կոյսն ոչ ծնաւ զԱստուած՝ այլ
Line: 14 զմարդ սոսկ ըստ մեզ եւ զլոկ տաճար Բանին Աստուծոյ։
Line: 15 Են եւ այլք ոմանք, որք ասեն, թէ մինչ
Line: 16 ՛ի յերկրի էր Տէրն Քրիստոս՝ յերկինս ոչ էր, եւ
Line: 17 մինչ ՛ի խաչին էր, չէր յաթոռ փառաց, եւ մինչ
Line: 18 ՛ի գերեզմանի էր՝ ոչ էր ընդ աջմէ Հօր. զխորհողն
Line: 19 այսպէս նզովէ Աստուած, եւ մեք նզովեմք զամենեսեան,
Line: 20 որք այսմ հաւանեցան կամ հաւանին։
Line: 21 Եւ առաքեցաք առ ձեզ յուխտէս մերմէ
Line: 22 զայր հաւատարիմ զՄատթէոս քահանայ բերել
Line: 23 զգրեալսդ մեր առ ձեզ, յիշեցուցանել եւ զբանն
Line: 24 Յոհաննու աւետարանչի որ ասէ, եթէ ոք եկեսցէ
Line: 25 առ ձեզ զվարդապետութիւն Տեառն մերոյ Յիսուսի
Line: 26 Քրիստոսի ոչ ունիցի, մի́ ընդունիջիք զնա
Line: 27 ՛ի տունս եւ մի́ բանիւք ողջոյն ասել նմա. եթէ
Page: 142 Line: 1 ոք տացէ այնպիսւոյն ողջոյն, կցորդ լիցի չար
Line: 2 գործոց նորա։ Զի որ ոչ խոստովանի զՏէր Յիսուս
Line: 3 մարմնով եկեալ, նա իսկ է նեռն մոլորեցուցիչ.
Line: 4 զայնպիսին ՛ի սահմանաց ձերոց հալածեսջիք,
Line: 5 եւ զմահաբեր վարդապետութիւն նորա
Line: 6 ամենեւին ոչ լսել։ Արդ վասն զի հարքն ձեր հաւատակից
Line: 7 էին հարցն մերոց եւ դուք մեզ, հաճոյ
Line: 8 թուեցաւ գալ ՛ի ձէնջ այսր եպիսկոպոսաց երից
Line: 9 կամ աւելեաց՝ լսել ՛ի ձէնջ յանդիման զճշմարիտ
Line: 10 վարդապետութիւնն. զի մի́ ոք կորիցէ ՛ի
Line: 11 հովուաց կամ ՛ի հօտից. այլ ՛ի վերայ բարւոյ
Line: 12 գիւտի ձերոյ եղիցի ուրախութիւն հրեշտակաց
Line: 13 յերկինս եւ մեզ յերկրի ծառայիցս եւ երկպագուացս
Line: 14 Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ։ Ողջ լերուք
Line: 15 ՛ի Տէր։
Line: 20 Յայն փոյթ աղմկի սփռեալ տարածեցաւ ընդ
Line: 21 ոլորտս երկրի համբաւ ժողովոյն Քաղկեդոնի, որ
Line: 22 ՛ի ներելն Աստուծոյ զօրացաւ վարդապետութիւն
Line: 23 նոցա, եւ դիւրալուր դրութեամբն, ներկեաց զբազմաց
Line: 24 ազանց հոգիսն։ Եհաս դաւանութիւնս այս եւ
Line: 25 յաշխարհս Աղուանից ՛ի ժամանակս տեառն Աբասայ
Page: 143 Line: 1 Աղուանից կաթուղիկոսի, որ յոյժ քննութիւն
Line: 2 առնելով իւրով եպիսկոպոսօք, որք վերնագոյնդ
Line: 3 կան ՛ի գրի, նոքօք հանդերձ հալածեաց
Line: 4 ՛ի տանէն Աղուանից զվարդապետս կրօնին այնմիկ՝
Line: 5 զԹովմասն եւ զԵղիայն եւ զԲնոտն եւ զԻբաս
Line: 6 եւ զայլս ընդ նոսին զնմանողս նոցին արար տարաբնակ
Line: 7 ՛ի հեռաւոր վայրս։ Եւ այնու եղեւ խաղաղութիւն
Line: 8 ուխտի եկեղեցւոյ ՛ի ժամանակին
Line: 9 յայնմիկ ողորմութեամբ Տեառն ամենակալի։ Այլ
Line: 10 մարմնաւորական պատերազմունքն կարի աճէին։
Line: 15 Ո́վ սքանչելի պատմութեանս, զոր հանդերձեալ
Line: 16 եմ հնչեցուցանել ՛ի լսելիս տիեզերաց՝ մօտաւորաց
Line: 17 եւ հեռաւորաց, որում ոչ համեմատեն ոչ
Line: 18 դարուցն առաջնոց նշանագիրք ազգի ազգի պատերազմաց
Line: 19 եւ խռովութեանց, որք ՛ի տեղիս տեղիս
Line: 20 եւ յազգս ազգս գործեցան, եւ ՛ի Հոգւոյն Սրբոյ
Line: 21 բազում մասամբք եւ օրինակօք կանխաւ դրոշմեցան,
Line: 22 եւ ոչ արտաքնոցն յարմարական ճարտարախօս
Line: 23 առասպելաց երկրաւոր եւ շնչաւոր իմաստասիրական
Line: 24 յօրինուածքն կարող են հանգոյն այսմ
Page: 144 Line: 1 գտանիլ։ Զի եկն եհաս ՛ի վերայ մեր միանգամայն
Line: 2 եւ կատարեցաւ, զոր Փրկիչն մեր ՛ի կենսաբեր
Line: 3 աւետարանի անդ ՛ի ժամանակի չարչարանացն
Line: 4 ըստ հանդուրժելոյ լսելեաց ընտրեալ
Line: 5 երկոտասանիցն մարդկօրէնս զիջանելով խօսէր,
Line: 6 ասէ. "Լսելոց էք պատերազմունս եւ համբաւս
Line: 7 պատերազմաց, եւ լինել սովուց յաճախութիւն, եւ
Line: 8 սուրք եւ սասանութիւնք, եւ նշանք յարեգակն եւ
Line: 9 ՛ի լուսինն եւ յաստեղս, եւ խռովութիւնք ժողովըրդոց՝
Line: 10 որպէս ալեաց ծովու խռովելոյ"։ Եւ
Line: 11 նոյն ինքն Տէրն զգուշացուցանէր. "Եթէ արթուն
Line: 12 լերուք, զի ոչ գիտէք զօրն եւ զժամն"։ Եւ արդ
Line: 13 քանզի ընկղմեցան միտք իմ եւ զբաղեցան խորհուրդք
Line: 14 իմ ՛ի տիեզերական հարուածոցս, եւ մոռացայ
Line: 15 զկարգ բանին, զոր հանդերձեալն էի արկանել
Line: 16 հիմն եւ սկիզբն առնել ժամանակաց եւ անցից,
Line: 17 որք անցին ընդ աշխարհս Աղուանից՝ ըստ
Line: 18 բանի մարգարէին՝ թէ "Մոռացայ ուտել եւ այժմ
Line: 19 առ անգամ մի թողեալ զահ եւ զերկիւղ որ դեռ
Line: 20 զմեզս ունի՝ ՛ի նոյն կարգն դարձցուք, զի տեսանեմք
Line: 21 զբազումս, զի կան եւ կամին լսել. եթէ
Line: 22 զինչ արդեօք կարիցէ բովանդակել զանթիւ հարուածս
Line: 23 բարբարոսական թշնամեաց շուրջանակի
Line: 24 զմեօք, ապա եւ ընդ նմին զնշանս մեծամեծս եւ
Line: 25 զարմանալիս, որով զթշնամիսն մեր պարտեաց
Line: 26 հզօր եւ մարդասէր աջն Աստուծոյ, եւ անկան
Page: 145 Line: 1 տապաստ առաջի աչաց մերոց։ Եւ զի անցեալ
Line: 2 ժամանակն յետս զիւրն պահանջէր ՛ի մէնջ՝
Line: 3 պատմել սկսայց յառաջին ութեւտասն նահանջէն
Line: 4 յարութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի
Line: 5 մեհեկի ամսոյն՝ յերեսուն եւ հինգ ամէն Խոսրովու
Line: 6 Որմզդեան արքայից արքայի։
Line: 9 Իբրեւ լցաւ ժամանակ գերութեանն Երուսաղէմի,
Line: 10 որ յաւուրս Փղաւոս Հերակլի քրիստոսասէր
Line: 11 կայսերն, որպէս երբեմն եօթանասուն ամացն՝
Line: 12 յաւուրս Կիւրոսի պարսկի, այց արար Աստուած
Line: 13 յանդիմանել զսեգ թագաւորն Պարսից՝
Line: 14 զմեծն Խոսրով, որ ՛ի բազում ժամանակաց յաղթահարեալ
Line: 15 վանեաց, վարատեաց նա զտուն օգոստական
Line: 16 մեծ աշխարհաւն իւրով Հռոմաւ եւ նշանաւոր
Line: 17 քաղաքաւն Պաղեստինեաւ։ Արդ իբրեւ ետես
Line: 18 նա, եթէ յաջողեաց գործ մարտի պատերազմաց,
Line: 19 զոր սկսաւ առնել ընդ արքային Յունաց
Line: 20 ՛ի ձեռն զօրավարին իւրոյ, զոր կացոյց ՛ի
Line: 21 վերայ զօրացն այնմիկ զոր կազմեալ էր ընդդէմ
Line: 22 արեւմտից, որոյ բուն անուն իւր Խոռիեան կոչէր.
Line: 23 եւ վասն մղելոյ նորա եւ յօրինելոյ զճակատն
Line: 24 պատերազմաց եւ զյաղթութիւնս կատարելոյ՝ ըստ
Page: 146 Line: 1 խորագիտութեան Պարսից այլ եւ այլ պճնող անուամբ
Line: 2 յորջորջէ զնա՝ երբեմն Ռազմիոզան, եւ
Line: 3 երբեմն Շահվարազ։ Սա էառ եւ հրձիդ արար
Line: 4 զմեծ քաղաքն Երուսաղէմ, եւ ՛ի գերութիւն վարեաց
Line: 5 զփայտն կենաց՝ զխաչն լուսատու տիեզերաց,
Line: 6 որով դժոխք գերեցան։ Եւ զսպասս ամենայն
Line: 7 սրբութեանց կողմանցն այնոցիկ զոսկւոյ
Line: 8 եւ զարծաթոյ եւ զականց պատուականաց, եւ զհանդերձս
Line: 9 ծիրանիս մեծագինս ընդելուզեալս մարգարտօք,
Line: 10 նաեւ զկահս անգամ շինուածոց զարմանալի
Line: 11 հոյակապ մայրաքաղաքաց, զսիւն եւ զխոյակս
Line: 12 կճեայս, նա եւ զչորքոտանիս եւ զթռչունս
Line: 13 մեծամեծս, զորոց զանուանս ոչ էր լուեալ անգամ
Line: 14 ՛ի կողմանս արեւելից։ Եւ զի ոչ յերկարեցից
Line: 15 զբանս, քանզի անցանէ զանցանէ զչափ կարգի
Line: 16 տեսութեանս իմոյ գործն, զոր գործեաց նա
Line: 17 եւ զմթերս գանձուց զոր աւերեաց եւ ետ բերել
Line: 18 ՛ի դուռն Պարսից արքայի. սակայն ոչ յագեցաւ
Line: 19 եւ ոչ շատացաւ անթիւ կարասովն. եւ երգեցիկ
Line: 20 ազգի ազգի արուեստաւորօքն խրախճանականացն՝
Line: 21 փափկասուն աղջկանց եւ մանկանց։ Այլ
Line: 22 առաւել եւս ոգորէր ընդ ծով եւ ընդ ցամաք եւ
Line: 23 զգեղեցկաշէն քաղաքս Հռովմայեցւոց բնակչօքն
Line: 24 իւրովք հանդերձ խաղացուցանէր ՛ի կողմանս Պարսից
Line: 25 վասն տենչանաց իւրոց։ Նմանապէս եւ զճարտարս
Line: 26 ՛ի նոյն ձեւ օրինակի նստուցանէր եւ անուանէր
Line: 27 զոմն առաւել քան զԱնտիոք քաղաք. եւ
Page: 147 Line: 1 զայլս յիւր անուն զառաւելն ՛ի վերայ յաւելեալ։
Line: 2 Արդ իբրեւ ելից յաղթութեամբն ըստ ցանկութեանն
Line: 3 զկամս իւր ՛ի վերայ ամենայն ազգաց
Line: 4 եւ թագաւորութեանց, մինչեւ յանչափս զօրանալ
Line: 5 եւ հպարտանալ եւ կարծել անձին քաջութեամբ
Line: 6 առնել զթագաւորութիւն իւր ահեղ եւ
Line: 7 զարմանալի, եւ ոչ էառ ՛ի միտ եթէ Տէր է բարձրեալն
Line: 8 թագաւորութեան մարդկան եւ ում կամի
Line: 9 տայ զայն. ապա սկսաւ սակաւ նուաղիլ եւ անկարանալ
Line: 10 առաջի արքային Յունաց, եւ ոչ ամբառնալ
Line: 11 զգլուխ իւր ըստ առաջի զօրութեանն։ Զի
Line: 12 յանկարծակի ազդ արարեալ կայսեր ամենայն
Line: 13 զօրաց իւրոց եւ զօրագլխաց զյաջողելն Աստուծոյ
Line: 14 առաջի նորա, հրամայէր վաղվաղակի ՛ի մի
Line: 15 վայր գումարել հանդերձ ամենայն զօրութեամբք,
Line: 16 որք ընդ ձեռամբք իւրեանց. եւ լսելի լինէր ամենեցուն
Line: 17 ժամադիր գումարտակին այնորիկ։ Ոչ
Line: 18 ժամանէր այր ընդ ընկերի իւրում, այլ առանց
Line: 19 յապաղելոյ փութանակի կոտորէին զխոփս իւրեանց
Line: 20 ՛ի սուսերս եւ զգերանդիս իւրեանց ՛ի գեղարդունս.
Line: 21 տկարք եւ հանդարտք խրախուսէին,
Line: 22 եթէ հզօր եւ պատերազմող եմք մեք։ Եւ յարուցեալ
Line: 23 ամենայն զօրութեամբ իւրով՝ ինքն իսկ
Line: 24 իւրովի զօրավար եւ առաջնորդ լինէր առաջի զօրաց
Line: 25 իւրոց. եւ դուռն պալատանն թողեալ ՛ի ձեռս
Line: 26 որդւոյն իւրոյ՝ թագ կապեալ նմա նստուցանէր
Line: 27 փոխանակի իւր յաթոռ թագաւորութեան։ Ոչ հարկանէր
Page: 148 Line: 1 ընդդէմ զօրացն Պարսից, որք պատեալ
Line: 2 պաշարեալ ՛ի հնազանդութեան ունէին զաշխարհս
Line: 3 եւ զքաղաքս նորա, ոչ անցանէր մօտ առ նոքօք
Line: 4 եւ ոչ գրգռէր զնոսա ՛ի մարտ պատերազմի. այլ
Line: 5 թողեալ զնոսա անդէն յերկրի իւրում՝ եկն ել
Line: 6 ընդ ծով ճանապարհ կազմեալ ընդ աշխարհն Եգերացւոց,
Line: 7 գայ ընդ Հայս եւ անցանէ ընդ գետն
Line: 8 Երասխ, եւ խորհէր յանպատրաստի ունել զմեծ
Line: 9 թագաւորն Խոսրով։ Իբրեւ ազդ լինէր Խոսրովու,
Line: 10 հիանայր ընդ միտս իւր եւ ասէր. "Ո՞չ նա է սա՝
Line: 11 որ յերկիւղէն իմմէ յանդունդս վարեցաւ. իսկ
Line: 12 արդ՝ այս զի՞նչ"։ Եւ խոյս տուեալ յերեսաց
Line: 13 նորա յամարայնոց սահմանացն Մարաց՝ գնաց
Line: 14 անդէն յաշխարհն Ասորեստանեայց. վաղվաղակի
Line: 15 առաքէ սուրհանդակս երագահասս եւ գրէ առ
Line: 16 մեծ զօրավարն իւր Շահվարազ երդմունս մեծամեծս
Line: 17 եւ սպառնալիս. "Այնու քաւեսցի, ասէ՝
Line: 18 մեծ նախատինքս եւ ցասումնս իմ, եթէ այսպէս
Line: 19 ժամանեսցես փութալ հասանել եւ ոչ թողուլ եւ
Line: 20 ոչ զմի ոք ՛ի մարդոյ մինչեւ յանասուն ՛ի համարձակելոցդ
Line: 21 յերեսս իմ"։ Եւ ՛ի ձեռն առեալ
Line: 22 զօրավարին զհրամանն եւ ընթերցեալ զլուրն ահագին՝
Line: 23 վաղվաղակի հանդէս առնէր ամենայն զօրացն
Line: 24 Պարսից, եւ թողեալ ՛ի ձեռս գումարտակացն
Line: 25 զքաղաքս Հռովմայեցւոց եւ Պաղեստինացւոց՝
Line: 26 զեկեալսն ՛ի հնազանդութիւն ծառայութեան,
Line: 27 զգուշութեամբ պատուիրէր ունել մինչեւ դառնալ
Page: 149 Line: 1 նմա յիրացն հասելոց։ Եւ ինքն շարժէր զզօրսն
Line: 2 հանդերձ ընտիր սպառազինուք եւ քաջընթաց երիվարօք
Line: 3 աճապարէր հասանել ՛ի հրաման թագաւորին։
Line: 4 Իսկ կայսրն մեծ Հերակլիոս իբրեւ ետես
Line: 5 եթէ խոյս ետ յերեսաց նորա թագաւորն Պարսից,
Line: 6 դադարեաց ՛ի պնդելոյ զհետ նորա. եւ ասպատակ
Line: 7 սփռեալ զկողմամբն Ատրպատականու
Line: 8 մինչեւ ցտեղին՝ անուանեալ Գայշաւան, տեղի
Line: 9 ամրոցաց ջերմութեան ընտրեալ յառողջութիւն
Line: 10 հովասնութեան թագաւորացն Պարսից՝ որ է ՛ի
Line: 11 սահմանս Մարաց աշխարհին, աւերէր քանդէր
Line: 12 գերէր զերկիրն ամենայն. եւ անտի դարձեալ՝
Line: 13 կամէր ձմերել ՛ի կողմանս Աղուանից, Վրաց եւ
Line: 14 Հայոց աշխարհաց։ Ուստի եւ գիր արարեալ առ
Line: 15 իշխանս եւ առաջնորդս աշխարհաց, զի ինքնակամ
Line: 16 կամօք ելցեն ընդ առաջ նորա եւ ընկալնուցուն
Line: 17 եւ պաշտեսցեն զնա հանդերձ զօրօքն իւրովք յաւուրս
Line: 18 ձմերանւոյ. ապա եթէ ոչ՝ համարեսցին
Line: 19 առաջի նորա իբրեւ հեթանոսք, առցին ամուրք
Line: 20 նոցա եւ գերեսցին սահմանք աշխարհացն այնոցիկ
Line: 21 ՛ի զօրաց նորա։ Իբրեւ լուան զայս ամենայն
Line: 22 պետք եւ իշխանք աշխարհիս Աղուանից,
Line: 23 ՛ի նոյն ինքն ՛ի հրամանէ Խոսրովու թողեալ զմեծ
Line: 24 քաղաքն Պարտաւ, ելեալ գնացին ամրացան ՛ի
Line: 25 տեղիս տեղիս. իսկ բազումք ՛ի քրիստոնէից եւ
Line: 26 ՛ի հեթանոսաց յարուեստագործաց բնակչաց քաղաքին,
Line: 27 որք վասն անկարութեան իւրեանց ոչ
Page: 150 Line: 1 կարացին զերծանել փախչել առաջի նոցա՝ մնացին
Line: 2 անդէն ՛ի քաղաքի անդ։ Եւ քահանայ ոմն,
Line: 3 անուն Զաքարիա՝ այր սուրբ, որ էր վանական
Line: 4 Պարտաւայ եկեղեցւոյ, հեզ եւ հանդարտ՝ եդ զանձըն
Line: 5 իւր ՛ի վերայ նոցա. եւ երդմամբ եւ ազգի
Line: 6 ազգի հնարիւք զերծոյց զբազում անձինս քրիստոնէից
Line: 7 աղօթիւք իւրովք երաշխաւորեալ նաեւ
Line: 8 վասն հրէից եւ հեթանոսաց. ուստի յետոյ գովեցաւ
Line: 9 գործ նորա եւ վկայեալ յամենեցուն՝ կարգեցաւ
Line: 10 յեպիսկոպոսութիւն աթոռոյն Աղուանից։
Line: 11 Իսկ իբրեւ եկն եհաս զօրն Հռովմայեցւոց անթիւ
Line: 12 բազմութիւն յոյժ՝ բնակեցան յՈւտի գաւառի
Line: 13 առ հեղեղատովն, որ ՛ի մէջ սահմանաց գեղջն
Line: 14 Կաղանկատուոց. եւ կոխեցին քանդեցին զգեղեցիկ
Line: 15 ստացուածս այգեստանեայց եւ գեօղաստանեայց
Line: 16 ընդ որս անցանէին, եւ անտի չուեալ բանակեցան
Line: 17 առ հեղեղատովն Տրտուայ մօտ ՛ի գիւղն Դիւտական։
Line: 18 Ապա եկեալ հասին զհետ նոցա զօր Պարսից,
Line: 19 զորս Նոր զօր անուանեն, եւ էր զօրագլուխ
Line: 20 նոցա Շահրապղական, եւ ՛ի հաւատարիմ նախարարաց
Line: 21 թագաւորին վերակացու եւ հրամանատար
Line: 22 ՛ի միջի նոցա այր մի՝ զոր Գրանիկ Աաղար անուանէին,
Line: 23 եկն էջ ընդդէմ նորա. եւ միւս զօրավարն
Line: 24 Պարսից եկեալ ՛ի Հռովմայ եւ դարձուցեալ
Line: 25 զհերակլեանսն ընդ կրունկն՝ վարեցին ընդ աշխարհն
Line: 26 Սիւնեաց։ Զի թէպէտ եւ հարուածք մեծամեծք
Line: 27 եղեն զօրացն Պարսից, սակայն հանին
Page: 151 Line: 1 տարան արկին զնա յաշխարհն իւր, եւ անդէն
Line: 2 կալան զքաղաքսն, զոր հանին բռնութեամբ ՛ի
Line: 3 նմանէն։
Line: 8 Սաստիկ ամբոխիւ ելին Խազիրք ասպատակել
Line: 9 յաշխարհս մեր՝ հրամանաւ Հերակլի։ Եւ
Line: 10 պատգամատարք առ նոսա Խոսրովու Պարսից
Line: 11 արքայի. "Եթէ դուք ո՞յր հրամանաւ եկիք յաշխարհս
Line: 12 իմ. ա՞յնմ, որ թափառական շրջէր յերեսաց
Line: 13 իմոց ՛ի կղզիս ծովուն արեւմտից։ Ապա եթէ
Line: 14 կարօտացայք ՛ի նմանէն ոսկւոյ կամ արծաթոյ
Line: 15 կամ ականց պատուականաց, կամ ոսկեման մարգարտայեռ
Line: 16 հանդերձից՝ բեհեզաց եւ ծիրանեաց,
Line: 17 կարող էի ես առաւել կրկին քան զնա հաճել
Line: 18 զմիտս ձեր։ Վասն որոյ ասեմ քեզ՝ մի́ կրկնել
Line: 19 առ իս վասն դորա ունայն խնդրոյն, ապա թէ
Line: 20 ոչ, եղիցին կամք քո։ Բայց ահա կանխաւ ասացից
Line: 21 քեզ, զոր ինչ ես գործելոց եմ յառաջագոյն։
Line: 22 ՛Ի թողացուցանելն ինձ նմա ըստ բանիդ քում,
Line: 23 կոչեցից ես յերկրէ նորա զյաղթող զմեծ զօրավարն
Line: 24 իմ զՇահվարազ հանդերձ երկու քաջ զօրականօքն
Page: 152 Line: 1 իմովք՝ Շահենով եւ Քրտակարինով, եւ
Line: 2 զզօրս իմ զբիւրաւորս եւ զհազարաւորս եւ զընտիր
Line: 3 սպառազէնս իմ, զոր յօրինեցի ընդդէմ արեւմտից։
Line: 4 Արդ ահա դարձուցից զերասանակս նոցա
Line: 5 ընդդէմ արեւելից, եւ յարեայց ամենայն զօրութեամբ
Line: 6 իմով ՛ի վերայ քո, ոչ թողից զքեզ եւ
Line: 7 ոչ տաց քեզ դուլ եւ դադար, մինչեւ հանից զքեզ
Line: 8 ընդ ծագս տիեզերաց. ապա գիտասցես եւ ՛ի միտ
Line: 9 առցես զանիմացական զտրտմեցուցիչ անձին քո
Line: 10 զխնդիրն, զոր առնես։ Զի ո՞ւր տարայց հանգուցից՝
Line: 11 յորժամ հանիցեմ ես անտի զայն ամբոխ
Line: 12 բազմութեան. ո՞ր իցէ երկիր, որ բաւիցէ առաջի
Line: 13 նոցա, եթէ ոչ արարից ըստ բանիդ ըստ այդմիկ"։
Line: 14 Այսպիսի սպառնալեաց պատգամաւ դադարեցին
Line: 15 (Խազիրք) յամին յայնմիկ եւ դարձան
Line: 16 անդրէն ընդ նոյն դուռն։ Ապա իբրեւ ետես իշխան
Line: 17 տէր նոցա զայն ամենայն աղխ գերութեան
Line: 18 աւարաց, մարդոյ եւ անասնոյ եւ անօթոց ոսկեղինաց
Line: 19 եւ հանդերձից պատուականաց, խորհեցաւ
Line: 20 ՛ի մտի իւրում՝ յայնմ կոյս ինքն իսկ իւրովի
Line: 21 գալ ելանել։ Ազդ առնէ այնուհետեւ ամենեցուն
Line: 22 որք ընդ ձեռամբ իւրով էին՝ տոհմից տոհմից եւ
Line: 23 ազգաց ազգաց՝ լեռնականաց եւ դաշտականաց՝
Line: 24 յարկաբնակաց եւ բացօթեկաց՝ ծովամխաց եւ ցամաքայնոց՝
Line: 25 գլխագերծաց եւ գիսաւորաց, զի ընդ
Line: 26 ակնարկել նորա՝ պնդակազմ պատրաստական
Line: 27 գտանիցին։
Page: 153
Line: 1 Արդ յամին երեսներորդի ութերորդի, որ
Line: 2 ամ էր տագնապի աղետից սպանմանն Խոսրովու՝
Line: 3 եկեալ նոյն ինքն, զոր վերագոյնն ասացաք, որ
Line: 4 էր նա Ջեբու Խաքան, ունելով ընդ իւր եւ զորդին
Line: 5 իւր, եւ զհամար զօրուն նորա ոչ ոք կարէր
Line: 6 արկանել ընդ թուով։ Իբրեւ եհաս յերկիրս Աղուանից
Line: 7 բօթն ահագին, կամեցան ամրացուցանել
Line: 8 զաշխարհս մեր ՛ի մեծ մայրաքաղաքին Պարտաւաբերդի.
Line: 9 եւ լինէր այն ՛ի հրամանէ առն միոյ,
Line: 10 որում անուն էր Գայշաք՝ որ առաքեալ էր ՛ի
Line: 11 Խոսրովայ պետ եւ իշխան աշխարհիս. որ փակեաց
Line: 12 ՛ի ներքս զբազմութիւն շրջակայ գաւառաց
Line: 13 եւ կամէր պնդեալ զինքն միաբանութեամբ հանդերձ
Line: 14 մեծամեծաց աշխարհիս եւ բնակչաց քաղաքին՝
Line: 15 կալ ընդդէմ նոցա։ Բայց հայէր տեսանել,
Line: 16 եթէ զի՞նչ անցք անցանիցեն ընդ պահապանս
Line: 17 մեծ քաղաքին Չողայ եւ ընդ գումարտակս
Line: 18 սքանչելի պարսպաց նորա, զոր բազում ծախիւք
Line: 19 թագաւորացն Պարսից մաշեալ էր զաշխարհս իւրեանց՝
Line: 20 գումարելով ճարտարապետս եւ հնարելով
Line: 21 ազգի ազգի նիւթս ՛ի շինուածս մեծասքանչ գործոյն,
Line: 22 որով փակեցին աղխեցին ընդ լեառն Կովկաս
Line: 23 եւ ընդ մեծ ծովն արեւելից։ Արդ ՛ի մօտել
Line: 24 տիեզերական ցասմանն՝ որ առաջի էր մեզ ամենեցուն,
Line: 25 նախ զնա բաղխեցին ալիք ծովուն ծաւալեալ
Line: 26 եւ ՛ի հիմանց տապալեալ. քանզի տեսանելով
Line: 27 զահն սաստկացեալ՝ ժանտատեսիլ, ժըպրհերես,
Page: 154 Line: 1 լայնադէմ, անարտեւանուն բազմութեանն
Line: 2 ՛ի ձեւ իգական գիսարձակս դիմեալս ՛ի վերայ,
Line: 3 դողումն կալաւ զնոսա առաջի նոցա. մանաւանդ
Line: 4 տեսանելով զպնդաքարշ կորովաձիգսն, որք իբրեւ
Line: 5 կարկուտ սաստիկ տեղային ՛ի վերայ նոցա,
Line: 6 իբրեւ գայլք գիշախանձք անամօթացեալ դիմէին
Line: 7 ՛ի վերայ նոցա եւ անխնայ կորոտէին յանցս եւ ՛ի
Line: 8 փողոցս քաղաքին։ Եւ ոչ խնայէր ակն նոցա ՛ի
Line: 9 գեղեցկատես պայծառագեղ մանկահասակս արուի
Line: 10 կամ իգի, եւ ոչ յանպիտանս եւ յանօգուտս, ոչ
Line: 11 թողուին զհաշմս կամ զծերս եւ ոչ գթային կամ
Line: 12 դալարէին աղիք նոցա ՛ի խանդաղատանս տղայոց,
Line: 13 որ զկոտորեալ մարբքն փարէին եւ դիէին
Line: 14 զարիւն ստեանց նոցա իբրեւ զկաթն. այլ իբրեւ
Line: 15 հուր վառեալ յեղէգն մտանէին ընդ դուռն եւ
Line: 16 ելանէին ընդ միւսն, գործ գազանաց եւ թռչնոց
Line: 17 թողեալ ՛ի նմա։ Ապա տակաւ շարժէին ալիքն
Line: 18 ընդդէմ մեր։
Line: 19 Եւ իբրեւ լսէր զայս ամենայն պետ իշխանն
Line: 20 որ պահէր եւ ունէր զքաղաքն Պարտաւ, կամէր
Line: 21 խօսել առ ամրացեալ բազմութիւնն, որք էին
Line: 22 ժողովեալք ՛ի մէջ բերդին վասն սաստկացեալ ահին՝
Line: 23 եթէ զի՞նչ իցէ արժան գործել։ Եբաց զբերան
Line: 24 իւր եւ յեկիւղէն մեծէ անդրէն զբանն կըրկնել
Line: 25 ոչ կարաց. քանզի թափեցաւ սիրտ նորա եւ
Line: 26 դողումն կալաւ զնա յոտից մինչեւ ցգլուխ, եւ
Line: 27 ծունկք նորա զմիմեանս բաղխէին։ Իբրեւ գիտաց
Page: 155 Line: 1 բազմութիւնն զայնչափ վատասրտիլ առնն՝ աղաղակ
Line: 2 բարձին եւ ասեն."Ընդէ՞ր բնաւ արգելեր
Line: 3 զմեզ պահել ՛ի ժամս յայս՝ տալ զմեզ կանամբք
Line: 4 եւ որդւովք մերովք ՛ի ձեռս արիւնարբու գազանացն.
Line: 5 եւ արդ ո՞րպէս կարիցեմք ելանել փախչել
Line: 6 առաջի նոցա այսչափ խառնիճաղանճ բազմութիւն
Line: 7 քաղաքիս. քանզի եկն եհաս ահա սատակիչ թըշնամին
Line: 8 մօտ առ մեզ իբրեւ մղոնիւք երիւք"։ Ապա
Line: 9 ասեն այր ցընկեր, "Ընդ է՞ր հեղգամք՝ առնելով
Line: 10 զքաղաքս գերեզման անձանց մերոց. թողցուք
Line: 11 զկահ եւ զկարասի մեր եւ ելցուք գնասցուք, թերեւս
Line: 12 զերծանիլ մարթասցուք"։ Եւ դէմ եդեալ
Line: 13 առհասարակ ընդ չորս դրունս քաղաքին՝ աճապարէին
Line: 14 անկանել ՛ի լեռնակողմն
Line: 15 Արցախագաւառին։
Line: 16 Իբրեւ իրազգած եղեն թշնամիքն եղելոցն՝
Line: 17 պնդեցան զհետ փախստէից եւ հասեալ ՛ի մասն
Line: 18 ինչ նոցա առ ստորոտով լերինն՝ որ է յանդիման
Line: 19 գեղջն մեծի Կաղանկատուաց, որ ՛ի նմին
Line: 20 յՈւտի գաւառի՝ յորմէ եւ ես, ՛ի նսեմանալ աւուրն
Line: 21 ոչ կարացին ժամանել ՛ի բազում ինչ ՛ի
Line: 22 վնաս, այլ զանկեալսն փոքր ՛ի շատէ ՛ի ձեռս՝
Line: 23 զորս կոտորեցին եւ զորս զհետ կահից սայլից եւ
Line: 24 գրաստուց դարձուցին անդրէն ՛ի բանակն իւրեանց։
Line: 25 Իսկ ՛ի գիշերին յայնմիկ անցին ամենեքեան,
Line: 26 որպէս երբեմն Եբրայեցիքն ընդ ծովն Կարմիր,
Line: 27 եւ անկան յամուր գաւառս Արցախոյ։ Նոյնպէս
Page: 156 Line: 1 եւ իշխանն այն՝ Գայշաք անուն, զերծաւ
Line: 2 համօրէն տամբ իւրով եւ անկաւ ՛ի կողմանս Պարսից,
Line: 3 եւ այլ ոչ եւս կարաց կարգել զինքն ՛ի նոյն
Line: 4 իշխանութիւն։
Line: 5 Յետ այսր ամենայնի դիմէր ուղխն յարուցեալ
Line: 6 եւ գետն յորձանուտ ընդդէմ Վրաց աշխարհին
Line: 7 եւ պատեալ պաշարէին զփափկասուն, վաճառաշահ,
Line: 8 հռչակաւոր մեծ քաղաքն Տփխիս։ Ազդ
Line: 9 լինէր մեծի կայսերն Հերակլիոսի. եւ ժողովեալ
Line: 10 նորա զամենայն զօրս զօրութեան իւրոյ՝ գայր
Line: 11 վաղվաղակի հասանէր առ նիզակակից օգնականն
Line: 12 իւր։ Եւ ՛ի մատուցանել զօժիտս եւ զընծայս թագաւորականս՝
Line: 13 ընկալեալ յոյժ բերկրեցան ՛ի տեսանել
Line: 14 զմիմեանս։ Ապա այնուհետեւ անդ էր տեսանել
Line: 15 զեղկութիւն անձանցն, որ փակեալ էին
Line: 16 ՛ի բերդին, հասեալ ՛ի վերայ նոցա թշուառութիւն
Line: 17 ՛ի վերայ թշուառութեանց։ Բայց վասն զի
Line: 18 չեւ եւս էր հասեալ ժամանակն որ առաջի կայր,
Line: 19 եղեւ՝ զի իմացեալ Խոսրովու զժամադիր մեծ թագաւորացն
Line: 20 երկոցունց ՛ի քաղաքն յայն յառաջ
Line: 21 քան զպաշարիլն՝ զօր փութանակի առաքէր յօգնականութիւն
Line: 22 նոցա եւ ՛ի պահպանութիւն քաղաքին
Line: 23 զյօժարն եւ զքաջ պատերազմող զօրագլուխն
Line: 24 իւր՝ զՇարհապաղայ եւ յընտիր հեծելոց
Line: 25 թիկնապահաց եւ դռնապահաց իւրոց ընդ նմա
Line: 26 իբրեւ արս հազար. զոր իբրեւ տեսին բնակիչք
Line: 27 քաղաքին զզօրավիգն առաքեալ հանդերձ յաղթանդամ
Page: 157 Line: 1 եւ կիրթ պատերազմակցօքն՝ յոյժ զօրացան
Line: 2 յանձինս իւրեանց եւ սկսան ծաղր առնել
Line: 3 զերկու թագաւորսն։ Զի թէպէտ եւ տեսանէին
Line: 4 զանթիւ բազմութիւն զօրացն հիւսիսոյ եւ արեւմտից
Line: 5 ՛ի նմանութիւն լերանց ճակատեալ շուրջ
Line: 6 զքաղաքաւն, նաեւ ընդ նմին զմեքենայսն եւ զչորեքանիւսն
Line: 7 եւ զայլ ազգի ազգի հնարսն յօրինեալ
Line: 8 ՛ի ձեռաց ճարտարացն Հռովմայեցւոց, որով անվրէպ
Line: 9 առնէին զքարաձիգսն ՛ի փլուզանել զպարիսպն
Line: 10 քարամբք մեծամեծօք. նաեւ զուռուցիկ
Line: 11 տիկսն մեծամեծս քարալիցս, որովք զգետն մեծ
Line: 12 զԿուր, որ պատէ զկողմն քաղաքին, ուռուցեալ
Line: 13 յետս ընդդէմ ընդ պարիսպն դիմեցուցանէին.
Line: 14 սակայն նոքա ոչինչ վատեալք եւ ոչ ՛ի մի ինչ
Line: 15 իրաց՝ քաջալերէին զմիմեանս, եւ զբեկեալսն ՛ի
Line: 16 նոցանէ անդրէն շինէին եւ կանգնէին։ Ապա իբրեւ
Line: 17 լքան վատնեցան վաստակեցան զօրք երկոցունց
Line: 18 թագաւորացն եւ ոչ սակաւ էր թիւ անկելոցն ՛ի
Line: 19 մարտի հետեւակաց, խորհեցան առ միմեանս թագաւորքն
Line: 20 եւ ասեն. "Ընդ է՞ր է այս կորուստ զօրաց
Line: 21 մերոց. ո՞չ ապաքէն յորժամ կապիցեմք
Line: 22 զհզօրն՝ զտուն նորա որպէս եւ կամիցիմք աւար
Line: 23 հարկանիցեմք"։ Յայնժամ կարգէր յօրինէր նախանձախնդիր
Line: 24 մեծ կայսրն Հերակլիոս՝ եթէ զինչ
Line: 25 արժան իցէ գործել. եւ ասէ ցայրն որ եկեալ էր
Line: 26 յօգնականութիւն նմա. "Դարձիր դու՝ մուտ խաղաղութեամբ
Line: 27 զօրովք քովք յամիս յայսմիկ ՛ի
Page: 158 Line: 1 տեղի քո. զի տեսանեմք զհովասնութիւն ձեր եւ
Line: 2 ահա ոչ կարէք տոկալ ՛ի հասանել ամառնային
Line: 3 տապախառն աշխարհին Ասորեստանի, որ է թագաւորանիստ
Line: 4 Պարսից առ գետովն մեծ որ է
Line: 5 Տիգրիս. եւ ՛ի գալ միւս ամին եւ ՛ի նուազիլ ամսոցն
Line: 6 ջերմութեան վաղվաղեսցես ելանել այսրէն,
Line: 7 զի կատարեսցուք զկամս մեր. եւ ես ոչ դադարեցայց
Line: 8 ոգորել ընդ թագաւորին Պարսից. եւ
Line: 9 վտանգեալ նեղացուցից զաշխարհս եւ զծառայս
Line: 10 նորա. եւ այնչափ հնարեցից խելամտութեամբ՝
Line: 11 մինչեւ յիւրոցն վճարեսցի"։ Եւ եղեւ իբրեւ լուան
Line: 12 բնակիչք քաղաքին զլքանել վատնել նոցա, առաւել
Line: 13 հպարտացան յանձինս իւրեանց եւ սկսան ըզպատճառ
Line: 14 կորստեան իւրեանց զխաղն խաղալ՝ բերէին
Line: 15 դդում մի մեծ, նկարէին ՛ի վերայ նորա
Line: 16 զպատկեր թագաւորին Հոնաց կանգուն մի յերկայն
Line: 17 եւ կանգուն մի ՛ի լայն. եւ զտեղի արտեւանաց
Line: 18 աչացն յօտ մի ծրագրեալ, որ ոչ կարէր
Line: 19 նշմարել. եւ զտեղի մուրուացն լերկս ժպիրհս. եւ
Line: 20 զտեղի շնչաւոր քթիցն թիզ մի լայն թուով մազից
Line: 21 պէրեւէշտէից, զոր թէ ոք կարէր ճանաչել։
Line: 22 Եւ բերեալ եդեալ ՛ի վերայ պարսպին յանդիման
Line: 23 նոցա՝ աղաղակէին առ զօրսն եւ ասէին.
Line: 24 "Ահաւասիկ կայսր թագաւոր ձեր, դարձարուք
Line: 25 երկրպագէք սմա՝ Ջեբու Խաքան է սա"։ Եւ առեալ
Line: 26 գեղարդ ՛ի ձեռն՝ ծակոտէին յանդիման նոցա
Line: 27 զդղումն՝ զնմանեցուցեալն ՛ի պատկեր նորա։
Page: 159 Line: 1 Նոյնպէս եւ զմիւս թագաւորն ձաղէին, ծաղր
Line: 2 առնէին, այպանէին, պիղծ եւ արուազեղծ կարդային։
Line: 3 Զայս տեսեալ եւ լուեալ թագաւորացն՝
Line: 4 քինանային, փքանային, ոխս մթերեալս ժողովէին
Line: 5 ՛ի սիրտս իւրեանց, շարժէին զգլուխս եւ մեծաւ
Line: 6 նզովիւք նզովէին զանձինս իւրեանց, թէ եւ
Line: 7 ոչ հոգի մի ապրեսցի յամենեցունց, որք են ընդ
Line: 8 թագաւորութեամբ նոցա, մինչեւ խնդրեսցի վրէժ
Line: 9 նախատանացն այնոցիկ, զոր ձաղեցան նոքա ՛ի
Line: 10 նոցանէ։ Եւ դարձուցեալ զերեսս իւրեանց՝ նովին
Line: 11 սպառնալեօք գնացին։
Line: 14 Ապա այնուհետեւ յամին երեսներորդի վեցերորդի
Line: 15 Խոսրովու՝ եդ ՛ի մտի իւրում կայսրն
Line: 16 Օգոստական հնարս հնարել, թէ զիարդ արդեօք
Line: 17 կարասցէ բուժիլ յանհնարին տանջանացն եւ ՛ի
Line: 18 նախատանաց։ Եւ ընդ այն ժամանակս միաբանէր
Line: 19 առ իւր զամենայն տունն Հռովմայեցւոց,
Line: 20 զօրս կոչել յօգնականութիւն, խրամատել զմեծ
Line: 21 լեառն Կովկասու, որ փակեալ ունի զկողմանս
Line: 22 արեւելից հիւսիսոյ՝ բանալ զդրունս Չողայ, հանել
Line: 23 զազգս ազգս բարբարոսաց եւ նոքօք վանել
Line: 24 զթագաւորն Պարսից՝ զհպարտն Խոսրով։ Յայնժամ
Line: 25 հանդերձէր կազմէր զոմն ՛ի նախարարաց
Page: 160 Line: 1 իւրոց՝ Անդրէ անուն, այր հանճարեղ եւ իմաստուն.
Line: 2 առաքէր զնա (առ Հոնս) բազում խոստմամբք
Line: 3 անթիւ անհամար գանձուց, զի եթէ ձեռնտու
Line: 4 լինիցին ինձ ՛ի մեծ նախանձուէս, յանձն
Line: 5 առնում եւ ես լնուլ զպասքումն գազանաբարոյ
Line: 6 ոսկեսէր ազգին գիսաւորաց։ Արդ իբրեւ զայս
Line: 7 լսէր յաջորդ արքային հիւսիսոյ, որ էր երկրորդ
Line: 8 թագաւորութեանն նորա եւ անուն իւր Ջեբու
Line: 9 Խաքան, եւ տեսանէր զմեծամեծ պարգեւացն խոստմունսն
Line: 10 ընդ նմին եւ առնուլ ասպատակաւ յաւարի
Line: 11 զամենայն աշխարհս, որք ընդ հնազանդութեամբ
Line: 12 Պարսից արքայի, մեծաւ յօժարութեամբ
Line: 13 առնէր զպատասխանին ասելով. "Ես եղէց վրէժխնդիր
Line: 14 ընդ թշնամւոյն. ես եկից ելից հասից անձամբ
Line: 15 իմով օգնական նմա քաջ զօրօք իմովք.
Line: 16 ես հաճեցից զմիտս նորա գործովք պատերազմաց,
Line: 17 սրով իմով եւ աղեղամբք՝ որպէս ցանկայ
Line: 18 անձն նորա"։ Յայնժամ առաքէր ընդ նախարարին
Line: 19 ընդ այնմիկ առ ՛ի հաստատել զխորհուրդ
Line: 20 պայմանին այնորիկ արս հեծեալս ընտիրս զօրաւորս
Line: 21 զօրութեամբ, եւ աղեղնաւորս կորովաձիգս՝
Line: 22 թուով իբրեւ հազար մի, որք դիմեալ յանկարծակի
Line: 23 ընդ դուռն Չողայ առ ոչինչ համարեալ
Line: 24 զքաղաքապահսն եւ զգումարտակսն Պարսից արքային,
Line: 25 որք էին կարգաւորեալ ՛ի մեծ դրանն,
Line: 26 սլացեալք որպէս զարծուիս առ մեծ գետովն Կուրայ,
Line: 27 յոչ ոք խնայելով որ հասանէր ընդդէմ նոցա,
Page: 161 Line: 1 ճանապարհ կալեալ ընդ աշխարհն Վրաց եւ
Line: 2 Եգերացւոց, հատին անցին ընդ ծովն մեծ մինչեւ
Line: 3 ՛ի պալատն արքունի. եւ յանդիման լեալ մեծի
Line: 4 կայսերն Հերակլեայ՝ հաստատեն առ միմեանս
Line: 5 զերդմունս ըստ իւրաքանչիւր օրինաց եւ առնուն
Line: 6 ՛ի նմանէ զհրաման վասն ելիցն իւրեանց՝ ոչինչ
Line: 7 կասկածեալ յումեքէ։ Իսկ ՛ի մտանել ամին երեսներորդի
Line: 8 եօթներորդի առաքեաց թագաւորն
Line: 9 հիւսիսոյ զխոստացեալ զօրսն պատերազմող,
Line: 10 զօրավար կարգեալ զեղբօրորդին իւր, որում ՛ի
Line: 11 պատիւ իշխանութեանն իւրեանց Շաթ անուն
Line: 12 կարդային, որ եկեալ արշաւեաց յամենայն սահմանս
Line: 13 աշխարհիս Աղուանից եւ ընդ մասն ինչ Ատրպատականու
Line: 14 եւ մաշեաց ՛ի սուր սուսերի զբազում
Line: 15 անձինս քրիստոնէից եւ հեթանոսաց. իսկ
Line: 16 զթիւ նոցա որք գերեցան ՛ի նոցանէ ո՞ կարիցէ
Line: 17 հասու լինել կամ ընդ գրով արկանել։ Եւ բնակեալ
Line: 18 նոցա առ գետովն Երասխայ՝ առաքէր ՛ի
Line: 19 ձեռն պատգամաց առ մեծ թագաւորն Խոսրով,
Line: 20 յայտ առնելով զմիաւորիլն իւր ընդ կայսերն եւ
Line: 21 զգալն յօգնականութիւն նմա։ Եւ էին պատճէնք
Line: 22 պատգամացն առ միմեանս այսպէս. "Եթէ ոչ
Line: 23 դարձուցանես զերեսս քո ՛ի թագաւորէն Հռովմայեցւոց
Line: 24 եւ թողցես ՛ի նա զամենայն աշխարհս
Line: 25 եւ զքաղաքս, զոր առեր բռնութեամբ քով, եւ յուղարկեսցես
Line: 26 զամենայն գերեալսն յերկրէ նորա,
Line: 27 զորս այժմդ ունիս ընդ ձեռամբ քոյով հանդերձ
Page: 162 Line: 1 փայտիւ Խաչին, զոր ամենայն ազգք քրիստոնէից
Line: 2 երկրպագանեն եւ փառաւորեն. եւ կոչեսցես
Line: 3 արտքաս քան զսահմանս նորա զամենայն զօրըս
Line: 4 քո, այսպէս ասէ արքայն հիւսիսոյ, տէրն
Line: 5 ամենայն երկրի, թագաւորն քո եւ ամենայն թագաւորաց,
Line: 6 հաստատեցից եւ ես զերեսս իմ ՛ի վերայ
Line: 7 քո՝ կուսակալդ Ասորեստանեայց, եւ փոխանակ
Line: 8 միոյ չարեացն, զոր ընդ նմա անցուցեր՝
Line: 9 կրկին հատուցից քեզ. եւ խաղացից ընդ ամենայն
Line: 10 սահմանս քո սրով իմով, զորօրինակ խաղացեր
Line: 11 դու սրով քո ՛ի սահմանս նորա։ Եւ ոչ թողացուցից
Line: 12 զքեզ եւ ոչ յամեցից առնել ընդ քեզ ըստ
Line: 13 բանիդ ըստ այդմիկ, զոր խօսեցայ ընդ քեզ"։
Line: 14 Յայնժամ իբրեւ լսէր զայս ամենայն մեծ թագաւորն
Line: 15 Խոսրով՝ յարուցեալ իբրեւ զհեղեղ անհուն,
Line: 16 կամ որպէս առիւծ ընդդէմ որսորդաց եւ
Line: 17 իբրեւ արջ որդեկոտոր՝ այսպէս եւ նա, թէպէտ
Line: 18 միաբանեալ ՛ի վերայ իւր տեսանէր զյոլովս, սակայն
Line: 19 ըստ խորագիտութեան իւրոյ ոչ յայտնէր
Line: 20 զերկնչիլն եւ զղօղիլն իւր յերեսաց նորա, այլ
Line: 21 հպարտութեամբ եւ մեծաւ սաստիւ առնէր պատասխանի։
Line: 22 "Երթ ասա թագաւորին քո եւ եղբօրն
Line: 23 իմում Խաքանայ, եթէ ՛ի վաղնջուց հետէ ՛ի նախնեացն
Line: 24 իմոց եւ յինէն մեծարեալ եւ պատուեալ
Line: 25 էր տունդ ձեր՝ իբրեւ եղբօր մերոյ սիրելւոյ,
Line: 26 վասն որոյ ուստերօք եւ դստերօք ընդ միմեանս
Line: 27 պատուաստեալ էաք ՛ի խնամութիւն։ Արդ ոչ էր
Page: 163 Line: 1 պարտ եւ արժան քեզ թողուլ զանդամս քո եւ
Line: 2 խոտորիլ ՛ի բանս ծառային իմոյ կարճին Հռովմայեցւոց"։
Line: 3 Իսկ կայսրն հիւսիսոյ առեալ զզօրս
Line: 4 իւր՝ դիմեաց ՛ի կողմանս Պարսից եւ յամառեալ
Line: 5 պնդեալ հասանել ջանայր ՛ի դուռն Պարսից արքային.
Line: 6 որ իբրեւ ետես թէ եւ այնպէս ոչ վճարեցաւ,
Line: 7 այլ համարձակեալ դիմեալ գայ ՛ի վերայ
Line: 8 նորա, փախստական գնայ առաջի նորա եւ անկանի
Line: 9 ՛ի բուն թագաւորանիստն իւր ՛ի մեծն
Line: 10 Տիսբոն, եւ զպատրաստական զօրս իւր, որք էին
Line: 11 փոքր ՛ի շատէ մօտ առ ինքն ժողովեալ՝ կազմէր
Line: 12 առաքէր ընդդէմ կայսերն եւ յօժարեցուցանէր
Line: 13 զոմն բազում մեծարանօք եւ կարասեօք, որ վկայեալ
Line: 14 էր ՛ի դրան նորա՝ փոխէր յայլ զանուն նորա
Line: 15 եւ Ռոճվեհ անուանէր, հրապուրելով մղէր
Line: 16 հարկանէր զնա ընդդէմ ալեացն եւ զօրավար զօրուն
Line: 17 առաքեցելոցն ՛ի նմանէ զնա կացուցանէր.
Line: 18 որ վասն երկիւղի հրամանի նորա ակամայ կամօք
Line: 19 յանձն առնոյր, այլ ինքն գիտէր զպարտիլն
Line: 20 յանկարծաժողով տկար զօրուն Խոսրովու առաջի
Line: 21 կայսերն։ Առաքէր միանգամայն եւ երկիցս եւ չորրորդէր
Line: 22 գրով զգուշութեամբ առ թագաւորն Խոսրով
Line: 23 եւ ասէր, եթէ "Ոչ միայն վասն մահուան
Line: 24 իմոյ, այլ վասն կորստեան զօրաց քոց յառաջագոյն
Line: 25 ծանուցից քեզ, զի եթէ ոչ փութանակի յաւելցես
Line: 26 ինձ զօրս ՛ի թիկունս, ես ոչ զանգիտեմ
Line: 27 ՛ի մեռանելոյ. բայց ապա գիտասջիր"։ Ապա
Page: 164 Line: 1 անդէն հրամայէր թագաւորն Խոսրով գրել ըզպատասխանին,
Line: 2 եթէ "մի́ երկիցես յերեսաց նորա,
Line: 3 այլ մարտիր եւ յաղթեա"։ Իսկ ՛ի վերջնում
Line: 4 նուագին յոյժ խրոխտացեալ գրէր առ նա ասելով,
Line: 5 "զի եթէ յաղթել ոչ կարասցես՝ իսկ մեռանիլ
Line: 6 ընդէ՞ր ոչ"։ Տեսեալ նորա զհրամանն զայն
Line: 7 խիստ՝ վերացուցեալ զձեռս իւր հանդերձ զօրօքն
Line: 8 յարեգակն եւ ՛ի լուսինն, աղաղակեաց մեծաձայն
Line: 9 եւ ասէ. "Աստուածք իմ, դատ արարէք ընդ իս եւ
Line: 10 ընդ թագաւորն իմ անողորմ"։ Եւ մխեալ ՛ի պատերազմն՝
Line: 11 անկան առաջի զօրացն Յունաց ինքն
Line: 12 եւ զօրքն իւր, եւ եղեն իբրեւ զփոշի, զոր տանի մրրիկ։
Line: 13 Արդ իբրեւ տեսին նախարարքն Պարսից զայն եւս
Line: 14 բեկումն մեծ, որ եղեւ զօրացն Պարսից, սկսան
Line: 15 քրթմնջել միմեանս եւ ասեն. "Մինչեւ յե՞րբ
Line: 16 հոսեսցին վտակք արեանցս ՛ի տեղիս տեղիս պատերազմաւ
Line: 17 անձանց Արեաց աշխարհիս. մինչեւ
Line: 18 յե՞րբ իցեմք յահի եւ ՛ի դողութեան արիւնահեղ
Line: 19 թագաւորիս. մինչեւ յե՞րբ ժողովեսցին ինչք մեր
Line: 20 եւ ստացուածք, ոսկի եւ արծաթ ՛ի գանձս արքունի.
Line: 21 մինչեւ յե՞րբ պնդեալ կայցեն եւ կապեալ կիրճք
Line: 22 ճանապարհաց յարգելուլ զշահս աշխարհաց կողմանց
Line: 23 կողմանց. մինչեւ յե՞րբ սարսեալ թափեալ կան
Line: 24 հոգիք մեր յանձանց մերոց յահագին հրամանէ նորա.
Line: 25 ո՞չ ապաքէն սպառեաց եկուլ զընտիր ընտիր
Line: 26 ընկերս մեր առաջնորդս աշխարհաց. ո՞չ ապաքէն
Line: 27 բազում եղբարք ՛ի ժամանակս ժամանակս երամ
Page: 165 Line: 1 երամ դասք դասք ՛ի պէսպէս տանջանս հրամանաւ
Line: 2 նորա վճարեցան, եւ ոմանք խորասոյզ իսկ
Line: 3 եղեն. ո՞չ ապաքէն զայր ՛ի կնոջէ, եւ զհայր
Line: 4 յորդւոյ եհան բաժանեաց յազգս հեռաւորս ՛ի
Line: 5 ծառայութիւն եւ յաղախնութիւն եւ ՛ի գումարտաբնակութիւն
Line: 6 ընդ երեսս չարաշուք թշնամեաց"։
Line: 7 Զայս եւ նման սորին բազում շշնջէին զնմանէ.
Line: 8 այլ ոչ ոք իշխէր համարձակապէս խօսել ինչ՝
Line: 9 մինչեւ լցաւ ժամանակ կատարածի կենաց նորա։
Line: 10 Ապա յարեաւ ոմն ՛ի հաւատարիմ ընտանեաց նորա
Line: 11 նախարար մի՝ դայեակ անդրանկանն Խոսրովու,
Line: 12 որ Կաւատն կոչիւր. խորհուրդ արարեալ
Line: 13 ընդ նմա՝ ետ բառնալ զյիշատակ հօրն Խոսրովու
Line: 14 եւ զբազմութիւն եղբարց իւրոց եւ էառ զթագաւորութիւնն։
Line: 15 Հնարելով եւ առաջնորդելով դայեկին
Line: 16 իւրոյ, հրապուրեաց պղտորեաց զմեծայարմար
Line: 17 կարգս բնակչաց դրանն Խոսրովու եւ
Line: 18 խոտորեաց յանկարծակի զսիրտս ամենեցուն ըզհետ
Line: 19 սանուն իւրոյ՝ Կաւատայ, առ ՛ի թագաւորեցուցանելոյ
Line: 20 զնա փոխանակ հօր իւրոյ։
Line: 23 Բայց անսացէք ինձ սակաւիկ մի, եւ պատմեցից
Line: 24 կարճառօտիւք զխորագիտութիւն առն, եթէ
Page: 166 Line: 1 զիարդ կամ որով օրինակաւ կամաց արգելուլ ՛ի
Line: 2 գառագեղն մահու զահեղ որսորդն՝ զառիւծն արեւելից,
Line: 3 յորոյ ՛ի գոչելն միայն ազգք հեռաւորք
Line: 4 դողային եւ մօտաւորք յերեսաց նորա իբրեւ զմոմ
Line: 5 հալեալ պակասէին։ Նա ա́յնպէս ՛ի վայրկեան ժամանակի
Line: 6 գողացաւ զամենեցուն սիրտս, եւ յարեաւ
Line: 7 ՛ի վերայ նորա իբրեւ յորբոյ միոյ եւ առնելով
Line: 8 զայս ամենայն, ոչ զայլ թագաւոր եւ իշխան
Line: 9 ՛ի թիկունս կոչէր, ոչ զազգս եւ զլեզուս հեռաւորս
Line: 10 զօրավիգն օգնականութեան սանուն իւրոյ
Line: 11 ընդդէմ հօրն պատրաստէր, այլ առաքէր միայն
Line: 12 ծածկաբար առ կայսրն Հերակլիոս զետեղանալ նմա
Line: 13 անդէն, ուր էրն զօրօքն իւրովք հանդերձ՝ աւուրս
Line: 14 ինչ։ Եւ հրամայէր գրել հրովարտակս յերեսաց
Line: 15 Կաւատայ առ մեծամեծս եւ առաջնորդս գնդից
Line: 16 գնդից մեծի դրան թագաւորութեանն Պարսից.
Line: 17 "եթէ բարձաւ ՛ի հօրէ իմմէ եւ ինձ տուաւ իշխանութիւն
Line: 18 թագաւորութեանս. պատրաստական
Line: 19 լերուք սակաւ ինչ հեծելովք"։ Եւ կացուցանէր
Line: 20 զնոսա առ խելս կամրջին Տիգրիս գետոյ՝ ըստ
Line: 21 վեհ Արտաշիր քաղաքի յանդիման դրանն Տիզբոնի,
Line: 22 ուր էր հայրն նորա Խոսրով պահպանեալ մերձակաց
Line: 23 զօրօքն իւրովք։ Եւ քարոզն մեծաբարբառ
Line: 24 աղաղակէր յաջմէ եւ յահեկէ Կաւատայ եւ ասէր.
Line: 25 "Ո՞վ է մարդ, որ սիրէ զկեանս եւ կամի տեսանել
Line: 26 զաւուրս իւր ՛ի բարութեան, վաղվաղեսցէ
Line: 27 ընդ առաջ նորոյ թագաւորութեանս Կաւատայ,
Page: 167 Line: 1 զի սա է արքայից արքայ"։ Եւ բացին զդրունս
Line: 2 Անյուշն բերդի. եւ յախուռն կոչէր արտաքս զամենայն
Line: 3 կալանաւորս արքային՝ ՛ի բազում ժամանակաց
Line: 4 արգելեալս ՛ի ստուերս մահու, անթիւ
Line: 5 բազմութեամբ յոյժ յոյժ եւ ասէին ցնոսա. "Եկայք
Line: 6 ելէք թշուառականքդ սրտառուչք ՛ի Խոսրովայ,
Line: 7 զի ձեզ բացան դրունք կենաց ՛ի նորընծայ թագաւորէս՝
Line: 8 յորդւոյ նորա Կաւատայ"։ Եւ բեկեալ
Line: 9 իւրաքանչիւր ուրուք զշղթայս իւր՝ դիմեցին առ
Line: 10 հասարակ արտաքս։ Եւ ելանէր ձայն գոչելոյ օրհնութեան
Line: 11 նոցա յերկինս, որք օրհնէին զԿաւատ
Line: 12 եւ ասէին. "Արքայ՝ յաւիտեան կեաց". եւ մխեալ
Line: 13 յընտիր ընտիր երիվարս՝ ասպատակէին ՛ի վերայ
Line: 14 Խոսրովու. շղթայք իւրեանց ՛ի ձեռս իւրեանց
Line: 15 հեծեալք արշաւէին յայսկոյս յայնկոյս, արհամարհելով
Line: 16 զԽոսրով։ Ապա եւ բազումք ՛ի գնդից գնդից՝
Line: 17 ՛ի դռնապահաց եւ ՛ի թիկնապահաց, եւ յանուակրաց
Line: 18 դրանն Խոսրովու՝ առեալ զնշանս դրօշից
Line: 19 իւրեանց, դիմեցին առ Կաւատ որդի նորա։ Եւ
Line: 20 որք մնացինն անդրէն ՛ի դրանն՝ ճեպէին զնոսա
Line: 21 պատգամաւորքն Կաւատայ զգուշութեամբ ունել
Line: 22 պահել զԽոսրով՝ ապա եթէ ոչ, մահու մեռանիցին։
Line: 23 Արդ իբրեւ լսէր Խոսրով զբարբառ աղաղակին
Line: 24 այնորիկ՝ ասէ ցայնոսիկ որ մօտն կային.
Line: 25 "զի՞նչ են ձայնք կողմանցն այնոցիկ". եւ նոքա
Line: 26 լռեցին, քանզի պատկառէին պատմել նմա։ Եւ
Line: 27 խառնաձայնք փողոցն եւս քան զեւս ստիպէին։ Դարձեալ
Page: 168 Line: 1 ասէ ցնոսա որք մերձն էին. "զի՞նչ են անկարգ
Line: 2 հնչմունք բարբառոցն". եւ նոքա ասեն.
Line: 3 ՛Քանզի կամի թագաւորել փոխանակ քո որդի
Line: 4 քո Կաւատ եւ ամենեքին ընթանան առ նա. եւ
Line: 5 ահա ճակատեալ յանդիման քաղաքիս առ եզերբ
Line: 6 գետոյն, եւ արձակեաց զամենայն կալանաւորս
Line: 7 մեծի բանտին զարգելեալսն ՛ի հրամանէ քումմէ.
Line: 8 եւ ցնծալով ամենեքեան օրհնեն զնա՝ արքայ կարդալով՛։
Line: 9 Իբրեւ լուաւ զայս ամենայն աղէտս գուժին,
Line: 10 մանաւանդ զարձակումն կալանաւորացն՝
Line: 11 հաչէր, հառաչէր, վայէր, վարանէր յանձն իւր.
Line: 12 ոչ ՛ի նստելն իմանայր եւ ոչ ՛ի յառնելն զգայր
Line: 13 ամենեւին. քանզի ետես զզօրն ահագին հասեալ
Line: 14 ՛ի վերայ իւր։ Եւ լեալ հետիոտս ընդ դուռն բուրաստանին
Line: 15 իւրոյ, գնաց եւ թագեաւ ընդ ծառովք
Line: 16 եւ կայր ղօղեալ թափեալ ոգի նորա ՛ի յանկարծ
Line: 17 երկիւղէն. եւ դիտէին աչք իւր վերանալոյ ՛ի վերայ
Line: 18 նորա անողորմ սրոյն։ Ապա եկին հասին ՛ի
Line: 19 վերայ նորա գունդք ամենայն շուրջ զապարանօքն.
Line: 20 եւ զհետ մտեալ խնդրակքն՝ գտին զնա ՛ի
Line: 21 տեղւոջն, ուր նստէր վարանեալ. եւ ածեալ զնա
Line: 22 արտաքս քան զպարիսպն՝ մուծին ՛ի սրահ մի,
Line: 23 զոր Քատակի հնդուկն կոչեն՝ յապարանս Մարասպանդ
Line: 24 կոչեցելոյ։ Եւ իբրեւ եմուտ ստուգեաց
Line: 25 զտեղւոջէն եւ զտանուտեառնէն, բախեալ զկուրծս՝
Line: 26 հեծելով ասէր. "Վայ ինձ, եղուկ եմ ես, ո՞րպէս
Line: 27 հրապուրեցայ ՛ի կախարդացն, որք ըղձային ինձ
Page: 169 Line: 1 ՛ի Հնդիկս՝ Մարասպան տեղւոջս ըմբռնեալ։ Եւ
Line: 2 արդ ահա եհաս ինձ ըստ բանի նոցա ցնորք, այլ
Line: 3 ոչ ճշմարտութեամբ"։ Եւ պահեալ զնա առ այն
Line: 4 օր՝ ՛ի վաղիւն բառնային սրով զգլուխն, բարձեալ
Line: 5 զչարն ՛ի միջոյ։ Նոյնպէս եւ զեղբարս իւր
Line: 6 Կաւատ արքայ յոտից եւ ՛ի ձեռաց անպիտանս
Line: 7 արարեալ՝ կամէր խեղութեամբ շնորհել նոցա
Line: 8 կեանս. ապա յամբաստանութենէ բազմաց բարձան
Line: 9 եւ նոքա սրով։ Եւ ինքն կալաւ զտեղի Խոսրովու
Line: 10 հօր իւրոյ թագաւորութեանն։ Եւ էր բարեխորհ
Line: 11 ողորմած առ ամենայն աշխարհս եւ առ
Line: 12 ծառայս իւր. արձակեալ յիւրաքանչիւր տեղիս
Line: 13 զամենայն կալանաւորս, որք էին ՛ի դիպահոջ
Line: 14 դրան հօր իւրոյ՝ գրեալ հրովարտակս ընդ ամենայն
Line: 15 սահմանս թագաւորութեան իւրոյ՝ ցնծութեամբ
Line: 16 եւ ուրախութեամբ կեալ ամենեցուն։ Եւ
Line: 17 զամենայն հարկս եւ զմաքս արքունի երեքամեայ
Line: 18 ժամանակաւ ընդ ամենայն տեղիս իւրոյ տէրութեան
Line: 19 շնորհեալ ամենեցուն. նա եւ ջանայր
Line: 20 առնել, զի մի ոք կապեսցէ զսուր իւր յազդեր
Line: 21 իւրում զամենայն ժամանակս թագաւորութեան
Line: 22 իւրոյ։ Այլ քանզի վիրաւորելոց էին զմեզ մեղք
Line: 23 մեր՝ անտերունչ անկարգ ժամանակօք, ընդունայն
Line: 24 կորեան խորհուրդք նորա, կարճեցաւ կէտ
Line: 25 կենաց նորա եւ տեւեալ ամիսս եօթն՝ յաւելաւ առ
Line: 26 հարս իւր հայրասպանն այն. քանզի բառնալոց
Page: 170 Line: 1 էր թագաւորութիւնն ՛ի տանէ Սասանականացն,
Line: 2 եւ տալ ՛ի ձեռս որդւոցն Իսմայելի։
Line: 7 Ապա ՛ի գտանել ամենեցուն զթողութիւն
Line: 8 յանցանաց իւրեանց ՛ի նորընծայ թագաւորէն Կաւատայ՝
Line: 9 շնորհելով զմիւս եւս պարգեւս՝ կարի իմն
Line: 10 ախորժելի թուէր կալանաւորացն եւ այնոցիկ, որք
Line: 11 ՛ի դիպահոջն էին պահեալ ՛ի մեծի դրանն եւ որոց
Line: 12 մոռացեալ էր զյոյս իւրեանց դառնալ յիւրաքանչիւր
Line: 13 աշխարհս եւ յերկիր ծննդեան։ Որք փութանակի
Line: 14 յուղարկէին ՛ի հրամանէ նորա՝ մեծաւ փափագանօք
Line: 15 գնացին ՛ի տունս հայրենի։ Ընդ որս
Line: 16 էր եւ կաթուղիկոսն մեծ իշխանութեան Աղուանից,
Line: 17 Վիրոյ անուն նորա. այր հանճարեղ եւ իմաստուն,
Line: 18 զօրաւոր ՛ի բանս իմաստութեան, եւ լեզու նորա
Line: 19 իբրեւ գրիչ երագագրի ՛ի պատմութիւնս խօսից
Line: 20 խորհրդականաց եւ ՛ի մտաւոր խօսս թագաւորաց
Line: 21 եւ մեծամեծաց։ Նաեւ խոնարհախօսութիւն նորա
Line: 22 քաղցրալուր ռամկաց եւ խառնիճաղանճ ժողովրդոց,
Line: 23 որ երկայնէր զխօսս իւր համեմատեալ ընդ ճառս
Line: 24 իմաստնոց եւ ընդ առակս նոցա։ Շարէր յօրինէր
Page: 171 Line: 1 զառակս բերանոյ իւրոյ, զորօրինակ զմարգարիտ
Line: 2 յոսկի յեռուցու՝ մանաւանդ ՛ի թարգմանութեան
Line: 3 լեզուին Պարսից վարժեալ զամս քսան եւ հինգ ՛ի
Line: 4 դիպահոջ առ դրանն Խոսրովու՝ յանցական գտեալ
Line: 5 ընդ ապստամբողս մեծամեծաց իշխանաց աշխարհին
Line: 6 Աղուանից, որք ապստամբեցան յարքայէն
Line: 7 Պարսից եւ կորեան անկան բազումք ՛ի նոցանէ՝
Line: 8 ոմանք ՛ի սուր, ոմանք ՛ի խեղութիւնս անդամոց
Line: 9 եւ ոմանք տարագրեալք յաշխարհս հեռաւորս։ Իսկ
Line: 10 նա փախստեայ անկանէր ՛ի դուռն արքունի, եւ
Line: 11 յաջողեցաւ առաջի նորա. զի շնորհք սրբոյ նշանի
Line: 12 նորա յորդեցին նմա ճանապարհ ՛ի դուռն թագուհւոյն,
Line: 13 որ մեծաւ ջանիւ կարաց գտանել ՛ի
Line: 14 պարգեւի զկեանս նորա ՛ի թագաւորէն։ Բայց մեծաւ
Line: 15 երդմամբ հաստատէր յանձն իւր թագաւորն
Line: 16 վասն նորա՝ յամս կենաց իւրոց ոչ դառնալ նմա
Line: 17 յերկիր իւր. այլ կալ նմա ՛ի դիպահոջն առ դրանն։
Line: 18 Եւ ոչ արգելոյր ՛ի նմանէ զհասս իշխանութեան
Line: 19 աթոռոյ նորա եւ ոչ զանուն կաթուղիկոսութեան
Line: 20 եբարձ ՛ի նմանէն. այլ պահէր զնա իբրեւ զանօթ
Line: 21 ինչ ընտիր եւ խնայէր ՛ի նմա իբրեւ յերիվար քաջընթաց
Line: 22 յօր մարտի եւ պատերազմի, մինչեւ մերձեցաւ
Line: 23 ժամանակ պանդխտութեան նորա եւ եհաս
Line: 24 երկունք հարուածոց անողորմ տանջանաց ՛ի ձեռն
Line: 25 չար թշնամեաց աշխարհիս Աղուանից։ Եւ առաքէ
Line: 26 զնա Աստուած որպէս երբեմն զՄովսէս ՛ի Մադիամայ,
Line: 27 զի եկեալ կորզեսցէ հանցէ ՛ի ձեռաց
Page: 172 Line: 1 արուասպան եւ իգաչար ազգին առ ՛ի բուծանել
Line: 2 զաւակ ՛ի վերայ երկրի զսակաւ մնացեալսն՝ մի
Line: 3 յազգէ եւ երկու ՛ի քաղաքէ։ Արդ իբրեւ ել նա
Line: 4 յարքունուստ եւ եկն ՛ի սահմանս ծննդեան իւրոյ,
Line: 5 փարէր անկանէր ամենայն ուրեք զդրամբք եւ
Line: 6 զյատակօք եկեղեցեաց իւրոյ վիճակին. հեղոյր
Line: 7 յորդէր զարտասուս եւ կրկնեալ զծունր՝ թանայր
Line: 8 զգետինն, եւ դարձեալ ՛ի յառնելն քաջալերէր զինքն
Line: 9 եւ մխիթարէր զորս ընդ ինքեան էին՝ գոհանալով
Line: 10 զԱստուծոյ, որ եզերծ զնա ՛ի ժանեաց առիւծոյն
Line: 11 եւ շնորհեաց նմա տեսանել միւսանգամ
Line: 12 զյարկս սրբոց եկեղեցեաց. եւ խորհէր հանգչել
Line: 13 սակաւ մի եւ լնուլ զանձուկ սիրոյ խանդաղատանաց
Line: 14 իւրոց բազմաժամանակեայ հեռաւորութեանն։
Line: 15 Բայց առաջի կայր նմա սուգ անհնարին
Line: 16 եւ քրտունք տեսանելոյ զկործանումն, որ ընդհուպ
Line: 17 լինելոց էր։ Զի մինչդեռ սփռեալ էր զանձուկ
Line: 18 սիրոյ իւրոյ ՛ի տեղիս տեղիս սննդեան իւրոյ՝
Line: 19 անկարծակի երկրորդեաց հնչեաց հողմն հիւսիսային
Line: 20 եւ բախեաց զծովն մեծ արեւելեան. եկն ել
Line: 21 գազանն ապականիչ հանդերձ արիւնարբու կորեամբն
Line: 22 իւրով՝ Շաթն կոչեցելով, որ նախ հաստատէր
Line: 23 զերեսս իւր ընդդէմ Վրաց աշխարհին՝
Line: 24 քաղաքին Տփխեաց. եւ ոչ զոք գտեալ ՛ի ներքս
Line: 25 յառաջին քաջ արանցն, տեղի գտեալ սփռելով
Line: 26 զոխսն մթերեալս սակս առաջին նախատանացն
Line: 27 ՛ի նոցանէ, պաշարեաց զքաղաքն եւ սկսաւ մարտընչել։
Page: 173 Line: 1 Նեղէր զբնակիչսն որ ՛ի նմա, որք դարձան
Line: 2 ընդդէմ նորա. եւ յոյժ աշխատեալք որպէս
Line: 3 յաւուրս երկուց ամսոց, ՛ի զուր ջանացին ընդդէմ
Line: 4 հրամանի կատարածի կենաց եւ հեղման արեան
Line: 5 իւրեանց, որ անդ էր դիպելոց։ Յայնժամ գոչեաց
Line: 6 գազանն ահագին ՛ի վերայ նոցա, որսացաւ
Line: 7 եւ հերձոյց բաւական կորեանց իւրոց, ելից զմօրիս
Line: 8 իւր որսով եւ զզօրս իւր յափշտակութեամբ,
Line: 9 որք վերացուցեալ զսուրս իւրեանց առհասարակ
Line: 10 դիմեցին ՛ի վերայ պարսպին, ուր զմիմեամբք դիզանալով
Line: 11 այնչափ բազմութեանն՝ վերանային քան
Line: 12 զպարիսպն գեր ՛ի վերոյ։ Եւ անկանէր ստուեր
Line: 13 խաւարային ՛ի վերայ եղկելի բնակչաց քաղաքին՝
Line: 14 լուծան յօդք անդամոց նոցա, թուլացան բազուկք
Line: 15 նոցա, մատնեցան ՛ի պարտութիւն, անկան յետս
Line: 16 ՛ի պարսպէն՝ խուճապեալք որպէս ճնճղուկք ըմբռնեալք
Line: 17 ՛ի գործիս որսորդաց, ոչ ոք կարելով
Line: 18 ժամանել ՛ի տուն իւր՝ ձայն տալ ահագին գուժին,
Line: 19 հրամայել սիրելւոյ ամուսնոյ իւրոյ գթալ
Line: 20 ՛ի ծնունդս որովայնի իւրոյ, կամ զմտաւ ածել
Line: 21 ծնողաց զծնողական գութս. այլ պակուցեալք ջանային
Line: 22 ծածկել զանձինս իւրեանց ոմանք ՛ի վերայ
Line: 23 տանեաց, ոմանք ՛ի մէջ խողովակաց. իսկ
Line: 24 բազումք դիմեցին ՛ի սուրբ յարկս եկեղեցեաց՝
Line: 25 բուռն հարեալ զեղջերուէ սեղանոյն։ Եւ ելանէր
Line: 26 գոչիւն հառաչման նոցա ըստ նմանութեան բազմամբոխ
Line: 27 հօտից մաքեաց առ գառինս, կամ մօր
Page: 174 Line: 1 առ մանուկ իւր. եւ զհետ նոցա հնձողք անողորմք։
Line: 2 Որոց ձեռք իւրեանց հեղուին զվտակս արեանց,
Line: 3 ոտք իւրեանց կոխէին զդիակունս եւ աչք իւրեանց
Line: 4 տեսանէին զդիաթաւալս իբրեւ զհեղեղս կարկտի։
Line: 5 Եւ յորժամ հատան ձայնք ողբոց եւ վայից, եւ ոչ
Line: 6 մնաց ապրեալ եւ ոչ մի, ապա գիտացին եւ նոքա,
Line: 7 թէ յագեցան սուրք նոցա։ Եւ ածին զերկոսին
Line: 8 իշխանսն՝ զմին պետ կողմնակալութեանն Պարսից,
Line: 9 եւ զմիւսն ՛ի բուն բնակչաց աշխարհին Վրաց, որք
Line: 10 իբրեւ ածան ձերբակալք առաջի թագաւորին, հրամայեաց
Line: 11 փոխել զաչս նոցա։ Փոխանակ զի կոյր
Line: 12 նկարեցին զպատկեր նորա ՛ի նախատել զնա. եւ
Line: 13 դառն չարչարանօք հեղձամահ արարեալ զնոսա
Line: 14 ողջէն՝ վարեցին զմորթ նոցա յանդամոց նոցա եւ
Line: 15 պրկեալ կանգնեալ լցեալ զնոսա խոտով կախեցին
Line: 16 ՛ի վերուստ զպարսպէն։ Յայնժամ ձեռս արկին
Line: 17 յարկեղս գանձուց մթերեալս՝ եւ ծանրաբեռնեալ
Line: 18 ամենայն բազմութեան զօրացն, բերէին դնէին
Line: 19 առաջի բռնաւորին իւրեանց շեղջս շեղջս եւ կոյտըս
Line: 20 կոյտս. եւ այնչափ յաճախեալ բերին առաջի
Line: 21 նորա, մինչեւ ձանձրացեալ հայել տեսանել զանհամար
Line: 22 թիւ տաղանդաց ոսկւոյ եւ արծաթոյ։ Իսկ
Line: 23 զզարդս եկեղեցեաց զականակապ զմարգարտայեռ
Line: 24 սպասուցն ով իցէ բաւական առ ՛ի պատմելոյ։
Line: 25 Արդ իբրեւ կատարեաց նա զկամս իւր եւ հրամայեաց
Line: 26 բառնալ անտի զաւարն ամենայն, ինքն
Line: 27 չուեալ հանդերձ գանձիւքն դառնայ ՛ի տեղի իւր։
Page: 175 Line: 1 Եւ թողեալ զզօրս պատերազմողս ՛ի ձեռս որդւոյն
Line: 2 իւրոյ Շաթայ հանդերձ դաստիարակօք
Line: 3 արամբք քաջօք՝ երթալ հրամայէր ՛ի սահմանս
Line: 4 Աղուանից, եւ պատուիրէր նոցա զայս ինչ. "Եթէ
Line: 5 ելցեն մեծամեծք եւ առաջնորդք աշխարհին ընդ
Line: 6 առաջ որդւոյն իմոյ եւ տացեն ՛ի ձեռս զաշխարհն
Line: 7 իւրեանց ինձ ՛ի ծառայութիւն, եւ ընդարձակեսցեն
Line: 8 զքաղաքս եւ զամրոցս իւրեանց եւ զվաճառս
Line: 9 առաջի զօրաց իմոց, թողացուցէք եւ դուք նոցա
Line: 10 կեալ եւ ծառայել ինձ. ապա եթէ ոչ, մի́
Line: 11 խնայեսցէ ակն ձեր ՛ի նոսա յամենայն հասակ
Line: 12 արուի. եւ զմատաղատունկս արուացն եւ զազգս
Line: 13 իգականացն պահեցէք ինձ եւ ձեզ ՛ի ծառայութիւն
Line: 14 եւ յաղախնութիւն"։ Եւ մեկնեալ ՛ի միմեանց
Line: 15 զօրացն՝ արարին ըստ բանին ըստ այնմիկ։ Ապա
Line: 16 եկին հասին ՛ի հրամայեալսն։ Յայնժամ առաքէր
Line: 17 (Շաթ) պատգամս ըստ բանի հօրն իւրոյ առ կուսակալ
Line: 18 իշխանն Պարսից, որ էր մարզպան Աղուանից
Line: 19 աշխարհիս՝ Սեմա Վշտնաս անուն, եւ առ նոյն
Line: 20 կաթուղիկոսն Վիրոյ, զոր վերագոյնն ասացաք։
Line: 21 Եւ ոչ առեալ յանձն Պարսկին՝ "Ո՞վ ես, ասէ՝ եւ
Line: 22 ուստի, տունդ Աղուանից, զի եդից ես փոխանակ
Line: 23 դոցա զանձն իմ ընդ հրամանաւդ ընդ այդուիկ"։
Line: 24 Եւ առեալ զաղխն իւր ընդ իւր՝ յափշտակեալ եւ
Line: 25 զբազումս ինչ յաշխարհէս աստի՝ զերծաւ գնաց
Line: 26 անկաւ ՛ի կողմանս Պարսից։ Իսկ հայրապետն
Line: 27 Աղուանից Վիրոյ որպէս լուաւ, եթէ եհաս լուծ
Page: 176 Line: 1 ծանրութեանն ՛ի պարանոց իւր միայն, վարանէր
Line: 2 յանձն իւր, կասկածէր, երկնչէր ՛ի Պարսից թագաւորէն։
Line: 3 Քանզի վասն նորին իսկ անուան ապըստամբութեան
Line: 4 պանդխտացեալ էր նա յօտարութեան
Line: 5 յաքսորս ՛ի բազում ժամանակս. եւ անսալ
Line: 6 պատգամացն եւ կալ առաջի թշնամւոյն վասն բեկման
Line: 7 եւ կորստեան աշխարհիս կամէր յանձն առնուլ։
Line: 8 Ապա ըստ խորագիտութեան իւրում գրէր
Line: 9 թուղթ ՛ի ծածուկ առ թագաւորն Պարսից զսպառնալիս
Line: 10 թշնամւոյն. զի եթէ ներեսցէ թագաւորն,
Line: 11 հաճեսցէ անգամ մի զմիտս թշնամւոյն իւր առաջի
Line: 12 կալով, ապա թէ ոչ, զի ՛ի բաց գնասցէ յաշխարհիս
Line: 13 սահմանաց։ Եւ մինչդեռ նա ակն ունէր
Line: 14 պատասխանւոյ ՛ի թագաւորէն, կամէր հուպ ունէլ
Line: 15 պահել զպատգամաւորսն որք առաքեցան ՛ի թըշնամւոյն,
Line: 16 կալեալ զաչս նոցա սակաւ արծաթով՝
Line: 17 տանէր բերէր զնոսա պատճառս կազդուրելով։
Line: 18 Երբեմն ասէր՝ "կոչեցից զգլխաւոր առաջնորդս
Line: 19 ամենայն գաւառաց աշխարհիս, զի միաբանեսցեն
Line: 20 եւ նոքա ընդ իս ՛ի պատասխանի հրամանի թագաւորին
Line: 21 ձերոյ". եւ երբեմն ասէր՝ "ոչինչ է պիտոյ
Line: 22 յամենալ ինձ բազմացն խորհրդակցութեան.
Line: 23 այլ ես ինձէն պատասխանի յօրինեցից ըստ պատշաճի
Line: 24 թագաւորին ընծայիւք եւ ըստ պատուոյ ողջունի
Line: 25 թագաւորին ձերոյ"։ Յայնժամ սկսան
Line: 26 պատգամաւորքն ստիպել եւ ասեն. "զի՞ կաս, հի՞մ
Line: 27 յապաղես, զի ահա եհաս օրն սահմանեալ ասպատակ
Page: 177 Line: 1 սփռելոյ ընդ ամենայն երեսս Աղուանից.
Line: 2 յեյտնեցաք ահա քեզ զծածկեալ խորհուրդ իշխանացն
Line: 3 մերոց եւ տեառն մերոյ՝ Շաթայ։ Ապա
Line: 4 եթէ ոչ կամիցիս առնել ըստ հրամանի նորա,
Line: 5 աճապարեա զերծանել փախչել, քանզի գտին
Line: 6 անձինք մեր մեծարանս եւ տուրս ՛ի ձեռաց քոց.
Line: 7 եւ երկնչիմք մեք յԱստուծոյ մերոյ եւ չկարեմք
Line: 8 նենգել եւ տեսանել թէ՝ մխեսցին ձեռք բազմութեան
Line: 9 զօրաց մերոց ՛ի ձեզ եւ ՛ի մերձակայ բնակս
Line: 10 եւ ՛ի ժողովուրդս քո"։ Մինչդեռ նոքա զայս խօսէին,
Line: 11 յանկարծակի պատեաց մէգն եւ մառախուղն
Line: 12 զամենայն երեսս երկրիս մերում առ հասարակ,
Line: 13 զդաշտս եւ զգլուխս լերանց, զբլուրս եւ զխորս
Line: 14 ձորոց, եւ ոչ ուրեք մնաց քայլ մի ոտին յամենայն
Line: 15 սահմանս երկրի մերում, ՛ի շէնս եւ յագարակս,
Line: 16 ՛ի տունս եւ յանցս ճանապարհաց. բերան
Line: 17 ամենեցուն կարդայր վա́յ, վա́յ։ Գոչիւն բարբարոսացն
Line: 18 ոչ լռէր. եւ չէր՝ ուր ոչ ելանէր սատակիչ
Line: 19 բարբառ չար թշնամեացն, եւ այն ՛ի միում
Line: 20 աւուր եւ ՛ի միում ժամու։ Քանզի բաժանեցին
Line: 21 յառաջագոյն վիճակաւ ըստ գնդից գնդից զգաւառս
Line: 22 եւ զշէնս, զհեղեղատս եւ զգետս, զաղբիւրս
Line: 23 եւ զմօրս, զլերինս եւ զդաշտս՝ յամենեսին միապէս
Line: 24 ըստ ժամադրին սփռեալ զասպատակն աշխարհակուլ.
Line: 25 եւ ՛ի ծագաց մինչեւ ՛ի ծագս դողային
Line: 26 սահմանք մեր։ Ապա այնուհետեւ անդ էր
Line: 27 տեսանել նմանապէս կատարել բարբառոյ մարգարէին.
Page: 178 Line: 1 "Եթէ զորօրինակ փախնուցու մարդ յերեսաց
Line: 2 առիւծու եւ պատահեսցէ նմա արջ. եւ
Line: 3 զերծեալ ՛ի նմանէ՝ անկանիցի ՛ի տուն իւր եւ
Line: 4 յեցուցեալ զձեռս իւր յորմն՝ հարկանիցէ զնա
Line: 5 օձ". այնպէս հասին ՛ի վերայ մեր աւուրքն այնոքիկ։
Line: 6 Զի յերեսաց սրոյն, որպէս յահեղ առիւծէ
Line: 7 ՛ի մագիլ գիշաքարշ բեկանող արջոյն ՛ի ժանիս
Line: 8 սովոյն մատնէին. ՛ի միասին լքեալք, յօդալոյծք,
Line: 9 սովաբեկք, ակամայ դիմեալք ՛ի գերութիւն՝
Line: 10 որպէս ՛ի չարութենէ օձից ՛ի յահէ տեսլեան
Line: 11 դառնաշունչ թշնամւոյն խածանէին։ Ապա
Line: 12 ՛ի ծածկել զմեզ ծովային ալեացն այնոցիկ՝ զհետ
Line: 13 մտեալ կաթուղիկոսին մերոյ, հանին զնա ՛ի
Line: 14 տեղւոջէ ապառաժ վիմայատակ լերանցն ՛ի գեղջըն,
Line: 15 որ կոչի Կողթ ագարակ, եւ թողեալ նորա
Line: 16 զկահ եւ զկարասի իւր եւ զսպաս գանձուցն՝ հեծեալ
Line: 17 ՛ի ձի փախստական լինէր առաջի նոցա։
Line: 18 Եւ ոչ ոք կարաց ընդ նմա ելանել ՛ի սպասաւորաց
Line: 19 իւրոց. բայց մի ոմն յապաեկաց աշխարհիս՝
Line: 20 անուն նորա Գադ Վշնասպ, այր յաղթանդամ եւ
Line: 21 զօրեղ ՛ի տոհմէ գնդապետութեան ազգին իւրոյ,
Line: 22 նա միայն ժամանեաց ելանել ընդ նմա։ Եւ ոչ
Line: 23 արգելին զարշաւանս թշնամւոյն վիմախառն ձորախիտ
Line: 24 ապառաժք լերանց Արցախական ամուր
Line: 25 գաւառացն. այլ գործեցին մեղք մեր առաջի
Line: 26 նոցա զդժուարինսն ՛ի դիւրինս. առանց գայթակղութեան
Line: 27 էին գնացք ընթացից երիվարաց նոցա
Page: 179 Line: 1 ՛ի վերա գլխոց լերանց. հասին զկնի կաթուղիկոսին
Line: 2 թշնամիքն, լարեցին զաղեղունս ՛ի վերայ
Line: 3 նորա յիրս դառնութեան։ Յայնժամ սքանչելի
Line: 4 շնորհք սուրբ խաչին, զոր ունէր ընդ իւր, անջրըպետեաց
Line: 5 ՛ի մէջ նորա եւ թշնամեացն. եւ ոչ
Line: 6 մխեցաւ ՛ի նա ձեռն յաւուրն յայնմիկ։ Եւ ՛ի
Line: 7 նսեմանալ աւուր զերծեալքն ուխտիւք խնդրէին
Line: 8 զխաւար գիշերոյն առաւել քան զլոյս տունջեան.
Line: 9 եւ ՛ի գիշերին յայնմիկ ընդարձակէր ճանապարհն
Line: 10 փրկութեան մեծի հայրապետին եւ ամենայն ապրելոցն։
Line: 11 Եւ կրկնեալ անդրէն հասին պատգամաւորքն
Line: 12 թշնամւոյն, "թէ արա զայդ եւ ապրեսցիս
Line: 13 դու եւ տուն քո եւ ամենայն մնացորդք երկրի քո,
Line: 14 ապա թէ ոչ՝ հրամայեցաւ յինէն ունել ածել
Line: 15 զքեզ առ իս ակամայ կամօք"։ Եւ ժողովեալ առ
Line: 16 ինքն կաթուղիկոսին զամենայն գլխաւորս, զորդիս
Line: 17 թագաւորազանց եւ մեծաց աշխարհիս, զգաւառապետս
Line: 18 եւ զգիւղապետս, զերիցունս եւ զսարկաւագունս,եւ
Line: 19 զդպիրս, որք ՛ի ժամուն անդ
Line: 20 հանդիպեցան յամրոցին Չարաբերդոյ, եւ ասէ
Line: 21 ցնոսա. "Արք եղբարք՝ դուք ինքնին գիտէք զհարուածս
Line: 22 մեծամեծս, զահ եւ զդողումն անյագ եւ
Line: 23 անողորմ սրոյն, որ վասն մեղաց մերոց առաքեցաւ
Line: 24 մեզ եւ ընկղմեաց յանկարծակի զանձինս
Line: 25 մեր, եւ ահա եմք ՛ի տարակուսանս եւ ոչ գիտեմք
Line: 26 յո երթիցուք, կամ ուր փախիցուք յերեսաց նորա։
Line: 27 Եւ արդ՝ եթէ արասցուք ըստ կամաց նոցա
Page: 180 Line: 1 եւ եթէ ոչ, սակայն օր մահուան մերոյ ՛ի ձեռս
Line: 2 նոցա յամենայն ժամ նկարեալ է առաջի աչաց
Line: 3 մերոց. ես անսացից տեսանել զօգուտն ձեր խորհըրդով՝
Line: 4 վաղվաղակի արարէք ինձ պատասխանի.
Line: 5 ստիպէ զիս եկեալ պատգամն, եւ սա ոչ ՛ի ռամկաց,
Line: 6 այլ նախարար ՛ի զօրս թշնամեացն, եւ հաւատարիմ
Line: 7 դայեակ եւ դաստիարակ թագաւորորդւոյն
Line: 8 Շաթայ"։ Իբրեւ զայս խօսեցաւ՝ ձայն բարձին
Line: 9 միաբան եւ ասեն. "Ընդէ՞ր խօսի տէր մեր
Line: 10 ըստ այդմ բանի այպանել զթշուառացեալ անձինս
Line: 11 մեր։ Իսկ արդ գուցէ՞ ոք ՛ի մէնջ իմաստնագոյն
Line: 12 քան զքեզ՝ ճանաչել զիմաստութիւն եւ
Line: 13 զխրատ, կամ համարձակեսցո՞ւք առաջի քո խօսել
Line: 14 զբանս հանճարոյ։ Արդ եթէ երկայնամտեսցէ
Line: 15 մեզ մարդասէրն Աստուած, մի́ յապաղեր որպէս
Line: 16 հովիւ քաջ դնել զանձն քո ՛ի վերայ մեր,
Line: 17 վասն որոյ եւ մեք ըստ կարի մերում դիցուք
Line: 18 զանձինս ՛ի վերայ քո"։ Յայնժամ ասէ ցնոսա.
Line: 19 "եթէ միայն Տէր հաճեսցի, ես ոչ զանգիտեմ
Line: 20 յերկիւղէ նոցա։ Բայց դուք զայս արարէք զոր
Line: 21 ասեմ ձեզ. իւրաքանչիւր ոք ՛ի ձէնջ ըստ կարի
Line: 22 իւրում բերցէ արծաթ եւ ոսկի եւ հանդերձս. եւ
Line: 23 մի́ ագահեսցեն սիրտք յինչս ձեր, զի կարասցուք
Line: 24 ցածուցանել զերեսս նոցա պատարագօք"։
Line: 25 Յայնժամ բերեալ յօժարութեամբ ամենեցուն
Line: 26 առաջի նորա. ապա եհան եւ նա բազում ինչ ՛ի
Line: 27 գանձուց իւրոց, որ ինչ պատշաճ էր ՛ի պատիւ
Page: 181 Line: 1 յընծայ նոցա պարգեւաց։ Եւ զեկեալն առ
Line: 2 ինքն զդայեակ արքայորդւոյն հարցեալ, եւ ստուգեալ
Line: 3 ՛ի նմանէ զանուանս մեծամեծաց եւ իշխանաց,
Line: 4 նախարարաց եւ զօրավարաց, եւ պետաց ցեղից
Line: 5 ցեղից ամենայն զօրուն ըստ առաւելութեան
Line: 6 եւ ըստ խոնարհութեան նոցա, զի գիտասցէ
Line: 7 պատուել կարասւովն։ Եւ այսպէս բաժանեալ
Line: 8 զինչսն ըստ անուանց տոհմոց նոցա, եւ գրով
Line: 9 նշանակեալ կնքեաց. եւ հրամայեաց կահավարից
Line: 10 եւ սայլից բառնալ, եւ ասէ ցոր անդն կային. "Իրաւունս
Line: 11 համարիմ ես բաց ՛ի խառնիճաղանճ
Line: 12 ժողովրդոց՝ ձեզ ամենեցուն յայտնի անձանց գալ
Line: 13 ՛ի բանակ այլազգւոյն, զի հաւատարմագոյն լիցի
Line: 14 յաչս նոցա երթն իմ ձեօք հանդերձ ՛ի հնազանդութիւն
Line: 15 նոցա"։ Իբրեւ լուան զայս՝ բազումք յօժարեցան
Line: 16 զհետ նորա եւ սակաւք սրտաբեկեալ։
Line: 17 Եւ թոյլ տուեալ՝ ոչ զոք բռնադատէր, եւ ասէ.
Line: 18 "Քաջալերեցարուք, որդեակք՝ մի́ երկնչիք. քանզի
Line: 19 առաջնորդ է մեր Հոգին ճշմարտութեան եւ գաւազանն
Line: 20 Մովսիսի, շնորհք սուրբ խաչին Քրիստոսի
Line: 21 առ ՛ի հարկանել զալիս ծաւալեալ ծովուն
Line: 22 առաջի մեր"։ Եւ չուեալ անտի՝ գնաց յառաջ
Line: 23 ելանել. եւ իբրեւ անցին ընդ ձորս լերանց եւ թափեցան
Line: 24 ՛ի գեղեցկատես վայելուչ հարթհաւասար
Line: 25 յուռթի դաշտն Ուտի գաւառին, ոչ կարէին իմանալ
Line: 26 նշմարել զտեղին ընդ որ անցանէին յանթիւ
Line: 27 բազմութենէն զօրացն Շաթայ. այլ որպէս
Page: 182 Line: 1 երբեմն ՛ի մէջ Կարմիր ծովուն, նոյնպէս եւ սահմանք
Line: 2 անթիւ բանակին մինչեւ ՛ի հասանել նոցա
Line: 3 ՛ի դուռն արքայորդւոյն պարսպէին զնա ընդ
Line: 4 աջմէ եւ ընդ ահեկէ։ Եւ գտին զնա բանակեալ
Line: 5 ՛ի նմին գաւառի ըստ հիւսիսոյ կողմանէ մերձ
Line: 6 ՛ի մեծ քաղաքն Պարտաւ ՛ի մէջ յորդաբուղխ մօրաջուրցն։
Line: 7 Անդ տեսաք զբազմոցս նոցա ՛ի գուճս
Line: 8 ՛ի վերայ ծնգաց ըստ նմանութեան փաղանգաց
Line: 9 ծանրաբեռն ուղտուց. իւրաքանչիւր կոնք մի
Line: 10 լցեալ մսով յանսուրբ անասնոց, ըստ նմին եւ
Line: 11 սկտեղք, յորում թանային յուտելն իւրեանց յաղաջուր,
Line: 12 եւ զբաժակս եւ զըմպելիս արծաթեղէնս
Line: 13 քանդակունս յոսկի համակեալս, զորս բերեալ
Line: 14 էին յաւարէն Տփխեաց. ընդ նմին եւ զըմբոցս եղջիւրեղէնս
Line: 15 եւ զշորոմաձեւս փայտեղէնս մեծամեծս,
Line: 16 որով զարգանակն լափէին. եւ նովին պարարտական
Line: 17 սաղոյց անլուայ աղտիւքն՝ յաբխոռն յանզգայս,
Line: 18 ՛ի միոյ բաժակէ՝ երկու երկու կամ երեք
Line: 19 երեք ՛ի նոցանէ զանապակ գինին, կամ
Line: 20 զկաթն ուղտուց եւ ձիոց յանյագ որովայնս իւրեանց
Line: 21 իբրեւ ՛ի տիկս ուռուցիկս չափէին։ Ոչ
Line: 22 օրինաւոր մատռուակք էին առաջի նոցա եւ ոչ
Line: 23 սպասաւորք ՛ի թիկանց կողմանէ, եւ ոչ անգամ
Line: 24 որդւոյ թագաւորին, բայց զինաւորք, որք զդուռն
Line: 25 նորա պահէին շուրջանակի ասպարափակ նիզակախիտ
Line: 26 զգուշութեամբ։ Եւ իբրեւ մուծին զնոսա
Line: 27 ՛ի ներքս ըստ մի դռնապահս մինչեւ ցերկրորդն՝
Page: 183 Line: 1 եւ զընծայս ողջունին բարձեալ ՛ի բազկաց մերոց
Line: 2 զկնի կաթուղիկոսին, ապա ընթացան ընդ առաջ
Line: 3 նորա եւ հրամայեցին ամենեցուն փոխել ոտն ոտն
Line: 4 եւ երկրպագանել երիցս անգամ. եւ զայլսն արգելեալ
Line: 5 յերկրորդ դրանն եւ փոխեալ ՛ի նոցանէ զօժիտսն
Line: 6 ՛ի բազուկս իւրեանց, տարան զկաթուղիկոսն
Line: 7 միայն ՛ի ներքսագոյնն, ուր նստէր արքայորդին։
Line: 8 Եւ ՛ի հանդիման լինելն երկիր եպագ
Line: 9 կաթուղիկոսն ՛ի վերայ երեսաց իւրոց եւ մատոյց
Line: 10 նմա զպատարագսն, նոյնպէս եւ մեծամեծացն ամենեցուն։
Line: 11 Եւ ընկալեալ ՛ի ձեռաց նորա, եւ յոյժ
Line: 12 բերկրեալ ՛ի տեսանելն զնա հանդերձ բազմութեամբն
Line: 13 երթեալ առ նա, նստել հրամայեաց նմա
Line: 14 մերձ առ ինքն ՛ի խորանի անդ. եւ հայեցեալ ընդ
Line: 15 երեսս կաթուղիկոսին իբրեւ ժամ մի՝ ասէ. "Հայր
Line: 16 իմ ես դու, եւ տեսիլ քո իբրեւ զտեսիլ Աստուծոյ.
Line: 17 եւ զի՞ յամեցար գալ առ իս, զի ոչ լինէր
Line: 18 այդ շտապ տագնապի ՛ի զօրաց իմոց աշխարհի
Line: 19 քո։ Եւ արդ ՛ի գալդ քո ելցեն հրամանք յերեսաց
Line: 20 իմոց առ ամենայն զօրս զօրութեան իմոյ,
Line: 21 զի դարձցին անդրէն ՛ի բանակս իւրեանց եւ ոչ
Line: 22 եւս ելցեն ասպատակ սփռել ըստ սահմանս երկրի
Line: 23 քո. եւ բերանոյ քո հնազանդ լիցի ամենայն զօրութիւն
Line: 24 իմ. եւ ես ուխտեցից քեզ երդմամբք
Line: 25 յարեւ հօր իմոյ՝ Ջեբու Խաքանայ, զի զոր ինչ
Line: 26 խնդրեսցես յինէն՝ անվրէպ կատարեցից։ Եւ դու
Line: 27 պատուէր տաջիր յամենայն իշխանութեան քո,
Page: 184 Line: 1 զի դարձցին յիւրաքանչիւր տունս եւ ՛ի վաստակս
Line: 2 իւրեանց եւ ՛ի գործս ձեռաց։ Եւ ասպատակեցից
Line: 3 ես ընդ աշխարհս, որք շուրջ զքեւ. եւ բերեալ
Line: 4 հանգուցից զաւարն եւ զկապուտն ՛ի սահմանս
Line: 5 քո. եւ փոխանակ միոյ բեկմանն կրկին հատուցից
Line: 6 քեզ զլիութիւն մարդոյ եւ անասնոյ, զի ստացաւ
Line: 7 հայր իմ զաշխարհս զայսոսիկ երեսին՝ Աղուանից,
Line: 8 Լըփնաց եւ Չողայ յիւր սեպհական ժառանգութիւն
Line: 9 յաւիտենական"։ Յարեաւ կաթուղիկոսն
Line: 10 եւ երկրպագեալ նմա ասէ. "Ծառայք քո եւ հօր քո
Line: 11 եմք՝ ես եւ ամենայն բնակիչք երկրիս. խնայեա
Line: 12 այսուհետեւ յանձինս ծառայից քոց եւ դարձո զսուր
Line: 13 քո ՛ի մէնջ, զի քեզ ծառայեսցուք եւ հօր քո՝
Line: 14 զորօրինակ ծառայեցաք Սասանականին"։ Եւ զայս
Line: 15 ասացեալ՝ զօրութեամբ սրբոյ խաչին շիջաւ ցասումն
Line: 16 բարկութեան գազանաբարոյ իշխանին եւ
Line: 17 ամենայն նախարարացն եւ զօրացն. եւ եղեն զգօնացեալ
Line: 18 իբրեւ զոչխարս եւ իբրեւ զօրս երկիւղածս
Line: 19 յԱստուծոյ առ սիրելի եղբարս եւ առ համաշունչ
Line: 20 քաղաքակիցս եւ դրացիս։ Եւ կարդային զանուն
Line: 21 կաթուղիկոսին ըստ անուան արքայորդւոյն իւրեանց.
Line: 22 Աստուած Շաթ եւ Աստուած կաթուղիկոս,
Line: 23 եւ զանուանս երթելոցն ընդ նմա՝ սիրելի
Line: 24 եղբարս։ Ապա հրամայեցաւ նոցա նստել յուտել
Line: 25 ընդ ինքեանս։ Եւ իջուցին զնոսա ՛ի վերայ ծընգաց
Line: 26 ըստ օրինի իւրեանց՝ եդեալ առաջի զամանս
Line: 27 ՛ի մսոյն պղծոյ, եւ ոչ կամեցան ճաշակել, զի էին
Page: 185 Line: 1 աւուրք պահոց քառասնորդացն. եւ թոյլ տուեալ
Line: 2 ըստ կամաց ծառայիցն Աստուծոյ՝ բարձին զմիսն
Line: 3 եւ բերին եդին հացս սակաւս անօսրունս՝ խարշեալս
Line: 4 ՛ի տապակի. եւ գոհացեալ զԱստուծոյ օրհնեցին,
Line: 5 բեկին կերան եւ հաճեցին զմիտս նոցա։
Line: 6 Եւ յարուցեալ յընթրեաց անտի հրամայեաց յուղարկել
Line: 7 զկաթուղիկոսն հանդերձ իւրայնեօքն, զի
Line: 8 երթիցէ ՛ի քաղաքն եւ հեշտութեամբ ագցի ՛ի
Line: 9 տան իւրում։ Ապա յայնմ օրէ էր ընդ նոսա ՛ի
Line: 10 բանակի նոցա ՛ի չուել նոցա եւ ՛ի նստել։ Եւ
Line: 11 իբրեւ հաստատեցան սիրտք նոցա ՛ի նա, ապա եւ
Line: 12 նա սկսաւ համարձակել եւ խնդրել եւ ասէ առաջի
Line: 13 արքայորդւոյն. "Որովհետեւ ծառայք քո եմք, խօսեցայց
Line: 14 զօգուտն առաջի քո՝ տէր իմ. զի մի́ խոպանացեալ
Line: 15 անապատասցի երկիրն՝ առաքեսցես
Line: 16 ՛ի քէն գործակալս՝ արս հաւատարիմս յամենայն
Line: 17 տեղիս, ՛ի շէնս եւ յագարակս, ՛ի բերդս եւ յաւանս,
Line: 18 զի դարձցին բնակիչք երկրիս եւ գործեսցեն
Line: 19 առանց երկիւղի եւ պահեսցին նոքօք յամենայն
Line: 20 բռնութենէ զօրաց քոց։ Եւ եթէ միամտութեամբ
Line: 21 ստացայք դու եւ հայր քո զերկիրս ՛ի ծառայութիւն,
Line: 22 խոնարհեա դու մեծամեծօքդ յաղաչանս
Line: 23 իմ եւ հրամայեա արձակել զամենայն անձինս
Line: 24 գերեալս ՛ի զօրաց քոց՝ զարս եւ զկանայս, զաղջկունս
Line: 25 եւ զմանկունս, զորս ունին արգելեալ ՛ի
Line: 26 խորանս իւրեանց. զի մի́ քերեսցին բաժանեսցին
Line: 27 հարք յորդւոց իւրեանց, եւ մարք ՛ի դստերաց,
Page: 186 Line: 1 եւ սարտուցեալ ելանիցեն ըստ երկիրս՝ որպէս
Line: 2 եղինք գորովեալք յորսորդաց որթուց իւրեանց"։
Line: 3 Այսպիսի մեղմ եւ ողոք բանիւք ըստ հոգեւոր
Line: 4 իմաստութեան իւրոյ դարձոյց զսիրտ նորա
Line: 5 ՛ի խնդիրս իւր։ Եւ ել հրամանն այն յերեսաց
Line: 6 արքայորդւոյն առ ամենայն զօրս, զի արձակեսցին
Line: 7 ամենայն գերեալք եւ մի́ ոք իշխեսցէ արգելուլ
Line: 8 կամ թագուցանել. ապա եթէ ոչ՝ պատիժս
Line: 9 մեծամեծս կրեսցեն։ Եւ առաքեաց ՛ի վերայ այնոցիկ
Line: 10 արս յայտնիս, զորս Թնդեանս անուանեն՝
Line: 11 ընդ արամբք սպասաւորօք կաթուղիկոսին. որք
Line: 12 ելեալ ՛ի բանակս նոցա քննէին եւ յուզէին ՛ի խորանս
Line: 13 եւ ՛ի վրանս նոցա, եւ զթագուցեալսն ՛ի
Line: 14 ներքոյ կարասւոյ կամ գրաստու պատանաց զմատաղ
Line: 15 մանկունս քարշէին ածէին արտաքս, եւ ոչ
Line: 16 ոք իշխէր հարկանիլ ընդդէմ նոցա։ Եւ ժողովեալ
Line: 17 երամ երամ ածէին ՛ի դուռն կաթուղիկոսին։ Իսկ
Line: 18 նա իբրեւ հաւ ՛ի վերայ ծագուց գթացեալ զգեցուցանէր
Line: 19 զմերկսն եւ կերակրէր զկարօտեալսն եւ
Line: 20 առաքէր յիւրաքանչիւր տունս։ Եւ շնորհք Աստուծոյ
Line: 21 էին ընդ նմա, եւ յաջողէր յամենայն ճանապարհս
Line: 22 եւ ՛ի խորհուրդս իւր. եւ մեծացաւ անուն
Line: 23 նորա ՛ի մէջ բազմութեան թշնամեացն մինչեւ
Line: 24 յօրն, յորում այց արար Աստուած ՛ի ձեռաց
Line: 25 նոցա ժողովրդեանն իւրում ՛ի փրկութիւն։
Line: 5 նեղութեան սովոյն, զի եկն եհաս եռացոյց
Line: 6 ՛ի ներքոյ ոտից մերոց զմուկն ծախող եւ եկեր
Line: 7 զամենայն բոյսս եւ սպառեաց զամենայն պտուղս
Line: 8 անդաստանաց մերոց։ Ապա ՛ի մի վայր գումարեալ
Line: 9 սոսկալի զօրավարքն երեքին՝ սովն, սուրն եւ
Line: 10 մահն գործակից նոցա զոյգընթացեալք ընդ միմեանս
Line: 11 խուճապէին, անխնայ վիրաւորէին եւ դիաթաւալ
Line: 12 տարածանէին. ոչ արժանի լեալ հաղորդութեան
Line: 13 յետին թոշակին քաւութեան. զի արգելոյր
Line: 14 սուրն, հեղգայր սովն եւ հեղձուցանէր
Line: 15 մահն։ Ո́հ դառնութեան ժամանակիս այսորիկ.
Line: 16 եղկելի են աչք նոցա, որք տեսին զվիհն զայն
Line: 17 մեծ։ թշուառացեալ զերծեալքն աղերսէին լերանց,
Line: 18 եթէ անկերուք ՛ի վերայ մեր, ահաբեկեալք
Line: 19 եւ ՛ի տերեւոյ եւեթ խարխափելոյ սրտաթափք։
Line: 20 Եւ ՛ի ժամանակի նեղութեան յաւուրս
Line: 21 քառասնորդաց պահոցն յախուռն անխտիր մերձեցեալք
Line: 22 ՛ի գէշ մեռելոտեաց անսրբոց, այլ եւ
Line: 23 զարմատս բանջարոց, եւ հանեալ զկեղեւս ծառոց
Line: 24 եւ զծայրս ոստոց ծամէին եւ ոչ լինէր օգուտ ուժի
Line: 25 ինչ ուտելն զայնս։ Նաեւ զչոր խիզ խաղողոյ տայր
Page: 188 Line: 1 անձանց թշուառականացն աղալ եւ ուտել. առ
Line: 2 որս բազմութիւն սովածացն ժողովեալ ՛ի մի
Line: 3 վայր դիմէին ՛ի վերայ այնպիսեացն, յափշտակէին
Line: 4 ՛ի նոցանէ, պատուհասակոծ առնէին եւ այնպէս
Line: 5 սատակէին եւ նոքա ընդ չքաւորսն. եւ միշտ
Line: 6 քաղցեալ կային աչքն յագահել եւ ՛ի հանել զընկերին։
Line: 7 Լուայ ՛ի հաւատարիմ մարդկանէ, եթէ
Line: 8 տեսաք մեք զոմանս ուտել զմեռելոցն անդամս,
Line: 9 զբազմաժամանակեայ մորթս արջառոց եւ զպարկս
Line: 10 ծխակերս, նաեւ զօդս կօշկաց հնացեալս եփէին եւ
Line: 11 ուտէին. զայլ օրինակ մերոյ փորձութեանս ոչ
Line: 12 կարեմք գտանել՝ բայց միայն զաւերն Երուսաղեմի
Line: 13 ՛ի Վեսպիանոսէ եւ ՛ի Տիտոսէ. կոխեցաք
Line: 14 զդիակունս սովամահաց՝ սեւացեալս եւ ուռուցեալս
Line: 15 ընդ երեսս դաշտաց իբրեւ զքարինս հեղեղատի,
Line: 16 առ որս կատարէր բանն մարգարէական՝
Line: 17 եթէ "զթաղումն իշոյ թաղեսցի, եւ հաց սգոյ մի́
Line: 18 գտցի ՛ի տան նորա"։ Եւ ՛ի ժամուն յայնմիկ ՛ի
Line: 19 խառնել դալարւոյն առաւել էր թիւ սատակելոցն
Line: 20 քան զամենայն աւուրս ձմերայնւոյն։ Բայց որ
Line: 21 կարեւոր է ՛ի լսել եւ ՛ի միտ առնուլ՝ այս է, զի
Line: 22 մօտ ՛ի վախճան ժամանակի կատարածի սովոյն
Line: 23 այլ իմն ախտ հիւանդութեան տարածեցաւ ընդ
Line: 24 սահմանս աշխարհիս, որ ոչ էր ըստ բնութեան
Line: 25 այլոց ցաւոց. զի անկեալքն յախտէ անտի անզգայեալք
Line: 26 իբրեւ զաւուրս ամսոյ միոյ կամ երկուց՝
Line: 27 կափկափեալք կցէին զատամունս, յեղուին զաչս
Page: 189 Line: 1 իւրեանց, ոչ զնշան հիւանդութեանն իմանային,
Line: 2 եւ ջուր խնդրել ոչ գիտէին. ոմանք իբրեւ մոլեգին
Line: 3 վարսամնահարս եղեալք յանկողնոցն մերկք
Line: 4 եւ խայտառակք ընդ որմս խօսէին եւ ընդ հողմս
Line: 5 կոծէին. այլք զհիւանդապաշտս կռփէին. եւ թէպէտ
Line: 6 ցաւքն ժանտ էին՝ սակայն մահք ոչ գործեցան,
Line: 7 զոր անուանեցին ցաւ խելագարութիւն,
Line: 8 ծիւրէին սեւացեալք, հալէին մարմինք նոցա, լուծանէին
Line: 9 յօդքն, ճողէին մազք հերացն եւ մուրուացն,
Line: 10 զորոց ողբալի սուգ առին զաւուրս բազումս
Line: 11 ՛ի վերայ անցից խայտամահացն՝ աղաչելով
Line: 12 զամենողորմն Աստուած, զի յանգումն արասցէ
Line: 13 անտանելի հարուածոցն։ Ես Վիրոյ՝ Աղուանից
Line: 14 եւ Լփնաց եւ Չողայ կաթուղիկոս, թողում
Line: 15 ասել զայլ ամենայն պէսպէս զազրալիս՝ զմարմնոյ
Line: 16 սեւութիւնս եւ զկնտութիւն գլխոց. զի յայսմ
Line: 17 եւս յայտնի լիցի բանն մարգարէական, եթէ "ածից
Line: 18 ՛ի վերայ ամենայն հասակաց զքուրձ. եւ ՛ի
Line: 19 վերայ ամենայն գլխոց զկնտութիւն. եւ արարից
Line: 20 նմա իբրեւ սուգ սիրելւոյ"։ Ապա իբրեւ ետ Աստուած
Line: 21 կատարել զամենայն կամս իւր, յիշեաց
Line: 22 զնոսա իբրեւ զՆոյ ՛ի ջուրցն հեղեղէ ՛ի տապանի
Line: 23 անդ։ Եւ գթացեալ ետ նոցա զխնդրուածս նոցա.
Line: 24 առաքեաց զլիութիւն յանձինս նոցա, յագեցոյց
Line: 25 զքաղցեալս եւ զկարօտեալս լի արար բարութեամբ.
Line: 26 զի վայելեալք զայնս՝ յաւելցեն ՛ի փառաբանութիւնս
Line: 27 Աստուծոյ։
Line: 4 Յերկրորդ ամի Արտաշրի որդւոյ Կաւատայ
Line: 5 Պարսից արքայի (յամի տեառն 629) մինչ դեռեւս
Line: 6 առնէր նա զիշխանութիւնն ըստ կամս իւր,
Line: 7 իշխանն հիւսիսոյ զօրանայր բռնութեամբ յամենայն
Line: 8 հրամանս իւր. եւ եդ զահ եւ զերկիւղ իւր
Line: 9 ընդ երեսս երկրի։ Առաքեաց գործակալս ՛ի վերայ
Line: 10 ազգի ազգի արուեստագործաց, որք զգիտութիւն
Line: 11 ոսկէծնութեան եւ արծաթահալութեան
Line: 12 եւ երկաթահանութեան եւ պղնձագործութեան ունէին.
Line: 13 նաեւ զանցս վաճառաց եւ զկարթընկէցս
Line: 14 ձկնորսութեան մեծամեծ գետոցն Կուրայ եւ Երասխայ՝
Line: 15 զամենայն ճշդիւ պահանջէր, եւ զդիտրաքմայսն
Line: 16 ըստ սովորութեան աշխարհագրի Պարսից
Line: 17 թագաւորութեանն։ Եւ իբրեւ ստուգեաց զամենայն
Line: 18 բարութիւնս երկրիս՝ եւ հաստատեաց ՛ի
Line: 19 միտս իւր ոչինչ ծածկիլ ՛ի նմանէ, եդ ՛ի մտի
Line: 20 իւրում ՛ի ժամանակս ամառնային վազել յաշխարհն
Line: 21 Հայոց եւ զնոսա եւս սահմանակցօքն նորա
Line: 22 ածել ՛ի հնազանդութիւն իւր։ Եւ ընտրեալ ՛ի
Line: 23 զօրաց իւրոց արս զօրաւորս իբրեւ երիս հազարս
Line: 24 եւ իշխան նոցա՝ զՉորպան թարխանն կոչեցեալ,
Page: 191 Line: 1 այր ժպիրհ եւ արիւնարբու, առաքէր զնա յառաջագոյն
Line: 2 քան զինքն, զի պատրաստեսցէ առաջի
Line: 3 նորա աներկիւղ զճանապարհս նորա, եւ քննեսցէ
Line: 4 վասն հպարտացեալ զօրավարին Պարսից, որ դեռ
Line: 5 եւս ունէր զաշխարհն Պաղեստինացւոց. եւ ինքն
Line: 6 տակաւ չուեաց զհետ նորա ըստ կազդուրելոյ
Line: 7 աղխի բազմութեան զօրուն իւրոյ։ Արդ իբրեւ եհաս
Line: 8 իշխանն նորա առաջապահ յաշխարհն Հայոց
Line: 9 եւ լսէր զգալն ընդդէմ նորա զօրավարին Պարսից,
Line: 10 ընկճեալ կայր իբրեւ օձ ՛ի ճանապարհին
Line: 11 դարանակալ եւ պահէր առաջի նորա զճանապարհն։
Line: 12 Ազդ լինէր ապա Շահ Վարազայ լուրս այս, եթէ
Line: 13 զինչ խորհեցաւ թշնամին, կամ եթէ ուր ձգեցան
Line: 14 աներկիւղ առաջապահքն ՛ի զօրուն իւրեանց ընդդէմ
Line: 15 նորա։ Յայնժամ եւ նա հրապարակախօս լինէր
Line: 16 ՛ի մէջ զօրաց իւրոց եւ կարծիս տայր կտրել
Line: 17 զշառաւիղս Սասանականին եւ զիւր զթագաւորելն
Line: 18 եւ ասէր. "Տեսէք եւ ՛ի միտ առէք՝ տունդ Պարսից,
Line: 19 զի ոչ ինչ էք առանց իմ, որ վանեցի զորդին
Line: 20 Հռոմելայ. եւ արդ դարձայ ընդդէմ արեւելից
Line: 21 եւ հրամայեմ քաջ զօրաց իմոց ընդ ոտս երիվարաց
Line: 22 կոխել զԳոդեստանս** ելեալս յերեսաց հիւսիսոյ.
Line: 23 ոչ փրկէ զնոսա դիեցիկն իւրեանց, յոր
Line: 24 յուսացեալն էին՝ խաղալիկ ՛ի ձեռին, եւ գգուէին
Line: 25 ՛ի գիրկս որպէս զմանուկ ընդոծնի իւրեանց. այլ
Page: 192 Line: 1 անկան պարտեցան առաջի սակաւաւորաց, եւ
Line: 2 անմարդի գտեալ զձեզ՝ հաստատեցին ՛ի սիրտս
Line: 3 իւրեանց ժառանգել զփառս Արեաց աշխարհիս"։
Line: 4 Եւ զայս ասացեալ հպարտութեամբ բարբառէր
Line: 5 առ մի ոմն քաջ արանց զօրուն իւրոյ, զոր Հոնահն
Line: 6 կոչէին՝ իշխան գնդին Տաճկաձիոց. "Արի՝
Line: 7 ասէ, անցիր ընդ մէջ, ընտրեա դու քեզ գունդս
Line: 8 արիս իբրեւ տասն հազարս եւ դիմեա ՛ի վերայ
Line: 9 նոցա. մի́ ընտրեսցես վասն նոցա տեղի պատերազմի,
Line: 10 մի́ ճակատեսցիս ընդ նոսա եւ մի́ ձգեսցես
Line: 11 զսուր քո ՛ի պատենից իբրեւ վրէժխնդիր ՛ի
Line: 12 վերայ թշնամեաց իւրոց, զի մի պարծեսցին
Line: 13 յազգս իւրեանց, եթէ սրով սատակեցին զնոսա.
Line: 14 այլ ընդ ոտս եւ ընդ լանջս երիվարաց քոց կոխեսցես
Line: 15 զնոսա, եւ հոսեսցես զնոսա որպէս զփոշի
Line: 16 առաջի հողմոյ. այլ եւ զայս արասցես ընդ նոսա,
Line: 17 զի սպառելն զառաջինսն՝ յառաջեսցես մխիլ ՛ի
Line: 18 թագաւորն եւ ՛ի բանակս նորա, եւ քեզէն միայն
Line: 19 վճարեսցես զգործ պատերազմին ընդ նմա։ Եւ
Line: 20 իբրեւ սպառեսցես զամենեսին առ հասարակ, կոչեսցես
Line: 21 զտեղի պատերազմին Գերեզմանս թշնամեաց.
Line: 22 ահա ասացի քեզ"։ Արդ իբրեւ լուաւ զայս
Line: 23 հպարտն ՛ի հպարտէն, պանծացեալ յանձն իւր՝
Line: 24 ելանէր ճոխութեամբ յերեսաց նորա. եւ հանդէս
Line: 25 արար զօրուն՝ եհաս ընդդէմ թշնամւոյն։ Իբրեւ
Line: 26 իրազեկ եղեն թշնամիքն, յառաջ քան զգալ նոցա
Line: 27 դարան գործեալ ՛ի ճանապարհին՝ կէսքն ընդդէմ
Page: 193 Line: 1 նոցա ճակատեալ կային. եւ բախեալք ընդ միմեանս
Line: 2 իսկոյն ՛ի փախուստ դառնային. ապա
Line: 3 յարուցեալ աստի եւ անտի գոչէին ՛ի վերայ նոցա,
Line: 4 եւ շուրջ պատեալ որպէս հուր յեղէգն զեզերբ
Line: 5 ծովուն Գեղամայ՝ ոչ թողուին ՛ի նոցանէ
Line: 6 եւ ոչ մի, եւ ոչ ոք էր որ գուժկան լինէր այնչափ
Line: 7 արանց։ Եւ պարծանք նոցա յետս ընդդէմ
Line: 8 լինէին, զի ոչ եթէ իւրով զօրութեամբ զօրանայ
Line: 9 մարդ, այլ Տէր տկար առնէ զհակառակորդս։ Իբրեւ
Line: 10 կողոպտեցին զդիակունսն եւ ժողովեցին զզարդս
Line: 11 երիվարաց՝ զգեղարդունս եւ զսուսերս ոսկիապատս,
Line: 12 եւ զվահանս եւ զհանդերձս պատուականս
Line: 13 Հռովմայեցւոց՝ ճարտարաներկեալս եւ յօրինեալս,
Line: 14 բովանդակ զամենայն կուտեալս բաժանեցին յինքեանս։
Line: 15 Եւ ըստ սովորութեան իւրեանց զամենայն
Line: 16 գեղեցիկ երիվարաց հերձուին զլանջս եւ
Line: 17 զշնչափողս, կտրէին եւ զվարսս պարանոցաց եւ
Line: 18 ճակատուց, եւ զագիսն ընդ մորթն եւ ընդ ոսկրն
Line: 19 մինչեւ ցկանգուն մի, որով անշքեղացուցանէին
Line: 20 զտեսիլ նոցա իբրեւ զիշուց կահակրաց։ Արդ իբրեւ
Line: 21 պարտեցաւ այն եւս հպարտութիւն, գիտաց ՛ի
Line: 22 միտս իւր ամենայն պատերազմող եւ որ կապէր
Line: 23 զսուր իւր յազդեր, եթէ ոչ ինչ համարի առաջի
Line: 24 նոցա իշխանութիւն թագաւորաց եւ զօրութիւն
Line: 25 զօրավարաց։ Բայց անդէն դարձոյց զերեսս իւր
Line: 26 կաթսայն հիւսիսոյ յետս ընդդէմ որդւոցն իւրոց,
Line: 27 սկսաւ ոգորիլ իւրովի ընդ ինքն, ցանել
Page: 194 Line: 1 զեռանդն բարկութեան իւրոյ ՛ի վերայ կորեանց
Line: 2 իւրոց եւ տուժիլ ընդ միոյ զհազարս եւ ընդ երկուցս
Line: 3 զբիւրս։ Եւ քանզի սկսայ ասել վասն ահագին
Line: 4 եւ սոսկալի հատուցմանն, որ հատուցաւ ՛ի
Line: 5 գլուխ թշնամեաց մերոց. յուզին միտք իմ զբազում
Line: 6 ճառօք ածել օրինակ, եթէ առաւել իցեն
Line: 7 քան զընկղմիլն Փարաւոնի, կամ ամբառնալ խաչանման
Line: 8 ձեռացն Մովսեսի ՛ի հարկանելն զԱմաղէկ,
Line: 9 կամ մեծ քան զոր Գէդէոնն կոտորեաց,
Line: 10 կամ հսկայազօր քաջութիւն որդւոյն Յեսսեայ,
Line: 11 կամ սոսկալի ահն գիշերային, որ եհաս ՛ի վերայ
Line: 12 Ասորեստանեայց, եւ որ սոցին նմանք։ Այլ մեզ
Line: 13 ՛ի նոյն դարձցուք ՛ի կարգ բանիցն. զի մեծ արար
Line: 14 Տէր զառնելն իւր ընդ մեզ եւ մեք ոչ նայեցաք։
Line: 15 Արդ դիմեցին նոքա ՛ի կիրճս ճանապարհաց
Line: 16 երից աշխարհաց, Հայոց, Վրաց եւ Աղուանից.
Line: 17 եւ անդ ընկճեալ հասանէր բօթն ահագին ՛ի
Line: 18 հիւսիսական տոչորիչ ծովէն, որ է նա ինքն Ջեբու
Line: 19 Խաքան՝ առ գիշախանձ կորիւնն իւր Շաթ,
Line: 20 "Թէ հասին ՛ի վերայ իմ հէնք եւ ոչ յաւելուս
Line: 21 տեսանել զերեսս իմ. եւ փոխանակ զի ոչ կացի
Line: 22 ես յակաստանի, այլ ձգտեցայ յանապատշաճ թագաւորութիւն,
Line: 23 որ ոչ էր ինձ անկ, վասն այն
Line: 24 յամբարտաւանիլն իմում եւ յայսմ բարձրութենէ
Line: 25 անկայ։ Եւ արդ դու մի́ յապաղեր սատակել
Line: 26 զազգդ, որ ընդ քեզ են. եւ ջանա ապրիլ ՛ի ձեռաց
Line: 27 դոցա, զի մի ՛ի յառաջագոյն լսել դոցա զեղեալքս՝
Page: 195 Line: 1 վաղվաղեսցեն պատառել զքեզ. այլ ես
Line: 2 կորեայ եւ անզաւակեցայ"։
Line: 6 ՛Ի ստոյգ եւ ՛ի բուն պատմագրաց այսպէս
Line: 7 ծանեաք, եթէ Բնդոյ եւ Վստամ եղբարք՝ ազգայինք
Line: 8 Պարսից թագաւորին, յարեան ՛ի վերայ
Line: 9 Որմզդի արքայի հօր Խոսրովու եւ սպանին զնա.
Line: 10 եւ ինքեանք գնացին զհետ քեռորդւոյն իւրեանց
Line: 11 Խոսրովու որդւոյ Որմզդի, եւ փախստեայ եղեալք
Line: 12 ՛ի ձեռաց Վարհամայ՝ Չոբինն կոչեցելոյ, անկանին
Line: 13 ՛ի Յոյնս առ Մօրիկ թագաւորն Հոռոմոց։
Line: 14 Եւ նորա փեսայացուցեալ զԽոսրով՝ առաքէ ընդ
Line: 15 նմա զօրս բազումս. եւ նա անցանէ գայ եւ առնու
Line: 16 զթագաւորութիւնն իւր։ Յետ բազում ամաց
Line: 17 լինի վրէժխնդիր արեան հօր իւրոյ Որմզդի. կոտորէ
Line: 18 զերկոսեան քեռիսն իւր՝ զԲնդոյ եւ զՎըստամ,
Line: 19 եւ ՛ի նոյն ազգէ իբրեւ արս վաթսուն։ Ուստի
Line: 20 լեալ փախստական Միհրանն այն ազգայինն
Line: 21 Խոսրովու միաբանէ ընդ իւր զկողմս աշխարհացն՝
Line: 22 եւ առեալ երդս իբրեւ երեսուն հազար, անցանէ
Line: 23 ՛ի կողմն Աղուանից, հասանէ յՈւտի գաւառ
Line: 24 մերձ ՛ի քաղաքն մեծ Պարտաւ եւ կամէր մտանել
Page: 196 Line: 1 ՛ի Խազիրս, եւ յաւելուլ ՛ի թշնամիսն։ Իսկ
Line: 2 արքային Խոսրովու լինին մեղադիր պատուաւորքն
Line: 3 իւր, թէ ընդէ՞ր ոչ է քեզ փոյթ վասն
Line: 4 Միհրանայ ազգակցին քո, որ յերկիւղէ քումմէ
Line: 5 յաւելաւ ՛ի թշնամիս քո եւ յարուցանէ ՛ի վերայ քո
Line: 6 խռովութիւն։ Նա իսկ եւ իսկ առնէ գիր խոնարհութեան
Line: 7 զկնի Միհրանայ թէ, "Եղբայր իմ եւ
Line: 8 հարազատ՝ մի́ լիցի քեզ հեռանալ յինէն թշնամութեամբ.
Line: 9 եւ եթէ ոչ հաճեցար ընդ իս բնակել,
Line: 10 ուր հրովարտակդ իմ հասանէ, երկիրդ այդ քեզ
Line: 11 լիցի ՛ի բնակութիւն, որչափ եւ հասանեն գնացք
Line: 12 ոտից քոց"։ Եւ ՛ի գալ հրովարտակին պատահի
Line: 13 նմա ՛ի սարոտն գաւառին Գարդմանայ. զոր առեալ
Line: 14 ընթերցաւ եւ լի եղեւ ուրախութեամբ։ Եւ
Line: 15 տեսեալ զբարեխառնութիւն աշխարհին՝ հաճեցաւ
Line: 16 ՛ի նմա լինել բնաբար. եւ շինեաց յիւր անուն
Line: 17 քաղաք մի՝ կոչելով զնա Միրհաւան։ Իսկ ՛ի գալ
Line: 18 գարնանային աւուրցն ելանէ ՛ի վերկոյս Գարդման
Line: 19 գաւառին, դաւով առ ինքն կոչէ ՛ի գլխաւորացն
Line: 20 արս երկոտասան, սրով բառնայ զնոսա
Line: 21 եւ տիրէ աշխարհին։ Ապա յետ բազում ժամանակաց
Line: 22 խաղաղական կենօք վճարի յաշխարհէս։
Line: 23 Լինի սորա որդի Արմայէլ, որ ծնաւ զՎարդ,
Line: 24 Վարդ ծնաւ զքաջն Վարդան, որ շինեաց զբերդն
Line: 25 Գարդմանայ զերիս ամս. եւ ՛ի նենգելն ՛ի սիրտ
Line: 26 իւր զնախնական ազգս Հայկազնեայց զԵռանշահիկս,
Line: 27 զոր վերագոյնն գրեցաք ՛ի մատենիս՝
Page: 197 Line: 1 կոչէ որպէս ՛ի ճաշ. եւ հաց կորստեան գործեալ
Line: 2 տայ նոցա ուտել. եւ ՛ի ճաշի անդ արեամբ նոցա
Line: 3 արար գլխատումն արանց վաթսնից. միայն թողոյր
Line: 4 ՛ի նոցանէ զփեսայեացեալն իւրում ցեղին
Line: 5 զԱրմիրհն Եռանշահիկ։ Այսպէս եղեւ նոցայն տիրել
Line: 6 Աղուանից։ Նաեւ զվայրասուն ազգն Կովկասու
Line: 7 հնազանդեցոյց ինքեան. եւ սա մեռանի խաղաղութեամբ։
Line: 8 Սորա լինի որդի Վարդ, Վարդ
Line: 9 ծնանի զՎարազման, զՇուշիկ տիկին եւ զՎարազ
Line: 10 Գրիգոր՝ զառաջին իշխանն Աղուանից, որ էառ
Line: 11 զմկրտութիւն ՛ի Վիրոյէ Աղուանից կաթուղիկոսէ։
Line: 12 Վարազ Գրիգորի լինին որդիք չորք՝ Վարազ
Line: 13 Փերոժ, Ջուանշիր, Յեզուտ Խոսրով եւ Վարազման։
Line: 14 Այս կացցէ ՛ի պատշաճիս։
Line: 19 Յետ ամաց չորից մահուան մեծին Խոսրովու,
Line: 20 որ Պարսիցն էր արքայ՝ թագաւորէ որդի
Line: 21 նորա Յազկերտ։ Զօրանայ ազգն Հագարու՝ միաբանեալք
Line: 22 ՛ի ցեղս տասն եւ երկու, խրոխտ եւ ահեղ
Line: 23 յոլովութեամբ յերկրէ հեռաստանէ դիմեալ գան
Line: 24 իբրեւ մրրիկ ընդ անապատ երկիր, անցանեն ընդ
Line: 25 կողմանս Ասորեստանի եւ ելանեն տագնապաւ
Page: 198 Line: 1 ընդդէմ թագաւորին Պարսից։ Յայնժամ որ միանգամայն
Line: 2 ՛ի ձեռս թագաւորութեանն Պարսից
Line: 3 էին զօրավարք եւ իշխանք, տեարք եւ բնաշխարհիկ
Line: 4 ազատք ՛ի կողմանց կողմանց զօրաժողով
Line: 5 լինէին կալ ընդդէմ օտարազգի թշնամւոյն։ Եւ
Line: 6 ՛ի լինել այսորիկ, Վարազ Գրիգոր իշխանն Աղուանից
Line: 7 ըստ սեպհականն իւր լինելոյ Արտաշըրական
Line: 8 տոհմի, տեսեալ զերկրորդ որդին իւր
Line: 9 Ջիւանշիր խրոխտ եւ սիգողաճեմ՝ չքնաղագեղ ունելով
Line: 10 տիպ, որոյ դեռ եւս կամէր ինչ ծաղկիլ ՛ի
Line: 11 ծնօտսն տէգ մուրուաց՝ սիրեցեալ յաչս հօրն,
Line: 12 պատրաստ ՛ի սպառազինութիւն, քաջասնոյց իբրեւ
Line: 13 զարծուի, վստահ եղեալ հօրն յամենայաջողն
Line: 14 Ջիւանշիր՝ հաստատէր ՛ի միտս իւր լինել նմա
Line: 15 հնարաւոր ՛ի կեանս աշխարհիս, հաւասարել զինքն
Line: 16 ՛ի մեծամեծս եւ կալ առաջի թագաւորաց։ Վասն
Line: 17 այսորիկ յորդւոց անտի փոխանակ իւր պատշաճ
Line: 18 համարէր զնա առաքել ՛ի դուռն արքայի։ Որոյ
Line: 19 առեալ զգունդսն ՛ի հօրէն՝ նախ քան զիշխանն
Line: 20 Սիւնեաց եւ զսպարապետն Հայոց յառաջէր հասանել
Line: 21 ՛ի համաշխարհականն յայն բիւրաւոր ժողովս.
Line: 22 զոր տեսեալ զօրավարին Ռոստոմայ՝ թուեցեալ
Line: 23 յաչս նորա իբրեւ եղբայր կամ որդի, այլեւ
Line: 24 ամենեցուն երեւէր ըղձալի։ Անդ առնոյր զօրավարն
Line: 25 զյոգնահազարս հեծելոց, գայր հասանէր ՛ի
Line: 26 Տիզբոն առ թագաւորն Յազկերտ եւ յանդիման
Line: 27 առնէր զմանուկն Ջիւանշիր։ Եւ նոյնժամայն
Page: 199 Line: 1 եդեալ արքային զձեռս ՛ի գլուխ նորա գովեաց.
Line: 2 եւ կոչեաց զնա ասպարապետ Աղուանից։ Եւ անցեալ
Line: 3 ընդ գետն Դկղաթ՝ եհաս ՛ի Վեհկաւատ գաւառ.
Line: 4 եւ պարծեալ ՛ի բազում զօրս իւր մեծամեծս՝
Line: 5 խրոխտայր առաթուր հարկանել զհարաւայինսն
Line: 6 զամենայն։ Եւ յայնկոյս Մեռեալն ջրոյ
Line: 7 բանակեցաւ ընդդէմ նոցա։ Եւ յորժամ ելանէին
Line: 8 ասպատակք ՛ի նոցանէն, ելանէր եւ սպարապետն
Line: 9 Աղուանից եւ զյաջողութիւն իւր ցուցանէր արիաբար.
Line: 10 յառաջնում նուագին զոմանս հարկանէր
Line: 11 եւ առաւել եւս սիրայորդոր լինէր, զի զիտէր եթէ
Line: 12 Տէր ընդ իս է։ Եւ յետ սուղ ինչ աւուրց յամսեանն
Line: 13 մեհեկի, որ օր ծննդեան էր Քրիստոսի՝
Line: 14 երեսուն հազարք հեծելոց եւ տասն հազարք հետեւակաց
Line: 15 ընդդէմ նոցա ճակատեցան։ Եւ որդիքն
Line: 16 Հագարու եկեալք ՛ի Կատշանէ բազմութիւնք հեծելոց
Line: 17 եւ քսան հազարք հետեւակաց ասպարախիտ
Line: 18 շարժմամբք, յառաջ խաղացեալք նախաձեռն լինէին
Line: 19 հարկանել զզօրս Պարսից։ Իսկ սպարապետն
Line: 20 Աղուանից ընդ արս զօրութեան միջամուխ լեալ՝
Line: 21 զերկուսն ՛ի դիմամարտից հարեալ ընկենոյր եւ
Line: 22 գայր ելանէր երիս վէրս դժնդակս յանձին բերելով,
Line: 23 եւ զերիվարն ՛ի չորս վայրս խոցեալ. ուստի
Line: 24 մինչեւ ցգետն հինահալած արշաւանօք զհետ
Line: 25 ընթանայր թշնամին, եւ սա մարտուցեալ ընդ նոսա՝
Line: 26 գայր եւ զգետովն անցանէր. եւ արենազանգ
Line: 27 լեալ զգեստս եւ զզէնս շաղախէր։ Իսկ իբրեւ ետես
Page: 200 Line: 1 զմեծամեծս եւ զզօրս ամենայն իբրեւ զխոտս հընձեալս՝
Line: 2 աճապարէր անդրէն ՛ի դուռն արքունի։
Line: 3 Իբրեւ պատմեցան արքայի արութեան նորա գործք
Line: 4 եւ կարեվէր խոցոտմունք՝ նոյնժամայն հրամայէր
Line: 5 տալ նմա ապարանս եւ արքունի բժշկաց կալ առ
Line: 6 նմա, նաեւ յաշխարհէն բազում ընդունելութիւն։
Line: 7 Ապա գտեալ զառողջութիւն՝ մտանէ առ արքայ. եւ
Line: 8 նա դնէր զձեռն ՛ի գլուխ նորա, բանս բարեաց ՛ի
Line: 9 լուր ամենեցուն զնմանէ խօսէր, ըստ զօրավարաց
Line: 10 կարգի տայր նմա նշանակս եւ փողս ազդեցութեան,
Line: 11 երկուս նիզակս ոսկիս եւ երկուս վահանս
Line: 12 ոսկեքանդակս. զորս միշտ առաջի նորա
Line: 13 շրջեցուցանէին. եւ նախամեծար քան զամենեսին
Line: 14 առնէր զնա՝ ընդ մէջ ածեալ գօտի ոսկի ընդելուզեալ
Line: 15 մարգարտով, եւ սուսեր ոսկեստրեայ, եւ
Line: 16 ապարանջանս բազկացն, եւ պսակ ցանկալի ՛ի
Line: 17 գլուխ նորա։ Ետուն նմա եւս զանգապանս մարգարտով,
Line: 18 եւ գումարտակ նոյնգունակ շուրջ զպարանոցաւն.
Line: 19 ագուցին նմա արջնաթոյր մորս չորիւք
Line: 20 դրօշակօք, եւ դրաւտս սնդուսս մետաքսառէչս
Line: 21 ոսկեթեզան փարուազով։ Եւ հրամայեցին
Line: 22 նմա գիւղաստանեայս բնաբար ծառայութեան եւ
Line: 23 գետս ձկանց։ Անդ էր տեսանել ըստ գրեցելումն՝
Line: 24 վաստակոց բարեաց պտուղ փառաւոր։ Որոյ առեալ
Line: 25 զայսքան թագաւորական մեծութիւնս եւ
Line: 26 եւս յառաջադէմ լինէր։ Քանզի ՛ի Մարս եւ յԱհմատան
Line: 27 երկու զօրավարք սաստիկ վրդովմամբ
Page: 201 Line: 1 զմիմեանս բախէին ՛ի կռիւ. եւ հարեալ սորա
Line: 2 զայր մի յանդիման ամենեցուն թաւալգլոր խաղացուցանէր.
Line: 3 եւ ինքն որպէս իմաստուն զնոսա
Line: 4 ՛ի խաղաղութիւն վարէր։ Ուստի եւ զօրավարն
Line: 5 Խոռազատ բազմամեծար յարգանօք զնա ընդ իւր
Line: 6 ածէր։
Line: 7 Իսկ յութ ամսոջն Յազկերտի. ել միւսանգամ
Line: 8 թշնամին եւ պաշարեաց զարքայ ՛ի Տիսպոն
Line: 9 քաղաքի զամիսս վեց։ Յայնժամ զօրավարն Խոռազատ
Line: 10 եւ ասպարապետն Աղուանից դիմեալ շարժէին
Line: 11 զօրօք հանդերձ։ Անդ ակն ՛ի վեր եդեալ
Line: 12 արին Ջիւանշիր երիւք հազարօք նախընթաց լինէր
Line: 13 ՛ի վերայ, եւ հինահալած արշաւանօք տարեալ
Line: 14 զնոսա անցուցանէր ընդ գետն եւ ոչ տայր
Line: 15 նոցա թոյլ զամիսս վեց անցանել ընդ Դկղաթ
Line: 16 գետ մինչեւ առեալ զթագաւորն ելանէին ՛ի դաստակերտն
Line: 17 մեծ. եւ ահեղ յոլովութեամբ դիզանէր
Line: 18 թշնամին ՛ի վերայ նորա։ Եւ անտի շարժէին
Line: 19 զթագաւորն ՛ի Բեկղաղ. եւ որդիքն հարաւոյ յոգնահազար
Line: 20 բռնութեամբ նմանեալ ալեաց ծովու՝
Line: 21 զհետ շարժեալ խաղային։ Եւ եղեալ անդ սակաւ
Line: 22 աւուրս՝ ոչ դադարէր ասպարապետն Աղուանից
Line: 23 յելանելոյ առ նոսա, եւ զիւրոյ անձինն հրապարակաւոր
Line: 24 ցուցանել զքաջութիւն. որ բազում անգամ
Line: 25 առաջի թագաւորին իսկ զօտարազգի թըշնամեացն
Line: 26 բերեալ ընկենոյր զգլուխս։ Յետ այսորիկ
Line: 27 ճակատ առ ճակատ պատերազմ խմբեալ՝ եղեւ
Page: 202 Line: 1 բեկումն չար ՛ի Տեառնէ Պարսից զօրուն ՛ի լըրման
Line: 2 ժամանակի նոցա. եւ վերնառաք հրամանն
Line: 3 երթայր կործանէր զթագաւորութիւն նոցա։ Արդ
Line: 4 զամս եօթն ՛ի պատերազմունս յայսոսիկ տաժանեալ
Line: 5 մրցէր քաջն Ջուանշիր. եւ տասն եւ մի դըժընդակ
Line: 6 վէրս յանձն առեալ՝ գայր հրաժարեալ
Line: 7 ՛ի նոցանէ յԱտրպատական գաւառ, ուր տեսեալ
Line: 8 զայնքան հռչակեալ անուն նորա զօրապետին
Line: 9 Պարսկի՝ ստիպէր զնա առնուլ զքոյր իւր ՛ի կնութիւն.
Line: 10 իսկ նա վասն չկամելոյ զոք յանօրինաց
Line: 11 առնել կին՝ դիմեալ գայր յերկիր իւր։ Վասն
Line: 12 որոյ յոյժ խնդութիւն քաջախնամող հօրն լինէր՝
Line: 13 նմանեալ նահապետին Յակոբայ ՛ի տեսանելն
Line: 14 զանդրանիկն Հռաքէլի, առ որ հոգին արծարծեալ
Line: 15 փարէր նոյնպէս զորդւովն իւրով, զգոյն երեսացն
Line: 16 ալեծաղիկ զարդարել։
Line: 21 Եկեալ մեծապանծ անուամբ ամենապայծառ
Line: 22 արին Ջիւանշիր ՛ի Պարսկաստանի մարտից՝ հանդիսացուցանէր
Line: 23 ընդ ինքեան զբովանդակ տունն
Line: 24 Աղուանից ըստ թագաւորական հրամանի. եւ
Line: 25 առեալ զգունդս իւր հանդերձ հարբն՝ ՛ի վերկոյս
Page: 203 Line: 1 Պերոզապատ քաղաքին ելանէր։ Իսկ քաջքն Պարսից
Line: 2 շարժեալ գային ՛ի վերայ աշխարհիս սակս
Line: 3 ապստամբութեան Ջիւանշիրի։ Եւ մինչ դեռ առաջք
Line: 4 թշնամեացն զառ ստորին կոյս նորին գաւառի
Line: 5 ճեպով ելանէին, անդէն վաղագոյն ճեպով
Line: 6 զինեալ ինքնաձեռն հարկանէր անդ Գիաղմն ազգի
Line: 7 ոմն հեղինակ զօրուն, որ սրահար ճարակմամբ
Line: 8 ինքն եւ զօրքն իւր անկումն բազմաց առնէին.
Line: 9 այլ եւ ձերբակալս ՛ի նոցանէ եւ ձիս եւ ջորիս
Line: 10 եւ կապուտ յոլով առեալ դառնայր, եւ ոչ
Line: 11 դադարէր հետամուտ լինել գնդին Պարսից։ Լինէր
Line: 12 միւսանգամ ՛ի լեռնավայրի անդ բախումն ընդ
Line: 13 միմեանս, եւ յաջողեցաւ այն օր եւս նմա ՛ի Քրիստոսէ
Line: 14 առնել յաղթութիւն։ Եւ իսկոյն եհաս դեգուր
Line: 15 գուժի, եթէ մտին զօրքն Պարսից ՛ի Պերոզ
Line: 16 քաղաք եւ զհայրն հանդերձ եղբարբքն գերի առեալ
Line: 17 վարեցին։ Արդարեւ ասեմ, եթէ որպէս արջ
Line: 18 որդեկոտոր զայրագնեալ գազանանայր, դառնայր
Line: 19 ճեպով ՛ի հայրենի վիճակին իւր սահմանս՝ յայնկոյս
Line: 20 գետոյն Կուրայ ՛ի Կապիճանն գաւառ, եւ
Line: 21 անդ դնէր ընդ նոսա ոչ վարկպարազի, այլ խոհականապէս
Line: 22 դէմ առ դէմ ռազմ պատերազմի։
Line: 23 Եւ անզանգիտող մրցմամբն իւր առնոյր վէր ՛ի
Line: 24 գլուխն. այլ բաւական աջոյն Քրիստոսի օգնականութեամբ
Line: 25 սաստիկ եւ զօրեղ զինքն եցոյց,
Line: 26 մինչեւ ոչ միոյ առն մնալ ՛ի թշնամեացն որ ոչ
Line: 27 սատակեցան. ուստի եւ մեծապանծ անուամբ դադարէր
Page: 204 Line: 1 դարձեալ առ սահմանօքն Վրաց։ Եւ անդ
Line: 2 մեծապատիւ այրն Ատրներսեհ իշխան աշխարհին՝
Line: 3 որ երրեակ գահերիցութիւն ՛ի Հռովմայեցւոց
Line: 4 թագաւորութենէն ունէր, գայր առ նա եւ
Line: 5 իւրովի պատէր զվէրս նորա՝ զմեծի քաջութեան
Line: 6 նորա զյաղթութիւն խնդութիւն համարեալ։ Յայնժամ
Line: 7 խաղաղական եւ անքակ միաբանութիւն հաստատեալ
Line: 8 ընդ միմեանս՝ առնոյր յօգնականութիւն
Line: 9 զզօրս Վրաց, աճապարէր նախարշաւ յՈւտիեանն
Line: 10 գաւառ, եւ ուր միանգամայն գտանէր ՛ի
Line: 11 զօրացն Պարսից՝ սրոյ ճարակ առնէր. զնոյն գունակ
Line: 12 շտապ տագնապի եւ ՛ի վերայ ձմեռնահանգիստ
Line: 13 քաղաքին իւր առնէր, մինչեւ զհասակածին
Line: 14 եւ զարգանդակից մանկունս նահանջմամբ թափէր։
Line: 15 Յետ այսորիկ սկսան յԱտրպատականացն առաւել
Line: 16 եւս անդր հեղուլ զգունդս բազումս։ Իսկ նա
Line: 17 ոչինչ կասկածէր ՛ի նոցանէ, զի բնութիւն էր ՛ի
Line: 18 նմա որ ՛ի բազումս խիզախող լինէր քան ՛ի սակաւս։
Line: 19 Որ եւ ՛ի Շակաշէն գաւառի զերկուս պատերազմունս
Line: 20 հազարաւորաց քաջավրիժակ խոցոտմամբ
Line: 21 կենազրաւէր։ Եւ զորս լեալ ՛ի տեղիս
Line: 22 տեղիս անթիւ սրահար ջարդմունս Պարսկաց ՛ի
Line: 23 Ջիւանշիրէ՝ անտեղի է ասել։ Յայսոսիկ նայելով
Line: 24 նախարարացն Հայոց ՛ի Վրաց աշխարհին՝ խորհէին
Line: 25 ՛ի ծննդոց իւրեանց առնուլ նմա կին. իսկ
Line: 26 նա յԱրուեծան տոհմէն առնոյր կին՝ զդուստր
Line: 27 իշխանին Սիսական աշխարհին, ընդ որ յաւէժ
Page: 205 Line: 1 ուրախ եղեն Սիւնիք։ Իսկ զօրավարն Պարսից
Line: 2 զմեծ պարտիլն ՛ի նմանէ գիտացեալ եւ զկործանումն
Line: 3 զօրաց՝ շրջեալ ՛ի սէր խաղաղութեան գրէր
Line: 4 թուղթ եւ արձակէր զեծագահ իշխանն Սիւնեաց
Line: 5 մեծաւ երդմամբ գալ նմա ՛ի միաբանութիւն,
Line: 6 զոր հազիւ ուրեմն հաւանեցուցանէր միջնորդն
Line: 7 առնել զմիակամ սէր եւ զխաղաղութիւն։ Եւ նա
Line: 8 զայս կնքեալ խորհրդաբար դառնայր. նոյնպէս եւ
Line: 9 սպարապետն Աղուանից մարբն եւ եղբարբք հանդերձ
Line: 10 դառնայր յաշխարհն իւր։ Եւ ապա յիշեցեալ
Line: 11 զնուաղիլն մեծ թագաւորութեան Պարսից, եւ
Line: 12 զառաջնոց թագաւորաց արեւելից զինքնակալութիւնս
Line: 13 եւ զիւր նմանեցուցեալ արքայականն շուք,
Line: 14 դնէր ՛ի մտի զիշխանութիւնն իւր եւ զսիրոյ վիճակ
Line: 15 ոչ ումեք դնել ընդ ձեռամբ. վասն որոյ
Line: 16 խիզախէր եւ առ պարսիցն զօրապետս՝ իւրաքանչիւր
Line: 17 կողմանց իշխողս առանձնակի. եւ ինքն եղբարբքն
Line: 18 հանդերձ ելանէր ՛ի հայրենի գաւառն։
Line: 19 Իսկ զօրագլուխն Պարսից՝ դաւաճանեալ կոչէր
Line: 20 պատճառաւոր բանիւք զհայր նորա, զի ՛ի հնազանդութեանն
Line: 21 կացցէ նմա. արձակէր գունդս եւ
Line: 22 կարգէր կողմնակալս Աղուանից նահանգիս։ Արդ
Line: 23 զինչ արասցէ արին այն Ջիւանշիր եւ անդրանիկ
Line: 24 եղբայրն իւր, որք չյանձնառու քինախնդիր ե·եալք
Line: 25 զէն զանձամբ արկեալ՝ հեծան յերագընթաց
Line: 26 երիվարս եւ զերկայն զայն ուղի կարճ բերելով՝
Line: 27 գային շրջագայութեամբ ՛ի Պերոզքաւատ
Page: 206 Line: 1 քաղաք. ուր ՛ի զուարափակ եւ յանտառախիտ
Line: 2 տեղւոջ զառաջինն քնով ղօղեալ՝ ընդ ծագել
Line: 3 արեգական ձիարձակ եղեալք՝ որպէս կորիւնք
Line: 4 առիւծոց զքաղաքն յափշտակէին, եւ զորս ՛ի քաղաքին
Line: 5 կամ յամենայն սահմանս ընդ հրամանաւ
Line: 6 ոք գտանիւր զօրավարին Պարսից՝ չարաչար պատժէին։
Line: 7 Եւ վառեալ զօրօքն իւրեանց հարուածս
Line: 8 մեծամեծս Պարսից հասուցանէին, մինչեւ ողջանդամ
Line: 9 զհայր իւրեանց անդրէն դարձուցանէին։
Line: 10 Եւ ՛ի քսաներորդ ամի Յազկերտի համօրէն ՛ի
Line: 11 բաց բառնայր ՛ի միջոյ տէրութիւնն Պարսից. եւ
Line: 12 այն երեսուն եւ մի ամ էր տիեզերամարտութեանն
Line: 13 Հագարացւոց եւ տեառն իմոյ Ջիւանշիրի
Line: 14 տասն եւ հինգ ամ։ Եւ այսպէս Տաճիկք յարձակեցան
Line: 15 ՛ի կողմանս հիւսիսոյ եւ արեւելից։ Վտանգէին
Line: 16 զտեարս տոհմից տալ ՛ի ձեռս զտեղիս ապաւինութեան,
Line: 17 եւ ՛ի պատանդ առնուին զզաւակս
Line: 18 եւ զկանայս առ չապստամբելոյ ՛ի նոցանէ։ Իբրեւ
Line: 19 տեսանէր զգաւազանն խստութեան հարաւայնոյ
Line: 20 Ջիւանշիր՝ փոքր ինչ ժամանակ դաւաճանեալ
Line: 21 զնոսա էանց յայնկոյս գետոյն, ուստի անվեհերն
Line: 22 իւր սիրտ վառէր բորբոքէր վերստին առ նոսա
Line: 23 ՛ի պատերազմ, զի զիւր հայրն ՛ի նոցանէ եւս
Line: 24 թափեսցէ։ Եւ հայր նորա արգելոյր զնա ՛ի խորհըրդոյն
Line: 25 եւ գնայր կամաւորաբար առ թշնամիսն։
Line: 26 Իսկ բազմիմաստն Ջիւանշիր ընդ զօրավարին
Line: 27 Հայոց դնէր ուխտ եւ քաջալերէր դառնալ ՛ի հնազանդութիւն
Page: 207 Line: 1 կայսերն Հոռոմոց։ Եւ եկեալ ՛ի
Line: 2 միակամ եղբայրութիւն՝ գրէ առ թագաւորն Յունաց
Line: 3 օրինակ զայս։
Line: 6 "Ամենայաղթ տէր՝ հզօր եւ ողորմած թագաւոր
Line: 7 Հոռոմոց, Օգոստոս Կոստանդին, ծովու եւ
Line: 8 ցամաքի աստուածաբար իշխան, Ջիւանշիր սպարապետ
Line: 9 եւ իշխան Աղուանից հանդերձ արեւելիցս
Line: 10 ծառայական աշխարհաւ նուաստաբար ողջունելով՝
Line: 11 երկրպագէ։ Հաճոյ թուեսցի քրիստոսասէր
Line: 12 տէրութեանդ ախորժելով ընդունել ՛ի հեռաւոր
Line: 13 անձանց զնորընծայ հնազանդոթիւնս. զի ՛ի մեծ
Line: 14 վայելչութենէ փառացդ պարգեւեսցի պսակաբարձիկ
Line: 15 խոնարհութեանս մերում աստուածաշնորհ
Line: 16 բարերարութիւն"։
Line: 17 Արդ իբրեւ մատուցաւ հրովարտակն առաջի
Line: 18 ամենաբարեպաշտ կայսերն, զուարճանայր զուարթանայր
Line: 19 բազմամեծար ուրախութիւն զօրն զայն
Line: 20 առնէր։ Եւ իսկոյն հրամայէր գրել երդմունս
Line: 21 յունել համամիտ խաղաղութիւն, պարգեւս մեծամեծս
Line: 22 շնորհէր, գահոյս արծաթի քանդակակերպ
Line: 23 թիկամբք ոսկէզօծ, հանդերձս ոսկէմանեալս
Line: 24 եւ զիւրոյ անձինն մարգարտայեռ պատենիւք
Page: 208 Line: 1 սուսերն եւ առնէ զնա պռոտոն պատրիկ,
Line: 2 եւ տայր տանել պատրկութեան եւ հիպատութեան
Line: 3 եւ ապա հիւպաքոսութեան եւ ստրատելատութիւն
Line: 4 հազար երկերիւր արանց պատիւ. զի որում ինքն
Line: 5 կամեսցի՝ շնորհեսցէ եւ նա զայնս։ Եւ որ ՛ի կենեղուտ
Line: 6 խաչէն Քրիստոսի մասն՝ զոր միչտ
Line: 7 ՛ի ծոց իւր կրէր, հանեալ յիւրմէ՝ առաքէր նմա։
Line: 10 "Քեզ տեառն Ջիւանշիրի՝ Գարդմանայ տեառըն
Line: 11 եւ Աղուանից իշխանի, ապուրիպատ եւ պռոտոն
Line: 12 պատրկի, եւ արեւելից կուսակալի ՛ի փրկական
Line: 13 խաչիս աստուածային զօրութենէ շնորհք եւ
Line: 14 ողորմութիւն, եւ ՛ի մերմէ օգոստոսական թագաւորութենէս
Line: 15 խաղաղական եւ մեծ սիրով ողջոյն"։
Line: 16 "Ընկալաք զգիր ողջունիդ, որ եցոյց մեզ
Line: 17 զառ Աստուած բարեպաշտութեան քո զսէր, եւ
Line: 18 ուրախ եղաք, փոխանակ զի առեր յանձն հանդերձ
Line: 19 արեւելից աշխարհաւդ հուաճիլ մեզ ՛ի հնազանդութիւն։
Line: 20 Վասն որոյ մեք եւ որդիք մեր ընդ
Line: 21 քեզ եւ ընդ ծնունդս քո մտերմաբար անքակ սիրով
Line: 22 յազգէ յազգ մինչեւ ցյաւիտեան քաղցրութեամբ
Line: 23 եղիցուք"։
Line: 24 Իբրեւ լսէր նա զբանս թղթոյն՝ հրաշալի խընդութեամբ
Page: 209 Line: 1 զուարճանայր, մանաւանդ զնշանին
Line: 2 ամենազօր գալստենէն առաւել լինէր գոհացող։
Line: 3 Ուստի անկեալ ՛ի վերայ երեսաց առաջի փրկական
Line: 4 խաչին՝ փառաւոր առնէր զԱստուած, որ
Line: 5 ամենայն բարութեանց տուողն է։ Յայնժամ կաթուղիկոսն
Line: 6 Աղուանից եպիսկոպոսօքն հանդերձ եւ
Line: 7 երեւելի արամբք բազմութեան առաջի եկեալ՝
Line: 8 ծաղկաբեր եւ օրհնաբանիչ լինէին մեծազարդ պատուոյն։
Line: 9 Եւ անդ այնուհետեւ ոչ լինէին գործ
Line: 10 անկարգ խօսից, կամ արբեցութիւնք, կամ կատակերգութիւնք,
Line: 11 այլ չափաւոր վայելմունք։ Եւ
Line: 12 զգիշերն զայն փակեալ զինքն զուրկ ՛ի քնոյ անցուցանէր՝
Line: 13 խորհելով զաշխարհին իւրոյ զօգուտն։
Line: 14 Եւ ՛ի ծագել արուսեկին մեծի՝ առնոյր զարքունական
Line: 15 զարդս իւր եւ նստէր ՛ի գահոյսն. դրունք
Line: 16 բանային, եւ զինուորքն մտեալ ունէին զզէնս
Line: 17 իւրեանց աստի եւ անտի շուրջ զնովաւ պարախըմբեալք,
Line: 18 եւ ըստ կարգի պատուաւորքն մտանէին
Line: 19 ահաբեկեալք. դատաստան արդար եւ իրաւունք
Line: 20 անկաշառ ՛ի դրանն նորա հասարակաց լինէին
Line: 21 շնորհեալ. ոչ զբաղմունք պագշոտելիք, այլ
Line: 22 զօրն ողջոյն աշխարհական հոգոց պարապէր. եւ
Line: 23 զորս առ լերամբն Կովկասու վայրագասունք իմաստաբար
Line: 24 ածէր ՛ի զգայութիւն։ Այսպէս ՛ի սահմանացն
Line: 25 Վրաց մինչեւ ՛ի Դրունս Հոնաց միահեծան
Line: 26 ճոխութեամբ եղեւ տէր մինչեւ ցգետն Երասխ։
Line: 3 Իսկ յինն եւ ՛ի տասներորդի ամի թագաւորութեանն
Line: 4 իւրոյ Կոստանդիանոս թոռն Հերակլայ
Line: 5 բազմամբոխ զօրօք եւ ընտիր հեծելովք եւ գըլխաւորօքն
Line: 6 Յունաց հանդերձեալ եկն յաշխարհն
Line: 7 Պարսից կորզեալ ՛ի նոցանէ զկողմանս աշխարհին,
Line: 8 զճառագայթաւէտ զլոյսն աշխարհաց ընդ
Line: 9 իւր ունելով։ Յայնժամ առաքեաց զմի ոմն ՛ի
Line: 10 գլխաւորացն առ Ջիւանշիր գալ նմա ՛ի տեսութիւն.
Line: 11 եւ վաղվաղակի աճապարեալ հասանէր յաշխարհն
Line: 12 Մարաց առ մեծ կայսրն. զորոյ զգալն
Line: 13 իբրեւ լսէր՝ ընդ առաջ նմա ինքն ելանէր ՛ի Քունգր
Line: 14 գեօղ եւ ողջամբ ընկալեալ զնա՝ նոյնժամայն
Line: 15 հրամայէր փոխել ՛ի նմանէն զտխրական զգեստն,
Line: 16 զոր սակս մահուան ամուսնոյն իւրոյ էր զգեցեալ.
Line: 17 եւ ագուցին նմա զարքունական զգեստն։
Line: 18 Ընդ որ առեալ համարձակութիւն՝ խնդրէր ՛ի
Line: 19 կայսերէ զմասն յաւիտենից թագաւորին նշանի։
Line: 20 Եւ նորա առեալ զփրկութեան արեգակն՝ յանդիման
Line: 21 իւր կտրեաց եւ ետ նմա զայրիչն մեղաց ասելով.
Line: 22 "Սա եղիցի քեզ եւ որդւոց քոց աշտարակ
Line: 23 հզօր ընդդէմ թշնամւոյն"։ Տեսեալ զայսպիսի
Line: 24 երկնաւոր պարգեւս առ նա եղեալ նախարարացն
Page: 211 Line: 1 Հայոց եւ զօրավարին Համազասպայ՝ ՛ի նախանձ
Line: 2 մեծ դրդեցան. եւ նմա ոչ էր փոյթ, այլ այնուհետեւ
Line: 3 խնդրէր հրաժեշտ ՛ի բարեսէր տեառնէն։
Line: 4 Եւ նա ոչ իբրեւ զծառայ ոք, այլ իբրեւ զեղբայր
Line: 5 համագահ՝ յանդիման Պարսից եւ Այրարատեան
Line: 6 ազատացն զնա յուղարկեաց. որոյ հիացեալ ընդ
Line: 7 Աստուծոյ ներողութիւնն առ ինքն լեալ՝ գայր
Line: 8 յիւրն աշխարհ։ Զայս լուեալ զնորայն գալուստ հոգեզուարճ
Line: 9 հայրապետին Աղուանից՝ Ուխտանիսի,
Line: 10 հանդերձ բազում ժողովով օրհնեաց զնա ՛ի ձայն
Line: 11 մեծ ասելով. "Ահա առաքեաց մեզ Տէր ՛ի Սիոնէ
Line: 12 գաւազան զօրութեան. եւ սովաւ տիրեսցուք մերոց
Line: 13 թշնամեաց"։ Խորհի մեծիմաստն Ջիւանշիր
Line: 14 տեղի հանգստեան տէրունական նշանին գտանել.
Line: 15 եւ ՛ի բնական գաւառին Գարդմանայ բերդի հիմն
Line: 16 արկեալ տանն Աստուծոյ մեծապէս գեղազարդէ
Line: 17 ՛ի հրճուանս եւ ՛ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ։ Եւ
Line: 18 ՛ի փոխանորդել գարնանային ժամուն՝ հանդերձեցաւ
Line: 19 կազմեցաւ մեծարգի իշխանն Աղուանից
Line: 20 միւսանգամ տեսանել զկայսրն, հանդիպեալ նմա
Line: 21 Վաղարշապատ քաղաքի։ Յայնժամ հրամայի ՛ի
Line: 22 թագաւորէն, զի մեծամեծք պալատանն եւ վեհանձինքն
Line: 23 ընդ առաջ նորա ելցեն, եւ այնպէս արքունաբար
Line: 24 մտանէ ՛ի կայսերական մարզարանն։
Line: 25 Եւ զնա տեսեալ կայսերն՝ խնդամիտ համբուրիւ
Line: 26 ՛ի յառաջագահ անդր զնստիլն առձեռնեալ դնէր
Line: 27 քան զամենայն մեծամեծացն. եւ լինէր օրն այն
Page: 212 Line: 1 յաւուրս նորա օրհնեալ պէսպէս գեղեցկազարդութեամբ
Line: 2 ոսկւոյ եւ արծաթոյ. եւ զինչ թագաւորական
Line: 3 սպաս էր, զամէնն նմա հրամայեաց տալ,
Line: 4 ընդ որ տրապէզիտքն անգամ սոսկացան. եւ ՛ի վերայ
Line: 5 այնոցիկ զքաջ հաւուն իւրոյ Հերակլի եւ
Line: 6 զՆիկիտահանոյն զարքունական գօտին էած ընդ
Line: 7 մէջ նորա եւ զիւրն պատմուճան եւ դրօշս երկուս,
Line: 8 եւ զորդիս նորա առնէր պատրկունս զտղայականս։
Line: 9 Եւ որ միանգամ առաջին թագաւորացն
Line: 10 Աղուանից գիւղաստանեայք եւ սահմանք լեալ
Line: 11 էին՝ զամենայն ՛ի նա ընձեռեաց յազգաց ազգս,
Line: 12 արեւելեայցս ամենեցուն արքայաբար առնել տեսչութիւն։
Line: 13 Եւ ոչ էր խորհուրդ կայսերն ծածկեալ
Line: 14 ՛ի նմանէ. յորմէ եւ լսելով հանճարեղ խորհրդականութիւնս
Line: 15 բազումս՝ հիանայր, եւ ողջունեալ
Line: 16 զնա ասէ. "Անձն քո ընդ անձին իմոյ, եւ սիրտ
Line: 17 իմ որպէս զսիրտ քո՝ երթ ՛ի խաղաղութիւն"։
Line: 18 Այսպէս գերահռչակ հրճուանօք գայր անցեալ ընդ
Line: 19 աշխարհ իւր։ Եւ վերստին առնէր հրաման ընդ
Line: 20 որ իւրն էր աշխարհ՝ շինել տնկել վայելել եւ
Line: 21 կեալ ՛ի խաղաղութեան։ Եւ իւր շինեալ բազում
Line: 22 ապարանս եւ որ ինչ մարդկան է վայելուչ. եւ
Line: 23 ամենապայծառ իրք անկարօտ էր նմա ՛ի փառացն
Line: 24 Աստուծոյ, մինչեւ թուրքաստանի թագաւորն
Line: 25 խնդրէր ՛ի նմանէ սէր եւ խաղաղութիւն եւ
Line: 26 ընծայաբեր նմա լինէր երիվարս ընտիրս, ծառայս
Line: 27 եւ աղախնեայս եւ զանազան զեռնոց մորթս։
Page: 213 Line: 1 Այլ եւ յԱսորեստանեայց եւ յԱտրպատական գաւառէ,
Line: 2 յԱյրարատեան գաւառէ եւ ՛ի Վրաց աշխարհէն
Line: 3 մինչեւ ՛ի Հնդկաց եւս գային առ նա լսել եւ
Line: 4 տեսանել զնորա բազմահանճար խորհրդականութիւն.
Line: 5 եւ խոնարհամիտ սէր նորա առ հասրակ
Line: 6 եկելոցն լինէր հիացուցանող պատմութիւն յիւրաքանչիւր
Line: 7 աշխարհի։ Եւ ոչ ուստեք եղեւ այս
Line: 8 նմա, այլ փայտն կենաց. նա յայտնի արար զանուն
Line: 9 նորա ամենայն տիեզերաց, եւ օրհնութիւնն
Line: 10 բարեխնամ ծնողին։
Line: 14 Յետ այսոցիկ լինելութեան եւ երկուց հոլովելոց
Line: 15 ամաց՝ ելանեն Խազիրք յաշխարհս Աղուանից
Line: 16 յառ եւ յաւար։ Յայնժամ իշխանին Աղուանից
Line: 17 զինեալ զինքն՝ մտանէ առաջի ամենայաղթ
Line: 18 նշանին եւ կացեալ ՛ի վերայ ծնգաց իւրոց՝ զարքային
Line: 19 Իսրայէլի երգէր զերգս, "Եթէ տէր իմ,
Line: 20 առ զզէն եւ զասպար քո եւ արգել զեկեալսն ՛ի
Line: 21 վերայ իմ"։ Եւ առեալ զգունդս իւր էանց յայնկոյս
Line: 22 գետոյն մեծի Կուրայ եւ ետ ընդ նոսա պատերազմ
Line: 23 եւ ոչ վրիպեցաւ ՛ի խնդրոյն։ Եւ ՛ի խըռնել
Line: 24 պատերազմին՝ գթեալ քաջասնոյց նորայն
Page: 214 Line: 1 երիվար գլորեցոյց զնա, սակայն ոչ կործանեցաւ,
Line: 2 զի Տէր ետ ձեռն եւ կանգնեաց զնա. որ ՛ի
Line: 3 յառնելն եհար զընդդիմամարտն, եւ զայն օր եւս
Line: 4 արար յաղթութիւն մեծապէս, ասելով առ բարբարոսն
Line: 5 այն ազգ. "Գնա մուտ ընդ Դուռն Չողայ.
Line: 6 եւ մի́ եւս յաւելցես գալ այսր, զի արգել
Line: 7 Տէր զյառնելն քո"։
Line: 12 ՛Ի յաղթահարելն Ջիւանշիրի եւ երկուց ամաց
Line: 13 անցելոց՝ զկնի վանելոյ զզօրս Խազրաց՝ կատարի
Line: 14 գեղեցկայարմար շինումն տաճարին յանուն Աստուծոյ։
Line: 15 Եւ նորա յարուցեալ անկանի առաջի
Line: 16 մշտնջենաւոր լուսոյն՝ կալով յաղօթս։ "Այժմ
Line: 17 արի՝ Տէր, ՛ի հանգիստ քո, զոր շինեցի անուամբ
Line: 18 քո ՛ի յարկ քոյոյ կենեղուտ փայտիդ"։ Յայնժամ
Line: 19 առնոյր զկաթուղիկոսն հանդերձ եպիսկոպոսօք եւ
Line: 20 ամենայն նախարարօք իւրովք, ելանէր իբրեւ աւուր
Line: 21 միոյ ճանապարհ ՛ի վերկոյս Պերոզապատ
Line: 22 քաղաքի։ Անկեալ աղօթէր նախ ՛ի վանս մի, զոր
Line: 23 շինեալ էր յանշէն վայրս ՛ի մէջ երկուց գաւառաց
Line: 24 ամենալի բարեօք ՛ի հանգստի իջեւանի իւրոյ
Line: 25 եւ ամենայն անդր եկելոց, հրամանս կարգեալ
Page: 215 Line: 1 ՛ի վերայ, թէ մի́ լիցի ումեք անընդունելի ՛ի
Line: 2 ձէնջ մնալ։ Եւ անտի յարուցեալ բազմախումբ
Line: 3 կաճառաւն մտանէ ՛ի Գարդման գաւառ որ օր
Line: 4 տասնեւմի էր արաց ամսոյ. զխաչն լուսոյ տարեալ
Line: 5 հանգուցանէ ՛ի տանն զոր շինեաց, եւ անդ
Line: 6 կացեալ ՛ի վերայ ծնգաց իւրոց՝ թախծալից զըղջմամբ
Line: 7 եւ արտասուօք դնէր աղերս ամենահաստչին
Line: 8 եւ ասէր.
Line: 11 "Տէր իմ Տէր՝ որովհետեւ եղեր անյիշաչար
Line: 12 ծառայի քո բազմամեղի, եւ պարգեւեցեր ինձ
Line: 13 զխաչն, զորմէ զքեզ բեւեռեալ կախեցեր յերկրի,
Line: 14 առաքեա ՛ի տաճարս յայս զշնորհս Սուրբ Հոգւոյդ
Line: 15 եւ հանգոյն Սողոմոնի տաճարին հոգեխառն
Line: 16 ամպով փառաց քոց իբրեւ միգով զսա զարդարեալ
Line: 17 վայելչացո. արա զսա տուն աղօթից եւ
Line: 18 խնդրուածոց, որք յարեւելս ծովեզերայք իցեն։ Զի
Line: 19 որք միանգամ պատարագօք զերեսս քո պաշտեսցեն
Line: 20 ՛ի տեղւոջս յայսմիկ, լուիցես դու ՛ի բարձանց
Line: 21 եւ տացես զխնդրուածս նոցա։ Եւ եթէ ամենայն
Line: 22 աշխարհս Աղուանից միաբան գայցեն
Line: 23 փառաւորել զանուն քո ՛ի տանս յայսմիկ՝ աստուածընկալ
Line: 24 զօրութեամբ խաչիս աղխեսցես զդըրունս
Page: 216 Line: 1 թշնամեացն եւ խափանեսցես զմարտիցն
Line: 2 հէնս, զօդս քաղցրաբերս հրամայեսցես հեղուլ
Line: 3 ՛ի վերայ երկրիս, զի լիապատար բերմամբ որթ
Line: 4 եւ թզենի եւ ամենայն բոյսք անդաստանաց պըտղաւէտ
Line: 5 լիցին, եւ յըղձալի երկրիս անվրդով հանգիցեն։
Line: 6 Իսկ զՋուանշիրս, որ ծանրաբեռնեալ եմ
Line: 7 յանցանօք եւ ՛ի քո՝ Տէր, ամենազօր նշանիս օգնականութիւն՝
Line: 8 որպէս կարօտագոյն ոք հիւանդ ՛ի
Line: 9 բժիշկ բարի, անձկացեալ ապաւինեցայ, մի́ դարձուցաներ
Line: 10 ունայն եւ ամաչեցեալ։ Եւ զտունս զոր
Line: 11 շինեցի՝ արա զսա հովանի զլխոյ իմոյ յօր մարտի.
Line: 12 զյարուցեալսն ՛ի վերայ իմ ներքոյ իմ արասցես.
Line: 13 զուստերս եւ զդստերս իմ աներկիւղ արասցես
Line: 14 ՛ի չարէ եւ զօրաւոր յամենայնի։ Եւ դու՝
Line: 15 Տէր իմ Տէր, որ պահեցեր զիս ՛ի մանկութենէ
Line: 16 իմմէ, ՛ի շրջապատեալ փորձութեանց փրկեցեր,
Line: 17 յաճախեցեր ինձ ոսկի եւ արծաթ, ծառայս եւ աղախնեայս,
Line: 18 եւ ետուր ինձ իշխանութեամբս իմով
Line: 19 արքայաբար առնել տեսչութիւն, ընկալ եւ այժմ
Line: 20 զծառայս քո ՛ի բարի, եւ ՛ի վերայ ծննդոց իմոց
Line: 21 հեղ զհանճար գիտութեան՝ գնալ ՛ի ճանապարհս
Line: 22 քո եւ հնազանդ կալ առ ՛ի քէն պսակելոյ կայսերն
Line: 23 Յունաց աներկայաբար։ Իսկ ՛ի համաշխարհական
Line: 24 աւուրն յարութեան հասելոյ, յորժամ աներեւոյթքն
Line: 25 զերեւելիսս փոխանորդեն եւ փողագոչ
Line: 26 հնչմունքն զննջեցեալսն կոչեն ՛ի քնոյ, եւ հրեղէն
Line: 27 ջոկքն ՛ի ծագաց երկրէ առ ամենակալ թագաւորդ
Page: 217 Line: 1 հաւաքին, յայնժամ ՛ի ձեռն կարապետի
Line: 2 խաչի քո՝ յոր ապաւինեալս եմ, ողորմութեամբ
Line: 3 այց արասցես ինձ եւ զուգակցի իմոյ Խոսրովանուշի,
Line: 4 նախահարց իմոց, մանաւանդ ծաղկեալ
Line: 5 ալեօք հօր իմոյ Վարազ Գրիգորի եւ մօր իմոյ
Line: 6 Գորիդխտոյ եւ եղբարց իմոց Վարազ Պերոժի եւ
Line: 7 Յեզուտ Խոսրովու եւ զաւակաց իմոց։ Իսկ զիս
Line: 8 զՋիւանշիրս՝ որ յօրինակ Դաւթի երանելւոյ իջուցի
Line: 9 զարտասուս, մի́ բարկութեամբ խրատեր եւ
Line: 10 մի́ ճշդութեամբ պահանջեր. զի զի՞նչ օգուտ է
Line: 11 քեզ յարենէ իմմէ յիջանել ինձ յապականութիւն.
Line: 12 Փրկեա զիս ՛ի յաւիտենից փորձանաց, եւ
Line: 13 փոխանակ տաճարիս այսմիկ՝ զոր շինեցի յանուն
Line: 14 քո յերկրի, պատրաստեա մեղուցելոյս զհոգեւոր
Line: 15 օթեւանս ՛ի տան Հօր քո՝ Քրիստոս։ -- Ես իբրեւ
Line: 16 կատարեաց զաղօթս, մատոյց եւ զայն՝ որ յաղագս
Line: 17 նորահրաշ տօնին էին պատարագք։ Եւ
Line: 18 ուխտեաց անդ ուխտ փրկութեան, եթէ սա եղիցի
Line: 19 ինձ եւ որդւոց իմոց տեղի տալոյ երախայրիս
Line: 20 առաջի Տեառն եւ գտանելոյ զողորմութիւն ՛ի
Line: 21 նմանէ։ Եւ յետ այնորիկ իջանէ աստուածավայելուչ
Line: 22 աւետեօքն ՛ի ձմեռնահանգիստ քաղաքն
Line: 23 Պերոզքաւատ. եւ զամն ողջոյն յըղձալի եւ ՛ի խաղաղաւէտ
Line: 24 անցուցանէ ՛ի հանգիստս։
Line: 4 Մինչդեռ նստէր խաղաղացեալ ՛ի գահոյս
Line: 5 իւր արին Ջւանշիր, ՛ի միւս ամն լինէր ձմեռնային
Line: 6 եղանակի հասարակաւորութիւն. եւ ել թագաւորն
Line: 7 Հոնաց յոգնահազար հեծելովք. եւ թէպէտ
Line: 8 յառաջագոյն զգուշանալ աշխարհին հրամայեալ
Line: 9 էր ՛ի նմանէ, սակայն ասպատակաւորք Հոնաց
Line: 10 յայսկոյս գետոյն Կուրայ եւ զեզերբք Երասխայ
Line: 11 ոչ միայն զբնաշխարհիկսն, այլեւ որ յԱյրարատեան
Line: 12 գաւառաց եւ ՛ի Սիւնեստանեայց աշխարհէն
Line: 13 հօտք եւ անդեայք ՛ի ձմեռնաճաշակ դաշտն
Line: 14 եկեալ էին յարօտ՝ գերի վարեալ զամենայն ՛ի
Line: 15 բանակետղն ժողովէին։ Ապա եղեւ թագաւորին
Line: 16 Հոնաց ցանկութիւն տեսանել զերեսս Ջուանշիրի։
Line: 17 Եւ արձակեալ զեղբարս իւր առ նա թախանձեցուցանէր
Line: 18 զնա տեսանել զմիմեանս եւ ՛ի
Line: 19 մէջ իւրեանց առնել սէր եղբայրական։ Իսկ քաջ
Line: 20 եւ արի տէրն ոչինչ ածեալ զմտաւ զարհուրէր,
Line: 21 թէ ոչ ոք յարքայիցն Պարսից կարաց յանդիման
Line: 22 տեսանել զթուրքաստանեայցն թագաւոր, այլ
Line: 23 աներկիւղաբար անկեալ առաջի փրկչական խաչին,
Line: 24 ասէ. "Թէպէտ եւ գնացից ՛ի մէջ ստուերաց
Line: 25 մահու, ոչ երկեայց ՛ի չարէ, զի դու՝ Տէր,
Page: 219 Line: 1 ընդ իս ես"։ Ես անտի յարուցեալ ելանէր առ
Line: 2 նոսա արքայաչու կազմութեամբ։ Իսկ թագաւորն
Line: 3 Հոնաց ընդ առաջ նմա ելեալ գայր հանդերձէր
Line: 4 նաւով, եւ յայսկոյս խաղացեալ՝ դադարէր յեզր
Line: 5 գետոյն ՛ի վերայ մեղմաշարժ եւ խորասոյզ ջրոյն։
Line: 6 Դնեն առ միմեանս խորհուրդս խաղաղականս՝
Line: 7 բառնալ ՛ի միջոյ զանմիաբանութիւնս երկոցունց
Line: 8 եւ գրաւիլ ՛ի համակամ եղբայրութիւն. որոց կընքեալ
Line: 9 զդաւիլն՝ դարձան յիւրաքանչիւր տեղիս։
Line: 10 Իսկ զի՞նչ քաջասիրտ տէրն իմ ՛ի միւսում աւուր
Line: 11 եցոյց։ -- Տասն եւ եօթն արամբք էանց յայնկոյս
Line: 12 գետոյն ՛ի բանակն Հոնաց. անդ առնոյր
Line: 13 զդուստր թագաւորին իւր ՛ի կնութիւն եւ դարձուցանէր
Line: 14 յաւարէ անտի հարիւր եւ քսան հազար
Line: 15 հօտից եւ եօթն հազար ձիոց եւ արջառոց բազմութիւն.
Line: 16 եւ ոչ ինչ նուազ քան զհազար եւ երկերիւր
Line: 17 արանց գերելեաց։ Եւ անտուստ դարձեալ
Line: 18 խաղաղութեամբ գայր ՛ի տեղի իւր բարգաւաճեալ
Line: 19 սրտիւ. լայր առաջի Տեառն, կարդայր
Line: 20 եւ ասէր. "Ոչ եթէ յաղեղն իմ յուսացեալ եմ,
Line: 21 այլ դու, Տէր՝ փրկեցեր զիս. եւ պարծանք իմ ՛ի
Line: 22 քեզ՝ Տէր, են"։ Յայնժամ հրամայէր, զի որ ինչ
Line: 23 դարձուցեալ էր յաւարէն՝ արք հաւատարիմք առ
Line: 24 իւրաքանչիւր ոք ըստ մասին բաժանեսցեն։ Եւ
Line: 25 այս եղեւ երկու ամօք պակաս յերից տասներեկաց,
Line: 26 յորս աշխարհակալ սպարապետութեամբն
Line: 27 իւրով ՛ի տիոց անտի երիտասարդականացն մինչեւ
Page: 220 Line: 1 ցմիջակ արբունս ժամանակին դրուատայեղց
Line: 2 համաշխարհալուր կատարեաց՝ նախ ՛ի Պարսս եւ
Line: 3 ապա ՛ի Հոնս զանվեհեր քաջութիւնս՝ անսխալ
Line: 4 գոլով. մինչ զի արեւելից եւ արեւմտից, հիւսիսոյ
Line: 5 եւ հարաւոյ, յԱրիս եւ յԱնարիս, հրապարակաւոր
Line: 6 ամենեցուն եցոյց զքաջափարթամ ծանօթութիւնս։
Line: 7 -- Արդ ձեռնարկեցից եւ զայն ասել, եթէ
Line: 8 որպէս կամ զի՞նչ պատճառաւ շնորհատուն այն
Line: 9 խաչ ծագեաց նմա ՛ի խաւարէ զլոյս, կամ ետ
Line: 10 քաղել ծաղիլ ՛ի հրոյ։
Line: 14 Լերինք մշտնջենաւորք եւ ծովք անդնդայինք
Line: 15 ալեկոծեալք հնազանդեալ կան բանին Աստուծոյ։
Line: 16 Քանզի վերնառաք հրամանն, յորժամ հայի յերկիր՝
Line: 17 դողացուցանէ զնա, եւ ՛ի մերձիլն ՛ի լերինս՝
Line: 18 ծխին։ Որպէս եւ այժմ ահա յերեսաց Տեառն բարձրացեալ
Line: 19 բլուրքն հարթեալ հաւասարեցան եւ ալէփարթամ
Line: 20 խորոցն ջրայեղց բռնութիւնք անդէն
Line: 21 յինքեանս սուզան։ Զի ահագին փառք Պարսից
Line: 22 տէրութեանն խոնարհեցաւ, զանբաւ խրոխտ բարձրութիւնս
Line: 23 նորա խորք ծածկեցին. լռեցին թէւաւոր
Line: 24 արձանք խորոց ՛ի խողմուռոյց եռանդմանէ.
Page: 221 Line: 1 եւ փուշք ագարակի օդասլաց թռչմամբ եկեալ
Line: 2 տաղաւարեցան ՛ի վերայ մկանանց լայնատարած
Line: 3 ծովուն։ Զի որպէս ջուրք բազումք կոհակաշարժ
Line: 4 բռնութեամբ ծովասոյզ առնեն զերկիր, նոյնպէս
Line: 5 յերբեմն ժամանակի թագաւորք Հոռոմոց ամբոխեալ
Line: 6 զօրօք հիածածուկ զընդհանրական աշխարհիս
Line: 7 առնէին բազմութիւնս։ Իսկ այժմ այնր աթոռոյ
Line: 8 ամբարձեալ զօրութիւնքն այնքան ՛ի վեր ցնդեալ
Line: 9 շիջան, մինչ զի որք միանգամ ընդ ձեռամբ նորա
Line: 10 էին մարդկային անտառք՝ գնացեալ յարեցան
Line: 11 ընդ հովանեաւ այնր, որ Գեդէոնեան դժնկին էր
Line: 12 պատաղիչ. զոր ՛ի նոսա բարձեալ բռնաւորաց
Line: 13 շառաւիղքն խլրտել անգամ ոչ կարէին։ Զի իբրեւ
Line: 14 ետես քօշն արեւմտեան, թէ դարձոյց Տէր զօգնականութիւն
Line: 15 ՛ի սրոյ նորա եւ կինճն վայրենի
Line: 16 գազանանայ փշրել զեղջիւր նորա, առեալ զլրումն
Line: 17 ժամանակին ըստ կանխասաց մարգարէութեանն
Line: 18 եւ խոստմանն Աբրահամու."Եթէ ձեռք Իսմայելի
Line: 19 յամենեսին եւ ձեռք ամենեցուն ՛ի նա". եւ եթէ՝
Line: 20 "Առաջք նորա հուր ծախիչ եւ վերջ նորա բոց
Line: 21 բորբոքեալ". -- յայնժամ առեալ կայսերն Հոռոմոց
Line: 22 զսինլիքորսն զօրացն՝ աճապարէր ընդ ծով
Line: 23 եւ ընդ ցամաք անցանել ՛ի սահմանս հեռաւորս
Line: 24 կղզեացն արեւմտից։ Այն վեցերորդ ամ էր հարաւայնոցն
Line: 25 փոխելոյ զթագաւորութիւն իւրեանց
Line: 26 յաշխարհն Ասորեստանի. զի թողեալ զերկիր աղախնոյն՝
Line: 27 արկանէին զաթոռ տէրութեանն ՛ի
Page: 222 Line: 1 Դամասկոս. որոյ նստեալ անդ՝ սկսանէր շուրջ
Line: 2 զիւրեւ յաջ եւ յահեակ ծծել զուղեղ երկրի։ Քանզի
Line: 3 տուաւ նմա լայն եւ ընդդիմակաց զօրութիւն,
Line: 4 աշխարհավար իմաստ, երկրավար քաղցրութիւն
Line: 5 եւ հեզութիւն մարդկային. ուստի չորիւքս այսոքիւք
Line: 6 չորից անկեանց աշխարհիս հասարակապէս
Line: 7 եկաց իշխան։
Line: 8 Արդ տեսանելով զանհնարին տկարանալն
Line: 9 կայսերն Հոռոմոց ՛ի թագաւորէն հարաւայնոյ,
Line: 10 որ իբրեւ բոց ճարակեաց զբազմամարդ հրապարակս
Line: 11 եւ զքաղաքս նորա հրով, բազմահոգ վասն
Line: 12 իւրոյ իշխանութեանն լինէր մեծ իշխանն արեւելից
Line: 13 Ջուանշիր. նախազգաստ լինէր, թէ գուցէ
Line: 14 ամբոխն հարաւոյ ընդ ոտս առեալ զերկիր նորա
Line: 15 կոխեսցէ։ Եւ թէպէտ կարող էր զԹուրքաստանեայցն
Line: 16 հանել զանթիւ զօրսն յիւր յօգնականութիւն,
Line: 17 յանձն առնոյր նուաճիլ ընդ լծով ծառայութեան
Line: 18 թագաւորին հարաւոյ։ Արդ իբրեւ լսէր
Line: 19 բռնակալն հարաւոյ սակս մերոյ իշխանին ծայրափառ
Line: 20 բարելաւութեանն, զոր առ կայսրն ունէր
Line: 21 Հոռոմոց, եւ կամ եթէ նա էր երասանակալ Թուրքաստանեայցն
Line: 22 ազգաց հանել եւ արգելուլ զնոսա
Line: 23 յաղագս մարմնական խնամութեանն, անդանօր
Line: 24 անըմբերելի նախանձ ՛ի միտս տիեզերակալ պարծողին
Line: 25 բորբոքէր։ Ուստի ՛ի ձեռն հաւատարիմ
Line: 26 պատգամաւորաց առաքէր երդմունս մեծամեծս
Line: 27 եւ զխոստմունս անչափ պարգեւաց, զի առ նա
Page: 223 Line: 1 երթիցէ։ Իսկ նա մեծայոյս բարութեանցն, որ
Line: 2 ՛ի խաչն Քրիստոսի վստահ եղեալ՝ կազմէ ընծայս
Line: 3 բազմապատիկս եւ հանդերձի նոքօք յողջոյն
Line: 4 տիեզերակալի. եւ նախ ժամանէ ՛ի տուն Տեառն,
Line: 5 զոր յապաւինութիւն իւր շինեալ էր ՛ի բերդն
Line: 6 Գարդման. եւ անդ սրտառուչ հառաչմամբ զծածկագիտին
Line: 7 խնդրէր այցելութիւն, զոր մեծն Դաւիթ
Line: 8 ասէ. "Արարիչ իրաւանց եւ արդարութեան՝
Line: 9 մի́ մատներ զիս ՛ի ձեռն նեղչաց իմոց"։ Եւ
Line: 10 այսու մտօք հրաժարեալ մեծայաղթ յուսով զինեցաւ՝
Line: 11 չուեալ ՛ի տար աշխարհ։ Իսկ զօրավարին
Line: 12 Հայոց ամենայն նախարարօք ընդառաջ նորա
Line: 13 ելեալ զուարճալից խնդութեամբ ընդունող լինէր,
Line: 14 եւ մեծապատիւ շքով յուղարկիչ։ Իբրեւ իջանէր
Line: 15 յերկիրն Ասորեստանեայց՝ տեսանէր, զի
Line: 16 ահա պետք թագաւորին գաւառացն այնոցիկ հրամանաւ
Line: 17 նորա եւ ճոխք քաղաքացն ըստ իւրաքանչիւր
Line: 18 սահմանս պատուիչ լինէին, երիվարք պատրաստք
Line: 19 եւ օթեվանք կազմք, մինչեւ եհաս ՛ի դուռն
Line: 20 թագաւորին մեծաւ շքով։ Յայնժամ հրամայեալ
Line: 21 մերձակայ մեծամեծացն ընդ առաջ ելանել նմա,
Line: 22 ածելով զերիվարս, յորս ինքն թագաւորն հեծանէր,
Line: 23 եւ այնպէս շքեղաշուք փառօք եւ պատուով
Line: 24 մուծանէին ՛ի բանակն յոգնահոյլ գուպարից։
Line: 25 Վասն որոյ ՛ի հոյակապ նորա անունն խառնիճաղանճն
Line: 26 ամենայն ՛ի տես ճապէին համախմբեալ
Line: 27 ՛ի ճանապարհին։ Իսկ թագաւորն հարաւոյ ՛ի
Page: 224 Line: 1 ծագել արեւուն նախ քան զսովորական ժամն յարուցեալ
Line: 2 ՛ի քնոյ հրճուալից մտօք եւ բարի ողջունիւ
Line: 3 զիշխանն արեւելից տեսանէր, եւ յարազուարճ
Line: 4 վասն գալստեան նորա լինէր։ Ուստի ամենակատար
Line: 5 ընդունելութեամբ եւ ոչ առ մի ոք ՛ի կողմնակալաց
Line: 6 երկրի այնպիսի եղեն փաթշահաբար
Line: 7 մեծարգութիւնք. մանաւանդ յորժամ զփորձ առնոյր
Line: 8 զխոհական հանճարամտութեան նորա, վասընզի
Line: 9 թէպէտ եւ բազում տեարք եւ յոլով ազգաց
Line: 10 հիւղինակք ընդ ձեռամբ նորա կային հնազանդեալք,
Line: 11 այլ ոչ ումեք ՛ի նոցանէ աներկեւան խորհուրդ
Line: 12 որպէս Ջիւանշիրի տայր, յորոյ վերայ
Line: 13 պարգեւս մեծամեծս շնորհէր նմա եւ որոց ընդ
Line: 14 նմայն էին։ Յետ այսորիկ խնդրէր իշխանն արեւելից
Line: 15 խաղաղական ողջոյն եւ հրաժեշտ։ Իսկ արքայն
Line: 16 հարաւոյ վասն սեռն եւ սերտ սիրոյն հաստատութեան
Line: 17 երդմունս կնքեալ՝ տայր նմա եւ
Line: 18 զաջ իւր, որ չէր երբէք լեալ սովորութիւն տիեզերապետ
Line: 19 գոռոզին օտարազգւոյ ումեք առնել
Line: 20 զայս։ Այսոցիկ այսպէս եղելոց՝ մեծավայելուչ
Line: 21 փառօք յուղարկիւր ՛ի համաշխարհական մարզարանէն,
Line: 22 եւ գայր հասանէր յԱյրարատական գաւառ.
Line: 23 ուր ընդ առաջ լինի նմա ՛ի Մամիկոնեան
Line: 24 տոհմէ քաջն Գրիգոր համօրէն ազատօքն եւ ածէ
Line: 25 զնա ՛ի գիւղաքաղաքն իւր Արուճ։ Գայր հասանէր
Line: 26 անդ աղաւնին սուրբ եւ սիւնն եկեղեցւոյ՝
Line: 27 մեծ հայրապետն Հայոց Անաստաս. զոր տեսեալ
Page: 225 Line: 1 մեծահաւատ իշխանին հոգեզուարճ բերկրանօք
Line: 2 լցեալ, խոնարհեցուցեալ զինքն՝ օրհնեցաւ ՛ի
Line: 3 նմանէ որպէս ՛ի հրեշտակէ սրբոյ. եւ նովին բարեզարդութեամբ
Line: 4 գայր իջանէր ՛ի գաւառն Գարդման,
Line: 5 ուր իսկ եւ իսկ մտանէր ՛ի յարկ ապաւինին
Line: 6 իւրոյ եւ սկսանէր զոր ինչ ազնուական
Line: 7 նիւթեղինացն առ ՛ի զարդ հրաշագեղութեան անճառելի
Line: 8 լուսոյն ծախել. որ եւ գեղագերիչս ՛ի գործ
Line: 9 արկեալ նկարեաց ՛ի գմբեթէն մինչեւ ՛ի բարաւորս
Line: 10 դրանն պատաղահիւթ կերպասագործեալ. եւ
Line: 11 զդուռն սենեկին՝ զլոյսն տիեզերաց ունողին,
Line: 12 արծաթապատ հրաման տայր քանդակել։ Եւ յայսու
Line: 13 ամենայնի վերայ իբրեւ զերեամ մի ողջոյն
Line: 14 հաւատարիմ խորհրդովք տիրասէր առ թագաւորն
Line: 15 հարաւոյ զինքն ցուցանէր մեծավայելուչ իշխանն
Line: 16 Ջիւանշիր։
Line: 21 Դարձեալ թագաւորն հարաւոյ կոչէ պարգեւախոստ
Line: 22 հրաւիրանաւ զհռչակելին Ջուանշիր արեւելից
Line: 23 իշխան, զի ՛ի նախկին պատիւսն եւս առաւել
Line: 24 արասցէ յաւելուած փառաց։ Զի ճոխք
Line: 25 քաղաքին Բիւզանդիոյ եկեալ էին յանձն առնուլ
Page: 226 Line: 1 զլուծ հարկատուութեան որդւոցն Հագարու։ Վասն
Line: 2 այն զի յերեսներորդ ամի թագաւորութեանն
Line: 3 Կոստանդնի ինքնաձեռն եղեն ներքինիքն սպանանել
Line: 4 զնա, որոց ՛ի թագաւորէն լինէր հրաման
Line: 5 մնալ մինչեւ եկեսցէ անդ իշխանն արեւելից։ Իսկ
Line: 6 բազմագով տէրն ըստ առաջին նուագին կազմութեամբ
Line: 7 անդր հասանէր, որում ՛ի վեր քան
Line: 8 զառաջինն անհամեմատ մեծարանք եւ պատիւս
Line: 9 հանդիպէր, զի զհարազատ եղբօր իւրոյ զապարանս
Line: 10 ՛ի հանգիստ նմա յօրինել հրամայէր եւ
Line: 11 յընթրիսն միշտ ընդ իւր ՛ի սեղանն նստել. ուստի
Line: 12 եւ եկելոցն ՛ի կայսերական քաղաքէն պատուական
Line: 13 արանց՝ նմա հրամայէր առ նորա բանս
Line: 14 խաղաղականս դնել։ Ընդ որ յոյժ զարմացեալ
Line: 15 լինէր թագաւորն յաղագս տրամախոհ խորագիտութեան
Line: 16 նորա, որում եւ ոչ սակաւ լինէր շնորհակալութիւն
Line: 17 որ ՛ի թագաւորութենէն Հռովմայեցւոց
Line: 18 անդ պատգամաւորաց։ Քանզի բազում
Line: 19 իրօք եւ յօգուտ նոցա զթագաւորին հնարէր հաւանեցուցանել
Line: 20 զմիտս։ Յետ այսորիկ գերահըռչակ
Line: 21 եւս պատուով ըստ թագառիկ արքայից զարեւելից
Line: 22 իշխանն ծայրափառել հրամայեաց թագաւորն
Line: 23 հարաւոյ, ընծայելով նմա զայն, որ ՛ի
Line: 24 Հնդկաց աշխարհէն քաջահրահանգ եւ առատաուս
Line: 25 փիղն խրոխտաձեւ, որով դրունք թագաւորաց ահեղագոյն
Line: 26 եւ բազմաշուք զարդարին. զորմէ ՛ի
Line: 27 յաւիտենից ոք մինչեւ ցայսօր ոչ լուաւ թէ առ
Page: 227 Line: 1 մեծարգոյութիւն ինչ կրտսերագունից հրամայեցաւ.
Line: 2 զկնի այսորիկ եւ զպապկեայն, որ պատուական
Line: 3 է քան զամենայն թռչունս, զոր ՛ի նախավաղ
Line: 4 ժամանակի ոչ գոյր յայլում ուրեք տեսանել
Line: 5 վայրի՝ բայց միայն ՛ի Հռովմայեցւոցն թագաւորութեան.
Line: 6 ըստ նմին եւ այլ եւս մեծութիւնս՝
Line: 7 զսուսեր պողովատիկ ոսկեպատեան մարգարտահոծ
Line: 8 գեղաշարեալ, զպատմուճանս ոսկեհուռս ըստաւրակս
Line: 9 եւ զդիպակս ողիբերոնս, զզուարճատեսիլ
Line: 10 ծիրանիս եւ որ ինչ մեծազան գոյնք ըստ
Line: 11 թուոյ միահամուռ, որ յառաջն եւ որ այժմ. եւ
Line: 12 զյիսուն եւ երկու ձիս երագաքայլս, յորս ինքն
Line: 13 թագաւորն նստէր։ Նաեւ տիկնացն իւրոց դշխոյին
Line: 14 հրամայէր, զի նա եւս արեւելից տիկնոջն տացէ
Line: 15 զթագուհեաց հրաշապաճոյճ գեղազարդութիւնս,
Line: 16 զմետաքսառէչ եւ զոսկեհիւսակ զգեստս.
Line: 17 եւ որոց զկնի եկելոցն հրամայէր իւրաքանչիւր
Line: 18 ումեմն տալ իբրեւ յիսուն արանց դիպակս եւ ճեղենակս.
Line: 19 եւ ընդ ձեռամբ նորա փակէր զՍիւնեստանեայցն
Line: 20 իշխանութիւն։ Այլ եւ ստիպէր զնա
Line: 21 թագաւորն, զի առցէ յանձն եւ յայնկոյս գետոյն
Line: 22 Ատրպատականացն իշխել։ Իսկ նա ոչ հաւանէր
Line: 23 տիեզերական կողմանցն միահեծան իշխանութեամբ
Line: 24 ճոխակալ. այլ թողու զայն յաւելուած
Line: 25 փառաց եւ ըստ բնական աշխարհէն բարուց
Line: 26 բնութեանն՝ լաւ համարէր զընտանին խորհել օգուտ։
Line: 27 Եւ սկսեալ այնուհետեւ զթողութիւն ծանրաբեռն
Page: 228 Line: 1 իւրոյ վիճակին խնդրել հարկաց, զոր
Line: 2 ախորժելով յանձն էառ թագաւորն հարաւոյ, եւ
Line: 3 հրամայեաց երկակիսեալ զհարկացն լուծ թեթեւացուցանել
Line: 4 յառաջին երրեակ չափուց զմասն
Line: 5 մի։ Արդ յետ այսչափ մեծապարգեւ երախտեաց,
Line: 6 որով արար մեծարանս քան զամենայն իշխանաց,
Line: 7 դարձեալ տայր նմա զաջ իւր եւ յաւետասքանչ
Line: 8 պատուով արձակէր զնա։ Գայր հասանէր
Line: 9 յաշխարհն իւր, փութայր ժամանել ՛ի տուն Տեառըն,
Line: 10 անկանէր ՛ի վերայ երեսաց իւրոց, գոհանայր
Line: 11 զանպատում պարգեւացն Աստուծոյ եւ ասէր.
Line: 12 "յԱստուծոյ է զօրութիւն եւ փառք իմ"։ Անտի
Line: 13 իջանէր յոստանն անդր, որ ցրտային ձմեռայնոյն
Line: 14 էր հանգիստ եւ յայնժամ լինէր անդ համաշխարհական
Line: 15 ժողով, ուր տեսանէաք զնա ոչ
Line: 16 միայն սովորական չափով, այլ առաւել եւս բազմապատիկ
Line: 17 արքայական շքով պճնեալ պերեւետեալ.
Line: 18 տեսանէաք եւս զարքայականն հաւ, որոյ
Line: 19 տեսակն ցանկալի էր, զի ընդ դեղնագոյն փետուրսն
Line: 20 փոքր ինչ կանաչութիւն համավար խառնեալ
Line: 21 արտաքս ճոճէր, եւ լանջացն կարմրանիշ
Line: 22 գոյն այսր անդր տրոհէր շուրջ զպարանոցաւն
Line: 23 առ միմեանս պատուածեալ՝ նման գարնանային
Line: 24 առաւօտեան ցօղոյ կալոյ յանդաստանս ոսկէծայր
Line: 25 քրտից մարգարտաձեւ ՛ի վայր կոխեալ բոլորովիմբ։
Line: 26 Դարձեալ եւ բերանովն կռանայր, յորում
Line: 27 բոլորատէգ լեզուն իբրու դանդանք ցուցեալ՝ զբարակավանգ
Page: 229 Line: 1 ճռուողումն ձայնի ըստ մարդկային
Line: 2 բնութեան խօսից ստէպ ստէպ հոլովէր. եւ սա՝
Line: 3 զորօրինակ յառաջինսն անդ, Ներոնի ումեմն կայսեր
Line: 4 ՛ի սենեակսն լինէր գովող, այսպէս եւ ՛ի
Line: 5 վերջնումս աստ յոգնաբաստիկ իշխանիս մերոյ
Line: 6 տեսաք զնա օրհնիչ. ընդ որ թէպէտ առաւելասքանչ
Line: 7 էին զարմանք, սակայն ոչ այնչափ քան
Line: 8 զոր հանդերձեալս եմ ասել։ Զի ՛ի զբօսանս խաղուց
Line: 9 տեսանէաք յելս անդ արքայաչու կազմութեանն
Line: 10 արտաքոյ պարսպին ՛ի նախադրան ճանապարհին,
Line: 11 որպէս առ թագաւոր յարկրպագութիւն
Line: 12 գայր անարի անբարի կենդանի վիմահասակն
Line: 13 փիւղ. որոյ գերանաձեւ սրունքն որպէս
Line: 14 զլեառն ինչ ՛ի վեր բարձեալ ունէին զնա, եւ
Line: 15 զխելապատակէ անտի ըստ չարութեան սողնոցն
Line: 16 նմանութեան ՛ի վայր կոյս կախեալ ձեւանայր
Line: 17 պատիճն, զոր առ գետովն շրջշրջելով այսր անդր
Line: 18 ստէպ դարձուցանելով ուղղորդաձեւ ՛ի վեր կանգնելով,
Line: 19 մերթ յինքն քնթռնեցուցանելով եւ ուժգնակի
Line: 20 մռնչմամբ զտուրեւառութիւն շնչոյն ընդ
Line: 21 խռչափողն արտաքս հեղլով, արդարեւ ասեմ, ՛ի
Line: 22 բեհմութ շարժելոյ գլխոյն ահաբեկ զարհուրանօք
Line: 23 դողումն ունէր զբնութիւն մարդոյ։ Տեսանէաք
Line: 24 եւ զերիվարս ածեալս՝ սիգաւորք պերճազարդք
Line: 25 ճեմողք ճեպողք եւ ճախրասլացք, որք հողմավար
Line: 26 թեթեւութեամբ զարշաւանսն առնէին ոսկէսանձ
Line: 27 թամբօք եւ գեղգեղեալ զինուք։
Page: 230
Line: 1 Եւ արդ աստանօր զի՞նչ ասացից եւ զի՞նչ
Line: 2 խօսեցայց. զի աստուածային նախախնամութեամբ
Line: 3 ՛ի ծնէ իսկ սա ՛ի փառս եւ ՛ի մեծութիւն
Line: 4 ստեղծաւ. եւ մինչեւ ցայսօր ժամանակի ընդարձակեաց
Line: 5 սմա Տէր լինել առ ամենեսին ամենափառ.
Line: 6 վասն որոյ ոչինչ պակաս քան զթագաւորս
Line: 7 զսա տեսաք ամենայն ընչիւք. ոսկի եւ արծաթ
Line: 8 բազում յոյժ, ծիրանիք պատուականք եւ հանդերձք
Line: 9 գեղեցիկք. ակունք պատուականք եւ լուսափայլ
Line: 10 մարգարիտք ոչ սակաւք. նաեւ ամենայն ինչ
Line: 11 լի եւ պատարուն։ Արդ այս երրեակ տասներեակք
Line: 12 եւ տարիք երեք են, զոր սկսաւ Տէր բազմամեծար
Line: 13 զբարեյաղթ իշխանն Աղուանից առնել, ՛ի
Line: 14 չորից ազգաց թագաւորաց աշխարհակալաց պատուեալ
Line: 15 եւ մեծարեալ յոյժ, ոչինչ նուազ գոլով
Line: 16 քան զբռնակալսն զայնոսիկ. այլ յամենայնի վեհ եւ
Line: 17 մեծ գոլով։ Ապա մի ոք տղայական բարուք եւ անիմաստ
Line: 18 խորհրդով փոքր վարկանելով զսորա տիրողութիւնս՝
Line: 19 յաղագս ոչ ունելոյն թագ եւ եթ ՛ի
Line: 20 գլուխն՝ ծայրայապաւիչ լինիցի թագաւորական
Line: 21 պատուոյ եւ յոգնակայելուչ մեծութեան սորա։
Line: 22 Վասն որոյ ամենանուաստ ծառայիցս ընդարձակ
Line: 23 եղիցի՝ ոչ ընդ Օգոստի ումեմն, կամ ընդ Տիբերայ
Line: 24 կայսեր, այլ ընդ աստուածաշնորհ բարերարութեամբ
Line: 25 ահեղագոյն գերազանցելումն՝ ընդ երանելւոյն
Line: 26 Կոստանդիանոսի, որ յԱստուծուստ
Line: 27 պսակօքն պատուեալ փառաւորեցաւ, այո́ արդարեւ
Page: 231 Line: 1 զքեզ ինքն՝ զբազմամեծար իշխանդ արեւելից,
Line: 2 լծորդել։ Քանզի զինչ խնդրէ ՛ի քէն Տէր
Line: 3 մեր Յիսուս Քրիստոս, որ զքեզ ստեղծ՝ տէր իմ
Line: 4 թէոդորոս՝ եթէ ոչ հրաժարել ՛ի մեղաց եւ սիրել
Line: 5 զԱստուած, երկնչիլ ՛ի նմանէ եւ գնալ ՛ի ճանապարհս
Line: 6 նորա, զի քեզ բարի լինիցի եւ որդւոց քոց
Line: 7 յազգէ յազգ մինչեւ ցյաւիտեան։
Line: 12 Զճշմարտախօս դրուագս բանից սակաւ ինչ
Line: 13 նուազ գտի եւ միայնանալոյն Իսրայելի սկիզբն
Line: 14 անյայտ իմն էր։ Այլ զայս եւ եթ՝ որ ինչ խորհըրդոյս
Line: 15 էին իրք, բովանդակեցաք, թէ կատարեալ
Line: 16 ամ մի ՛ի լերինն ննջէր նա ՛ի յերկրի ՛ի
Line: 17 վերայ ծնգաց իւրոց՝ եւ ՛ի չորրորդում պահու
Line: 18 գիշերոյն յեղակարծում երեւեալ նմա տեսիլ հրաշալի
Line: 19 զարմանազան լոյս փայլատակեալ եւ ընդ նմին
Line: 20 ծաւալեալ հոտ անուշից, որ առլցեալ պարարէր
Line: 21 զնորա հոտոտելիսն, եւ իմաստութիւն յաւելեալ ՛ի
Line: 22 նա՝ խելամուտ նմա առնել զամենայն եւ ՛ի միտ
Line: 23 առնուլ զասացեալսն, զմեծ խորհուրդ ցուցակութեանն
Line: 24 անցեալ ժամանակաց, զպարգեւաւէտ
Line: 25 քարոզութիւնսն -- թէ ի՞բր արդեօք կամ զիա՞րդ
Page: 232 Line: 1 ընկալան, ո՞րպիսի արամբք, ո՞ ուստեք էին որք
Line: 2 արեամբ պատերազմեալ՝ վկայ անուն ժառանգեցին,
Line: 3 կամ ո՞ւր ուրեք զաստուածայինն ծածկեցին
Line: 4 զգանձ, եւ թէ քեզ զի՞նչ պարտ իցէ առնել։ Այս
Line: 5 ամենայն ասացեալ առ նա միանգամ եւ երկիցս,
Line: 6 զարթուցեալ այրն՝ յահի լինէր իբրեւ ժամ մի հարուստ.
Line: 7 ապա յարուցեալ զնտի զուարթանայր,
Line: 8 եւ բազկատարած եղեալ առաջի Աստուծոյ՝ գոհութեամբ
Line: 9 զառաւօտին կատարէր զաղօթս։ Եւ ՛ի
Line: 10 վաղիւն իբրեւ զմտաւ ածէր զաստուածային բանն,
Line: 11 թէ "Վա՞յ որ գործէ զգործ Տեառն հեղգութեամբ"՝
Line: 12 փութացեալ իջանէր ՛ի լեռնէ անտի՝ առնելով ընդ
Line: 13 ինքեան զիւրն արբանեակ. ճեպով անցանէր յեկեղեցաւան
Line: 14 եպիսկոպոսանոցին, եւ մտեալ մեծաւ
Line: 15 զգուշութեամբ ասէր մանրամասնաբար զերեւումն
Line: 16 ցուցակութեան խորհրդոյն եպիսկոպոսին
Line: 17 ճշգրտիւ զբովանդակն։ Եւ ասէ. "Տէրդ իմ՝ մի
Line: 18 հեղգասցուք զհրամանս Աստուծոյ կատարել, գուցէ
Line: 19 իբրեւ զլացող դատապարտիցիմք. այլ զկնի
Line: 20 լինելով գործոյս՝ փութապէս կատարեա, զի յայտնեսցի
Line: 21 Աստուծոյ գանձն"։ Զայս ամենայն լսելով
Line: 22 եպիսկոպոսին Դաւթայ, որ Մեծկողմանց էր
Line: 23 տեսուչ, մտախոհ եղեւ իբրեւ ժամ մի, խորհեցաւ
Line: 24 ընդ միտս իւր առնուլ ընդ իւր արս ոմանս ՛ի
Line: 25 քորեպիսկոպոսաց անտի պարկեշտից, եւ նոքօք
Line: 26 հանդերձ պատմեաց հայրապետին Աղուանից Ուխտանիսի։
Line: 27 Նորա լուեալ զայն՝ ուրախութեամբ
Page: 233 Line: 1 գոհանայր զՏեառնէ՝ յոյժ զարմացեալ ընդ զրուցատրութիւն
Line: 2 եպիսկոպոսին, որ պատմէր զտեսիլ
Line: 3 հօրն՝ եթէ զիարդ եղեւ արժանի այնմ խորհըրդոյ.
Line: 4 եւ յաղագս նորին իրաց հրամայէր կաթուղիկոսն
Line: 5 ժողով մեծ լինել եւ կոչել նաեւ զմիւս
Line: 6 եպիսկոպոսն Արցախական կողմանն, զոր Մեծիրանք
Line: 7 կոչեն, զարի այրն Յովէլ. որոյ եկեալ
Line: 8 անդէն սաստիկ բարբառով յանդիմանէր զկաթուղիկոսն
Line: 9 եւ զեպիսկոպոսն Դաւիթ, "Թէ ընդէ՞ր
Line: 10 բնաւ թողիք յականջս ձեր զայնպիսի դատարկաբանութիւն
Line: 11 եւ անսայք ցնորական տեսլեան, զոր
Line: 12 Գիրք մեզ չհաւանել ուսուցին։ Զի յետ առաքելոց
Line: 13 եւ աւետարանչացն քարոզելոյ ոչ երեւին այդպիսի
Line: 14 իրք, եւ ոչ այժմ լինել պարտի"։ Եւ ինքն
Line: 15 լի էր հզօր գիտութեամբ եւ տեղեակ Աստուածաշունչ
Line: 16 գրոց։ Յայնժամ պատասխանեալ առ նա
Line: 17 սրբոյ հայրապետին՝ ասէ. "Ըստ Գրոց իմանալի
Line: 18 է այս. բայց զի նոր իմն եւ չքնաղ է պատմութիւն
Line: 19 տեսլեանս՝ գուցէ յԱստուծոյ իցէ. եւ մեք
Line: 20 այնմ ընդդիմամարտեալ՝ իբրեւ զլացողս դատապարտիմք.
Line: 21 եւ չէ պարտ հակառակիլ, գուցէ աստուածամարտ
Line: 22 գտանիցեմք. զի ոչ է պարտ ՛ի
Line: 23 մտաց ասել զերեւմունս, որ յետ առաքելոց՝ ամենայն
Line: 24 սրբութեանց, սուրբ խաչիւն հանդերձ եւ
Line: 25 գանձք երկնայինք ծածկեալք ՛ի վերջին ժամանակս
Line: 26 տեսլեամբ ՛ի ձեռն մարդկան ՛ի տեղիս
Line: 27 տեղիս երեւեալ են, յԵրուսաղէմ սուրբ քաղաքի
Page: 234 Line: 1 եւ ՛ի բազում յայլ քաղաքս, որովք այժմ լցեալ
Line: 2 են տիեզերք եւ պայծառացեալ եկեղեցիք։ Զի
Line: 3 աստէն իսկ յԱղուանից աշխարհիս ՛ի բազում տեղիս
Line: 4 երեւեալ են նշխարք սրբոց, եւ չէ ինչ այս
Line: 5 նոր զարմանք, որ այժմս երեւի. զի ոչինչ է ՛ի
Line: 6 գանձուց Աստուծոյ, որ ծածկեսցի յերկրի։ Եւ
Line: 7 չէ իսկ պարտ զճշմարտութիւն ընդ ստութեան
Line: 8 եւ խաբէութեան ՛ի բաց ընկենուլ, կամ զգործ
Line: 9 Աստուծոյ ընդ սատանայի լլկանս համարել,այլ
Line: 10 ստուգիւ քննել եւ ճշմարտիւ ՛ի վերայ հասանել,
Line: 11 որպէս սուրբ Առաքեալն ասէ. "Թէ զամենայն
Line: 12 ինչ փորձեցէք, եւ զբարին ընկալարուք"։ Եւ դարձեալ
Line: 13 ՛ի կաթուղիկէն ասէ. "Թէ մի́ ամենայն
Line: 14 հոգւոյ հաւատայք, այլ ընտրեցէք զոր յԱստուծոյ
Line: 15 հոգին։ Արդ երթայք դուք յաջորդեալ եպիսկոպոսքդ
Line: 16 կողմանցն այնոցիկ եւ երկաքանչիւրքդ
Line: 17 ոստիկանաբար ՛ի վերայ հասէք քննութեանն. առաւել
Line: 18 խնդրեսջիք յԱստուծոյ՝ թէ աստուածային
Line: 19 իցէ, թէ այլազգ ՛ի բաջաղանաց, զի սատանայի
Line: 20 փորձանք եւ մարդկան խաբէութիւնք յայտնի են,
Line: 21 եւ Աստուծոյ շնորհքն առաւել եւս յայտնի։ Արդ
Line: 22 որպէս Տէր Աստուած երեւեցուցանէ եւ յայտնէ
Line: 23 զխորհուրդդ ձեզ ՛ի տեղւոջն՝ օր ըստ օրէ եւ մեզ
Line: 24 ուսուսջիք"։ -- Յայնժամ կամաւորութեամբ յանձըն
Line: 25 առեալ զհրամանս հայրապետին եպիսկոպոսացն
Line: 26 երկոցունց՝ Դաւթի եւ Յովելեայ, եւ տուեալ
Line: 27 ողջոյն՝ գային Հոգւոյն Սրբոյ առաջնորդելովն
Page: 235 Line: 1 յԸռոստակ գաւառն Մեծկողմանց ՛ի Չղախեան
Line: 2 հովիտն յԱպարիսական դաշտակն առ ափն Տըրտուական
Line: 3 գետոյն, որ է ՛ի վիճակին Մեծիրանաց։
Line: 4 Եւ ելեալ բնակէին ՛ի նշանաւոր պրակին
Line: 5 ՛ի Խունաբերձ տեղւոջ ՛ի սարեւանդակ վայրի. եւ
Line: 6 անդ կայր մատուռն մի քայտեղէն, խեցեղէն
Line: 7 կերպաւորեալ եւ խաչանիշ զարդու յարմարել՝
Line: 8 պալարափայլ որմոցն յօրինեալ գեղեցկութեամբ։
Line: 9 Արդ ՛ի լինել համբաւուն այնորիկ՝ վաղվաղակի
Line: 10 ճեպով ժամանեալ գումարէին արք պատուականք,
Line: 11 քորեպիսկոպոսունք, երիցունք, սարկաւագունք,
Line: 12 հարիւրաւորաց գաւառապետք, գլխաւորք
Line: 13 եւ մեծամեծ գործակալք եւ բազմութիւն ժողովրդոց
Line: 14 արանց եւ կանանց, զի մասնաւորեսցին
Line: 15 ամենեքեան տեսակի սքանչելեացն Աստուծոյ։
Line: 16 Ապա հրամայեալ եպիսկոպոսացն քարոզ հնչեցուցին
Line: 17 ՛ի հանդիսաւոր ժողովարանին, զի եռօրեայ
Line: 18 պահք եւ աղօթք պնդութեամբ կատարեսցին.
Line: 19 զի կայր ոչ սակաւ ՛ի նոսա երկպառակութիւն՝
Line: 20 ոմանք հաւանէին եւ կէսք չհաւանէին։ Եւ
Line: 21 նոյն ինքն գլխաւոր եպիսկոպոսն Յովէլ՝ պատրանս
Line: 22 համարէր։ Եւ ՛ի լնուլ կիտի եռօրեայ պահոցն՝
Line: 23 Աբասուն Իսրայելի առեալ բահ ՛ի ձեռն եւ
Line: 24 եդեալ ծունր համօրէն ամենեցուն՝ դիտէր ուղորդաբար
Line: 25 ՛ի նկատեալ տեղին եւ հրամայէր անվեհեր
Line: 26 բրել. ուր ՛ի նմին գործ դասահոյլ մարդկան
Line: 27 բազմութիւնն զհողն զգեստիւք իւրեանց ՛ի
Page: 236 Line: 1 բաց պեղէին։ Եւ մեծ ջանիւ վաստակաբեկ եղեալ՝
Line: 2 ոչ կարէին զտենչալի գանձն գտանել։ Ապա
Line: 3 այնուհետեւ յարեւելից կողմանէ զփայտաշար յարկն
Line: 4 քակէին, ուր կանգնեալ էր սեղանն մեղսաքաւիչ
Line: 5 պատարագի Տեառն. անդ անկեալ ՛ի խոյզ եւ
Line: 6 ՛ի խնդիր՝ իբր կանգունս երիս փորեցին ՛ի ներքոյ
Line: 7 սեղանոյն. եւ ահա յանկարծակի բուրեալ ՛ի
Line: 8 տեղւոջէ անտի հոտ անուշից սաստիկ համեղութեան,
Line: 9 առլցեալ համազարդ պարարտութեամբ
Line: 10 յաւէտաբար զյոլովիցն քաղցրացուցանէր զճաշակս.
Line: 11 որպէս թէ ճշգրտեալ նմանէր ազնուական
Line: 12 հոտն բիւրոց խնկոց եւ ծաղկանց զանազանից՝
Line: 13 մինչեւ զարմանալ ամենեցուն առհասարակ։ Եւ
Line: 14 իբրեւ փորեցին թիզս տասն՝ գտին կողոփս երկուս
Line: 15 արծաթեղէնս՝ կապարի կնիք ՛ի վերայ եդեալ.
Line: 16 յոր տախտակ մի ոսկէձոյլ հաստահեղոյս բեւեռեալ,
Line: 17 եւ ՛ի նմա գրեալ ասորերէն եւ հայերէն
Line: 18 գրով։ Եւ քանզի ՛ի մէջ բազմամբոխ հրապարակին
Line: 19 այնպիսի հրաշագործութեան Աստուծոյ լինէր
Line: 20 երեւումն, այր առ այր եւ մարդ առ մարդ
Line: 21 զարմացումն յոյժ յաճախէր. եւ զմիմեամբք կուտակեալ
Line: 22 զեղուին փութային զսրբութեանցն առնուլ
Line: 23 զտապանակս. զի հաւատով էին վառեալ ՛ի
Line: 24 սէր սրբոցն։ Անդ այնուհետեւ լինէր սրտալիր
Line: 25 ուրախութիւն եւ ակնավայելուչ տեսիլ հայեցելոցն.
Line: 26 նոյնպէս եւ սրբոց արանց եւ քրիստոսասէր
Line: 27 եպիսկոպոսաց յոլովիւք սխրացեալ յոյժ վասն
Page: 237 Line: 1 սքանչելեացն Աստուծոյ՝ օրհնութեամբ մեծաւ
Line: 2 գոհանային զանպատում պարգեւաց նորա։
Line: 3 Եւ այրն այն Իսրայել մեծարու եղեալ յոյժ
Line: 4 առաջի եպիսկոպոսացն եւ յաչս ժողովրդոց՝ պատուէին
Line: 5 զնա ըստ արժանի իւրում սրբութեանն։
Line: 6 Ապա առաձնացեալ եպիսկոպոսացն Իսրայելիւ
Line: 7 հանդերձ եւ պատուաւոր քահանայիւք, եւ բացեալ
Line: 8 զկնիք մատանւոյն ՛ի սրբութեան տապանակացն՝
Line: 9 գտանէին զփրկագործ խաչին մասն. ընթերցեալ
Line: 10 զգիր ոսկէձոյլ տախտակին, նորին իսկ արքիդիակոն
Line: 11 քորեպիսկոպոսին, եւ էր գիրն այս, եթէ
Line: 12 "Երուսաղեմեան մասնաւորեալ նշխարք սրբոց
Line: 13 են"։ Իսկ զայն աստուածային նշանն իբրեւ տեսանէր
Line: 14 Մեծիրանց հովուապետն Յովէլ՝ բազմաբեղուն
Line: 15 ծաղկէր իւրով սաղարթածաւալ գիտութեամբն,
Line: 16 եւ ՛ի բոլոր սրտէ գոհացող լինէր զԱստուծոյ։
Line: 17 Եւ հաստատեալ ճշմարտութեամբ զտեսիլ
Line: 18 Աբասուն՝ հռչակեցուցանէր յականջս ամենեցուն
Line: 19 շինող այնմ լինելով, զոր երբեմն խախտէր.
Line: 20 նմին իրի եւ վասն առաջին դիմամարտն
Line: 21 լինելոյն յանցաւոր եւ դատապարտ զինքն վարկանէր
Line: 22 գոլ։ Եւ վասն զի յիւր նահանգին էր նախավիճակեալ
Line: 23 վայրն, ուր կենսատու լոյսն էր
Line: 24 ծածկեալ, վասն այն ոչ որպէս առուղեկան ոք
Line: 25 կամ անցաւոր շնորհել ումեք անսայր, այլ ինքն
Line: 26 լինէր ՛ի վերայ իւրոց գանձուց հրամանատրութեան
Line: 27 մատակարար։ Եւ զմի ՛ի տապանակացն
Page: 238 Line: 1 առեալ ՛ի պատիւ յինքեանն տանէր եպիսկոպոսանոց։
Line: 2 Եւ ընդ այն թէպէտ կարի յոյժ դժկամակ
Line: 3 այրն Աստուծոյ լինէր, զի որ ինչ նմայն
Line: 4 հաւատացաւ յԱստուծոյ եւ որում ինքն եղեալ
Line: 5 էր գտակ ՛ի դէպ էր եւ ընդ նորին ձեռն մատակարարել
Line: 6 սրբութեանն Աստուծոյ, սակայն նորա
Line: 7 թոյլ տուեալ ըստ իւրում հեզութեանն՝ չլինէր
Line: 8 զումեքէ ամբաստան. այլ առնոյր զմնացեալ տապանակն
Line: 9 կամակցութեամբ եպիսկոպոսին Դաւթի,
Line: 10 եւ հանդերձ քորեպիսկոպոսաջոկ եւ երիցախումբ
Line: 11 պաշտօնէիւք Տեառն եւ ամենայն ժողովըրդովք
Line: 12 տանէր ՛ի տեղի բնակութեան իւրոյ՝
Line: 13 սաղմոսիւք եւ օրհնութեամբ յուղարկեալ հանգուցանէր
Line: 14 զսրբութիւնն Տեառն՝ լապտերօք լուցելովք
Line: 15 եւ մոմեղինօք վառելովք ՛ի Գլխոյ Վանաց
Line: 16 սուրբ եկեղեցւոջն։ Եւ ՛ի միմեանց հոգեւոր ողջունիւ
Line: 17 համբուրեալ՝ դառնային յիւրաքանչիւր
Line: 18 տեղիս։
Line: 23 "Ուղփաճեմ հոգեճաշակ համբուրիւ առլցեալ
Line: 24 եւ ՛ի շնորհաց Հոգւոյն ընկալեալ պարգեւ, ով
Line: 25 աստուածազան արեւելից արքեպիսկոպոս Ուխտանէս,
Page: 239 Line: 1 եւ բարեխնամող քաջազնեայ, յաւետաբարգաւաճ
Line: 2 զօրաւոր ապուհի պատրիկ տէր Ջիւանշիր՝
Line: 3 Աղուանից իշխան, ամենայն նախարարօք
Line: 4 համանգամայն ընդ ձեզ Դաւիթ եւ Յովէլ՝ նուաստ
Line: 5 եպիսկոպոսունք ՛ի Տէր խնդալ։
Line: 6 "Աւետաբեր հնչմամբ հանդիսացուցանել ձեզ
Line: 7 պարտիմք ՛ի ձեռն հրովարտակ պատճենիս զհրաշափառ
Line: 8 ծածկելոցն երեւումն եւ զգիւտ սրբոյ խաչին,
Line: 9 որ առաւել քան զառաւել յաճախեաց զյոգնայեղց
Line: 10 զարմացումն ՛ի մեր միտս։ Զի որ երբեմն
Line: 11 անհաւան եւ անհաւատ մտօք ճառել իսկ
Line: 12 վասն իրացն չառնուաք յանձն, այժմ ահա տեսող
Line: 13 եղեաք յաւէտասքանչ ցուցակութեան խաչիս եւ
Line: 14 պիտառապէս վկայեմք ճշմարտութեամբ, թէ սա
Line: 15 է պարծանք պարծանաց։ Եւ զիա՞րդ զայս տալ
Line: 16 լռութեան մարթ իցէ կամ զարփիափայլ պատկերն
Line: 17 դնել ընդ գրուանաւ, այլ յայտ է թէ ՛ի
Line: 18 վերայ կարգաց լուսեղէն աշտանակի, այսինքն՝
Line: 19 ՛ի սրբում կոչարանի լուսատու յԱմարասումն
Line: 20 լինել զսա։ Արդ այսուհետեւ պարտ է մեզ դատողագոյն
Line: 21 հրապարակել զառիթն զգալի մերոյ
Line: 22 փրկութեան, զգեղաղէշ յարավայելուչ չորեքկերպեան
Line: 23 զատիւկանն յաղագս մեր ընդունելով յինքեան
Line: 24 զանհամեմատ նախակրութիւն։ Զի արդարեւ
Line: 25 սա իսկ է քրիստոնէից յոյս, մեռելոց յարութիւն
Line: 26 եւ կուրաց առաջնորդ։ Զի որ երբեմն դատապարտութեան
Line: 27 էր անուն խաչն, այժմ հաւատացելոցս
Page: 240 Line: 1 իրք եղեն փրկութեան, որով եւ ՛ի ձեռն
Line: 2 սորա ՛ի ներքոյ արքայականին գտաք յառագաստի,
Line: 3 եւ չերկնչիմք այսուհետեւ ՛ի բոցեղէն նետից,
Line: 4 զի զթագաւորական նշանն յանձինս մեր բարձեալ
Line: 5 բերեմք։ Ունկնդիր լերուք մտադիւրութեամբ
Line: 6 բանիս, զոր լսէք. թէպէտ ոչ կամաւ յօժարեցաք
Line: 7 հմտանալ այսմ գործոյ, այլ իբրեւ ոչ մարթացաք
Line: 8 դառնալ ընդդէմ ձերոց հրամանաց, եւ
Line: 9 մանաւանդ զի երկբայելի մտօք խաբէութիւն
Line: 10 զիրսն կարծեցաք. սակայն ճշդիւ քննեալ շնորհիւն
Line: 11 Աստուծոյ՝ գտաք զճշմարտութիւնն ՛ի գալն
Line: 12 մեր ՛ի հովիտ մի Արցախայ՝ յեզր գետոյն ՛ի
Line: 13 տեղի մի Չղախ անուն կոչեցեալ, ուր կայր մատուռն
Line: 14 մի։ Եւ ահա համբաւն հռչակէր երթալոյն
Line: 15 մերոյ, եւ բազմութիւն շրջակայիցն յոյժ շեղջակուտեալ
Line: 16 անդր հասանէին՝ քահանայական դասք
Line: 17 եւ այլք ՛ի պատուական արանց, յորս ոչ սակաւ
Line: 18 կայր հակաճառութիւն դիմամարտելոց։ Բայց ապա
Line: 19 պահս պինդս եդաք երեքօրեայ լնլով սահմանաց
Line: 20 եւ յաւէժ խնդրուածոցն իւրաքանչիւրոց.
Line: 21 եւ սկսանէաք զփորուածն առնել մերձ առ սեղանովն,
Line: 22 ուստի յանկարծակի հոտ անոյշ բուրեաց
Line: 23 եւ յաճախապէս զմեր լցոյց հոտոտելիս, որով եւ
Line: 24 յետ սուղ ինչ վաստակոց գտաք զփափագելին ՛ի
Line: 25 ձեռն շնորհաց Բարձրելոյն եւ յաղօթից սրբոյ հօրն
Line: 26 Իսրայելի՝ կողոփս երկուս արծաթեղէնս կապարեայ
Line: 27 կնքով պնդեալ հոռոմափակ, յորմէ տախտակ
Page: 241 Line: 1 մի ձոյլ ոսկի հաստահեղոյս բեւեռեալ եւ ՛ի
Line: 2 նմա գիր ասորի եւ հայ. եւ ըստ գրոյն բացեալ
Line: 3 մեր առաջի սրբազան քահանայից՝ գտաք զամենակեցոյց
Line: 4 խաչին մասն եւ այլ բազում սրբութեանց,
Line: 5 զորոց գիրն ասաց, թէ "Երուսաղեմեան
Line: 6 են մասունք սրբութեանց Տեառն"։ Ընդ որս ես
Line: 7 իսկ Յովէլ նուաստ եպիսկոպոս մեծապէս գոհացեալ
Line: 8 զբոլորից պարգեւատուէն՝ զամենայն երկբայութիւն
Line: 9 ՛ի բաց ընկեցեալ յիմոց մտացս, եւ
Line: 10 հաւատով ընկալեալ զտեսիլ Աբասուն, վասն լինելոյ
Line: 11 գիւտիս այսորիկ յիմում վիճակիս, մեծաւ
Line: 12 ցանկութեամբ զմի ՛ի տապանակացս յիմ սեփհական
Line: 13 եկեղեցին առեալ տարայ, եւ զայլ սրբութիւնսն
Line: 14 յուղարկեցաք ՛ի ձեռն քորեպիսկոպոսաց
Line: 15 եւ քահանայից եւ դասուց պաշտօնէից մեք՝ Դաւիթ
Line: 16 եւ Յովէլ եպիսկոպոսունք, ՛ի տեղի մենաստանեայց
Line: 17 Աբասուն, շնորհօք Աստուծոյ ցնծալից
Line: 18 ուրախութեամբ եւ հոգեւորական երգովք։
Line: 19 "Եւ Տէր Աստուած զօրութեամբ եւ փառօք
Line: 20 զձեզ պահպանեցուսցէ ՛ի շնորհս աստուածընկալ
Line: 21 խաչիս երեւման եւ բազմաւուրբ կենօք խաղաղականօք
Line: 22 ՛ի ցօղոյ երկնից եւ ՛ի պարարտութենէ
Line: 23 երկրի տացէ զանհամեմատ վայելումն երկաքանչիւրոցդ՝
Line: 24 հոգեծաղիկ տեսողիդ եւ թագազարմ ժառանգօք
Line: 25 մեծագահ հեղինակիդ Ջիւանշիրի։ Ողջ
Line: 26 լերուք ՛ի Տէր"։
Line: 4 "Տառայարեալ պատճէն հրովարտակիս, զոր
Line: 5 շարաքերեալ եւ կարգեալ էր՝ տեսաք, յորմէ մեծապէս
Line: 6 զանզղջականէն գոհացաք զԱստուծոյ, որ
Line: 7 իւրով ողորմութեամբն օր ըստ օրէ հրաշագործէ
Line: 8 յարարածս իւր, առաւել եւ ՛ի մեզ՝ զշնորհս ձերոյ
Line: 9 սրբութեանդ, Դաւիթ եւ Յովէլ եպիսկոպոսունք --
Line: 10 Ուխտանէս նուաստ կաթուղիկոս եւ Ջիւանշիր
Line: 11 Աղուանից զօրավար եւ իշխան, ՛ի Տէր խնդալ։
Line: 12 "Վասն կենսատու փրկութեանդ, հասելոյ
Line: 13 մեզ յԱստուծոյ՝ յաւետապէս գոհացաք զԱստուծոյ
Line: 14 պարգեւացն եւ վասն խաչիդ, որ ՛ի միջի մերում
Line: 15 երեւեցաւ եւ ծագեաց, եբաց եւ լուսաւորեաց
Line: 16 զաչս մեր՝ վասն այդորիկ անդադար բերանով եւ
Line: 17 անհանգիստ լեզուաւ զՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս
Line: 18 զբարերարն, զսքանչելագործն եւ զպարգեւաբաշխն
Line: 19 օրհնեցաք, որ շնորհեաց մեզ անապական պարգեւս
Line: 20 ՛ի սուրբ Հոգւոյն. եւ մեք՝ թէպէտ հեռի եմք
Line: 21 մարմնով, մերձ համարեալ հոգւով յիշեսջիք առաջի
Line: 22 նորագիւտ խաչիդ։ Եւ դուք զառաքինազգեստ
Line: 23 եւ զսրբասնեալդ Իսրայէլ, եւ զգանձդ շնորհաց
Line: 24 հանդերձ սրբոյ նշանիւդ առեալ՝ այսր առ
Line: 25 մեզ հասուցէք մեծաւ զգուշութեամբ, զի եւ մեք
Page: 243 Line: 1 երկրպագեսցուք երանաւէտ համբուրիւ հանդերձ
Line: 2 տիեզերական ժողովովս։ Ողջ լերուք Տերամբ"։
Line: 3 Եւ նմանապէս իսկ երջանիկ վերադիտող եւ
Line: 4 տեսուչ եպիսկոպոսացն տեսեալ զդրուակ նամակին
Line: 5 արեւելից զօրապետին եւ սրբոյ կաթուղիկոսին,
Line: 6 այնուհետեւ շեշտակի ճեպով առեալ զգտեալ
Line: 7 գանձն սրբութեանց՝ եպիսկոպոսքն հանդերձ
Line: 8 Իսրայելիւ անյապաղ ժամանէին ՛ի մեծ քաղաք
Line: 9 Պերոժապատ. վասն զի արեւելից մեծ իշխանն
Line: 10 Ջիւանշիր եւ եպիսկոպոսապետն Ուխտանէս անդ
Line: 11 նստէին ամենայն նախարարօք։ Որոց ընկալեալ
Line: 12 զլուսապայծառ շնորհսն հռչակաւոր հանդիսիւ
Line: 13 յերկարէին զերկրպագութիւնն ՛ի բազմախումբ
Line: 14 հոլարանին. եւ նպաստամատոյց ընծայիւք եւ պատարագօք
Line: 15 կատարէր իշխանն առաջի սուրբ խաչի
Line: 16 սեղանոյն զնուէրս իւր. եւ ներբողելով զԱբասն՝
Line: 17 մեծարէր զնա կաթուղիկոսաւն եւ ամենայն աշխարհակոյտ
Line: 18 ամբոխիւն։ Ապա հրաման տայր յուղարկել
Line: 19 զնա խաչապայծառ տապանակաւն անդրէն
Line: 20 ՛ի վերնակողմ գաւառն Մեծկուենից՝ ՛ի բարձրաւանդակ
Line: 21 լեառնն, ՛ի տեղի մենաստանի նորա
Line: 22 ՛ի Գլխոյ վանս։ Եւ ողջոյն տուեալ հոգեւոր համբուրիւ
Line: 23 երանելւոյն՝ խնդամիտ յիւրաքանչիւր
Line: 24 դառնային նաւահանգիստս։
Line: 4 Ընդ այսոցիկ յապա ժամանակս տարօրէն
Line: 5 խառնակութեամբ գլխաւորք Աղուանից ազգաշաղախ
Line: 6 աղծապիղծք եղեն։ Նախ՝ թագաւորազն
Line: 7 Կողթայ տեառն տունն. ապա յԱրշակաշէն գաւառին
Line: 8 երեք տունք՝ Դաստակերայն, Ճնշմիայն
Line: 9 եւ Մամշեղուն. եւ Կուր գետոյն յայնկոյս տունն
Line: 10 Հեջերւոյ, եւ յՈւտի գաւառի ՛ի Գիսն Վարազպերոժի
Line: 11 տունն, որ Ղաքնար ունէր պատիւ. եւ
Line: 12 Վարաժնու սպասատունն, որ յԱրաժկանն նստէր.
Line: 13 եւ Տուերակու տունն։ Զսոցա անօրէն ամուսնութիւնսն
Line: 14 երանելի հայրապետն Ուխտանէս անիծիւք
Line: 15 փակեաց. եւ անդարձ լեալ ՛ի գործեալ չարեացն՝
Line: 16 ամենեքին առհասարակ բնաջինջ եղեալ
Line: 17 սատակեցան յերկրէ։ Որ եւ յետոյ փոխի ՛ի Քրիստոս
Line: 18 սուրբ հայրապետն եւ յաջորդէ զաթոռ նորին
Line: 19 Եղիազար՝ այր բարի եւ ազնուական։ Սա էր
Line: 20 եպիսկոպոս Շաքւոյ, որ ՛ի վախճանիլն Ուխտանիսի
Line: 21 ՛ի ժողովի անդ դիպեալ ըստ կոչմանն՝ ընդ
Line: 22 այլ եպիսկոպոսունսն, զոր չարափառք ոմանք ՛ի
Line: 23 գալն նորա ՛ի ժողովն պարսաւէին. եւ զկնի ցայգապաշտամանն
Line: 24 ընտրեալ զայր ոմն վանական՝
Line: 25 ժողովրդեան առաջնորդ ՛ի Պերոզապատ քաղաքի՝
Page: 245 Line: 1 կամեցան առնել կաթուղիկոս, եւ յայնժամ զգետնեաց
Line: 2 զնա այսն պիղծ. ՛ի տեսիլ ամենեցուն
Line: 3 զամբաստանութեանն կտակ ՛ի մէջ բերելով եւ
Line: 4 անդէն վիճակադրեալ որպէս զՄատաթիայն պարկեշտ
Line: 5 այն Եղիազար՝ ՛ի նոյն ժողովոյ առնու
Line: 6 զառաքելական պատիւն, մինչդեռ բարեբաստիկն
Line: 7 Ջուանշիր զաշխարհական տէրութիւնն վարէր՝
Line: 8 յանհաստատելի կենցաղումս ՛ի կամս Աստուծոյ։
Line: 12 Այլ քանզի աղբիւր ուղփիաճեմ իջիւք էր
Line: 13 այրն երջանիկ, եւ ՛ի յորդահոս քաղցր վտակաց
Line: 14 իւրոց յոգունց արբուցանէր, սաստկացեալ ունելով
Line: 15 միշտ պատերազմ ընդդէմ խաբեբայ թըշնամւոյն,
Line: 16 որով սովոր իսկ են առաքինազունքն
Line: 17 ախոյեան քաջ եւ ընտիր ընդդէմ նորա գտանիլ.
Line: 18 նոյն օրինակ եւ սա գեղեցկազարդ արդարութեամբ
Line: 19 էր վայելչացեալ եւ անուանեալ յաշխարհիս. բըղխեաց
Line: 20 արձակեաց յեղակարծ ՛ի յոլովից ճաշակելիս
Line: 21 զհոտ անուշից սրբութեանց սրբոց։ Յետուստ
Line: 22 ուրեմն ՛ի յակնարկել Հոգւոյն սրբոյ ՛ի
Line: 23 սիրտ վերադիտողին Դաւթի՝ տուելովն նմա զմեծն
Line: 24 քահանայապետութիւն, ձեռնադրէ զնա զի կալցի
Page: 246 Line: 1 իշխանութիւն շահելոյ զոգիս կորուսելոցն՝ որպէս
Line: 2 մեծն Պետրոս, եւ զանարատն մատուցանելոյ պատարագ՝
Line: 3 որպէս զԱհարօն։ Եւ մերձաւորք եւ հեռաւորք
Line: 4 խրախճանակիցք լինելով ՛ի սրբական
Line: 5 աջոյ նորա առցեն զօրհնութիւն։ Բայց ահա մեծ
Line: 6 զարմանք այն էին սքանչելեաց, զի որ յոլովից
Line: 7 անհաւատ իրն թուէր՝ այն ըստ կարգի կատարէր
Line: 8 առ նա օր ըստ օրէ ըստ առաջին խրհրդոյ
Line: 9 վերին ցուցականութեանն. սակս որոյ ՛ի դէպ
Line: 10 էր առ նա առաքելական ձայնն. "Թէ զնախահրաւէր
Line: 11 կոչեցեալսն արդարացոյց Աստուած, եւ
Line: 12 զարդարսն փառաւորս արար"։ Արդ յետ անցանելոյ
Line: 13 ամ մի ՛ի վերայ այնորիկ, սակս նախագուշակ
Line: 14 հրամանին, որ ՛ի վերուստ եղեւ նմա՝
Line: 15 զազդումն ցանկութեան յոյժ ունէր սուրբ երէցն
Line: 16 խնդրել զփափագելի խաչն՝ զծածկեալն սրբոյն
Line: 17 Մաշտոցի ՛ի Գիս անուանեալ գիւղն, որ յՈւտի
Line: 18 գաւառի։ Եւ վասն զի ինքն առաջին ՛ի բարի
Line: 19 եղբարց զսիրոյն ունէր զպատուիրան խորհելով
Line: 20 առ ամենեսեան եւ զգեցեալ զճշմարտութիւն Աստուծոյ
Line: 21 ՛ի ծածուկ, վասն այն բարեխնամաբար
Line: 22 հոգացեալ զբոլորիցն օգուտ ոչ հռչակէր զծածուկ
Line: 23 խորհուրդն ՛ի հանդէս ամբոխից եւ խուսափել
Line: 24 ջանայր ՛ի մարդկան գովեստից՝ փախչելով ՛ի
Line: 25 փառամոլ եւ ՛ի սնապարծիկ ախտից։ Վասն այնորիկ
Line: 26 զմի ոմն ՛ի սրբասսելոցն քահանայից ՛ի
Line: 27 մախամեծար պատուաւորաց հետեւող իւրումն գիւտին
Page: 247 Line: 1 առնէ. եւ ոչ ժողովով կամէր զերթն, այլ
Line: 2 նովաւ հանդերձ հասանէր ՛ի նախասացեալ վայրսըն՝
Line: 3 ՛ի Հին եկեղեցին։ Եւ ոչ գիտելով ստուգել
Line: 4 եւ նշմարել զտեղին՝ նոյնժամայն նշան զարմանալի
Line: 5 լինէր ՛ի վերայ սաղարթապատ ծառոցն նոճից,
Line: 6 որք երկաքանչիւր աստի եւ անտի միջաւորեալ
Line: 7 ունէին յինքեան զկոչարանն սուրբ, յոր
Line: 8 իբր թէ ծագումն ինչ լուսոյ երեւեալ բոցաճաճանչ
Line: 9 կամարաձեւ միացեալ ընդ գմբեթին եւ բովանդակ
Line: 10 սահեալ ճառագայթէր ՛ի ծայրս ծառոց
Line: 11 նոճից եւ նման աղեղանդ, որ յամբս երեւի՝ փայլակնաբար
Line: 12 ցայտէր ՛ի ստորադրեալ քարատող եւ
Line: 13 աղիւսաշար պուրակն, ուր կայր դադարեալ խաչն
Line: 14 Քրիստոսի։ Գիտացեալ այնուհետեւ սրբոյ առն,
Line: 15 եթէ յայնմ տեղւոջ է գանձն անկապուտ, առնոյր
Line: 16 ՛ի ձեռն բրիչ՝ պարեգօտեալ իբրեւ զարին
Line: 17 Աբրահամ, սկսանէր բրել զնկատեալ տեղին իւրով
Line: 18 համահաւանեալ արամբն։ Եւ իբրեւ վայրափոսէր
Line: 19 հինգ քիլ կամ թէ աւելի ինչ՝ յանկարծակի
Line: 20 երեւէր տապան մի արծաթի ժանգառագոյն հնացեալ,
Line: 21 որ ունէր առհասարակ հայ, հոռոմ եւ ասորի
Line: 22 գիր եւ ցուցանէր ՛ի նմա գոլ զմասն կենդանարմատ
Line: 23 փայտին. եւ կայր անդ նշանն Քրիստոսի
Line: 24 արծաթաձոյլ գեղազանեալ ոսկիաղօտ տեսակաւ,
Line: 25 որ յաւէտ է ՛ի խաչէն Քրիստոսի։ Ապա
Line: 26 այնուհետեւ հրճուալից եղեւ յոլովակի խնկարկութեամբ
Line: 27 այրն Աստուծոյ եւ զուարթանայր հոգեծաղիկ
Page: 248 Line: 1 պայծառութեամբ, եւ յարակից լեալ մարմնաքար
Line: 2 Դաւթի երգոյն, յօրինէր նուագս երաժըշտականս.
Line: 3 "Օրհնեցից զՏէր յամենայն ժամ" եւ
Line: 4 որ ՛ի կարգին է՝ վասն շնորհելոյ երկիւղածաց
Line: 5 իւրոց զնշանն, որ միշտ ապրեցուցանէ ՛ի թըշնամւոյն.
Line: 6 եւ զանխլաբար ընկալեալ զայն նշան
Line: 7 փրկութեան՝ յիւրն բերէ յեկեղեցի։
Line: 8 Յաւուրսն յայնոսիկ յերեւիլ նշանին եւ ՛ի գալ
Line: 9 հասանիլ ՛ի հանգստարանն՝ մեծ եւ հրաշալի զարմացումն
Line: 10 լինէր, զի լռել անհնարին էր զահեղ մեծ
Line: 11 փառացն Աստուծոյ։ Զի որպէս Կիւրեղ, որ յԵրուսաղէմ
Line: 12 էր հայրապետ՝ գրութեամբ առ Կոստանդիանոս
Line: 13 վասն երեւման խաչին ասէր, թէ ցայտք
Line: 14 լուսոյ մինչեւ ՛ի Ձիթաստանեայց լեառնն ոչ միում
Line: 15 կամ երկրորդում երեւեալ, այլ ամենայն բազմութեան
Line: 16 քաղաքին ակնյայտնի ցուցեալ երեւէր՝
Line: 17 նոյնգունակ եղեւ արեւելից աշխարհիս լուսոյ խաչիս
Line: 18 երեւումն։ Զի հարթ հասարակ ամենեքին տեսանէին
Line: 19 զսաստկութիւն լուսոյն բոցաճաճանչ փայլմամբ
Line: 20 եկեալ ընդ ամպս երկնից՝ սլացեալ յայտ յանդիման
Line: 21 ամենեցուն ելեւէջք շնորհացն ՛ի վերայ ամենասուրբ
Line: 22 խաչին՝ երբեմն ՛ի նմանութիւն հրոյ,
Line: 23 երբեմն ՛ի նմանութիւն լուսոյ, եւ երբեմն ՛ի նմանութիւն
Line: 24 աստեղն, որ ծագէ յառաւօտուն, զոր ոչ
Line: 25 մեք, այլ աշխարհ ամենայն եղեն տեսողք մեծապայծառ
Line: 26 ճառագայթիցն։ Զի մինչ ընդ երկինս ցոլացեալ
Line: 27 էր մերձ առ տեղեաւն տաճարին Տեառն,
Page: 249 Line: 1 ոչ միայն բնակչաց քաղաքին, այլ եւ շրջակայ համասփիւռ
Line: 2 ամենայն գիւղից եւ քաղաքաց, արանց եւ
Line: 3 կանանց, հովուաց ՛ի լերինս եւ անդորդաց ՛ի փոսս
Line: 4 ճարակողաց եւ արդիւնաւորաց ՛ի դաշտս, որք աշխարհասէրք
Line: 5 զպտուղսն կապտէին, եւ բազում ճանապարհորդաց
Line: 6 բացօթէից, ՛ի հինգերորդում պահու
Line: 7 գիշերոյն այդոքիկ ամենեքեան տեսանէին զարփիահրաշ
Line: 8 սքանչելիսն։ Եւ եկեալ բազում ճեպով
Line: 9 ընդ այլ բազում տեսողսն՝ ահիւ քաջասլաց քայլարանց
Line: 10 խառնիխուռն խմբելոցն հոյլք հոյլք ՛ի
Line: 11 հանդիսի բացարձակ տեսարանին լնուին զցանկութիւն
Line: 12 փափագանացն, համբուրելով զսուրբ
Line: 13 խաչն Քրիստոսի։ Եւ ընկալեալ զշնորհս եւ զողորմութիւն
Line: 14 ՛ի նոյն ինքն ՛ի տենչալի զինէն՝ զհանդերձեալ
Line: 15 վայելուչ յաղթութեանն առեալ ընդունէին
Line: 16 զպարգեւս։ Եւ զի բազումք ՛ի գլխաւորաց
Line: 17 աշխարհիս ՛ի կողմանց կողմանց եկեալ էին ՛ի
Line: 18 տօնն տէրունական նշանին, վասն սաստիկ եւ
Line: 19 ահեղ նշանացն, որք երեւէին ՛ի վերայ խաչին, ոչ
Line: 20 իշխէին զգիշերն յարկսն յայն մտանել կամ ՛ի
Line: 21 գաւթին օթել. այլ ելանէին արտաքս ՛ի սարեւանդակ
Line: 22 վայրս եւ զգիշերն ամենայն անդ աղօթէին
Line: 23 մինչեւ ցառաւօտն։ Եւ ՛ի ծագել արեգական
Line: 24 մտանէին ՛ի գաւիթ եկեղեցւոյն առաջի խաչին
Line: 25 ահիւ եւ երկիւղիւ, եւ իսկոյն յարեալ ՛ի հըսկումն
Line: 26 խաչապայծառ տօնին՝ կատարէին զգոհացողական
Line: 27 պատարագն ՛ի վերայ սեղանոյն։ Ապա
Page: 250 Line: 1 յետ երեւելոյ հրաշիցս այսոցիկ վերստին ընձիւղեալ
Line: 2 վերածաղկէր հզօրեղ աստուածընկալ խաչն
Line: 3 աշտարակին մեծի, յոր դաւանիլ հաւատալ արժանաւորեցաք
Line: 4 յԱստուծոյ, որ միշտ զմեօք պահպանութեամբ
Line: 5 պարունակեալ զիւրոյ արարչութեան
Line: 6 գործ խնամոց անվթար տայ մեզ նեցուկ
Line: 7 զփրկական կայմն, զպարզողն ՛ի մեզ զաստուածգիտութեան
Line: 8 առագաստ. ուր գիտութեանց դըպրացն
Line: 9 ջոկք եւ ուխտի մանկանց դասք արտաքս
Line: 10 մնային, զի ՛ի նոցանէ էր ծածկեալ խորհուրդն։
Line: 11 Ապա զգացեալ Աստուծոյ սպասաւորին այնորիկ,
Line: 12 որ էր ՛ի հին եկեղեցւոջն, զծագումն խաչին,
Line: 13 քաջայօժար կամաւ երթայր ՛ի Մեծկուենիցն գաւառն
Line: 14 ՛ի Գլխոյ վանաց եկեղեցին, եւ անդ զսուրբն
Line: 15 տեսեալ հեղինակ, Իսրայէլ անուն՝ անկեալ առ
Line: 16 ոտս նորա՝ պատմէր զտեսիլ իւր յանուրջս եւ
Line: 17 մաղթէր յայտնել նմա զիրացն հանգամանս։ Իսկ
Line: 18 նա ոչ առնոյր յանձն յայտնել նմա զխորհուրդն,
Line: 19 որով դառնայր նա ՛ի տեղի իւր։ Եւ ՛ի վաղիւն
Line: 20 առ նոյն այր երկրորդէր նոյն տեսիլն՝ ունելով
Line: 21 եւ ձեռագիր նշան, զոր բերեալ տայր առնն Աստուծոյ.
Line: 22 որոյ զայն տեսեալ եւ հմտաւորեալ, թէ
Line: 23 ՛ի վերուստ է ազդեցութիւնն, յայտնէր նմա
Line: 24 զխորհուրդն՝ զնոյն ինքն զկենսատու խաչն ցուցանէր,
Line: 25 եւ երդումնապատիժ սահմանադրութեամբ
Line: 26 պատուէր տայր նմա՝ մի́ ումեք պատմել։ Բայց
Line: 27 նա թէպէտ եւ բազմադաշն լեալ էր երդմամբ չպատմել
Page: 251 Line: 1 ումեք, սակայն յետ սակաւ աւուրց դրժողաբար
Line: 2 ուխտազանցեալ երթայր առաջի կաթուղիկոսին
Line: 3 եւ այլոց ամենեցուն հռչակէր զզրոյցն,
Line: 4 զի չէր պարտ պարածածկիլ ճշմարտութեանն.
Line: 5 ընդ որ հայրապետն Եղիազար հիանայր վասն
Line: 6 պարգեւական աւետեացն։ Եւ նոյնժամայն կամաւ
Line: 7 իշխանին Ջիւանշիրի գիր հրամանական առ Իսրայէլ
Line: 8 առաքէ՝ փութանակի զչքնաղագիւտ խաչն
Line: 9 Քրիստոսի առ նա հասուցանել։ Իսկ նորա հնազանդեալ
Line: 10 հայրապետական հրամանին՝ փութով
Line: 11 հասանէր ՛ի սուրբ եկեղեցին եւ ինքնին մեծ իշխանն՝
Line: 12 եւ սուրբ հայրապետն ամենայն մեծամեծօքն
Line: 13 անդ հասանէին, եւ ակն յայտնի զնորոգափայլ
Line: 14 խաչն Քրիստոսի տեսանէին, որ սրբոյ Մաշտոցի
Line: 15 իւր իսկ ձեռացն լեալ էր, որով դարձուցանէր
Line: 16 զաշխարհս Աղուանից ՛ի կռոցն մոլորութենէ
Line: 17 լուսածնութեամբ աւազանին շնորհաց։ Եւ
Line: 18 երկրպագեալք սրբոյ նշանին՝ դառնային յարազուարճ
Line: 19 բերկրանօք՝ զտենչալի պարգեւաց տուողն
Line: 20 բարեբանելով։
Line: 21 Յայնմ հետէ մեծարու եղեալ քահանայն
Line: 22 Աստուծոյ Իսրայէլ առաջի կաթուղիկոսին եւ իշխանին
Line: 23 եւ յաչս մեծամեծացն՝ առնոյր հրաման ՛ի
Line: 24 նոցանէ գործել զամենայն համարձակապէս. եւ
Line: 25 յետ սուղ ինչ աւուրց վասն առաւել հրաշիցն եւ
Line: 26 մեծամեծ սքանչելեացն, որ բազում անգամ եղեալ
Line: 27 էին ՛ի վերայ ծառոցն նոճից, կամեցաւ զի ՛ի
Page: 252 Line: 1 նուէր նշանի ձօնեսցէ զնոսա ՛ի պատկեր տեառնանման
Line: 2 խաչին։ Եւ առժամայն կոչեցեալ զվարձաւորս
Line: 3 արս ճարտարս հիւսանց պատշաճաբար յօրինել
Line: 4 տայր զնշան խաչի՝ քանդակակերպ զարդուք
Line: 5 դրուագելով, պատրաստութեամբ զամենայն
Line: 6 ըստ գործոյ Տեառն։ Զայնոսիկ լուեալ
Line: 7 եպիսկոպոսապետին եւ Ջուանշիրի՝ գրեն առ այրն
Line: 8 Աստուծոյ Իսրայէլ, զի եւ նոքա հաղորդեսցին
Line: 9 հասանել ՛ի ժամադրութիւն նաւակատեաց նշանին
Line: 10 եւ յօծումն սրբոյ խաչին, որում մեծաւ լըրջութեամբ
Line: 11 քաջահաւան եղեալ քահանային Տեառըն՝
Line: 12 պատրաստական յօրինէր զպէտս կազմութեան
Line: 13 նուիրական տանն ըստ օրինակի խաչազարդ
Line: 14 պայծառութեանն։ Այլ նոքա հեղգական
Line: 15 ծուլութեամբ չժամանէին հասանել յանբաւ գործոյն.
Line: 16 եւ յայնժամ տեսիլ Աստուծոյ երեւէր ՛ի
Line: 17 վերայ պատրիարգին Եղիազարու, զի մի́ պղերգասցի
Line: 18 երթալ օծանել զխաչն Քրիստոսի. որոյ
Line: 19 պարառաբար յարուցեալ յառաւօտուն փութապէս
Line: 20 հասանէր ՛ի կարգեալ եկեղեցին ՛ի վիճակն
Line: 21 Գիս անուամբ նահանգին։ Եւ յայնժամ իշխանն
Line: 22 մեծ չուեալ էր ՛ի կողմանս հարաւոյ ՛ի Սիսականացն
Line: 23 գաւառ։ Եւ վասն զի նմանակիր առաքելոցն
Line: 24 էր բանիւք եւ գործովք՝ զպատրանաց ցնորս
Line: 25 վրէժխնդրութեամբ վանէր, զորինչ զճշմարտութիւն
Line: 26 ծաղկէր՝ պսակ պարծանաց վարկանէր.
Line: 27 ծանուցանէր, թէ աստուածպաշտութեանն է խորհուրդ
Page: 253 Line: 1 զարմանագործ տեսլեանն, որ երբեմն առ
Line: 2 Իսրայէլ քահանայ, եւ ընդունէր զնա իբր զԱստուծոյ
Line: 3 սպասաւոր։ Եւ հանեալ մասն ՛ի սրբոյ
Line: 4 խաչէն Մաշտոցի դնէր ՛ի փայտակերտ նորոգաշէն
Line: 5 նշանն. օծանէր զնա իւղովն օրհնութեամբ եւ
Line: 6 կանգնեալ ՛ի մէջ եկեղեցւոյն՝ առնէր նաւակատիս
Line: 7 մեծապէս խնկովք, հռչակաւոր հանդիսիւք
Line: 8 եկեղեցական ուխտիւ եւ հաւատացելոց դասուք։
Line: 11 Եւ եղեւ ՛ի ժամանակին յայնմիկ խաղալ
Line: 12 գնալ մեծի իշխանին Ջիւանշիրի ՛ի կողմանս լեռնականաց
Line: 13 ՛ի զբօսանս բոլոր տարեկան աւուրցն՝
Line: 14 հրճուական երկաչափութեամբ, եւ յոգնայարդար
Line: 15 գուսանօք, ուր եւ խոհականութեամբ նուաճէր
Line: 16 զամենեսեան ընդ իւրովն իշխանութեամբ եւ բոլորովին
Line: 17 բարեբաստիկ եղեալ գերասացութեամբ
Line: 18 իմն եւ խրոխտաբար զամենայն ինչ յօրինէր իմաստակիր
Line: 19 քաջութեամբ։ Բայց ապա ըղձալի
Line: 20 հռչակաւորն այն, զի ՛ի ձեռն խարդաւանող ախտին
Line: 21 ընդդէմ Աստուծոյ երկասիրէր պատուիրանին,
Line: 22 թափուր եւ ունայն ՛ի նորայն փառաց երեւէր.
Line: 23 եւ ամենայն ինչ սարդի ոստայն եղեալ վաղվաղակի
Line: 24 չքնաղն այն քակտէր վայելչութիւն։
Page: 254
Line: 1 Զի ՛ի ժամ տապակէզ աւուրցն առեալ գերահրաշ
Line: 2 պետականին զազատազարմ տոհմն հանդերձ
Line: 3 նամեսական գնդիւն ՛ի հովիտս բարձրաբերձ
Line: 4 լերանցն՝ բերկրէր, եւ ծաղկատեսակ հանգըստեամբ
Line: 5 ՛ի գեղեցիկ մարգս յոլովէր զաւուրս
Line: 6 բարեկեցիկ յղփութեամբ։ Իսկ իբրեւ անցանէին
Line: 7 աւուրք խորշակայեղց տօթոյն ՛ի ժամանել բարձրութեան
Line: 8 տօնի նաւակատեաց խաչին, համբարձեալ
Line: 9 ՛ի կողմանցն յայնցանէ՝ գայր անցանէր
Line: 10 յՈւտի գաւառ ՛ի Պարտաւ քաղաք յիւրական գեղազարդեալ
Line: 11 տաճարն. եւ անդ պարգեւաձիր մեծարանօք
Line: 12 ՛ի հանդիսաւոր տօնին Աստուծոյ մատուցանէր
Line: 13 երկրպագութիւն։ Եւ մինչդեռ հանգուցեալ
Line: 14 էր մեծաւ ուրախութեամբ մեծահռչակն
Line: 15 Ջիւանշիր, այր ոմն տարօրէն եւ վատանշան ՛ի
Line: 16 կայենեանն ընկղմեալ ախտ՝ ՛ի հրապոյրս խարդախութեանն
Line: 17 զընկերս իւր համահաւանս արարեալ, --
Line: 18 որ ոչ զսէր նորա եւ ոչ զպատիւ տան
Line: 19 հօրն իւրոյ, զոր գտեալ էր ՛ի նմանէ մեծաւ
Line: 20 պարգեւօք՝ յիշէր ինչ -- մահ խորհեցաւ ՛ի վերայ
Line: 21 նորա՝ խորհուրդ վատ արկեալ ՛ի միտս իւր. եւ
Line: 22 հրապուրեալ զնա ՛ի պատճառս բղջախոհութեան՝
Line: 23 փաստապատիր բանիւք հաւանեցուցանէր զնա
Line: 24 ելանել ՛ի զբօսանս խոհերականս։ Եւ մինչ ՛ի
Line: 25 տաճարէ անտի ելանէր իշխանն ընդ ճանապարհ
Line: 26 պարտիզայար ծաղկոցացն, ՛ի գիշերի յառաջին
Line: 27 պահուն անվահան եւ թուր միայն ունելով, ուր
Page: 255 Line: 1 ապառազինեալ սուրհանդակ պահապանացն ջոկք՝
Line: 2 անհոգ եւ անվեհեր ՛ի դրունս պալատանն անկեալ
Line: 3 կային ընդ քնով, առեալ չարաբարոյ Ենիբայ
Line: 4 դաւաճանողին վարազային զվաղրն արքունական՝
Line: 5 զսուսերն պողովատիկ եւ զվահանն ոսկեխնձոր,
Line: 6 դաւով յառաջապահ լինէր ՛ի պատճառս եւ ըստ
Line: 7 օրինակի զինակրութեան. եւ ինքն անօրէն նենգաւորն
Line: 8 ՛ի ծածուկ վառեալ ագեալ էր զրահս ՛ի
Line: 9 ներքոյ պատմուճանին իւրոյ։ Ապա իբրեւ հասանէին
Line: 10 ՛ի միջնավայր անդր բուրաստանին եւ մերձ
Line: 11 էին ՛ի պարոյկ որմոյ, որ պարունակեալ էր զլայնատարած
Line: 12 արքունական բանն, որպէս այլով ամենայնիւ
Line: 13 իմաստայեղց էր անվկանդն Ջիւանշիր,
Line: 14 այժմ եւս գիտաց զնենգութիւն սպանողին պիտակահոյլ
Line: 15 դաւոյն. եւ ՛ի հնչիւն ձայնի վառելոյ
Line: 16 զրահին պակուցեալ սրտաբեկ լինէր՝ համարելով,
Line: 17 թէ աշխարհախումբ խորհուրդ է վասն իւրոյ
Line: 18 սպանմանն, եւ լռելեայն ՛ի տաճարն կամէր դառնալ։
Line: 19 Իսկ անօրէն սպանողն զսուսերն թերաքամեալ
Line: 20 ունելով՝ յանկարծակի յետուստ կողմանէ
Line: 21 հարկանէր զիշխանն արի սաստիկս վիրաւորեալ,
Line: 22 զի մերկ էր ՛ի զրահից, այլ չկարէր ստէպ զնա
Line: 23 յաղթահարել. որով եւ աճապարէր նա որպէս առիւծ
Line: 24 մռնչող ձեռն ՛ի գործ արկանել սուսերաւն։
Line: 25 Բայց զի զօրութիւն բարձրելոյն հեռացեալ
Line: 26 էր ՛ի նմանէ՝ մատնելով զնա ՛ի ձեռս ձեռնասուն
Line: 27 սիրելւոյն նորա, յառաջնում նուագին
Page: 256 Line: 1 իբրեւ ՛ի վերայ նորա յարձակէր սուսերաւն՝ նորա
Line: 2 յասպարն առեալ ընդդիմամարտեալ արձանանայր.
Line: 3 եւ խրեալ զզէնն ՛ի սերտ վահանն՝ ոչ կարէր
Line: 4 հանել զսուրն եւ անդրէն ամփոփել ամենեւին։
Line: 5 Իսկ նա լցեալ վիրագային գազանութեամբ
Line: 6 զայրագնեալ վիրաւորէր զամենայն մարմինն նորա,
Line: 7 եւ իբրեւ զթիւնաւոր օձ խածանող սրտմտութեամբ
Line: 8 նրանակոտոր եւ վաղակաւոր խոցոտմամբ՝
Line: 9 անխայաբար յերկիր ընկենոյր զիւր տէրն. եւ յոգւոյն
Line: 10 ՛ի ծոցն թափիլ՝ վարկանելով տիրասպանին
Line: 11 կիսամահ զնա արարեալ՝ զանխլաբար արտաքս
Line: 12 ելանէր՝ յիւրն երթալով տուն, կեղծաւորեալ ոչ
Line: 13 տալ կարծիս, որպէս թէ յանգէտս ՛ի տան նընջեսցէ։
Line: 14 Եւ ահա անդուստ ուրեմն իրազգած լեալ
Line: 15 իրացն եղելոց՝ գոյժ աղմկի խռովութեան հնչէր
Line: 16 եւ կաճար ամբոխին բազմանայր. յորոց մի ոմն
Line: 17 յեղբայրական հարազատաց վրիժապարտին՝ զեկուցեալ
Line: 18 նմա զոճիրս իրացն զոր գործեալ էր,
Line: 19 անդէն փութապէս հեծեալ նա յերիվար փախըստական
Line: 20 լինէր։ Յայնժամ պատրիկ ոմն քեռորդի
Line: 21 իշխանին՝ առեալ զիւր ամեհականն լէգէոն գնդի
Line: 22 յիսնեակսն զկնի ելանէր մահապարտին, բայց ոչ
Line: 23 զգացեալ հասանել նմա վասն նախափախուստ
Line: 24 լինելոյն, ՛ի վերնակողմն երթային յԱրցախունեաց
Line: 25 գաւառն նմին իրաց քինախնդիր. եւ զտուն հօր
Line: 26 նորա աւարեալ քանդէին հրդեհաբոց կիզմամբ,
Line: 27 եւ զմետաքսառէչ եւ զկերպասանիւթ դիպակս, եւ
Page: 257 Line: 1 զգոյնագոյն կապերտս, զոսկի եւ զարծաթ եւ զընտիր
Line: 2 ընտիրս կահուց եւ սպասուց աւար առեալ. եւ
Line: 3 ինքեանք ողորմագոչ արտասուօք անդրէն դառնային,
Line: 4 լային զիշխանն եւ աշխարէին։ Այլ զի դեռ
Line: 5 շունչ նորա ՛ի նմա կայր, սուղ ինչ աւուրս տեւէր
Line: 6 կենդանի. եւ որդւոց իւրոց իւրաքանչիւրումն
Line: 7 զգանձս եւ զպատիւս յայտ առնելով՝ կարգէր զնոսա
Line: 8 ՛ի բաժինս նոցին. եւ ՛ի դժնդակ վիրացն պակասեալ
Line: 9 վախճանէր։
Line: 10 Յայնմ ժամանակի ոչ սակաւ խռովութիւն
Line: 11 լինէր աշխարհիս. զի կուտեալ զինեալ խուռն
Line: 12 կաճառացն, եւ մեծամեծ նախարարացն ժողովեալ,
Line: 13 եւ ամենայն երկիրն առհասարակ վայիւք
Line: 14 լի եղեալ՝ ողբային զիշխանն կականաւոր եւ դժընդակ
Line: 15 գոչմամբ. որ այնպէս անտանելի սուգ եւ
Line: 16 անհնարին բեկումն աշխարհիս հասոյց։ Յայնժամ
Line: 17 ճարտասան ոմն ՛ի մէջ անցեալ, տեղեակ արհեստական
Line: 18 իմաստից, Դաւթակ անուն կոչեցեալ՝
Line: 19 հնարագիւտական վարժիւքն յաջողակ եւ վերծանական
Line: 20 քերթութեամբ յառաջադէմ, յառատաբեր
Line: 21 բանից պաճուճանացն ճարտարութեամբ եւ քաջապէս
Line: 22 հրատարակող, լեզու ունելով նման երագագիր
Line: 23 գրչի, սա յոլով աւուրբք յառաջ ժաման
Line: 24 էր ՛ի դրան արքունի։ Եւ իբրեւ հասանէր օրհասական
Line: 25 շշուկն ՛ի վերայ արեւելից աշխարհիս սակս
Line: 26 յանկարծահաս սպանման մեծի զօրավարին, յայնժամ
Line: 27 սկսաւ նա երգել ըստ ալֆաֆիտաց գլխակագութեանց
Page: 258 Line: 1 զողբս զայս ՛ի վերայ բարեացապարտին
Line: 2 Ջիւանշիրի, եւ ասէր այսպէս.
Line: 6 Աստուածային բանին արուեստաւոր հոգի,
Line: 7 Յօրինեա իմաստս ՛ի տիրական երգմունս,
Line: 8 Զի սգալի ձայնիւ անդադար ողբասցուք
Line: 9 ՛Ի վերայ դժնդակ կորստեան մերում։
Line: 10 Բեկումն մեծ որ եղեւ արեւելից աշխարհիս
Line: 11 Խաղաղակ կործանման հնչեաց ընդ երկիր
Line: 12 Ազգ ւ՛ազինք լուիցեն զբարբառս իմ,
Line: 13 Երկրածինք ամենայն ողբասցեն ընդ իս։
Line: 14 Գլորեցաւ վէմն կենդանի եւ հզօր
Line: 15 Եւ պարիսպն ամրութեան խորտա̄կեցաւ,
Line: 16 Աշտարակն բանաւոր տապա՟լեցաւ,
Line: 17 Եւ ցանկն շինութեան խրամատեալ քակեցաւ։
Line: 18 Դարձաւ ՛ի դառնութիւն խաղաղաութիւն մեր
Line: 19 Եւ դրունք հինից տեղացին ՛ի մեզ,
Line: 20 Զի մեծասքանչ տէրութիւնն կործա՟նեցաւ
Line: 21 Հրաշալի պետութեան շիջաւ ճառագայթ։
Line: 22 Եկին հասին ՛ի վերայ մեր անէծք,
Line: 23 Զոր կանխագոյն սպառնայր մարգարէն Եսայի,
Page: 259 Line: 1 Զի զաւուրս տօնի տէրունեան նշանին
Line: 2 Դարձուցին մեզ ՛ի սուգ, ՛ի լալիւն դառնութեան։
Line: 3 Զանգիւտ կորստեան փորեցին խորխորատ
Line: 4 Զի զհովիւն բարի ընկլուզեցին ՛ի նմա.
Line: 5 Հոգի մոլորութեան շնչեաց ՛ի նոսա,
Line: 6 ՛Ի նանիր թագուցին զորոգայթն մահու։
Line: 7 Էր նստեալ որպէս առիւծ ՛ի մորւոջ
Line: 8 Եւ լռեալ ՛ի նմանէ սարսէին թշնամիք
Line: 9 Տեարք տոհմից եւ իշխանք ամենայն
Line: 10 Երկիւղիւ եւ սիրով հնազանդէին նմա։
Line: 11 Ընդ ամենայն երկիր ել համբաւ նորա
Line: 12 ՛Ի ծագս աշխարհի ծաւալեցաւ անուն նորա
Line: 13 Զի զհնարիմաց զօրութիւն եւ զհանճարեղ իմաստն
Line: 14 Հանդիսաւոր հնչմամբ գովեցին տիեզերք։
Line: 15 Թագաւորն Յունաց եւ աշխարհն հարաւոյ
Line: 16 Տենչանօք խնդրէին տեսանել զտէրն
Line: 17 Յոգնամեծար ողջունիւ ընդո՟ւնէին
Line: 18 Եւ փառօք պսակեալ պատուէին մեծապէս։
Line: 19 Ժամանեցին առժամայն չարիքն մեր
Line: 20 Եւ անզեղջ մոլորութիւն յանդիմանեաց
Line: 21 Բարկացուցաք զԱրարիչն գործովք մերովք
Line: 22 Եւ մատնեաց ՛ի կորուստ զնախագահ տէրութիւնն։
Line: 23 ՛Ի բաց մեկնեցան պահապանք (նորա),
Line: 24 Օգնութիւնք վերնայինք հրաժարեցան ՛ի նմանէ,
Line: 25 Զի Տէր հեռացաւ յաւուր չարի
Line: 26 Եւ եթող զնա կոխա՟ն ժանտից։
Page: 260
Line: 1 Լարեաց աղեղն իւր բանսարկու թշնամին
Line: 2 Եւ սրեաց որպէս սուր զնենգիչ սիրոյն
Line: 3 Չարաչար խոցոտմամբ հասոյց ՛ի վերայ
Line: 4 Որպէս յազգին Մովաբու ՛ի գիշերին սատակումն։
Line: 5 Խարդաւանող խորհրդով տարեալ մեկուսի
Line: 6 Անողորմ խոցոտմամբ վիրաւորեաց զվեհազնն...**
Line: 7 Ծնունդ չար որ մեղաւ նմա,
Line: 8 Որդի անօրէնութեան, որ չարչարեաց զնա,
Line: 9 Անիծիւք պարուրեալ գնասցէ ընդ երկիր
Line: 10 Եւ Կայենի երերմամբ վարանեալ շրջեսցի։
Line: 11 Կապեսցին շաւիղք փախստեան նորա
Line: 12 Եւ թռչունք երկնից ճախրեսցեն ՛ի վերայ նորա
Line: 13 Ագռաւք ձորոց սլասցին ՛ի նմա
Line: 14 Եւ գազանք վայրենի սպասեսցեն նմա։
Line: 15 Հուրն Հերովդէի առաքեսցի նմա
Line: 16 Եւ ծնցին ՛ի նմա որդունք եւ մկունք
Line: 17 Աղեկէզ տոչորմունք բորբոքեալ ՛ի նմա
Line: 18 Կերիցեն առժամայն զտիրասպան մարմին նորա։
Line: 19 Ձեռն որ ձգեցաւ ՛ի սպանանել զտէրն,
Line: 20 Ոտք որ կոխեցին զհրաշալի պատկերն
Line: 21 Ուրկածին ախտիւ եռացմամբ գօսացեալ՝
Line: 22 Յարեսցին ՛ի նա ցեցք չարակեղ խոցոտմամբ։
Line: 23 Ղօղեալ հանգիցէ ընդ հովանեաւ դժնկի
Line: 24 Եւ կորիւնք իժից մեղիցեն նմա
Page: 261 Line: 1 Թոյնըք քարբից հեղցին զնովաւ
Line: 2 Սաստկագոյն ուռուցմամբ հերձցեն զնա։
Line: 3 Ճրագ ճշմարիտ խաղաղութեան էր նա մեր,
Line: 4 Նաւապետ ցածուցիչ խռովութեան ալեաց
Line: 5 Անձն քաջին Ջիւանշիրի,
Line: 6 Որ զամենայն գերչաց փարատէր զյուզմունս**։
Line: 11 Եղեւ յետ այնորիկ իբրեւ մեկնէր տրտմութիւնն,
Line: 12 փարատէր սուգն եւ փոքր մի տարակուսական
Line: 13 աղետիցն լինէր մոռացումն, յայնժամ
Line: 14 տեարք տոհմից, կուսակալք, մեծամեծք, նախարարք
Line: 15 եւ ամենայն իշխանք աշխարհացն այնոցիկ
Line: 16 ժողովեալք առ մեծ արքեպիսկոպոսն Եղիազար՝
Line: 17 խորհուրդս բարեաց վասն խաղաղութեան խորհէին
Page: 262 Line: 1 եւ շինութեան աշխարհիս Աղուանից՝ եւ մտադիւր
Line: 2 մտածութեամբ հոգացեալ սակս իշխանութեան՝
Line: 3 հաճեցան առժամայն ընտրել հաւանութեամբ
Line: 4 զնախարար ոմն, որ մեծարեալ էր կայսերակերպ
Line: 5 պատուով զապեհի պատրկութեան
Line: 6 ստացեալ պատիւ, որոյ անուն Վարազ Տրդատ,
Line: 7 որդի Վարազ Պերոժի՝ եղբօր Ջիւանշիրի։ Եւ
Line: 8 սրտայօժար կամակցութեամբ իշխանք աշխարհին
Line: 9 եւ կաթուղիկոսն ճեպեցին մեծաւ փութով հասանել
Line: 10 ՛ի կատարումն գործոյն. եւ անդրէն ամենայն
Line: 11 մեծամեծքն առ հասարակ զնշան կենդանատեսակ
Line: 12 դրօշիցն վառելոց ՛ի ձայն փողոյ հռչակեալ,
Line: 13 առեալ կացուցանէին զնա ՛ի վերայ ոսկեհանգոյց
Line: 14 վահանին եւ երիցս վերաբերելով՝ ներբողականս
Line: 15 հնչէին բարբառս։ Եւ այսպէս մեծաւ ուրախութեամբ
Line: 16 աւանդեալ նմա զպատիւ նախագահ իշխանութեանն
Line: 17 հայրենական գահոյին՝ օժտաբեր եւ
Line: 18 ընծայաբեր լինէին նորոգ նորա տէրութեանն,
Line: 19 որ նախ յառաջ քան զայս արի այրն Վարազ
Line: 20 Տրդատ հզօրիմաց հանճարով գերագոյն յոյժ ցուցանելով
Line: 21 ամենեցուն զսէր խնամակալ բարեկամութեան,
Line: 22 իբրեւ յայն իսկ հասանէր իշխանութեան
Line: 23 գահ, թէպէտեւ անբեղոյ միտս ունէին ընդ
Line: 24 նմա ոմանք ՛ի մախայորդոր տոհմակցացն, բայց
Line: 25 նա ՛ի ձեռն իմաստակիր եւ քաղցրահամբոյր խօսից
Line: 26 նուաճէր եւ յինքն յանկուցանէր զամենեցուն
Line: 27 սիրտ, եւ երկայնամիտ հեզութեամբն հնազանդեցուցանէր
Page: 263 Line: 1 զաշխարհն ըստ սովորական իւրոյ տէրութեանն.
Line: 2 եւ ՛ի նոյն աճապարեալ՝ ունէր զհըռչակաւոր
Line: 3 մայրաքաղաքն Պարտաւ։ Յայնմ ժամանակի
Line: 4 զօրավարին եւ մեծ իշխանին Հոնաց Աղփիւղի
Line: 5 Թուերոյ առեալ զբազմութիւն զօրաց իւրոց,
Line: 6 եւ որք ուստեք ուստեք եկեալ էին առ նա
Line: 7 աշխոյժազնեայք յաշխարհէն Գովգոյ՝ ՛ի զէն եւ ՛ի
Line: 8 զարդ վառելոց զօրապետաց՝ դրօշիւք եւ գնդիւք
Line: 9 մկնդակազգեստ աղեղնաւորաց, եւ սպառազէն հեծելոց
Line: 10 զրահեալք եւ սաղաւարտեալք՝ իբրեւ թէ
Line: 11 վրէժխնդիրք արեանն Ջիւանշիրի. ասպատակ
Line: 12 սփռեալք յաշխարհն Աղուանից եւ առ ստորոտով
Line: 13 մեծ լերինն Կովկասու եւ յաւանս Կապաղանայ
Line: 14 գաւառին, ինքն իւրովի յօգնական գնդիւն ընդ
Line: 15 հովիտս դաշտացն ճախր առեալ՝ անցանէր յՈւտի
Line: 16 գաւառ ընդ գետն Կուր։ Եւ ահա սաստիկս ամփոխեալ
Line: 17 զմարդ եւ զանասուն աշխարհին, աւար
Line: 18 առեալ գերէին զամենայն. եւ ինքեանք անդրէն
Line: 19 դարձեալ՝ բնակէին ՛ի կողմանս դաշտին առ սահմանօքն
Line: 20 Լփնաց։ Իսկ իբրեւ ետես իշխանն Աղուանից
Line: 21 Վարազ Տրդատ զայն ամբոխ բազմութեան
Line: 22 գնդին՝ զի ասպատակ սփռեալ գերէին, քանդէին
Line: 23 զամենայն, նեղեցաւ յոյժ եւ տարակուսեցաւ։ Ապա
Line: 24 առաքէր պատգամ առ իշխանն Հոնաց զմեծ
Line: 25 եպիսկոպոսապետն Եղիազար՝ ցուցանելով ՛ի ձեռն
Line: 26 նորա զիւր միամիտ հաւատարմութիւն եւ զսէրն,
Line: 27 զոր ունէր առ նա մտերմաբար իբրեւ եղբօր սիրելւոյ,
Page: 264 Line: 1 եւ թէ չեղաք մեք հաղորդ սպանմանն
Line: 2 Ջիւանշիրի, այլ ՛ի ձեռն վատանշան առն միոյ
Line: 3 նուազագունի եղեն ոճիրքն անհնարին չարեաց։
Line: 4 Զայս ամենայն խօսեցաւ կաթուղիկոսն Աղուանից
Line: 5 առաջի հիւղականին Հոնաց, որոյ յաւելեալ
Line: 6 եւ զայլ բանս աստուածայինս զանգիտականս՝
Line: 7 մերձեցուցանէր զնա յերկիւղ եւ ՛ի սէրն Աստուծոյ,
Line: 8 եւ նուաճէր զմիտս նորա ՛ի հաշտութիւն եւ
Line: 9 ՛ի սէր անքակտելի. եւ ապա հաւանական մտօք
Line: 10 զիշխանն Հոնաց օգնական եւ թիկունք նորա իշխանութեանն
Line: 11 առնէր։ Եւ ինքն չուեալ անտի՝
Line: 12 անցանէր գնայր յաշխարհն իւր։
Line: 19 Այնուհետեւ աստուածարեալ իշխանն Վարազ
Line: 20 Տրդատ օր ըստ օրէ յառաջանայր ՛ի պետաւորութեանն
Line: 21 իւրում, եւ ընդունէր զգերագոյն գահն
Line: 22 ՛ի հզօր եւ յարքայակերպ իշխանէն Տաճկաց՝ սահմանակալ
Line: 23 լինել կողմանն արեւելից, իշխել ամենայն
Line: 24 թագաւորութեանն Աղուանից եւ Ուտէացւոց
Line: 25 գաւառին եւ նուաճել ընդ ինքեամբ զամենեսինն,
Page: 265 Line: 1 յարազուարճ ցնծութեամբ յաղթող եւ հզօր
Line: 2 գոլով ՛ի վերայ սահմանաց իւրոց։
Line: 3 Ընդ ժամանակս ընդ այնոսիկ եւ երջանիկ
Line: 4 հայրապետն Մեծկուենից՝ Դաւիթ, յաւելաւ առ
Line: 5 հարս իւր, որոյ զբարւոքն պատերազմեալ՝ յաստեացս
Line: 6 բարի անուանեցաւ, եւ ՛ի հանդերձեալսն
Line: 7 հրանիւթիցն գտաւ հանդիսակից։ Բայց ապա
Line: 8 անհովիւ հօտն գոլով՝ եկեղեցին մնացեալ էր տըխուր։
Line: 9 Յայնժամ խորհուրդ ՛ի միտ առեալ բարեպաշտ
Line: 10 իշխանին Աղուանից ընդ հարազատ զօրավարին
Line: 11 եւ ընդ կաթուղիկոսին ամենայն եպիսկոպոսօք
Line: 12 եւ նախարարօք հանդերձ՝ փութով հասանել
Line: 13 ՛ի կատարումն աստուածային խորհրդոյն.
Line: 14 "Եկայք՝ ասէ, զընտրեալս զայս յԱստուծոյ Իսրայէլ՝
Line: 15 առաքինազգեստ այր՝ յաթոռ աստուածազան
Line: 16 վերադիտողութեան գաւառին Մեծկողմանց
Line: 17 կարգեսցուք տեսուչ. զի լուսաւորեսցէ զնոսա
Line: 18 օրէնսուսոյց խոհականութեամբ ՛ի հրամանս Արարչին"։
Line: 19 Իսկ նա թէպէտեւ առ մի նուագ ոչ
Line: 20 առնոյր յանձն, բայց իշխանասաստ հրամանաւ
Line: 21 ստիպէին զնա ոչ յամառել պնդել, զառաքելականն
Line: 22 յիշելով զբան. "Եթէ որ եպիսկոպոսութեան
Line: 23 ցանկայ՝ բարւոյ գործոյ ցանկայ", կամ
Line: 24 զվաղնջուցն յիշատակել ՛ի միտս նորա զհամբակական
Line: 25 տիոց զտեսիլն ցուցակութեան նմա ՛ի
Line: 26 սուրբ եկեղեցւոջն ՛ի Վաղարշապատ քաղաքի.
Line: 27 վասն որոյ ձայն արկեալ ասէր. "Կամք Աստուծոյ
Page: 266 Line: 1 կատարեսցին"։ Ապա յայնժամ շեշտակի ճեպով
Line: 2 յղեալ զնմանէ արս աւագս իշխանս ՛ի նախարարաց,
Line: 3 զի փութով առ նա հասուսցեն։ Արդ
Line: 4 եկեալ հասեալ նոքա ՛ի մէջ Արցախն գաւառի,
Line: 5 գտանէին զնա ՛ի Գլխոյ վանս յիւրում մենաստանին.
Line: 6 ուրանօր եղեւ ժողով վիճակելոց քահանայից.
Line: 7 եւ յուղարկեալ զնոսա անտի՝ պիտառականն
Line: 8 հրովարտակօք հասանէն առ կաթուղիկոսն
Line: 9 եւ առ իշխանն Աղուանից եւ յանդիման առնէին
Line: 10 նոցա զսրբասնեալն Իսրայէլ՝ կրօնաւորազգեստ
Line: 11 կարգաւ. որոց առեալ զգիր գովութեանն՝ մուրհակ
Line: 12 կնքէին նմա յիւրաքանչիւր կողմանց՝ զօրավարն
Line: 13 նախարարօք հանդերձ։ Եւ պատուեալ
Line: 14 զնա կաթուղիկոսին ձեռնադրէ յեպիսկոպոսութիւն
Line: 15 գաւառին Մեծկողմանց՝ մեծաւ ժողովով
Line: 16 եւ ընծայական թղթով յուղարկեալ զնա յիւր գաւառն։
Line: 17 Եւ նորա եկեալ ՛ի նախնականն հասանէ
Line: 18 յեպիսկոպոսանոց, որում Տաղձանսն անուանէին.
Line: 19 եւ մեծաշուք մեծարանօք յաթոռակցաց եւ ՛ի գըլխաւորաց
Line: 20 եւ ՛ի ժողովրդականաց՝ առաւել քան
Line: 21 զամենեսին լաւ ցուցանէր զիւր վարդապետութիւնն,
Line: 22 առեալ զնշան խաչին յանձն իւր՝ բազկատարած
Line: 23 պաղատանս առ Աստուած մատուցանէր
Line: 24 վասն իւրոյ աշխարհին, եւ զգաստացեալ կրօնաւոր
Line: 25 վարուք յառաջադէմ լինէր, շրջէր ընդ
Line: 26 ամենայն գաւառս վիճակելոցն իւրոց եւ հաստատէր
Line: 27 զնոսա վարդապետական շնորհօք յուղղափառ
Page: 267 Line: 1 հաւատս պատուիրանին ճշմարտութեան։
Line: 2 Այսպէս եւ այսու օրինակաւ ցուցանէր զիւր վարդապետութիւնն
Line: 3 եւ պայծառանայր սիրովն
Line: 4 Քրիստոսի։
Line: 10 Ընդ այն ժամանակս լինէր խորհուրդ բարեպաշտ
Line: 11 իշխանին Վարազ Տրդատայ ՛ի գործ ինչ
Line: 12 խորհրդական եւ ՛ի սէր՝ արձակել զեպիսկոպոսն
Line: 13 Իսրայէլ առ մեծ կաթուղիկոսն Հայոց եւ առ բարեպաշտ
Line: 14 իշխանն Այրարատեան գաւառին. որոց
Line: 15 մեծաւ սիրով պատուեալ ընդ յառաջ ելանէին
Line: 16 նմա, եւ տուեալ նմա հանգիստ՝ շնորհէին նմա
Line: 17 յամել ժամանակս ինչ ՛ի տիեզերական աշխարհին։
Line: 18 ՛Ի ժամանակսն յայնոսիկ բերեալ էր իշխանն
Line: 19 եւ մեծ զօրավարն Հայոց ՛ի Թորդանայ ՛ի
Line: 20 Դարանաղեաց գաւառէն զպատուական նշխարս
Line: 21 սրբոյն Գրիգորի բոլորովին ամենայն ոսկերօքն
Line: 22 հանդերձ յաշխարհն Հայոց յԱյրարատեան գաւառն
Line: 23 ՛ի Վաղարշապատ քաղաք եւ հանգուցեալ
Line: 24 ՛ի նորաշէն յարկս եկեղեցւոյն, զոր մեծին Ներսիսի
Line: 25 շինեալ էր յանուն սրբոյն Գրիգորի։ Ապա
Page: 268 Line: 1 մեծաւ աղաչանօք անկեալ եպիսկոպոսն Իսրայէլ
Line: 2 առաջի կաթուղիկոսին եւ զօրավարին Հայոց՝
Line: 3 մաղթէր, եթէ հնար ինչ իցէ լնուլ զկարօտ
Line: 4 սրտին եւ զխնդրուածս նորա. "Տուք, ասէ՝ ՛ի
Line: 5 նշխարաց սրբոյն Գրիգորի". իսկ նոքա ոչ առնուին
Line: 6 յանձն. "Եթէ ոչ ուրեք երբէք բաշխեալ
Line: 7 են նշխարք սրբոյն Գրիգորի, եւ ոչ ումեք ունիմք
Line: 8 իշխանութիւն հանել մասն ՛ի նմանէ եւ տալ
Line: 9 քեզ"։ Յայնժամ կալեալ նորա օգնական զդշխոյն
Line: 10 Հեղինէ՝ զտիկինն Հայոց Մեծաց, որ յԱղուանից
Line: 11 նահանգէն էր եւ սակս այնորիկ եղեւ ձեռնտու
Line: 12 նմա. որ պարառաբար յարուցեալ գայր առ կաթուղիկոսն
Line: 13 եւ աղաչէր կատարել զխնդիրն վասն
Line: 14 նշխարաց։ Նոյնպէս եւ զօրավարն Հայոց զիւր
Line: 15 տէրն հաւանեցուցանէր, "Թէ տուք զբաժին իմոյ
Line: 16 աշխարհին եւ տան հօր իմոյ ՛ի մեծէն Գրիգորէ.
Line: 17 եւ կատարեցէք զխնդրուածս եպիսկոպոսին, որ
Line: 18 առաքեցաւ յիմոյ աշխարհէն. զի լցեալ նորա
Line: 19 զփափագն՝ զուարթամիտ հրաժարեալ յուղարկեսցի
Line: 20 ՛ի մէնջ"։ Եւ մարդասիրին Աստուծոյ արկեալ
Line: 21 ՛ի սիրտ նոցա միակամութեամբ տալ մասն
Line: 22 յօրէնսուսոյց ծնօտէն խոստովանողին մեծին
Line: 23 Գրիգորի եւ պարգեւել նմա զփափագելի գանձն.
Line: 24 որոյ մեծարեալ մեծապատիւ շքեղութեամբ՝ յարքունեաց
Line: 25 ընկալեալ ողջոյն եւ յանձն արարեալ
Line: 26 շնորհացն Աստուծոյ. գայր հասանէր լուսաչու
Line: 27 փառօք յաշխարհն իւր. եւ զբերեալ սրբութիւնսն
Page: 269 Line: 1 հանգուցանէր յիւրում մենաստանին ՛ի Գլխոյ
Line: 2 վանս։
Line: 7 Ապա ՛ի վաթսներորդ երկրորդ ամի հարաւայնոյ
Line: 8 իշխանութեան գոռոզին Մահմատայ խորհուրդ
Line: 9 լինէր հաւանութեամբ Վարազ Տրդատայ
Line: 10 Աղուանից իշխանի ընդ ազգակից նախարարս իւր
Line: 11 եւ ընդ կաթուղիկոսին Եղիազարու եւ ասէ. "Ահա
Line: 12 հարկք, որք եդան ՛ի վերայ մեր ՛ի դժնդակ ազգէն
Line: 13 Տաճկաստանեայց՝ յոյժ վտանգեալ տարակուսէ
Line: 14 զմեզ՝ եւ երկրորդ անգամ անհնարին աղէտք
Line: 15 այն են մեզ՝ ամի ամի ասպատակել յաշխարհս
Line: 16 մեր զօրացն Հոնաց, եւ յերկաքանչիւր կողմանցն
Line: 17 բռնութենէ թշնամեաց աւերեալ պակասեցաւ երկիրս։
Line: 18 Եկայք՝ մերձաւորք իմ եւ սիրելիք, զի ընտրեսցուք
Line: 19 զեպիսկոպոս մի ՛ի մերմէ աշխարհէս
Line: 20 վասն մերոյ խաղաղութեանն, զի երթեալ հաճեսցէ
Line: 21 շնորհիւն Աստուծոյ զմիտս երկուց աշխարհակալաց
Line: 22 ՛ի հաշտութիւն եւ յանքակտելի սէր. զի
Line: 23 մի́ լիցի մեզ յայսմհետէ խէթ ունել ՛ի միտս մեր եւ
Line: 24 թշնամութեան խորհուրդ"։ Եւ զայս իբրեւ մտածէին
Line: 25 իշխանք եւ նախարարք՝ առժամայն ընտրեցին
Page: 270 Line: 1 եւ արձակեցին մեծաւ աղաչանօք զիմաստուն
Line: 2 եւ զպարկեշտ եպիսկոպոս գաւառին Մեծկողմանց,
Line: 3 որում Իսրայէլ կոչէր. վասն զի ողջախոհ վարուք
Line: 4 բացափայլեալ առաջի ամենեցուն ճշգրտապէս
Line: 5 հրաշանայր. շահելով զիւր հոգին հնազանդութեամբ
Line: 6 եւ զսիրոյն կատարէր պատուիրան.
Line: 7 յանձն առնոյր վաղվաղակի եւ ճանապարհորդէր
Line: 8 գնալ ՛ի հեռաբնակ աշխարհն Հոնաց։ Յայնժամ
Line: 9 պատրաստեցին հանդերձեցին զընծայս եւ զպատարագս,
Line: 10 նոյնօրինակ եւ վասն հեռաւոր ճանապարհին
Line: 11 թոշակս նմա եւ որք ընդ նմայն էին։ Եւ
Line: 12 յառաջէին անտի յամսեանն մեհեկի, որ օր տասն
Line: 13 եւ ութ էր ամսոյն. եւ յուղարկեալ խաղաղութեամբ
Line: 14 ՛ի Պերոզապատ քաղաքէ՝ վտարեալ անցանէին
Line: 15 ընդ գետն մեծ Կուր։ Հատեալ անցանէին ընդ
Line: 16 սահմանս Աղուանից եւ մինչեւ յերկոտասան օր
Line: 17 գային հասանէին ՛ի քաղաքն Լփնաց. ուր ընդ
Line: 18 առաջ ելեալ նմա ամենայն քաղաքացիքն՝ ընդունէին
Line: 19 զնա խնդութեամբ ըստ կարգի եպիսկոպոսաց,
Line: 20 մանաւանդ զի մերձեալ էր տէրունական
Line: 21 տօնն աստուածայայտնութեանն. եւ մտանելով ՛ի
Line: 22 քաղաքս երեկօթս արարեալ անդէն կատարէին.
Line: 23 եւ անտի գնացեալ անցանէին յաշխարհն Ճղբաց
Line: 24 առ ստորոտով լերինն մեծի։ Յայնժամ ձմեռնային
Line: 25 հողմոցն հիւսիսային բաղխմունքն ձիւնասոյզ անհնարին
Line: 26 փոթորիկս յարուցին մերձ ՛ի սարաւանդակ
Line: 27 լերինն Կովկասու։ Եւ յայնմ տեղւոջ եռօրեայ
Page: 271 Line: 1 արգելեալ՝ ոչ կարէին զաչս ամբառնալ
Line: 2 կամ նշմարել զանցս ճանապարհին. վասն զի տաժանեալ
Line: 3 յոյժ լցան տարակուսանօք յաղագս սատանայական
Line: 4 պատերազմին. արհաւիրք եւ բոմբիւնք
Line: 5 զարթուցեալք ոչ կարէին զայրն Աստուծոյ
Line: 6 զարհուրեցուցանել, զի զնշան խաչին առեալ ՛ի
Line: 7 ձեռն՝ հրամայէր ծունր դնել ամենեցուն. եւ նոքօք
Line: 8 հանդերձ ելեալ ՛ի լեառն, որում Վարդէգրուակ
Line: 9 անուանէր, զօրութեամբ աստուածային նշանի
Line: 10 խաչին եւ աղօթիւք մեծ եպիսկոպոսին լինէր խաղաղութիւն
Line: 11 հողմոց, եւ հանդարտէր բռնութիւնն։
Line: 12 Եւ այնպէս անցանէին աներկիւղ ընդ կատարն
Line: 13 հսկայաձիր եւ դիւցազանց։ Յետ այնորիկ ոչ արեւ
Line: 14 եւ ոչ աստեղք ՛ի բազում աւուրս երեւէին. եւ դառնաշունչ
Line: 15 օդն ոչ սկսաւ կայր ՛ի վերայ, դէմ եդեալ
Line: 16 ակամայ տարադէմ գնացեալ, լքեալք եւ աշխատեալք
Line: 17 ՛ի բազում աւուրս, երթեալ ՛ի վաղնջուց
Line: 18 ՛ի թագաւորանիստն հասանէին կայեանսն՝ յայն
Line: 19 տեղի, ուր վկայեաց սուրբն Գրիգորիս կաթուղիկոս
Line: 20 Աղուանից։ Անտի յետ աւուրց ինչ հասանէին
Line: 21 ՛ի դուռն Չողայ, որ է մերձ ՛ի Դարբանդ։
Line: 22 Եւ անդ նպաստամատոյց մեծարանս գտեալ ՛ի
Line: 23 քաղաքացեաց, եւ բազմապատիկ ճանապարհս արարեալ
Line: 24 գային հասանէին ՛ի հոյակապ քաղաքն Վարաչան
Line: 25 ՛ի մուտս քառասնորդացն։ Զորոյ զգալուստն
Line: 26 լուեալ մեծ իշխանին Հոնաց, ընդառաջ
Line: 27 ընթացեալ եւ ողջունիւ ընկալեալ զնա մեծաւ
Page: 272 Line: 1 ուրախութեամբ՝ խոնարհեցուցանէր զինքն առաջի
Line: 2 նորա. պատուէր եւ պատիւ հայրապետական
Line: 3 սրբութեանն առնէր։ Եւ եղեւ իբրեւ պայծառապէս
Line: 4 ծագեցան աւուրք քառասնորդացն սրբոց՝ մեծաւ
Line: 5 սիրով ընկալեալ զնա քաղաքացեացն, զուարճացեալ
Line: 6 եւ պատուեալ լինէր յամենեցունց, մանաւանդ
Line: 7 առաւել ՛ի բարեխնամ իշխանէն եւ յազնուական
Line: 8 մեծամեծացն։ Զայն պայծառութիւն
Line: 9 ընդունելութեան եւ զհամբոյր սրբութեան սիրոյն
Line: 10 իբրեւ տեսանէր եպիսկոպոսն՝ խնդամիտ յոյժ
Line: 11 լինէր եւ մեծապէս գոհանայր զանպատում պարգեւացն
Line: 12 Քրիստոսի։ Եւ այնպէս բազմօրեայ հանգուցեալ
Line: 13 ՛ի վաստակաբեկ աշխատութեանց՝ լսէր
Line: 14 եւ տեսանէր անդ ամբարտաւանութիւն եւ զկրօնս
Line: 15 մարդահաճոյ ազգին թշուապացելոյ. ողբայր եւ
Line: 16 տրտմէր վասն անհնարին չարեացն եւ երկմիտ հաւատոց
Line: 17 նոցա, որք զանձինս իւրեանց աստուածապաշտս
Line: 18 անուանէին՝ եւ էին ՛ի զօրութենէ անտի
Line: 19 ուրացեալք եւ օտարք։
Line: 24 Քանզի սատանայակուր ծառայ գսթի մոլորութեամբ
Line: 25 աղճատեալ ազգն այն՝ ըստ հիւսիսական
Page: 273 Line: 1 ցրտամիտ մորոսութեանն առասպելայօդ եւ
Line: 2 ստապաճոյճ կրօնս զհեթանոսական պղտոր պաշտամունսն
Line: 3 մեծ գոլ կարծէին. եւ զորոտընդոստ
Line: 4 հրատեսակ շանթիցն ցայտմունս եւ զեթերակէզ
Line: 5 այրեցմունս՝ թէ մարդոյ դիպեսցի եւ թէ այլ ինչ
Line: 6 նիւթեղինաց, ձօնեալ զնա եւ նուիրեալ քուար
Line: 7 Աստուծոյ համարէին առնել։ Նոյնպէս հսկայի
Line: 8 ումեմն վայրագի անճոռնւոյ ձիախորով զոհիւք
Line: 9 պաշտօն մատուցանէին՝ կարդալով զնա թանգրի
Line: 10 խան աստուած, զոր Պարսիկք Ասպանդէատ կոչեն.
Line: 11 բնաւին անթագաւոր միտս ունելոյ զկնի
Line: 12 ամենայն մոլորութեանց. թմբուկք եւ սռիճք ՛ի
Line: 13 վերայ դիւականաց, եւ նրանակոտոր դանակացիտ
Line: 14 զայտիւք եւ զանդամովք արիւնահոս գծմունք.
Line: 15 մերկանդամ սրագործութիւնք դժոխոց տեսարան,
Line: 16 որ առ գերեզմանօք յածին, այր առ այր եւ ջոկ
Line: 17 առ ջոկ մարտատեսիկ հոլորանին. եւ յոգնայեղց
Line: 18 կաճառացն ջըմըշամատ եղեալ առ միմեանս զեղխութեանն
Line: 19 կատարէին զընթացս ձիարձակ արշաւանօք
Line: 20 այսր անդր ճախրելով. ոմանց սուգ եւ
Line: 21 կոծ եւ ոմանց խաղ՝ ըստ այսամիտ սովորութեանն
Line: 22 զխաղսն խաղային եւ զկաքաւն յորդորէին՝ զազիր
Line: 23 գործովք ընկղմեալք ՛ի խոհերս խաւարայինս՝
Line: 24 կուրացեալք ՛ի լուսոյ Արարչին։ Քանզի կրակաց
Line: 25 եւ ջրոց զոհէին, եւ ճանապարհաց աստուածոց
Line: 26 ոմանց երկրպագանէին՝ լուսնի եւ ամենայն արարածոց,
Line: 27 որ ինչ թուէր յաչս նոցա զարմանալի։
Page: 274 Line: 1 Նոյնօրինակ եւ ափրոդիտական ցանկութեամբն
Line: 2 զեղխեալք ըստ հեթանոսական վայրենամիտ բարուցն՝
Line: 3 զհօրակինն առնելով կանայս եւ զմի կին
Line: 4 ունելով երկուց եղբարց. եւ պէս-պէս կանայս
Line: 5 առնէին, բազում անկրօն կարգս ունելով եւ անկանոն
Line: 6 խորհուրդս, ոչ կարացեալ նկատել իմանալ
Line: 7 զարեգակն արդարութեան։ Զորս իբրեւ լսէր
Line: 8 եւ տեսանէր զայնպիսի չարեաց պաշտամունսն
Line: 9 եւ զկռակործան սովորութիւնսն՝ զցայգ եւ զցերեկ
Line: 10 խնդրէր յԱստուծոյ վասն աշխարհին փրկութեան,
Line: 11 թերեւս դարձի հնար գտանել մարթասցի։ Ապա
Line: 12 ժամ ՛ի հրամանէ նորա լինէր աստուածարեալ
Line: 13 իրին, եւ ամենայն ազատակոյտ նախարարացն եւ
Line: 14 ռամկաց Հոնաստանեայց՝ գալ յերկրպագութիւն
Line: 15 պաշտաման սրբոյ եկեղեցւոյ եւ լսել զպատգամս
Line: 16 աստուածայինս. որոց անդէն ժողովեալք այնուհետեւ
Line: 17 ՛ի տէրունական տունն՝ իշխանն եւ աշխարհախումբ
Line: 18 բանակն խնդրէին լսել զբանս յեպիսկոպոսէն
Line: 19 եւ ասէին ցմիմեանս. "Եկայք լուիցուք
Line: 20 ՛ի սմանէ բանս մխիթարութեան. զի սա է առաջնորդ
Line: 21 սուրբ հաւատոյ քրիստոնէից, որ աւանդէ
Line: 22 աշխարհի զպատգամս Հոգւոյն Սրբոյ"։ Ապա իբրեւ
Line: 23 տեսանէր զյօժարամտութիւն նոցա եւ զմտադիւր
Line: 24 ունկնդրութիւնն, սկսաւ ճառել նոցա զվարդապետական
Line: 25 գիտութենէն եւ ասէր. "Որդեակք՝
Line: 26 դարձարուք եւ ծաներուք զՏէր Աստուած, զի
Line: 27 ողորմեսցի եւ կեցուսցէ զձեզ, զի նա ինքն է Տէր
Page: 275 Line: 1 եւ Արարիչ ամենայնի. ՛ի բաց թողէք այսուհետեւ
Line: 2 զպղծութեան պաշտամունսդ. մի մատուցանէք
Line: 3 երկրպագութիւն արարածոց, զի սատանայական
Line: 4 է այդ եւ կորուսիչ հոգւոց. զի ոչ ոք կարէ երկուց
Line: 5 տերանց ծառայել եւ ոչ ոք կարէ զբաժակ
Line: 6 Տեառն ըմպել եւ զբաժակ դիւաց. եւ չիք հնար ՛ի
Line: 7 սեղանոյ Տեառն վայելել եւ ՛ի սեղանոյ դիւաց.
Line: 8 այլ զգիտութեան եւ զանգիտութեան մեղս ձեր
Line: 9 մի́ յիշեսցէ Աստուած. այլ արկցէ զձեզ ՛ի բովս
Line: 10 գիտութեան եւ ՛ի խրատ արդարութեան, որ լուսաւորեաց
Line: 11 զամենայն տիեզերս աստուածընկալ
Line: 12 աւազանաւն, եւ մերժեալ զմէգ եւ զմառախուղ ՛ի
Line: 13 խաւարչական ազգացն հեթանոսաց՝ ծագեաց ՛ի
Line: 14 նոսա զհաւատոյ ճշմարտութեանն լոյս. նոյնպէս
Line: 15 եւ զձեզ լուսաւորեսցէ իւրովք ճառագայթարձակ
Line: 16 շնորհօքն. միայն թէ զանձինս ձեր մատուսջիք
Line: 17 առաջի աստուածութեանն աներկեւան մտօք, սիրով
Line: 18 արմատացեալք եւ հաստատեալք ՛ի փառս
Line: 19 աստուածորդւոյն. խոստովանութեամբ սրբոյ Երրորդութեանն
Line: 20 հաւատացէք. զի եւ անմարմին զինուորութիւնքն
Line: 21 սրբասաց երրորդական ձայնիւ
Line: 22 աղաղակեն ասելով. "սուրբ, սուրբ, սուրբ, Տէր
Line: 23 զօրութեանց՝ լի են ամենայն երկիր փառօք նորա".
Line: 24 տեսանես զերից անձնաւորութեան եւ զմի
Line: 25 Աստուածութեան զօրութիւն. որպէս եւ յառաջընծայ
Line: 26 աւանդեցին մեզ աստուածազան առաքեալքն
Line: 27 եւ խոստովանողն Գրիգորիոս. թէ Հայր
Page: 276 Line: 1 յանձնէ, Որդի ՛ի Հօրէ, Հոգին սուրբ ՛ի նոցունց
Line: 2 յէութենէ. եւ լի է ամենայն երկիր փառօք նորա,
Line: 3 այսինքն է՝ քարոզութեամբ աւետարանին ըստ
Line: 4 փրկչական բանին ՛ի վկայութիւն ամենայն հեթանոսաց,
Line: 5 որ ելից տարածեցաւ ընդ տիեզերս՝
Line: 6 ըստ սաղմոսի ձայնին. "Թէ ընդ ամենայն երկիր
Line: 7 ել բարբառ նոցա, մինչեւ ՛ի ծագս աշխարհի են
Line: 8 խօսք նոցա". եւ միւս մարգարէն ասէ. "Լցաւ
Line: 9 երկիր գիտութեամբ Տեառն՝ որպէս զջուրս բազումս,
Line: 10 որք ծածկեն զծովս"։ Ահաւասիկ տեսանեմք
Line: 11 այսօր, զի ՛ի ձեզ ընծայեալ տպաւորի աստուածային
Line: 12 բանն վարդապետութեան եւ ծաւալեալ
Line: 13 արդիւնանայ յանդաստան սրտից ձերոց,
Line: 14 ուր բազմաբեղուն խայրի ընծայելով ՛ի ձեռն
Line: 15 ճարտարապետ մշակաց՝ զհարիւրաւոր, զվաթսնաւոր
Line: 16 եւ զերեսնաւոր։ Արդ այդչափ քաջապըտղութիւն
Line: 17 ՛ի ձեզ լինելով՝ զի՞ հարկաւորիք
Line: 18 մահացու թռչնոյն մուտ առնել յողջախոհ եւ ՛ի
Line: 19 ծաղկազարդ մտաց ձերոց անդաստան. ո՞չ գիտէք
Line: 20 եթէ նախահայրն մեր Ադամ սակս սորա ելեալ
Line: 21 ՛ի դրախտէն՝ զփշաբեր եւ զտատասկածին ժառանգէր
Line: 22 զերկիր, զորմէ եւ առաքեալն ամբաստանէ.
Line: 23 թէ անօրէն իշխանն յորժամ աստուածանալ
Line: 24 կամեցաւ՝ ձեռն արկանէր եւ զամենայն մարդիկ
Line: 25 մեղօք կապէր, որ եւ նախանձաբեկ եղեալ
Line: 26 առ ՛ի պատիւ նախաստեղծին, ՛ի ներհակայինս
Line: 27 յորդորել ախտս՝ ածել ՛ի հրապոյրս խարդախութեան,
Page: 277 Line: 1 սպանութեան եւ ամենայն ախտից, երերմանց
Line: 2 եւ նզովից սերմանց լինէր հայր ինքն եւ
Line: 3 ամենայն ազգ իւր թշուառական. որպէս եւ ասէ
Line: 4 իսկ Ծննդոց պատմութիւնն, թէ էառ իւր Ղամեք
Line: 5 երկուս կանայս, թէեւ Յաւբաղ որդին Ղամեքայ
Line: 6 եհան զերգոց քնարս, մանաւանդ թէ զփողս եւ
Line: 7 զտաւիղս, եւ զթմբուկս՝ եւ զամենայն ձայն արուեստական,
Line: 8 որք են յօրինիչ կռապաշտութեան եւ
Line: 9 յորդորիչ իգամոլ ախտից, զոր եւ Նաբուգոդոնոսոր
Line: 10 յայն հրաւիրելով ձայնս՝ խելայեղեալ կոչէր
Line: 11 ՛ի կռապաշտութիւն անարի ոսկիաստեղծ անդրւոյն
Line: 12 զոհարան. ձօնէր նմա, նուիրական տօն լինէր
Line: 13 նմա. տեսարանին տեսանել զանսպառ չարութիւնն
Line: 14 դիւամոլ ազգին Կայենի. զի որպէս
Line: 15 սպանումն ՛ի սատանայէ էր, նոյնպէս եւ երկու
Line: 16 կանայս առնուլ եւ դաշնակաւոր նուագս յօրինել
Line: 17 ՛ի նոյն բանսարկուէն լինէր առ ոմանս, որք
Line: 18 անդէն իսկ ընկղմեալք ՛ի շնութիւնս եւ յայլանդակ
Line: 19 միտս, Սեթեան ազգին խառնակեցան ընդ
Line: 20 դստերս նզովից. եւ փոխանակ բարւոյ խոստմանցն
Line: 21 ածէ ՛ի վերայ նոցա Աստուած զանձրեւասաստ
Line: 22 պատիժն եւ զհամաշխարհական կատարածն։ Եւ
Line: 23 Նոյ՝ քանզի յարդարացեալ տոհմէն արդար գտաւ
Line: 24 յազգին յայնմիկ ՛ի ձեռն հաւատարիմ մաքրութեանն
Line: 25 իւրոյ, հրամանաւ Աստուծոյ պահեալ լինէր
Line: 26 իւրայնովքն հանդերձ ՛ի ջրահեղձ պատուհասէն։
Line: 27 Այսպէս արգոյ եւ պատուական են հաւատք
Page: 278 Line: 1 եւ սրբութիւնք։ Ահա եւ Քանան անիծաւ
Line: 2 յաղագս ծաղրական ժպրհութեանն Քամայ՝ ըստ
Line: 3 բանի պատմութեանն, եթէ անիծեալ լինի Քանան
Line: 4 մանուկ, եւ եղիցի ծառայ եղբարց իւրոյ։
Line: 5 Տեսանեմք, զի յազգէ նորա ելեալ Նեբրովդ հըսկայ,
Line: 6 որ դիւցազնէին կախարդութեամբ զբոլորս
Line: 7 հրապուրէր ազինս աշտարակաշէն առնել քարակոյտ.
Line: 8 եւ ինքն ամբարհաւաճեալ յաղագս յաղթանդամ
Line: 9 տեսակին եւ հսկայազօր մեծութեանն՝
Line: 10 թագաւորէր ՛ի վերայ ամենեցուն. որպէս եւ գրեալ
Line: 11 է, եթէ եղեւ սկիզբն նորա թագաւորութեան ՛ի
Line: 12 Բաբելոն։ Նաեւ յետ կործանման աշտարակին եւ
Line: 13 խառնափնդոր լեզուացն լուաք մեք ՛ի ժամանակագիր
Line: 14 պատմութենէ ոմանց, եթէ աստուածոց
Line: 15 նմանեցուցեալ զինքն Նեբրովդայ՝ ամբարտաւանեալ
Line: 16 հպարտանայր, մինչեւ զպատկերն իւր անդրիագործ
Line: 17 ճարտարաց ոսկիապաճոյճ նկարիւք քանդակել
Line: 18 հրամայէր յարծաթս եւ ՛ի պղինձս, անուն
Line: 19 կոչելով ինքեան նկարագրին, որոց բազում ազգս
Line: 20 մոլորեալս նուիրական ձօնիւք զոհ մատուցանէին
Line: 21 առաջի այնր պատկերի։ Որպէս եւ այժմ իսկ
Line: 22 ահա տեսանեմք զձեզ, զի յողդողդամիտ եւ առասպելակոծ
Line: 23 մրցանօք յածիք այսր անդր՝ յանկոխ
Line: 24 ճանապարհս խաբէութեամբ կախարդասար
Line: 25 վհկաց եւ գետնակոչ քաւղէից. եւ Ասպանդետայ
Line: 26 ումեմն վայր հսկային ձիովք այրեցելովք զոհ մատուցանէք.
Line: 27 եւ զայն ոչ իմանայք, թէ անմաքրոցն
Page: 279 Line: 1 սիրող զիա՞րդ լինիցի սուրբ. զի որպէս զոհարանքն
Line: 2 անմաքուր եւ պիղծ են, նոյնպէս գարշելի
Line: 3 եւ պիղծ են առաջի Աստուծոյ ամենեքեան, որք
Line: 4 Ասպանդիայ մատուցանեն նուէրս, ըստ գրեցելումն,
Line: 5 "Եթէ պիղծ է առաջի Տեառն ամենայն
Line: 6 անօրէն եւ ընդ արդարն ոչ ունի հաղորդութիւն"։
Line: 7 Նոյնպէս եւ եթերաց գետ կայծականց,որ ՛ի ձայնէ
Line: 8 որոտմանց փայլատակէ, Աստուած կարդացեալ
Line: 9 փրկիչ անուանէք. եւ զիա՞րդ ոչ իմանայք՝
Line: 10 ով անոպայ մտացիք, եթէ վեցամսեայ ժամանակաւ,
Line: 11 յորժամ ձմեռնայինք յուզէին ցրտոց
Line: 12 բռնութիւնք, ո՞ւր ուրեք երթեալ դադարեսցին
Line: 13 ամբայոյզ փայլատակմունքդ եւ ձայնք որոտմանց.
Line: 14 ո՞չ ապաքէն յակնարկել արարչին մերոյ Աստուծոյ
Line: 15 զփայլատակելն փայլատակեն, ՛ի հրամանէ
Line: 16 նորա դադարին եւ ոչ իշխեն երեւիլ ՛ի ձմեռնային
Line: 17 ժամանակի, որով յայտ իսկ է, եթէ ոչ
Line: 18 են աստուածք, այլ արարածք արարչին Աստուծոյ
Line: 19 մերոյ։ Եւ դուք յոյժ մոլորեալ էք, ոչ լսելով
Line: 20 զբանն զայնն, եթէ աստուածք, որ զերկինս
Line: 21 եւ զերկիր ոչ արարին՝ կորիցեն յերկրէ. այլ դուք
Line: 22 ծաներուք եւ տեսէք, եթէ Տէր Աստուած նա է,
Line: 23 որ միայն է ինքնութեամբ, եւ յառաջ քան զնա
Line: 24 չի́ք ոք, ինքն է արարիչ ամենայնի, որ երեւին
Line: 25 եւ որ ոչն երեւին. եւ Որդին միածին Աստուած,
Line: 26 որ ՛ի Հօրէ ծնեալ, եւ Հոգին Սուրբ որ ՛ի նոցունց
Line: 27 յէութենէ, որով եւ աշխարհ եղեւ։ Մարկացարուք
Page: 280 Line: 1 այսուհետեւ զհին մոլորութիւնսն եւ նորոգեցարուք
Line: 2 ՛ի նորոգումն սրտից ձերոց առ ՛ի ընտրել
Line: 3 ձեզ զլաւն. զի Քրիստոս Յիսուս եկն յաշխարհս
Line: 4 փրկել զմեղաւորս։ Եկայք դարձարուք առ նա ՛ի
Line: 5 ձեռն ապաշխարութեան. մի́ երկրպագանէք արեգական
Line: 6 եւ լուսնի, այլ Աստուծոյ, որ զարեգակն
Line: 7 եւ զլուսինն արարեալ է, եւ զերկինս եւ զերկիր եւ
Line: 8 զծով եւ զամենայն որ ՛ի նոսա. զի որք արեգական
Line: 9 եւ լուսնի երկրպագանեն՝ բաժին է նոցա
Line: 10 հուրն անշէջ. իսկ որք ջրոց զոհեն, իջցեն որպէս
Line: 11 զվէմս ՛ի ջուրս բազումս. իսկ որք ձօնեն
Line: 12 վարսաւոր ծառոց նուէրս մատուցանելով, այսպէս
Line: 13 ասէ վասն նոցա աստուածային Գիրն։ "Եթէ
Line: 14 հուր վառեսցի ՛ի վերայ ամենայն փայտի ագարակե,
Line: 15 կերիցէ զամենայն ամբարիշտս եւ մի́ շիջցէ"։
Line: 16 Իսկ որ կապեալ ունին յանձին զպատկերս
Line: 17 վիշապ օձին ոսկեղէն կամ արծաթեղէն, վասն
Line: 18 նոցա ասէ Գիր. "Արծաթ նոցա եւ ոսկի մի́ կարասցէ
Line: 19 փրկել զնոսա յաւուր բարկութեան Տեառըն,
Line: 20 որ կարողն է բառնալ զբեռինս ծանունս
Line: 21 զտանջանաց գեհենին յաւիտենից դիմադարձացն
Line: 22 մեղաւորաց, որք իբրեւ զհեթանոսս իցեն ամբարիշտք"։
Line: 23 -- Զայս եւ աւելի քան զսոյն խօսեցաւ մեծ
Line: 24 քահանայապետն Իսրայէլ։
Line: 5 Քանզի յորդորեալ էին յոյժ յունկնդրութիւն
Line: 6 բանից առնն Աստուծոյ բարեմիտ իշխանն մեծագահ
Line: 7 Աղփիղութուեր հանդերձ բանակօքն, որոց
Line: 8 ախորժաբար լուեալ զծաղկազարդ նորա վարդապետութիւնն
Line: 9 եւ զքաղցրուսոյց խրատն՝ փառաւոր
Line: 10 առնէին զԱստուած եւ ասէին. "Արդ հաւատամք
Line: 11 ճշմարտութեամբ, եթէ առաքեաց Տէր ՛ի ձեռն
Line: 12 սորա զմխիթարութիւն շնորհաց իւրոց առ մեզ,
Line: 13 զի ապրեցուսցէ զմեզ ՛ի խաւարային գործոց
Line: 14 եւ յամենայն սատանայական գնացից"։ Ապա
Line: 15 այնուհետեւ մխիթարութեամբ հնազանդեցուցեալ
Line: 16 զանձինս լծոյ քաղցրութեանն Քրիստոսի, սրբութեամբ
Line: 17 եւ պարկեշտութեամբ զարդարէին զպահս
Line: 18 քառասնորդականս, պահօք եւ աղօթիւք զցայգ եւ
Line: 19 զցերեկ հոգեւոր նախանձու այր քան զայր փութային
Line: 20 յերկրպագութիւն սրբոյ եկեղեցւոյն՝ մոռանալով
Line: 21 զառաջին որկորստութեան մոլորութիւն,
Line: 22 եւ այն՝ շնորհօք լուսատու խրատուց սրբոյ
Line: 23 եպիսկոպոսին, որոյ հրամանին հնազանդելով
Line: 24 յանձն առնոյր աստուածասէր իշխանն՝ իւրով
Line: 25 մօտակաց սուրհանդակաւն զեօթանեսին եօթներորդսն**
Page: 282 Line: 1 ամի ամի սրբութեամբ կատարել. զի
Line: 2 ինքն էր բարեմիտ այր յոյժ, եւ նոյնժամայն
Line: 3 հրամանակատար լինէր աստուածային պատուիրանին,
Line: 4 հալածականս առնէր զորդիսն խաւարի,
Line: 5 հաւատացեալ լուսափայլ վարդապետութեան օր
Line: 6 ըստ օրէ պայծառանայր սիրովն Քրիստոսի, ասպընջական
Line: 7 ցանկալի սուրբ հաւատոցն լինելով,
Line: 8 աշխարհածնունդ հայրենեացն որդի գտանէր շնորհօքն
Line: 9 Աստուծոյ. այլ եւ ուժով պնդութեամբ հարըստութեամբ
Line: 10 քաջ եւ անուանի եղեալ էր ՛ի
Line: 11 մարտս պատերազմաց, որպէս զոլիւմպ ազգն
Line: 12 Յունաց հզօր երեւեալ առ ամենեսեան՝ զհոյակապ
Line: 13 քաջութեան անուն ժառանգէր։ Զի բազում
Line: 14 գործս արութեան ցուցեալ ՛ի Թուրքաստանի առ
Line: 15 Խազրիականն եւ ՛ի սէր իւր գրաւեալ զնա տայ
Line: 16 զդուստր իւր նմա կնութեան. եւ ինքն ՛ի ծերութեանն
Line: 17 բերելով պատիւ՝ փառաւորեալ լինէր ՛ի
Line: 18 մէջ երից աշխարհացն. իբրեւ զպսակ պարծանաց
Line: 19 ընդունէր խրատն լուսաւոր վարդապետութեան
Line: 20 եպիսկոպոսին. առ սակաւ սակաւ ջանայր խափանել
Line: 21 ՛ի վերայ մեռելոցն զմոլեկան լալիսն եւ
Line: 22 զդիւական սրակոծութիւնն՝ գարշելի եւ պիղծ համարելով
Line: 23 զհայրենի պաշտամունսն, եւ զայլոց աստուածոց
Line: 24 խափանէր զնուէրս՝ ՛ի պաշտել զԱստուած
Line: 25 կենդանի՝ զարարիչն երկնի եւ երկրի, եւ
Page: 283 Line: 1 զՈրդին միածին եւ զՀոգին համազօր. զամենայն
Line: 2 յաւելուածս չարեաց ՛ի բաց հերքելով ՛ի մտաց՝
Line: 3 իբրեւ զարդի ծնեալ մանուկ անխարդախ կաթինն
Line: 4 փափագէր. շինէր ՛ի տեղիս տեղիս զեկեղեցիս
Line: 5 եւ մեծացուցանէր զպատիւ քահանայիցն Աստուծոյ։
Line: 6 Եւ քանզի ՛ի վարսաւոր ծառոց կաղնեաց
Line: 7 բարձրագունից, զորս ձօնեալ էին Ասպանդիատայ
Line: 8 գարշելւոյ առ ՛ի զոհս մատուցանելոյ նմա
Line: 9 ձիովք, զորոց զարիւնն հեղուին զծառովք, եւ
Line: 10 զգլուխն եւ զկաշին արկանէին զոստովք ծառոցն,
Line: 11 հրամայէր եպիսկոպոսն հատանել զմին, որ գլուխ
Line: 12 եւ մայր էր այլ ամենայն ծառոց, եւ համարէին
Line: 13 զնա աստուածոցն փրկիչ եւ կեցուցիչ եւ տուող
Line: 14 ամենայն բարեաց։ Իբրեւ լսէին, թէ հրամայէր
Line: 15 հատանել զհսկայաձիր դիւցազանց ծառն, որով
Line: 16 գայթակղեալ էին ՛ի կործանումն ամենեցուն,
Line: 17 ճիչ բարձեալ եւ զօձիս հարեալ՝ ՛ի ձայն բարձր
Line: 18 աղաղակէին կախարդքն եւ քաւդեայք եւ վհուկք
Line: 19 քրմապետօքն հանդերձ առ իշխանն Հոնաց եւ առ
Line: 20 մեծամեծս աշխարհին, եւ ասէին. "Եթէ զիա՞րդ
Line: 21 մարթիք եւ իմանայք եւ գիտէք առնել զայդ, զոր
Line: 22 հակառակորդդ մեր եւ թշնամին աստուածոց մերոց
Line: 23 ասէ ձեզ, հատանել զծառն զայն. եւ ընդէ՞ր
Line: 24 իսկ բնաւ անսայք նմա եւ լսէք՝ քանդել աւերել
Line: 25 կործանել զբագինս մեհենաց մերոց, զոր հարքն
Line: 26 մեր կանգնեցին, եւ թագաւորք եւ իշխանք եւ աշխարհս
Line: 27 մեր բոլորովին պաշտեցին մինչեւ ցայժմ,
Page: 284 Line: 1 եւ գտին զպարգեւս բարեաց ՛ի նոյն իսկ ՛ի դիցն
Line: 2 մեհենաց եւ ՛ի ծառոց ձօնելոց, զմարդաշատութիւն
Line: 3 աշխարհիս, եւ զօրաւոր եւ յաղթող լինել
Line: 4 ձեզ ՛ի պատերազմունս թշնամեաց ձերոց։ Արդ
Line: 5 դուք համարիք ինչ զդա եւ լսէք բանի դորա եւ
Line: 6 տայք դմա զիշխանութիւնդ զայդ՝ հանել աւերել
Line: 7 քակտել զմեհեանս աստուածոց ձերոց. ո՞չ ապաքէն
Line: 8 յորժամ պաշտէիք եւ մատուցանէիք զզոհս եւ
Line: 9 զնուէրս առաջի ծառոցն յանուն հսկայազօր քաջին
Line: 10 Ասպանդիատայ, զոր ինչ խնդրէիք առնուիք
Line: 11 եւ գտանէիք զբարիս. զհիւանդս ձեր առողջացուցանէր,
Line: 12 յարեգակնակէզ երաշտից եւ ՛ի տօթախառն
Line: 13 ջերմութեանց անձրեւս ածեալ ձեզ նորա
Line: 14 զօրութեամբն, որք զտապ խորշակին զովացուցանէին.
Line: 15 զբոյսս եւ զտունկս դալարեցուցանէին եւ
Line: 16 զպտուղս պարարէին ՛ի վայելումն եւ ՛ի կերակուր
Line: 17 ձեզ։ Նոյնպէս եւ ՛ի սաստիկ անձրեւաց եւ
Line: 18 յամպոց եթերական փայլատակնացայտ օդոց յորոտընդոստ
Line: 19 խռովութեաց՝ խաղաղութիւն առնէր
Line: 20 ձեզ։ Բայց արդ թէ այլ մոլորական բանից դորա
Line: 21 հաւատայք եւ պաշտէք զԱստուածն՝ զոր դայն
Line: 22 քարոզէ ձեզ. սակայն զբնական աստուածսն ձեր,
Line: 23 զորս նախնիք ձեր եւ դուք պաշտեցիք, ոչ է պարտ
Line: 24 ձեզ թողուլ եւ ուրանալ եւ ՛ի բաց ընկենուլ եւ մատնել
Line: 25 ՛ի ձեռս դորա, որ ընդ ոտն արկեալ մանրեսցէ
Line: 26 զնոսա. զի մի́ սրտմտեալ բարկասցին եւ յանդիմանեսցեն
Line: 27 զաշխարհս մեր չարաչար հարուածովք։ Այլ
Page: 285 Line: 1 եւ ո՞վ իսկ իշխեսցէ մօտել հպել եւ մերձենալ ՛ի
Line: 2 վայրն յայն, ուր հսկայազօրին Ասպանդիատայ
Line: 3 մեհեանքն եւ բագինքն շինեալ եւ հաստատեալ են,
Line: 4 կամ ՛ի ծառն գեղեցկաբոյս, որ պահիչ եւ կեցուցիչ
Line: 5 է աշխարհիս այսորիկ. ապաքէն որք անգիտութեամբ
Line: 6 ՛ի ծառոյն յայնմանէ յանկելոց տերեւոց,
Line: 7 կամ ՛ի փայտից ինչ, որ ՛ի նմանէ առնուին
Line: 8 ՛ի պէտս իւրեանց, չարաչար կեղօք եւ այսահարութեամբ,
Line: 9 այլեւ մահուամբ իսկ յանդիմանէր
Line: 10 զնոսա, եւ զտուն եւ զազգն հատանէր. եւ արդ
Line: 11 դա կարէ՞ հպիլ մօտիլ եւ կտրել զնա, կամ աւերել
Line: 12 զմեհեանս աստուածոց մերոց։ Արդ գիտեմք
Line: 13 զայս, զի եթէ յամառեալ պնդի եւ մերձի առ նա՝
Line: 14 յանդիմանի չարաչար ցաւովք, այլ եւ ՛ի կենաց
Line: 15 իսկ հանէ զդա"։
Line: 16 Յայնժամ պատասխանեալ իշխանն Հոնաց
Line: 17 առ քաղդեայսն եւ առ կախարդսն, առ վհուկս եւ
Line: 18 առ պաշտօնեայս բագնեաց եւ ծառոց եւ ասէ.
Line: 19 "Մեք հաւանեալ հաւատացաք առնս այսմիկ եւ
Line: 20 պաշտեմք եւ երկրպագանեմք Աստուծոյն, զոր դա
Line: 21 քարոզէ մեզ. եւ ոչ արգելումք զդա յաւերելոյ եւ
Line: 22 ՛ի քանդելոյ զմեհեանս, եւ ՛ի խլելոյ եւ կտրելոյ
Line: 23 զծառն եւ յայրելոյ ՛ի հուր։ Արդ եթէ դուք կարող
Line: 24 ինչ էք բագնեօք եւ մեհենօք եւ ծառովք ձօնելովք
Line: 25 զարհուրեցուցանել ինչ զդա, կամ ՛ի ցաւս
Line: 26 ծանրութեան ախտի ինչ արկանել, եւ կամ մահ
Line: 27 իսկ հասուցանել դմա, հաւատամք ՛ի ձեզ եւ հաստատիմք
Page: 286 Line: 1 անդրէն շինել եւ պաշտել զմեհեանս եւ
Line: 2 զբագինս եւ զանդրիագործ պատկերս. երկրպագեմք
Line: 3 ծառոց եւ մատուցանեմք զոհս եւ նուէրս
Line: 4 որպէս մինչեւ ցայժմ։ Ապա եթէ դուք ոչ կարէք
Line: 5 յանդիմանել զդա եւ զարհուրեցուցանել ինչ, եւ
Line: 6 դա աւերեալ քակէ զբագինս եւ զմեհեանս, հատանէ
Line: 7 զծառս եւ ՛ի հուր այրէ, եւ ոչ ցաւք ինչ
Line: 8 հասանեն դմա եւ ոչ մահ՝ մեք նոյնպէս հաւանեալ
Line: 9 հաւատամք ՛ի դա, եթէ յԱստուծոյ առաքեցաւ
Line: 10 դա մեզ. եւ երկիրպագանեմք միոյն Աստուծոյ,
Line: 11 որ արար զերկինս եւ զերկիր եւ զարեգակն
Line: 12 եւ զլուսին եւ զաստեղս, եւ զձեզ կապեալ
Line: 13 ոտիւք եւ ձեռօք մատնեցից ՛ի ձեռս դորա, որ
Line: 14 ընդ նոյն ծառովք եւ մեհենեօք զձեզ այրեսցէ"։
Line: 15 Յայնժամ քաղդեայքն եւ կախարդք եւ վհուկք
Line: 16 Ափրոդիտեայ մոլեկան կախարդութեամբ սկսան
Line: 17 դիւթութիւնս առնել ստապաճոյճ գետնակոչութեամբք,
Line: 18 ուռոյցս եւ բարբաջմունս իմն յօրինէին,
Line: 19 եւ ոչ ինչ կարէին գործել ՛ի սուտ եւ ՛ի
Line: 20 մոլար արուեստից իւրեանց. զի երբեմն յառաջ
Line: 21 քան զայս կապէին զմարդիկ անյայտ կապանօք,
Line: 22 եւ զոր կամէին՝ ՛ի ծանր ցաւս արկանէին՝ այսս
Line: 23 առաքելով ՛ի նոսա, եւ ապա քարոզէին նոցա
Line: 24 փաստապատիր բանիւք, եթէ պարտ էր ձեզ զոհս
Line: 25 եւ նուէրս մատուցանել մեհենեաց եւ ծառոց եւ ոչ
Line: 26 մատուցիք, փոխանակ այնորիկ եղեւ այդ առ ձեզ
Line: 27 յանդիմանութիւն ՛ի մեծէ աստուծոյն մերմէ։
Page: 287 Line: 1 Բայց արդ առէք զոհս եւ նուէրս եւ մատուցէք
Line: 2 առաջի ծառոց եւ մեհենեաց. ապա ապրիք ՛ի
Line: 3 ցաւոց եւ ՛ի հարուածոց այտի։ Եւ որպէս ասէինն՝
Line: 4 նոյնպէս առնէր եւ կատարէր սատանայ։ Այլեւ երբեմն
Line: 5 առ աչօք եւ ցնորիւք անձրեւս սաստիկս երեւեցուցանէին.
Line: 6 եւ երբեմն երաշտիւք ցամաքեցուցանէին
Line: 7 դիւակործան եւ սատանայական մոլորութեամբք.
Line: 8 եւ այնու ամենայնիւ գայթակղեցուցանէին
Line: 9 եւ կործանէին զաշխարհն նոցա, զի մոլորեալ
Line: 10 էին եւ մոլորեցուցանէին զյողդողդամիտս։ Ապա
Line: 11 յայնժամ ոչ կարացեալ յայնցանէ ինչ մի ՛ի գործ
Line: 12 եւ ՛ի կիր արկանել կամ զարհուրեցուցանել զայրն
Line: 13 Աստուծոյ եւ յաղթել նմա, կապեցան եւ փակեցան
Line: 14 ՛ի նշանէ սրբոյ խաչին ամենայն զօրութիւնք
Line: 15 նոցա։ Ապա սկսաւ խօսել եպիսկոպոսն սուրբ եւ
Line: 16 օրէնսուսոյցն առ իշխանն Հոնաց եւ առ մեծամեծս,
Line: 17 "Եթէ ոչինչ զարհուրիմ եւ երկնչիմ, կամ
Line: 18 զմտաւ ինչ ածեմ վասն դոցա չարախօսութեանցդ.
Line: 19 զի են իսկ դոքա անյոյսք ՛ի ճշմարիտ կենացն
Line: 20 Աստուծոյ, որք կամին դիւցապաշտ կախարդութեամբ
Line: 21 զարհուրեցուցանել զիս՝ որպէս եւ զայլս
Line: 22 ՛ի մարդկանէ մորոսամիտս. եւ ոչ ՛ի ծառոցդ
Line: 23 բարձրագունից մեհենեաց զմտաւ ինչ ածեալ
Line: 24 զանգիտեմ կերպ ՛ի կերպս լինելով առաջի իմ,
Line: 25 այլ ես յայտ յանդիման ամենեցուն ձեր գործեմ
Line: 26 աներկիւղաբար յուսալով ՛ի շնորհս սուրբ խաչին
Line: 27 Քրիստոսի եւ բառնամ զկարծիսդ ՛ի սրտից ձերոց
Page: 288 Line: 1 եւ զծառագոդի մոլորութիւնդ, որ ոչինչ իսկ
Line: 2 են եւ ոչ չար ինչ կամ բարի առնել կարեն, եւ
Line: 3 ոչ անարգել զօրեն զթշնամադիրս իւրեանց, զոր
Line: 4 այժմ դուք աչօք ձերովք տեսանէք առ կուռս
Line: 5 համերս, թէ որպէս փշրեսցին ՛ի ձեռաց իմոց,
Line: 6 եւ ընդ ոտս անկեալ կոխեսցին ՛ի գնացս
Line: 7 աշխարհի"։
Line: 8 Յայնժամ հրամայէր եպիսկոպոսն քահանայից
Line: 9 առնուլ փայտատ ՛ի ձեռն, դնել ծունր եւ
Line: 10 աղօթել՝ կարդալով առ Աստուած զսաղմոսս զայս.
Line: 11 "Յարիցէ Աստուած եւ ցրուեսցին ամենայն թըշնամիք
Line: 12 նորա. փախիցեն ատելիք յերեսաց նորա".
Line: 13 եւ ապա արարեալ զնշան խաչին ՛ի վերայ ծառոցն
Line: 14 բարձրագունից, զորս ձօնեալ էր յանուն
Line: 15 Ասպանդիատայ գարշելւոյ. եւ դիմեալ ՛ի ներքս
Line: 16 քահանայիցն առ հասարակ կտրեցին զծառսն. եւ
Line: 17 նոյնժամայն հրամայէր բերել ՛ի քաղաքն Վարաչան։
Line: 18 Եւ կոչեալ առ ինքն ՛ի ճարտարագործ հիւսանց
Line: 19 քաղաքին, հրամայէր առնել զնա խաչ պայծառակշիռ
Line: 20 բոլորագուլ յօրինուածովք նկարակերպ,
Line: 21 եւ պէսպէս կենդանագիրս հաստատէր սոսընձեալս
Line: 22 ՛ի վերայ բոլորովին, գեղեցիկ պատկերագործ
Line: 23 նմանութեամբ ճշգրտեալ ՛ի ծայրից
Line: 24 մինչեւ ՛ի խոնարհ համանման դեղովք պաճուճեալ։
Line: 25 Նոյն օրինակ եւ յաջոյ կողմանէ գեղեցկագոյն
Line: 26 իմն լուսեղէն խաչս մի զմիոյ զկնի ՛ի վերուստ
Line: 27 ՛ի վայր տողեալս պնդէր հաստահեղոյս
Page: 289 Line: 1 բեւեռօք, եւ առ ՛ի ստորեւն դռնակ մի երկբացիկ
Line: 2 քանդակագործ շուշանաձեւ չորեքկուսի, յորում
Line: 3 կայր խաչ մի արծաթեղէն մասնաւորեալ ՛ի տէրունական
Line: 4 խաչէն։ Այսպիսի օրինակաւ կարգեալ
Line: 5 եւ յարմարեալ զանազան հրաշալի գեղեցկութեամբ
Line: 6 կանգնէր զնա յՈւխտի եւ ՛ի խնդրուածոց անուն
Line: 7 յարքունական դրանն ընդ արեւելս, եւ ասէր.
Line: 8 "Առաջի այսր ամենակեցոյց նշանիս երկրպագեցէք
Line: 9 Տեառն արարչին ձերոյ, զի որ սովորն էիք
Line: 10 երկրպագել ծառոյդ այդմիկ մոլեկան մտածութեամբ
Line: 11 եւ սովորական ընդելութեամբ, երկրպագէք
Line: 12 խաչիդ եւ անտեսանելւոյ պատկերի աստուածութեանն։
Line: 13 Քանզի ուտէիք եւ ըմպէիք զմիս եւ
Line: 14 զարիւն զոհիցն անասնոց, զոր դիւաց առաջի
Line: 15 ծառոյն մատուցանէիք, վասն այնորիկ փոխանակ
Line: 16 նուիրեալ ծառոյն զխաչն իւր կանգնեաց ՛ի
Line: 17 մէջ տիեզերաց, եւ փոխանակ արեանցն զոհից
Line: 18 զարիւն իւր ետ ՛ի քաւութիւն մեզ ամենեցուն։
Line: 19 Եւ ես գիտեմ, որ անգիտութեամբ արարիք, զոր
Line: 20 ինչ արարիքն։ Բայց արդ այսուհետեւ մատուցէք
Line: 21 զանձինս ձեր առաջի աթոռոյ շնորհացն Աստուծոյ,
Line: 22 թօթափելով ՛ի բաց զամենայն ախտս չարեաց
Line: 23 անօրէնութեան ձերոյ եւ զփառացն լուսոյ
Line: 24 պատմուճան արժանի լիջիք զգենուլ յանձինս
Line: 25 ձեր"։ Իսկ բարեպաշտ իշխանն Հոնաց Իլութուեր**
Page: 290 Line: 1 իբրեւ լսէր զայն, մեծամեծօք հանդերձ յորդորեալ
Line: 2 ՛ի սէր եւ յերկիւղն Աստուծոյ, եւ զայն եւս
Line: 3 տեսանէր թէ ոչ յայնցանէ զոր քաղդեայքն ասէին
Line: 4 յանդիմանել ինչ նմա ՛ի ծառոցն մեհենից
Line: 5 եւ անկանիլ ՛ի ցաւս եւ հասանիլ ՛ի մահ, ոչ ինչ
Line: 6 դիպեալ նմա յայսցանէ չար, այլ եւս առաւել քան
Line: 7 զեւս պայծառացեալ զուարթանայր եւ զօրանայր
Line: 8 ՛ի գործ մշակութեանն Քրիստոի, առաւել եւս
Line: 9 հաստատէին ՛ի հաւատս եւ լսէին զբան վարդապետութեան
Line: 10 նորա։ Ապա յայնժամ մեծասաստ
Line: 11 իշխանութեամբ հրաման տայր զսատանայակուր
Line: 12 եւ զդիւամոլ ազգ կախարդացն եւ քաղդեայց գըլխաւոր
Line: 13 քրմապետօքն հանդերձ ունել, եւ կապեալ
Line: 14 ոտիւք եւ ձեռօք ածել առաջի առնն Աստուծոյ եւ
Line: 15 տալ ՛ի ձեռս նորա։ Իսկ նա հրամայէր զոմանս
Line: 16 ՛ի հուր ընկենուլ ՛ի յանցս ճանապարհաց, յել եւ
Line: 17 ՛ի մուտս փողոցաց առ ՛ի զերծուլ զաշխարհն
Line: 18 ամենայն յունայնակրօն պաշտամանց եւ հնազանդել
Line: 19 ամենահեշտ լծոյ ծառայութեանն Քրիստոսի։
Line: 20 Եւ զոմանց, որոց կապեալ ունէին յանձինս
Line: 21 իւրեանց զոսկեղէն հեթանոսական ձուլածոյսն
Line: 22 հրամայէր զերծուլ եւ հանել ՛ի նոցանէ, եւ
Line: 23 ինքն իւրովք ձեռօք խորտակէր յանդիման ամենեցուն՝
Line: 24 առնելով եւ զայնս նշան տէրունական
Line: 25 խաչի։ Այսպէս եւ այսու օրինակաւ ցուցանէր առ
Line: 26 ամենեսեան զիւրն աստուածպաշտութիւն։ Եւ
Line: 27 կարգեցաւ այս ամենայն կարգաւորութիւնս ՛ի
Page: 291 Line: 1 սուրբ քառասներորդսն ՛ի բիւրաւոր արքունական
Line: 2 Հոնաստանեայցն բանակի. կազմեցաւ եւ
Line: 3 պատրաստեցաւ կամօք Տեառն Աստուծոյ ՛ի ձեռն
Line: 4 եպիսկոպոսին եւ ազդեցութեամբ Հոգւոյն Սրբոյ.
Line: 5 որով ծաւալէր շնորհք պարգեւաց անպատում փառացն
Line: 6 Քրիստոսի։
Line: 7 Իսկ ծագումն արփիափայլ լուսոյ պասեքին
Line: 8 սրբոյ իբրեւ հասանէր՝ բազումք ՛ի քրմապետացն
Line: 9 եւ ՛ի գլխաւոր կախարդասար քաղդէիցն դեռեւս ՛ի
Line: 10 դժնդակ կապանս անկեալ դնէին։ Եւ ապա հաւանութեամբ
Line: 11 իշխանին Իլիթուերոյ ժողովեալ բոլոր
Line: 12 քաղաքայնոցն հրաման լինէր ատեան դնել եւ
Line: 13 հրապարակ յօրինել եւ տալ ցեղից երկաքանչիւրոց
Line: 14 պայքար՝ յանդիման կաճառախիտ բազմութեանն։
Line: 15 Յայնժամ սկսաւ եպիսկոպոսն յաստուածային
Line: 16 Գրոց ձեռն ՛ի գործ արկանել վարդապետութեան.
Line: 17 սաստկագոյնս յանդիմանէր զնոսա եւ ՛ի
Line: 18 նախատինս դսրովանաց արկանէր. եւ կռապարիշտ
Line: 19 թշուառական քուրմքն յամօթ եղեալ ՛ի տէրունական
Line: 20 խաչէն, զոր միշտ ՛ի ձեռին ունէր եպիսկոպոսն,
Line: 21 պակուցեալ սրտաբեկ լինէին եւ ինքեանք
Line: 22 իսկ զանձինս դսրովէին։ Եւ խոստովանեալ զիւրեանց
Line: 23 մեղս՝ դարձան ՛ի հաւատս ճշմարիտս. զորոց
Line: 24 զքուէս կորուսիչս հմայից ՛ի ձեռն առեալ
Line: 25 եպիսկոպոսին ՛ի նիւթ հրոյ ծախէր, եւ արժանի
Line: 26 առնէր զնոսա վերստին ծննդեանն ՛ի ձեռն սրբոյ
Line: 27 աւազանին։ Իսկ իբրեւ ետես զայն իշխանն Հոնաց
Page: 292 Line: 1 ամենայն բազմութեամբն հանդերձ, առաւել
Line: 2 եւս հաստատեցան ՛ի սէր հաւատոցն Քրիստոսի՝
Line: 3 հեռացեալ ՛ի սնոտիագործ պղծութենէ պաշտամանցն։
Line: 4 Իսկ յաւուր նաւակատեաց նորոգազարդ
Line: 5 նշանի խաչին, զոր կանգնեալ էր եպիսկոպոսին
Line: 6 յարքունական դրանն, արարեալ իշխանին եւ ամենայն
Line: 7 մեծամեծացն զենմունս պատարագաց,
Line: 8 մինչդեռ զօրհնութիւնսն կամէին երգել քահանայքն
Line: 9 ՛ի վերայ ընծայիցն առաջի խաչին, ասէ
Line: 10 եպիսկոպոսն ցիշխանն. "Ահա զխոստմունս սիրոյ
Line: 11 քո, զոր ունիս առ Աստուած՝ այսօր հատո Տեառըն
Line: 12 հաշտեցուցանել զնա ընդ ձեզ՝ ՛ի բաց բառնալով
Line: 13 զանօրէնութիւնս ՛ի ձէնջ, զի յայսմհետէ
Line: 14 մի լիցի խէթ եւ խութ ընդ ոտն. մանաւանդ զայդոսիկ
Line: 15 քրմապետսդ յայսմ նուագի փորձէ Հոգին
Line: 16 Սուրբ, որով դուք եղերուք կատարեալ որպէս
Line: 17 Հայրն ձեր երկնաւոր կատարեալ է։ Արդ հաւանեցարուք
Line: 18 այսմ բանի, զի որոտընդոստ չոփայիցդ
Line: 19 շիրիմք՝ Դարքունանդ կոչեցեալ՝ նախ նա
Line: 20 այրեսցի յայսմ աւուր ՛ի ձեռն խոստովանող քըրմապետացդ
Line: 21 այդոցիկ, որոց երթեալ նզովելով
Line: 22 նզովեսցեն եւ այրեսցեն եւ ապա ճաշակեսցեն կերակուր"։
Line: 23 Իբրեւ լուաւ զայս բարեպաշտ իշխանն
Line: 24 Հոնաց՝ փութով տայր ՛ի ձեռս նորա քանդել զմեհեանսն։
Line: 25 Եւ յայնժամ առաքեաց եպիսկոպոսն
Line: 26 զՄովսէս՝ զայր հմուտ արուեստական շնորհի՝
Line: 27 հանդերձ այլովք քահանայիւք քանդել եւ այրել
Page: 293 Line: 1 զմեհեանսն. որք գործակցելով քրմապետացն դասուց
Line: 2 զդիւցազնեայ զպղծանոցսն բոցակէզ սպառէին
Line: 3 առհասարակ։ Եւ ինքնին եպիսկոպոսն ելեալ
Line: 4 ՛ի բարձրաւանդակ տեղի հանդէպ կռոցն՝ եդեալ
Line: 5 ծունր եւ արարեալ զնշան խաչին տէրունական՝
Line: 6 հողմն ուժգին սաստկապէս հասեալ վառէր զայրեցումն
Line: 7 բարձու մեհենին եւ զչափայսն զազիր
Line: 8 մորթովք հանդերձ։ Եւ ՛ի զոհարանաց անտի դարձեալ
Line: 9 մեծաւ ուրախութեամբ ՛ի քաղաքն՝ լուսազգեստ
Line: 10 մկրտութեամբն լինէին. եւ զօրն զայն տօնից
Line: 11 տօն եւ ժողովոց ժողով առնէին իշխանն եւ
Line: 12 մեծամեծքն։
Line: 17 Մտանէ մեծ իշխանն Հոնաց ընդ ամենայն
Line: 18 մեծամեծս եւ նախարարս իւրոյ տէրութեան ՛ի
Line: 19 խորհուրդ բարի եւ ասէ. "Խաւար ուրեմն տգիտական
Line: 20 մթացուցիչ հոգւոց զմեօք պարփակեալ
Line: 21 ունէր ՛ի վաղընջուց, որով նկատել ոչ կարէաք
Line: 22 զարդարութեան զլոյսն բոլոր տիեզերաց։ Արդ
Line: 23 Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս առաքեաց առ մեզ
Line: 24 քաղցրութեամբ իւրով առաջնորդ կենաց զայս
Page: 294 Line: 1 եպիսկոպոս, որ բանիւք եւ գործովք կշտամբեալ
Line: 2 յանդիմանեաց զանօրէնութիւնս մեր եւ ետ մեզ
Line: 3 ճանաչել զամենաստեղծն Աստուած եւ զսքանչելահրաշ
Line: 4 նորա զօրութիւնն, որում ամենեւին իսկ
Line: 5 միտք իմ ճշմարիտ հաւատացեալ վկայեաց. եւ
Line: 6 ահա հաւատացաք ՛ի մի Աստուած՝ արարիչ երկնի
Line: 7 եւ երկրի։ Օրինակ բերցուք մեզ զամենայն
Line: 8 աշխարհս, հաւանեալս այսմ հաւատոյ եւ զմեծ
Line: 9 թագաւորութիւնն Հռովմայեցւոց։ Քանզի թագաւոր
Line: 10 ոմն եղեալ ասեն՝ անուն Կոստանդիանոս, որ
Line: 11 զԿոստանդնուպօլիսն շինեաց. առաջին զնա ասեն
Line: 12 լեալ քրիստոնեայ թագաւորութեանն այնմիկ եւ
Line: 13 այնչափ հաւատարիմ եղեալ այր, որ հրեշտակ
Line: 14 Աստուծոյ կայր ՛ի սպասու նմա. եւ այսու հաւատով
Line: 15 հզօր յաղթութեամբ զամենայն թշնամիսն
Line: 16 իւր կործանեաց։ Արդ եթէ ՛ի ձեռն քրիստոսական
Line: 17 հաւատոցն այնպէս փառաւոր եւ յաղթող
Line: 18 մարթ է մեզ լինել՝ մեք զի՞ յեղգասցուք հաւատալ
Line: 19 յԱստուած կենդանի։ Ահա ուսուցիչ պատգամացն
Line: 20 Աստուծոյ այրս այս Իսրայէլ եպիսկոպոս.
Line: 21 եկայք աղաչեսցուք զսա, զի կացցէ յաշխարհիս
Line: 22 մերում եւ լուսաւորեսցէ զմեզ"։ Զայսոսիկ
Line: 23 միաբանութեամբ խորհեալ՝ յղէ նա առ
Line: 24 եպիսկոպոսն Իսրայէլ զաւագ ոմն իշխան՝ անուն
Line: 25 Աւչի, այր զօրաւոր, որ թարխանութեան ունէր
Line: 26 զպատիւ եւ զսենեկապետն Զաթկասար. եւ նոքա ՛ի
Line: 27 գալն առ նա պատմեն զխորհրդոյն զօրութիւն,
Page: 295 Line: 1 եթէ ասաց մեծ իշխանն Հոնաց եւ ամենայն մեծամեծքն.
Line: 2 "հայր մեր՝ ծանեաք զարարիչն մեր ՛ի
Line: 3 ձեռն քո եւ հաւատացեալ երկրպագեմք միշտ սրբոյ
Line: 4 Երրորդութեանն. աղաչեմք զքո սրբութիւնդ,
Line: 5 զի հաւանեսցիս լինել մեզ տեսուչ եւ վարդապետ՝
Line: 6 կանգնելով ՛ի Վարաչան քաղաքիս մերում
Line: 7 զաթոռ հայրապետական. եւ յուխտ Տեառն մտից
Line: 8 ես Իլիթուեր ընդ քեզ. զամենայն հեթանոսական
Line: 9 պաշտամունս բնաջինջ խլեցից յերեսաց Հոնաց
Line: 10 երկրիս. զկախարդասար քաղդեայս, որ ոչ գան
Line: 11 ՛ի հաւատս՝ հրով այրեցից. եւ անձն, որ հեթանոսաբար
Line: 12 շրջիցի յաշխարհիս իմում կամ գաղտ
Line: 13 կռոց զոհեսցէ, սատակեցից զնա սրով։ Եւ յառաջ
Line: 14 եղիցի նոյն ինքն աստուածպաշտութիւնն, եւ
Line: 15 քարոզեսցին անպատում պարգեւքն Քրիստոսի"։
Line: 16 Եւ պատասխանեալ ասէ ցնսա. "Ոչ է իմ այդ
Line: 17 կարողութիւն առնել անձամբ առանց մեծի հայրապետին
Line: 18 Աղուանից սրբոյն Եղիազարու. զի նորա
Line: 19 է այդ իշխանութիւնդ եւ ես վիճակ ունիմ բարեկարգ,
Line: 20 զիա՞րդ մարթացայց թողուլ զհօտ իմ,
Line: 21 զոր Աստուած շնորհեաց ինձ հովուել. այլ Տէր
Line: 22 Յիսուս ըստ մարդասիրութեանն իւրոյ զձեզ հոգասցէ
Line: 23 աճեցուսցէ եւ օրհնեսցէ, եւ տացէ ձեզ ըստ
Line: 24 հաւատոց ձերոց հովիւ ՛ի տեսաւորել աւետարանաւն
Line: 25 Քրիստոսի"։ Եւ երկրորդեալ եւ երրորդեալ
Line: 26 պատգամացն՝ զնոյնն ասէին բանս։ Եւ
Line: 27 եպիսկոպոսն ասէ. "թոյլ տուք այժմ մինչեւ
Page: 296 Line: 1 շնորհեսցէ ինձ Աստուած երթալ յաշխարհն իմ
Line: 2 առ բարեպաշտ որդեակն իմ Վարազ Տրդատ՝ իշխանն
Line: 3 Աղուանից, եւ առ սուրբ կաթուղիկոսն.
Line: 4 եթէ Աստուծոյ եւ նոցա հաճոյ թուեսցի՝ կատարեսցէ
Line: 5 Աստուած զբանդ զայդ, ոչ է վասն իմ
Line: 6 պատիւդ այդ, զոր խոստանայք. այլ եթէ չարահնար
Line: 7 տանջանօք ՛ի ձէնջ տանջիմ, փառս եւ պատիւ
Line: 8 ինձ զայն համարիմ՝ վասն Տեառն խընդամիտ
Line: 9 յոյժ լինելով. բայց պարտ է ձեզ զայդ
Line: 10 խորհուրդ մտածութեան գրով ծանուցանել առ
Line: 11 համօրէն աշխարհն Աղուանից եւ առ հայրապետն
Line: 12 Եղիազար, որ ՛ի սրբոյն Եղիշէէ մինչեւ ցայսօր
Line: 13 արեւելից հիւսիսականաց միայն վիճակեալ է յառաքելական
Line: 14 աթոռ՝ յաստուածաբնակ քաղաքէն
Line: 15 Երուսաղեմէ եւ ՛ի սրբոյն Յակոբայ յեղբօրէ Տեառըն
Line: 16 ընկալեալ զձեռնադրութիւն. եւ դուք սահման
Line: 17 էք այնր վիճակի. առանց կամաց խորհըրդակցութեան
Line: 18 բոլորեցունց հարց եւ եղբարց աթոռակցաց
Line: 19 իմոց՝ այդ զիա՞րդ լինիցի. զի նոր է
Line: 20 գործս եւ կարեւոր խորհուրդս"։
Line: 21 Լուեալ զայս ամենայն յեպիսկոպոսէն՝ կատարեցին
Line: 22 զհրամանն եւ արձակեցին զնա պատուով
Line: 23 յաշխարհն իւր։
Line: 5 Մեծ եւ բարեպաշտ իշխանն Հոնաց՝ Իլիթուէր,
Line: 6 հանդերձեալ կազմէր ՛ի գլխաւորաց աշխարհին
Line: 7 իւրոյ զԻրթգինն Խուրսանց եւ զՉաթն
Line: 8 Խազր՝ զկնի սրբոյն Իսրայելի պատգամատարս
Line: 9 սիրոյ։ Եւ պատճէն հրովարտակին էր այս.
Line: 10 "Իմանալի աչաց տեսութեամբ ընկալաք զառաքեալդ
Line: 11 ՛ի ձէնջ զայրդ Աստուծոյ Իսրայէլ եպիսկոպոս,
Line: 12 եւ ընդ դորա ձեռն ողջունեմք զձեզ՝
Line: 13 տէր սուրբ Եղիազար Աղուանից մեծ հայրապետ,
Line: 14 եւ սիրելի եղբայր մեր Վարազ Տրդատ աշխարհակալ
Line: 15 իշխան Աղուանից։ Վասն զի խնդրէիք խաղաղութիւն
Line: 16 ՛ի մէնջ, եւ մեք հոգեւոր ողջունիւ
Line: 17 տեսաք զդա որպէս զպատկեր Աստուծոյ. եւ ՛ի
Line: 18 ձեռն դորա սրբական վարուցն եւ նորահրաշ սքանչելեացն,
Line: 19 զոր եցոյց Բարձրեալն՝ ծանեաք զարարիչն
Line: 20 մեր եւ ստացաք խաղաղութիւն հոգւոց մերոց։
Line: 21 Եւ արդ խնդրեմք ՛ի ձէնջ՝ զդոյն ինքն զԻսրայէլդ
Line: 22 տեսուչ եւ առաջնորդ մեզ շնորհեցէք, յորոյ
Line: 23 ձեռն գտաք զփրկութիւն յաւիտենից. զի եւ
Line: 24 մեր ընդ ձեզ անքակ սէր հաստատեսցի։ Ողջ լերուք
Line: 25 ՛ի Տէր"։
Line: 4 "Առ սուրբ եպիսկոպոսապետ Հայոց Մեծաց՝
Line: 5 Սահակ, եւ մեծագով իշխանդ՝ Գրիգոր Հայոց զօրապետ,
Line: 6 ողջոյն շատ։
Line: 7 "Յըսկզբանէ լինելութեան երկրի անգիտութեամբ
Line: 8 խաւարեալ մառախլապատ միգով հարքն
Line: 9 մեր ննջեցին ՛ի դժոխս. իսկ զեկեալն փրկութիւն
Line: 10 աշխարհի զվերինն Աստուած յերկիր եկեալ զՔրիստոս՝
Line: 11 ՛ի լուր ականջաց լուաք իբրեւ ընդ աղօտ
Line: 12 եւ յարշաւանաց մերոց յաշխարհդ յայդ եւ որ մօտ
Line: 13 առ մեզ տունդ Աղուանից, զմի հաւատս ունողք
Line: 14 այժմ դուք եւ ամենայն տիեզերք, նախանձ բարի
Line: 15 եւ ՛ի մեր տնկեցաւ ՛ի սրտի, եւ բանն Քրիստոսի
Line: 16 Աստուծոյ մերոյ լցեալ կատարեցաւ՝ եւ ՛ի ծագս
Line: 17 հիւսիսայնոցս քարոզել զաւետարանն նորա, զոր
Line: 18 բովանդակապէս ուսաք ՛ի լաւագոյն առնէ միոջէ
Line: 19 Իսրայէլէ՝ Մեծկողմանց եղելոյ եպիսկոպոսի։ Եւ
Line: 20 այժմ զեղեալ առ մեզ սքանչելիս յեկելոցդ լուեալ
Line: 21 ձեր՝ եւ զհայցումն մեր կատարել ախորժեսջիք,
Line: 22 զնոյնդ առաքել մեզ տեսուչ. եւ ՛ի սրբոյ հայրապետէն
Line: 23 Եղիազարէ խնդրեալ է մեր. եւ զձեզ գործակից
Line: 24 եւ հաւատակից նմա գիտելով՝ աղերսեմք
Line: 25 յերկաքանչիւրոցդ կատարել զմեր հոգեւոր խընդիրս։
Page: 299 Line: 1 Զի սակս նորա լինելոյ առ ձեզ արշաւանք
Line: 2 զօրացս խուժադուժ ազգաց յաշխարդ ձեր արգելեալ
Line: 3 փակեալ լինիցի՝ մեր մի հաւատ լինելով։
Line: 4 Ողջ լերուք"։
Line: 5 Արդ իբրեւ եկին հասին նոքա յաշխարհն Աղուանից
Line: 6 եւ Հայոց եւ տուեալ ողջոյն պատմելով
Line: 7 զամենայն զոր ինչ արար Աստուած ՛ի ձեռն նորա
Line: 8 աշխարհին Հոնաց, մատուցին զթուղթսն մեծի
Line: 9 իշխանին Հոնաց՝ եւ մեծաւ խնդութեամբ ընկալեալ
Line: 10 նոցա եւ ամենայն աշխարհին՝ առնեն պատասխանի
Line: 11 զայս.
Line: 14 "՛Ի Սահակայ Հայոց կաթուղիկոսէ եւ յամենայն
Line: 15 քահանայական ուխտէ եւ ՛ի Գրիգորէ Հայոց
Line: 16 իշխանէ եւ ՛ի համօրէն եկեղեցեացս ժողովրդականաց
Line: 17 ՛ի Տէր խնդալ։
Line: 18 "Վասն կենսատու փրկութեան հասելոյ ՛ի
Line: 19 ձեզ յԱստուծոյ՝ որպէս մեզ պատմեցաւ, անպայման
Line: 20 ուրախութեամբ գոհացաք զանզղջական
Line: 21 պարգեւացն Քրիստոսի. եւ զթուղթն՝ զոր նորընծայ
Line: 22 ծառայիցդ Աստուծոյ գրեալ առ մեզ,
Line: 23 տեսաք. յորմէ իմացաք զբարերարութեան արարչի,
Line: 24 որ ծագեաց յաշխարհդ ձեր զլոյս աստուածանօթութեան՝
Page: 300 Line: 1 որպէս եւ յամենայն աշխարհս.
Line: 2 փառաւորեցաք զմարդասէրն Աստուած,
Line: 3 որ ոչ եթող զձեզ յընդունայն պաշտամունս հարցն
Line: 4 ձերոց առաջնոց, այլ ծանոյց ձեզ զանուն իւր
Line: 5 սուրբ. եւ եղէք ճշմարիտ երկրպագուք արարչին
Line: 6 ձերոյ Աստուծոյ։ Ահա գիտացաք եթէ անուն
Line: 7 նորա տարածեալ ելից զտիեզերս՝ որպէս ՛ի ձերոցդ
Line: 8 գրեցելոց եւ ՛ի պատգամաւորաց լուաք.
Line: 9 եթէ որպէս դարձայք բոլորով սրտիւ ՛ի ձեռն Իսրայելի
Line: 10 եպիսկոպոսի։ Եւ արդ մեք եւ աշխարհս
Line: 11 մեր՝ թէպէտ եւ մարմնով հեռի եմք, սակայն սըրտի
Line: 12 սիրով մերով համարիմք, թէ յանդիման տեսաք
Line: 13 զձեզ։ Այլ զոր խնդրեցիքդ ՛ի մէնջ զեպիսկոպոսդ
Line: 14 Իսրայէլ՝ մեծ է այդ խորհուրդ ձեր, զի
Line: 15 չէ մարթ հօտի առանց հովուի լինել. արդ ծանր
Line: 16 եւ դժուարին է մեզ չկատարել զհայցումն ձեր,
Line: 17 սակայն պատճառք կան, զի ոչ է վիճակեալ նա
Line: 18 մերոյ աթոռոյս, այլ տանն Աղուանից. մեր կամ
Line: 19 է եւ մեծ յօժարութիւն լինել նմա առ ձեզ հանապազ.
Line: 20 այլ այդ հրաման եւ իշխանութիւն աթոռակցին
Line: 21 մերոյ է՝ Եղիազարու հայրապետին Աղուանից.
Line: 22 նորայ է գործդ այդ..** Արդ դուք
Line: 23 ծաներուք զԱստուած կենդանի, որ տայ կեանս
Line: 24 մարդկան, մեռուցանէ եւ կեցուցանէ. եւ նոյն
Line: 25 շնորհք Հոգւոյն Սրբոյ հաստատեսցէ զձեզ յերկիւղն
Page: 301 Line: 1 Աստուծոյ եւ ՛ի պահպանութիւն պատուիրանաց
Line: 2 նորա. եւ մեք կարօտութեամբ սրտի անմոռաց
Line: 3 յիշեսցուք զձեզ ՛ի մեր եկեղեցիս. ողջ
Line: 4 լերուք"։
Line: 5 Իբրեւ դարձան ՛ի Հայոց Զիթգինն Խուրսան
Line: 6 եւ Չաթն Խազր, եւ կացին առաջի կաթուղիկոսին
Line: 7 Եղիազարու եւ իշխանին Վարազ Տրդատայ ՛ի
Line: 8 մայրաքաղաքն Պարտաւ՝ խնդրէին հրաժեշտ ՛ի
Line: 9 նոցանէ եւ տալ զեպիսկոպոսն։ Յայժամ ոչ կամեցան
Line: 10 տալ նոցա զԻսրայէլ յառաջնորդութիւն՝
Line: 11 ասեն. "Ոչ է պարտ դմա զհաւատացեալ դմա
Line: 12 յԱստուծոյ զհօտն իւր թողուլ միանգամայն եւ
Line: 13 լինել ընդ ձեզ. այլ երթալ եւ գալ դմա ըստ կարի
Line: 14 իւրում հրամայեմք ՛ի հաստատել զձեզ ՛ի հաւատս
Line: 15 Քրիստոսի, եւ ողջ պահել զանխախտելի սէր մեր
Line: 16 որ առ միմեանս. այդմ մեք կամակից եմք, զի լինելով
Line: 17 դորա միջնորդ ընդ ձեզ՝ բարձցի թշնամութիւն
Line: 18 ՛ի միջոյ մերմէ եւ տնկեսցի սէր եւ խաղաղութիւն"։
Line: 19 Զայս ամենայն լուեալ իշխանացն
Line: 20 եւ խռովամիտ ընդ իրսն եղեալ՝ զարհուրէին. եւ
Line: 21 անյօժար կամաւորութեամբ հաւանեալ ասեն.
Line: 22 "՛Ի գալ եւ յերթալ առ մեզ մի́ յապաղիսցէ, եւ
Line: 23 զեդեալ հիմն հաւատոյ անդրէն մի́ քակտեսցէ եւ
Line: 24 մի́ թողցէ զմեզ որբս. զի այլում վարդապետի
Line: 25 ոչ անսամք եւ ոչ հնազանդիմք"։ Իսկ երանելի
Line: 26 եպիսկոպոսն ըստ քաղցր բարուցն առնէր շինութիւն
Line: 27 երկոցունց կողմանց, յանձն առնոյր զերթալն
Page: 302 Line: 1 ՛ի Հոնս քաջայօժար կամաւորութեամբ եւ
Line: 2 յանձանձել զնորընծայ հաւատն Քրիստոսի եւ ունել
Line: 3 հաստատուն զուխտ եւ զպայման դաշնաւորութեան
Line: 4 նոցա։ Այսմ հաւանեալ բանի մեծաշնորհ
Line: 5 եպիսկոպոսին՝ լնուին ուրախութեամբ եւ
Line: 6 դառնային խաղաղութեամբ ՛ի տեղի իւրեանց,
Line: 7 փառաւոր առնելով զամենասուրբ Երրորդութիւնն։
Line: 12 Ընդ այն ժամանակս, յոր դեռեւս վարէր
Line: 13 զհայրապետութիւնն Աղուանից տէր Ուխտանէս
Line: 14 եւ զկնի նորա Եղիազար, խռովութիւնք եւ հերձուածք
Line: 15 բազումք ՛ի կողմանս կողմանս գիտնաւորաց
Line: 16 եւ տգիտաց լինէին, մարտ եւ մրցումն Յունաց
Line: 17 եւ Հայոց. եւ աշխարհն Աղուանից անվրդով
Line: 18 մնայր յայնցանէ։ -- Եհաս համբաւ իմն առ նոսա,
Line: 19 եթէ ոմանք պատկերս ոչ ընդունին, ոմանք մկըրտութիւն
Line: 20 ոչ առնեն, ոչ աղ օրհնեն եւ ոչ պսակ
Line: 21 դնեն հարսանեաց. յայս պատճառս, թէ քահանայութիւն
Line: 22 բարձեալ է յերկրէ։ Վասն որոյ Դաւիթ
Line: 23 եպիսկոպոս Մեծկողմանց խնդրեաց գրով ՛ի
Line: 24 Յովհաննէ վարդապետէ Հայոց զպատճառս իրացն.
Page: 303 Line: 1 եւ նա արար հմուտ այնմ ճշմարտապէս՝ այսպէս
Line: 2 ասացեալ. "եթէ աղանդդ այդ յետ առաքելոցն
Line: 3 երեւեցաւ, եւ պատկերամարտութիւն նախ ՛ի Հոռոմս
Line: 4 երեւեցաւ. վասն որոյ ժողով մեծ եղեւ ՛ի
Line: 5 Կեսարիա. հրամայեցին նկարել զպատկերս ՛ի
Line: 6 տանն Աստուծոյ։ Բայց բարձրամտեալ նկարչաց՝
Line: 7 զինքեանս գերագոյն կամէին լինել քան զամենայն
Line: 8 արուեստաւորս եկեղեցականս եւ ասէին.
Line: 9 "մեր արուեստս լոյս է, զի ծերք եւ տղայք առհասարակ
Line: 10 վերծանեն. իսկ զԳիրս սուրբս սակաւք
Line: 11 ընթեռնուն"։ Աստանօր աղմկեալ կրկին լինի
Line: 12 ժողով. եւ քննեալ արդարացուցին զգրիչս եւ զվերծանօղս
Line: 13 եւ զմեկնիչս եւ եդին յառաջ քան զնկարիչս։
Line: 14 Եւ անտի մինչեւ ցՄովսէս Հայոց կաթուղիկոսն
Line: 15 այն աղանդ հերձուած ինչ էր յայտնեալ.
Line: 16 ապա ընդ երկուանալն հայրապետութեան
Line: 17 Հայոց՝ էր մեծ մարտ ընդ Մովսէս եւ ընդ Թէոդորոս
Line: 18 Կարնոյ եպիսկոպոս, զոր փիլիսոփայապետն
Line: 19 կոչէին. եւ ուղղափառքն աղարտէին զՀոռոմոց
Line: 20 զամենայն կրօնսն։ Եւ առնէր ժողով Մովսէս
Line: 21 իւր կողման վարդապետացն եւ հրամայէր
Line: 22 ամենեւին ոչ հաղորդել ընդ Հոռոմս՝ հնազանդեալս
Line: 23 քաղկեդոնական ժողովոյն... մի́ գիրս, մի́ պատկերս
Line: 24 եւ մի́ նշխարս ՛ի նոցանէ ընդունել։ Յայնժամ
Line: 25 Թէոդորոս ետ հրաման ժողովիլ եպիսկոպոսացն
Line: 26 Հայոց, որ ՛ի նորայն կողմանն, ՛ի Կարնոյ
Line: 27 քաղաք եւ ասէ. "պարտ է մեզ առնել կաթուղիկոս".
Page: 304 Line: 1 եւ ածին զՅովհան ոմն Սիւնական,
Line: 2 ձեռնադրեցին եւ հնազանդեցան քաղկեդոնական
Line: 3 կրօնիցն. եւ ոչ ոք ՛ի նոցանէ եղեւ խնդրող ուղղափառ
Line: 4 հաւատոց՝ բաց յԵնովսայ երանելւոյ, որ
Line: 5 գնաց ՛ի նոցանէ եւ եկն առ Մովսէս կաթուղիկոս,
Line: 6 զոր ուրախութեամբ ընկալան։ Մովսէս նըստէր
Line: 7 ՛ի Դուին կաթուղիկոս. պատշաճեցին եւ Հռովմայեցիքն
Line: 8 Յովհաննու զկաթուղիկոսարան յԱւանի՝
Line: 9 մօտ առ միմեանս. եւ էր խռովութիւն ՛ի միջի
Line: 10 նոցա՝ չընդունելով զՅովհաննու ձեռնադրեալսըն։
Line: 11 Ապա Յեսու անուն քահանայ եւ Թադէոս եւ
Line: 12 Գրիգոր, որք ՛ի Մովսիսի կողմանէն էին, գնացին
Line: 13 ՛ի Դունայ եւ ելին ՛ի Սոթից գաւառն բնակելով
Line: 14 յանապատս, զի կրօնաւորք էին. եւ սկսան
Line: 15 ուսուցանել, եթէ զպատկերս, որ յեկեղեցիսն են
Line: 16 նկարել ՛ի բաց ջնջեցէք եւ ընդ աշխարհական
Line: 17 քահանայս մի́ հաղորդիք։ Եղեւ խռովութիւն ՛ի
Line: 18 գաւառին. եւ համբաւն եհաս առ Մովսէս հայրապետն,
Line: 19 որ իսկոյն գրեաց, թէ փութով այսրէն
Line: 20 եկայք։ Եւ նոքա ոչ անսացին հրամանին, այլ
Line: 21 անտի գնացեալ բնակեցան ՛ի ձերում Արցախական
Line: 22 գաւառի։ Եւ հարցեալ հայրապետին զգիտնաւորս
Line: 23 իւր, եթէ զիարդ են այնց մարդկան
Line: 24 գործք, նոքա զոր վասն հռովմայականին էր թիւրութիւն՝
Line: 25 ետուն պատճառս. ապա գրեցին նամակ,
Line: 26 թէ մի́ ոք իշխեսցէ խոտել զնկարս որ յեկեղեցիս
Line: 27 են։ Եւ ՛ի վախճանել հայրապետին Մովսեսի
Page: 305 Line: 1 եւ ՛ի տիրելն Խոսրովու Հայոց՝ միաւորեցաւ
Line: 2 երկիրն. եւ նստուցին հայրապետ զԱբրահամ
Line: 3 ճշմարիտ եւ ընտիր այր, որ զժողովն Քաղկեդոնի
Line: 4 նախ եբարձ նզովիւք, եւ ապա ձեռնադրեցաւ։
Line: 5 Իսկ պատկերամարտքն, որ իջին յԱղուանս՝ պըղտորեցին
Line: 6 զերկիրդ ձեր։ Ապա Գարդմանայ տէրն
Line: 7 կալեալ զերեսին արսն, որոց անուանն ՛ի թըղթիդ
Line: 8 են, ետ կապանօք ածել ՛ի Հայս. եւ եղեալ
Line: 9 նոցա յանդիման մեզ՝ հարցաք. "թէ յոր պատճառս
Line: 10 չընդունիք զմարմնացելոյ Աստուծոյ զպատկերն".
Line: 11 ետուն պատասխանի՝ "թէ արտաքոյ է
Line: 12 պատուիրանաց եւ եթէ կռապաշտից է գործդ այդ,
Line: 13 որոց զամենայն արարածս ՛ի պաշտօն էր առեալ.
Line: 14 մեք ոչ պագանեմք երկիր պատկերաց, զի ոչ
Line: 15 ունիմք հրաման ՛ի Գրոց"։ Ապա մեր յայտ ա
Line: 16 րարեալ զՄովսիսականն ՛ի խորանին նկարակերտութիւն
Line: 17 եւ զՍողոմոնեան տաճարին զանազան
Line: 18 քանդակագործութիւնսն՝ զնոյնն նկարագրեալ եւ
Line: 19 ՛ի մեր եկեղեցիս։ Զայս եւ զսոցին նմանս ասացեալ՝
Line: 20 զթիւրութիւն նոցա ուղղեցաք։
Line: 6 Քառասներորդ երրորդ ամ էր թուականին
Line: 7 Հոռոմոց, յորժամ լուսաւորեցան Հայք ՛ի հաւատս.
Line: 8 եւ Աղուանից լուսաւորութիւնն երկու հարիւր
Line: 9 եւ եօթանասուն ամ յառաջ էր. իսկ յետ
Line: 10 հարիւր եւ ութսուն ամ լցելոյ հաւատալոյն Հայոց՝
Line: 11 յաղագս ժողովոյն Քաղկեդոնի եղեւ հանդէս
Line: 12 ժողովոց ՛ի ժամանակս Բաբկենի Հայոց կաթուղիկոսի։
Line: 13 Յոյնք եւ ամենայն Իտալիա, Հայք եւ Աղուանք
Line: 14 եւ Վիրք միաբանեալ նզովեցին զժողովն
Line: 15 Քաղկեդոնի եւ զտումարն Լեւոնի հրամանաւ բարեպաշտ
Line: 16 թագաւորացն Հոռոմոց՝ Զենոնի եւ Անաստասայ։
Line: 17 Եւ յետ ութսուն եւ եօթն ամաց անցելոց
Line: 18 ՛ի ժամանակս Աբրահամու Հայոց կաթուղիկոսի
Line: 19 բաժանեցան Վիրք ՛ի Հայոց միաբանութենէ
Line: 20 ՛ի ձեռն Կիւրիոնի, այլ եւ Յոյնք եւ Իտալիա
Line: 21 ընդ նոսա։ Իսկ Աղուանք ոչ քակտեցան յուղղափառութենէ
Line: 22 եւ ՛ի միաբանութենէ Հայոց. որոց
Line: 23 շրջաբերական թղթով վասն Կիւրիոնի դիմադարձութեանն
Line: 24 Աբրահամ՝ եւ յաղագս ամենեւին ՛ի բաց
Line: 25 կտրելոյն զնա սրով Հոգւոյն, ազդէ նախ յԱղուանս,
Page: 307 Line: 1 տայ գիտութիւն եւ գրէ այսպէս ՛ի թղթին, "Եթէ
Line: 2 յառաջագոյն քան զՀայոց աթոռակալութիւնն կացեալ
Line: 3 աթոռակալութեանն Աղուանից, եւ ընդ մեզ
Line: 4 համաձայն գոլով, նոցա կամակցութեամբ նզովեցաք
Line: 5 եւ ընկեցաք զԿիւրիոն ըստ հրամանի հարցն՝
Line: 6 մեք եւ Աղուանք. եւ զնոյնն ՛ի վերայ Վրաց հրամայեցաք՝
Line: 7 ամենեւին մի́ հաղորդիլ ընդ նոսա՝ մի́
Line: 8 յաղօթս, մի́ ՛ի կերակուրս, մի́ յըմպելիս, մի́ ՛ի
Line: 9 բարեկամութիւնս, մի́ դայեկութիւնս, մի́ յաղօթս
Line: 10 երթալ ՛ի խաչն, որ Մցխիթայի տեղեօքն
Line: 11 համբաւի, մի́ ՛ի Մանգլեաց խաչն, մի́ ՛ի մեր
Line: 12 եկեղեցիս զնոսա ընդունել. այլ եւ ամուսնութեամբ
Line: 13 ամենեւին հեռանալ, միայն գնել ինչ, կամ գնոց
Line: 14 տալ՝ որպէս Հրէից· Արդ որ ոք անխտրաբար
Line: 15 հաղորդեսցի՝ կամակից լինելով անհաւատութեան
Line: 16 նոցա, նզովեսցի հոգւով եւ մարմնով, եւ ամենայն
Line: 17 կենցաղով իւրով որոշեսցի յեկեղեցւոյն Աստուծոյ.
Line: 18 եւ եղիցին խաւարաբնակ եւ յաւիտենից հրոյն
Line: 19 կերակոր, որ զհրամանս զայս արհամարհեսցեն։
Line: 7 ՛Ի թագաւորելն Մարկիանոսի Հռովմայեցւոց՝
Line: 8 անդէն հրապուրեալ ՛ի Պողքերայ կնոջէն եւ
Line: 9 ՛ի կարգընկէց նեստորականէ, պատառեալ ելոյծ
Line: 10 զսահման ուղղափառ հաւատոց քաղկեդոնական
Line: 11 հաւաքմամբն։ Յետ որոյ նոցին հաւանեալքն բազում
Line: 12 անգամ մրցեցան վասն Հայոց ՛ի հաւասարիլ
Line: 13 ընդ նոսա, էր որ թղթով, եւ բազում անգամ
Line: 14 դէմ յանդիման ժողովովք. կոչեցին միանգամ
Line: 15 ՛ի Կոստանդնուպօլիս, եւ երկիցս ՛ի թէոդոսուպօլիս,
Line: 16 եւ ջանային իբրեւ զվրիպեալս շահիլ
Line: 17 զնոսա։ Այլ թէպէտ թագաւորական հրամանաւ
Line: 18 յարակիրթ ճարտարքն Յունաց վստահանային ՛ի
Line: 19 սուր լեզուս հելլենական յորդաբանութեամբ յաղթող
Line: 20 լինել, սակայն ընդ նմին եւ զպատասխանիս
Line: 21 լսէին. քանզի նորոգեալ էին ՛ի Հայաստան եկեղեցիս
Line: 22 ուսմունք, եւ էին յոյն լեզուին տեղեկագոյնք։
Line: 23 Այլ Հայք համբաւէին զՅովհաննէ Մայրագոմեցւոյ,
Line: 24 եթէ ՛ի կողմն Յունաց լեալ՝ հակառակ
Line: 25 բերի. որոյ զրպարտութեան պատճառ էր
Page: 309 Line: 1 Սողոմոն ոմն միանձնեայ, որ յետոյ Հայոց եղեւ
Line: 2 կաթողիկոս. եւ նորա հարցեալ զվարդապետն իւր
Line: 3 զՍողոմոն, որ Մաքենացւոցն էր հայր՝ նա գրով
Line: 4 ուսոյց զայս, "եթէ ոչ պարտեցան Հայք ՛ի հաւատոյ
Line: 5 մասին. այլ այսուիկ յոյժ եղեն պարտեալ,
Line: 6 զի ասացին Յոյնք, եթէ կարգաւորեաց
Line: 7 Աստուած զեկեղեցի ինն դասուք, որպէս ՛ի վեր
Line: 8 անդր երկնայինքն՝ նոյնպէս գահակալեցան եւ ՛ի
Line: 9 ներքին խորանիս։ Պատրիարգ, որ է հայրապետ,
Line: 10 եւ արքեպիսկոպոս, որ կոչի եպիսկոպոսապետ եւ
Line: 11 կաթուղիկոս, մետրապոլիտ, եւ եպիսկոպոս, քահանայ,
Line: 12 սարկաւագ, կէսսարկաւագ, ընթերցող, եւ
Line: 13 փսաղք. այսք ամենայն միաբանեալ ապա կարեն
Line: 14 ձեռնադրել զհայրապետն, եւ հայրապետն զամենեսեան։
Line: 15 Արդ եթէ ողջմտութեամբ հաւատայք,
Line: 16 խոստովան լերուք, եթէ ով է պատրիարգն ձեր.
Line: 17 զի չորք միայն կացին ՛ի վերայ երկրի՝ Աղէքսանդրիոյ
Line: 18 Մարկոսի աթոռն, Անտիոքայ՝ Մատթէոսին,
Line: 19 Հռովմայ՝ Ղուկասուն, եւ Եփեսոսի՝ Յովհաննուն,
Line: 20 ըստ չորեքանկիւն տիեզերաց, ըստ քառավտակ
Line: 21 գետոյն Ադինականի, ըստ չորեքկերպեան
Line: 22 կենդանեացն, ըստ չորից աւետարանչացն
Line: 23 եւ ըստ չորից մովսիսական օրինաց. զի երկրորդումն
Line: 24 օրինաց որիշ համարի։ Արդ մեք ամենեցուն
Line: 25 հնազանդիմք, հնազանդեցարուք եւ դուք
Line: 26 միում ՛ի նոցանէ կամ ամենեցուն, որ մի հաւատ
Line: 27 լինիմք։ Քանզի ձեր սուրբն Գրիգոր ՛ի Կեսարիա
Page: 310 Line: 1 եպիսկոպոսապետ միայն ձեռնադրեցաւ եւ յետ
Line: 2 նորա մինչեւ ցայսօր. ապա եթէ այլոյ եկեղեցւոյ
Line: 3 ուղղափառ էք՝ զատ յայսցանէ, ցուցէք զպատրիարգն,
Line: 4 ընդ որով դասի արքեպիսկոպոսն ձեր,
Line: 5 որ մինչեւ ցայսօր ընդ մեօք էր. ապա եթէ պատրիարգ
Line: 6 ոչ ունիք եւ ոչ զայլ կղերիկոսս եկեղեցւոյ
Line: 7 բովանդակ, յայտնի խոտորեալ հերձող էք
Line: 8 ընդ Արիոսս եւ ընդ այլ խուժաստանս եւ չարափառս։
Line: 9 Այսուիկ անպատասխանի լինէին Հայք,
Line: 10 զի այնպիսի դրութեամբ վարէր եկեղեցի նոցա"։
Line: 11 Իսկ ՛ի թագաւորելն Յուստինիանոսի փոխեաց
Line: 12 զնշխարս սրբոյն Յովհաննու աւետարանչին
Line: 13 ՛ի Կոստանդնուպօլիս, եւ հաստատեաց անդ
Line: 14 զաթոռն հայրապետական եւ բուն աթոռն մնաց
Line: 15 անդէն յԵփեսոս. նոյնպէս եւ զՄատթէոսին փոխեաց
Line: 16 յԱնտիոքայ յԵրուսաղէմ, ասէ՝ զի քաղաք
Line: 17 է մեծի արքային. եւ բունն մնաց յԱնտիոք։ Յայնժամ
Line: 18 շարժեցան ամենայն մեծամիտք, եւ ուր առաքեալ
Line: 19 էր վախճանեալ՝ զամենեցուն աթոռսն
Line: 20 պատրիարգ խոստովանեցան։ Անդանօր ապա եւ
Line: 21 մերոյս բերաւ բան ՛ի բերան յետ քան զկարգն
Line: 22 նոցա դնելոյ։ Եւ զՀայս Պարսիկք եւ Յոյնք բաժանեալ
Line: 23 էին, եւ տէր Մովսէս էր յաթոռն սրբոյն
Line: 24 Գրիգորի ՛ի Դուին. եւ կողմանք Յունաց հակառակ
Line: 25 նմա նստուցին զՅովհան ոմն մերձ առ նա։ Իսկ
Line: 26 զերկուանալն հայրապետութեան խոտեցին տեարքըն
Line: 27 Սիւնեաց, եւ ոչ հաւանեցան ընդ մի ոք յերկուցն՝
Page: 311 Line: 1 հրամանաւ եպիսկոպոսին իւրեանց առաքինւոյն
Line: 2 Պետրոսի, որ հասեալ ՛ի վախճան՝ պատուէր
Line: 3 ետ վիճակին իւրում առնուլ ձեռնադրութիւն
Line: 4 յԱղուանից եւ զմեռոն օրհնութեան՝ մինչեւ
Line: 5 միասցի աթոռն սրբոյն Գրիգորի։ Վասն այսորիկ
Line: 6 ձեռնադրեցաւ Վրթանէս յեպիսկոպոսութիւն Սիւնեաց
Line: 7 ՛ի Զաքարիայ հայրապետէն Աղուանից. ընդ
Line: 8 նմին եւ զիւղն օրհնութեան ամ յամէ առնուին
Line: 9 Սիւնիք յԱղուանից, մինչեւ բարձաւ հակառակութիւնն
Line: 10 եւ միապետեաց Աբրահամ զհայրապետական
Line: 11 աթոռն։
Line: 12 Եւ ՛ի սակս ինն դասակարգութեան՝ գլխաւոր
Line: 13 եկեղեցականք անձնահաճ կամաւ ըստ նպերտ
Line: 14 բարուց Հայաստանեայց, կարգեն զԱբրահամ
Line: 15 պատրիարգ, եւ զԱղուանիցն՝ արքեպիսկոպոս, եւ
Line: 16 զՎրացն՝ պետրոպօլիտ։ Խեռեցաւ Վրացն, որում
Line: 17 Կիւրիոն կոչէին՝ եւ հակառակութեան բերէր վճիռ.
Line: 18 իսկ սուրբ հայրապետն Աբրահամ ասէր, լինել
Line: 19 յառաջահաւատ քան զՎիրս՝ զԱղուանս, եւ նոցա
Line: 20 անկ է եպիսկոպոսապետութիւն։ Յայսմ մաքառմանէ
Line: 21 եւ ՛ի խնդիր ուղղափառ հաւատոյ՝ դարձան
Line: 22 Վիրք եւ եղեն քաղկեդոնիտք։ Իսկ ՛ի յունական
Line: 23 զօրավարացն գրգռեալ Հայք խնդրել զգահերիցութիւն
Line: 24 ՛ի վերայ Աղուանից, որում ոչ հաւանեալ
Line: 25 Աղուանք՝ զայլ ոմն երեւեցուցին կանխաւ
Line: 26 առաքեալ եկեալ յաշխարհն Աղուանից՝ Եղիշէ անուն,
Line: 27 յաշակերտաց Տեառն՝ ձեռնադրեալ ՛ի ձեռանէ
Page: 312 Line: 1 Յակոբու եղբօր Տեառն, քարոզեալ անդ եւ
Line: 2 եկեղեցի շինեալ նախկին քան ՛ի Հայս, առաջին
Line: 3 մայր եկեղեցեացն արեւելից՝ զԳիսոյ եկեղեցին
Line: 4 նորին հիմնադրեալ եւ զինքեանս նմա աւանդեալ՝
Line: 5 դարձան ՛ի Հայոց առ ինքեանս՝ չլինելով ընդ
Line: 6 ումեք իշխանութեամբ։ Ապա Հայք վասն մեծաբանութեան
Line: 7 Յունաց, որ փոքրկացուցանել ջանային
Line: 8 զկայս հանգստեան Թադէոսի առաքելոյ՝
Line: 9 չունել եպիսկոպոսապետ եւ մետրապոլիտ, խորհեցան
Line: 10 առնել մետրապոլիտ զմարդպետական եպիսկոպոսն՝
Line: 11 տալ նմա խաչ եւ պատիւ միայն եւ
Line: 12 ոչ առնել ձեռնադրութիւն եպիսկոպոսի. նորա
Line: 13 խնդրեալ եպիսկոպոսս երկուս կամ երիս լինել
Line: 14 ընդ իւր. որում ոչ հաւանեալ գլխաւորացն՝ երկուցեալ
Line: 15 մի́ գուցէ արդեօք այլ իմն գունակ բաժանումն
Line: 16 լինել միապետեալ աթոռոյն։ Ապա տեսանելով
Line: 17 միշտ աստուածերկիւղ եւ հլու եւ հաւան
Line: 18 պատուիրանաց զտեարսն Սիւնեաց, եւ զկղերս
Line: 19 եկեղեցեացն քաջուսմունս եւ ուղղափառս յամենայնի՝
Line: 20 նոցա ետուն զպատիւն լինելոյ մետրապոլիտ
Line: 21 Հայոց խաչանիշ մեծարանօք եւ ոչ ժտել
Line: 22 իրս ինչ աւելի եւ ոչ քարոզել եպիսկոպոսապետ
Line: 23 զհայրապետն. իսկ զայլ առաջին սովորութիւնս
Line: 24 նոցա թողին, զի մի́ ամբոխ ինչ լինիցի։ Վասն
Line: 25 այնորիկ չքարոզեն եպիսկոպոսապետ Սիւնիք եւ
Line: 26 ոչ գրեն ՛ի պատասխանին Հայոց եպիսկոպոսապետ.
Line: 27 զի թէ քարոզելի էր, ապա եւ գրելի։ Բայց
Page: 313 Line: 1 ոչ քարոզելն մեծութիւն է եւ ոչ գրելն. եւ զխաչն
Line: 2 առաջի ունել՝ ՛ի փառս տէրունեան է. եւ անունն
Line: 3 լոկ խաչիւն եւ քարոզն բնաւորեալ է յիշատակ
Line: 4 ոչ ուրուք ընդ նովաւ լինելոյ։
Line: 5 Այսպէս զետեղեցին զինն դասս։ Եւ տէրունիք
Line: 6 ՛ի Սիւնիս՝ Հոգեւոր տէր գրէին, եւ նոքա ՛Ի
Line: 7 ծառայէ։ Ապա վասն տեառն Եղիայի խակագործութեան
Line: 8 յԵրիցոյ վանս, յորժամ յԱղուանս երթայր՝
Line: 9 սակս այնր ոչ գրեցին ՛Ի ծառայէ, արգելին
Line: 10 եւ նոքա զհոգեւոր տէրն։ Այդպէս է ստուգութիւն
Line: 11 իրացդ։
Line: 15 "Պատուական գտելոցդ եւ վեհ հռչակելոցդ,
Line: 16 որք զտկարութիւնն բերեալ յօժարութեամբ յառարկութեան,
Line: 17 զանտեղիս բացասողք, նմանող
Line: 18 թուեցեալք՝ ՛ի դէպ ինձ ասել՝ կամօք հաւասար
Line: 19 ընդ ջանի հարցն Աթենականաց, նորագունից
Line: 20 լսողք եւ պատմողք յարդեան ժամանակիս, ՛ի մէջ
Line: 21 հիւսիսակողմանդ տարավարողք զբոլոր լսողս
Line: 22 տարուբերմամբ, մանաւանդ ՛ի սակս ջամբելոյ
Line: 23 զխորհրդոցն սեւեռութիւն, տէր Մխիթար Ամարասայ
Line: 24 եպիսկոպոս, Սիմէոն Մեծիրանց եպիսկոպոս
Line: 25 եւ եթէ այլ եպիսկոպոսք նոցին համախոհք
Page: 314 Line: 1 սրբոյ եկեղեցւոյ, եւ ազատ մարդիկ եւ այլք ՛ի
Line: 2 ժողովրդականաց Աղուանից՝
Line: 3 "Յաբրահամէ Հայոց կաթուղիկոսէ, ՛ի Թէոդորոսէ
Line: 4 Մարդպետական եպիսկոպոսէ, ՛ի Ստեփաննոսէ
Line: 5 Բագրեւանդայ եպիսկոպոսէ, ՛ի Դաւթայ
Line: 6 Սիւնեաց եպիսկոպոսէ, ՛ի Մովսիսէ Խորխոռունեաց
Line: 7 եպիսկոպոսէ, ՛ի Քրիստափորէ Ապահունեաց
Line: 8 եպիսկոպոսէ, եւ յայլոց եպիսկոպոսաց
Line: 9 եւ յուխտէ եկեղեցւոյ եւ յազատ մարդկանէ,
Line: 10 ըղձամք աղօթալիր եւ ուժգին խնդրուածովք սրտի
Line: 11 զտէրունեան հոգեխառն ողջոյն համարձակապէս
Line: 12 մեզ առ ձեզ ասել։
Line: 13 "Քանզի գրելով ձեր առ մեզ պատմեցիք
Line: 14 զձեր աստուածպաշտութեան կամս, թէ անհակառակս
Line: 15 արդեօք եւ թէ ստեղծեալ զհակառակութիւնս,
Line: 16 զոր ընկալաք ՛ի նախարարէ միոյ Սիւնեցւոյ՝
Line: 17 Գրիգոր անուն։ Քանզի եւ զարբանեկէն
Line: 18 ձեր ասաց ՛ի կերտողէն հրաժարեալ, բայց մեզ
Line: 19 բարեպաշտութեան խնդիր գուշակեցաւ եւ կամաց
Line: 20 շարժութիւն ՛ի կատարեալ խոստովանութիւնն
Line: 21 երանելի նախնեացն. եւ թէպէտ ՛ի նմանէ լուրս
Line: 22 զանազանս տեղեկացաք, այլ նախնեացն ձերոց
Line: 23 հարազատ եղբայրութեան գութ բռնաձգեալ էած
Line: 24 զմեզ յայս, զի զգրեալն ձեր համառօտ խոստովանութիւն
Line: 25 հաւատոյ կամեցաք յիշատակել, եւ առ
Line: 26 նմին զՀոգւոյն Սրբոյ վարդապետութիւնն դնել
Line: 27 մերձ ըստ մասին՝ ՛ի ճշմարտութենէ հեռանալ
Page: 315 Line: 1 կամ միաբանիլ. որոց յետ ծանօթանալոյ տուր ինձ
Line: 2 զքո միտսդ յէանալ յուղիղն եւ մի́ դասիր ՛ի հակառակող
Line: 3 կամս, զի եկեղեցւոյ Աստուծոյ ոչ է այդ
Line: 4 սովորութիւն։ Քանզի ՛ի ձէնջ գիրն ծանոյց մեզ՝
Line: 5 յետ դուզնաքեայ զմէնջ գոհութեանն, ամբաստանութեան
Line: 6 ճառ զմարդոյ տկարագունի նշանակեալ,
Line: 7 եւ զմեր նմա հաւատալն իբրեւ անիմաստ
Line: 8 անտեղի իմն համբաւեալ. եւ թէ ոչ թերի, այլ լի
Line: 9 նման ձեզ եմք ՛ի հաւատս, զի առաքեալքն եւ
Line: 10 վարդապետքն հասարակ եւ միապէս աւետարանեցին։
Line: 11 Ապա յետ սակաւ ինչ բանից՝ զսրբոյ
Line: 12 Երրորդութեանն յառաջ քան զյաւիտեանս զէութենէն
Line: 13 էր աստուածաբանեալ ձեր տարաբերմամբ.
Line: 14 եւ յետ յոլովից՝ զմարմնաւորութիւնն բանին
Line: 15 մեզ պատմեցիք զանազանեալ մտօք. զորպիսի
Line: 16 վարդապետութեան միտս եկեղեցի Քրիստոսի
Line: 17 չէ առեալ յառաքելոց, եւ ոչ ՛ի բանից գրոց
Line: 18 ՛ի նոյնս բռնաձգելոց, այլ ՛ի գայլոց յափշտակեալ,
Line: 19 արք որք խօսին թիւրս ՛ի ձգել զկնի իւրեանց
Line: 20 զաշակերտեալսն. իսկ այլ խօսք, որ ոչ
Line: 21 ընդ սոսա միաբանին՝ իբրեւ պարզամտաց խաբելոց
Line: 22 կեղծաւորութեան դուռն առ մեզ հաւատացեալ՝
Line: 23 փակի։ Եւ զի այս այսպէս, ով պատուականքդ,
Line: 24 միտ դիք խոստովանութեան ձերում, թէ
Line: 25 ուր ձգէ զձեզ եւ որպէս մեկուսացուցանէ ՛ի Հոգւոյն
Line: 26 Սրբոյ վարդապետութենէն։ Արդ բան առ բան
Line: 27 բազմաւորական եւ հատու պատասխանեօք զլոյսն
Page: 316 Line: 1 առ խաւար ծաներուք՝ խորագոյնս քննելով։ Եւ
Line: 2 դու՝ բարեաց ցանկացողդ, վերացո ընդ իս սրագոյնս
Line: 3 զհայեցուածս ՛ի սահմանն Սրբոյ Երրորդութեանն,
Line: 4 զոր Պօղոս վարդապետէ առ Հռովմայեցիսն.
Line: 5 "Աղաչեմ զձեզ՝ ասէ, ՛ի ձեռն Տեառն
Line: 6 Յիսուսի Քրիստոսի եւ սիրով Հոգւոյն պատերազմակից
Line: 7 լինել ինձ յաղօթս առ Աստուած. եւ թէ
Line: 8 Աստուած է Տէր Յիսուս Քրիստոս եւ Սուրբ Հոգին"։
Line: 9 Այսպէս ուսուցեալ զանուն Սուրբ Երրորդութեանն՝
Line: 10 գրէ իսկ, թէ ամենայն առաքելական
Line: 11 կտակարանքն լի են այսու բարբառով. յոր անուն
Line: 12 մեք հրաման առաք մկրտել եւ փառս վայելել
Line: 13 միով երկրպագութեամբ։ Արդ ընդէ՞ր տամք
Line: 14 տեղի պատառելոյ զեկեղեցին Աստուծոյ, զոր
Line: 15 Որդին Աստուծոյ ժողովեաց ՛ի մի գաւիթ։ Մի́
Line: 16 ՛ի մէնջ երեւեսցի Նաբաթ եւ Աբիութ՝ օտար հուր
Line: 17 մատուցանելով անհաւատապէս, զի մի́ հրատոչոր
Line: 18 լիցուք. զմեզ վերստին զերկնողն զՔրիստոս
Line: 19 մի́ անարգեսցուք՝ այլաձեւելով զհաւատս, զի մի́
Line: 20 զՆոյեանն առ Քանան անէծս յորոշողէն զօդիս
Line: 21 յայծեաց մեք առցուք։ Քանզի ընդ մեզ է ձայնս
Line: 22 եւ ընդ քեզ՝ Մխիթար, որ կացեալդ ես գլուխ
Line: 23 Ամարասայ եկեղեցւոյդ. եւ համբաւես, եթէ զԳրիգորի
Line: 24 եդեալ հիմն եւ զնոյն հաւատս ունիս եւ զզաւակսն
Line: 25 բարեխօս առ Քրիստոս Աստուած վասն
Line: 26 մեզ ժառանգակից նմա լինելոյ. մի́ գուցէ լինիցի
Line: 27 լսել, եթէ դուք զաւակ Քանանու էք ծառայելոյն
Page: 317 Line: 1 մեղաց եւ ոչ Յուդայի խոստովանողի, եւ
Line: 2 հրամայեսցի կտրել ընդ մէջ եւ ընդ կեղծաւորացն
Line: 3 դնել մասն։ Եթէ որդիք այնց հարց եմք,
Line: 4 որք ոչ անզանազան յԱռաքելոցն են, հաւատ զնոցին
Line: 5 ուսուցեալ՝ պինդ կալցուք. եւ մի ջուր ընդ
Line: 6 բուռն խառնելով՝ զնմանութիւն անխարդախ կաթինն
Line: 7 արասցուք։ Զի որոյ անուամբն մեք պարծիմք՝
Line: 8 նա իսկ չարախօս լինի առ երկնաւոր Հայրն։
Line: 9 Այլ եւ ոչ յոլովութեամբ ոխից հրապուրեսցուք,
Line: 10 այլ ըստ առակողին խրատու՝ մի́ միտել ընդ բազումս
Line: 11 ՛ի չարիս, ընդ ութ ոգիսն տապանափակ
Line: 12 ջանասցուք լինել ՛ի բազմաց ամբոխն չոգողաց
Line: 13 եւ ՛ի ջրահեղձոյց պատուհասէն ընդ Ղովտայ զերծանել
Line: 14 ՛ի հրակէզ անձրեւաց, ընդ երկուսն ՛ի
Line: 15 պարգեւականն մտանել յերկիր ՛ի վեց հազարաց
Line: 16 տապաստելոց։ Քանզի եւ ցանկ բարի հովիւն զլերինս
Line: 17 հնչեցուցանելով՝ ասէ. "Մի́ երկնչիր հօտ
Line: 18 փոքրիկ, զի հաճեցաւ Հայր ձեր տալ ձեզ զարքայութիւն".
Line: 19 եւ զյամառեալս յայսցանէ յորդորեսցուք
Line: 20 ՛ի նոյնս։ Բայց մեք՝ որպէս ընկալաքն երկրպագութեամբ
Line: 21 պատուել զՍուրբ Երրորդութիւնն,
Line: 22 առանց թերահաւատութեան ունիմք եւ կալցուք
Line: 23 մինչեւ յաւիտեան, խորշելով յամենայն եղբօրէ,
Line: 24 որ յայսմ ստահակ իցէ"։
Line: 5 ՛Ի թագաւորութեան Հերակլի եւ ՛ի ջախջախ
Line: 6 թագաւորութեանն Պարսից Յազկերտի, ՛ի կաթուղիկոսութեան
Line: 7 Հայոց Եզրի, ՛ի սպարապետութեանն
Line: 8 Մուշեղի, ՛ի Սիւնեաց տէրութեանն
Line: 9 Գրիգորի, յեպիսկոպոսութեանն Մաթուսաղայի
Line: 10 եւ յիշխանութեանն Աղուանից Վարազ Գրիգորի
Line: 11 Գարդմանայ Տեառն գնացի ես՝ Յովսէփ անապատականս,
Line: 12 ՛ի գաւառէն Գեղամայ յանապատէն
Line: 13 Բրտի Այրեաց վասն չար նեղութեան ժամանակիս,
Line: 14 յոր անիրաւք զայրացեալք առ ոտն կոխեցին
Line: 15 զեկեղեցիս, եւ զտառապեալս հարկապահանջք
Line: 16 անառակ գնացիւք աւարեցին. մանաւանդ արիւնարբու
Line: 17 ազգն տաճկաց սկսան զօրանալ եւ դնել
Line: 18 զամենայն աշխարհն իբրեւ զհող ՛ի կոխումն. յայսպիսի
Line: 19 նեղութեանց խոյս տուեալ եկի ՛ի գաւառս
Line: 20 Արցախոյ ՛ի գեօղն Յղերկս առ ծերունի եպիսկոպոսն
Line: 21 Միհր. եւ նորա ընկալեալ զիս զանարժանս՝
Line: 22 խնդրեաց ՛ի գեղջեացն զայս տեղի եւ շինեաց
Line: 23 եկեղեցի. եւ կացեալ իմ ՛ի սմա ամս երկոտասան՝
Line: 24 զնա Աստուած յաւել առ հարս իւր. եւ յաջորդեաց
Line: 25 զաթոռ նորին Անդրէաս՝ նմա յանձն
Page: 319 Line: 1 արարեալ զիս տեառն իմոյ. որ բարեսէր մտօք
Line: 2 ամենայնիւ զտեղիս հաստատեաց, բայց ոչ կային
Line: 3 նշխարք սրբոց ՛ի վանքս։ Իսկ Մխիթար ոմն անապատական
Line: 4 ՛ի Տանձեաց՝ ցանկացեալ սրբոյ
Line: 5 քաղաքին Երուսաղեմի, երկու ընկերօք գնացեալ
Line: 6 երկրպագէ ամենայն սրբութեանցն. եւ մի ամ
Line: 7 կացեալ անդ՝ շնորհէ նմա Քրիստոս ՛ի նշխարաց
Line: 8 սրբոյն Ստեփաննոսի եւ սրբոյն Գէորգայ՝ ՛ի ձեռն
Line: 9 հաւատարմի միոյ Հռոմայ շինացւոյ, որ սակս
Line: 10 իւր մերձաւորաց էր պահեալ զայնս. եւ ՛ի սպառիլ
Line: 11 նոցա՝ ետ զսուրբսն ցՄխիթար եւ ասէ. "Տարցես
Line: 12 զնոսա յաշխարհն մեր եւ յարժանաւոր բնակեցուսցես
Line: 13 տեղւոջ"։ Եւ նորա մեծաւ փութով
Line: 14 առեալ զգանձսն՝ չոգաւ ընդ Հոռոմս կոյս յերկիւղէ
Line: 15 թշնամեաց եւ հասանէր ՛ի լեառն Տորոս ՛ի
Line: 16 վկայարանս սրբոյն Անդրէի, որ բազում ընկերօք
Line: 17 վկայեաց ՛ի Սելեւկիոսէ թագաւորէ։ Անդ մեծահայց
Line: 18 եղեալ նորա խնդրէ ՛ի նշխարաց Անդրէի
Line: 19 ՛ի սպասաւորէն Թովմասայ. եւ նորա հաւանեալ
Line: 20 աղաչանացն՝ տայ նմա զխնդիրն։ Յայնժամ
Line: 21 ընկալեալ զպատուական գանձն՝ գայ հասանէ ՛ի
Line: 22 կողմանս Արցախայ. զորոյ զհամբաւն լուեալ իմ
Line: 23 Յովսեփայ՝ ելի ընդ առաջ նորա ըստ արժանի
Line: 24 սրբոցն եւ հանգուցի զայն օր. եւ ՛ի վաղիւն հարցի
Line: 25 զՄխիթար, թէ ո՞ւր կամիս զսուրբսն տանել",
Line: 26 նա ասէ. "ուր Աստուած կամի եւ նոքա բնակին"։
Line: 27 Իսկ իմ յորդորեալ ՛ի սէր սրբոցն ասեմ
Page: 320 Line: 1 ցնա. "Գիտեմ զի անարժան եմ ՛ի սպասաւորել
Line: 2 դոցա, այլ քեւ հանդերձ՝ Մխիթար, վստահ լինիմ
Line: 3 ՛ի սպասաւորել զամենայն աւուրս կենաց իմոց"։
Line: 4 Յայնժամ հաւանեալ նորա՝ հանգուցանէ զսուրբսն
Line: 5 ՛ի վկայարանին, զոր շինեաց փոքրիկ հիւսնն եւ
Line: 6 որդին իւր Յովհան՝ նպաստաւորեալ եւ Բախդանէր
Line: 7 դարբին. եւ զամս երեք ըստ կանոնաց զնոցայն
Line: 8 կատարեցաք զյիշատակս։ Յետ այսորիկ
Line: 9 տնկեցաւ ՛ի սիրտ իմ ցանկութիւն ստանալ ՛ի
Line: 10 նշխարաց սրբոյն Յովհաննու, որ մեծ ՛ի ծնունդս
Line: 11 կանանց ՛ի փրկչէն վկայեալ։ Եւ հանդերձեալ իմ
Line: 12 աշակերտօքս Քրիստոսատրիւ եւ Գրիգորիւ եւ սարկաւագաւս
Line: 13 գնացի ՛ի խնդիր Կարապետին հրամանաւ
Line: 14 եւ թոշակաւ Անդրէի երիցուն եւ հաւանութեամբ
Line: 15 ընտանեացն իմոց՝ Յովհաննու եւ Մխիթարայ
Line: 16 կրօնաւորաց։ Չոգայ հասի ՛ի սուրբ քաղաքն
Line: 17 Երուսաղէմ, եւ զերկրպագութիւնս անդ կատարեալ՝
Line: 18 մեծաւ տրտմութեամբ դարձայ, վասն
Line: 19 զի ամենեքեան էին հաւանեալ ժողովոյն Քաղկեդոնի.
Line: 20 որոց ողջոյն անգամ ոչ տուեալ՝ եկի ՛ի
Line: 21 գաւառն իմ Գեղարքունի ՛ի Պուհայ վանս, յորում
Line: 22 տեղեակ ՛ի մանկութենէ էի լինել անդ մասին
Line: 23 նշխարաց Յովհաննու. եւ յոյժ տենչանօք
Line: 24 հայցեցի ՛ի Գրիգորիկայ սպասաւորէ սրբոյն. եւ
Line: 25 ողորմութեամբն Աստուծոյ հաւանեալ նորա եբաց
Line: 26 զտապանակն եւ գտաք անդ զսուրբ Մկրտիչն եւ
Line: 27 զԹովմաս առաքեալ եւ զնախավկայն Ստեփաննոս,
Page: 321 Line: 1 զորս առաջնոց հարանց բերեալ էր յուղղափառացն
Line: 2 սրբոյն Երուսաղեմի։ Ընկալեալ իմ Յովսեփայ
Line: 3 բերի ՛ի նոյն վկայարանն. եւ մեր մեծապէս
Line: 4 լցեալ խնդութեամբ ընդ առաջ մեր եկին.
Line: 5 եւ այնպէս հանգուցեալ ՛ի տեղիսն կարգեցաք
Line: 6 զյիշատակ սոցա ըստ հրամանի Կիւրղի Երուսաղեմացւոյ,
Line: 7 որ զընթերցուածսն եցոյց ՛ի փառս
Line: 8 Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ։ Յետ այսր եղելոյ
Line: 9 հաճեցան սուրբքն ամենայն, որք ՛ի գաւառին
Line: 10 Գեղամայ բերդին իւրաքանչիւր ոք անուամբ եւ
Line: 11 գրով եւ եդան ՛ի նմին եկեղեցւոջն։ Որոց բարեխօսութեամբն
Line: 12 Տէր Աստուած աշխարհիս
Line: 13 ողորմեսցի"։
Line: 18 Անձնաչափ կենարարին Քրիստոսի լայնութիւնն
Line: 19 տապանափորած վիմին գիրկ եւ կէս հեռի
Line: 20 է ՛ի միջի գմբեթէն սրբոյ կենարար գերեզմանին.
Line: 21 եւ ՛ի վերայ սեանցն գմբեթաձեւ եկեղեցւոյն,
Line: 22 որ շինեալ է հարիւր կանգուն բարձրութեամբ եւ
Line: 23 հարիւր լայնութեամբ. եւ յայնմ երկոտասան սիւնք
Line: 24 ՛ի ներքոյ եւ երկոտասան ՛ի վերոյ վերնատանն.
Page: 322 Line: 1 եւ յայնմ վերնատան է գեղարդն եւ սպունգն եւ սկաւառակն
Line: 2 Քրիստոսի պատեալ ոսկւով։ Իսկ եկեղեցին
Line: 3 կաթուղիկէ, որ Մատուռն անուանի, որ է
Line: 4 գիւտ խաչին՝ քսան կանգուն հեռագոյն ՛ի Յարութենէն,
Line: 5 վաթսուն եւ հինգ սիւն ՛ի վերոյ եւ ՛ի ներքոյ
Line: 6 երկայնութեանն։ Իսկ սուրբ Գողգոթայի եկեղեցին
Line: 7 տասն քայլ հեռի է ՛ի Յարութենէն, որ
Line: 8 Ադամայ գերեզման կոչի, ներքոյ եւ ՛ի վերոյ սեղանոյ
Line: 9 խորհրդոյն, յորում խաչեցաւ Քրիստոս ՛ի
Line: 10 վիմին վերայ։ Իսկ Սուրբ Սիոն եկեղեցին միով
Line: 11 ասպարիզաւ բացագոյն է ՛ի Յարութենէն. հարիւր
Line: 12 կանգուն յերկայնն եւ եօթանասուն ՛ի լայնն,
Line: 13 ութսուն սեամբք կամարակապօք եւ չէ վերնատամբ,
Line: 14 այլ թարբ կապեալ է փայտեայ. եւ պսակ
Line: 15 փշոյն կայ ՛ի կախ զթարբէն, զոր եդին ՛ի Կենարարին
Line: 16 գլուխն։ Եւ յաջմէ եկեղեցւոյն է վերնատունն
Line: 17 խորհրդոյ եւ փայտեայ գմբէթ, յորում
Line: 18 նկարեալ է ընթրեացն խորհուրդ Փրկչին. յորում
Line: 19 սեղան խորհրդոյ եւ պատարագ մատչի ՛ի վերնայարկն
Line: 20 Սիոնի, եւ վերնատուն մի շինի։ Եւ սուրբն
Line: 21 Սիոն ընդ աջմէ խորանին Պիղատոսի, որ Կապպաթա
Line: 22 անուանի. եւ վէմն, յորոյ վերայ կայր
Line: 23 Փրկիչն առաջի Պիղատոսի, յորում ոտից տեղն
Line: 24 երեւի ցարդ եւս. եւ աւազան ՛ի ներքոյ նորին, ուր
Line: 25 զաշակերտաց լուաց զոտսն։ Եւ յահեկէ Սիոնի
Line: 26 բանտն, ուր զՔրիստոս արգելին, անդ սեղան է
Line: 27 եւ պատարագ մատչի։ Եւ յայնմ տեղւոջ, ուր
Page: 323 Line: 1 զՍուրբ Կուսին դագաղն կալաւ հրէայն արտաքոյ
Line: 2 քաղաքին եւ չտայր թոյլ թաղել՝ գմբէթ կապեալ
Line: 3 է ՛ի չորից սեանց. եւ սեանցն պղնձի խաչ
Line: 4 զգեցուցեալ, որք են մարմարիոնք։ Եւ անտի ՛ի
Line: 5 վայր երկու հարիւր եւ յիսուն քարեայ աստիճանք
Line: 6 մինչեւ ցսուրբ գերեզման Կուսին, որ ՛ի
Line: 7 ձորն Գէթսեմանի. եւ անտի մինչեւ ՛ի լեառն Ձիթենեաց,
Line: 8 ուստի վերացաւ Քրիստոս՝ ութ հարիւր
Line: 9 աստիճանք են։ Իսկ ՛ի տեղւոջ համբարձմանն՝
Line: 10 ըստ Յարութեան եկեղեցւոյն ձեւոյ գեղեցկահիւս՝
Line: 11 գմբեթաձեւ շինուած է, հարիւր կանգուն յերկայնն
Line: 12 եւ հարիւր ՛ի լայնն. անտի երեւի Յորդանան
Line: 13 գետ եւ Հովր լեառն եւ բազում գաւառք։ Իսկ
Line: 14 Բեթղեհեմ հեռագոյն է ՛ի Յարութենէն երկու
Line: 15 հարիւրեւքսան հրասխիւ յարեւմտից կողմանէ. չափ
Line: 16 մեծութեան եկեղեցւոյն երկու հարիւր կանգուն
Line: 17 երկայնութիւնն եւ հարիւր ՛ի լայնն, իննսուն
Line: 18 սեամբք մարմարիոնովք քարեայ կամարակապօք.
Line: 19 եւ ՛ի նմա է կրկին այրն, զոր Աբրահամ գնեաց
Line: 20 ՛ի կալուածս շիրմաց. եւ ՛ի ներքոյ բեմին է սուրբ
Line: 21 այրն եւ մսուրն, ուր սեղան է եւ պատարագ մատչի.
Line: 22 եւ յաջմէ եկեղեցւոյն է մատուռն, յորում
Line: 23 մանկանցն սպանելոցն ՛ի Հերովդէէ նշխարքն
Line: 24 պահին. եւ անտի յարեւելից կուսէ ըստ Յորդանանու
Line: 25 կողմանէ երեք ասպարիզօք հեռի ՛ի Բեթղեհեմէ
Line: 26 է հովանոց, ուր երկու եկեղեցիք են եւ պատարագ
Line: 27 մատչի։ Եւ Յորդանան գետ հինգ հրասխ
Page: 324 Line: 1 հեռի է յԵրուսաղեմէ յարեւելից կուսէ, ուր Փըրկիչն
Line: 2 մկրտեցաւ. յորում եկեղեցի սագաշէն խաչանման
Line: 3 յարմարեալ, ութսուն կանգուն երկայն
Line: 4 եւ ութսուն լայն. երեք սեղանք խորհրդոց եւ պատարագք
Line: 5 մատչին։ Եւ լեառն Ձիթենեաց՝ Երուսաղեմի
Line: 6 յարեւելից կուսէ լինի։
Line: 11 Պանդայ վանքն, որ յարեւելից կողմանէ Ձիթենեաց
Line: 12 լերինն կայ՝ Պանոն ոմն ճգնաւոր յԱղուանից
Line: 13 եղեալ նախաշինող, եւ այժմ Պետրոս
Line: 14 Աղուան քահանայ ունի։ -- Մրուվոյ վանք Սուրբ
Line: 15 Քառասունքն ՛ի նոյն կողմն եւ մերձ ՛ի նա, զոր
Line: 16 այժմ Տաճիկն ունի։ Պարտաւոյ վանք Սուրբ
Line: 17 Աստուածածնին, որ առ Աշտարակին Դաւթի,
Line: 18 զոր այժմ ունի կին ոմն՝ Մարիամ անուն Շամքորեցի,
Line: 19 եւ զկէսն Տաճիկն ունի։ Կաղանկատուաց
Line: 20 վանք ՛ի նոյն կողմն, այժմ Թէոդորոսն ունի
Line: 21 քրիստոնեայ եւ տաճիկն Աբրահամեան դպիր Աբուղկամեայ՝
Line: 22 յԱղիովտայ եւ ՛ի Զարիշատայ։ Արցախայ
Line: 23 վանք Սուրբ Աստուածածնին եւ սրբոյն
Line: 24 Ստեփաննոսի՝ այժմ տաճիկն ունի զամենայն։
Page: 325
Line: 1 Ամարասայ վանք Սուրբ Գրիգոր, այժմ ունի կին
Line: 2 մի Գրիգորիկ անուն եւ զկէսն ունի Տաճիկն։ Այլ
Line: 3 երեք վանք Աղուանից, զորս Տաճիկք ունին բըռնութեամբ,
Line: 4 որոց անուանքն չեն յայտ։ Միւս եւս
Line: 5 այլ վանք Աղուանից ընդ Առաուենից վանօքն,
Line: 6 որ ՛ի շուկամիջին է, զոր այժմ Տաճիկք ունին.
Line: 7 այսինքն՝ առ նախանձու հայրապետքն Երուսաղեմի
Line: 8 խանգարեցին զՀայոց եւ զԱղուանից անդ
Line: 9 ձեռնտուութիւն վանորէիցն, զի հարիւր աւելի
Line: 10 վանք կան անդ, զորոց փոյթ կալեալ իշխանացն
Line: 11 Հայոց՝ եօթն կենդինար տուեալ թագաւորին
Line: 12 Յուստիանոսի, (որ է եօթանասուն հազար դահեկան)
Line: 13 թափեցին ՛ի բռնութենէ հայրապետացն
Line: 14 զամենայն վանորայսն. ապա յետոյ յանհոգանալոյ
Line: 15 մերայնոցս ամենայնն այլայլեցաւ։
Line: 5 Զոր ընկալաք ՛ի հոգեզուարճ վարդապետաց
Line: 6 մակերեւումն ապառնեաց՝ արտածել ուսցուք, յիշելով
Line: 7 զնահապետական բանն առ Իսմայէլ մարգարէացեալ.
Line: 8 "Եթէ ձեռք դորա յամենեսին, եւ
Line: 9 եղիցի ազգ մեծ"։
Line: 10 Ընդ նուազիլն թագաւորութեանն Պարսից
Line: 11 Սասանական ազգին ՛ի վեր երեւեցաւ այր մի
Line: 12 Մահմէտ անուն, վայրագ աղեղնաւոր, որ յանապատս
Line: 13 կայր։ Եւ ՛ի միում աւուր դիպաւ նա Արիոսի
Line: 14 կեղծիւ միայնակեցի ումեմն՝ անուն Փախիրա,
Line: 15 առ որ լիալիճ աղեղն ՛ի Մահմետէ գեղապարէր։
Line: 16 Իսկ նորա սաստիկ ձայնեալ ասէ. "Մի́
Line: 17 մեղանչէր՝ որդեակ, զի իբրեւ զքեզ մարդ եմ".
Line: 18 ասէ առ նա Մահմէտն. -- "Զի մարդ ես, վասն է՞ր
Line: 19 կաս ՛ի քարանձաւդ"։ Յայնժամ կոչեցեալ առ
Line: 20 ինքն զնա՝ սկսաւ ուսուցանել ՛ի Հին եւ ՛ի նոր
Line: 21 Կտակարանաց ըստ Արիոսի, որ արարած զՈրդին
Line: 22 Աստուծոյ ասաց։ Եւ նա, զոր ինչ ՛ի նմանէ լինէր
Page: 330 Line: 1 ուսեալ՝ հրամայէր խուժադուժ Տաճկացն
Line: 2 պատմել. եւ բողոքէր առ նա զի մի́ ոք գիտասցէ
Line: 3 զնորա տեղին։ Իսկ անիմաստ ազգն այն՝ ՛ի զարմանս
Line: 4 եղեալ սակս հրաշաբանութեանն, ասեն
Line: 5 ցՄահմէտ. "Ուստի՞ է քեզ զայդ գիտել". եւ Մահմէտն
Line: 6 հայթայթեալ զանծանօթն իւր ազգ՝ ասէ.
Line: 7 -"Հրեշտակ խօսի ընդ իս՝ որպէս ընդ մի ոք
Line: 8 յաստուածախօս առաջին մարգարէիցն"։ -- Եւ նոցա
Line: 9 գաղտնի լրտեսս կացուցեալ առ ՛ի գիտել,
Line: 10 թէ ով պատմէ նմա զայն, կամ ուստի գիտէ նա
Line: 11 զայն ամենայն. իմացեալ Մահմետի զդաւաճանսըն,
Line: 12 ծածկաբար զվարդապետն իւր սպանեալ
Line: 13 ընդաւազեաց. եւ ՛ի նմին տեղւոջ նստեալ ինքն
Line: 14 ասէ ցլրտեսս. "Յայսմ տեղւոջ հրեշտակ ինձ երեւեալ՝
Line: 15 մեծամեծ սքանչելիս պատմէ"։ Եւ նոցա
Line: 16 տեսեալ զնա միայն՝ եկին պատմեցին վրիպական
Line: 17 ազգին Տաճկաց. եւ նոցա մեծախումբ արարեալ
Line: 18 ժողով՝ դիմեցին յանջրդի յանապատն եւ
Line: 19 մեծագոյն պատուով զՄահմէտն ածին յիւրեանց
Line: 20 մէջն, որ սկսաւ առնել մարգարէութիւն եւ ասէ.
Line: 21 "Եթէ դուք անսայք իմոյ մարգարէութեանս եւ
Line: 22 քարոզութեանս եւ առնէք զայնս՝ մեծ իշխանութիւն
Line: 23 ազգիս մերոյ հասանէ, որպէս Հոռոմոց
Line: 24 գիրն ասէ, թէ մեզ իշխանութիւն վասն հաւատոյս
Line: 25 մերոյ տուաւ յԱստուծոյ։ Եւ զոր իւրեան
Line: 26 ատրուշանաց եւ զոհից էին տեղիք՝ Գումբէթ Աբրահամու
Line: 27 անուանեաց եւ տեղի աստուածակոխ. եւ
Page: 331 Line: 1 անդ հրամայեաց կոտորած առնել, եւ զօրն զայն
Line: 2 Աբրահամու անուանեաց։ Հրաման ետ չորեքկուսի
Line: 3 ՛ի զոհանոցն աղօթել, քար արձան կանգնել
Line: 4 եւ համբուրել յանուն Աբրահամու։ Եւ առ նա
Line: 5 երանելի մարգարէն առնէր զմարգարէութիւն,
Line: 6 "Եթէ թողցէ այր զկին իւր, եւ լինիցի առն այլում,
Line: 7 եթէ դառնայցէ առ այր իւր, ոչ ապաքէն
Line: 8 պղծելով պղծեսցի կինն այն"։ Զայս իսկ կատարեաց
Line: 9 Մահմէտն, զի Տալբ ոմն Տաճիկ ունէր կին
Line: 10 գեղեցիկ. վասն որոյ յղեաց պատգամ առ նա,
Line: 11 եթէ Աստուած հրամայեաց թողուլ զկին քո։ Իսկ
Line: 12 Տալբն այն ածեալ զկինն իւր ՛ի մէջ հրապարակին՝
Line: 13 երդմամբ կացուցեալ վկայս, եհան արձակեաց
Line: 14 յիւրմէ. եւ Մահմէտ առ ինքն առեալ զկինն՝
Line: 15 ելից զբղջախոհ ախտին իւրոյ զտռփանս։ Եւ յետ
Line: 16 այնորիկ դարձեալ ասէ ցՏալբն. "Աստուած հրամայեաց
Line: 17 առնուլ զկին քո առ քեզ"։ Եւ այս օրէնք
Line: 18 տաղտկալի յազգ նոցա եմուտ. որ զկին
Line: 19 թողեալ ՛ի կնութենէ, ապա առ այլում եդեալ
Line: 20 ՛ի քուն, առ ինքն առնու։ Եւ այնպէս է անօրէն
Line: 21 նոցա օրէնսդրութիւն, որ մինչ յահեղ անունն
Line: 22 Աստուծոյ երդնուն՝ ստեն, եւ մինչ յառականս
Line: 23 կանանց երդնուն, անսուտ պահեն։ Եւ այլ ինչ բազում
Line: 24 աւանդեաց ազգին այնմիկ, որոց անմտութիւնն
Line: 25 յայտնի լիցի յաւուր մեծի դատաստանին։
Line: 26 ՛Ի լնուլ վաթսուն եւ հինգ թուին Հայոց՝ երեւեցաւ
Line: 27 Մահմէտ ՛ի Մտին շահաստանի։ Եւ իբրեւ
Page: 332 Line: 1 եղեւ եօթանասուն թիւն՝ եկն ՛ի Գումբէթն Աբրահամու,
Line: 2 եւ անտի ել յայն շահաստան, որ այժմ
Line: 3 կոչի յիւր անուն՝ Մահմետայ, յամսեանն սաֆար։
Line: 4 Եղեւ անդ ամ մի, եւ զողջոյն ամն ՛ի շահաստանէն
Line: 5 ասպատակ արար. եւ յամսեանն շահր
Line: 6 ռաբիլ ավալ սկսեալ թափեաց զԳմբէթն Աբրահամու
Line: 7 ՛ի Ռամազան ամսոյ ժթ. այն ութերորդ
Line: 8 ամ էր նորա իշխանութեանն։ Շաւալ ամսոյ ժե.
Line: 9 կռուեցաւ ընդ Նեփ Պարսկի. յաղկաթ ամսոյն ՛ի
Line: 10 հասարակել տունջեան եւ գիշերոյ եկն ՛ի Մաքայ
Line: 11 եւ անտի դարձեալ յիւր շահաստանն, մինչդեռ
Line: 12 վեց օր կայր ՛ի փուղկաթայ ամսոյ ՛ի նմին ամի.
Line: 13 եթող ամիրայ ՛ի Մաքայ զՍէդ՝ Աբուսիդայ որդին։
Line: 14 Եւ դարձան նորա ընկերքն ՛ի Մաքայ. Աբուբէքր՝
Line: 15 Աբուհափայ որդին, աւագ էր յընկերացն.
Line: 16 եւ այն ինն տարի էր Մահմետայ իշխանութեանն։
Line: 17 ՛Ի տասներորդ ամին մեռաւ յաւուր
Line: 18 երկուշաբաթի յամսեանն շահռաբի՝ աղաւաղի
Line: 19 յերկուցն, կալեալ զիշխանութիւնն ամս տասն։
Line: 20 Եւ երեքտասան ամ զքարոզութիւն իւր հաստատեաց։
Line: 21 Քառասուն ամ ունէր, մինչ երեւեցաւն եւ
Line: 22 ՛ի վաթսուն եւ յերրորդ ամին մեռաւ։
Line: 3 Երկրորդ յիշխանութեանն Տաճկաց զկնի
Line: 4 Մահմետայ նստաւ Աբուբէքր Աբի Կահփեան, եւ
Line: 5 կալաւ ամս ինն։ Օմար Իխատաբեան եօթն ամ,
Line: 6 զնա սպանին։ Օտման իբն Օփան ամս տասն եւ
Line: 7 մեկ. ապա արգելին զիշխանութիւնն Ութմանայ,
Line: 8 եւ Ութման ետ իշխանութիւն Աբդլահի պատիւ՝
Line: 9 քրքմել զհերս եւ զմորուսս։ Մաւիէ ամս ինն։ Եզիդ
Line: 10 իբն Մաւիէ ամս ութ։ Աբդլմալիք իբն Մրուան
Line: 11 ամս տասն եւ մեկ. ՛ի սորա աւուրս էր Հաջէջ իբն
Line: 12 Ուսուփ։ Վլիթ՝ Աբդլմալիքայ որդին, ամս ինն։
Line: 13 Սուլէյման իբն Աբդլմէլիք ամս տասն եւ չորս։
Line: 14 Օմար, Աբդլզիզայ որդի՝ ամս տասն։ Եզիդ իբն
Line: 15 Աբդլմէլիք ամս վեց։ Հէշմ իբն Աբդլմէլիք ամս
Line: 16 քսան։ Վլիթ իբն Իշիդ ամ մի. զնա սպանին եւ շփոթումն
Line: 17 եղեւ Տաճկաց։ Մրուան, Մահմատայ որդի՝
Line: 18 ամս չորս. սա սպան զԿուրիշիկս գլխաւորս Տաճկաց
Line: 19 արս վաթսուն՝ զսպանողս Վլիթայ ամիրային՝
Line: 20 առաջի իւր ակնարկեալ սպանողացն։ Եւ եկն
Line: 21 Աբլ Աբաս ՛ի Մարաց օգնականութեամբ եւ զօրօք
Line: 22 Աբու Մսլեմայ Խորասանայ իշխանին եւ սպան
Line: 23 զՄրուան եւ կալաւ զիշխանութիւնն ամս եօթն.
Line: 24 եւ Աբլ Աբաս էր Աբդալլահ Մահմադայ որդի՝ Աղայի
Line: 25 որդի, Աբդլլահի որդի, Աբբասայ որդի, Աբդլ
Page: 334 Line: 1 Մուտաղիբայ որդի, որք այժմ ազգաւ կոչին Հեզամիկք.
Line: 2 եւ սպան նա գաղտուկ զԱբու Մսլիմ,
Line: 3 յորժամ եհաս յիշխանութիւնն. եւ յետ նորա
Line: 4 սպանմանն եւ ինքն վախճանեցաւ։ Աբու Ջափր,
Line: 5 որ կոչեցաւ Աբդալլահ, նորին եղբայր, ամս քսան
Line: 6 եւ երկու. -- սա մեռաւ ՛ի Գումբէթն Աբրահամու։
Line: 7 Մադի, որ կոչի Մահմատ, որդի Աբդալլահի ամս
Line: 8 ինն։ Մուսէ ամ մի։ Հարուն՝ Մադիայ որդին,
Line: 9 զոր Մադիունն կոչեն, ամս քսան եւ հինգ. -- սա
Line: 10 նեղութիւն անչափ հասոյց աշխարհի եւ վասն այնր
Line: 11 բազում գաւառք Հայոց փախեան ՛ի Հոռոմս։ Մահմատ՝
Line: 12 որդի Հարունայ, ամս երեք. Հարուն՝ մինչ
Line: 13 կենդանի էր, բաժանեաց զիշխանութիւնն երկուց
Line: 14 որդւոց իւրոց՝ Մահմատայ եւ Մայմունայ. ՛ի
Line: 15 սանդիեցութեանն ունէր Մահմատ զիշխանութիւնն
Line: 16 ՛ի Բաղդատ եւ ՛ի Խորասան. եւ Մայմուն
Line: 17 ընդ հակառակս նմա եղեալ պատերազմաւ՝ մեռանի
Line: 18 Մահմատ. եւ Աբդալլահ, որ եւ Մայմունն
Line: 19 կոչէր, իշխեաց ամենայնի ամս...։ Իբրայիմ, ամս
Line: 20 տասն։ Հարուն՝ քսան եւ երրորդ նստաւ ՛ի Մահմատայ
Line: 21 Ամիր Մումին. եւ հայ թուականն էր
Line: 22 երկու հարիւր վաթսուն ամ։
Line: 4 ՛Ի վախճանելն Եղիազարու Աղուանից կաթուղիկոսի՝
Line: 5 ոմն յերկաբնակ կրօնէն, Բակուր անուն,
Line: 6 երբեմն եղեալ եպիսկոպոս Գարդմանայ եւ
Line: 7 Ներսէս յորջորջեալ՝ ուխտադրեալ ընդ Սպարամայ
Line: 8 Աղուանից տիկնոջ Վարազ Տրդատայ, որ էր
Line: 9 ՛ի նոյն կրօն հետեւեալ, կնքէր դաշինս վասն փառամոլ
Line: 10 տիրողութեանն, ասելով. "Եթէ կամ է քո
Line: 11 կոչել զիս ՛ի հայրապետութիւն Աղուանից՝ ես
Line: 12 արարից զամենայն Աղուանս խոստովանութեամբն
Line: 13 Քաղկեդոնի"։ Եւ ունկնդիր եղեալ նմա կնոջն՝
Line: 14 խորհուրդ բերեալ ընդ եպիսկոպոսս եւ ընդ մեծամեծս
Line: 15 աշխարհին Աղուանից, ոչ ոք իմացաւ
Line: 16 զդաւաճանութիւնն, եւ յանձն առին առհասարակ
Line: 17 կատարել զխնդիրն։ Իսկ ամենակալ Հոգին
Line: 18 սուրբ ազդեալ եպիսկոպոսին Մեծիրանց՝ Յովելայ,
Line: 19 առաջի մեծախումբ ժողովոյն խնդրեաց ՛ի
Line: 20 Ներսիսէ ձեռնարկ նզովելոյ զժողովն Քաղկեդոնի
Line: 21 եւ զտոմարն Լեւոնի՝ նորին մատանեաւ.
Line: 22 եւ ընկալեալ զնամակ ՛ի ժողովոյն արեւելից
Line: 23 ըստ կանոնական սահմանի՝ ընկալեալ եղեւ. եւ
Line: 24 նոյն ինքն Յովէլ եպիսկոպոս հանդերձ այլ
Line: 25 եպիսկոպոսօք վերակոչեն զնա ՛ի հայրապետական
Page: 336 Line: 1 շնորհս աթոռոյն Աղուանից. եւ նոյժամայն
Line: 2 Յովէլ եպիսկոպոս առ ինքն առեալ զնզովիցն
Line: 3 գիր դնէր ՛ի պահեստի. եւ յետ այնր կեցեալ
Line: 4 ամս ժդ փոխադրէր առ Քրիստոս։
Line: 5 Յայնժամ տեղի գտեալ Նարսիսի ՛ի կատարել
Line: 6 զկամս իւր՝ փութայ ՛ի գաւառն Մեծիրանց
Line: 7 եւ գործակից իւր գտեալ զԶաքարիա վանաց հայր՝
Line: 8 տայ նմա խորհուրդ առնել զնա եպիսկոպոս եւ
Line: 9 շնորհել նմա զտէրունի հասն, միայն թէ տացէ
Line: 10 զնորին ձեռնարկն՝ զի այրեսցէ. եւ նորա տուեալ
Line: 11 զգիր ուխտին առ նա՝ անդէն ՛ի տեղւոջն հրկիզեաց.
Line: 12 եւ զԶաքարիա ձեռնադրեաց եպիսկոպոս
Line: 13 Մեծիրանց. եւ ՛ի կարեւոր բարեկամութեան զնա
Line: 14 ընկալեալ՝ դարձաւ ՛ի հին փսխածն, զոր ՛ի ժամանակաց
Line: 15 սպասէր։ Իսկ տիկնոջն Սպարամայ
Line: 16 զնա ստիպեալ՝ նորին օգնութեամբ եւ այլոց նախարարաց,
Line: 17 որոց զորոմն էր ընկալեալ, քակեալ
Line: 18 աւերեաց զբազում սեղանս եկեղեցւոյ՝ որոց
Line: 19 յաղթող եղեւ եւ զարժանաժառանգ մանկունս եկեղեցւոյ
Line: 20 զուղղափառս՝ հալածական արար տարաբնակս.
Line: 21 նախ զերանելին Իսրայէլ նշանագործ
Line: 22 եպիսկոպոսն Մեծկողմանց հալածեաց, որ
Line: 23 զբազում աշխարհս Խազրաց եւ Հոնաց դարձոյց ՛ի
Line: 24 քրիստոնէութիւն, ընդ նմին եւ զԵղիազար Գարդմանայ
Line: 25 եպիսկոպոս։ Իսկ ոմանք յեպիսկոպոսաց
Line: 26 նշկահեցին ՛ի նմանէ՝ Յովհաննէս Կապաղակայ
Line: 27 եպիսկոպոս, Սահակ Ամարասայ եպիսկոպոս, Սիմէոն
Page: 337 Line: 1 Հոշաչայ եպիսկոպոս եւ Շերոյ մեծ իշխանն
Line: 2 Աղուանից հանդերձ իւր ազատօքն, որք բազմութեամբ
Line: 3 ուխտից եկեղեցւոյ գումարեալ հանդէս
Line: 4 ժողովոյ՝ նզովեցին զՆերսէս ընդ ամենայն
Line: 5 հերձուածողս։
Line: 9 "Տեառն Եղիայի Հայոց կաթուղիկոսի ՛ի
Line: 10 միաբան ժողովոյս Աղուանից երկրպագութիւն։
Line: 11 "Վասն զի զմի հաւատ ուղիղ հարքն մեր
Line: 12 ընդ հարս ձեր ունէին եւ զմիմեանց հոգային
Line: 13 զհոգւոյ փրկութիւն, ՛ի ներել Տեառն Աստուծոյ
Line: 14 զօրացեալ կրօնն Քաղկեդոնի՝ ելից զտիեզերս, եւ
Line: 15 մեր կողմունքս մինչեւ ցայսօր ժամանակի անխառն
Line: 16 յայնմանէ էր մնացեալ։ Իսկ այժմ զոր
Line: 17 կարծէաք գոլ հովիւ բարի մեզ զՆերսէս, սա
Line: 18 գայլ եղեալ՝ օձտել սկսաւ զբանաւոր հօտս Քրիստոսի.
Line: 19 վասն որոյ կամեցաք յուշ առնել սրբութեան
Line: 20 ձերում յայց ելանել մեզ որպէս ձերոց
Line: 21 անդամոց եւ բժշկել զբեկումն մեր։ Ողջ լերուք
Line: 22 ՛ի Տէր"։
Line: 4 "Տիեզերակալ Աբդալլահի Էմիր Մումինոյ
Line: 5 յԵղիայէ Հայոց եպիսկոպոսապետէ։
Line: 6 "Յամենակալէն Աստուծոյ ունիմք զծառայական
Line: 7 աշխարհս հնազանդ ձերոյ տէրութեանդ.
Line: 8 եւ մեք եւ Աղուանք զմի հաւատ պաշտել ունիմք
Line: 9 զՔրիստոսի աստուածութեանն։ Իսկ այժմ որ
Line: 10 Աղուանից է կաթուղիկոս նստեալ ՛ի Պարտաւ,
Line: 11 խորհուրդ արարեալ ընդ կայսերն Յունաց՝ զնա
Line: 12 քարոզէ յաղօթս եւ զաշխարհն ստիպէ, զի ՛ի հաւատ
Line: 13 եւ ՛ի միաբանութիւն նմա եկեսցեն։ Արդ
Line: 14 գիտութիւն ձեզ լիցի, եւ մի́ անփոյթ արասցես
Line: 15 վասն այդորիկ. զի կին մի մեծատուն խորհըրդակից
Line: 16 է նորա, զորս պատուհասակոծ հրամայեցէք
Line: 17 առնել մեծ իշխանութեամբ ձերով՝ ըստ արժանի
Line: 18 իւրեանց գործոց, զոր առ Աստուած կամեցան
Line: 19 մեղանչել"։
Line: 4 "Զառնդ Աստուծոյ զԵղիայի Արմենեան ազգի
Line: 5 ջաթկիդ** կարդացի զգիր մտերմութեան, եւ
Line: 6 ՛ի շնորհս քեզ առաքեցի զծառայ իմ հաւատարիմ
Line: 7 բազում զօրօք։ Եւ վասն ապստամբացն Աղուանից
Line: 8 ՛ի մերմէ տէրութենէս հրամայեալ եմք ըստ քո
Line: 9 կրօնիցդ առնել առ նոսա ուղղութիւնս, եւ պատուհասդ
Line: 10 քո առաջի ՛ի Պարտաւ արասցէ ծառայդ
Line: 11 մեր. զՆերսէս եւ զկինն ՛ի հիւմայիդ հիմին
Line: 12 շղթայս երկաթահարեալ ՝ անարգանօք ածցէ ՛ի
Line: 13 դուռն արքունի, զի ՛ի տեսիլ ամենայն ապստամբաց
Line: 14 նշաւակս զնոսա արարից"։
Line: 19 Եկեալ հասանէ մեծ հայրապետն Հայոց Եղիայ
Line: 20 ՛ի մեծ քաղաքն Աղուանից՝ Պարտաւ. եւ
Line: 21 նստեալ ՛ի մեծ եկեղեցւոջն՝ հրամայէ ածել զՆերսէս
Page: 340 Line: 1 առաջի իւր. եւ նա ՛ի թագստի լեալ ոչ գտանիւր։
Line: 2 Յայնժամ մեծահաւատն Շերոյ՝ Աղուանից
Line: 3 իշխան, ըմբռնեալ զմօտակացս նորա՝ հրամայէր
Line: 4 ածել զՆերսէս. եւ կացուցեալ զնա ՛ի մէջ բազմամբոխ
Line: 5 ատենին առաջի Եղիայի՝ անպատասխանի
Line: 6 գոլով եղկելին՝ ըստ արքունի հրամանի
Line: 7 տարժանելի վիրաց հանդիպէր։ Զի ոտն ընդ ոտն
Line: 8 բաղազանեալ կապեցաւ ընդ կնոջն եւ հանդերձեալ
Line: 9 էր վարիլ ՛ի տար աշխարհ, որ սակս այնորիկ
Line: 10 անսուաղ եղեալ զաւուրս ութ՝ վախճանեցաւ.
Line: 11 եւ ետ թաղել զինքն նովին երկաթեօք եւ
Line: 12 նզովեաց զՇերոյ, զի նա եղեւ առաջնորդ չարի
Line: 13 նորա եւ Սպարամայ, վասն հակաճառութեանն որ
Line: 14 ընդ նա եւ ընդ Սպարամ ՛ի վերայ իշխանութեանն։
Line: 15 Եւ Ներսէս կալաւ զաթոռն ուղղափառութեամբ
Line: 16 ամս տասն եւ չորս, եւ զչարափառութեանն
Line: 17 ամս երեք եւ կէս։
Line: 18 Այսոցիկ այսպէս եղելոց՝ ընտրեցին ՛ի նմին
Line: 19 ժողովոյ զՍիմէոն այր պարկեշտ եւ ձեռնադրեցին
Line: 20 զնա ՛ի հայրապետութիւն Աղուանից, որ
Line: 21 զպղտորումն Ներսիսի եբարձ յաշխարհէս, եւ բազում
Line: 22 կարգս ուղղութեան աւանդեաց եկեղեցւոյ
Line: 23 վրիպելոյ. եւ զեղկելի Ներսիսի գրեանն, զորս
Line: 24 լցեալ էր յարկեղս լի հերձուածովք, առեալ զամենայն
Line: 25 ետ ՛ի գետն Տրտու յիւր հովոց տեղւոջն,
Line: 26 որ Բերդակուրն կոչի. կացեալ յաթոռն
Line: 27 ամ մի եւ կէս։
Line: 5 Քանզի բազում եւ ազգի ազգի չարութեամբ
Line: 6 սովոր է յամենայն ժամ բարեատեաց թշնամին
Line: 7 մեր եւ հսարակաց փրկութեան հակառակորդն՝
Line: 8 սատանայ, որսալ զպարզամիտս ՛ի մարդկանէ եւ
Line: 9 ընդդէմ մրցիլ մանկանց եկեղեցւոյ ըստ իւրում
Line: 10 բնածին բարուցն, հնարել եւ յընտրեալսն կամեցեալ,
Line: 11 ըստ բանին՝ եթէ ոսոխն ձեր սատանայ իբրեւ
Line: 12 զառիւծ գոչէ թէ զո կլանիցէ. զի եւ ՛ի նախաստեղծ
Line: 13 լինելութեան նախահօրն մերոյ նոյն չարութիւն
Line: 14 ապստամբ զօրականին արտասահմանեաց զմեզ ՛ի
Line: 15 կենաց փայտէն եւ ՛ի հեշտալի փափկութենէ դրախտին։
Line: 16 Եւ սատանայ ՛ի սկզբանէ մեղանչէ՝ մանաւանդ
Line: 17 ՛ի թոյլ եւ յողդողդ խորհուրդս դիւրամոլոր
Line: 18 անմիտ մարդոց, որոց կուրացեալ են միտք ըստ
Line: 19 ժամանակաց չարութեամբ գնացելոց, զի մի́ ծագեսցէ
Line: 20 առ նոսա լոյս փառացն Քրիստոսի։ Զի
Line: 21 որովք զրկեցաւ բանսարկուն՝ սկզբնատիպ չարութեամբն
Line: 22 ՛ի մոլար խաբէութենէ կռոցն երկրպագութեան,
Line: 23 շահիլ կամեցաւ այժմ զնորին ՛ի ձեռն անիմաստ
Line: 24 մարդոց պառակտողաց զեկեղեցի Աստուծոյ
Line: 25 նորաձայնութեամբ եւ ձեւով անսրբով՝ զշահս եւ
Page: 342 Line: 1 զգլուխս։ Սակս որոյ եւ ՛ի միջի մերում երեւեալ
Line: 2 այժմ արմատ դառնութեան աղանդոյն Նեստորի
Line: 3 եւ Մաքսիմոսի ՛ի ձեռն Ներսիսի ամբարշտացելոյ,
Line: 4 որ ներողութեամբն Հոգւոյն Սրբոյ կարգեցաւ
Line: 5 յառաջնորդութիւն տանս Աղուանից, եւ խորամանկութեամբն
Line: 6 եղեւ հաւատակորոյս եւ մոլորեցուցիչ
Line: 7 հոգւոց մերոց։ Վասն զի զփրկական
Line: 8 աւանդութիւնս առաքելաքարոզ հարցն մերոց,
Line: 9 որք անարատ ձեռօք հաստատեալ էին յեկեղեցիս՝
Line: 10 անարժան ձեռօք ՛ի բաց կործանեաց. եւ զբարենախանձ
Line: 11 եպիսկոպոսունս ուղղափառութեան
Line: 12 հաւատոյն եւ զաւանդապահս քայքայեաց. զոմանս
Line: 13 բամբասանօք հալածեաց յօտար երկիր, զոմանս
Line: 14 տրտմութեամբ լցեալ վտանգեաց. զպատուական
Line: 15 աթոռսն քակտեաց. եւ զբանակս ճգնաւորական
Line: 16 կրօնաւորաց այլայլեալ շփոթեաց. յորմէ ցրուեալ
Line: 17 եղեն Քրիստոսի սուրբ մարմնոյ պատուական
Line: 18 անդամք. որդիք Սիոնի բովանդակ մոլորեցան
Line: 19 խաբէութեամբ. տաճար սրբութեան մերոյ եղեւ
Line: 20 յապականութիւն՝ ըստ ողբերգութեան Երեմիայի.
Line: 21 "Բարձան փառք սրբութեան մերոյ, եւ ՛ի
Line: 22 չորեքեզերեան տիեզերս պարծանք պարծանաց
Line: 23 մերոց շիջեալ կործանեցաւ"։ Այլ սակայն յայսմ
Line: 24 վայրի օրհնութիւն եւ գոհութիւն եղիցի Փրկչին
Line: 25 մերոյ Աստուծոյ, որ ոչ ետ թոյլ թշնամւոյն
Line: 26 մարդկան յառաջել ՛ի սպառ. այլ գթացեալ ՛ի
Line: 27 տկարութիւնս մեր եւ ողորմեալ ժողովրդեան իւրում
Page: 343 Line: 1 առաքեաց առ մեզ զպատուական հայրդ
Line: 2 Եղիա շնորհիւն Աստուծոյ Հայոց Կաթուղիկոս,
Line: 3 այր սուրբ եւ ճշմարիտ՝ զուգաթոռ սրբոյն Գրիգորի,
Line: 4 ձերովք եպիսկոպոսօք եւ վարդապետօք՝
Line: 5 Սիմէոն Խորխոռունեաց եպիսկոպոս, Սարգիս
Line: 6 Ամատունեաց եպիսկոպոս, Սարգիս Ռոտակաց
Line: 7 եպիսկոպոս, Յովհաննէս վարդապետ եւ այլ բազում
Line: 8 աշակերտելովք ձեր եկիք հասիք ՛ի մայրաքաղաքս
Line: 9 մեր՝ Պարտաւ, եւ ձերով քաղցրուսոյց
Line: 10 վարդապետութեամբ բարձիք զչարն ՛ի միջոյ
Line: 11 մերմէ. եւ յիշելով զառաջնոց հարցն մեր աւանդութիւնս՝
Line: 12 վերանորոգեցիք զաթոռ հայրապետութեանս
Line: 13 մերոյ ՛ի ձեռն սրբասնեալ առն,
Line: 14 որոյ մեք եմք վկայ ճշմարտութեանն։ Վասն որոյ
Line: 15 մեք ամենեքեան՝ Սիմէոն Աղուանից կաթուղիկոս,
Line: 16 Յովհաննէս Կապաղակայ եպիսկոպոս, Սիմէոն
Line: 17 Հողւոյ եպիսկոպոս, Սահակ Ամարասայ
Line: 18 եպիսկոպոս, սրբասէր Քշիկ Ներսմերհի վանաց
Line: 19 տանուտէր բոլոր ուխտիւն իւրով, որք անխառն
Line: 20 յաղանդոյն պահեցան, Գտայ վանաց տանուտէր,
Line: 21 Կատարոյ վանաց տանուտէր, Յովսեփայ վանաց
Line: 22 տանուտէր, Դաւիթ Կաղանկատուոց վանական,
Line: 23 Պետրոս Տկռակերտոյ վանական, Պողոս Աղածոբայ
Line: 24 վանական, քրիստոսասէրն Շերոյ Աղուանից
Line: 25 իշխան, Ջուանքոյ Աղուանից սպարապետ, Վարդան
Line: 26 պատրիկ եւ նորին եղբայր Գագիկ, Բաբ ՛ի
Line: 27 Հրահատեան (ազգէ), Վախտանկ ՛ի Վարազմանեան,
Page: 344 Line: 1 պատրիկ ՛ի Քարոյեան ազգէ թագաւորաց,
Line: 2 Վահան ՛ի Վարազյոհանեան, Թէոդորոս ՛ի Յանաստոյեան,
Line: 3 Ռոստոմ ՛ի վարազ Աքոյեան, Զարմիրհ
Line: 4 ՛ի Վարազ քուրդաքեան ազգէ թագաւորաց,
Line: 5 Մահմատ ՛ի Շերոյեան եւ այլ ամենայն ազատք
Line: 6 աշխարհիս օրհնեցաք եւ ընկալաք միաբանութեամբ
Line: 7 հոգեւորաց եւ մարմնաւորաց զառաքելական հաւատն
Line: 8 մեր, որ նախ ՛ի սրբոյն Եղիշայէ հիմնադրեալ
Line: 9 եւ ապա ՛ի սրբոյն Գրիգորիսէ հաստատեալ
Line: 10 եւ որ ցայժմ ոչ էր ստերիւրեալ։ Եւ ՛ի հասանել
Line: 11 փորձանացս՝ հասոյց Աստուած զօգնութիւն իւր
Line: 12 ՛ի ձեռն փոխանորդիդ սրբոյն Գրիգորի, որոյ ուղղափառութեանդ
Line: 13 էաք աշակերտք եւ եղիցուք
Line: 14 տեառնդ Եղիայի Հայոց կաթուղիկոսի, որ եղեր
Line: 15 վրէժխնդիր թշնամւոյն արդարութեան։ Եւ արդ
Line: 16 մեք ամենքեան նզովեմք զամենայն հերձուածողս
Line: 17 զառաջինս, զմիջինս եւ զվերջինս, զՆոմինոս
Line: 18 եւ զնորին վարդապետն Արիոս, զՎաղենտինոս,
Line: 19 զԱպողինար, զԴիոդորոս, զՄանի, զՄարկիովն,
Line: 20 զԵւտիքէս, զՆեստոր, զԹէոդորիտոս...
Line: 21 զտոմարն Լեւոնի, զՄաքսիմոս եւ զաշակերտս նորա,
Line: 22 ընդ որս եւ զեղկելին մեր Ներսէս նզովեցաք,
Line: 23 որ հաւանեալ եղեւ երկաբնակ կրօնին եւ
Line: 24 որք հաւանին։ Եւ զսոյն կանոնս առաջի Աստուծոյ
Line: 25 եւ ձեր սրբութեանդ պայմանեցաք, զի յայսմհետէ
Line: 26 մի́ ոք իշխեսցէ ՛ի մէնջ արտաքս ելանել
Line: 27 յաւանդութենէ հարցն մերոց. եւ եթէ յանդուգն
Page: 345 Line: 1 ոք գտցի, որ վերստին զնորաձայնութիւն բերցէ
Line: 2 ՛ի մէջ՝ այնպիսին նզովեալ եղիցի ՛ի Սրբոյ Երրորդութենէն
Line: 3 եւ ՛ի մերմէ միաբանութենէս, ՛ի
Line: 4 շնորհաց Սրբոյ Հոգւոյն անմասն եղիցի եւ խոստացեալ
Line: 5 արքայութեանն մի հասցէ. եթէ յեպիսկոպոսաց
Line: 6 իցէ՝ լուծեալ լիցի ՛ի պատուոյն եւ ՛ի
Line: 7 բարձրութենէ աթոռոյն անկցի, եթէ ՛ի քահանայից
Line: 8 իցէ՝ զնոյնս կրեսցէ, եթէ ՛ի կրօնաւորաց
Line: 9 ոք իցէ՝ նզովեալ հալածեսցի եւ եթէ յազատաց
Line: 10 ոք իցէ՝ արգելեալ յեկեղեցւոյ, յընկերս մի́ խառնեսցի
Line: 11 մինչեւ՛ի կարգ ուղղութեան եկեսցէ։ Նոյնպէս
Line: 12 եւ վասն ձեռնադրութեան կաթուղիկոսացս
Line: 13 Աղուանից այսպէս կանոնեցաք. զի ՛ի սուղ ինչ
Line: 14 ժամանակ կաթուղիկոսքն մեր զկարգն յեպիսկոպոսաց
Line: 15 մերոց առին, իսկ այժմ զի անփորձ եւ
Line: 16 անընտրող գործով եղեւ եւ հերձուածեցաւ աշխարհս,
Line: 17 վասն այդորիկ պայմանեցաք առաջի
Line: 18 Աստուծոյ եւ ձերոյ հայրութեանդ, զի ձեռնադրութիւն
Line: 19 հայրապետութեանս Աղուանից ՛ի սուրբ
Line: 20 Գրիգորի աթոռոյն լիցի՝ միաբանութեամբ աշխարհիս՝
Line: 21 որպէս եւ էրն ՛ի սրբոյն Գրիգորայ անտի,
Line: 22 զի անդ ընկալաք զլուսաւորութիւն. եւ ճըշմարտութեամբ
Line: 23 գիտեմք, զի զոր դուք ընտրէք՝
Line: 24 հաճոյ Աստուծոյ է եւ մեզ։ Եւ յայսմ պայմանէ
Line: 25 մի́ լիցի իշխանութիւն ումեք արտաքոյ ելանել
Line: 26 եւ նորաձեւութեամբ ինչ առնել. ապա եթէ ոչ՝
Line: 27 անվաւեր եւ ունայն լիցի եւ մի́ համարեսցի ձեռնադրութիւնն
Page: 346 Line: 1 այն ընդունելի։ Արդ որք երկիւղիւն
Line: 2 Աստուծոյ մերոյ սահմանադրութեանս կատարիչ
Line: 3 լինին՝ ՛ի Սուրբ Երորդութենէ օրհնեալ
Line: 4 լիցին եւ յամենայն ծառայից Աստուծոյ ուղղափառաց.
Line: 5 իսկ եթէ ոք ընդդիմացեալ թիւրեսցի
Line: 6 ՛ի ճշմարտութենէ աստի, ինքն տացէ Աստուծոյ
Line: 7 պատասխանի ՝ ով եւ իցէ։
Line: 8 "Գրեցաւ գիրս այս միաբանութեամբ եւ Աստուծոյ
Line: 9 միջնորդութեամբ վասն հաստատութեան
Line: 10 հաւատոյ անշարժ լինելոյ ՛ի մէջ երկոցունցս։
Line: 11 Յութսուն եւ ՛ի հինգերորդ ամի Տաճկաց եւ ՛ի հայ
Line: 12 թուականիս հարիւր քառասուն եւ ութն յամսեանն
Line: 13 հրոտից։ Եւ կնքեցաւ կամօք մերովք եւ
Line: 14 մատանեօք, որոց անուանք ՛ի վերոյ գրեալ են"։
Line: 18 "Զշարժումն այլափառին Ներսիսի, որ յԱղուանս
Line: 19 էր, սակս հաւատոյ, եւ զներկումն կրօնին
Line: 20 Քաղկեդոնի ՛ի բազմաց սերմանեալ յոգիս, եւ
Line: 21 զխորամանկ չարութեամբ իւրով վտանգելն զեպիսկոպոսունս,
Line: 22 զքահանայս եւ զկրօնաւորս, զգացեալ
Line: 23 իմ Եղիայի Հայոց կաթուղիկոսի՝ եկի հանդերձ
Line: 24 իմովք եպիսկոպոսօք յԱղուանս ՛ի գերահռչակ
Page: 347 Line: 1 քաղաքդ Պարտաւ։ Եւ ժողովեցան առ իս
Line: 2 հոգեւորք եւ մարմնաւորք եւ ցուցին ինձ զայն գիր,
Line: 3 որ յառաջ նզովեալ եւ ՛ի բաց ընկեցեալ էր զՆերսէս
Line: 4 ՛ի յԱղուանից կաթուղիկոսութենէն. եւ թէպէտ
Line: 5 նա բռնակալութեամբ կացեալ էր յաթոռն,
Line: 6 սակայն նոյն եպիսկոպոսունք, եւ բովանդակ ուխտ
Line: 7 եկեղեցւոյ վերստին նզովեցին գրով եւ կնքով,
Line: 8 Աստուծոյ միջնորդութեամբ եւ մեօք հանդերձ,
Line: 9 եւ պայմանեցին, եթէ կամք ՛ի նոյն հաստատութեանն
Line: 10 եւ ոչ խառնիմք ՛ի կրօնն Քաղկեդոնի եւ
Line: 11 ընդ վարդապետութեանն Բակուրայ։ Արդ եթէ
Line: 12 կան ՛ի նոյն պայմանի եւ յաւանդութեան սուրբ
Line: 13 հարցն՝ ընկալարուք զնոսա եւ սիրեցէք որպէս
Line: 14 զհոգեւոր տեսուչս ձեր. ապա եթէ ոք թիւրեսցի
Line: 15 յայսմ պայմանէս, կաթուղիկոս կամ եպիսկոպոս՝
Line: 16 չունի իշխանութիւն ՛ի ձեր վերայ. այլ կալ ձեզ
Line: 17 յեկեղեցիս ձեր եւ հանապազ անդադար աղօթս
Line: 18 մատուցանել առ Աստուած. եւ ՛ի ձեր վերայ
Line: 19 իշխան Աստուած լիցի եւ ուղղափառ վարդապետք։
Line: 20 Եւ ետու զայս անհոգութիւն ձեզ սրբասիրաց,
Line: 21 Քշկայ Ներսմերհի վանաց տանուտեառն եւ Գրիգորի
Line: 22 Յովսեփայ վանից տանուտեառն՝ եւս Եղիայ
Line: 23 Հայոց կաթուղիկոս հանդերձ իմ եպիսկոպոսօքս
Line: 24 առի զմիաւորութեան գիրդ ՛ի ժողովոյդ Աղուանից,
Line: 25 եւ ետու զայս պայմանի գիր ձեզ. զի մի́
Line: 26 ոք յանդգնեսցի թիւրել ինչ զեդեալ ուխտադրութիւնդ։
Line: 27 Եւ զերկոսեան նամակսդ կնքեալ իմով
Page: 348 Line: 1 մատանեաւ ետու ՛ի պահեստի Ներսմերհի ուխտին
Line: 2 ՛ի ձեռն սրբասիրի Քշկայ հօր՝ պայման
Line: 3 անհոգութեան"։
Line: 8 Զայս Սուրբ Հոգւոյն խոստովանութիւն, զոր
Line: 9 խնդրեցաք ՛ի ժողովոյն Պարտաւայ գրով ծանուցեալ
Line: 10 մեզ զճշմարտութիւնն, զերկեղուտ հերեսիովտութեանց
Line: 11 դաւող բանս, եւ զհոգեզուարճ
Line: 12 վարդապետացն զընդդիմակսն իմացաք ստոյգ՝
Line: 13 ես Շերոյ Աղուանից իշխան, Ջուանքոյ Աղուանից
Line: 14 սպարապետ, Վարդան պատրիկ եւ նորին
Line: 15 եղբայր Գագիկ, Վախտանգ՝ Վարազմանեան (եւ
Line: 16 նախնի է սոցա քաջն Վարդան ՛ի Միրհական
Line: 17 տոհմէն, որ յաւուրս Վաչականայ Աղուանից արքայի
Line: 18 յԱղուէն ժողովոյն յարքայէն նախագահ
Line: 19 եղեալ՝ բնաւորեցաւ ՛ի Գարդման), Պատրիկ ՛ի
Line: 20 Քարոյեան՝ յարքայից զարմից, որ ՛ի նորին հրամանէ
Line: 21 Վաչականայ արքայի բնակեցան յաղբերդ
Line: 22 գաւառի (եւ սորա նախնիք քաջն Վաչական եւ Վաչէ
Line: 23 եւ որք ըստ կարգի կան ՛ի գրիդ), Պապ ՛ի
Line: 24 Հրահատեան, որք յԱտրպատականիս իշխանացն
Line: 25 են՝ բնաւորեալք ՛ի Կապաղակ եւ ՛ի Կողթ.
Page: 349 Line: 1 Վահան ՛ի Վարազ Յոհանեան ՛ի Մադիանացւոցն
Line: 2 զարմից՝ յակոբիկ հաւատով, որք եկեալ ՛ի Կամբիճան
Line: 3 բնակեցան. Ռոստոմ ՛ի Վարազ Աքոյեան,
Line: 4 որք ՛ի Ստահր գաւառէ Պարսից եւ բնակեցան
Line: 5 յՈւտի գաւառի յաւանին Կաղանկատուոց. Զարմիրհ
Line: 6 ՛ի Վարազ Քուրդակեան, եւ Մահմատ ՛ի
Line: 7 Շերոյեան՝ Դղմանց տեարցն որդիք (սոքա բնակեալ
Line: 8 էին ՛ի Դղմահողսն արքայատուր Աղուանից
Line: 9 աշխարհիս)։ Այսք ամենեքեան գրեցան ՛ի դիւանին
Line: 10 Աբդլմէլիքի Ամիր Մումինոյ սակս այսորիկ, զի
Line: 11 եթէ ոք ՛ի սոցանէ գտանիցի երկաբնակ եղեալ՝
Line: 12 սրով եւ գերութեամբ սպառեսցի։ -- Այսպէս եղեւ
Line: 13 խաղաղութիւն ամենայն եկեղեցեաց Աղուանից։
Line: 17 Այս կանոնադրութիւն եղեւ ՛ի Սիմէոնէ Աղուանից
Line: 18 կաթուղիկոսէ, յորժամ նստաւ յաթոռն
Line: 19 ՛ի ժողովումն, որ վասն Ներսիսի եղեւ, որ զկարգս
Line: 20 եկեղեցւոյ այլայլեաց. վասն այսորիկ հարկ եղեւ
Line: 21 վերստին առնել ուղղութիւն։ Զի մինչ կամեցաւ
Line: 22 գթալ ՛ի մեզ քաղցրութեամբ իւրով բարեբար եւ
Line: 23 մարդասէր ամենակալն Աստուած ըստ մեծի
Line: 24 ողորմութեանն իւրում եւ վասն բազում սիրոյն
Line: 25 կարգեաց զմեզ հովիւ, տեսուչ եւ առաջնորդ բանաւոր
Page: 350 Line: 1 հօտի իւրոյ, որ է սուրբ եւ առաքելական
Line: 2 եկեղեցի, շնորհեալ մեզ Քրիստոսի՝ զայս աստուածային
Line: 3 եւ զմեզ պատիւս, ոչ յաղագս մերոյ ինչ
Line: 4 բարեգործութեան եւ արժանաւոր լինելոյ, այլ
Line: 5 ըստ բազում ողորմութեան իւրում կամեցաւ ինքն
Line: 6 եւ պարգեւաց մեզ շնորհիւն իւրով։ Որպէս եւ երանելի
Line: 7 առաքեալն ասէ, որով Քրիստոս խօսէր.
Line: 8 "Հոգին Սուրբ ետ զձեզ հովիւս, տեսուչս հօտի
Line: 9 իւրոյ հովուել արդարութեամբ. որոց պատուիրեմ
Line: 10 ձեզ զգոյշ կացէք անձանց եւ հօտիդ"։ Այլ եւ յորժամ
Line: 11 Մովսիսի պատուիրէր Տէր վասն քահանայիցն՝
Line: 12 այսպէս ասէր. "Յարուցից զքեզ գլուխ եւ առաջնորդ
Line: 13 ժողովրդեան իմոյ՝ զգուշացուցանել նոցա
Line: 14 պահել զպատուիրանս իմ, ժրացիր եւ քաջ լեր եւ
Line: 15 մի́ հեղգասցիս"։ Ըստ նմին օրինակի եւ ՛ի ձեռն
Line: 16 այլոց մարգարէից զմեզ զգուշացուցանէ Տէրն
Line: 17 Որդի մարդոյ. "Դէտ կացուցի զքեզ ՛ի վերայ
Line: 18 ժողովրդեան իմոյ, զգուշացուցէք նոցա պատգամս
Line: 19 որպէս յինէն, ՛ի դառնալ մեղաւորին եւ
Line: 20 անօրինին ՛ի չար ճանապարհէ իւրմէ եւ կեալ, եւ
Line: 21 եթէ ոչ զգուշացուցանիցէք՝ զարիւն նոցա ՛ի
Line: 22 ձեռաց ձերոց խնդրեցից"։ Զայս ահագին եւ սոսկալի
Line: 23 պատուէր ունիմք ՛ի Տեառնէ, այլ եւ զայն՝
Line: 24 եթէ "Ետու ձեզ իշխանութիւն թողուլ զմեղս եւ
Line: 25 արձակել ՛ի կապանաց մեղաց զմարդիկ"։ Եւ արդ
Line: 26 ոչ եթէ մերով անձամբ կամ զօրութեամբ առաք
Line: 27 զայս իշխանութիւն եւ զպատիւ եւ զաթոռ առաքելական,
Page: 351 Line: 1 այլ արարիչն եւ հաստիչն ամենայնի
Line: 2 Աստուած կարգեաց զմեզ յայս տեղիս հովուել
Line: 3 զժողովուրդս ըստ նորայն հաճոյից։ Վասն որոյ,
Line: 4 սիրելիք եւ եղբարք իմ պատուականք, ընտիր աշակերտք
Line: 5 Քրիստոսի եւ ճշմարիտ ծառայք պատուիրանաց
Line: 6 նորա, պարտ եւ արժան է մեզ պըտղաբերել
Line: 7 Աստուծոյ զպտուղն բարի եւ քաղցր ՛ի
Line: 8 հաճոյ նորա եւ շինել ՛ի վերայ հիմանն առաքելական,
Line: 9 որ է Յիսուս Քրիստոս՝ ոսկի, արծաթ,
Line: 10 ականս պատուականս, այսինքն՝ զզանազան առաքինութիւնս
Line: 11 եւ զամենայն գործ բարի. զի յերեւիլ
Line: 12 Փրկչին մերոյ Աստուծոյ՝ ընդունիցիմք զանթառամ
Line: 13 փառացն պսակ։ Արդ շնորհիւ Սուրբ
Line: 14 Հոգւոյն եւ պատուիրանօք նորա, որպէս հրամայեաց
Line: 15 մեզ Տէր ՛ի ձեռն մարգարէից եւ առաքելոց
Line: 16 եւ վարդապետաց, պարտիմք նախ սիրել
Line: 17 զԱստուած ՛ի բոլոր սրտէ եւ պահել զպատուիրանս
Line: 18 նորա. զընկալեալսն ՛ի ճշմարիտ եւ յաստուածարեալ
Line: 19 հարցն մերոց՝ անշարժ եւ հաստատուն ունել.
Line: 20 նոյնպէս զեկեղեցւոյ սրբոյ կարգս անխափան պահել,
Line: 21 ՛ի ձեռն անարատ քահանայից եւ սպասաւորաց
Line: 22 պայծառացուցանել, զմիմեանս որպէս զանձն
Line: 23 սիրել, միաբանութեամբ կրօնաւորիլ ըստ կանոնական
Line: 24 հրամանի, մի́ թողացուցանել եւ ոչ տալ
Line: 25 թոյլ անարժանից եւ զինուորական մարդկան զեկեղեցւոյ
Line: 26 ունել իշխանութիւն. մի́ պոռնկորդաց, մի́
Line: 27 շնացելոց, մի́ սպանողաց, մի́ գողոց, մի́ ստոց եւ
Page: 352 Line: 1 սուտերդմանց, մի́ զրկողաց եւ չարակն ագահից, մի́
Line: 2 զօշաքաղաց եւ մի́ ամենեւին զինուոր մարդկան հեծելոց
Line: 3 եւ մաքսապետաց մի́ ոք իշխեսցէ տալ զեկեղեցւոյ
Line: 4 իշխանութիւնս՝ մի́ զհացն եւ մի́ զհասն
Line: 5 տալ այնպիսեաց. զի աստուածային օրինօք, զոր
Line: 6 մատուցանէին ժողովուրդքն ՛ի տան Աստուծոյ
Line: 7 վասն մեղաց՝ զայն քահանայքն, անարատ մատուցանողք
Line: 8 եւ սպասաւորք սեղանոյն՝ վայելէին.
Line: 9 զի նոցա է հասն եւ խնդրել յԱստուծոյ զտիւ եւ
Line: 10 զգիշեր զհաշտութիւն վասն աշխարհի, զթողութիւն
Line: 11 մեղաց եւ զառողջութիւն հոգւոց եւ մարմնոց.
Line: 12 եւ ոչ անարժանից կամ զինուորաց հրամայեալ
Line: 13 էր ունել զիշխանութիւն եկեղեցւոյ եւ շարժել
Line: 14 զբարկութիւն ՛ի վերայ աշխարհի եւ անձանց
Line: 15 իւրեանց։ Զի Տէրն փառաց յորժամ պատուիրէր
Line: 16 Մովսիսի յաղագս խորանին՝ ասէր. "զքահանայս
Line: 17 սուրբս անարատս ընտրեա յազգէն Ղեւտայ, եւ
Line: 18 մի́ յայլ ազգացն Իսրայելի զինուոր կամ անարժան
Line: 19 յանցաւոր ոք կամ արատաւոր. որպէս Օրէնքն
Line: 20 իսկ ասեն, -- "թէ մի́ իշխեսցեն անարժանքն
Line: 21 կալ առաջի սեղանոյ իմոյ եւ մի́ ՛ի հասիցն
Line: 22 իշխեսցեն ուտել"։ Այլ եւ քահանայութիւնքն,
Line: 23 որ անարժան վարուք իցեն՝ մերժեալ հեռասցին
Line: 24 ՛ի ժառանգութենէն. եւ թէ սովորական ժողովուրդն
Line: 25 ամենեւին մի́ մերձեսցի՝ մի́ ՛ի պաշտօն,
Line: 26 մի́ ՛ի կարգ եւ մի́ ՛ի տեղի քահանայիցն. եւ որ
Line: 27 ոք յանդգնեսցի, պատուհասեալ սատակեսցի՝ որպէս
Page: 353 Line: 1 Կորխն, Դադան եւ Աբիրոն, որք խորասոյզ
Line: 2 եղեն, կամ նոյն ինքն Ոզիա եւ այլք բազումք,
Line: 3 որք քան զկարգ իւրեանց յանդգնեցան պաշտել
Line: 4 զԱստուած։ Զի էր օրինակ խորանն եւ քահանայքն՝
Line: 5 նորոյ ուխտիս եկեղեցւոյ սրբոյ, յոր
Line: 6 չիշխէին կեալ անարժանքն կամ զինուորքն. եւ
Line: 7 զնոյն հրաման առաւել տիրացուցին առաքեալքն
Line: 8 հրամանաւ Փրկչին ասելով, եթէ "Հաճոյ թուեցաւ
Line: 9 Հոգւոյն Սրբոյ եւ մեզ՝ այսպէս կարգել. մի́
Line: 10 իշխել զինուորաց եւ անարժանից ընդ իշխանութեամբ
Line: 11 արկանել զեկեղեցի. եւ որ ոք յանդգնեսցի՝
Line: 12 նզովեալ եղիցի"։ Ըստ որում եւ երջանիկ
Line: 13 հարքն մեր հաստատեալ են, "Թէ մի́ ումեք լիցի
Line: 14 իշխանութիւն զեկեղեցի Աստուծոյ տալ ընդ
Line: 15 ձեռամբ անարժանից եւ զինուորաց, կամ վաճառել
Line: 16 որպէս զստացուած, կամ իշխանաց տալ,
Line: 17 կամ նոցին դայեկաց ՛ի պարգեւ։ Նոյնպէս եւ քահանայք
Line: 18 մի́ իշխեսցեն զհասն կամ զհացն տալ
Line: 19 եղբարց եւ որդւոց անարժանից, եւ մի́ վաճառել իշխեսցեն
Line: 20 զժառանգութիւն եկեղեցւոյն. այլ՝ թէ
Line: 21 քահանայ եւ եղբարք եւ որդիք նոցա յանարժանութեան
Line: 22 գտցին՝ մերժեալ լիցին ՛ի ժառանգութենէն.
Line: 23 եւ որք յանդգնինն՝ նզովեալ լիցին"։ Զայդ
Line: 24 հրաման ունիմք մեք յԱստուծոյ եւ ՛ի նորին պատուիրանացն,
Line: 25 եւ ոչ է պարտ Աստուծոյ հակառակ զինիլ։
Line: 26 Եւ զդոյն օրէնք վասն եկեղեցեաց ամենայն
Line: 27 աշխարհականք ունին եւ այսօր, զի յորժամ վաճառեն
Page: 354 Line: 1 զգեղս իւրեանց սեպհականս, այսպէս
Line: 2 գրեն զկտակն, թէ ուրոյն յեկեղեցւոյն եւ յեկեղեցւոյ
Line: 3 հողոյն. զի եկեղեցիք Աստուծոյ ազատ
Line: 4 են եւ չեն ընդ ուրուք իշխանութեամբ բաց յեպիսկոպոսաց
Line: 5 եւ որոց նոքա տան՝ անարատից եւ
Line: 6 ճշմարիտ սուրբ քահանայից, եւ ոչ եթէ անարժան
Line: 7 զինուորաց, զոր յայսմհետէ եւ յառաջ մի́
Line: 8 ոք իշխեսցէ առնել զայդ այդպէս։ Զի հակառակ
Line: 9 Աստուծոյ պատուիրանացն է եւ կորուստ հոգւոյ
Line: 10 եւ մարմնոյ՝ զազատութիւն եկեղեցւոյ ՛ի ձեռն
Line: 11 անարժանից մատնել։ Վասն որոյ լսեմ ՛ի բազմաց
Line: 12 տրտնջելոյ, թէ ՛ի յոլով տեղիս զեկեղեցիս
Line: 13 Աստուծոյ վանականութեամբ զինաւոր մարդիկ
Line: 14 ունին, որք սակս չար գործոց իւրեանց չեն արժանի
Line: 15 մտանել յեկեղեցի, թող թէ զեկեղեցական
Line: 16 ուտել զհասն կամ զհաց։ Վասն որոյ եւ սրբասնեալ
Line: 17 Քշիկայ հայր Ներսմիհրի վանից տանուտեառն
Line: 18 գրեալ է, թէ Վարազ Տրդատայ Աղուանից
Line: 19 իշխանի տուեալ է գեղիկ փոքրիկ Սրբոյ
Line: 20 Խաչիս ՛ի սպասաւորութիւն սակս հոգւոյ մասին.
Line: 21 իսկ այժմ Փուսան Վեհ անուն՝ հեծելակ
Line: 22 աշխարհավար, կեցեալ անառակութեամբ, գրածս
Line: 23 բերէ յառաջ թէ ինձ տուեալ է զեկեղեցիդ Աղուանից
Line: 24 իշխանի վանականութեամբ վասն դայեկութեան
Line: 25 իմոյ. վասն այդորիկ՝ սիրելիք, այս իրաւունք
Line: 26 կացցեն յայսմհետէ եւ առ յապա, եւ մի լիցի
Line: 27 ունիլ Փուսանու Վեհին զայն եկեղեցի ըստ Սուրբ
Page: 355 Line: 1 Հոգւոյն հրամանի. այլ ամբիծ եւ անարատ քահանայքն
Line: 2 իշխեսցեն յեկեղեցւոյ վերայ, զի իշխանութիւն
Line: 3 ոչ ունի նա յԱստուծոյ եւ ոչ ՛ի մէնջ։
Line: 4 "Արդ ես Սիմէոն շնորհիւն Աստուծոյ Աղուանից
Line: 5 կաթուղիկոս ըստ աստուածային պատուիրանացն
Line: 6 եւ կանոնացն այսպէս հրամայեցի,
Line: 7 զի զիրաւունս եկեղեցւոյ Աստուծոյ քահանայք
Line: 8 կալցեն. եւ մի́ լիցի զինուորաց եւ աշխարհականաց
Line: 9 յեկեղեցւոյ վերայ ունել իշխանութիւն, եւ մի́
Line: 10 ՛ի շնորհէն առնուլ բռնութեամբ. եւ եթէ յանդըգնի
Line: 11 ոք՝ յԱստուծոյ եւ ՛ի մէնջ ընդ պատուհասիւ
Line: 12 եղիցի։ Իսկ եթէ գիր ոք բերէ յառաջ վասն
Line: 13 եկեղեցւոյ ըստ մարմնաւոր աշխարհական իրաւանց
Line: 14 եւ ոչ ըստ աստուածային պատուիրանաց եւ
Line: 15 կանոնաց, անվաւեր եւ անհաստատ է, եւ մի́ ոք
Line: 16 ընկալցի ընդ իրաւունս. վասն զի զեկեղեցի սուրբ
Line: 17 յԱստուծոյ եպիսկոպոսաց եւ քահանայից հրամայեալ
Line: 18 է հոգալ, եւ ոչ զինուորաց եւ հեծելոց անարժան
Line: 19 մարդկան։ Այժմ եւ դուք՝ սիրելիք եւ եղբարք,
Line: 20 միմեանց աթոռակից եպիսկոպոսունք սուրբ
Line: 21 աթոռոց վիճակեալք՝ զդոյն աստուածային կանոնական
Line: 22 իրաւունսդ պահեցէք յիւրաքանչիւր
Line: 23 վիճակի. մի́ տայք համարձակութիւն նեղել զեկեղեցի
Line: 24 Աստուծոյ եւ զքահանայս ընդ ծառայութեամբ
Line: 25 արկանել. զի հաշտեսցի ընդ մեզ Աստուած
Line: 26 եւ ողորմեալ փրկեսցէ զմեզ յամենայն
Line: 27 նեղութեանց։ Զի տէրն ասաց. "Մի́ արկանէք
Page: 356 Line: 1 զմարգարիտս ձեր առաջի խոզից, եւ մի́ տայք
Line: 2 զսրբութիւն շանց", որպէս կամ եղեւ Աստուծոյ
Line: 3 կոչել սրբութիւն սրբութեանց զնոյն ինքն անարատ
Line: 4 քահանայից, եւ ոշ անարժանից եւ աշխարհականաց
Line: 5 զինուորաց։ Արդ պատուիրեմ ամենեցուն՝
Line: 6 զգոյշ կացէք պատուիրանացն Աստուծոյ եւ
Line: 7 գոհութիւն անսպառ մատուսջիք ողորմածին Աստուծոյ,
Line: 8 որ խնդրեաց զվրէժ երկաբնակութեան
Line: 9 Ներսիսի եւ զորոմն նորա եբարձ ՛ի մէնջ՝ տնկելով
Line: 10 զխաղաղութեան արմատ ՛ի մէջ եկեղեցւոյ
Line: 11 իւրոյ։ Վասն որոյ զգաստութեամբ տեսչաւորեցէք
Line: 12 զպէտս եկեղեցւոյ, զի ամենեցուն մեզ յանդիման
Line: 13 լինել կայ առաջի ահեղ ատենին Քրիստոսի
Line: 14 եւ համարս տալ վասն ժողովրդեան եւ անձանց։
Line: 15 Դարձեալ աղաչեմ եւ ասեմ, զգոյշ կացէք։
Line: 16 Եւ Հոգին Սուրբ եղիցի ընդ ձեզ. ամէն"։
Line: 22 Ընդ նուազել ՛ի սպառ թագաւորութեանն
Line: 23 Պարսից եւ զօրանալ ազգին հարաւային Տաճկաց՝
Line: 24 սաստկանային սակք հարկահանաց աշխարհի, առաւել
Line: 25 կողմանցս արեւելից. զի իշխանն Վարազ
Page: 357 Line: 1 Տրդատ ընդ երիս հարկէր՝ Խազրաց, Տաճկաց եւ
Line: 2 Հոռոմոց։ Իսկ խստագոյն նեղութիւն ՛ի Հռովմայեցւոց
Line: 3 հասեալ նմա հանդիպէր. զի հանդերձ
Line: 4 որդւովք իւրովք յարքայաբնակ քաղաքի անդ արգելեալ
Line: 5 լինէր ՛ի կայսերէն. եւ տուեալ ՛ի պատանդ
Line: 6 զորդիսն՝ ինքն եւս խօթացեալ անդ մնայր։
Line: 7 Զի այսպէս ասեն զօդոց երկրին, եթէ ժանտաբեր
Line: 8 են՝ տարամուտ ազգաց մտեալ յաւուրս գարնայնոյ
Line: 9 առժամայն հիւանդանան, եւ հերքն եւ մորուսն
Line: 10 ճողին յայս պատճառս։ Եւ ՛ի յերկարիլն
Line: 11 Վարազ Տրդատայ՝ ՛ի միում աւուր եղեւ թագաւորին
Line: 12 Հռովմայեցւոց ընտրել զակունս պատուականս,
Line: 13 եւ կոչեալ զիշխանն Աղուանից՝ ցուցաներ
Line: 14 նմա. եւ նորա խորամանկեալ ասէ. "՛Ի տան
Line: 15 իմում պատուականագոյնք գտանին քան զայսոսիկ,
Line: 16 տաց զայնս ձերոյդ աստուածապսակեալ
Line: 17 անձին, զի վայել է իսկ ձեզ"։ -- Եւ այն ամ հինգ
Line: 18 էր իշխանին կալոյ ՛ի Հոռոմս։ Եւ վասն այսր
Line: 19 իրի զերծեալ Աստուծոյ օգնականութեամբն՝ եկն
Line: 20 եհաս յաշխարհն իւր, եւ յայնմհետէ ետ զաշխարհս
Line: 21 արեւելից ՛ի Տաճիկս, եւ նոցա միայն
Line: 22 հարկէր։
Line: 23 Եւ եղեւ ՛ի նորին աւուրս Վարազ Տրդատայ
Line: 24 սով անտանելի յԱղուանից սահմանս. վասն որոյ
Line: 25 առասպելաբանիւր յոմանց եթէ. "Ես կորեակ ՛ի
Line: 26 Շակաշէն գաւառի ծածկեալ կայի ՛ի վայրին Կակուայ,
Line: 27 եւ զանց առնէին զինեւ բազմութիւնք գնողաց
Page: 358 Line: 1 եւ ոչ գնէին զիս. եկն ժամ բարի, որ եղբայրն
Line: 2 իմ Սով տիրանայր. եւ ահա գտայ ես
Line: 3 երեւելի ՛ի սեղանս Վարազ Տրդատայ իշխանի եւ
Line: 4 Եղիազարու կաթուղիկոսի։ Եւ որք կերանն զիս՝
Line: 5 արիւնաբերք եղեն, անմեղադիր լերուք"։
Line: 6 Իսկ Վարազ Տրդատայ որդիքն՝ Գագիկ եւ
Line: 7 Վարդան, որք ՛ի Յոյնս էին պատանդք, վասն
Line: 8 խռովութեան թագաւորին կացին ՛ի մթին տան
Line: 9 զամս տասն եւ երկու. եւ պատճառք հօր նոցա
Line: 10 զաշխարհս արեւելից ՛ի Տաճիկս տալն եղեւ։ Եւ ՛ի
Line: 11 վախճանիլն Յուստիանոսի Հոռոմոց թագաւորի,
Line: 12 Վարդան Փղեպիկոս թագաւորեաց, որ էր յազատանցն
Line: 13 Հայոց. եւ յիշեաց զորս ՛ի խաւարային բերդին
Line: 14 էին արգելեալ կենդանւոյն. եւ հրամայեաց
Line: 15 թագաւորն հանել զնոսա յանտանելի տանջանացն,
Line: 16 որոց տեսութեան աչացն խաւար էր ծածկեալ։
Line: 17 Ապա առ փոքր փոքր ածեալ ՛ի լոյս՝ ետ պարգեւս
Line: 18 թագաւորն եւ արձակեաց յաշխարհն իւրեանց.
Line: 19 շնորհեալ Գագկայ մասն ՛ի կենսատու խաչէն՝
Line: 20 զլոյսն տիեզերաց։ Եւ նորա եկեալ ետ զմեծ
Line: 21 պարգեւն ցՄիքայէլ Աղուանից կաթուղիկոս. եւ
Line: 22 կանգնեցին նշան տէրունական, յորում կայ գիր
Line: 23 այսպէս. "Քրիստոս Աստուած՝ յիշեա զկամաւոր
Line: 24 չարչարանս քո ՛ի վերայ սորա, զոր վասն մերոյ
Line: 25 փրկութեան. եւ ընկալ զնշանս զայս, զոր ետուր
Line: 26 երկիւղածաց քոց. եւ ներեա յանցանաց իմոց
Line: 27 Միքայելի Աղուանից կաթուղիկոսի. եւ ողորմեա
Page: 359 Line: 1 աշխարհիս՝ փրկելով յամենայն փորձութեանց,
Line: 2 զի յաւուր գալստեան քո արժանի լիցուք կալ
Line: 3 ընդ աջմէ քումմէ։ Եւս աղաչեմ վասն Գագկայ
Line: 4 ծառայի քո եւ քեռ սորա Մարիամայ, եւ Վարազոյի
Line: 5 ոսկերչի մեծի"։
Line: 9 Փոխանորդէ զաթոռ հայրապետութեանն Աղուանից
Line: 10 երջանիկն Միքայէլ զկնի Սիմէոնի. եւ
Line: 11 եկաց ամս երեսուն եւ հինգ։ Յաւուրս սորա լինի
Line: 12 առնակնութիւն իշխանացն Աղուանից, Վարազոյ՝
Line: 13 Վախտանգայ որդի, թոռն Վարազմանայ, զթոռնակիցն
Line: 14 իւր Վարդանուհի արար կին. եւ տէր Միքայէլ
Line: 15 տարագրեալ զնա, թէ մի́ յանդգնիր առնել, զի
Line: 16 թոռունք էք։ Իսկ նորա զկորստեան խորհեալ խորհուրդ,
Line: 17 գրէ առ Թալիլէ՝ Վրաց կաթուղիկոս, օրհնել
Line: 18 զանօրէն ամուսնութիւնն։ Եւ այլափառն
Line: 19 այն այր այսպէս հրամայեաց. "Եթէ դուք յիմում
Line: 20 խոստովանութեան էք՝ օրհնեալ էք. ապա եթէ
Line: 21 յԱղուանից աւանդութեան էք՝ դուք գիտէք"։
Line: 22 Յայնժամ հայրապետն Աղուանից Միքայէլ արար
Line: 23 ժողով ուխտի եկեղեցւոյ իւրոյ. եւ կոչէ առ ինքն
Line: 24 զհռչակելի այրն՝ զՍողոմոն, որ Մաքենացւոց էր
Page: 360 Line: 1 առաջնորդ ուխտին սուրբ, եւ ըստ ժամանակին
Line: 2 Հայաստանեայցն էր պարծանք։ Եւ գումարեալ
Line: 3 զնոսա ՛ի Շամքոր ՛ի Բերդոյ վանս՝ միաբան ժողովով
Line: 4 նզովեցին զտունն Վարազոյի. եւ ՛ի նոյն
Line: 5 ժամու հասանեն Տաճիկք եւ ՛ի գոգ մօրն փողոտեն
Line: 6 սրով, եւ զմիւս որդին ձին տարեալ սպան։
Line: 7 Եւ գրեցին թուղթ ժողովեալքն առ Թալիլէ Վրաց
Line: 8 եպիսկոպոս, "Եթէ զի՞ իշխեցեր լուծանել զկանոնեալսն
Line: 9 ՛ի սուրբ առաքելոցն աշակերտաց, որք
Line: 10 յԱնտիոք ժողովեալ տարագրեցին զՊողոս Սամոստացին
Line: 11 ՛ի սուրբ եկեղեցւոյ եւ սահմանեցին տառս
Line: 12 կանոնականս, "Թէ մի́ ոք իշխեսցէ զազգականն
Line: 13 առնուլ ՛ի կին. եւ սրբոյն Աթանասի կանոնական
Line: 14 հրաման է, "եթէ չէ ամուսնութիւն, այլ պոռնկութիւն".
Line: 15 եւ երանելւոյն Բարսղի վասն սորին գործոյ
Line: 16 ասացեալ։ Արդ մեք ուղղափառութեան ժողովքս
Line: 17 եւ զքեզ նզովեցաք ընդ ամենայն հերձուածողս,
Line: 18 եւ արդարադատին Քրիստոսի մատուսցուք
Line: 19 բազմապատիկ փառս"։
Line: 24 Մովսէս տօնակարգեաց Իսրայէլացւոցն յեօթներորդում
Line: 25 ամսեանն, որ է թշրին յառաջին օրն՝
Page: 361 Line: 1 զտօն փողոց. ՛ի տասներորդ օրն զտօն քաւութեան.
Line: 2 ՛ի տասն եւ հինգերորդն զտօն տաղաւարահարաց.
Line: 3 ՛ի տասն եւ եօթներորդն պապանձումն
Line: 4 եղեւ Զաքարիայ մինչ ցքսանեւերկուսն նոյն թշրին
Line: 5 ամսոյ։ Ապա գնաց ՛ի տուն իւր, եւ յղացաւ զԵղիսաբէթ
Line: 6 կին նորա, որպէս Ղուկաս աւետարանիչն
Line: 7 ասէ. "Եթէ թագուցանէր զանձն ամիսս
Line: 8 հինգ. եւ յամսեանն վեցերորդի առաքեցաւ Գաբրիէլ
Line: 9 հրեշտակ յԱստուծոյ"։
Line: 10 Արդ տեսցուք զվեցերորդ ամիսն, թէ որ
Line: 11 իցէ։ Տեսաք զտոմարն եւ գտաք այսպէս. զի թշրին
Line: 12 ամսոյ քսան եւ երկուսն լինի ըստ Հոռոմին հոկտեմբեր
Line: 13 ամսոյ ինն։ Արդ ՛ի տասէն յառաջ սկսանիմք
Line: 14 լնուլ զվեց ամիսն եւ լինի յապրիլի եօթանն,
Line: 15 ըստ հրեշտակին, թէ այս վեցերորդ ամիս է նորա,
Line: 16 եւ յԵբրայեցւոց նիսանի ՛ի տասն եւ եօթանն՝ աւետիք
Line: 17 Կուսին։ Անտի յառաջ մինչ ՛ի հինգն յունուարի
Line: 18 լինի երկու հարիւր եւ եօթանասուն օր,
Line: 19 որ է ինն ամիս, եւ ծնունդ նորին Քրիստոսի։ Եւ
Line: 20 նոյնպէս ունիմք զվարդապետաց ասացուածս առ
Line: 21 այս. իսկ զԾնունդն եւ զՅայտնութիւնն եւ զԱւետիսն
Line: 22 մի տօն կատարէ եկեղեցի, վասն զի միոյ
Line: 23 Աստուծոյ ծնունդ է՝ եւ հոգեւոր փրկութեան մերոյ
Line: 24 մի տօն կատարի։ Որպէս ոմն ՛ի յաստուածազան
Line: 25 վարդապետացն ասաց. "Երիս ծնունդս
Line: 26 մեզ գիտէ բանն -- մին՝ փչմամբ, երկրորդն մարմնանալով
Line: 27 եւ մկրտութեամբ, որ մի ծնունդ թուի,
Page: 362 Line: 1 եւ երրորդն յարութեամբ"։ Նոյնպէս Մարկոս հայրապետն
Line: 2 Երուսաղեմի, որ մի էր ՛ի Նիկիական
Line: 3 հարցն, յիւրում խրատական թղթին գրեաց առ
Line: 4 Հայս յաղագս մկրտութեան, եթէ ՛ի միում աւուր
Line: 5 տօնեմք զԾնունդն եւ զՄկրտութիւնն. զորօրինակ
Line: 6 մահն եւ թաղումն անկատար է առանց յարութեանն,
Line: 7 եւ որպէս յարութեան աւետարանն նախ
Line: 8 զխաչն եւ զթաղումն յայտնէ, եւ ապա ՛ի վերայ
Line: 9 ածէ զյարութեանն, նոյնպէս կատարէ եւ զփրկութիւնն.
Line: 10 զոր դարձեալ ասէ Աստուածաբանն.
Line: 11 "Բայց այժմ Աստուծոյ յայտնութեանն տօն է,
Line: 12 քանզի երեւեցաւ Աստուած մարդ ծննդեամբ"։
Line: 13 Երուսաղեմայ եպիսկոպոսքն մինչեւ ցԿիւրեղ՝ քառասուն
Line: 14 եւ երկու եպիսկոպոսք. եւ յետ նոցա այլք
Line: 15 զտօն Ծննդեան եւ Յայտնութեանն կատարէին ՛ի
Line: 16 Յունուարի ամսոյ վեցն մինչեւ ցՅոբնաղիոս. որ
Line: 17 թուին լինել ամք ՛ի յարութենէն ցՅոբնաղիոս
Line: 18 չորեքհարիւր։ Դարձեալ զոր յընթերցուածին ասէ
Line: 19 վասն Դաւթի եւ Յակոբայ աւուրն, եթէ յայլ քաղաքս
Line: 20 առնեն զԾնունդն Քրիստոսի ՛ի դեկտեմբերի
Line: 21 քսան եւ հինգ, յայլ քաղաքս այսպէս ասեն,
Line: 22 եթէ ՛ի հեթանոսաց անտի հաւատացեալք էին,
Line: 23 ոչ թէ ՛ի թլփատութենէն, եւ ՛ի հեթանոսութեան
Line: 24 սովոր էին զծնունդ արեգականն կատարել յայնմ
Line: 25 աւուր, վասն այնորիկ ոչ հաւանէին թողուլ
Line: 26 զտօնն։ Ապա հարկաւորեցան առաքեալքն հաւանիլ
Line: 27 նոցա եւ կարգել նոցա զՔրիստոսի Ծնունդն
Page: 363 Line: 1 յայնմ յաւուր։ Իսկ որք ՛ի թլփատութենէն՝ ամենայն
Line: 2 ուրեք ՛ի յունուարի վեցն կատարեն, որ
Line: 3 եւ մեր նախնեացն աւանդեցաւ եւ նոյնպէս ունիմք
Line: 4 այժմ, որպէս ասէ. "Օրէնք ՛ի Սիոնէ ելցեն,
Line: 5 եւ բանն Աստուծոյ յԵրուսաղեմէ"։
Line: 8 Բարեյաղթ Հերակլ Հռովմայեցւոց թագաւոր
Line: 9 զպէսպէս պատերազմունս վանեալ՝ յիշատակ քաջութեան
Line: 10 եթող յաշխարհի։ Եւ զկնի նորին նստի
Line: 11 թագաւոր Հռովմայեցւոց որդի նորա Կոստանդին՝
Line: 12 ամս երեք։ ՛Ի սորա աւուրս տիրեցին Ասորոց
Line: 13 Տաճիկք եւ արկին ընդ հարկաւ զեկեղեցիս սրբոյ
Line: 14 քաղաքին Երուսաղեմի. եւ հայ թուական ութսուն
Line: 15 լինէր։ Իսկ Կոստաս սորին որդի՝ ամս քսան եւ
Line: 16 ինն. ՛ի սորա հինգ ամին յԱրաբիա կռիւն եղեւ,
Line: 17 եւ ՛ի վեցին Տաճիկք եկին ՛ի Հայս եւ առին զԴուին,
Line: 18 եւ որք գերեցանն՝ երեսուն եւ հինգ հազար թուեցան։
Line: 19 Եւ ՛ի նորին յինն եւ ՛ի տասն ամին նստի
Line: 20 կաթուղիկոս Հայոց տէր Ներսէս ամս քսան. եւ
Line: 21 հայ թուականն հարիւր եւ մետասան էր։ Սա էր
Line: 22 հայրագիր նորին Կոստանդի եւ զանձիւք նորա
Line: 23 շինեաց զբազմապայծառ փարախն բանաւոր հօտից
Line: 24 ՛ի Քաղաքուդաշտի ՛ի սուրբն Գրիգոր եւ ՛ի
Page: 364 Line: 1 նաւակատիս կոչեաց զթագաւորն Հոռոմոց, որ
Line: 2 յաւէժ հիացեալ ընդ շինուածն՝ ետ հրաման շինողացն
Line: 3 գնալ զկնի իւր, զի զնոյնաձեւն յարմարեսցէ
Line: 4 ՛ի պալատանն։ Եւ ոչ ժամանեալ գնալ ՛ի
Line: 5 տուն իւր՝ ՛ի ճանապարհին վախճանէր։
Line: 10 Յայսոսիկ ժամանակս Ստեփաննոս Սիւնեցի
Line: 11 տիովք դեռ եւս մանուկ գոլով՝ կիրթ եւ յարավարժ
Line: 12 ՛ի կոխումն գրոց եղեալ, հանդիպի նմա
Line: 13 հակաճառել ընդ Սմբատայ ասպետի Հայոց երկաբնակի.
Line: 14 եւ թողեալ զնա յանհաւանութեան՝
Line: 15 գնայ ՛ի Հռոմս. գտանէ անդ միայնակեաց զոմն
Line: 16 ուղղափառ, եւ առ նմա դադարեալ կայ յուսման։
Line: 17 Իսկ երկաբնակն այն Սմբատ գրէ առ թագաւորն
Line: 18 Հոռոմոց, եթէ Ստեփաննոս հերձուածող եկեալ
Line: 19 աստի՝ բնակի առ այս անուն միայնակեցի. եւ
Line: 20 յոյժ ցասուցեալ թագաւորն՝ խնդրէ զնա ՛ի դուռն,
Line: 21 եւ տայ նմա խրատ միայնակեացն ասել զինքենէ
Line: 22 անբնակ ազգաւ մուրացիկ՝ առաջի կայսերն. եւ
Line: 23 լուեալ զայն՝ զիջաւ ցասումն բարկութեան բըռնաւորին։
Line: 24 Յայնժամ գտեալ համարձակութիւն
Page: 365 Line: 1 Ստեփաննոսի՝ ասէ ցկայսրն. "խնդիր է իմ ՛ի
Line: 2 քէն, զի բացցին արկեղք գրոցն", եւ գտեալ անդ
Line: 3 ոսկետիպ մատեան մի սակս հաւատոյ՝ մատոյց
Line: 4 առաջի նորա։ Եւ ընթերցեալ զայն կայսեր, առաքէ
Line: 5 զՍտեփաննոս ՛ի Հռովմ քաղաք բերել անտի
Line: 6 երիս գիրս համաբարբառս այնմ գրոց սակս ճշմարիտ
Line: 7 հաւատոց, զի զաշխարհս յայնմ ՛ի գրենւոյն
Line: 8 ՛ի կրօնս դարձուցից։ Իսկ նորա զգրեանսն
Line: 9 ՛ի Հռովմոյ առեալ եւ անփոյթ զհրաման ինքնակալին
Line: 10 արարեալ՝ դիմէ ՛ի Դուին քաղաք, վասն
Line: 11 զի կամ էր նորա զաշխարհն յայնմանէ ուսուցանել։
Line: 12 Եւ ՛ի Բաբգենէ եւ ՛ի Քուրդոյէ խնդրոյ
Line: 13 լինի ձեռնադրեալ յեպիսկոպոսութիւն Սիւնեաց։
Line: 14 Եւ մի ամ կալեալ զեպիսկոպոսութիւնն՝ սպանեալ
Line: 15 լինի ՛ի Մոզն գաւառի։ Ասեն, թէ ՛ի պիղծ
Line: 16 կանանց եղեւ մահ նորա. զորոյ զմարմինն առեալ
Line: 17 բերին ՛ի յարկազեան սենեակն եւ անտի փոխեցին
Line: 18 ՛ի Թանատաց վասն ՛ի հանգիստ։
Line: 19 Եւ ՛ի բերել զգրեանն երանելւոյն Ստեփաննոսի
Line: 20 ՛ի Հռովմայ՝ յերրեակ դասու եպիսկոպոսութեանն
Line: 21 Հայոց կարգեցաւ եպիսկոպոսութիւնն
Line: 22 Սիւնեաց։ Իսկ միայնակեաց ոմն՝ Նոյ անուն,
Line: 23 տեսանէր ՛ի տեսլեան, թէ Ստեփաննոս զգոգն
Line: 24 արեամբ լի ունէր առաջի Փրկչին եւ ասէր. "տես
Line: 25 Տէր զայս, զի քո են դատաստանք արդար"։ Եւ
Line: 26 ազդեալ ՛ի գաւառն զգալ բարկութեանն՝ բողոքէ
Line: 27 կալ յաղօթս. եւ ՛ի վերուստ խաւար անտեսանելի
Page: 366 Line: 1 կալաւ զՄոզանն սահման, եւ զաւուրս քառասուն
Line: 2 շարժեցաւ վայրն եւ խորասոյզ եղեալ ընկղմեցան
Line: 3 կենդանւոյն հոգիք իբրեւ տասն հազար։ Վասն
Line: 4 այնորիկ Վայոյ ձոր անուանեցաւ։
Line: 15 ՛Ի հարիւր քառասուն եւ հինգ թուականութեանն
Line: 16 Հացոց (ամ Տեառն 696) եկն Մահմէտն
Line: 17 երկրորդ ՛ի Հայք. եւ աճապարեալ ընդ աշխարհն
Line: 18 Աղուանից՝ մտանէ ՛ի Չողայ։ Իսկ ապստամբեալ
Line: 19 Հայոց՝ արգելին զՏաճիկս ՛ի Դուին, եւ զվաթսուն
Line: 20 եւ երկու հազարս ՛ի Տաճկաց սպանին՝ ածեալ զօր
Line: 21 բազում ՛ի Հոռոմոց։ (Եւ ՛ի նմին ամին եղեւ զրաւ
Line: 22 զարմից Սրբոյն Գրիգորի)։ Եւ դարձաւ Մահմէտն ՛ի
Line: 23 Չորայու, գայ պաշարէ զՍեւան ծովապատն բերդ
Line: 24 կղզի ամս երեք. եւ ապա առեալ զայն ՛ի սուր սուսերի
Line: 25 արկանէ, զորս գտանէ ՛ի նմա. եւ անտի անցեալ
Line: 26 ՛ի Հայս՝ հար զհոռոմ սպայն. եւ զհայն. եւ
Page: 367 Line: 1 զորս ոչ կարաց ըմբռնել՝ դարան գործեալ մեծապէս
Line: 2 երդմամբ, դաւով եւ խաբէութեամբ առ
Line: 3 ինքն ժողովեաց զամենայն գլխաւորս Հայոց, եւ
Line: 4 տարեալ ՛ի Նախիջեվան քաղաք՝ ութ հարիւր այր
Line: 5 յեկեղեցիսն արկեալ կենդանւոյն այրեաց, եւ չորս
Line: 6 հարիւր այր ՛ի Խրամ նոյնպէս այրեաց եւ զսինլիքորս
Line: 7 նոցա սրահար սատակեաց։ Եւ այսորիկ
Line: 8 պատճառ կորստեան՝ եղեւ ՛ի նոսա. զի առ հասարակ
Line: 9 շնչեալ ՛ի նոսա հոգի մոլորութեան՝ արհամարհանօք
Line: 10 այպն առնէին զհայրապետս, զքահանայս
Line: 11 եւ զկրօնաւորս, ձանձրացուցանէին եւ նեղէին
Line: 12 զնոսա։ Եւ թէպէտ կրեցին Հայաստանեայք
Line: 13 զհարուածն զայն, այլ ՛ի հասանել Մահմետի յԱսորիս,
Line: 14 դժնդակ ախտ մահու զնա պաշարեալ եւ
Line: 15 զեօթն ամիս յոգեհանս կացեալ՝ հազիւ ուրեմն
Line: 16 թքէր զոգին եւ սատակէր. երիցս թաղեալ վերընկէց
Line: 17 լինէր եւ երկիր ոչ ընդունէր զնորա մարմին։
Line: 18 Ապա կալեալ շուն մի շամփրեցին ընդ Մահմէտն
Line: 19 եւ այնպէս ծածկեաց երկիր զչարն զայն։
Line: 20 Յետ այսորիկ զՇերոյ Աղուանից իշխանն
Line: 21 ազատօքն հանդերձ տարան ՛ի Տարօն եւ անտի
Line: 22 յԱսորիս. եւ հայ թիւն լինէր հարիւր յիսուն եւ երեք
Line: 23 (ամ տեառն 704)։ Եւ ՛ի միւսում ամի զՇիրակայ
Line: 24 տէրն տարան յԱսորիս։ Եւ յետ երկուց ամաց
Line: 25 էանց Մրուան Տաճկաց իշխանն ՛ի Գիլան եւ ոչ
Line: 26 կարաց մտանել։ Եւ ել Խազրաց տէրն ութսուն
Line: 27 հազար արամբք եւ էառ զԱղուանս. եւ էր թիւն
Page: 368 Line: 1 Հայոց հարիւր յիսուն եւ ութ։ Եւ զկնի հնգից ամաց
Line: 2 եկն Մսլիման, աւարեաց զԴաբրանդ եւ եմուտ
Line: 3 ՛ի Խազիրս. բայց ոչ ուստեք զօրացեալ՝ ելանէր.
Line: 4 ապա թողու զբանակն կազմ ամենայն ընչիւք,
Line: 5 եւ զհարճս անգամ վերջապահս իւր առնէ։ Եւ
Line: 6 զԵռանշահիկն զՎաչական պատրիկեան Աղուանից
Line: 7 իշխանն՝ զքաջ կորովին եւ զաջողակ աղեղնաւորն
Line: 8 հանդերձ զօրօք նորա՝ յետոյ իւր արարեալ, յորմէ
Line: 9 զկնի եկեալ Խազիրքն պարտեցան ՛ի փախուստ
Line: 10 դարձեալք։ Այսպէս զերծեալ Մսլիման՝ ելանէր
Line: 11 ընդ Վրաց կողմն։ Իսկ ՛ի հարիւր եօթանասուն եւ
Line: 12 չորս թուականութեանն Հայոց (ամ տեառն 725),
Line: 13 յամառն մահ անասնոց եղեւ, եւ ՛ի ձմերան՝ աշխարհագիրն
Line: 14 հերթի, որ էարկ զմարդ եւ զանասուն
Line: 15 եւ զսահմանս երկրի ընդ հարկաւ անթիւ ծառայութեան։
Line: 16 ՛Ի սմին ժամանկի զՋուանշիր
Line: 17 իշխան Աղուանից սպանին Մմեթեդուքն։ Եւ ՛ի
Line: 18 նոյն ամի մեռաւ Սմբատ Հայոց իշխանն, եւ եղեւ
Line: 19 տարին սով խիստ. որ էր թիւն Հայոց հարիւր
Line: 20 եօթանասուն եւ հինգ։ Եւ երից ամաց այլ անցելոց՝
Line: 21 Ջառահ երկրորդ անգամ մտանէ ընդ Ափխազս
Line: 22 ՛ի Խազիրս։ Եւ ՛ի միւսում ամի ել Խազրաց
Line: 23 տեառն որդին եւ սպան զՋառահ, եւ ձերբակալ
Line: 24 արար զՁագիկ։ Եւ ՛ի հարիւր ութսուն թուականին
Line: 25 Հայոց դարձեալ Մսլիման շինէ զԴարբանդ
Line: 26 յանուն Տաճկաց. այլ զկաթուղիկոսարանն
Line: 27 Աղուանից ոչ աւերէ, որ դեռեւս կայ ՛ի նմա։
Line: 5 Եւ ՛ի թուականութեանն Հայոց մեկ հարիւր
Line: 6 եւ վաթսուն եկն Աբդլ Ազիզ իշխանն Տաճկաց
Line: 7 յԱղուանս եւ նստաւ ՛ի Պարտաւ։ Եւ անդ ածին
Line: 8 զՄանուկ եւ զՄերդազատ եղբարսն երկոսին աառաջի
Line: 9 նորա, որք էին ՛ի տոհմէ ազատաց. եւ վասն
Line: 10 հաւատոյ քրիստոնէութեանն բազում եւ ազգի
Line: 11 ազգի տանջեալք՝ Մանկիկն երանելի՝ զվկայութեանն
Line: 12 անուն ժառանգեալ պսակեցաւ ՛ի Քրիստոսէ։
Line: 13 Եւ եդան պատուական նշխարք ՛ի մեծ
Line: 14 եկեղեցւոջն Պարտաւայ ՛ի Սուրբն Գրիգոր։ Իսկ
Line: 15 եղբայրն Մերդազատ ոչ ժուժեալ տանջանացն
Line: 16 առաջի բազմամբոխ ժողովոյն ուրացաւ զՔրիստոս
Line: 17 Աստուած. եւ ապա ՛ի զեղջ եկեալ դառն եւ
Line: 18 մեծ արտասուօք հաշտեցոյց, զոր խռովեցոյցն։
Line: 19 Եւ զամենայն ժամանակս իւր աւազան քաւութեան
Line: 20 զարտօսրն արարեալ լուանայր՝ զորս աղտեղեալ
Line: 21 գթեացն։ Եւ հեծեծանս ՛ի խորոց սրտէն
Line: 22 առաքեալ առ գիտակն գաղտնեաց՝ մինչեւ ցելս
Line: 23 անձին իւրոյ ՛ի սուդ անմխիթար մնայր։ Այլ որ
Line: 24 ողորմածն է եւ գթած՝ զնա ընդ մարտիրոս ընկալեալ,
Line: 25 նշանք զարմանալիք լինէին ՛ի ժամ մահուան
Line: 26 նորա։
Page: 370
Line: 1 Եւ ՛ի նոյն ամի անցաւ Աբդլ Ազիզ զԿուր
Line: 2 գետով յայն կողմն։
Line: 7 ՛Ի ժամանակս Ապդանի դատաւորի առ Ողիոն
Line: 8 այսպէս. Քաղաքն Աքայեցւոց երկրին էր
Line: 9 հուպ յաշխարհն Պողոպանիս յարեւմուտս Մակեդոնացւոց
Line: 10 յերկրին Եւրոպիոյ։ Ընդ այն ժամանակս
Line: 11 ոչ գոյր թագաւոր Յունաց, այլ միայն իշխանք
Line: 12 տիրէին բոլոր աշխարհին։ Եւ Ղիոն էր քաղաք
Line: 13 մեծ, որ ոչ գոյր համեմատ նմա ՛ի վերայ երկրի։
Line: 14 Յաւուրսն յայնոսիկ ոմն երիտասարդ յիշխանաց
Line: 15 քաղաքին գայ ՛ի Թեսաղոնիկէ, որ է յարեւելս
Line: 16 Մակեդոնի՝ ՛ի պատճառս ինչ զբօսանաց եւ
Line: 17 ընկալեալ եղեւ ՛ի մեծամեծաց քաղաքին. եւ տըռփեալ
Line: 18 ՛ի դուստր առն միոյ մեծի՝ պատրեալ ածէ
Line: 19 զնա ՛ի Ղիոն քաղաք. զոր ծնողացն խնդրեալ
Line: 20 իմացան, եթէ յերիտասարդէն եղեւ յափշտակեալ՝
Line: 21 գրեն թուղթ առ Ղիոնացիսն եւ առնուն պատասխանի
Line: 22 խիստ։ Եւ նորա ընթերցեալ յականջս ժողովրդեան
Line: 23 իւրոյ՝ ՛ի նախանձ բրդին ամենեքեան.
Page: 371 Line: 1 կոչեն յօգնականութիւն զշրջակայսն ամենայն.
Line: 2 եւ ժողովեալ անթիւ զօրս՝ պատերազմին ընդ
Line: 3 Ղիոնի ամս տասն եւ հինգ՝ ապականելով զամենայն
Line: 4 երկիրն։ Եւ ապա այլ խորհուրդ մտաբերեալ՝
Line: 5 յղեն առ քաղաքացիսն բանս հաւանականս
Line: 6 ասելով, եթէ մեծ են աստուածքն Ղիոնի
Line: 7 եւ վասն այնորիկ տկարացաւ զօրութիւնս մեր.
Line: 8 խաղաղութիւն արասցուք յայսմհետէ եւ սէր դիցուք
Line: 9 ընդ միմեանս, եւ զաստուածսդ Ղիոնի ընծայիւք
Line: 10 պատուեսցուք։ Եւ նոցա այսմ բանի
Line: 11 հաւանեալ՝ կազմեն սոքա երիվարս փայտեայս
Line: 12 թուով երկու հազար փոր գործած. եւ մուծանեն
Line: 13 ՛ի ներքս արս պատերազմողս թուով իբրեւ քառասուն
Line: 14 հազար. եւ զերիվարսն պատեալ ոսկւով
Line: 15 եւ արծաթով՝ դնէին ՛ի վերայ սայլից եւ տանէին
Line: 16 ՛ի դուռն քաղաքին զկորստական պարգեւսն. եւ
Line: 17 քարոզն աղաղակէր, "Այս են ընծայք աստուածոցդ
Line: 18 Ղիոնի"։ Եւ զի բազում կանգուն էր չափ
Line: 19 բարձրութեան երիվարացն, զորս ոչ կարէին մուծանել
Line: 20 ընդ դուռն քաղաքին՝ քակէին մասն ինչ
Line: 21 ՛ի պարսպէն. եւ ՛ի ժամադրութեանն ելանելոյ արտաքս,
Line: 22 զոր արարեալ ունէին, ընդ խրամն զոր հատին,
Line: 23 մտանէ բազմութիւն զօրացն. եւ մատնի քաղաքն
Line: 24 ՛ի բերան սրոյ՝ ծերք եւ տղայք։ Եւ զկանայս
Line: 25 նոցա գերեալ՝ մտանեն ՛ի նաւս դառնալ յերկիր
Line: 26 ասիական. բայց հողմ ուժգին յարեւմտից եկեալ՝
Line: 27 վարէ զնաւսն՝ մղոնս երկու հազար եւ հինգ հարիւր
Page: 372 Line: 1 եւ ընկենու արտաքս յերկիր օտարական,
Line: 2 որ կոչի Իտալիա։ Անտի կամէին միւսանգամ
Line: 3 նաւել յերկիր իւրեանց. իսկ գերեալ կանայքն
Line: 4 ՛ի մէջ գիշերին հրով տոչորէին զնաւսն՝ մինչեւ
Line: 5 ոչ մնալ եւ ոչ մի́, զի մի́ երթիցեն ՛ի ստըրկութիւն։
Line: 6 Եւ տեսեալ արանց զեղեալսն, յոչ
Line: 7 կամաց դադարեալ յաշխարհին՝ ամուսնացան
Line: 8 ընդ գերեալ կանայսն։ Եւ յետ բազում ժամանակաց
Line: 9 զմի ոմն ՛ի միջոյ ժողովրդեան առաջնորդ
Line: 10 ինքեանց կացուցանեն՝ Հռոմելոս անուն,
Line: 11 որ հեռագոյն ՛ի ծովէն մղոնս քսան եւ հինգ շինէ
Line: 12 քաղաք յիւր անուն Հռովմ. սոքա են ազգ Հռովմայեցւոց։
Line: 13 Բայց այս յետ չորեք հարիւր քառասուն
Line: 14 եւ մի ամաց եղեւ, յետ առնլոյն զՂիոն։ Եւ
Line: 15 յորժամ եղեւ քառասուն եւ չորս ամ, նստաւ թագաւոր
Line: 16 ՛ի Հռովմ Փիլիպպոս։ Եւ երբ հազար ամ
Line: 17 էր Հռովմայ շինելոյն՝ անտի փոխեաց զթագաւորութիւնն
Line: 18 ՛ի Բիւզանդիա Կոստանդիանոս, որ
Line: 19 այժմ կոչի Կոստանդնուպօլիս։
Line: 23 Ընդ ժամանակս ընդ այնոսիկ սփռեցաւ տարածեցաւ
Line: 24 յոլորտս երկրի բռնութիւն հարաւայնոցն
Page: 373 Line: 1 ազգի խիստ եւ կծանող, որ իբրեւ հուր լափեաց
Line: 2 զամենայն գեղեցկութիւնս եւ զփառս մարդկան.
Line: 3 եւ ըստ սրբոյն Պողոսի բանին եկն իմանալի ժամանակն
Line: 4 այն ապստամբութեան. եւ թէ՝ դատաւորն
Line: 5 հասեալ է առ դուրս, մերձ է ժամն ահարկու,
Line: 6 եւ օրն չար եւ անաչառ։ Այսպէս Իսմայելեան
Line: 7 Հագարացիքն յինքեանս գրաւեցին զփափկութիւնս
Line: 8 երկրի. եւ ծով եւ ցամաք ունկնդիր եղեն
Line: 9 նոցա։ Եւ եղեւ տանս Աղուանից զրկանք մեծապէս,
Line: 10 զի զմայրաքաղաքն Պարտաւ խլեցին յիշխանացն
Line: 11 Աղուանից Տաճիկք ըստ իւրեանց ազգաշաղախութեանն։
Line: 12 Եւ որպէս զառաջինն աթոռ
Line: 13 իշխանութեանն իւրեանց արկին ՛ի Դամասկոս
Line: 14 Ասորեստանեայց, նոյնպէս աստ յԱղուանս նստուցին
Line: 15 ՛ի Պարտաւ կալ արքունեացն եւ ծծել զպարարտութիւն
Line: 16 երկրիս. եւ մի ոմն յարքունեաց եկեալ
Line: 17 բնակեցաւ ՛ի Պարտաւ։ Եւ Հայաստանեայք
Line: 18 սակս աշխարհին հոգոց զհայրապետն իւրեանց
Line: 19 զտէր Եսայի հանդերձ եպիսկոպոսօք առ նա առաքեն.
Line: 20 զորոյ զգալուստն լուեալ տիկնոջն Վարդանուհւոյ՝
Line: 21 կարեվէր եղեալ ՛ի դատաստանացն
Line: 22 Աստուծոյ, դիմէ ընդ առաջ ՛ի լինել կարեկից
Line: 23 իւրոյ տարժանելի աղետիցն, որ ՛ի ձեռանէ Տեառն
Line: 24 էարբ զբաժակ դառնութեան ըստ վերագոյն գրելոցն։
Line: 25 Եւ երանելի հայրապետն Հայոց՝ խոնարհեալ
Line: 26 յարտասուս կնոջն եւ օթեվանս առ նմա
Line: 27 կալեալ, ցայգապաշտամամբ մաղթանս առ Աստուած
Page: 374 Line: 1 մատուցանէր առ ՛ի լուծանել զանէծս առաջնոց
Line: 2 հայրապետացն։ Ընդ նմին եւ տէր Սողոմոն
Line: 3 Աղուանից կաթուղիկոս իւրովք եպիսկոպոսօքն
Line: 4 ՛ի խորհուրդ եկեալ՝ լուծանէ զկապանս աթոռակալացն
Line: 5 իւրոց եւ յիւրաքանչիւրոցն խնդրոց
Line: 6 արմատ մի մնաց կնոջն վշտանգելոյ։
Line: 7 Եւ Վարազ Տրդատայ՝ Վարազմանայ որդւոյ,
Line: 8 Աստուած շնորհեաց զկեանս. եւ որդի նորին Ստեփաննոս
Line: 9 կիսօրեայ վախճանեալ. եւ նորին եղբայրն
Line: 10 Վարազման վրիպեալ ընկղմեցաւ ՛ի Կուր գետ՝
Line: 11 նա եղեւ գերեզման նորա։ Իսկ Ջուանշերիկ նորին
Line: 12 եղբայր մնաց ժառանգ. այս մինչեւ ցայս վայր։
Line: 13 Իսկ՝ ՛ի լնուլ երկերիւր եօթանասուն թուոյ
Line: 14 հայոց (ամ տեառն 821) ելին գաղտաբար ՛ի Պարտաւայ
Line: 15 արք ընտիրք ՛ի Տաճկաց եւ յաւարի առին
Line: 16 զԱմարաս գաւառ՝ գերի առեալ իբրեւ ոգիս հազարս,
Line: 17 եւ ՛ի Մեծիրանց սահմանի ամրացեալք՝ ՛ի
Line: 18 տեղւոջն որ կոչե Շիկաքար։ Յայնժամ արի եւ
Line: 19 շքեղատեսակն Սահղի Սմբատեան Եռանշահիկն
Line: 20 տէր՝ քաջազօր եղբարբք իւրովք եւ զօրօք ՛ի լուսանալ
Line: 21 առաւօտուն ՛ի վերայ յարձակեալ առ հասարակ
Line: 22 դիաթաւալ զնոսա ցիր եւ ցան կացուցանէին,
Line: 23 եւ որպէս յառիւծոյ ժանեաց զգերեալսն ՛ի
Line: 24 բաց կորզէին։ ՛Ի նոյն ամի ասպատակեաց Սեւադայ՝
Line: 25 աշխարհաւերն Տաճիկ, որոյ Աւառանշան
Line: 26 անուն ճանաչէր, ՛ի սահմանս Հայոց. եւ յաւարի
Line: 27 առեալ զաշխարհն ամենայն դառնայ ՛ի Սիւնիս,
Page: 375 Line: 1 եւ ամրանայ ՛ի Բերդատեղի աւանին Շաղատու, որ
Line: 2 է ՛ի գաւառին Ծղկաց։ Եւ Վասակ Սիւնեաց տէր
Line: 3 ածեալ զԲաբան ՛ի Պարսից՝ եհար զնոսա եւ արար
Line: 4 փախստական. եւ Սիւնեաց տէրն, ՛ի նմին ամի
Line: 5 վախճանեցաւ. եւ էառ Բաբան զդուստրն Վասակայ
Line: 6 Սիւնեաց տեառն ՛ի կնութիւն։ Եւ ՛ի նոյն
Line: 7 ամի տէր Ներսեհ ՛ի փղիպեան՝ սպան զՎարազ
Line: 8 Տրդատ ՛ի Ստեփանոսեան, եւ զորդի նորին ՛ի մօրն
Line: 9 գոգ զենին եւ զամենայն ստացուածս նորա յափըշտակեցին։
Line: 10 Այս Վարազ Տրդատ ՛ի Միրհական
Line: 11 տոհմէ էր, որք զԱղուանս ժառանգեցին որդի ՛ի
Line: 12 հօրէ առնլով։ Սա ութերորդ էր ՛ի Վարազ Գրիգորէ՝
Line: 13 առաջին իշխանէ Աղուանից։ Յետ այսորիկ
Line: 14 անհրամանակատար եղեւ գաւառն Բաղաց՝ յանօրէն
Line: 15 Բաբանայ. եւ ել նա ՛ի Պարսից եւ էառ աւերեաց
Line: 16 զերկիրն եւ ՛ի սուր սուսերի էարկ զկանայս եւ
Line: 17 զմանկունս Բաղաց։ Եւ անտի ՛ի միւս տարին էանց
Line: 18 Բաբան ՛ի գաւառն Գեղարքունի եւ էարկ ՛ի
Line: 19 սուր զբնակիչսն ոգիս իբրեւ տասն եւ հինգ հազարս.
Line: 20 եւ զմեծ Մաքենացւոց մայրաքաղաքն այրեաց,
Line: 21 մնաց միայն ջրաղացն եւ այլ ոչ ինչ. եւ էր
Line: 22 թիւն Հայոց երկու հարիւր եօթանասուն եւ վեց։
Line: 23 Եւ յետ երկուց ամաց եհար Բաբան զՏաւուսին
Line: 24 եւ հալածական արար անձինս իբրու հաբիւր եւ
Line: 25 յիսուն հազար։ Եւ ՛ի միւսում տարին եհար Բաբան
Line: 26 զԱբրահիմ զորդին Ղեթայ։ ՛Ի նմին ամի դաւաճանողքն
Line: 27 ՛ի սէր եւ ՛ի խաղաղութիւն, որոց անուանք
Page: 376 Line: 1 Դաւոն եւ Շապուհ ճանաչէր, սպանին
Line: 2 զՍտեփաննոս զկոչեցեալն Աբլասադ, որ էածն
Line: 3 զԲաբան եւ եհար զԲաղակացիսն, որ ՛ի սուր նիզակաց
Line: 4 կոտորեցին զԲերձոր գաւառ եւ զաւանսն
Line: 5 Զուռեաց՝ զԿառնակաշ, զՀակարի եւ զՏափատ։ Եւ
Line: 6 դարձեալ ապստամբքն ՛ի Բաբանայ դիմադարձ
Line: 7 պատերազմաւ ամրացան ՛ի բերդն Գորոզու, կալեալ
Line: 8 զգաւառսն ամս տասն եւ երկու, որք են
Line: 9 այսոքիկ՝ Վերին Վայկունիք, Բերձոր, Սիսական,
Line: 10 Հաբանդ, Ամարաս, Պազկանք, Մխանք, եւ Տրի
Line: 11 գաւառ։ Յետ այնորիկ զսպանողսն Աբլասադայ
Line: 12 կալեալ մերձաւորացն՝ չարաչար կործանեցին։ Եւ
Line: 13 Յիսայի անուանեալն Աբու Մուսէ՝ այր խաղաղութեան,
Line: 14 քեռորդի Աբլասադայ՝ ըմբռնեալ զգաւառսն՝
Line: 15 իշխանացաւ ամենայնի։ Եւ ՛ի նոյն ամին
Line: 16 էանց Բաբան զգետովն Երասխ ՛ի Պարսից, եւ
Line: 17 յԱմարաս գաւառ բնակեցաւ. բան խաղաղութեան
Line: 18 սկսաւ խօսել, զի ՛ի հնազանդութիւն նմա եկեսցեն,
Line: 19 եւ ժամագիւտ զղջմամբ ոմանք հնազանդեցան եւ
Line: 20 յետոյ դաւեալք անհնազանդ եղեն։ Անտի դարձեալ
Line: 21 Բաբանայ յերկիր իւր ՛ի Պարսս յԱտրպատական՝
Line: 22 եթող զօրավար ոմն Ռոստոմ հանդերձ
Line: 23 զօրօք, եւ ետ նմա հրաման ոչ պատերամիլ ընդ
Line: 24 բերդին, այլ ՛ի սէր համակել, զի հնազանդեսցին։
Line: 25 Իսկ Ռոստոմայ անփոյթ արարեալ զպատուէրն
Line: 26 Բաբանայ՝ ել տալ պատերազմ ընդ ամրացելոցն
Line: 27 ՛ի բերդին։ Յայնժամ ապաւինեալ բերդեցեացն
Page: 377 Line: 1 ՛ի զօրութիւնն Քրիստոսի՝ զխաչս եւ զսրբոց նըշխարս
Line: 2 ընդդէմ բերեալ՝ ՛ի հարուածս սաստիկս
Line: 3 հարկանէին զպարսկական գունդն, եւ զերծեալ
Line: 4 յայնմանէ զՔրիստոս փառաւորէին՝ գոհանալով
Line: 5 զնմանէ։
Line: 10 Երկերիւր եւ ութսուն էր թուականն Հայոց (ամ
Line: 11 տեառն 831), յորժամ կամեցաւ Մումին Տաճիկ
Line: 12 շահատակել ՛ի Հոռոմս։ Եւ կազմեալ նաւս հարիւր՝
Line: 13 արկանէ ՛ի նաւս արս զօրաւորս թուով հարիւր
Line: 14 հազար. եւ վտարեալ զնոսա ՛ի ծով՝ կամէր պաշարել
Line: 15 զմեծ քաղաքն Կոստանդնուպօլիս։ Յայնժամ
Line: 16 լինի ազդումն Հռովմայեցւոցն, եւ իսկոյն
Line: 17 աճապարեալ ընդ այլ կողմն ծովուն արտաքս՝
Line: 18 պատեալ պաշարեն զթշնամիսն խաչին Քրիստոսի,
Line: 19 եւ առաթուր հարեալ ՛ի սպառ սատակեն
Line: 20 զնոսա. եւ զնոյն ինքն զՄումին կենազրաւեալ
Line: 21 բառնան ՛ի միջոյ. եւ ընդ նոյն յաղթութեան դիմեալ
Line: 22 ընդ ծով՝ զառ ՛ի նաւսն բազմութիւն սրոյ
Line: 23 եւ ջրոյ առնէին կերակուր, մինչեւ չմնալ ՛ի նոցանէ
Line: 24 եւ ոչ մի։ Այս եղեւ մեծ զօրութեամբ կենեղուտ
Line: 25 խաչին Քրիստոսի հարուածք մեծամեծք
Page: 378 Line: 1 Տաճկաց։ Իսկ յետ երից ամաց Բադողի ոմն Ամիրայ
Line: 2 եկեալ հրամանաւ իշխանին Տաճկաց, որ
Line: 3 Ամիր Մումին կոչի, եւ հասեալ ՛ի Նախիջեւան
Line: 4 քաղաք՝ անդ ըմբռնի մանուկ մի՝ Յովհան անուն,
Line: 5 ՛ի ձեռս նորա, եւ սակս հաւատոց որ ՛ի Քրիստոս
Line: 6 չարաչար տանջեալ նահատակի ՛ի սուրբ
Line: 7 Քառասունսն մերձ յօր սրբոյ Պասեքին, որոյ
Line: 8 նշխարքն լուսաճաճանչ կոտորեցան զնոսա։ Յետ
Line: 9 այսորիկ անցանելոյ երկուց եւս ամաց, եկան Խազը
Line: 10 Փատգոս այր շամշոտ եւ անողորմ, եւ ՛ի նմին
Line: 11 ամի սատակեցաւ. իսկ նորուն որդին եկեալ էառ
Line: 12 զաշխարհս սրով եւ գերութեամբ եւ զեկեղեցիս
Line: 13 բազումս հրով այրեալ կիզեաց՝ եւ գնաց ՛ի Բաղդատ։
Line: 14 Եւ անտի դարձեալ եկեալ արքունի հրամանաւ
Line: 15 եւ գանձուք շինեաց զԳանձակ քաղաք
Line: 16 յԱրշակաշէն գաւառի։ Յետ այնորիկ արշաւանս
Line: 17 առնէր յաշխարհն Սիւնեաց եւ գերի վարեալ զԲաղաց
Line: 18 սահմանս, գայ իջանէ յԱղահէջ գաւառ՝ յաւան
Line: 19 մի Արքուգետ կոչեցեալ, եւ իսկոյն հրամայէ
Line: 20 այրել զեկեղեցին, որ սրբոյն Գէորգայ էր անուանադրեալ։
Line: 21 Յայնժամ զօրութիւն աստուածային
Line: 22 հասեալ՝ հեծեալ մի ՛ի ձի ճերմակ ճեպով
Line: 23 ելանէ յեկեղեցւոյն արտաքս ակն յայտնի ամենեցուն
Line: 24 եւ ընթացեալ ՛ի բանակն՝ շփոթեալ զայրն
Line: 25 անօրէն հանդերձ զօրօքն նորա դարձուցանէ ՛ի
Line: 26 փախուստ ընդ սարն, որ կոչի Եղջիւր խոյի. եւ
Line: 27 անդ հողմն դժնդակ մրրկեալ շրջապատեաց զնոսա,
Page: 379 Line: 1 եւ միայն ՛ի ձի ապաստանքն փախուցեալ
Line: 2 զերծան. իսկ պաղանաւորքն եւ առապուռք ՛ի լերանցն
Line: 3 վերայ կորեան. եւ գերեալքն մնացին խաղաղութեամբ՝
Line: 4 փառս Աստուծոյ տալով։
Line: 5 Եւ ՛ի լնուլ երրորդ հարիւր թուոյն հայոց՝
Line: 6 (ամ տեառն 851) լցան սահմանեալ մեղացն
Line: 7 տուգանք հաւատացեալ իշխանացն Հայոց եւ Աղուանից,
Line: 8 որք յայսմ ամի կապեալ պարաւանդեալ
Line: 9 ըմբռնեցան ՛ի ձեռս Տաճկաց եւ տարագրեալք
Line: 10 ՛ի տանց իւրեանց՝ յոչ կամաց գնային
Line: 11 ՛ի Բաղդատ։ Անդ վտանգեցուցեալ սաստէին անօրէնքն
Line: 12 թողուլ զհաւատս, յորոց բազումք կորեան
Line: 13 զանմահն մահ՝ թողլով զանկողոպտելի գանձըն
Line: 14 հաւատոյ սրբոյ։ Իսկ երանելի ոմն Շապուհ
Line: 15 Արծրունի եւ միւս այլ այր ընտիր յազատացն
Line: 16 Հայոց՝ յանձն առին զմահ մարտիրոսական եւ ոչ
Line: 17 զկեանս սնոտիս։ Յայնժամ տայր հրաման բռնաւորն
Line: 18 Տաճկաց երկաթի կապանօք զնոսա կենդանւոյն
Line: 19 ընկենուլ ՛ի գետն Եփրատ. եւ զաւուրս
Line: 20 բազումս ջանք լուսոյ ՛ի վերայ գետոյն երեւեալ,
Line: 21 ընդ որ մախացեալ Ամիր Մումինոյ՝ տայ հրաման,
Line: 22 զի արք իջեալ ՛ի գետն առցեն զոսկերսն
Line: 23 եւ հրով այրեսցեն։ Եւ յիջանել խորիջացն՝ լոյսն
Line: 24 աներեւոյթ լինէր, եւ յելանել նոցա ՛ի ջրոցն յուզելոյ,
Line: 25 նոյն լոյսն ՛ի լիութեան ջրոցն գայր։ Ապա,
Line: 26 կոչէ Ամիր Մումին զՋափր Ասորեաց եպիսկոպոսն
Line: 27 եւ հրամայէ յուզել զնշխարս նոցա. եւ
Page: 380 Line: 1 եկեալ եպիսկոպոսին յեզր Եփրատ գետոյն՝ իջուցանէ
Line: 2 խորէջս. եւ գտեալ զոսկերս երանելեացն՝
Line: 3 տարաւ յիւրն եկեղեցի եւ կարգեաց յիշատակս
Line: 4 գրով։ Յայսմ ամի անչափութիւն անձրեւաց եղեալ
Line: 5 յանկարծազեղ ՛ի Մեծիրանց գաւառի եւ
Line: 6 հասեալ գնացք հեղեղին ՛ի Դաստակերտ գեօղն
Line: 7 ՛ի կիցս գետոցն, զութ հարիւր վրանս խաշնարածաց
Line: 8 տարաւ, որք եկեալ էին ՛ի Կովկասայ
Line: 9 յապուր՝ յաւուրս ամարայնւոյ. եւ տէր Սուփան
Line: 10 վախճանեցաւ ՛ի Վայոց ձորն ՛ի նոյն ամի։ Եւ
Line: 11 ՛ի միւս տարին եկն Բուղխայ ՛ի Հայս եւ սպան
Line: 12 զՍահակ իսմայելեան ՛ի Տփղիս քաղաքի, եւ զամս
Line: 13 երեք կալաւ զՀայս՝ մինչեւ զիշխանս զատ կանամբք
Line: 14 խաղացուցանէր ՛ի Բաղդատ։ Ապա ՛ի
Line: 15 չորրորդ ամին եղեւ գալն Մահմետայ՝ Խաղթի
Line: 16 որդւոյ եւ մահն տեառն Վասակայ Գաբուռին։
Line: 17 Եւ ՛ի յերեք հարիւր յութ եւ տասն թուականին
Line: 18 Հայոց (ամ տեառն 869) եղեւ անհնարին
Line: 19 եւ հիացուցանող շարժն Դունայ, որ զամ մի ողջոյն
Line: 20 դողացեալ խորասուզեաց յանդունդս անձինս
Line: 21 իբրեւ երկոտասան բիւր մարդկան։ -- Ահա նմանութիւն
Line: 22 խոտոյ ասի մարդ։
Line: 5 ՛Ի ժամանակի խռովութեանն, որ շարժեցաւ
Line: 6 ՛ի մէջ Յիսայի՝ որդւոյն Շեխայ, եւ իւրոյ գործակալին
Line: 7 Մահմետի որդւոյ Աբլվահդի, որ կոչէր
Line: 8 Էմէմիկ, զօրաժողով լինի որդին Շեխայ ՛ի կողմանցն
Line: 9 Ասորեստանեայց՝ միակամութեամբ Աշոտի
Line: 10 իշխանի, զի եւ սա գումարէ զզօրս Հայոց
Line: 11 հանդերձ իշխանօքն Աղուանից եւ երթան հարկանեն
Line: 12 զՔշակիշն ՛ի դրանն Պարտաւայ եւ քաջամուխ
Line: 13 կան ՛ի մարտի զամս տասն եւ երեք։ Ընդ
Line: 14 այն աւուրս հասանէ վախճան հայրապետին Աղուանից
Line: 15 Յովսեփայ, եւ ոչ լինէր պարապ ժամ
Line: 16 իշխանացն Աղուանից նորոգել զաթոռն հայրապետութեան։
Line: 17 Իսկ Մեծկողմանց եպիսկոպոսն Սամուէլ
Line: 18 Անձնակամակ ընդ Միսայելի քահանայի,
Line: 19 որ իմաստասէրն կոչէր՝ խորհրդազգաց եղեալ՝
Line: 20 առանց գլխաւորագունի աջոյ տայ զեպիսկոպոսութիւն
Line: 21 իւր Իսմայելի. եւ ինքն Սամուէլ զանկատարն
Line: 22 առնու ձեռնադրութիւն յիւրմէ եպիսկոպոսէն։
Line: 23 Լուրս այս եհաս ՛ի բանակն, եւ բազում
Line: 24 եղեւ խռովութիւն իշխանացն Աղուանից. եւ
Line: 25 յայնմ միաբանութենէ զեկուցանեն զայս տեառն
Page: 382 Line: 1 Գէորգայ Հայոց կաթուղիկոսի։ Եւ նորա կանոնական
Line: 2 սահմանադրութեամբ գրեալ առ իշխանն
Line: 3 Հայոց՝ մաղթէ օգնել իրացն եւ առնել խաղաղութիւն։
Line: 4 Եւ նորա իմաստաբար ածեալ ՛ի հաւան
Line: 5 զպետս եւ զիշխանս Աղուանից՝ խաղաղութիւն ՛ի
Line: 6 մէջ նոցա առնէր. այլ նոքա զնզովս Հայոց պատճառէին։
Line: 7 Իսկ Աշոտ իշխանն Հայոց խնդրէր զկարգադրութիւն
Line: 8 սրբոյն Գրիգորի եւ զձեռնադրութիւն
Line: 9 առնուլ ՛ի Հայոց. բայց առժամն հաւանեալ
Line: 10 նոցա Սամուէլի եւ Իսմայելի պղտորմանն՝ մեծ
Line: 11 իշխանն Հայոց գրէր առ հայրապետն Գէորգ եւ
Line: 12 զՍամուէլ հաճեցուցանէր ամենայն Աղուանից
Line: 13 կամակցութեամբն յանկամական մտաց։ Ապա
Line: 14 չուեալ երթայ ՛ի Դուին եւ զերկրորդն առնու
Line: 15 ձեռնադրութիւն անձնահաճն Սամուէլ ՛ի Գէորգայ
Line: 16 Հայոց կաթուղիկոսէ յաւուրս Աշոտոյ Հայոց
Line: 17 իշխանի եւ ՛ի թուականութեան Հայոց երեք հարիւր
Line: 18 քսան եւ վեց (ամ տեառն 877)։ Եւ նոյն
Line: 19 իշխանն Հայոց Աշոտ՝ զվաղնջուց դադարեալ քարոզութիւնն
Line: 20 Սիւնեաց՝ որպէս այր իմաստուն,
Line: 21 ընդ Սողոմոնի եպիսկոպոսի եւ ընդ Գէորգայ հայրապետի
Line: 22 վերստին նորոգեաց։ ՛Ի նոյն ժամանակս
Line: 23 եղեւ Աշոտոյ Բագրատունւոյ նստուցեալ զաթոռ
Line: 24 թագաւորութեան իւրոյ ՛ի մէջ Հայաստանեայց,
Line: 25 որ ՛ի բազում ժամանակաց էր բարձեալ պատիւն
Line: 26 թագաւորական ՛ի տանէն Թորգոմայ։
Line: 27 Իսկ գալուստ Տաճկին ՛ի Հայս եւ գրաւել
Page: 383 Line: 1 զաշխարհն ընդ լծով ծառայութեան հարկաց ՛ի
Line: 2 թուականն Հայոց երեք հարիւր քառասուն եւ երկու
Line: 3 լինէր (ամ տեառն 893). յորոյ ՛ի ձեռն ըմբռնեալ
Line: 4 հայրապետն Գէորգ եւ ՛ի կապանս երկաթիս
Line: 5 պարփակեալ ածաւ ՛ի Պարտաւ։ Ապա բարեպաշտն
Line: 6 Համամ նոյնպէս զկործանեալ թագաւորութիւն
Line: 7 տանն Աղուանից նորոգէր, որպէս
Line: 8 Աշոտ Բագրատունի զՀայոց թագաւորութիւն.
Line: 9 այսք ՛ի միում ժամանակի գործեցան։ Եւ նոյն
Line: 10 ինքն Համամ սակս առ Աստուած մեծապէս յանցանացն,
Line: 11 որ վասն սնոտի այսր կենացս զպարտ
Line: 12 արեան եղբօրն ժողովեաց յանձն իւր՝ մեծագոյն
Line: 13 բարեգործութիւնս առ եկեղեցիս եւ առ ամենայն
Line: 14 կարօտեալս եւ չքաւորս առատազուարթ անսպառ
Line: 15 կատարէր, որ եւ զմեծ հայրապետն Հայոց Գէորգ
Line: 16 յանօրէն Տաճկաց կապարանէն բազմաբաշխ գանձիւք
Line: 17 տայր արձակել, եւ յոգնամեծար զնա արարեալ՝
Line: 18 առողջ առ Հայաստանեայս առաքէր։
Line: 19 Իսկ յետ չորից ամաց, յորում տարեմուտն ՛ի
Line: 20 սրբումն հանդիպէր Պասեքին օր, սպանանի Պօլի
Line: 21 Աղուանից իշխանն Հայկազուն յիւրմէ հարազատէ
Line: 22 ՛ի Սմբատայ. եւ եղեւ այն սուգ մեծ իւրայնոցն
Line: 23 զարմից։ ՛Ի նմին ամի զօրաժողով լինի թագաւորն
Line: 24 Հայոց Սմբատ ՝ որդի Աշոտոյ Բագրատունւոյ՝
Line: 25 եւ անցանէ ասպատակաւ յաշխարհն Ասորեստանեայց,
Line: 26 անդ ՛ի դիմի հարկանին նմա
Line: 27 զօրքն Տաճկաց, փախստեամբ դարձուցանեն ՛ի
Page: 384 Line: 1 Հայս եւ թափուր ունայն զամենայն առնեն. եւ
Line: 2 անդէն մեռանէր Աշոտ իշխանն Հայկազուն եւ
Line: 3 սակաւք ՛ի զօրացն։ ՛Ի նմին ժամու եւ մեծ իշխանն
Line: 4 Վասպուրականի Աբումրուան սպանանի
Line: 5 յիւրոց զօրացն։ ՛Ի նոյն ամի գայր հասանէր
Line: 6 Տաճիկն երկրորդ անգամ յերկիրն Հայոց, եւ ՛ի
Line: 7 նորին հրամանէ ելանէր ներքինին ՛ի դրանէն
Line: 8 Պարտաւայ գալ ՛ի Հայս. եւ էր այրն այն ժպիրհ
Line: 9 եւ անաստուած. ուր գնացք ոտից նորա լինէր՝
Line: 10 աւերէր քանդէր զեկեղեցիս Աստուծոյ. եւ զնշան
Line: 11 Քրիստոսի ուր եւ տեսանէր մանրէր իբրեւ զփոշի։
Line: 12 Եւ իբրեւ եհաս յաշխահն Հայոց՝ առժամայն
Line: 13 փախստական լինէր թագաւորն Սմբատ. եւ նորա
Line: 14 առեալ զամրոցս եւ զթագուհին հանդերձ տիկնօք
Line: 15 եւ որդովքն նորա, եւ զբնակարանս եւ զսպաս
Line: 16 սրբութեանց եւ զխաչս՝ բազում գանձուք խաղացուցանէր
Line: 17 ՛ի գերութիւն։ ՛Ի նմին ամի արշաւեալ
Line: 18 ՛ի Վիրս՝ ընդդէմ ելեալ նմա երկու քաջ
Line: 19 զօրավարք Վրաց՝ Գէորգ իշխան եւ Արեւէս եղբայր
Line: 20 նորին, երկոքեան իսկ չարաչար մեռանէին
Line: 21 ՛ի նմանէ։ Յայնժամ վերափոխի մեծ հայրապետն
Line: 22 Հայոց Գէորգ եւ իշխանն Սիւնեաց Աշոտ՝ զոր
Line: 23 ողբերգական կանայք կականէին ասելով. "Մի́
Line: 24 եկեսցէ եւ մի́ լիցի այսպիսի տարի ՛ի վերայ երկրի,
Line: 25 որչափ ազգ մարդկան է"։ Եւ հայ թուականն
Line: 26 էր երեքհարիւր քառասուն եւ վեց (ամ տեառն
Line: 27 897)։ Այլ ամենայն սկիզբն էր երկանց եւ տագնապին՝
Page: 385 Line: 1 որ եղեւ Հայոց. զի զնոյն ինքն զմեծ
Line: 2 թագաւորն Սմբատ յետ սակաւ ժամանակի
Line: 3 մատնեաց աստուածահաս պատուհասն, որ լինելոց
Line: 4 էր աշխարհի. եւ ՛ի բաց կացեալ վերնոյն
Line: 5 զօրութիւնն ՛ի նմանէ՝ զկորստեանն իւր եւ զՀայոց
Line: 6 գնաց զճանապարհ. զի յերեսս իշխանին Տաճկաց
Line: 7 երթալով՝ ըմբռնեալ նորա զկամաւ եկեալ
Line: 8 թագաւորն, ՛ի վերայ փայտի սպանանէր։ Եւ ապա
Line: 9 գուժէր ձայն աղետաւոր ՛ի տանն Թորգոմայ,
Line: 10 եւ առհասարակ աւերանք աշխարհին հասանէր.
Line: 11 (եւ հայ թիւն երեք հարիւր վաթսուն եւ երեք
Line: 12 էր). զորոյ վրէժն միայն Աստուած խնդրեաց
Line: 13 զսպանմանն Սմբատայ, զի անագորունն այն Տաճիկ՝
Line: 14 փոխեալ է ՛ի Հայոց, գնայ անցանէ ընդ
Line: 15 Ասորեստան երկիր. մատնի ՛ի ձեռս Արաբացւոցն
Line: 16 իշխեցողի եւ կենդանւոյն թաղեալ սատակի։
Line: 17 ՛Ի վերայ այսոցիկ անցելոց ժամանակաց՝ սպառի
Line: 18 ազգն այն Տաճկաց, եւ երեւի ազգ այլ, զոր
Line: 19 Դէլէմէնկք կոչեն, յորոց գլխաւոր ոմն եկեալ
Line: 20 Սաղար անուն, եւ համատարած սփռեալ զիւր
Line: 21 գաւազանն՝ տիրէ Աղուանից, Պարսից, եւ Հայոց.
Line: 22 եւ եկեալ ՛ի Պարտաւ՝ իւրացուցանէ զայն իսկոյն։
Line: 23 Ընդ նոյն ժամանակս բաշխի ՛ի կողմանցն
Line: 24 հիւսիսոյ այլադէմ օտարանշան ազգ իմն՝ զոր
Line: 25 Ռուզիկ** կոչեն, որք ոչ աւելի քան զերիս ժամանակս
Page: 386 Line: 1 իբրեւ զմրրիկս ընդ համատարած աշխարհածով
Line: 2 ելիցն Կասբից յանկարծ հասանէին
Line: 3 ՛ի մայրաքաղաքն Աղուանից ՛ի Պարտաւ, որ ոչ
Line: 4 ունելով կարողութիւն ընդիմակայիլ նոցա, ՛ի
Line: 5 սուր սուսերի մատնեալ լինէր քաղաքն. եւ կացին
Line: 6 յինքեանս վայելչութիւնք ամենայն կազմութեանց
Line: 7 բնակչացն. եւ նոյն ինքն Սալարն պաշարեալ
Line: 8 զնոսա՝ ոչ ինչ կարէր վնասել, զի անյաղթելի
Line: 9 էին զօրութեամբ։ Իսկ կանանց քաղաքին
Line: 10 հնար իմացեալ՝ բաժակ մահու արբուցանէին
Line: 11 Ռուզաց, որոց իմացեալ զդաւաճանութիւնն՝ անխնայ
Line: 12 կոտորէին զկանայս եւ զմանկունս նոցա։
Line: 13 Եւ կացեալ ՛ի նմա ամիսս վեց թափուր եւ ունայն
Line: 14 զքաղաքն թողուին, եւ մնացեալքն զանգիտող
Line: 15 ձեւով գնացին յաշխարհն իւրեանց բազմազան
Line: 16 աւարաւ։
Line: 19 Ստուգաբանութեամբ այսպէս ծանեաք. --
Line: 20 ընդ Հայկազնեայց արանց խնամաւորիլ Միրհական
Line: 21 տոհմին, եւ պատուաստութեամբս այսուիկ
Line: 22 զոյգ ունել զպետութիւն արեւելից կողմանցս Աղուանից։
Line: 23 Զանուանս արքայիցն վերագոյն գրեցաք
Line: 24 ՛ի քաջէն Վաչականայ մինչեւ ցբարեպաշտն Վաչական՝
Page: 387 Line: 1 տասն թագաւորք, յորոց ըստ թուոց աւուրց
Line: 2 տարւոյն եկեղեցիս միայն բարեպաշտն
Line: 3 Վաչական շինեաց յարեւելս։ Եւ յետ մահուն նորա
Line: 4 սկսաւ նուաճիլ ազգն այն։ Եւ Միրհեանն, որ ՛ի
Line: 5 Սասանեան տոհմէ էր եկեալ ՛ի Պարսից՝ հաստատեցաւ
Line: 6 ՛ի նախարարութեան. եւ անուանք նոցա
Line: 7 որդի ՛ի հօրէ առնլով, են այսոքիկ՝ Միրհ, Արմայէլ,
Line: 8 Վարդ, քաջ Վարդան, որ հաւատացեալ
Line: 9 ՛ի Քրիստոս, եւ ոչ շինողն Գարդման բերդոյ. Սորա
Line: 10 որի Վարդ, Վարդ ծնաւ զՎարազ Գրիգոր՝
Line: 11 զառաջին իշխանն Աղուանից, որ ծնաւ զչորս
Line: 12 որդիս՝ զՎարազ Պերոժ, զՋիւանշիր, զՅեզուտ
Line: 13 Խոսրով եւ զՎարազման։
Line: 14 ՛Ի սոցանէ զերէց որդւոյն շարեալ ըստ կարգի
Line: 15 զանուանս բերցուք ՛ի յայտ առ Հայկազինս,
Line: 16 եւ այլքն կացցեն. որք են Վարազ Պերոժ, Վարազ
Line: 17 Տրդատ, Վարդան Ներսեհ դժնդակ, որ է
Line: 18 հանճափ գլխոյ...** արար. եւ ոտք տառապելոց
Line: 19 պարաւանդեալ կապեցան ՛ի շղթայս երկաթեղէնս.
Line: 20 վասն որոյ բազումք խորշակահար եւ հեղձամղձուկ
Line: 21 սատակեցան։ ՛Ի նոյն խորհուրդ գնացեալ
Line: 22 Ներսեհի՝ անցանէր զՀացիւն գիւղ մտանել
Line: 23 յԱսորիս եւ լինէր օրն կիւրակէ։ Նա մեկնեալ
Line: 24 յընկերացն միայն դարձաւ առ հոգեւոր
Line: 25 հայրն Սիմէոն՝ առ սպասաւորն սրբոյ խաչին,
Page: 388 Line: 1 եւ ծածկելով զանուն իւր՝ ընդ այլսն աղօթէր։
Line: 2 Իսկ երանելին Սիմէոն առ նա խրախուսեալ
Line: 3 ասէր. "Ո՞վ ես դու, զի Տէր Աստուած յայտնեաց
Line: 4 զաշխարհակործան քո ամբարշտութիւնդ.
Line: 5 եւ որդիք քո զքո անլրութեանդ չարութիւն կորըստեան
Line: 6 տառապելոց առնուն գաւազան, ո՞չ ապաքէն
Line: 7 դու իցես Ներսեհ, որ դիմեալ երթաս
Line: 8 յատելիս Քրիստոսի՝ յաւելադրել զնոյն չարութիւն
Line: 9 արեւելից եկեղեցեաց։ Արդ երթաս յարկիրն,
Line: 10 այլ բաց աչօք ոչ տեսցես զերկիր հարց քոց"։
Line: 11 Իսկ Ներսեհի անկեալ առ ոտս ծերոյն՝ ոչ ինչ
Line: 12 լսէր պատասխանի. միայն զճանապարհն գնայր,
Line: 13 եւ անդէն վախճանեալ ըստ բանի հօրն Սիմէոնի՝
Line: 14 անշնչացեալ լոկ մարմինն բերաւ ՛ի հող իւր։
Line: 15 Ներսեհի որդի՝ Գագիկ, Գագկայ որի Ստեփաննոս
Line: 16 եւ Ապրասմեն քոյր նորա։ Զայս Վարազ
Line: 17 Տրդատ եւ զորդի նորա Ստեփաննոս, Ներսեհ ՛ի
Line: 18 Փիլիպեան՝ ազգակիցն նորա սպան ՛ի միում ժամու
Line: 19 ՛ի խորաձորն՝ որ կոչի Դադոյի վանք։ Ապա
Line: 20 յայն աղետիցն զառն զգեցեալ զարութիւն կնոջն
Line: 21 սպանելոյ՝ առեալ զմնացեալ իւր դուստրն Սպրամ
Line: 22 գիշերահէն տաժանելի ուղեւորմամբ՝ մտանէ ՛ի
Line: 23 բերդն Խաչենոյ՝ եւ բարուոք խորհեալ տան իւրում՝
Line: 24 ամուսնացուցանէ զՍպրամ ընդ Ատրներսեհի՝
Line: 25 Սահլի որդւոյ, որ էր ՛ի Տոհակայ եւ տէր Սիւնեաց
Line: 26 եւ բռնազբօսութեամբ կալեալ էր զգաւառն
Line: 27 Գեղամայ. եւ որդի նորա Ատրներսեհ հանդիպեցաւ
Page: 389 Line: 1 կնոջ զգաստի, որք երկիւղածք յԱստուծոյ
Line: 2 եւ բարեպաշտք զիւրեանց ցուցանէին զկեանս եւ
Line: 3 աշխարհի քաղցունք։ Սա Ատրներսեհ շինէ զբերդն
Line: 4 Հանդու, եւ զապարանս իւր դնէ ՛ի գիւղն, որ
Line: 5 կոչի Վայունիք, ուր եւ բաղանիքն են արքունականք.
Line: 6 զնա տարան ընդ այլ իշխանս յերկիրն
Line: 7 Պարսից. եւ կալով նորա անդ ամս բազումս տիկինն
Line: 8 Սպրամ յառաւել բարեգործութիւնս յաճախէր.
Line: 9 եւ մեծածախ տենչմամբ շինէր զնորավանս
Line: 10 ՛ի գաւառին Սողէից ամենապայծառ զարդուք։
Line: 11 Եւ իսկոյն գայր Ատրներսեհ զերծեալ ՛ի կողմանցն
Line: 12 Տաճկաց. եւ խաղաղութեամբ զառժամայնն
Line: 13 լուծանէ կեանս։ Լինին սորա որդիք Գրիգոր
Line: 14 եւ Ապուլէթ. Գրիգոր շինէ զՀաւախաղացին
Line: 15 բերդն, եւ յայն կողմն ձգէ զձեռն իւրոյ իշխանութեանն.
Line: 16 եւ Գրիգորի լինին որդիք հինգ, յորոց
Line: 17 երէց որդին Ապուլի սպանինի յազգակցէն Սըմբատայ.
Line: 18 եւ միւս որդին Սահակ, որ եւ Սեւադայ
Line: 19 կոչեցաւ, այր քաջ եւ յաջող, սա առհասարակ
Line: 20 տիրեաց Գարդմանայ եւ Քաւսայ եւ Փառնայ
Line: 21 գաւառաց, այլ եւ աւազակապետաց Ձորոյգետոյն
Line: 22 բովանդակ եղեւ իշխան, եւ խնդրող իսկ գրագիտութեան.
Line: 23 եւ դպրապետս ՛ի տան իւրում կարգեաց.
Line: 24 ընդ որում եւ բազմաջան հնարիւք թագաւորն
Line: 25 Հայոց Սմբատ մարտուցեալ ոչ ինչ կաբաց
Line: 26 ստերիւրել զնա ՛ի կամս իւր։ Սեւադայ ծնանի
Line: 27 զերկուս որդիս՝ զԳրիգոր եւ զԴաւիթ. Գրիգոր
Page: 390 Line: 1 ծնանի զՍեւադայ, որոյ Իշխան անուն կոչիւր, եւ
Line: 2 զԱտրներսեհ եւ զՓիլիպպէ։ Իսկ զերէց որդին Իշխանի
Line: 3 (Սեւադայի) զՅովհաննէս, որ եւ Սենեքերիմ
Line: 4 կոչեցաւ, ընտրեաց աջն Բարձրելոյն՝ կոչելով
Line: 5 զնա ՛ի թագաւորութիւն. եւ զվաղնջուց խափանեալ
Line: 6 թագաւորութիւն Տէրն ամենակալ ՛ի ձեռն
Line: 7 սորա նորոգեաց, զոր եւ թագաւորն Պարսից մեծամեծ
Line: 8 զարդուք պատուէ եւ տայ նմա զթագ հօր
Line: 9 իւրոյ եւ զնորին երիվարն։ ՛Ի նմին ամի եւ որ
Line: 10 Յունացն էր Մագիստբոս՝ Դաւիթ կոչեցեալ անուն
Line: 11 թագ զարմանազան եւ ծիրանիս թագաւորական
Line: 12 առաքէր ՛ի պատիւ եւ ՛ի գովեստ աստուածայաջող
Line: 13 առն այնորիկ, որ եւ ՛ի ձեռն հայրապետական
Line: 14 աջոյն առնոյր զօծումն թագաւորական
Line: 15 ՛ի փառս Քրիստոսի։
Line: 19 Սակս հայրապետական անուան պարտ եւ
Line: 20 պատշաճ վարկանելի էր զստոյգն առ յիշատակի
Line: 21 դրոշմել ՛ի գրիս։ Բայց զի ՛ի սկզբանցն հոլովեալ
Line: 22 նախաշաւիղ առաջնորդացն գորք եւ ժամանակք
Line: 23 եւ անուանք հրկէզ եղեալ են յանօրինաց, եւ կտակարանք
Line: 24 եւ սպասք եւ տեղիք կալոյ նոցա մեզ անյայտք
Line: 25 եւ ոչ բերեալ ՛ի լուր. զայս փոքր ՛ի շատէ
Page: 391 Line: 1 արտայայտեալ բացատրեցաք առ ՛ի գիտութիւն
Line: 2 այնոցիկ, որք փոյթ յանձին կալեալ իցեն
Line: 3 զայսմ խնդրոյ։
Line: 4 Արդ առաջին պատճառ լուսաւորութեան
Line: 5 մերոյ է
Line: 6 Սուրբն Եղիշայ՝ աշակերտ սուրբ առաքելոյն
Line: 7 Թադէոսի, որ ձեռնադրեցաւ յԵրուսաղէմ ՛ի ձեռաց
Line: 8 սրբոյն Յակոբայ։ -- Սա եկն լուսաւորիչ երից
Line: 9 աշխարհաց՝ Չորայ, Լփնաց եւ Աղուանից, եւ
Line: 10 ՛ի սոյն կատարեցաւ վկայութեամբ։
Line: 11 Սուրբ մանուկն Գրիգորիս՝ թոռն սրբոյն
Line: 12 Գրիգորի Լուսաւորչին Հայոց։
Line: 13 Սուրբն Շուփհաղիշու, Աղուանից
Line: 14 արքեպիսկոպոս։
Line: 15 Տէր Մատթէոս։
Line: 16 Տէր Սահակ։
Line: 17 Տէր Մովսէս։
Line: 18 Տէր Պանդ։
Line: 19 Տէր Ղազար։
Line: 20 Տէր Գրիգոր։
Line: 21 Տէր Զաքարիա։
Line: 22 Տէր Դաւիթ։
Line: 23 Տէր Յովհան։
Line: 24 Տէր Երեմիա։ -- ՛Ի սորա աւուրս արար գիր
Line: 25 Աղուանից երանելին Մաեսրոպ, որ եւ Հայոց եւ
Line: 26 Վրաց ետ նշանագիր ջանիւ մեծաւ։
Line: 27 Տէր Աբաս, որ ՛ի սկզբան թուականիս Հայոց
Page: 392 Line: 1 փոխեաց զաթոռ հայրապետութեանն ՛ի Չորայ
Line: 2 ՛ի Պարտաւ՝ կալեալ ամս քառասուն եւ չորս,
Line: 3 յեպիսկոպոսութենէն Մեծիրանց կոչեցեալ։ -- Առ
Line: 4 սովաւ կալան սովորութիւն գրել ՛ի պարուակի
Line: 5 թղթոյն "Աղուանից, Լփնաց եւ Չորայ կաթուղիկոսի"։
Line: 6 Եւ առ սա գրեցին ՛ի ժողովոյն Դունայ՝
Line: 7 ասել "Մի բնութիւն աստուածութեան եւ մարդկութեանն
Line: 8 Քրիստոսի", եւ յաւելուլ ՛ի Սուրբ Աստուածն
Line: 9 "անմահ եւ խաչեցար"։
Line: 10 Տէր Վիրոյ, ամս երեսուն եւ չորս։ -- Սա թափեաց
Line: 11 զգերեալսն Հայոց, Վրաց եւ Աղուանից ՛ի
Line: 12 Շաթայ Խազրէ. եւ սա խնդրեաց ՛ի Խոսրովայ
Line: 13 Պարսից արքայէ գրել ՛ի պատիւ Գարդմանայ
Line: 14 տեառն իշխանացն Աղուանից ՛ի վերայ թղթոց
Line: 15 "առ կուսակալս աշխարհին", զոր դեռեւս գրեն։
Line: 16 Տէր Զաքարիա, այր սուրբ, ամս տասն եւ
Line: 17 հինգ։ -- Սա յերաշխի էառ զմեծ քաղաքն Պարտաւ,
Line: 18 եւ աղօթիւք իւրովք զերծոյց ՛ի գերութենէ
Line: 19 զբազում անձինս. եւ ձեռնադրեաց եպիսկոպոս
Line: 20 Սիւնեաց զՎրթանէս ոմն անուն յանհաւանութենէ
Line: 21 Հայոց։
Line: 22 Տէր Յովհան, ամս քսան եւ եօթն, յեպիսկոպոսութենէ
Line: 23 Ամարասայ կոչեցեալ յաթոռն։
Line: 24 Տէր Ուխտանէս, ամս տասն եւ երկու։ -- Սա
Line: 25 անէծ զնախարարս Աղուանից վասն ազգաշաղախ
Line: 26 խառնակման նոցա։
Line: 27 Տէր Եղիազար, ամս վեց, յեպիսկոպոսութենէն
Page: 393 Line: 1 Շաքւոյ։ -- Սա եգիտ զսուրբ խաչն՝ զծածկեալն
Line: 2 ՛ի Մեսրոպայ ՛ի Գիս գեօղն, եւ ՛ի նոյն
Line: 3 կենարար փայտէն մասն առեալ եդ ՛ի հարիւր
Line: 4 քսան դահեկանի ոսկւոջ, եւ գրեաց ՛ի վերայ,
Line: 5 "Եթէ Եղիազարու է". եւ կարգ եդ յօր խաչին
Line: 6 տօնել ՛ի Գիս։
Line: 7 Տէր Ներսէս, յեպիսկոպոսութենէն Գարդմանայ,
Line: 8 ամս տասն եւ եօթն։ -- Սա վրիպեալ ՛ի
Line: 9 մտաց՝ կամեցաւ աղմկել զսեպհական տունս Աղուանից՝
Line: 10 խոտորեալ ՛ի կրօնն Քաղկեդոնի։
Line: 11 Տէր Սիմէոն, ամ մի եւ կէս։ -- Սարկաւագապետ
Line: 12 էր աթոռոյն Աղուանից, եւ եդ կանոնս եօթն
Line: 13 տուն։
Line: 14 Տէր Միքայէլ, ամս երեսուն եւ եօթն։ -- Սա
Line: 15 էր սարկաւագապետ ՛ի Շաքւոյ, եւ սորա կոչեցեալ
Line: 16 զՄաքենոցացն հայր Սողոմոն, եւ անէծ
Line: 17 զտեարս Աղուանից, որք զերից ազգաց ծնունդս
Line: 18 ամուսնացեալ էին, որոց առժամայն հասեալ պատուհաս՝
Line: 19 սպառեցան։ Ընդ որս եւ նզովեցին զԹալիլէ
Line: 20 Վրաց առաջնորդն, զի հրաման տայր անօրէն
Line: 21 ամուսնութեան։
Line: 22 Տէր Անաստաս, ամս չորս։
Line: 23 Տէր Յովսէփ, ամս տասն եւ եօթն։ -- ՛Ի սորա
Line: 24 հինգերորդ ամին լցաւ երկուհարիւր ամն թուոյն
Line: 25 Հայոց։ Սա եկեալ էր յաթոռն յեպիսկոպոսութենէն
Line: 26 Ամարասայ։
Line: 27 Տէր Դաւիթ ամս չորս։ -- Եւ սա յԱմարասայ
Page: 394 Line: 1 եպիսկոպոսութենէն կացեալ յաթոռն՝ թափեաց
Line: 2 զհող եւ զսպաս սրբութեանց, եւ դեղ մահու
Line: 3 արբեալ ՛ի դաւողաց վախճանի։
Line: 4 Տէր Դաւիթ, ամս ինն. յեպիսկոպոսութենէն
Line: 5 Մեծկուենից։ -- Սա վաճառեաց անօրինաց
Line: 6 զդաստակերտն եւ զսահմանախաչն։
Line: 7 Տէր Մատթէ, ամ մի եւ կէս, յեպիսկոպոսութենէն
Line: 8 Կապաղակայ եւ Սաղքաւայ։
Line: 9 Տէր Մովսէս, ամս երկու։
Line: 10 Տէր Ահարոն, ամս երկու։
Line: 11 Տէր Սողոմոն, կէս ամ։
Line: 12 Տէր Թէոդորոս, ամս չորս. յեպիսկոպոսութենէն
Line: 13 Գարդմանայ։
Line: 14 Տէր Սողոմոն, ամս տասն եւ մի եւ կէս։
Line: 15 Տէր Յովհաննէս, ամս քսան եւ հինգ։ -- Սա
Line: 16 փոխեաց զկաթուղիկոսարանն ՛ի Բերդակուր իւրեանց
Line: 17 հովոցաց տեղին, յորժամ հանաւ ՛ի
Line: 18 Պարտաւայ։
Line: 19 Տէր Մովսէս, կէս ամ։
Line: 20 Տէր Դաւիթ, ամս քսան եւ ութ. յեպիսկոպոսութենէն
Line: 21 Կապաղակայ։ -- Սա օրհնեաց զանօրէն
Line: 22 ամուսնութիւնն Շաքւոյ տեառն, եւ նոյն իշխանի
Line: 23 աշխարհական եղբայրն գիտացեալ հարցանէ
Line: 24 զնա եւ ասէ. "Ուստի՞ գաս՝ տէր". եւ նա
Line: 25 ասէ "՛Ի տանէ եղբօր քո". եւ ասէ իշխանն ցԴաւիթ.
Line: 26 "Լեզուդ, որ օրհնեաց՝ մի́ խօսեսցի, եւ աջդ
Page: 395 Line: 1 չորասցի". եւ առժամայն եղեւ այնպէս եւ ոչ բժըշկեցաւ
Line: 2 մինչեւ ՛ի մահ նորա։
Line: 3 Տէր Յովսէփ, ամս քսան եւ հինգ, յեպիսկոպոսութենէն
Line: 4 Մեծկուենից։ -- ՛Ի սորա յերրորդ
Line: 5 ամին լցաւ թիւն Հայոց երեք հարիւր։
Line: 6 Տէր Սամուէլ, ամս տասն եւ եօթն. յեպիսկոպոսութենէն
Line: 7 Մեծկուենից։ -- Անձամբ առեալ
Line: 8 սորա զպատիւն եւ յետոյ լուծեալ ՛ի Գէորգայ
Line: 9 կաթուղիկոսէ Հայոց, առնու զերկրորդ ձեռնադրութիւն
Line: 10 ՛ի նմանէ ՛ի Դուին։
Line: 11 Տէր Յովնան, ամս ութ եւ կէս։ -- Սա էր դրան
Line: 12 եպիսկոպոս Հայոց. եւ մինչդեռ ՛ի գերութեան
Line: 13 էր Գէորգ՝ սա գայ յԱղուանս, եւ անդէն ձեռնադրի
Line: 14 առանց կամաց տեառն Գէորգայ։ Եւ իբրեւ
Line: 15 գնեցին զտէր Գէորգ իշխանքն Աղուանից, լուծանէ
Line: 16 զնա ՛ի պատւոյն. բայց աղաչեալ զնա իշխանացն
Line: 17 Աղուանից վասն երախտեացն որ առ
Line: 18 նա՝ կրկին ձեռնադրէ զնա։
Line: 19 Տէր Սիմէոն, ամս քսան եւ մէկ։ -- Սա էր
Line: 20 դրան եպիսկոպոս սուրբ աթոռոյն, որ առաւել
Line: 21 զարդարեաց սպասիւք զխաչն սուրբ։
Line: 22 Տէր Դաւիթ, ամս վեց։ -- Սա էր յառաջնորդութենէն
Line: 23 Փառիսոսոյ վանաց։
Line: 24 Տէր Սահակ, ամս տասն եւ ինն, յեպիսկոպոսութենէն
Line: 25 Մեծկուենից։
Line: 26 Տէր Գագիկ, ամս տասն եւ չորս, յեպիսկոպոսութենէն
Page: 396 Line: 1 Գարդմանայ։ -- ՛Ի սորա չորրորդ
Line: 2 ամին լցաւ թիւն Հայոց չորք հարիւր։
Line: 3 Տէր Դաւիթ, ամս եօթն՝ յեպիսկոպոսութենէն
Line: 4 Կապաղակայ։
Line: 5 Տէր Դաւիթ, ամս վեց։ -- Սա էր ձեռնադրութիւն
Line: 6 յԱնանիայէ Հայոց կաթուղիկոսէ։
Line: 7 Տէր Պետրոս, ամս տասն եւ ութ, յեպիսկոպոսութենէն
Line: 8 Գարդամանայ։
Line: 9 Տէր Մովսէս, ամս վեց, յառաջնորդութենէն
Line: 10 Փառիսոսոյ վանաց։
Line: 11
ՎԵՐՋ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ԱՂՈՒԱՆԻՑ ԱՇԽԱՐՀԻ
Book: App.
Chapter: n.
Page: 137
Line: * Աստանօր եդեալ տեսանի այս բան, որ գրչին երեւի լինել յաւելուած. "Ես Ադրիանէ, որ զյիշատակս գրեցի՝ մաղթեմ յիշել զանարժանութիւնս իմ յընթերցողացդ, եւ զհայրապետն Աբաս մի մոռանալ, յորոյ ՛ի ժամանակս լոյս աշխարհիս ծագեցաւ։ Ընդ նմին եւ զՎեհիկ կարապետ նոցին յիշեսցէ Տէր Աստուած ողորմութեամբն իւրով մեծաւ։ Եւ որք յիշէքդ, ձեզ վարձս ընդ երանեալ վկայիցն հատուսցէ Քրիստոս, այժմ եւ յաւիտեանս, ամէն"։ ^
Page: 191
Line: * Գոդեստանք՝ թերեւս Գութք կամ Գոթք -- Готы ^
Page: 260
Line: * Յերկոսին օրինակս մեր պակասին աստանօր երկու հետագայ տողքս։ ^
Page: 261
Line: * Որպէս ընթերցողն ինքնին կարէ նկատել. "ըստ ալֆաֆիտաց գլխակարգութեանց երգեալ ողբն" ՛ի Դաւթակ քերթողէն թերի է. յերկոսին օրինակս մեր մինչեւ ՛ի Մ գիրն հասուցանէ գրիչն զայս ողբ։ ՛Ի ձեռագրին խառնիխուռն իբրեւ բան արձակ եդեալ տեսանէր այն, զոր մեր ուշի ուշով ընթերցեալ՝ գտաք ՛ի նմա չափ եւ քանակութիւն, յոյր սակս եւ բաժանեալ որոշեցաք զիւրաքանչիւր շար բանից առանձինն, որպէս տեսանել ունի ընթերցողն ՛ի վեր անդր։ ^
Page: 282
Line: * Այսինքն՝ զքառասնորդական պահսն։ ^
Page: 289
Line: * Այլ օր. Աղութուեր։ ^
Page: 300
Line: * Բառք ինչ պակասին յերկոսին օրինակս մեր։ ^
Page: 339
Line: * Միւս օր. ունի ջաթղիդ։ ^
Page: 370
Line: * իմա՝ Եղիոն. ^
Page: 385
Line: * Թերեւս՝ Ռուսք։ ^
Page: 387
Line: * Յերկոսին օր. պակասին բառք ինչ։ ^
Copyright TITUS Project,
Frankfurt a/M, 23.8.2008.
No parts of this document may be republished in any form
without prior permission by the copyright holder.